Đề tài Khảo sát tuyến điểm du lịch Hà Nội - Nghệ An - Quảng Bình - Huế - Đà Nẵng - Quảng Nam

h Hai ®Ønh Dô vµ HuyÒn ch­a ®­îc t­¬ng øng víi vÞ vua nµo th× triÒu NguyÔn ®· chÊm døt. MÆc dï cßn 6 vÞ vua kh¸c lµ Dôc §øc, HiÖp Hßa, Hµm Nghi, Thµnh Th¸i, Duy T©n, B¶o §¹i nh­ng kh«ng ®­îc t­¬ng øng víi c¸c ®Ønh. Cöu §Ønh ®­îc ®Æt ë tr­íc HiÓn L©m C¸c ®èi diÖn víi ThÕ MiÕu, phÝa t©y nam Hoµng Thµnh t¹i thµnh phè HuÕ. Trªn mçi ®Ønh cã ghÐp 17 tÊm ®ång ch¹m kh¾c c¸c phong c¶nh nh­ s«ng nói..., s¶n vËt nh­ lóa ng«... cña ®Êt n­íc. Tæng céng cã 153 tÊm ch¹m kh¾c. C¸c cßn ®Ønh kh¸c nhau vÒ h×nh d¸ng quai, h×nh d¸ng ch©n. §Ønh lín nhÊt lµ Cao §Ønh, cao 2, 5m nÆng 2601kg; nhá nhÊt lµ HuyÒn §Ønh, cao 2, 21m nÆng 1935kg. TÊt c¶ ®Òu ®­îc ®óc ë HuÕ vµo cuèi n¨m 1835, hoµn thµnh vµo ®Çu n¨m 1837, dïng lµm biÓu t­îng cho sù giµu ®Ñp, thèng nhÊt cña ®Êt n­íc vµ ­íc m¬ triÒu ®¹i m·i v÷ng bÒn. L¨ng Tù §øc L¨ng Tù §øc lµ mét quÇn thÓ c«ng tr×nh kiÕn tróc, trong ®ã cã n¬i ch«n cÊt vua Tù §øc täa l¹c trong mét thung lòng hÑp thuéc lµng D­¬ng Xu©n Th­îng, tæng C­ Ch¸nh (cò), nay lµ th«n Th­îng Ba, x· Thñy Xu©n, thµnh phè HuÕ. Lóc míi x©y dùng, l¨ng cã tªn lµ V¹n Niªn C¬, sau cuéc næi lo¹n Chµy V«i, Tù §øc bÌn ®æi tªn thµnh Khiªm Cung. Sau khi Tù §øc mÊt, l¨ng ®­îc ®æi tªn thµnh Khiªm L¨ng. L¨ng Tù §øc cã kiÕn tróc cÇu kú, phong c¶nh s¬n thñy h÷u t×nh vµ lµ mét trong nh÷ng l¨ng tÈm ®Ñp nhÊt cña vua chóa nhµ Nguyễn. Toµn c¶nh l¨ng GÇn 50 c«ng tr×nh trong l¨ng ë c¶ hai khu vùc tÈm ®iÖn vµ l¨ng mé ®Òu cã ch÷ Khiªm trong tªn gäi. Lèi ®i l¸t g¹ch B¸t Trµng b¾t ®Çu tõ cöa Vô Khiªm ®i qua tr­íc Khiªm Cung M«n råi uèn l­în quanh co ë phÝa tr­íc l¨ng mé. Qua khái cöa Vô Khiªm vµ miÕu thê S¬n ThÇn lµ khu ®iÖn thê, n¬i tr­íc ®©y lµ chç nghØ ng¬i, gi¶i trÝ cña vua. §Çu tiªn lµ ChÝ Khiªm § ­êng ë phÝa tr¸ i, n¬i thê c¸c bµ vî vua. TiÕp ®Õn lµ 3 d·y tam cÊp b»ng ®¸ Thanh dÉn vµo Khiªm Cung M«n - mét c«ng tr×nh hai tÇng d¹ng väng l©u nh­ mét thÕ ®èi ®Çu tiªn víi hå L­u Khiªm ë ®»ng tr­íc. Gi÷a hå