Đề tài Hoàn thiện việc tổ chức kế toán chi phí sản xuất và các phương pháp tính giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp công nghiệp Việt Nam

chi phí noäi boä theo caùch öùng xöû chi phí theo töøng tình huoáng saûn xuaát kinh doanh phuïc vuï cho quaûn trò. 36 2.3.2.2. Ñoái vôùi caùc doanh nghieäp coâng nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi: - Moät soá doanh nghieäp lieân doanh coù ñaêng kyù söû duïng heä thoáng keá toaùn cuûa nöôùc khaùc nhö keá toaùn Myõ, Phaùp, Anh, Singapore, Nhaät,…. - Phaàn lôùn doanh nghieäp toå chöùc thöïc hieän keá toaùn chia ra keá toaùn taøi chính vaø keá toaùn quaûn trò (teân goïi khaùc laø keá toaùn chi phí hay keá toaùn phaân tích). - Tuøy thuoäc vaøo tính chaát saûn xuaát, quy trình coâng ngheä maø moãi doanh nghieäp öùng duïng moät trong ba heä thoáng keá toaùn chi phí: keá toaùn chi phí thöïc teá, keá toaùn chi phí thoâng duïng, keá toaùn chi phí ñònh möùc cuûa heä thoáng keá toaùn nöôùc ngoaøi maø doanh nghieäp ñaêng kyù söû ñuïng, nhaân vieân thöïc hieän chuû yeáu laø ngöôøi Vieät Nam. - ÖÙng duïng nhieàu phöông phaùp xaùc ñònh chi phí saûn phaåm dôû dang khaùc nhau vaø duøng nhieàu phöông phaùp tính giaù thaønh khaùc nhau. Taát caû ñieàu naøy ñöôïc giaûi trình toång quaùt vaø chi tieát trong hoà sô keá toaùn cuûa coâng ty vì caùc coâng ty naøy thöôøng ñöôïc kieåm toaùn haøng naêm. - Söû duïng thoâng tin chi phí cho quaù trình ñöa ra quyeát ñònh saûn xuaát kinh doanh trong moâi tröôøng caïnh tranh. - Phaàn lôùn caùc coâng ty coù xaây döïng ñònh möùc CPSX vaø GTSP moät caùch toång quaùt vaø chi tieát, ôû nhieàu möùc ñoä saûn xuaát khaùc nhau. - Theo quy ñònh cuûa thoâng tö soá 60/TC/CÑKT ngaøy 01/9/1997 cuûa Boä Taøi Chính, caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam ñang nghieân cöùu ñeå thöïc hieän vieäc chuyeån ñoåi töø heä thoáng keá toaùn nöôùc ngoaøi sang heä thoáng keá toaùn Vieät Nam. 2.3.2.3. Yeâu caàu chung cuûa coâng taùc toå chöùc thöïc hieän keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh saûn phaåm ôû caùc doanh nghieäp coâng nghieäp nöôùc ta hieän nay: 37 Töø nhaän ñònh hieän traïng keá toaùn chi phí noùi treân, caàn ñöa ra moät soá yeâu caàu chung cuûa coâng taùc toå chöùc vaø thöïc hieän keá toaùn CPSX vaø tính giaù thaønh taïi caùc doanh nghieäp hieän nay nhö sau: - Nhaän thöùc ñuùng taàm quan troïng cuûa thoâng tin chi phí: Trong neàn kinh teá thò tröôøng, nhaän thöùc ñuùng vaø kòp thôøi thoâng tin kinh teá seõ ñem laïi thaønh coâng cho doanh nghieäp. Khi doanh nghieäp nhaän thöùc ñuùng taàm quan troïng cuûa thoâng tin chi phí thì doanh nghieäp môùi quan taâm ñeán coâng taùc keá toaùn, trong ñoù coù boä phaän keá toaùn chi phí. - Toå chöùc laïi boä maùy keá toaùn taøi chính: Ñeå thöïc hieän toát nhieäm vuï, chöùc naêng cuûa coâng taùc keá toaùn, caàn phaûi nghieâm tuùc ñaùnh giaù laïi khaâu toå chöùc vaø thöïc hieän keá toaùn cuûa doanh nghieäp töø nhaân söï ñeán thöïc hieän cheá ñoä keá toaùn veà chöùng töø, soå saùch, phöông phaùp haïch toaùn, baùo caùo taøi chính ñeå ruùt ra nhöõng maët maïnh, yeáu, töø ñoù taùi toå chöùc boä maùy keá toaùn hôïp lyù ñaùp öùng hieäu quaû cho quaûn lyù kinh teá theo cô cheá thò tröôøng. - Xaây döïng boä phaän keá toaùn quaûn trò: Trong cô cheá cuûa neàn kinh teá thò tröôøng, moïi doanh nghieäp bình ñaúng trong kinh doanh vaø hoaït ñoäng theo ñuùng phaùp luaät. Tính caïnh tranh giöõa caùc doanh nghieäp ñoøi hoûi nhöõng doanh nghieäp naøy phaûi nhaát thieát xaây döïng boä phaän keá toaùn quaûn trò trong heä thoáng keá toaùn cuûa mình nhaèm thu thaäp, xöû lyù vaø cung caáp caùc thoâng tin caàn thieát cho nhaø quaûn trò ra quyeát ñònh thaønh coâng. Muoán thöïc hieän toát ñieàu naøy caàn phaûi coù giaûi phaùp ñoàng boä, töø höôùng daãn cuûa Nhaø nöôùc nhö xaây döïng keá toaùn quaûn trò vaø tính thöïc thi taïi doanh nghieäp. Keát luaän chöông 2: Nghieân cöùu thöïc traïng toå chöùc keá toaùn CPSX vaø tính GTSP taïi caùc doanh nghieäp coâng nghieäp Vieät Nam töø khi hình thaønh vaø phaùt trieån ñeán nay, nhaèm ñaùnh giaù ñuùng nhöõng maët öu ñieåm vaø nhöõng maët coøn toàn taïi cuûa heä thoáng keá 38 toaùn Vieät Nam, töø ñoù coù cô sôû xaây döïng moät heä thoáng keá toaùn chi phí mang tính keá thöøa coù choïn loïc nhöõng maët tích cöïc vaø loaïi boû nhöõng maët khoâng coøn phuø hôïp vôùi cô cheá quaûn lyù kinh teá trong tình hình môùi hieän nay. Tröôùc naêm 1995, heä thoáng keá toaùn nöôùc ta coù nhieàu laàn thay ñoåi, nhöng nhìn chung veà cô baûn quan ñieåm keá toaùn CPSX vaø tính GTSP thì thay ñoåi khoâng ñaùng keå, ñoù laø do caùc doanh nghieäp quoác doanh coù tyû troïng lôùn vaø giöõ vai troø ñieàu tieát neàn kinh teá. Nhaø nöôùc vaãn phaûi can thieäp saâu vaøo quyeát ñònh saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp vaø caàn quaûn lyù nhöõng khoaûn chi phí chieám tyû troïng lôùn trong CPSX vaø GTSP. Töø daàu naêm 1996, Boä Taøi Chính thay ñoåi heä thoáng keá toaùn doanh nghieäp vaø aùp duïng ñeán ngaøy nay thì quan ñieåm veà keá toaùn CPSX vaø giaù thaønh thay ñoåi caên baûn. Chính saùch cuûa Nhaø nöôùc ta laø ñöa neàn kinh teá Vieät Nam hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá caùc nöôùc trong khu vöïc vaø treân theá giôùi, ñoøi hoûi heä thoáng coâng cuï quaûn lyù kinh teá taøi chính cuûa Vieät Nam vöøa coù tính ñaëc thuø rieâng phuø hôïp vôùi trình ñoä phaùt trieån vaø quaûn lyù kinh teá cuûa ñaát nöôùc, ñoàng thôøi cuõng phaûi hoäi nhaäp cô baûn vôùi heä thoáng coâng cuï quaûn lyù kinh teá taøi chính treân theá giôùi, nhaát laø heä thoáng keá toaùn doanh nghieäp. Tuy nhieân heä thoáng keá toaùn nöôùc ta hieän nay laø heä thoáng keá toaùn hoãn hôïp giöõa keá toaùn taøi chính vaø keá toaùn quaûn trò, toû ra keùm linh hoaït khi taäp hôïp CPSX vaø tính GTSP, cuõng nhö vieäc phaân loaïi vaø öùng xöû chi phí ñeå taïo cô sôû ra quyeát ñònh kinh doanh, vì vaäy chuùng ta nhaát thieát phaûi xaây döïng heä thoáng keá toaùn goàm keá toaùn taøi chính rieâng vaø keá toaùn quaûn trò rieâng, phaûi xem keá toaùn chi phí laø moät noäi dung quan troïng cuûa keá toaùn quaûn trò, thoâng tin chi phí laø thoâng tin noäi boä, phuø hôïp vôùi thöïc traïng keá toaùn chi phí ôû caùc nöôùc