Đề tài Hoàn thiện thủ tục giao nhận hàng hoá trong vận tải đa phương thức ở Việt Nam

1 Më ®Çu 1- TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi • Trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ Quèc tÕ vµ khu vùc, cïng víi sù ph¸t triÓn cña qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa, tù do hãa th−¬ng m¹i, ngµnh giao th«ng vËn t¶i vµ vËn t¶i ®a ph−¬ng thøc (VT§PT) cña n−íc ta ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ. • Ho¹t ®éng giao nhËn hµng hãa lµ mét kh©u quan träng trong vËn t¶i vµ ®Æc biÖt lµ VT§PT, nã t¹o ®iÒu kiÖn lµm t¨ng søc c¹nh tranh cña hµng hãa n−íc ta trªn thÞ tr−êng Quèc tÕ, ®Èy m¹nh tèc ®é giao l−u hµng hãa xuÊt nhËp khÈu víi c¸c n−íc trªn ThÕ giíi, gãp phÇn lµm cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhÞp nhµng, c©n ®èi, mÆt kh¸c gãp phÇn tÝch lòy ngo¹i tÖ cho ®Êt n−íc. • HiÖn nay ë ViÖt Nam, thêi gian lµm thñ tôc giao nhËn ®èi víi hµng hãa bÞ kÐo dµi, chi phÝ dÞch vô cao ®· ®Èy gi¸ thµnh xuÊt nhËp khÈu hµng hãa t¨ng. Tuy nhiªn vÊn ®Ò vÒ thñ tôc giao nhËn hµng hãa ch−a ®−îc nghiªn cøu mét c¸ch toµn diÖn vµ ®Çy ®ñ, ®Æc biÖt lµ thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng vÊn ®Ò trªn, ta thÊy viÖc: "Hoµn thiÖn thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong vËn t¶i ®a ph−¬ng thøc ë ViÖt Nam" lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ph¶i gi¶i quyÕt cÊp b¸ch gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c giao nhËn hµng hãa trong VT§PT cña ViÖt Nam. 2- Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi. • Nghiªn cøu mét c¸ch cã hÖ thèng c¸c vÊn ®Ò vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn liªn quan ®Õn thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT. • §¸nh gi¸ thùc tr¹ng thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT cña ViÖt Nam ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng thuËn lîi vµ v−íng m¾c cÇn ph¶i gi¶i quyÕt. • §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ë ViÖt Nam. 2 6- KÕt qu¶ ®¹t ®−îc vµ ®iÓm míi cña luËn ¸n: • HÖ thèng hãa thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong giao nhËn hµng hãa cña ViÖt Nam vµ ThÕ giíi, x¸c ®Þnh nh÷ng tiªu chÝ cã tÝnh phæ biÕn ®Ó cã 5.2. VÒ mÆt thùc tiÔn: • KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi cã thÓ lµm tµi liÖu tham kh¶o cho c¸c doanh nghiÖp kinh doanh giao nhËn hµng hãa nãi chung vµ kinh doanh giao nhËn hµng hãa trong VT§PT nãi riªng. • Cã thÓ lµm tµi liÖu tham kh¶o cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch trong viÖc qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp kinh doanh dÞch vô giao nhËn hµng hãa trong VT§PT. 5- ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi. 5.1. VÒ mÆt lý luËn: HÖ thèng nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT, lµm râ mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ lÜnh vùc nµy. LuËn ¸n cã thÓ lµm tµi liÖu tham kh¶o phôc vô cho c«ng t¸c gi¶ng d¹y, häc tËp vÒ thñ tôc giao nhËn hµng hãa cho c¸c tr−êng §¹i häc, Cao ®¼ng khèi kinh tÕ. 4- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu. LuËn ¸n sö dông ph−¬ng ph¸p tæng kÕt kinh nghiÖm, nghiªn cøu lý thuyÕt, thu thËp th«ng tin, quan s¸t, ®iÒu tra, pháng vÊn, chuyªn gia, ph©n tÝch thèng kª. 3.2. Ph¹m vi nghiªn cøu: Thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong c¸c doanh nghiÖp cã kinh doanh giao nhËn hµng hãa VT§PT ë ViÖt Nam. 3.1. §èi t−îng nghiªn cøu: Thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ë ViÖt Nam, cô thÓ nghiªn cøu: C¸c ho¹t ®éng VT§PT; T×nh h×nh thùc hiÖn c¸c thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT; C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn qui tr×nh thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT. 3- §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu. 3 thÓ ¸p dông vµo viÖc hoµn thiÖn thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ë ViÖt Nam. • §¸nh gi¸ thùc tr¹ng thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ë ViÖt Nam, trªn c¬ së ®ã ph¸t hiÖn ra nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ph¶i hoµn thiÖn thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ë ViÖt Nam. • LuËn ¸n ®· ®Ò xuÊt ra ®−îc mét sè gi¶i ph¸p míi nh»m hoµn thiÖn thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ë ViÖt Nam nh−: hoµn thiÖn qui tr×nh thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT; n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô cña nh©n viªn giao nhËn trong VT§PT; øng dông hÖ thèng trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö, hÖ thèng c«ng nghÖ th«ng tin vµ truyÒn th«ng; ®iÒu chØnh c¸c qui ®Þnh ph¸p luËt vÒ kinh doanh VT§PT • LÇn ®Çu tiªn cã mét luËn ¸n ®Ò xuÊt ®−îc qui tr×nh thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT thèng nhÊt. §ång thêi luËn ¸n còng ®· chØ ra ®−îc mèi quan hÖ gi÷a MTO víi c¸c bªn cã liªn quan trong qui tr×nh thñ tôc giao nhËn hµng hãa vµ néi dung thùc hiÖn c¸c thñ tôc trong giao nhËn hµng hãa VT§PT mét c¸ch râ rµng, dÔ hiÓu. • LuËn ¸n ®· ®Ò xuÊt viÖc sö dông hÖ thèng giao dÞch d÷ liÖu ®iÖn tö trong c¸c giao dÞch chøng tõ, gãp phÇn c¾t gi¶m ®−îc vÒ thêi gian vµ chi phÝ khi lµm thñ tôc giao nhËn, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ë ViÖt Nam. • LuËn ¸n ®· nghiªn cøu x©y dùng qui tr×nh thñ tôc giao nhËn hµng hãa VT§PT trªn hµnh lang Hµ Néi- H¶i Phßng, mét trong 3 hµnh lang vËn t¶i container lín cña ViÖt Nam. • LuËn ¸n ®· ®¸nh gi¸ ®−îc hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cña viÖc ¸p dông qui tr×nh thñ tôc giao nhËn hµng hãa ®−îc ®Ò xuÊt trong VT§PT c¶ vÒ mÆt ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l−îng. Ch−¬ng 1: C¬ së lý luËn cña viÖc hoμn thiÖn thñ tôc giao nhËn hμng hãa trong VT§PT ë ViÖt Nam. 4 1.1. Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu cña viÖc hoµn thiÖn thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT • §· cã nhiÒu ®Ò tµi nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc liªn quan ®Õn thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT. • Nh÷ng ®Ò tµi liªn quan ®Õn VT§PT th× chØ ®i s©u vÒ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn VT§PT trªn c¸c mÆt: c¬ së h¹ tÇng, c¬ së ph¸p lý, tæ chøc qu¶n lý, ®éi tµu, vÊn ®Ò nguån nh©n lùc, hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c... • Cã ®Ò tµi ®· ®Ò cËp ®Õn c«ng t¸c giao nhËn hµng hãa, thñ tôc giao nhËn hµng hãa nh−ng chØ nghiªn cøu vÒ thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT sö dông ba h×nh thøc vËn t¶i lµ Bé- BiÓn- Hµng kh«ng. => Ch−a cã c«ng tr×nh nghiªn cøu hoµn chØnh ®−îc c«ng bè vÒ viÖc x©y dùng qui tr×nh thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT cho tÊt c¶ c¸c ph−¬ng thøc vËn t¶i cã thÓ ®−îc sö dông trong VT§PT ë ViÖt Nam. 1.2. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ VT§PT. 1.2.1. Kh¸i niÖm vÒ VT§PT: Theo ®Þnh nghÜa cña C«ng −íc Quèc tÕ vÒ VT§PT: “VT§PT lµ vËn t¶i hµng ho¸ b»ng Ýt nhÊt hai lo¹i ph−¬ng thøc vËn t¶i víi mét hîp ®ång VT§PT tõ mét ®Þa ®iÓm ë mét n−íc, hµng hãa ®−îc trao cho ng−êi kinh doanh VT§PT ®Ó chuyÓn ®Õn ®Þa ®iÓm chØ ®Þnh ë mét n−íc kh¸c.” Nh− vËy ng−êi ta chØ coi lµ VT§PT khi cã nh÷ng yÕu tè quan träng sau: • Cã Ýt nhÊt hai ph−¬ng thøc vËn t¶i kh¸c nhau tham gia qu¸ tr×nh vËn t¶i nh−: ®−êng biÓn- ®−êng bé, ®−êng biÓn- ®−êng s¾t- ®−êng Hµng kh«ng... • VËn t¶i ®−îc thùc hiÖn trªn c¬ së mét hîp ®ång VT§PT. • §Þa ®iÓm nhËn hµng ®Ó vËn chuyÓn vµ ®Þa ®iÓm giao hµng ph¶i n»m ë hai n−íc kh¸c nhau. 5 • Chøng tõ vËn t¶i Liªn hîp (Combidoc- Combined Transport Document). • Trong VT§PT chØ sö dông mét chøng tõ, mét gi¸ c−íc, vµ mét ng−êi chÞu tr¸ch nhiÖm suèt c¶ qu¸ tr×nh vËn t¶i. 1.2.2. Ng−êi kinh doanh vËn t¶i ®a ph−¬ng thøc (MTO- Multimodal Transport Operator). Ng−êi kinh doanh VT§PT kh«ng nhÊt thiÕt lµ ng−êi trùc tiÕp chuyªn chë mµ cã thÓ lµ ng−êi ®øng ra ®iÒu hµnh thu xÕp tÊt c¶ c¸c c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh vËn t¶i. Cã nh÷ng lo¹i h×nh vÒ ng−êi kinh doanh VT§PT nh− sau: • Ng−êi kinh doanh VT§PT cã tÇu (VO-MTOs: Vessel Operating Multimodal Transport Operators) • Ng−êi kinh doanh VT§PT kh«ng cã tµu (NVO-MTOs: Non Vessel Operating Multimodal Transport Operators) 1.2.3. Lîi Ých cña vËn t¶i ®a ph−¬ng thøc • T¹o ra mét ®Çu mèi duy nhÊt trong viÖc vËn chuyÓn tõ “cöa tíi cöa”. • T¨ng nhanh thêi gian giao hµng. • Gi¶m chi phÝ vËn t¶i nhê sù kÕt hîp cña hai hay nhiÒu ph−¬ng thøc vËn t¶i mµ gi¶m ®−îc nhiÒu chi phÝ vµ thêi gian vËn t¶i. • §¬n gi¶n ho¸ chøng tõ vµ thñ tôc do VT§PT sö dông mét chøng tõ duy nhÊt lµ chøng tõ VT§PT hoÆc vËn ®¬n ®a ph−¬ng thøc. • VT§PT t¹o ra ®iÒu kiÖn tèt h¬n ®Ó sö dông ph−¬ng thøc vËn t¶i, c«ng cô xÕp dì vµ c¬ së h¹ tÇng, tiÕp nhËn c«ng nghÖ vËn t¶i míi vµ qu¶n lý hiÖu qu¶ h¬n hÖ thèng vËn t¶i. • VT§PT t¹o ra nh÷ng dÞch vô vËn t¶i míi, gãp phÇn thu hót mét lùc l−îng lao ®éng kh¸ lín, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho x· héi. 1.2.4. C¸c lo¹i chøng tõ VT§PT • VËn ®¬n FIATA (FIATA Negotiable Multimodal Transport Bill of Lading- FB/L) 6 • Chøng tõ VT§PT (MULTIDOC – Multimodal Transport Document). • Chøng tõ võa dïng cho vËn t¶i Liªn hîp võa dïng cho vËn t¶i ®−êng biÓn (Bill of Lading for Combined Transport or Port to Port Shipment). 