cã ®¶o TÞnh Khiªm víi nh÷ng m¶nh ®Êt trång hoa vµ nh÷ng hang nhá ®Ó nu«i thó hiÕm. Trªn hå L­u Khiªm cã Xung Khiªm T¹ vµ Dò Khiªm T¹, n¬i nhµ vua ®Õn ng¾m hoa, lµm th¬, ®äc s¸ch... Ba c©y cÇu TuÇn Khiªm, TiÔn Khiªm vµ Do Khiªm b¾t qua hå dÉn ®Õn ®åi th«ng. Bªn trong Khiªm Cung M«n lµ khu vùc dµnh cho vua nghØ ng¬i mçi khi ®Õn ®©y. ChÝnh gi÷a lµ ®iÖn Hßa Khiªm ®Ó vua lµm viÖc, nay lµ n¬i thê cóng bµi vÞ cña vua vµ Hoµng hËu. Hai bªn t¶, h÷u lµ Ph¸p Khiªm Vu vµ LÔ Khiªm Vu dµnh cho c¸c quan v¨n vâ theo hÇu. Sau ®iÖn Hßa Khiªm lµ ®iÖn L­¬ng Khiªm, x­a lµ chç nghØ ng¬i cña vua, vÒ sau ®­îc dïng ®Ó thê vong linh bµ Tõ Dò, mÑ vua Tù §øc. Bªn ph¶i ®iÖn L­¬ng Khiªm lµ ¤n Khiªm § ­êng - n¬i cÊt ®å ngù dông. §Æc biÖt, phÝa tr¸i ®iÖn L­¬ng Khiªm cã nhµ h¸t Minh Khiªm ®Ó nhµ vua xem h¸t, ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng nhµ h¸t cæ nhÊt cña ViÖt Nam hiÖn cßn. Cã mét hµnh lang tõ ®iÖn ¤n Khiªm dÉn ra Tr× Khiªm ViÖn vµ Y Khiªm ViÖn lµ chç ë cña c¸c cung phi theo hÇu nhµ vua, ngay c¶ khi vua cßn sèng còng nh­ khi vua ®· chÕt. C¹nh ®ã lµ Tïng Khiªm ViÖn, Dung Khiªm ViÖn vµ v­ên nu«i nai cña vua. Sau khu vùc tÈm ®iÖn lµ khu l¨ng mé. Ngay sau B¸i §×nh víi hai hµng t­îng quan viªn v¨n vâ lµ Bi §×nh víi tÊm bia b»ng ®¸ Thanh Hãa nÆng 20 tÊn cã kh¾c bµi Khiªm Cung Ký do chÝnh Tù §øc so¹n. Tuy cã ®Õn 103 bµ vî nh­ng Tù §øc kh«ng cã con nèi dâi nªn ®· viÕt bµi v¨n bia nµy thay cho bia Th¸nh ®øc thÇn c«ng trong c¸c l¨ng kh¸c. Toµn bµi v¨n dµi 4.935 ch÷, lµ mét b¶n tù thuËt cña nhµ vua vÒ cuéc ®êi, v­¬ng nghiÖp còng nh­ nh÷ng rñi ro, bÖnh tËt cña m×nh, kÓ c«ng vµ nhËn téi cña Tù §øc tr­íc lÞch sö. §»ng sau tÊm bia lµ hai trô biÓu sõng s÷ng nh­ hai ngän ®uèc táa s¸ng cïng víi hå TiÓu Khiªm h×nh tr¨ng non ®ùng n­íc m­a ®Ó linh hån vua röa téi. L¨ng Kh¶i §Þnh L¨ng Kh¶i §Þnh (cßn gäi lµ øng L¨ng) lµ l¨ng mé cña vua Kh¶i §Þnh (1885-1925), vÞ vua thø 12 cña triÒu NguyÔn, to¹ l¹c trªn triÒn nói Ch©u Ch÷ (cßn gäi lµ Ch©u £) bªn ngoµi kinh thµnh HuÕ. X©y dùng L¨ng khëi