coù neàn kinh teá thò tröôøng phaùt trieån treân theá giôùi. Thöïc traïng toå chöùc keá toaùn taïi caùc doanh nghieäp coâng nghieäp Vieät Nam hieän nay chuû yeáu laø thöïc hieän keá toaùn taøi chính, keá toaùn CPSX vaø tính giaù thaønh 39 chæ ôû möùc ñoä ñöa ra GTSP, thoâng tin CPSX vaø GTSP duøng cho quaûn trò kinh doanh coù ñoä tin caäy khoâng cao, chöa phaân loaïi, öùng xöû CPSX linh hoaït theo nhieàu möùc ñoä kinh doanh vaø trong moâi tröôøng kinh doanh thay ñoåi. Do vaäy vieäc xaây döïng laïi noäi dung keá toaùn CPSX vaø tính giaù thaønh cho phuø hôïp ñeå vaän duïng vaøo caùc doanh nghieäp laø heát söùc caàn thieát trong giai ñoaïn hieän nay. 40 CHÖÔNG 3 MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP NHAÈM HOAØN THIEÄN KEÁ TOAÙN CHI PHÍ SAÛN XUAÁT VAØ CAÙC PHÖÔNG PHAÙP TÍNH GIAÙ THAØNH SAÛN PHAÅM TRONG CAÙC DOANH NGHIEÄP COÂNG NGHIEÄP VIEÄT NAM Keá toaùn CPSX vaø tính GTSP cung caáp thoâng tin raát quan troïng cho vieäc ñònh ra giaù baùn phuø hôïp, boû thaàu cung caáp saûn phaåm trong moâi tröôøng kinh doanh caïnh tranh. Vieäc xaây döïng moät heä thoáng keá toaùn CPSX linh hoaït vaø caùc phöông phaùp tính giaù thaønh tieân tieán seõ cung caáp thoâng tin chi phí vaø GTSP chính xaùc, giuùp doanh nghieäp coù cô sôû khoa hoïc hoaïch ñònh ñöôïc chieán löôïc kinh doanh vaø ra quyeát ñònh kòp thôøi cho saûn xuaát kinh doanh. Qua phaân tích, ñaùnh giaù thöïc traïng veà toå chöùc keá toaùn CPSX vaø tính GTSP taïi caùc doanh nghieäp coâng nghieäp Vieät Nam, nhaän thaáy caàn phaûi ñöa ra nhöõng giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän sau: 3.1. Giaûi phaùp veà phöông dieän vó moâ: - Khuyeán khích söû duïng taát caû caùc phöông phaùp ñaùnh giaù saûn phaåm dôû dang, caùc phöông phaùp tính GTSP sao cho phuø hôïp vôùi ñieàu kieän saûn xuaát vaø trình ñoä quaûn lyù cuûa doanh nghieäp. Ngoaøi caùc phöông phaùp tính giaù thaønh truyeàn thoáng chuùng ta ñaõ laøm töø tröôùc, neân khuyeán khích aùp duïng nhöõng phöông phaùp môùi nhö phöông phaùp tính giaù thaønh ABC, phöông phaùp chi phí saûn phaåm dôû dang theo chi phí nhaäp tröôùc xuaát tröôùc. Thaät ra nhaän thöùc vì söï vaän duïng caùc phöông phaùp naøy ôû Vieät Nam ñaõ coù nhöng mang tính töï phaùt chöa ñöôïc heä thoáng hoùa toaøn dieän, chöa öùng duïng ñuùng, vì vaäy vieäc khuyeán khích öùng duïng cho linh hoaït vôùi tính ña ñaïng hoùa caùc doanh nghieäp laø phuø hôïp vôùi xu höôùng phaùt trieån kinh teá vó moâ cuûa Nhaø nöôùc. 41 - Nghieân cöùu vaø boå sung keá toaùn chi phí saûn xuaát thoâng duïng vaø keá toaùn chi phí saûn xuaát ñònh möùc. Heä thoáng keá toaùn ôû moät soá nöôùc tieân tieán treân theá giôùi thöôøng bao goàm keá toaùn CPSX thöïc teá, keá toaùn CPSX thoâng duïng, keá toaùn CPSX ñònh möùc. Nöôùc ta ñang giao thöông vaø tieáp nhaän moïi khoaûn ñaàu tö cuûa baát kyø nöôùc naøo mieãn coù lôïi cho quoác gia vaø toân troïng chuû quyeàn ñoäc laäp cuûa daân toäc ta, vì vaäy chaéc chaén chuùng ta phaûi tieáp nhaän caùch thöùc quaûn lyù taøi chính, keá toaùn cuûa caùc nhaø ñaàu tö ñoù. Thöïc teá hieän nay caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam ñang aùp duïng heä thoáng keá toaùn cuûa Phaùp, Anh, Myõ, UÙc, Nhaät, ... ñeàu ñang öùng duïng keá toaùn CPSX thoâng duïng vaø keá toaùn CPSX ñònh möùc. Neáu chuùng ta muoán caùc nhaø ñaàu tö söû duïng heä thoáng keá toaùn Vieät Nam thì chuùng ta phaûi xaây döïng theâm trong heä thoáng keá toaùn cuûa mình keá toaùn CPSX thoâng duïng vaø ñònh möùc, phuø hôïp vôùi keá toaùn CPSX maø ña soá caùc nöôùc ñang öùng duïng. - Phaân ñònh phaïm vi keá toaùn quaûn trò vaø keá toaùn taøi chính (phaàn chi phí saûn xuaát) trong heä thoáng keá toaùn hieän haønh. Heä thoáng keá toaùn cuûa chuùng ta hieän nay laø heä thoáng keá toaùn hoãn hôïp giöõa keá toaùn taøi chính vaø keá toaùn quaûn trò, toû ra keùm linh hoaït trong vieäc cung caáp thoâng tin chi phí cho nhaø quaûn lyù ra quyeát ñònh kòp thôøi trong saûn xuaát kinh doanh. Phaàn lôùn nhöõng ngöôøi laøm coâng taùc quaûn lyù kinh teá, caùc nhaø chuyeân moân veà keá toaùn trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi ñeàu nhaän ñònh raèng heä thoáng keá toaùn Vieät Nam nhaát thieát phaûi phaân ñònh raïch roøi giöõa keá toaùn taøi chính vaø keá toaùn quaûn trò (trong ñoù coù phaàn keá toaùn chi phí). Vuï Cheá Ñoä Keá Toaùn phaûi nhanh choùng xaây döïng heä thoáng keá toaùn quaûn trò doanh nghieäp ñeå höôùng daãn caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc thöïc hieän. - Khuyeán khích phaùt trieån caùc hoaït ñoäng tö vaán keá toaùn taøi chính vaø kieåm toaùn trong neàn kinh teá quoác daân. 42 Vieäc Nhaø nöôùc khuyeán khích caùc hoaït ñoäng tö vaán keá toaùn taøi chính seõ giuùp doanh nghieäp thu thaäp vaø xöû lyù thoâng tin chính xaùc khi ra quyeát ñònh saûn xuaát kinh doanh. Ngöôïc laïi, toå chöùc tö vaán vaän duïng toát hôn vaø linh hoaït hôn lyù luaän veà keá toaùn CPSX öùng duïng vaøo thöïc teá. - Phaûi laøm cho caùc doanh nghieäp thaáy roõ taùc duïng cuûa keá toaùn chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh laø caàn thieát trong hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. Trong neàn kinh teá thò tröôøng, neáu thieáu caùc thoâng tin coù tính ñònh höôùng cho caùc vaán ñeà ra quyeát ñònh saûn xuaát kinh doanh thì caùc quyeát ñònh naøy coù theå daãn ñeán sai laàm vaø haäu quaû gaây ra khoù löôøng. Chaúng haïn tính giaù thaønh ñôn vò saûn phaåm khoâng ñuùng coù theå ñöa ra giaù baùn caïnh tranh sai laàm. Muïc tieâu cuûa keá toaùn chi phí laø giuùp doanh nghieäp quaûn lyù chi phí toát vaø söû duïng nguoàn löïc coù hieäu quaû. - Phaân bieät phaïm vi moân hoïc keá toaùn taøi chính, keá toaùn quaûn trò vaø phaân tích hoaït ñoäng kinh teá. Hieän nay ôû caùc tröôøng ñaïi hoïc chuyeân ngaønh kinh teá, cuøng luùc sinh vieân chuyeân nghaønh keá toaùn phaûi hoïc caû ba moân hoïc keá toaùn taøi chính, keá toaùn quaûn trò vaø phaân tích hoaït ñoäng kinh teá. Noäi dung moân hoïc coù söï truøng laép giöõa keá toaùn taøi chính vôùi moät phaàn noäi dung cô baûn cuûa keá toaùn quaûn trò. Vì vaäy, caùc tröôøng chuyeân ngaønh kinh teá caàn phaûi xaây döïng vaø thoáng nhaát chöông trình, noäi dung ñaøo taïo raïch roøi giöõa keá toaùn