1.2.5. ChÕ ®é ph¸p lý trong VT§PT. 1.2.5.1. HÖ thèng luËt ph¸p Quèc tÕ ®iÒu chØnh quan hÖ VT§PT HÖ thèng luËt ph¸p Quèc tÕ ®iÒu chØnh quan hÖ VT§PT gåm: C«ng −íc Quèc tÕ vÒ VT§PT, Qui t¾c vÒ chøng tõ VT§PT cña UNCTAD vµ phßng Th−¬ng m¹i Quèc tÕ, c¸c nguån luËt kh¸c nh−: Qui t¾c Hague 1924, Qui t¾c Hague Visby 1968, C«ng −íc Hamburg 1978 (trong vËn t¶i ®−êng biÓn); C«ng −íc CMR 1956 (trong vËn t¶i ®−êng bé); C«ng −íc CIM 1961 vµ C«ng −íc COTIF 1980 (trong vËn t¶i ®−êng s¾t); C«ng −íc Warsaw 1929, NghÞ ®Þnh Montreal 1975 (trong vËn t¶i Hµng kh«ng); HiÖp ®Þnh khung ASEAN vÒ VT§PT. Ta cã thÓ so s¸nh giíi h¹n tr¸ch nhiÖm vÒ mÊt m¸t vµ tæn thÊt vÒ hµng hãa gi÷a c¸c C«ng −íc Quèc tÕ nh− sau [B¶ng 1.1]. 1.2.5.2. HÖ thèng luËt Quèc gia liªn quan ®Õn VT§PT HiÖn nay ë ViÖt Nam ®· cã v¨n b¶n ph¸p luËt qui ®Þnh c¸c quan hÖ ph¸p lý n¶y sinh trong ho¹t ®éng kinh doanh VT§PT, ®ã lµ NghÞ ®Þnh 125/CP cña ChÝnh phñ vÒ viÖc kinh doanh VT§PT, Bé luËt Hµng h¶i ViÖt Nam 2005. Ta cã thÓ so s¸nh giíi h¹n tr¸ch nhiÖm cña ng−êi giao nhËn (NGN) theo LuËt ph¸p ViÖt Nam cã liªn quan ®Õn VT§PT nh− sau [B¶ng 1.2]. 1.2.6. Kinh nghiÖm khai th¸c VT§PT cña mét sè n−íc trong khu vùc vµ trªn ThÕ giíi. X©y dùng c¸c c¶ng c¹n (ICD); KhuyÕn khÝch c¸c c«ng ty giao nhËn ph¸t hµnh vËn ®¬n FIATA; ¸p dông m¹nh mÏ hÖ thèng giao dÞch d÷ liÖu ®iÖn tö (EDI); Nghiªn cøu ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt nh»m ph¸t triÓn VT§PT vµ Logistics. 7 B¶ng 1.1: So s¸nh giíi h¹n tr¸ch nhiÖm vÒ mÊt m¸t vµ tæn thÊt hµng hãa gi÷a c¸c C«ng −íc Quèc tÕ. C«ng −íc hay NghÞ ®Þnh §èi víi mçi kiÖn (®¬n vÞ chuyªn chë) §èi víi mçi kg 1.VËn t¶i ®−êng biÓn Hague Rules 1924 Hague Visby 1968 Hague Visby 1979 Hamburg Rules 1978 100 f 10.000 G. F. Fr* 666,67 SDR 835 SDR - 30 G. F. Fr* 2,0 SDR 2,5 SDR 2. C«ng −íc VT§PT Quèc tÕ 1980 a- NÕu hµnh tr×nh vËn t¶i bao gåm vËn t¶i biÓn hoÆc néi thñy b- NÕu hµnh tr×nh vËn t¶i kh«ng gåm vËn t¶i biÓn hoÆc néi thñy 920 SDR - 2, 75 SDR 8,33 SDR 3. Qui t¾c vÒ chøng tõ VT§PT cña UNCTAD/ICC 1992 a-NÕu hµnh tr×nh vËn t¶i bao gåm vËn t¶i biÓn hoÆc néi thñy b- NÕu hµnh tr×nh vËn t¶i kh«ng gåm vËn t¶i biÓn hoÆc néi thñy 666,67 SDR - 2 SDR 8,33 SDR 4. VËn t¶i Hµng kh«ng C«ng −íc Warsaw 1929 NghÞ ®Þnh Montreal 1975. C«ng −íc Montreal 1999. - - - 250 G. F. Fr* 17 SDR. 17 SDR 5. VËn t¶i ®−êng s¾t C«ng −íc CIM 1961 C«ng −íc COTIF 1980 - - 16,33 SDR 17 SDR 6. VËn t¶i ®−êng bé C«ng −íc CMR 1956 - 25 G.F.Fr* (hoÆc 8,33 SDR) (Ghi chó: *: Gold French Francs- §ång fr¨ng vµng). B¶ng 1.2: B¶ng so s¸nh giíi h¹n tr¸ch nhiÖm cña NGN theo LuËt ph¸p ViÖt Nam cã liªn quan ®Õn VT§PT LuËt hay NghÞ ®Þnh §èi víi mçi kiÖn (®¬n vÞ chuyªn chë) §èi víi mçi kg 1- VËn t¶i ®−êng biÓn Bé LuËt Hµng h¶i ViÖt Nam 2005 666,67 SDR 2 SDR 2-NghÞ ®Þnh 125 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc kinh doanh VT§PT 666,67 SDR 2 SDR 3- VËn t¶i Hµng kh«ng LuËt Hµng kh«ng d©n dông ViÖt Nam 2006 - 17 SDR 4- §iÒu kiÖn kinh doanh chuÈn cña HiÖp héi giao nhËn kho vËn ViÖt Nam - 2 SDR 1.3. C¬ së lý luËn vÒ thñ tôc giao nhËn hµng hãa. 1.3.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ giao nhËn hµng hãa 1.3.1.1. Kh¸i niÖm chung vÒ giao nhËn vµ ng−êi giao nhËn 8 Theo qui t¾c mÉu cña Liªn ®oµn c¸c HiÖp héi giao nhËn Quèc tÕ (FIATA) vÒ dÞch vô giao nhËn, dÞch vô giao nhËn ®−îc ®Þnh nghÜa nh− bÊt kú lo¹i dÞch vô nµo liªn quan ®Õn vËn chuyÓn, gom hµng, l−u kho, bèc xÕp, ®ãng gãi hay ph©n phèi hµng hãa còng nh− c¸c dÞch vô t− vÊn hay cã liªn quan ®Õn c¸c dÞch vô trªn, kÓ c¶ c¸c vÊn ®Ò H¶i quan, tµi chÝnh, mua b¶o hiÓm, thanh to¸n, thu thËp chøng tõ liªn quan ®Õn hµng hãa. Theo LuËt Th−¬ng m¹i ViÖt Nam 2005 cã ®Þnh nghÜa vÒ dÞch vô Logistics cã liªn quan ®Õn dÞch vô giao nhËn hµng hãa nh−: “DÞch vô Logistics lµ hµnh vi th−¬ng m¹i, theo ®ã th−¬ng nh©n tæ chøc thùc hiÖn mét hoÆc nhiÒu c«ng viÖc bao gåm nhËn hµng, vËn chuyÓn, l−u kho, l−u b·i, lµm thñ tôc H¶i quan, c¸c thñ tôc giÊy tê kh¸c, t− vÊn kh¸ch hµng, ®ãng gãi bao b×, ghi ký m· hiÖu, giao hµng hoÆc c¸c dÞch vô kh¸c cã liªn quan ®Õn hµng hãa” (®iÒu 233). 1.3.1.2. Ph¹m vi c¸c dÞch vô giao nhËn. HiÖn nay, dÞch vô giao nhËn hµng hãa trªn ThÕ giíi bao gåm 4 lo¹i h×nh th«ng dông sau: [b¶ng 1.3]. B¶ng 1.3: C¸c lo¹i dÞch vô giao nhËn hµng hãa C¸c lo¹i dÞch vô giao nhËn hµng hãa Thay mÆt ng−êi göi hµng (ng−êi xuÊt khÈu) Thay mÆt ng−êi nhËn hµng (ng−êi nhËp khÈu) Nh÷ng dÞch vô kh¸c DÞch vô hµng hãa ®Æc biÖt 1.3.2. Thñ tôc giao nhËn hµng hãa vµ lu©n chuyÓn chøng tõ trong VT§PT ë ViÖt Nam. ë ViÖt Nam, qui tr×nh thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ®· ®−îc c«ng bè trong tµi liÖu: “Mét sè chøng tõ chñ yÕu trong VT§PT” cña TSKH. Phan NhiÖm, qui tr×nh nµy ®Ò cËp ®Õn sù kÕt hîp ba ph−¬ng thøc vËn t¶i: Bé- BiÓn – Hµng kh«ng. 9 1.3.3. Thñ tôc giao nhËn hµng hãa cña mét sè n−íc trong khu vùc §«ng Nam Ch©u ¸. • Thñ tôc giao nhËn hµng hãa cña Myanmar Myanmar chØ ®Ò cËp ®Õn qui tr×nh giao nhËn hµng hãa trong lÜnh vùc vËn chuyÓn ®−êng biÓn. • Thñ tôc giao nhËn hµng hãa cña Th¸i Lan. Th¸i Lan ®· x©y dùng qui tr×nh VT§PT sö dông ba ph−¬ng thøc vËn