c«ng ngµy 4 th¸ng 9 n¨m 1920 do TiÒn qu©n §« thèng phñ Lª V¨n B¸ lµ ng­êi chØ huy vµ kÐo dµi suèt 11 n¨m míi hoµn tÊt. là người chỉ huy và kÐo dài suốt 11 năm mới hoàn tất. Tham gia x©y dùng l¨ng cã rÊt nhiÒu thî nghÒ vµ nghÖ nh©n næi tiÕng kh¾p c¶ n­íc nh­ Phan V¨n T¸nhnh, NguyÔn V¨n Kh¶, Ký DuyÖt, Cöu Sõng... §Ó cã kinh phÝ x©y dùng l¨ng, vua Kh¶i §Þnh ®· xin chÝnh phñ b¶o hé cho phÐp «ng t¨ng thuÕ ®iÒn 30% trªn c¶ n­íc vµ lÊy sè tiÒn ®ã ®Ó lµm l¨ng. Hµnh ®éng nµy cña Kh¶i §Þnh ®· bÞ lÞch sö lªn ¸n gay g¾t. So víi l¨ng cña c¸c vua tiÒn nhiÖm, l¨ng Kh¶i §Þnh cã diÖn tÝch rÊt khiªm tèn h¬n: 117 m 48,5 m nh­ng cùc kú c«ng phu vµ tèn nhiÒu thêi gian. §Ó x©y l¨ng, Kh¶i §Þnh cho ng­êi sang Ph¸p mua s¾t, thÐp, xi m¨ng, ngãi Ardoise..., cho thuyÒn sang Trung Hoa, NhËt B¶n mua ®å,thñy tinh mµu... ®Ó kiÕn thiÕt c«ng tr×nh. KiÕn tróc VÒ kiÕn tróc l¨ng Kh¶i §Þnh ®­îc ng­êi ®êi sau th­êng ®Æt ra ngoµi dßng kiÕn tróc truyÒn thèng thêi NguyÔn bëi c¸i míi, c¸i l¹, c¸i ®éc ®¸o, c¸i ng«ng nghªnh, l¹c lâng... t¹o ra tõ phong c¸ch kiÕn tróc. VÒ tæng thÓ, l¨ng lµ mét khèi h×nh ch÷ nhËt v­¬n lªn cao cã 127 bËc cÊp. Sù x©m nhËp cña nhiÒu tr­êng ph¸i kiÕn tróc nh­ Ấn §é gi¸o, PhËt gi¸o, Roman, Gothique... ®· ®Ó l¹i dÊu Ên trªn nh÷ng c«ng tr×nh cô thÓ: Nh÷ng trô cæng h×nh th¸p ¶nh h­ëng tõ kiÕn tróc Ên §ộ Trô biÓu d¹ng stoupa cña PhËt gi¸o; Hµng rµo nh­ nh÷ng c©y th¸nh gi¸ kh¼ng khiu; Nhµ bia víi nh÷ng hµng cét b¸t gi¸c vµ vßm cöa theo lèi Roman biÕn thÓ... §iÒu nµy lµ kÕt qu¶ cña hai yÕu tè: sù giao thoa v¨n hãa §«ng - T©y trong buæi giao thêi cña lÞch sö vµ c¸ tÝnh cña Kh¶i §Þnh. CUNG THI£N §INH Böu t¸n, t­îng nhµ vua ë trªn vµ mé phÇn ë d­íi trong cung Thiªn §Þnh Cung nµy ë vÞ trÝ cao nhÊt lµ kiÕn tróc chÝnh cña l¨ng, ®­îc x©y dùng c«ng phu vµ tinh x¶o. Toµn bé néi thÊt trong cung ®Òu ®­îc trang trÝ nh÷ng phï ®iªu ghÐp b»ng sµnh sø vµ thñy tinh. §ã lµ nh÷ng bé tranh tø quý, b¸t böu, ngò phóc, bé khay trµ, v­¬ng miÖn... kÓ c¶ nh÷ng vËt dông rÊt hiÖn ®¹i nh­ ®ång hå b¸o thøc, vît