taøi chính vaø keá toaùn quaûn trò. Keá toaùn taøi chính chæ neân trình baøy phöông phaùp haïch toaùn caùc baùo caùo CPSX,... theo quy ñònh baét buoäc phaûi coâng khai, coøn phaàn toå chöùc taäp hôïp CPSX, phaân loaïi CPSX vaø caùch öùng xöû linh hoaït cuûa chi phí,... laø noäi dung cuûa moân hoïc keá toaùn quaûn trò. Bôûi vì keá toaùn taøi chính ñaët naëng veà phöông phaùp haïch toaùn vaø thoâng tin mang tính chaát phaùp lyù, coøn keá toaùn quaûn trò chuû yeáu vaøo vieäc tính toaùn, öùng xöû chi phí, quaûn lyù vaø kieåm soaùt chi phí vôùi soá lieäu mang tính noäi boä. 43 - Khuyeán khích caùc tröôøng ñaïi hoïc chuyeân ngaønh kinh teá vieát taøi lieäu, dòch thuaät cuõng nhö trình baøy taát caû caùch tính chi phí saûn phaåm dôû dang, tính GTSP theo caùc phöông phaùp truyeàn thoáng vaø caùc phöông phaùp môùi ñang ñöôïc nghieân cöùu vaø aùp duïng treân theá giôùi. Tröôøng ñaïi hoïc laø nôi ñaøo taïo lao ñoäng chuyeân moân cao cho xaõ hoäi, cung caáp nhaân löïc chuû yeáu ñeå phaùt trieån neàn kinh teá quoác daân, vì vaäy phaûi luoân ñi ñaàu trong vieäc nghieân cöùu, phaùt trieån vaø öùng duïng nhanh caùc thaønh töïu khoa hoïc treân theá giôùi. Ñoâi khi caùc phöông phaùp tính chi phí saûn phaåm dôû dang, phöông phaùp tính giaù thaønh,... coù theå chöa aùp duïng ôû Vieät Nam nhöng caùc tröôøng ñaïi hoïc cuõng phaûi coù taøi lieäu giôùi thieäu cho sinh vieân nghieân cöùu, ñoùn ñaàu öu theá phaùt trieån kinh teá cuûa quoác gia. 3.2. Giaûi phaùp veà phöông dieän vi moâ: Veà phöông ñieän vi moâ laø caùc doanh nghieäp tröïc tieáp toå chöùc vaø öùng duïng keá toaùn sao cho coù hieäu quaû, caàn thöïc hieän caùc giaûi phaùp sau: − Veà kyõ thuaät toå chöùc boä maùy keá toaùn. Caên cöù theo ñieàu kieän, quy moâ kinh doanh ôû töøng doanh nghieäp vôùi caùc chính saùch ban haønh theo cô cheá môùi, caùc doanh nghieäp caàn nhanh choùng raø soaùt laïi, toå chöùc saép xeáp laïi moâ hình quaûn lyù cuûa doanh nghieäp goïn nheï, hoaït ñoäng hieäu quaû. Phoøng keá toaùn ñöôïc toå chöùc phuø hôïp vôùi cô sôû moâ hình quaûn lyù cuûa doanh nghieäp. Sau ñoù caên cöù vaøo quy trình saûn xuaát, ñaëc ñieåm coâng ngheä, tính chaát saûn phaåm saûn xuaát, trình ñoä nhaân vieân keá toaùn ñeå thieát laäp boä maùy keá toaùn phuø hôïp, trong ñoù phaûi hoaøn thieän khaâu chöùng töø, phöông phaùp haïch toaùn, tính chi phí saûn phaåm dôû dang, tính GTSP, soå saùch vaø baùo caùo keá toaùn. Toå chöùc boä phaän keá toaùn chi phí khoâng hieäu quaû coù theå laøm roái loaïn thoâng tin chi chí vaø daãn ñeán ra caùc quyeát ñònh quaûn lyù sai laàm. 44 Boä maùy keá toaùn hieän nay taïi doanh nghieäp phaàn lôùn chæ thöïc hieän chöùc naêng cuûa keá toaùn chính, coøn keá toaùn quaûn trò haàu nhö khoâng coù. Nhö vaäy, doanh nghieäp caàn toå chöùc laïi caùc boä phaän keá toaùn vaø nhaát thieát phaûi coù keá toaùn quaûn trò. − Veà nhaân söï cuûa phoøng keá toaùn. Keá toaùn hieän ñaïi ñoøi hoûi nhaân vieân thöïc hieän keá toaùn phaûi coù kieán thöùc chuyeân moân cao vaø toång hôïp. Nhaân vieân thöïc hieän keá toaùn khoâng nhöõng thöïc hieän toát chöùc naêng keá toaùn taøi chính maø coøn caû chöùc naêng cuûa keá toaùn quaûn trò, cuõng nhö phaân tích hoaït ñoäng kinh doanh. Ngoaøi ra coøn hieåu bieát caùc kieán thöùc khaùc nhö quaûn trò hoïc, phaân tích heä thoáng, vieát vaø söû duïng ñöôïc phaàn meàm vi tính öùng duïng cho keá toaùn. Ñieàu naøy ñoøi hoûi doanh nghieäp phaûi noã löïc lôùn ñeå khuyeán khích nhaân vieân töï ñaøo taïo laïi vaø boå tuùc kieán thöùc keá toaùn caàn thieát trong neàn kinh teá thò tröôøng. - Veà caùc thieát bò quaûn lyù. Ngaøy nay caùc thieát bò quaûn lyù ngaøy caøng hieän ñaïi, nhaát laø söï phaùt trieån cöïc nhanh cuûa vieäc öùng duïng coâng ngheä tin hoïc vaøo quaûn lyù laøm thay ñoåi nhieàu nhaän thöùc, caùch toå chöùc quaûn lyù saûn xuaát kinh doanh. Heä thoáng maùy vi tính hieän nay seõ giuùp nhaân vieân keá toaùn deã daøng xöû lyù nhanh moät khoái löôïng döõ lieäu chi tieát lôùn, nhaèm cung caáp thoâng tin chi phí moät caùch kòp thôøi theo tình huoáng xöû lyù maø nhaø nhaø quaûn trò yeâu caàu. Maët khaùc nhôø heä thoáng caùc thieát bò quaûn lyù hieän ñaïi laøm cho caùc nghieäp vuï chuyeân moân deã daøng kieâm nhieäm thöïc hieän ôû moät nhaân vieân, giaûm ñöôïc nhaân söï khoâng caàn thieát. - Xaây döïng caùc quy cheá keá toaùn taøi chính mang tính noäi boä taïi coâng ty. Khi boä maùy keá toaùn hình thaønh hai boä phaän: keá toaùn taøi chính vaø keá toaùn quaûn trò, ngoaøi caùc cheá ñoä keá toaùn taøi chính do Nhaø nöôùc ban haønh baét buoäc phaûi tuaân theo, doanh nghieäp caàn thieát phaûi xaây döïng caùc quy cheá keá toaùn taøi chính 45 noäi boä ñeå laøm tieâu chuaån ñaùnh giaù vaø kieåm soaùt noäi boä. Doanh nghieäp neân xaây döïng moâ hình öùng xöû cuûa chi phí theo keát quaû hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. Moâ hình öùng xöû cuûa chi phí ñöôïc hieåu laø caùc chi phí seõ phaûn öùng, taùc ñoäng, aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh khi möùc ñoä hoaït ñoäng kinh doanh thay ñoåi. Xaây döïng caùc quy cheá quaûn lyù taøi chính, chi phí trong noäi boä coâng ty ñeå quy ñònh roõ traùch nhieäm kinh teá cho töøng caù nhaân, boä phaän vaø thieát laäp löu ñoà quy trình phaân tích giaù trò cuûa coâng ngheä saûn xuaát nhaèm kieåm soaùt hoaït ñoäng dieãn ra nhòp nhaøng. − Khaûo saùt quy trình coâng ngheä saûn xuaát. Muïc ñích cuûa khaûo saùt quy trình coâng ngheä saûn xuaát nhaèm nhaän thöùc ñöôïc nôi, coâng ñoaïn phaùt sinh chi phí vaø tính chaát chi phí phaùt sinh, thôøi gian hoaøn thaønh töøng chi tieát, baùn thaønh phaåm hoaëc coâng ñoaïn saûn xuaát. Töø ñoù leân ñöôïc löu ñoà saûn xuaát vôùi thôøi gian saûn xuaát töø nguyeân vaät lieäu thoâ ñeán thaønh phaåm moät caùch chaët cheõ töông öùng phaùt sinh CPSX hôïp lyù nhaát. − Xaùc ñònh ñoái töôïng taäp hôïp chi phí saûn xuaát vaø ñoái töôïng tính giaù thaønh. Töø löu ñoà saûn xuaát ñöôïc thieát laäp, nhaân vieân keá toaùn xaùc ñònh ñoái töôïng taäp hôïp CPSX vaø ñoái töôïng tính giaù thaønh. Ñieàu naøy giuùp nhaân vieân keá toaùn bieát ñöôïc phaûi öùng duïng heä thoáng keá toaùn CPSX theo coâng vieäc hay theo quy trình saûn xuaát, taäp hôïp CPSX vaø tính GTSP theo CPSX thöïc teá hay CPSX thoâng duïng hoaëc CPSX ñònh möùc sao cho ñaït ñöôïc hieäu quaû thoâng tin höõu ích toái ña. − Xaùc ñònh phöông phaùp tính chi phí saûn phaåm dôû dang vaø tính GTSP phuø hôïp nhaát. Tuøy thuoäc vaøo tính chaát saûn phaåm dôû dang vaøo cuoái kyø, ñaëc ñieåm quy trình coâng ngheä saûn xuaát, tính chaát saûn phaåm vaø trình ñoä chuyeân moân cuûa nhaân vieân keá toaùn cuõng nhö trang thieát bò quaûn lyù maø keá toaùn choïn phöông phaùp tính chi phí saûn phaåm dôû dang vaø tính GTSP phuø hôïp nhaát. 