t¶i: BiÓn- Bé- Hµng kh«ng, trong ®ã qui tr×nh nµy ®Ò cËp ®Õn viÖc MTO cã thÓ chÞu tr¸ch nhiÖm khai th¸c VT§PT tõ “cöa tíi cöa” hoÆc tõ n¬i göi hµng ®Õn b·i CY cña c¶ng. Trong qui tr×nh giao nhËn cña Th¸i Lan, c¸c th«ng tin vµ chøng tõ cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng khai th¸c VT§PT ®−îc kÕt nèi víi hÖ thèng m¸y tÝnh trung t©m vµ c¸c d÷ liÖu ®−îc truyÒn ®Õn c¸c bªn cã liªn quan. • Thñ tôc giao nhËn hµng hãa cña óc óc còng chØ x©y dùng qui tr×nh giao nhËn hµng hãa trong lÜnh vùc vËn chuyÓn ®−êng biÓn. Tãm l¹i: Qua phÇn nghiªn cøu vÒ c¬ së lý luËn cña viÖc hoµn thiÖn thñ tôc giao nhËn hµng hãa nµy, ta cã thÓ rót ra mét sè ®iÒu ch−a hîp lý nh−: • Trong hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt ®iÒu chØnh VT§PT ë ViÖt Nam míi chØ cã NghÞ ®Þnh, ch−a cã luËt VT§PT. • HiÖn nay ch−a cã v¨n b¶n ph¸p lý nµo cña Nhµ n−íc qui ®Þnh cô thÓ vÒ qui tr×nh thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT nãi riªng vµ vËn t¶i nãi chung. • C¸c qui tr×nh thñ tôc giao nhËn hµng hãa cña c¸c n−íc Myanma vµ óc chØ ®Ò cËp ®Õn thñ tôc giao nhËn hµng hãa xuÊt nhËp khÈu b»ng ®−êng biÓn, Th¸i Lan ®· x©y dùng ®−îc qui tr×nh thñ tôc giao nhËn trong VT§PT kÕt hîp c¸c ph−¬ng thøc Bé- BiÓn- Hµng kh«ng, nh−ng c¸c ph−¬ng thøc kh¸c nh− ®−êng s¾t, ®−êng s«ng th× kh«ng ®Ò cËp ®Õn trong qui tr×nh giao nhËn. 10 => Nh− vËy cÇn ph¶i bæ sung vµo phÇn c¬ së lý luËn vÒ thñ tôc giao nhËn hµng hãa: + §−a vµo qui tr×nh tÊt c¶ ph−¬ng thøc cã thÓ tham gia trong khai th¸c VT§PT nh−: vËn t¶i b»ng ®−êng s¾t, ®−êng bé, ®−êng s«ng, ®−êng biÓn, ®−êng Hµng kh«ng ®Ó cã mét qui tr×nh giao nhËn hµng hãa thèng nhÊt trong khai th¸c VT§PT. + ¸p dông hÖ thèng EDI trong mäi ho¹t ®éng giao dÞch chøng tõ trong viÖc tiÕn hµnh qui tr×nh giao nhËn ®Ó c¾t gi¶m chi phÝ vµ chøng tõ. + N©ng cao tr×nh ®é cña nh©n viªn giao nhËn trong VT§PT ®Ó cã thÓ thùc hiÖn tèt qui tr×nh thñ tôc giao nhËn hµng hãa ®· ®−îc c¶i tiÕn. + §iÒu chØnh c¸c qui ®Þnh vÒ ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng VT§PT. Ch−¬ng 2 §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng thñ tôc giao nhËn hμng hãa trong VT§PT ë ViÖt Nam. 2.1. §¸nh gi¸ ho¹t ®éng VT§PT ë ViÖt Nam. 2.1.1. §¸nh gi¸ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña ngµnh vËn t¶i ®−êng biÓn trong VT§PT §éi tµu vËn t¶i biÓn ViÖt Nam ®ang trong t×nh tr¹ng quy m« cßn nhá, hiÖn cã tíi 74% tµu cã träng t¶i tõ 200 ®Õn 1000 DWT, chØ khai th¸c trªn c¸c tuyÕn néi ®Þa; c¬ cÊu ®éi tµu bÊt hîp lý, tµu hµng kh« chiÕm 66,12% vÒ sè chiÕc; 58,27% vÒ träng t¶i trong khi ®éi tµu container chØ chiÕm 1,74% vÒ sè chiÕc vµ 5,73% vÒ träng t¶i [B¶ng 2.2]. ThÞ phÇn vËn chuyÓn hµng hãa mµ ®éi tµu ViÖt Nam ®¶m nhËn cßn thÊp (N¨m 2005 chØ cã 19%). C¸c c«ng ty vËn t¶i biÓn cña ViÖt Nam ch−a ®ñ søc c¹nh tranh víi c¸c h·ng tµu n−íc ngoµi trong khai th¸c VT§PT vµ chØ tham gia mét phÇn c«ng ®o¹n trong VT§PT lµ vËn t¶i hµng b»ng ®−êng biÓn. 11 B¶ng 2.2: HiÖn tr¹ng ®éi tÇu biÓn theo lo¹i tµu ®Õn ngµy 9/6/2006 C¬ cÊu STT Lo¹i tµu Sè l−îng (chiÕc) Träng t¶i (DWT) Sè l−îng (%) Träng t¶i (%) 1 Hµng kh« 724 1.855.955 66,12 58,27 2 TÇu dÇu 78 582.909 7,12 18,30 3 Tµu container 19 182.515 1,74 5,73 4 Tµu kh¸c 274 563.684 25,02 17,70 Tæng 1.095 3.185.063 100 100 Nguån: Côc Hµng h¶i ViÖt Nam. 2.1.2. §¸nh gi¸ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña ngµnh vËn t¶i Hµng kh«ng trong VT§PT. −íc tÝnh khèi l−îng hµng hãa trong VT§PT cña ngµnh Hµng kh«ng chiÕm kho¶ng 28% tæng khèi l−îng hµng hãa vËn t¶i Quèc tÕ b»ng ®−êng Hµng kh«ng. Ngµnh Hµng kh«ng míi chØ tham gia mét phÇn c«ng ®o¹n trong VT§PT tõ s©n bay ®Õn s©n bay. 2.1.3. §¸nh gi¸ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña ngµnh vËn t¶i ®−êng s¾t trong VT§PT . Ngµnh ®−êng s¾t ViÖt Nam cßn cã nhiÒu ®Çu m¸y tr¹ng th¸i kü thuËt kÐm, tèc ®é thÊp, thiÕu nhiÒu toa xe chuyªn dông, nhÊt lµ toa xe chë hµng container. Ngµnh ®−êng s¾t ViÖt Nam míi chØ tham gia mét phÇn c«ng ®o¹n VT§PT b»ng ®−êng s¾t tõ ga göi ®Õn ga nhËn. 2.1.4. §¸nh gi¸ t×nh t×nh h×nh ho¹t ®éng cña ngµnh vËn t¶i ®−êng bé trong VT§PT. Ngµnh vËn t¶i ®−êng bé cña n−íc ta ®· tham gia VT§PT kho¶ng chôc n¨m gÇn ®©y, nh−ng chñ yÕu lµ tham gia vËn chuyÓn hµng hãa trong néi ®Þa tõ c¶ng vÒ “kho” cña chñ hµng vµ ng−îc l¹i. 2.1.5. §¸nh gi¸ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña ngµnh vËn t¶i ®−êng s«ng trong VT§PT . 