tennis, ®Ìn dÇu háa... còng ®­îc trang trÝ n¬i ®©y. C«ng tr×nh nµy gåm 5 phÇn liÒn nhau: Hai bªn lµ T¶, H÷u Trùc Phßng dµnh cho lÝnh hé l¨ng; PhÝa tr­íc lµ ®iÖn Kh¶i Thµnh, n¬i cã ¸n thê vµ ch©n dung vua Kh¶i §Þnh; ChÝnh gi÷a lµ böu t¸n, pho t­îng nhµ vua ë trªn vµ mé phÇn phÝa d­íi; Trong cïng lµ kh¸m thê bµi vÞ cña vua. Bªn d­íi böu t¸n lµ pho t­îng ®ång cña Kh¶i §Þnh ®­îc ®óc t¹i Ph¸p n¨m 1920, do 2 ng­êi Ph¸p lµ P. Ducing vµ F. Barbedienne thùc hiÖn theo yªu cÇu cña vua Kh¶i §Þnh. Thi hµi nhµ vua ®­îc ®­a vµo d­íi pho t­îng b»ng mét to¹i ®¹o dµi gÇn 30 m, b¾t ®Çu tõ phÝa sau Bi §×nh. PhÝa sau ng«i mé, vÇng mÆt trêi ®ang lÆn nh­ biÓu thÞ c¸i chÕt cña vua. Ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh trong viÖc kiÕn t¹o nh÷ng tuyÖt t¸c nghÖ thuËt trong l¨ng Kh¶i §Þnh lµ nghÖ nh©n Phan V¨n T¸nh, t¸c gi¶ cña 3 bøc bÝch häa Cöu long Èn v©n lín vµo bËc nhÊt ViÖt Nam ®­îc trang trÝ trªn trÇn cña 3 gian nhµ gi÷a trong cung Thiªn §Þnh. L¨ng Minh M¹ng VÞ trÝ: L¨ng Minh M¹ng thuéc ®Þa phËn nói CÈm Kª, x· H­¬ng Thä, huyÖn H­¬ng Trµ, tØnh Thõa Thiªn - HuÕ, gÇn ng· ba B»ng L·ng, n¬i hîp l­u nguån T¶ Tr¹ch vµ H÷u Tr¹ch t¹o thµnh s«ng H­¬ng ch¶y qua Tp. HuÕ. L¨ng c¸ch Tp. HuÕ 12km.§Æc ®iÓm: L¨ng Minh M¹ng lµ mét tæng thÓ kiÕn tróc quy m« gåm kho¶ng 40 c«ng tr×nh lín nhá. L¨ng Minh M¹ng to¸t lªn vÎ ®­êng bÖ, uy nghiªm nh­ng rÊt hµi hßa gi÷a c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc vµ thiªn nhiªn.Th¸ng 4/1840, vua Minh M¹ng ®æi tªn nói CÈm Kª thµnh HiÕu S¬n vµ gäi tªn l¨ng lµ HiÕu L¨ng. L¨ng ®­îc khëi c«ng x©y dùng vµo th¸ng 9/1840.Õn th¸ng 1/1841 c«ng tr×nh ®ang xóc tiÕn th× Minh M¹ng l©m bÖnh mÊt, vua ThiÖu TrÞ lªn nèi ng«i vµ tiÕp tôc cho x©y dùng l¨ng theo ®óng thiÕt kÕ cò. Th¸ng 8/1841, thi hµi vua Minh M¹ng ®­îc ®­a vµo ch«n ë Böu Thµnh. Õn n¨m 1843 th× viÖc x©y l¨ng míi hoµn tÊt.L¨ng Minh M¹ng lµ mét tæng thÓ kiÕn tróc qui m« gåm kho¶ng 40 c«ng tr×nh lín nhá gåm Cung ®iÖn, L©u ®µi, §×nh t¹... ®­îc bè trÝ c©n ®èi trªn mét trôc däc tõ ¹i