46 − Laäp döï toaùn chi phí saûn xuaát vaø xaây döïng giaù thaønh ñònh möùc. Trong neàn kinh teá thò tröôøng, nhaø doanh nghieäp phaûi thaät söï nhaïy beùn trong moâi tröôøng kinh doanh. Moãi söï bieán ñoäng chi phí taêng hay giaûm ñeàu taïo ra söï bieán ñoäng giaù trong caïnh tranh, nhaát laø hieän nay Vieät Nam ñang trong quaù trình hoäi nhaäp neàn kinh teá toaøn caàu. Vì vaäy, tröôùc khi saûn xuaát nhaân vieân keá toaùn caàn phaûi döïa vaøo möùc ñoä saûn xuaát trung bình tieân tieán vaø muïc tieâu phaán ñaáu cuûa coâng ty, döï ñoaùn söï bieán ñoåi cuûa moâi tröôøng kinh doanh ñeå xaây döïng caùc chæ tieâu kinh teá keá hoaïch, nhaát laø döï toaùn CPSX vaø xaây döïng giaù thaønh ñònh möùc coù tính linh hoaït cao tuøy theo töøng möùc ñoä saûn xuaát, töø ñoù laøm tieâu chuaån ñeå ñaùnh giaù vaø kieåm soaùt chi phí, cuõng nhö giuùp nhaø quaûn trò ra quyeát ñònh nhanh veà giaù baùn saûn phaåm, giaù ñaáu thaàu cung caáp saûn phaåm,.... − Xaây döïng heä thoáng chöùng töø, löu chuyeån chöùng töø, caùc soå keá toaùn chi tieát, toång hôïp caùc baùo caùo nhanh vaø ñònh kyø veà caùc caùch öùng xöû chi phí phuø hôïp theo yeâu caàu cuûa nhaø quaûn trò vaø vôùi heä thoáng tính GTSP. Tuøy thuoäc vaøo heä thoáng keá toaùn CPSX ñaõ choïn noùi ôû treân, keá toaùn caàn xaây döïng moät heä thoáng töø khaâu chöùng töø, phöông phaùp haïch toaùn, soå saùch ñeán baùo caùo keá toaùn taøi chính vöøa phaûi tuaân thuû theo cheá ñoä keá toaùn taøi chính do Nhaø nöôùc ban haønh ñoàng thôøi phaûi mang tính noäi boä thích nghi cho vieäc ra quyeát ñònh kòp thôøi vaø ñuùng ñaén ñeå thuùc ñaåy saûn xuaát kinh doanh. − Khi keát thuùc quy trình saûn xuaát, keá toaùn neân phaân tích tình hình thöïc hieän keá hoaïch chi phí saûn xuaát vaø haï thaáp GTSP, ñaùnh giaù möùc ñoä saûn xuaát kyø naøy so vôùi kyø tröôùc. Muïc ñích cuûa phaân tích nhaèm ñaùnh giaù laïi khaû naêng thöïc hieän keá hoaïch CPSX vaø haï thaáp GTSP, cuõng nhö toác ñoä phaùt trieån saûn xuaát kinh doanh, töø ñoù tìm ra ñöôïc nhöõng nguyeân nhaân taùc ñoäng xaáu hoaëc toát trong quaù trình saûn xuaát, 47 ñöa ra giaûi phaùp haïn cheá vaø trieät tieâu nhaân toá tieâu cöïc, phaùt huy nhöõng nhaân toá taùc ñoäng tích cöïc cho saûn xuaát kyø sau. 3.3. Giaûi phaùp veà phöông phaùp tính giaù thaønh saûn phaåm: Qua vieäc xem xeùt laïi keá toaùn CPSX vaø caùc phöông phaùp tính GTSP ñang öùng duïng trong heä thoáng keá toaùn hieän haønh, nhaän thaáy caàn phaûi boå sung theâm vaø xaây döïng môùi nhöõng phaàn coøn chöa ñuû vaøo trong heä thoáng keá toaùn hieän haønh nhaèm goùp phaàn hình thaønh moät heä thoáng keá toaùn CPSX vaø caùc phöông phaùp tính GTSP hoaøn chænh. Ví duï nhö: Xaây döïng keá toaùn CPSX ñònh möùc; Ñieàu chænh vaø boå sung keá toaùn caùc khoaûn thieät haïi trong saûn xuaát; Boå sung theâm ñaùnh giaù saûn phaåm dôû dang theo phöông phaùp öôùc löôïng töông ñöông tính theo chi phí nhaäp tröôùc xuaát tröôùc,…. Tuy nhieân, trong luaän vaên naøy toâi xin giôùi thieäu phöông phaùp tính GTSP khaù môùi ñoái vôùi Vieät Nam ñoù laø phöông phaùp tính GTSP treân cô sôû hoaït ñoäng (Activity - Based - Costing); ñöa ra phöông phaùp tính GTSP môùi laø phöông phaùp tính giaù thaønh saûn phaåm döï baùo xu höôùng vaø phaân tích ñoä nhaïy, ngoaøi ra coøn neâu leân phöông phaùp ñaùnh giaù saûn phaåm dôû dang taïi moïi thôøi ñieåm. 3.3.1. Noäi dung cô baûn cuûa phöông phaùp tính giaù thaønh saûn phaåm treân cô sôû hoaït ñoäng: Hieän nay phöông phaùp tính GTSP treân cô sôû hoaït ñoäng (goïi taét laø phöông phaùp ABC) ñaõ ñöôïc nghieân cöùu kyõ vaø öùng duïng ôû nhieàu nöôùc. Haàu heát caùc tröôøng ñaïi hoïc treân theá giôùi ñaõ ñöa phöông phaùp ABC vaøo chöông trình giaûng daïy trong moân hoïc keá toaùn quaûn trò. Neùt ñaëc tröng cuûa phöông phaùp ABC laø söï taäp trung chi phí vaøo nhöõng trung taâm hoaït ñoäng. Moät trung taâm ñöôïc xem laø moät phaàn cuûa quy trình saûn xuaát cho baát kyø söï quaûn lyù naøo muoán coù moät baùo caùo chi phí rieâng leû cuûa töøng 48 hoaït ñoäng moät caùch chi tieát. Keá toaùn taäp hôïp CPSX theo töøng trung taâm hoaït ñoäng ñuùng vôùi ñoái töôïng tính giaù thaønh, sau ñoù toång hôïp taát caû trung taâm ñeå tính GTSP. GTSP bao goàm 3 khoaûn muïc chi phí nhö caùch tính truyeàn thoáng, vôùi phöông phaùp ABC thì caùch tính töøng khoaûn muïc chi phí ôû moãi trung taâm hoaït ñoäng nhö sau: − Caùc chi phí tröïc tieáp goàm: nguyeân vaät lieäu, chi phí nhaân coâng vaø caùc chi phí khaùc (coù nhieàu hôn so vôùi phöông phaùp truyeàn thoáng) ñöôïc taäp hôïp tröïc tieáp vaøo töøng ñoái töôïng tính GTSP (heä thoáng tính giaù thaønh theo coâng vieäc) hoaëc taäp hôïp theo ñoái töôïng CPSX roài sau ñoù choïn tieâu thöùc thích hôïp phaân boå cho töøng ñoái töôïng tính giaù thaønh (heä thoáng tính giaù thaønh theo quy trình saûn xuaát). − Caùc CPSX chung thì khaùc vôùi phöông phaùp truyeàn thoáng ôû ñieåm noù ñöôïc taäp hôïp theo nguyeân nhaân gaây ra chi phí, ñeå laøm cô sôû phaân boå chi phí cho ñoái töôïng tính thaønh. Coâng thöùc phaân boå toång quaùt nhö sau: Phaân boå chi phí cho töøng ñoái töôïng tính giaù thaønh Chi phí taäp hôïp theo trung taâm hoaït ñoäng Toång nguyeân nhaân Nguyeân nhaân gaây ra chi phí cho töøng ñoái töôïng tính giaù thaønh = x Coù 4 böôùc ñeå thieát keá heä thoáng tính giaù thaønh theo phöông phaùp ABC, nhöõng böôùc naøy bao goàm: Quy trình phaân tích giaù trò (Process Value Analysis - Kyù hieäu PVA); Nhaän daïng caùc trung taâm hoaït ñoäng (Identifying Activity Centers); Ghi nhaän chi phí cho caùc trung taâm hoaït ñoäng (Tracing Costs To Activity Centers); Löïa choïn nguyeân nhaân gaây ra chi phí (Selecting cost drivers). 