12 Ngµnh ®−êng s«ng cña n−íc ta còng ®· tham gia khai th¸c VT§PT th«ng qua c¸c doanh nghiÖp nh− c«ng ty VËn t¶i vµ XÕp dì ®−êng thñy néi ®Þa Ninh B×nh, Tæng c«ng ty ®−êng s«ng MiÒn Nam, Tæng c«ng ty ®−êng s«ng MiÒn B¾c. 2.1.6. HÖ thèng c¸c c¶ng container néi ®Þa (ICD- Inland container Deport) HÖ thèng ICD cña ViÖt Nam ®ang ë giai ®o¹n h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, tÝnh hiÖu qu¶ cßn thÊp. ICD vïng kinh tÕ träng ®iÓm phÝa B¾c cßn Ýt, qui m« nhá bÐ, chñ yÕu cung cÊp dÞch vô H¶i quan, dÞch vô vËn t¶i bé vµ ch−a cã sù g¾n kÕt chÆt chÏ víi C¶ng biÓn. C¸c ICD ph©n bè chñ yÕu ë khu vùc phÝa Nam. 2.2. §¸nh gi¸ c«ng t¸c giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ë ViÖt Nam 2.2.1. §¸nh gi¸ qui tr×nh lµm thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ë ViÖt Nam. Qua kh¶o s¸t thùc tÕ cho thÊy c¸c doanh nghiÖp giao nhËn hµng hãa thùc hiÖn qui tr×nh giao nhËn hµng hãa trong VT§PT kh«ng theo mét qui ®Þnh thèng nhÊt nµo mµ chñ yÕu lµ theo kinh nghiÖm khai th¸c. 2.2.2. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng nguån nh©n lùc phôc vô c«ng t¸c giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ë ViÖt Nam. Theo sè liÖu ®iÒu tra th× nguån nh©n lùc ®Ó cung cÊp cho c¸c c«ng ty giao nhËn ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña c«ng ty, nguyªn nh©n nguån nh©n lùc ch−a hîp lý lµ do viÖc ®µo t¹o: Theo ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o cò vµ ch−a ®−îc chuÈn hãa; ViÖc ®µo t¹o chñ yÕu lµ lý thuyÕt vµ Ýt thùc tÕ. 2.2.3. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng hÖ thèng th«ng tin phôc vô c«ng t¸c giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ë ViÖt Nam. Sè doanh nghiÖp kinh doanh dÞch vô vËn t¶i giao nhËn sö dông c¸c thiÕt bÞ tin häc ®Ó phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh cßn hÕt søc h¹n chÕ. Sè liÖu thèng kª cho thÊy 93,7 % doanh nghiÖp kh«ng sö dông th−¬ng m¹i ®iÖn tö trong ho¹t ®éng giao dÞch. 13 2.2.4. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp kinh doanh giao nhËn vËn t¶i hµng hãa Quèc tÕ. N−íc ta ch−a cã mét c¬ quan cô thÓ nµo qu¶n lý chung vÒ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh VT§PT nªn c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù th©n vËn ®éng, ch−a liªn kÕt víi nhau ®Ó t¹o thµnh tËp ®oµn lín ®ñ søc c¹nh tranh víi c¸c h·ng giao nhËn vËn t¶i n−íc ngoµi. 2.2.5. §¸nh gi¸ chøng tõ sö dông trong giao nhËn hµng hãa VT§PT ë ViÖt Nam. ChØ cã mét sè c«ng ty ph¸t hµnh vËn ®¬n theo mÉu cña FIATA trong kinh doanh khai th¸c VT§PT nh−: Northfreight, Safi, Vietfracht… cßn l¹i c¸c c«ng ty th−êng sö dông vËn ®¬n cña h·ng tµu hoÆc h·ng giao nhËn vËn t¶i n−íc ngoµi mµ c«ng ty lµm ®¹i lý, hoÆc theo mÉu riªng cña c«ng ty. 2.3. §¸nh gi¸ c¸c qui ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ kinh doanh giao nhËn hµng hãa. HiÖn nay ë ViÖt Nam, trong ho¹t ®éng kinh doanh giao nhËn kho vËn, mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt chuyªn ngµnh còng cã mét sè ®iÒu, kho¶n cã liªn quan ®Õn viÖc kinh doanh giao nhËn hµng hãa nh−: Bé luËt Hµng h¶i ViÖt Nam, LuËt Th−¬ng m¹i ViÖt Nam, LuËt Hµng kh«ng D©n dông ViÖt Nam, LuËt ®−êng s¾t ViÖt Nam, LuËt ®−êng thñy néi ®Þa ViÖt Nam, tuy nhiªn c¸c luËt nµy kh«ng ®Ò cËp ®Õn thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ë ViÖt Nam. 2.4.ThuËn lîi vµ nh−îc ®iÓm h¹n chÕ trong giao nhËn hµng hãa VT§PT ë ViÖt Nam 2.41. ThuËn lîi: • Cã sù ra ®êi cña HiÖp héi giao nhËn kho vËn ViÖt Nam. • ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho HiÖp héi giao nhËn ViÖt Nam ®−îc chñ ®éng h¬n trong ho¹t ®éng ngµnh nghÒ. 14 • C¸c v¨n b¶n ph¸p quy liªn quan ®Õn ho¹t ®éng doanh nghiÖp nãi chung vµ doanh nghiÖp giao nhËn nãi riªng ®−îc ban hµnh. • Thñ tôc H¶i quan ®· ®−îc ®¬n gi¶n hãa, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc gi¶i phãng hµng nhanh. 2.4.2. Nh−îc ®iÓm h¹n chÕ * VÒ hÖ thèng luËt: HiÖn nay ViÖt Nam ch−a cã LuËt riªng vÒ kinh doanh VT§PT. * VÒ qui tr×nh thñ tôc giao nhËn hµng hãa: Ch−a cã mét qui ®Þnh thèng nhÊt cho qui tr×nh giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ®Ó c¸c doanh nghiÖp ¸p dông. * VÒ c¬ quan qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp VT§PT: Ch−a cã mét c¬ quan cô thÓ nµo qu¶n lý chung vÒ VT§PT. * VÒ thñ tôc H¶i quan: ViÖc th«ng quan ®iÖn tö míi ®−îc triÓn khai trªn ph¹m vi hÑp. * VÒ thñ tôc Ng©n hµng: Ng−êi göi hµng vÉn ph¶i xuÊt tr×nh hîp ®ång dÞch vô VT§PT b¶n gèc cho Ng©n hµng kiÓm tra khi thanh to¸n tiÒn dÞch vô gi÷a ng−êi göi hµng vµ ng−êi cung cÊp dÞch vô VT§PT. * VÒ chøng tõ trong c«ng t¸c giao nhËn VT§PT: PhÇn lín c¸c c«ng ty giao nhËn vËn t¶i cña ViÖt Nam kh«ng cã vËn ®¬n riªng cña c«ng ty m×nh mµ sö dông vËn ®¬n cña c¸c h·ng tµu vµ ®¹i lý vËn t¶i n−íc ngoµi. * VÒ nguån nh©n lùc trong khai th¸c VT§PT: Nguån nh©n lùc trong khai th¸c VT§PT dåi dµo nh−ng l¹i rÊt thiÕu nh÷ng ng−êi cã kiÕn thøc chuyªn m«n v÷ng vµng trong nghiÖp vô giao nhËn. * VÒ hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c: C¬ së h¹ tÇng phôc vô cho viÖc truyÒn d÷ liÖu cßn ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu, viÖc øng dông th−¬ng m¹i ®iÖn tö trong kinh