49 Böôùc 1: Quy trình phaân tích giaù trò (PVA): PVA bao goàm phaân tích heä thoáng nhöõng hoaït ñoäng ñöôïc yeâu caàu ñeå taïo ra saûn phaåm hoaëc cung caáp dòch vuï. Caùch laøm nhö sau: − Chuaån bò moät sô ñoà quy trình saûn xuaát chi tieát, chæ roõ töø luùc nhaän nguyeân vaät lieäu thoâ ñeán coâng ñoaïn kieåm tra cuoái cuøng cuûa vieäc hoaøn thaønh saûn phaåm. Yeâu caàu naøy laøm thoâng suoát moãi coâng ñoaïn phaùt sinh vaø trình baøy döõ lieäu moãi hoaït ñoäng ñaõ ñöôïc quan saùt moät caùch roõ raøng. − Phaân tích moãi hoaït ñoäng ñöa ra treân sô ñoà vaø xaùc ñònh roõ nôi laøm taêng theâm giaù trò vaø khoâng taêng theâm giaù trò trong quy trình saûn xuaát bình thöôøng. − Nhaän ñònh roõ PVA seõ laøm giaûm hoaëc caét boû thôøi gian dö thöøa cuûa nhöõng hoaït ñoäng khoâng laøm taêng theâm giaù trò ñöôïc ñöa ra treân sô ñoà. Böôùc 2: Nhaän daïng caùc trung taâm hoaït ñoäng: Sau khi PVA hoaøn thaønh, caùc hoaït ñoäng ñöôïc trình baøy cho moãi saûn phaåm ñöôïc roõ raøng hôn. Töø ñoù coù theå nhieàu hoaït ñoäng ñöôïc nhaän daïng vaø phaûi quyeát ñònh ñöa ra ñöôïc nhöõng trung taâm hoaït ñoäng rieâng leû. Caùc coâng ty thöôøng keát noái nhöõng hoaït ñoäng coù quan heä vôùi nhau vaøo trong moät trung taâm nhaèm laøm giaûm soá löôïng chi tieát vaø chi phí ghi cheùp soå saùch keá toaùn. Coâng ty thöôøng ñöôïc ghi nhaän bôûi 4 maët baèng chi phí nhö sau: + Nhöõng hoat ñoäng ôû maët baèng ñôn vò: Nhöõng hoaït ñoäng ôû maët baèng ñôn vò ñöôïc thöïc hieän moãi thôøi gian cho moät ñôn vò ñöôïc saûn xuaát ra, nghóa laø noù phaùt sinh nhö laø keát quaû cuûa toång khoái löôïng saûn xuaát ra moät caùch thuaän lôïi. Ví duï söï tieâu duøng naêng löôïng laø keát quaû cuûa soá giôø maùy hoaït ñoäng theo yeâu caàu ñeå hoaøn thaønh taát caû saûn phaåm vaø noù ñöôïc xem xeùt ôû maët baèng hoaït ñoäng ñôn vò. Hoaït ñoäng ôû maët baèng ñôn vò phuï thuoäc vaøo khoái löôïng ñaàu ra. Thöôøng moät coâng ty coù ít nhaát hai trung taâm hoaït ñoäng ôû maët 50 baèng ñôn vò. Moät coù lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa maùy moùc vaø moät coù lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa lao ñoäng. + Nhöõng hoat ñoäng ôû maët baèng haøng loaït: Nhöõng hoaït ñoäng ôû maët baèng haøng loaït laø söï thöïc hieän moãi thôøi gian cho loaïi nguyeân lieäu, saûn phaåm ñöôïc xöû lyù hoaëc ñöôïc laøm. Noù bao goàm caùc nhieäm vuï nhö ñaët mua haøng, thieát bò, chôû thaønh phaåm cho khaùch, nhaän nguyeân lieäu. Chi phí ôû möùc ñoä haøng loaït ñöôïc sinh ra phuï thuoäc vaøo soá löôïng cuûa quy trình saûn xuaát haøng loaït hôn laø phuï thuoäc vaøo soá löôïng ñôn vò ñöôïc saûn xuaát, soá löôïng ñôn vò baùn ra hoaëc nhöõng söï ño löôøng khaùc cuûa khoái löôïng. Ví duï chi phí taïi nôi ñaët mua haøng laø gioáng nhau, khoâng quan taâm 1 loaïi haøng ñöôïc ñaët mua hoaëc 1.000 loaïi haøng ñöôïc ñaët mua. + Nhöõng hoaït ñoäng ôû maët baèng saûn phaåm: Nhöõng hoaït ñoäng ôû maët baèng saûn phaåm ñöôïc thöïc hieän nhö laø nhu caàu ñeå bieát söï cung caáp cho vieäc saûn xuaát moãi loaïi khaùc nhau cuûa saûn phaåm. Ñaây laø nhöõng hoaït ñoäng coù lieân quan ñeán nhöõng saûn phaåm rieâng bieät. Ví duï: Kieåm tra chaát löôïng saûn phaåm laø hoaït ñoäng ôû maët baèng saûn phaåm bôûi vì moät soá saûn phaåm coù yeâu caàu kieåm tra, soá khaùc thì khoâng caàn,.... + Nhöõng hoaït ñoäng ôû maët baèng taïo ñieàu kieän thuaän lôïi saûn xuaát: Nhöõng hoaït ñoäng taïo ñieàu kieän ñeå saûn xuaát troâi chaûy, ñaëc tröng cuûa hoaït ñoäng naøy laø coù lieân quan ñeán taát caû caùc trung taâm ñôn leû vì chuùng coù lieân quan tôùi haàu heát caùc saûn phaåm. Nhöõng hoaït ñoäng ôû maët baèng taïo thuaän lôïi saûn xuaát bao goàm caùc khoaûn muïc chi phí nhö quaûn lyù phaân xöôûng, baûo hieåm, thueá, nhöõng ñieàu kieän cho nhaân vieân laøm vieäc thuaän lôïi,.... Böôùc 3: Ghi nhaän chi phí cho caùc trung taâm hoaït ñoäng: Phöông phaùp ABC thöïc hieän quy trình chi phí theo 2 giai ñoaïn. Trong giai ñoaïn 1: nhöõng chi phí ñaõ ñöôïc ghi nhaän cho caùc trung taâm hoaït ñoäng, nôi chi phí 51 coäng doàn laïi chôø phaân boå cho saûn phaåm. Nhöõng chi phí naøy coù theå ñöôïc ghi nhaän tröïc tieáp cho ñoái töôïng tính giaù thaønh hoaëc coù theå ñöôïc phaân boå bôûi caùch söû duïng tieâu thöùc nguyeân nhaân gaây ra chi phí. Böôùc 4: Löïa choïn nhöõng nguyeân nhaân gaây ra chi phí: Giai ñoaïn 2 cuûa quy trình chi phí bao goàm phaân boå nhöõng CPSX chung töø caùc trung taâm ñeán saûn phaåm, thoâng qua söû duïng nhöõng nguyeân nhaân gaây ra chi phí laøm tieâu thöùc phaân boå. Hai nhaân toá phaûi ñöôïc xem xeùt khi löïa choïn nhöõng nguyeân nhaân gaây ra chi phí ñeå söû duïng trong giai ñoaïn 2 laø: − Deã daøng nhaän ñöôïc döõ lieäu coù lieân quan ñeán nhöõng nguyeân nhaân gaây ra chi phíù. − Möùc ñoä chi phí thöïc teá maø nguyeân nhaân gaây ra chi phí ño löôøng ñöôïc cuûa hoaït ñoäng coù lieân quan ñeán saûn phaåm. Tuøy thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá nhö coâng ngheä saûn xuaát hieän ñaïi, quy moâ saûn xuaát, tính chaát saûn phaåm saûn xuaát,... maø caáu truùc cuûa nhöõng coâng ty thöïc hieän phöông phaùp ABC seõ khaùc nhau. (Phuï luïc 03) Chuyeån daàn chi phí saûn xuaát chung: Khi moät coâng ty aùp duïng phöông phaùp ABC, CPSX chung chuyeån daàn töø nhöõng saûn phaåm coù khoái löôïng saûn xuaát nhieàu, giaù trò cao ñeán nhöõng saûn phaåm coù khoái löôïng saûn xuaát ít, giaù trò thaáp, keát quaû laø giaù thaønh ñôn vò saûn phaåm coù khoái löôïng saûn xuaát ít taêng leân so vôùi caùch tính truyeàn thoáng. Coù 2 lyù do chính gaây ra ñieàu naøy khi aùp duïng phöông phaùp ABC: − Coù nhieàu hôn chi phí tröïc tieáp ñöôïc taäp hôïp thaúng vaøo caùc ñoái töôïng tính giaù thaønh vaø coù ít hôn CPSX chung phaân boå bình quaân cho caùc ñoái töôïng tính giaù thaønh. 52 − Moät soá CPSX chung coù taùc duïng cho haøng loaït saûn phaåm ñöôïc saûn xuaát thì chi phí tính bình quaân cho moãi saûn phaåm phaûi thaáp hôn so vôùi CPSX chung coù taùc duïng cho khoái löôïng saûn phaåm saûn xuaát ít. Luoàng löu chuyeån chi phí khi öùng duïng phöông phaùp ABC: Luoàng löu chuyeån chi phí thoâng suoát töø nguyeân vaät lieäu thoâ, baùn thaønh phaåm, thaønh phaåm vaø nhöõng tính toaùn khaùc khi aùp duïng phöông phaùp ABC gioáng nhö phöông phaùp tính giaù thaønh truyeàn thoáng, vì vaäy vieäc ghi cheùp vaøo soå saùch keá toaùn cuõng gioáng nhau. Ñieåm khaùc nhau laø coâng ty phaûi theo doõi nhieàu hôn chi tieát caùc nhaân toá gaây ra chi phí moät caùch chính xaùc hôn laø tính moät tyû leä phaân boå bình quaân CPSX chung theo phöông phaùp truyeàn thoáng. Lôïi ích vaø haïn cheá cuûa phöông phaùp ABC: Nhöõng lôïi ích: − Heä thoáng tính giaù thaønh theo phöông phaùp ABC ñi ñaàu trong vieäc tính GTSP ñôn vò chính xaùc hôn, theå hieän: ƒ Thöù nhaát, phöông phaùp ABC goäp nhöõng chi phí phaùt sinh theo hoaït ñoäng, coù ít hôn goäp chi phí phaùt sinh vaøo moät loaïi CPSX chung ñeå phaân boå ñeàu cho saûn phaåm. ƒ Thöù hai, phöông phaùp ABC söû duïng nguyeân nhaân gaây ra chi phí laøm cô sôû ñeå phaân boå CPSX chung, coù ít hôn chi phí phaân boå bình quaân döïa treân cô sôû giôø lao ñoäng tröïc tieáp hoaëc moät tieâu thöùc ño löôøng khaùc. ƒ Phöông phaùp ABC thay ñoåi nhaän thöùc cuûa ngöôøi quaûn lyù veà nhieàu khoaûn muïc CPSX chung, trong nhöõng chi phí ñoù theo phöông phaùp truyeàn thoáng nghó raèng noù laø chi phí giaùn tieáp (chaúng haïn nhö naêng löôïng, kieåm tra chaát löôïng saûn phaåm,...) nay ñöôïc nhaän daïng vôùi nhöõng hoaït ñoäng rieâng bieät vaø vì noù ñöôïc ghi nhaän nhö laø chi phí tröïc tieáp cho nhöõng saûn phaåm rieâng bieät. 53 − Khi coù giaù thaønh ñôn vò chính xaùc hôn, nhaø quaûn lyù caên cöù vaøo ñoù ñeå ra quyeát ñònh toát hôn veà moái quan heä giöõa caùc loaïi saûn phaåm saûn xuaát, lôïi nhuaän töøng loaïi saûn phaåm, moái quan heä giöõa saûn xuaát vaø boä phaän taøi chính,.... − Phöông phaùp ABC ñi ñaàu trong vieäc kieåm soaùt chi phí toát hôn, bôûi vì nhaø quaûn lyù coù theå thaáy caùch toát nhaát ñeå kieåm soaùt chi phí thoâng qua nhöõng trung taâm hoaït ñoäng. Nhöõng giôùi haïn: − Ngoaøi moät soá khoaûn muïc CPSX chung coù theå ghi nhaän tröïc tieáp vaøo caùc trung taâm hoaït ñoäng, coøn coù CPSX chung khaùc khoâng cuï theå cho nhöõng saûn phaåm rieâng bieät vaø cho trung taâm hoaït ñoäng naøo thì cuõng phaûi döïa vaøo moät soá tieâu thöùc choïn phaân boå chi phí tuøy yù. Vì theá söï coá gaéng tính GTSP ñôn vò chính xaùc theo ABC laø coù giôùi haïn. − Giôùi haïn lôùn nhaát cuûa phöông phaùp ABC laø chi phí thöïc hieän ño löôøng cao. Coâng ty phaûi hoaøn thieän heä thoáng soá löôïng lôùn döõ lieäu chi tieát ôû nhieàu trung taâm hoaït ñoäng ñeå do löôøng chính xaùc nguyeân nhaân gaây ra chi phí cuûa ñôn vò saûn phaåm. Nhaø quaûn lyù seõ coù quyeát ñònh thöïc hieän phöông phaùp ABC hay khoâng khi so saùnh giöõa chi phí ño löôøng vôùi lôïi ích maø phöông phaùp ABC mang laïi. Ñieàu kieän öùng duïng cho caùc doanh nghieäp saûn xuaát Vieät Nam: Vieät Nam ñang phaùt trieån neàn kinh teá thò tröôøng theo ñònh höôùng Xaõ Hoäi Chuû Nghóa vaø chuùng ta cuõng ñang hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá khu vöïc vaø toaøn theá giôùi, ñieàu naøy seõ thaùch thöùc caùc coâng ty Vieät Nam chaáp nhaän caïnh tranh gay gaét ñeå toàn taïi. Heä thoáng keá toaùn Vieät Nam cuõng phaûi hoäi nhaäp vaøo caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá moät caùch cô baûn ñeå phaùt trieån thích hôïp vôùi söï lôùn maïnh cuûa doanh nghieäp, vì vaäy vieäc phaùt trieån phöông phaùp tính GTSP treân cô sôû hoaït ñoäng coù nhieàu yù nghóa quan troïng nhö: 54 − Ñoái vôùi vieäc phaùt trieån chuyeân moân keá toaùn: ƒ Nhaèm giôùi thieäu cô sôû lyù luaän cuûa phöông phaùp ABC ñaõ phaùt trieån treân theá giôùi. ƒ Nghieân cöùu vaø phaùt trieån lyù leõ phöông phaùp ABC trong heä thoáng keá toaùn Vieät Nam. ƒ Nghieân cöùu nhöõng ñieàu kieän öùng duïng phöông phaùp ABC vaøo thöïc tieãn ôû Vieät Nam. ƒ Böôùc ñaàu ñöa phöông phaùp vaøo giaûng daïy trong moân hoïc keá toaùn quaûn trò ôû heä thoáng ñaïi hoïc Vieät Nam. ƒ Ñaøo taïo nhöõng ngöôøi chuyeân ngaønh keá toaùn bieát vaø thöïc hieän ñöôïc phöông phaùp ABC, nhaèm cung caáp nhaân löïc cho xaõ hoäi (coâng ty trong nöôùc, lieân doanh vaø 100% voán nöôùc ngoaøi coù öùng duïng phöông phaùp ABC). − Ñoái vôùi caùc doanh nghieäp: ƒ Giuùp doanh nghieäp coù thoâng tin chính xaùc veà giaù thaønh ñôn vò saûn phaåm ñeå ñöa ra giaù baùn caïnh tranh hôïp lyù. ƒ Tính toaùn chính xaùc lôïi nhuaän töøng loaïi saûn phaåm ñeå coù keá hoaïch saûn xuaát vaø tieáp thò hieäu quaû. ƒ Nhaän thöùc ñuùng nhöõng nguyeân nhaân gaây ra chi phí ñeå quaûn lyù vaø kieåm soaùt chi phí coù hieäu quaû nhaèm giaûm GTSP, taêng tính caïnh tranh saûn phaåm treân thò tröôøng. ƒ Trong ñieàu kieän Vieät Nam coøn lôïi theá so saùnh veà chi phí nguyeân vaät lieäu, lao ñoäng thì vieäc tính chính xaùc GTSP seõ kích thích doanh nghieäp bieát saûn xuaát saûn phaåm naøo coù lôïi ñeå xuaát khaåu trong khu vöïc vaø so vôùi theá giôùi nhaèm phaùt huy toái ña naêng löïc saûn xuaát vaø haïn cheá saûn xuaát nhöõng saûn phaåm khoù caïnh tranh. 55 Ñieàu kieän öùng duïng vaøo thöïc teá Vieät Nam: Trong moät soá nghieân cöùu ôû Myõ, coâng ty coù moät soá tính chaát sau ñaây ñaëc bieät thích hôïp vôùi lôïi ích phöông phaùp ABC mang laïi: - Coù nhöõng saûn phaåm khaùc nhau caên baûn, soá löôïng saûn xuaát lôùn hoaëc quy trình saûn xuaát hoaøn thieän. - Nhieàu saûn phaåm khaùc nhau caên baûn trong vieäc caàn thieát coù nhieàu trung taâm hoaït ñoäng caùc loaïi, chaúng haïn kieåm tra chaát löôïng saûn phaåm,.... - Coù nhieàu loaïi saûn phaåm ñang saûn xuaát ngaøy caøng gia taêng ñaùng keå. - CPSX chung cao vaø thöôøng gia taêng theo quy moâ saûn xuaát. - Kyõ thuaät saûn xuaát thay ñoåi coù yù nghóa thay ñoåi heä thoáng chi phí ñang toàn taïi. Ví duï: phaân xöôûng töï ñoäng hoùa saûn xuaát hoaëc ñaõ thieát keá hoaøn thieän sô ñoà luoàng löu chuyeån saûn phaåm trong quy trình saûn xuaát. + Ñoái vôùi caùc Cty Vieät nam: Neáu doanh nghieäp naøo ñuû ñieàu kieän vaø söû duïng ñöôïc lôïi ích thoâng tin maø phöông phaùp ABC mang laïi thì neân öùng duïng. Tuy nhieân vôùi thöïc traïng cuûa ña soá doanh nghieäp nöôùc ta hieän nay thì cuõng chöa thaät söï caàn thieát öùng duïng nhanh choùng phöông phaùp ABC vì söï giôùi haïn cuûa noù ñaõ phaân tích trong luaän vaên. Hôn nöõa trình ñoä quaûn lyù vaø chuyeân moân keá toaùn cuûa lao ñoäng Vieät Nam chöa ñaït ñöôïc nhöõng ñieàu caàn coù vaø ñuû