doanh VT§PT cßn rÊt h¹n chÕ. Tãm l¹i: Qua ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ë ViÖt Nam, ta thÊy: 15 • Ho¹t ®éng giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ë ViÖt Nam gÆp rÊt nhiÒu yÕu tè c¶n trë nh− vÒ: HÖ thèng ph¸p luËt; Qui tr×nh thñ tôc giao nhËn hµng hãa; Nguån nh©n lùc; HÖ thèng th«ng tin liªn l¹c… • Qui tr×nh thñ tôc giao nhËn hµng hãa mµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ë ViÖt Nam ¸p dông kh«ng theo mét qui ®Þnh thèng nhÊt, ng−êi lµm c«ng t¸c giao nhËn chØ lµm mét phÇn c«ng viÖc trong d©y chuyÒn VT§PT tõ “A tíi Z”. Chñ hµng cã thÓ tù liªn hÖ víi c¬ quan H¶i quan ®Ó lµm thñ tôc th«ng quan cho hµng hãa hoÆc liªn hÖ víi c«ng ty B¶o hiÓm ®Ó mua b¶o hiÓm cho hµng hãa,…vµ ñy th¸c cho ng−êi giao nhËn thùc hiÖn mét phÇn c«ng viÖc trong qui tr×nh thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT. => CÇn hoµn thiÖn thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT b»ng c¸ch: - §−a ra ®−îc qui tr×nh thñ tôc giao nhËn hµng hãa thèng nhÊt trong VT§PT bao gåm c¸c h×nh thøc vËn t¶i cã thÓ sö dông trong vËn t¶i hµng hãa. §ång thêi chØ ra ®−îc mèi quan hÖ gi÷a ng−êi khai th¸c VT§PT (MTO) víi c¸c bªn cã liªn quan trong qui tr×nh thñ tôc giao nhËn hµng hãa vµ néi dung thùc hiÖn c¸c thñ tôc trong giao nhËn hµng hãa VT§PT ®Ó MTO cã thÓ thu xÕp tæ chøc ho¹t ®éng VT§PT tõ: “A ®Õn Z”. - Sö dông hÖ thèng giao dÞch d÷ liÖu ®iÖn tö (EDI) trong mäi ho¹t ®éng giao dÞch chøng tõ. - N©ng cao tr×nh ®é cña nh©n viªn giao nhËn trong VT§PT. - §iÒu chØnh c¸c qui ®Þnh vÒ ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng VT§PT. Ch−¬ng 3 Gi¶i ph¸p hoμn thiÖn thñ tôc giao nhËn hμng hãa trong VT§PT ë ViÖt Nam 3.1. H−íng ph¸t triÓn cña VT§PT vµ giao nhËn hµng hãa ë ViÖt Nam. 3.1.1. §Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc 16 NÒn kinh tÕ cña n−íc ta ®· ®−îc c¸c chuyªn gia dù b¸o lµ tiÕp tôc t¨ng tr−ëng víi tèc ®é cao, chØ tiªu kinh tÕ x· héi c¶ n−íc n¨m 2010 ®¹t 550.898 tû ®ång, vµ ®Õn n¨m 2020 ®¹t 1.033.597 tû ®ång. 3.1.2. §Þnh h−íng ph¸t triÓn vÒ giao th«ng vËn t¶i. 3.1.2.1. §Þnh h−íng ph¸t triÓn cña ngµnh giao th«ng vËn t¶i • §Õn n¨m 2020, ViÖt Nam c¬ b¶n trë thµnh mét n−íc c«ng nghiÖp, cã hÖ thèng giao th«ng vËn t¶i ph¸t triÓn t−¬ng ®−¬ng víi c¸c n−íc tiªn tiÕn trong khu vùc. • VÒ c¬ cÊu ®éi tµu container n¨m 2010 ®¹t 30%, ®Õn n¨m 2020 lµ 45%, trong ®ã gi¶m sè tµu b¸ch hãa tõ 40% (n¨m 2010) chØ cßn 25 % (n¨m 2020). 3.1.2.2. §Þnh h−íng ph¸t triÓn ngµnh Hµng h¶i • Nhu cÇu vËn chuyÓn hµng hãa container trªn Th¸i B×nh D−¬ng tiÕp tôc t¨ng. • H−íng ph¸t triÓn ®éi tµu biÓn ViÖt Nam ®Õn n¨m 2020 theo h−íng chuyªn m«n hãa vµ hiÖn ®¹i hãa. • HÖ thèng c¶ng biÓn ViÖt Nam ®−îc qui ho¹ch ®Ó cã thÓ tõng b−íc héi nhËp vµ ®ñ søc c¹nh tranh trong ho¹t ®éng c¶ng biÓn víi c¸c n−íc trong khu vùc vµ Quèc tÕ. • H−íng ph¸t triÓn hÖ thèng c¶ng container néi ®Þa lµ ®¸p øng ®−îc yªu cÇu vËn t¶i hµng hãa xuÊt, nhËp khÈu cña vïng, tõng b−íc h×nh thµnh c¸c träng t©m ph©n phèi hµng cña vïng. • Ngµnh dÞch vô Hµng h¶i còng ph¸t triÓn theo xu h−íng toµn cÇu, ®a d¹ng hãa dÞch vô, ®¬n gi¶n, gän nhÑ, hiÖu qu¶. 3.1.3. H−íng chiÕn l−îc vµ lé tr×nh héi nhËp dÞch vô VT§PT khi ViÖt Nam tham gia vµo AFTA vµ WTO. • Giai ®o¹n 2001-2010: Ký kÕt HiÖp ®Þnh khung vÒ VT§PT víi c¸c n−íc ASEAN, cho phÐp ®Çu t− n−íc ngoµi vµo cung cÊp dÞch vô VT§PT nh−ng víi ®iÒu kiÖn vèn cña phÝa ViÖt Nam lín h¬n 50%. 17 CÇn tæ chøc ®µo t¹o vÒ chuyªn m«n trong ng¾n h¹n vµ dµi h¹n, cô thÓ: * Khãa ®µo t¹o ng¾n h¹n: Tæ chøc líp häc båi d−ìng mçi n¨m tõ 2 ®Õn 3 khãa häc vÒ giao nhËn hµng hãa trong VT§PT, Logistics trong n−íc vµ n−íc ngoµi th«ng qua c¸c ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o cña c¸c tæ chøc nh−: ESCAP, WTO, ASEAN. * §µo t¹o dµi h¹n: ViÖc ®µo t¹o dµi h¹n t¹i tr−êng §¹i häc, Cao ®¼ng, Trung cÊp qua c¸c m«n häc nh−: Giao nhËn hµng hãa, VT§PT, Logistics. 3.2.2. N©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô cña nh©n viªn giao nhËn trong VT§PT. C¸c bªn tham gia thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT bao gåm: ng−êi khai th¸c VT§PT, chñ hµng, c¬ quan H¶i quan, c«ng ty B¶o hiÓm, c¸c h·ng vËn t¶i (®−êng bé, ®−êng s¾t, ®−êng s«ng, ®−êng biÓn, ®−êng Hµng kh«ng) vµ c¸c chñ kho b·i (CFS, CY, ICD). Qui tr×nh thñ tôc nµy bao gåm c¸c ph−¬ng thøc vËn t¶i cã thÓ ®−îc sö dông trong vËn t¶i hµng hãa nh−: ®−êng s¾t, ®−êng bé, ®−êng s«ng, ®−êng biÓn, ®−êng Hµng kh«ng; [H×nh 3.3]. 3.2.1. Hoµn thiÖn qui tr×nh tiÕn hµnh thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT. 3.2. Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ë ViÖt Nam. H−íng ph¸t triÓn cña c¸c HiÖp héi liªn quan ®Õn c«ng t¸c giao nhËn hµng hãa ë ViÖt Nam nh−: HiÖp héi Chñ tµu ViÖt Nam, HiÖp héi C¶ng biÓn ViÖt Nam, HiÖp héi Giao nhËn ViÖt Nam (VIFFAS), HiÖp héi §¹i lý vµ M«i giíi Hµng h¶i ViÖt Nam (VISABA) t¹o thuËn lîi cho ho¹t ®éng giao nhËn hµng hãa nãi chung vµ giao nhËn hµng trong VT§PT nãi riªng. 