ñeå öùng duïng. Chuùng ta chöa hieåu bieát nhieàu veà phöông phaùp ABC vaø chöa coù con ngöôøi thöïc hieän phöông phaùp ABC trong caùc coâng ty. Theo moät soá nhaø nghieân cöùu Nhaät Baûn, tröôùc naêm 1994 taïi Nhaät cuõng coù ít coâng ty öùng duïng phöông phaùp ABC, lyù do laø nhaø quaûn lyù Nhaät tin raèng muoán giaûm CPSX toát nhaát laø giaûm giôø lao ñoäng tröïc tieáp, vì vaäy caàn taêng cöôøng quaûn lyù giôø lao ñoäng tröïc tieáp ñeå coù theå töï ñoäng hoùa saûn xuaát vaø duøng noù laøm tieâu thöùc ñeå phaân boå CPSX chung. Tuy nhieân töø naêm 1994 trôû laïi ñaây, hoï cuõng ñaõ öùng duïng roäng raõi hôn. Trong tình hình thöïc teá saûn xuaát taïi Vieät Nam thì vieäc taêng cöôøng quaûn lyù giôø lao ñoäng tröïc tieáp ñeå giaûm 56 giaù thaønh ñôn vò saûn phaåm laø caàn thieát tröôùc vaø vì theá coù theå duøng soá giôø lao ñoäng tröïc tieáp ñeå laøm tieâu thöùc phaân boå CPSX chung ñeán GTSP. Tuy nhieân ñeå baét kòp söï phaùt trieån keá toaùn chi phí treân theá giôùi, Vieät Nam phaûi chuaån bò kyõ löôõng ñeå ñoùn ñaàu cho phöông phaùp ABC. Caùc coâng ty saûn xuaát Vieät Nam cuõng neân chuaån bò khaâu nhaân söï vaø caùch quaûn lyù toát hôn ñeå tieáp nhaän söï thay ñoåi phöông phaùp tính giaù thaønh truyeàn thoáng sang phöông phaùp ABC khi thaät söï coù ñaày ñuû ñieàu kieän nhaèm söû duïng lôïi ích cuûa phöông phaùp ABC mang laïi trong caïnh tranh saûn phaåm. Theo moät soá nhaø nghieân cöùu Myõ, caùc coâng ty vöøa vaø nhoû cuõng coù theå öùng duïng phöông phaùp ABC coù hieäu quaû, baèng caùch giôùi haïn coøn 1 ñeán 2 trung taâm hoaït ñoäng ñeå theo doõi chi phí vaø caùc nguyeân nhaân gaây ra chi phí. Nhöõng coâng ty naøy khi phaùt trieån vaø ngaøy caøng hoaøn thieän heä thoáng saûn xuaát vaø quaûn lyù hieän ñaïi, coù theå môû roäng phöông phaùp ABC töøng böôùc moät cho ñeán khi phöông phaùp ABC ñöôïc söû duïng moät caùch hoaøn chænh. Nhö vaäy, caùch toát nhaát cho caùc coâng ty saûn xuaát Vieät Nam muoán thöïc hieän phöông phaùp ABC cuõng caàn öùng duïng töøng böôùc moät, hoïc hoûi theo kinh nghieäm caùc coâng ty vöøa vaø nhoû ôû nöôùc ngoaøi ñaõ laøm. Ñeå thöïc hieän ñöôïc ñieàu naøy, caùc coâng ty neân phoái hôïp vôùi moät soá nhaø nghieân cöùu phöông phaùp ABC ñeå ñaøo taïo nhaân söï, thöïc hieän quy trình thieát keá caáu truùc chi phí theo phöông phaùp ABC ñaõ trình baøy trong luaän vaên, caàn hình thaønh moät vaøi trung taâm hoaït ñoäng tuøy theo quy moâ saûn xuaát vaø tính chaát saûn phaåm cuûa coâng ty, sau ñoù tieán haønh thöû nghieäm töøng böôùc moät. 3.3.2. Phöông phaùp tính giaù thaønh saûn phaåm döï baùo xu höôùng vaø phaân tích ñoä nhaïy: Hieän nay coù raát nhieàu phöông phaùp tính GTSP, moãi phöông phaùp tính ñeàu coù öu vaø nhöôïc ñieåm cuûa noù. Tuy nhieân coù theå chia laøm hai nhoùm phöông phaùp tính GTSP, ñoù laø phöông phaùp tính GTSP sau quaù trình saûn xuaát (phöông phaùp 57 tính GTSP theo chi phí thöïc teá) vaø phöông phaùp tính GTSP tröôùc quaù trình saûn xuaát (phöông phaùp tính GTSP theo chi phí öôùc tính, theo ñònh möùc,…). Trong thò tröôøng caïnh tranh vôùi söï bieán ñoäng thöôøng xuyeân cuûa giaù caû thì caùc phöông phaùp treân theå hieän söï yeáu keùm veà tính linh hoaït vaø tính döï baùo. Cuï theå caùc phöông phaùp naøy khoâng theå cho bieát xu höôùng bieán ñoäng cuûa GTSP trong töông lai nhö theá naøo; khoâng cho bieát ñöôïc neáu giaù nguyeân vaät lieäu, giaù nhieân lieäu ñaàu vaøo,… bieán ñoäng vôùi moät möùc ñoä xaùc ñònh thì GTSP seõ bieán ñoäng ra sao. Ñeå khaéc phuïc nhöõng nhöôïc ñieåm cuûa caùc phöông phaùp tính GTSP hieän nay, toâi maïnh daïn ñöa ra moät phöông phaùp tính giaù thaønh môùi, coù theå taïm goïi laø phöông phaùp tính GTSP döï baùo xu höôùng vaø phaân tích ñoä nhaïy. Noäi dung cô baûn cuûa phöông phaùp: Neùt ñaëc tröng cuûa phöông phaùp naøy laø: - Duøng caùc moâ hình thoáng keâ ñeå döï baùo söï bieán ñoäng veà giaù ñoái vôùi chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp, chi phí nhaân coâng vaø chi phí saûn xuaát chung. Töø ñoù coù cô sôû döï baùo ñöôïc GTSP trong töông lai. - Phaân tích söï nhaïy caûm cuûa giaù thaønh khi chi phí ñaàu vaøo bieán ñoäng. Caùch tính giaù thaønh naøy coù theå thöïc hieän theo caùc böôùc sau: Böôùc 1: Xaùc ñònh caùc nhaân toá caáu thaønh neân saûn phaåm. ÔÛ böôùc naøy seõ xaùc ñònh caùc thaønh phaàn caáu thaønh neân saûn phaåm. Coù theå söû duïng caùc phöông phaùp toå chöùc tính giaù thaønh truyeàn thoáng ñeå xaùc ñònh thaønh phaàn caáu thaønh neân saûn phaåm, aùp duïng phöông phaùp naøo laø tuøy theo ñaëc ñieåm saûn xuaát cuûa töøng doanh nghieäp. Keát quaû cuûa böôùc naøy laø saûn phaåm seõ ñöôïc caáu thaønh theo daïng sau: Saûn phaåm = Löôïng nhaân toá 1 + Löôïng nhaân toá 2 + … + Löôïng nhaân toá n 58 Caùc nhaân toá coù theå laø nguyeân vaät lieäu chính, vaät lieäu phuï, nhieân lieäu, nhaân coâng, nhaân toá saûn xuaát chung phaân boå,…. Ví duï: Moät chieác aùo sô mi seõ ñöôïc caáu thaønh bôûi caùc thaønh phaàn sau: AÙo sô mi = 0,8m vaûi + 10m chæ + 0,5kw ñieän + 0,5 giôø nhaân coâng tröïc tieáp + 0,1 giôø coâng nhaân vieân quaûn lyù phaân boå + 1 giôø khaáu hao TSCÑ Böôùc 2: Döï baùo xu höôùng bieán ñoäng veà giaù cuûa caùc nhaân toá. Sau khi xaùc ñònh ñöôïc caùc thaønh phaàn caáu thaønh neân saûn phaåm seõ laø böôùc ñöa giaù cuûa caùc nhaân toá caáu thaønh neân saûn phaåm vaøo ñeå xaùc ñònh GTSP. Coâng thöùc nhö sau: Giaù thaønh SP = Giaù nhaân toá 1 x Löôïng nhaân toá 1 + Giaù nhaân toá 2 x Löôïng nhaân toá 2 + … + Giaù nhaân toá n x Löôïng nhaân toá n Ñieåm ñaùng löu yù laø giaù caùc nhaân toá khoâng phaûi ñöôïc xaùc ñònh taïi thôøi ñieåm tính giaù thaønh maø laø giaù döï baùo. Do vaäy GTSP ôû ñaây laø giaù thaønh döï baùo trong töông lai. Giaù döï baùo cuûa caùc nhaân toá ñöôïc tính treân cô sôû giaù thöïc teá trong quaù khöù. Baèng caùc phöông phaùp thoáng keâ, coù theå deã daøng döï baùo ñöôïc giaù cuûa caùc nhaân toá naøy. Nhö vaäy vôùi phöông phaùp naøy coù theå döï baùo ñöôïc GTSP trong moät khoaûng thôøi gian ôû töông lai, nhaän daïng ñöôïc xu höôùng bieán ñoäng cuûa giaù thaønh. Böôùc 3: Phaân tích ñoä nhaïy cuûa giaù thaønh khi giaù cuûa caùc nhaân toá bieán ñoäng. Böôùc naøy seõ cho giaù cuûa moät hoaëc nhieàu nhaân toá thay ñoåi theo nhieàu chieàu khaùc nhau xem GTSP seõ bieán ñoäng nhö theá naøo. Khoâng phaûi cho giaù cuûa taát caû caùc nhaân toá thay ñoåi maø phaûi döïa vaøo tình hình kinh teá, chính trò,… ñeå döï ñoaùn nhaân toá naøo seõ coù söï bieán ñoäng veà giaù ñeå cho bieán ñoåi. 59 Chaúng haïn nhö trong tình hình chieán söï Irac hieän nay coù theå giaù xaêng daàu coøn taêng cao hôn nöõa thì nhaân toá xaêng daàu seõ ñöôïc choïn ñeå thöû ñoä nhaïy. Coù theå cho giaù xaêng daàu taêng leân 1%, 2%, 5%, 10%,… cho ñeán khi naøo GTSP vöôït giaù baùn. Vieäc choïn nhaân toá naøo ñeå phaân tích ñoä nhaïy coøn phuï thuoäc vaøo tyû troïng cuûa nhaân toá ñoù trong cô caáu saûn phaåm ñaùng keå hay khoâng. Ví duï nhö trong saûn xuaát xi maêng, clinker chieám tyû troïng trong GTSP lôùn, xaêng daàu chieám moät tyû leä raát nhoû thì seõ khoâng choïn nhaân toá xaêng daàu maø choïn nhaân toá clinker ñeå phaân tích ñoä nhaïy. Nhö vaäy phaân tích ñoä nhaïy GTSP seõ cho bieát ñöôïc möùc ñoä chòu ñöïng cuûa doanh nghieäp ñeán ñaâu khi giaù caùc nhaân toá ñaàu vaøo bieán ñoäng. Lôïi ích vaø haïn cheá cuûa phöông phaùp tính giaù thaønh saûn phaåm döï baùo xu höôùng vaø phaân tích ñoä nhaïy: Nhöõng lôïi ích: - Doanh nghieäp coù cô sôû ñeå xaùc ñònh giaù baùn saûn phaåm trong moät khoaûng thôøi gian ñònh tröôùc. Ñieàu naøy giuùp cho doanh nghieäp coù khaû naêng quyeát ñònh neân hay khoâng kyù hôïp ñoàng cung caáp saûn phaåm daøi haïn vôùi giaù baùn coá ñònh. - Giuùp doanh nghieäp caûi tieán quy trình saûn xuaát theo höôùng giaûm daàn tyû troïng caùc nhaân toá ñaàu vaøo coù xu höôùng taêng giaù vaø ngöôïc laïi. - Giuùp doanh nghieäp coù cô sôû löïa choïn öu tieân saûn xuaát nhöõng saûn phaåm coù xu höôùng bieán ñoäng giaûm giaù thaønh. - Giuùp doanh nghieäp trong vieäc quyeát ñònh neân hay khoâng vieäc döï tröõ nguyeân, nhieân, vaät lieäu coù söï nhaûy caûm cao ñoái vôùi giaù thaønh. Nhöõng giôùi haïn: - Vieäc xaùc ñònh löôïng caùc nhaân toá saûn xuaát chung trong thaønh phaàn saûn phaåm laø raát khoù khaên, ñaëc bieät laø ñoái vôùi caùc quy moâ saûn löôïng khaùc nhau. 60 - Chi phí cho vieäc xaùc ñònh caùc nhaân toá caàu thaønh neân saûn phaåm laø khaù cao. 3.3.3. ÖÙng duïng daây chuyeàn saûn xuaát tieân tieán ñeå ñaùnh giaù saûn phaåm dôû dang: Noäi dung cuûa phöông phaùp ñaùnh giaù saûn phaåm dôû dang naøy laø söû duïng daây chuyeàn saûn xuaát ñöôïc keát noái vôùi maùy vi tính ñeå ñeám töï ñoäng soá löôïng coâng vieäc cuûa moãi coâng ñoaïn saûn xuaát, töø ñoù toång hôïp laïi thaønh chi phí saûn phaåm dôû dang. Coù theå moâ taû quy trình saûn xuaát naøy nhö sau: Coâng ñoaïn 1 -----> Coâng ñoaïn 2 -----> ... -----> Coâng ñoaïn n ÔÛ moãi coâng ñoaïn seõ coù moät coâng nhaân thöïc hieän cho coâng vieäc cuûa coâng ñoaïn ñoù hoaëc neáu saûn xuaát töï ñoäng baèng maùy moùc thieát bò thì cuõng phaûi gaén cho thieát bò ñoù moät boä ñeám coâng vieäc hoaøn thaønh. Taïi moãi coâng ñoaïn seõ chòu traùch nhieäm saûn xuaát moät chi tieát cuûa saûn phaåm. Sau khi thöïc hieän xong chi tieát ñoù, ngöôøi coâng nhaân seõ ra leänh treân daây chuyeàn töï ñoäng ñeå chuyeån chi tieát saûn phaåm ñoù sang cho coâng ñoaïn sau tieáp tuïc thöïc hieän chi tieát khaùc cho saûn phaåm. Ñeán khi coâng ñoaïn cuoái cuøng thöïc hieän xong thì cho ra thaønh phaåm. Vieäc keát noái daây chuyeàn vôùi maùy vi tính ñaët taïi boä phaän quaûn lyù nhaèm muïc ñích ñeám soá laàn ra leänh cuûa töøng coâng ñoaïn saûn xuaát. Nhö vaäy taïi baát kyø thôøi ñieåm naøo cuõng coù theå bieát ñöôïc soá löôïng caùc chi tieát cuûa töøng coâng ñoaïn hieän coù laø bao nhieâu, soá löôïng thaønh phaåm laø bao nhieâu. Töø soá löôïng caùc chi tieát ñoù mang nhaân vôùi tyû leä cuûa chi tieát chieám trong thaønh phaåm seõ tính ñöôïc saûn phaåm dôû dang. Keát luaän chöông 3: Nöôùc ta hieän nay ñang phaùt trieån neàn kinh teá thò tröôøng theo ñònh höôùng Xaõ Hoäi Chuû Nghóa, hoäi nhaäp vaøo kinh teá khu vöïc vaø treân theá giôùi, chaáp nhaän coù choïn loïc phaàn lôùn caùc ñònh cheá taøi chính mang tính quoác teá. Keá toaùn laø moät coâng cuï quaûn lyù kinh teá höõu hieäu ôû caùc doanh nghieäp kinh doanh cuõng nhö cho quaûn 61 lyù kinh teá taøi chính cuûa quoác gia. Nhaø nöôùc ta raát quan taâm ñeán söï phaùt trieån cuûa heä thoáng keá toaùn, sao cho coâng cuï quaûn lyù kinh teá naøy coù taùc duïng thuùc ñaåy phaùt trieån kinh teá doanh nghieäp, cuõng nhö söï quaûn lyù kinh teá taøi chính cuûa Nhaø nöôùc ñoái vôùi doanh nghieäp ñi vaøo neà neáp. Xuaát phaùt töø yeâu caàu thöïc teá cuûa cô cheá quaûn lyù kinh teá, heä thoáng keá toaùn Vieät Nam khoâng ngöøng ñoåi môùi, loaïi boû nhöõng noäi dung khoâng coøn phuø hôïp, boå sung, xaây döïng nhöõng noäi dung môùi thích hôïp vôùi quaûn lyù. Tuy nhieân, heä thoáng keá toaùn hieän taïi cuûa chuùng ta vaãn coøn moät soá maët toàn taïi vaø chöa ñaày ñuû, chöa linh hoaït ñeå ñaùp öùng ñöôïc moät caùch toaøn dieän cho quaûn lyù kinh teá cuûa doanh nghieäp, nhaát laø boä phaän keá toaùn CPSX vaø tính GTSP coâng nghieäp. Ñeå goùp phaàn hoaøn thieän veà lyù luaän keá toaùn CPSX vaø tính GTSP, cuõng nhö söï öùng duïng vaøo vieäc toå chöùc keá toaùn chi phí ôû caùc doanh nghieäp coâng nghieäp Vieät Nam, luaän vaên ñaõ ñöa ra caùc bieän phaùp hoaøn thieän toå chöùc thöïc hieän keá toaùn CPSX vaø caùc phöông phaùp tính GTSP. Ñoùng goùp cuûa luaän vaên bao goàm caùc giaûi phaùp veà phöông dieän vó moâ, vi moâ vaø vieäc aùp duïng phöông phaùp tính GTSP tieân tieán. Caùc giaûi phaùp cuï theå goàm: Giaûi phaùp veà phöông dieän vó moâ: Giaûi phaùp ñöa ra höôùng vaøo 2 muïc tieâu: Thöù nhaát laø taïo ra moät heä thoáng keá toaùn linh hoaït öùng duïng deã daøng vaøo thöïc teá quaûn lyù CPSX coù hieäu quaû; Thöù hai laø vieäc ñaøo taïo nhaân söï ñeå öùng duïng heä thoáng keá toaùn. Giaûi phaùp veà phöông dieän vi moâ: Luaän vaên ñöa ra 2 giaûi phaùp lôùn: Nhaän ñònh laïi vaø hoaøn thieän phöông phaùp toå chöùc keá toaùn taïi doanh nghieäp; Thieát laäp boä phaän keá toaùn CPSX vaø tính GTSP hoaït ñoäng coù hieäu quaû. Giaûi phaùp veà phöông phaùp tính giaù thaønh saûn phaåm: Giôùi thieäu phöông phaùp tính GTSP treân cô sôû hoaït ñoäng vaø ñöa ra phöông phaùp môùi veà tính GTSP vaø ñaùnh giaù saûn phaåm dôû dang.