3.1.4. H−íng ph¸t triÓn cña c¸c HiÖp héi liªn quan ®Õn c«ng t¸c giao nhËn hµng hãa ë ViÖt Nam. • Giai ®o¹n 2010- 2020: Cho phÐp ®Çu t− n−íc ngoµi vµo x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ cung cÊp dÞch vô VT§PT kh«ng h¹n chÕ ®iÒu kiÖn. 18 3.2.3. Trang bÞ hÖ thèng trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö. Trang bÞ hÖ thèng trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö trong giao dÞch chøng tõ cña viÖc tiÕn hµnh thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT, ¸p dông nh÷ng tiÕn bé míi trong c«ng nghÖ tin häc, øng dông hÖ thèng c«ng nghÖ th«ng tin vµ truyÒn th«ng ICT (Information and Comunication Technology), ®Çu t− c¬ së h¹ tÇng phôc vô cho th−¬ng m¹i ®iÖn tö. 3.2.4. §iÒu chØnh c¸c qui ®Þnh ph¸p luËt vÒ VT§PT. Xem xÐt viÖc ban hµnh LuËt vÒ VT§PT vµ logistics ë ViÖt Nam, §iÒu chØnh c¸c qui ®Þnh ph¸p luËt ®Ó t¹o thuËn lîi cho ho¹t ®éng kinh doanh VT§PT ë ViÖt Nam. 3.3. Nghiªn cøu x©y dùng qui tr×nh thñ tôc giao nhËn hµng VT§PT trªn hµnh lang Hµ Néi - H¶i Phßng. Trªn hµnh lang nµy hµng hãa ®−îc vËn chuyÓn tõ Hµ Néi xuèng H¶i Phßng theo hai ph−¬ng ¸n: • Ph−¬ng ¸n 1: M« h×nh Bé- BiÓn: hµng hãa ®−îc vËn chuyÓn tõ ®Þa ®iÓm göi hµng ë Hµ Néi xuèng c¶ng biÓn H¶i Phßng b»ng ®−êng bé, sau ®ã ®−îc xÕp lªn tµu biÓn ®Ó vËn chuyÓn ra n−íc ngoµi [H×nh 3.14]. • Ph−¬ng ¸n 2: M« h×nh Bé- S¾t- BiÓn: hµng hãa ®−îc vËn chuyÓn b»ng « t« tõ ®Þa ®iÓm göi hµng ë Hµ Néi ®Õn ga ®−êng s¾t – Ga Gi¸p B¸t hoÆc Yªn Viªn, sau ®ã ®−îc vËn chuyÓn b»ng tµu háa ®Õn C¶ng biÓn H¶i Phßng råi ®−îc xÕp lªn tµu biÓn ®Ó vËn chuyÓn ra n−íc ngoµi [H×nh 3.16]. * HiÖu qu¶ vÒ mÆt kinh tÕ- x· héi cña c¶i tiÕn qui tr×nh giao nhËn hµng hãa trong VT§PT 19 H ×n h 3. 3: S ¬ ®å t hñ t ôc g ia o nh Ën V T § P T c ña V iÖ t N am 20 H×nh 3.14: S¬ ®å chiÒu ®i cña hµng hãa trªn hµnh lang Hµ Néi- H¶i Phßng theo m« h×nh Bé- BiÓn. §Þa ®iÓm nhËn hµng ë n−íc ngoµi « T« Tµu biÓn §Þa ®iÓm göi hµng ë Hµ Néi C¶ng H¶i Phßng C¶ng biÓn n−íc ngoµi H×nh 3.16: S¬ ®å chiÒu ®i cña hµng hãa trªn hµnh lang Hµ Néi- H¶i Phßng theo m« h×nh Bé- S¾t- BiÓn. • Qui tr×nh nµy mang tÝnh thèng nhÊt cã thÓ sö dông trong kinh doanh VT§PT cña c¸c doanh nghiÖp. • Qui tr×nh nµy ®¬n gi¶n vµ minh b¹ch, gióp cho nh÷ng bªn tham gia giao nhËn hµng hãa dÔ dµng thùc hiÖn. • Qui tr×nh nµy gãp phÇn gi¶m thêi gian, chi phÝ vÒ chøng tõ, cô thÓ: * TiÕt kiÖm thêi gian: T = T1 - T2. Trong ®ã: T1: Thêi gian lµm thñ tôc giao nhËn hµng hãa theo qui tr×nh cò ; T2: Thêi gian lµm thñ tôc giao nhËn hµng hãa theo qui tr×nh ®· ®−îc c¶i tiÕn ; T: Thêi gian tiÕt kiÖm ®−îc do viÖc c¶i tiÕn qui tr×nh giao nhËn hµng hãa. * TiÕt kiÖm chi phÝ: C = C1 - C2. Trong ®ã: C1: Chi phÝ lµm thñ tôc giao nhËn hµng hãa theo qui tr×nh cò; C2: Chi phÝ lµm thñ tôc giao nhËn hµng hãa theo qui tr×nh ®· ®−îc c¶i tiÕn; C: Chi phÝ tiÕt kiÖm ®−îc do viÖc c¶i tiÕn qui tr×nh giao nhËn hµng hãa. §Þa ®iÓm nhËn hµng ë n−íc ngoµi « T« Tµu biÓn Tµu háa §Þa ®iÓm göi hµng ë Hµ Néi Ga ®−êng s¾t (Gi¸p B¸t hoÆc Yªn Viªn) C¶ng biÓn n−íc ngoµi C¶ng H¶i Phßng 21 Ta cã thÓ thÊy t¸c dông cña viÖc ¸p dông giao dÞch ®iÖn tö trong lÜnh vùc Ng©n hµng vµ lÜnh vùc th«ng quan hµng hãa nh− sau: - Trong lÜnh vùc Ng©n hµng, nÕu mét giao dÞch tiÕn hµnh thñ c«ng sÏ ph¶i chi phÝ 1,75 USD, giao dÞch qua ®iÖn tho¹i th× chi phÝ lµ 1,5 USD, dïng thÎ ATM chi phÝ ®· gi¶m xuèng cßn 0,25 USD nh−ng nÕu ¸p dông th−¬ng m¹i ®iÖn tö b»ng viÖc th«ng qua Internet chi phÝ chØ cßn 0.5 cent (0.5 cent t−¬ng ®−¬ng 0,005 USD, 1USD = 100 cent). - Trong lÜnh vùc th«ng quan cho hµng hãa, ta thÊy thêi gian lµm thñ tôc H¶i quan theo h×nh thøc th«ng quan ®iÖn tö víi luång xanh (7 phót) chØ b»ng 1/2 thêi gian lµm thñ tôc cho mét l« hµng theo mét qui tr×nh th«ng th−êng (15 phót). MÆt kh¸c khi lµm thñ tôc H¶i quan theo h×nh thøc th«ng quan ®iÖn tö, doanh nghiÖp in tê khai ngay t¹i c¬ quan cña m×nh (chi phÝ kho¶ng 1000®/ tê khai- TK), cßn nÕu th«ng quan theo qui tr×nh th«ng th−êng, doanh nghiÖp ph¶i mua tê khai víi chi phÝ 3000 ®/TK. Khi ®ã doanh nghiÖp sÏ tiÕt kiÖm ®−îc 2000®/ TK. Víi møc tiÕt kiÖm nµy, gi¶ thiÕt 100% sè l−îng tê khai t−¬ng øng víi sè l−îng hµng hãa ®−îc vËn chuyÓn trªn hµnh lang Hµ Néi- H¶i Phßng ®−îc thùc hiÖn b»ng th«ng quan ®iÖn tö th× ta cã thÓ thÊy râ chi phÝ vÒ tê khai khi ¸p dông h×nh thøc th«ng quan ®iÖn tö chØ b»ng kho¶ng 30% so víi h×nh thøc th«ng quan th«ng th−êng [B¶ng 3.5]. Khi ®ã chóng ta cã thÓ tiÕt kiÖm ®−îc hµng tr¨m triÖu mçi n¨m. NÕu xÐt trªn ph¹m vi toµn quèc th× ta cã thÓ tiÕt kiÖm ®−îc chi phÝ vÒ tê khai tiÒn tû mçi n¨m. Thñ tôc H¶i quan chØ lµ mét phÇn thñ tôc trong c¶ qui tr×nh thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT. Nh− vËy nÕu tÊt c¶ c¸c giao dÞch chøng tõ trong qui tr×nh thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ®Òu sö dông hÖ thèng giao dÞch d÷ liÖu ®iÖn tö th× thêi gian vµ chi phÝ trong viÖc lµm thñ tôc giao nhËn hµng hãa sÏ ®−îc c¾t gi¶m rÊt nhiÒu. 22 vô cña nh©n viªn giao nhËn trong VT§PT; øng dông hÖ thèng trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö, hÖ thèng c«ng nghÖ th«ng tin vµ truyÒn th«ng; ®iÒu chØnh c¸c B¶ng 3.5: Sè l−îng tê khai vµ chi phÝ vÒ tê khai hµng hãa trªn hµnh lang Hµ Néi- H¶i Phßng tõ n¨m 2005- 9/ 2006 ChØ tiªu §¬n vÞ N¨m 2005 9/ 2006 1- Sè l−îng tê khai TK 185.418 162.628 2- Chi phÝ tê khai theo qui tr×nh th−êng 106®ång 556,3 487,9 3- Chi phÝ tê khai theo qui tr×nh ®iÖn tö 106 ®ång 185,4 162,6 4-TiÕt kiÖm khi ¸p dông th«ng quan ®iÖn tö 106 ®ång 370,9 325,3 KÕt luËn- KiÕn NghÞ KÕt luËn LuËn ¸n mµ nghiªn cøu sinh thùc hiÖn: “Hoµn thiÖn thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ë ViÖt Nam” ®· rót ra ®−îc mét sè ®iÓm chÝnh sau: 1- Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ VT§PT vµ thñ tôc giao nhËn hµng hãa ®−îc nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt ë ®Ò tµi nµy lµ c¬ së lý luËn quan träng cho viÖc ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng VT§PT vµ thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ë ViÖt Nam, ®ång thêi lµ tiÒn ®Ò cho viÖc x©y dùng thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT t¹i ViÖt Nam. 2- §¸nh gi¸ thùc tr¹ng VT§PT vµ thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ®Ó t×m ra nh÷ng khã kh¨n bÊt cËp, c¶n trë ho¹t ®éng giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ë ViÖt Nam nh−: hÖ thèng ph¸p luËt thiÕu ®ång bé vµ ch−a ®Çy ®ñ, qui tr×nh giao nhËn hµng hãa kh«ng thèng nhÊt, ho¹t ®éng cña hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c cßn chËm, c¬ së h¹ tÇng giao th«ng vËn t¶i cßn yÕu, nguån nh©n lùc phôc vô cho ho¹t ®éng giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ch−a cã chuyªn m«n giái. 3- LuËn ¸n ®· ®Ò xuÊt ra ®−îc mét sè gi¶i ph¸p míi nh»m hoµn thiÖn thñ tôc giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ë ViÖt Nam nh−: hoµn thiÖn qui tr×nh thñ tôc giao nhËn hµ hãa trong VT§PT; n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp 22 23 KiÕn nghÞ §Ó cã thÓ ®−a qui tr×nh giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ®−îc ®Ò xuÊt vµo thùc tiÔn vµ ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ cña nã, t¸c gi¶ cã mét sè kiÕn nghÞ ®èi víi c¸c c¬ quan Nhµ n−íc cã thÈm quyÒn, c¸c c«ng ty kinh doanh giao nhËn hµng hãa trong VT§PT vµ c¸c chñ hµng nh− : 1- §èi víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc. • CÇn ph¶i cã sù hç trî cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ viÖc ®iÒu chØnh hÖ thèng LuËt cho phï hîp víi LuËt lÖ vµ tËp qu¸n Quèc TÕ. • Bé giao th«ng vËn t¶i sÏ lµ ng−êi thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ VT§PT th«ng qua viÖc ®¨ng ký vµ qu¶n lý vËn ®¬n VT§PT cña c¸c c«ng ty kinh doanh VT§PT. • Nhµ n−íc cÇn cã sù can thiÖp ®Ó hç trî cho c¸c doanh nghiÖp kinh doanh giao nhËn nãi chung vµ kinh doanh VT§PT nãi riªng. 24 4- H−íng nghiªn cøu tiÕp theo cña ®Ò tµi: CÇn ph¶i nghiªn cøu øng dông EDI vµ tÝnh to¸n hiÖu qu¶ ®Çu t− cña viÖc øng dông EDI trong c¸c doanh nghiÖp kinh doanh giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ë ViÖt Nam. • C¸c chñ hµng ViÖt Nam cÇn ph¶i thay ®æi quan niÖm truyÒn thèng b¸n hµng theo ®iÒu kiÖn FOB, nªn ¸p dông theo ®iÒu kiÖn giao cho ng−êi vËn t¶i FCA; hoÆc c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c thuéc nhãm C; hoÆc c¸c ®iÒu kiÖn nhãm D. • C¸c chñ hµng cÇn ®Çu t− mét hÖ thèng m¸y tÝnh ®¶m b¶o kÕt nèi th«ng suèt víi c¸c c¬ quan cã liªn quan trong c«ng t¸c giao nhËn. • C¸c chñ hµng cÇn cã sù phèi hîp víi nhau ®Ó thµnh lËp HiÖp héi chñ hµng nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c chñ hµng trong n−íc. 3- §èi víi c¸c chñ hµng sö dông dÞch vô giao nhËn hµng hãa trong VT§PT. • C¸c c«ng ty giao nhËn nªn cã kÕ ho¹ch tæ chøc ®µo t¹o th−êng xuyªn, n©ng cao kiÕn thøc chuyªn m«n cho c¸c c¸n bé trong c«ng ty. • Mua b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cña ng−êi giao nhËn kho vËn. • N©ng cao chÊt l−îng c«ng t¸c giao nhËn vµ gi¶m gi¸ thµnh. • Tæ chøc vµ hoµn thiÖn bé m¸y qu¶n lý còng nh− ¸p dông vµ ph¸t triÓn chøng tõ trong giao nhËn cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña FIATA. 2- §èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh giao nhËn hµng hãa trong VT§PT. • Nhµ n−íc cÇn ban hµnh nh÷ng qui ®Þnh thèng nhÊt vÒ qui tr×nh thñ giao nhËn hµng hãa trong VT§PT ®Ó c¸c doanh nghiÖp kinh doanh giao nhËn hµng hãa ¸p dông trong thêi gian tíi.