Hång M«n (ë ngoµi cïng) tíi ch©n t­êng cña La Thµnh sau mé vua.C¸c c«ng tr×nh ®­îc ph©n bè trªn ba trôc lín song song víi nhau mµ ®­êng ThÇn ¹o lµ trung t©m. Tæng thÓ cña l¨ng ®­îc chia ra: §¹i Hång M«n lµ cæng chÝnh vµo l¨ng. Cæng cã 3 lèi ®i víi 24 m¸i l« nh« cao thÊp vµ c¸c trang trÝ rÊt ®Ñp. Cæng chÝnh chØ më mét lÇn ®Ó ®­a quan tµi cña vua vµo l¨ng, muèn ra vµo ph¶i qua hai cæng phô lµ T¶ Hång M«n vµ H÷u Hång M«n. Bi §×nh, sau ¹i Hång M«n lµ s©n réng, cã 2 hµng t­îng quan viªn, voi ngùa. Bi §×nh n»m trªn ®åi Phông ThÇn S¬n, bªn trong cã bia " Th¸nh øc ThÇn C«ng" do vua ThiÖu TrÞ viÕt vÒ tiÓu sö vµ c«ng ®øc cña vua cha. Khu vùc tÈm ®iÖn (n¬i thê cóng vua): ®i tiÕp lµ s©n triÒu lÔ ®­îc chia lµm 4 bËc. Më ®Çu khu vùc tÈm ®iÖn lµ HiÓu øc M«n; ®iÖn Sïng ¢n n»m ë trung t©m thê bµi vÞ cña vua vµ bµ T¸ Thiªn Nh©n Hoµng hËu. Hoµng Tr¹ch M«n lµ c«ng tr×nh kÕt thóc khu vùc tÈm ®iÖn vµ ng¸t th¬m hoa ®¹i. LÇu Minh L©u: ®i tiÕp qua ba c©y cÇu Trung ¹o (gi÷a), T¶ Phô (tr¸i), H÷u BËt (ph¶i) b¾c qua hå Tr­êng Minh lµ ®Õn lÇu Minh L©u (lÇu s¸ng) x©y dùng trªn qu¶ ®åi cã tªn lµ Tam µi S¬n. Toµ nhµ cã h×nh vu«ng, hai tÇng, t¸m m¸i. Hai bªn Minh L©u vÒ phÝa sau lµ hai trô biÓu dùng trªn hai qu¶ ®åi B×nh S¬n vµ Thµnh S¬n. PhÝa sau Minh L©u lµ hai v­ên hoa h×nh ch÷ Thä ®èi xøng nhau qua ®­êng ThÇn ®¹o. Böu Thµnh (thµnh quanh mé): hå T©n NguyÖt h×nh tr¨ng non «m lÊy Böu Thµnh h×nh trßn n»m ë gi÷a. Qua cÇu Th«ng Minh ChÝnh Trùc b¾c qua hå T©n NguyÖt cã 33 bËc ®¸ thanh lµ ®Õn n¬i yªn nghØ cña nhµ vua n»m gi÷a trung t©m qu¶ ®åi mang tªn Khai Tr¹ch S¬n ®­îc giíi h¹n bëi Böu Thµnh h×nh trßn. L¨ng Minh M¹ng víi Bi §×nh, HiÓu §øc M«n, ®iÖn Sïng ¢n vµ Minh L©u vµ gÇn 60 « ch÷ ch¹m kh¾c c¸c bµi th¬ trªn ®ã lµ mét b¶o tµng th¬ chän läc cña nÒn thi ca ViÖt Nam ®Çu thÕ kû 19...Ngoµi tÝnh c¸ch ®¨ng ®èi uy nghi, ®­êng bÖ, l¨ng Minh M¹ng cßn cã nh÷ng nÐt quyÕn rò cña thiªn nhiªn ®· ®­îc c¶i t¹o ®Ó lµm bèi c¶nh cho c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc. L¡NG C¤ B·i biÓn L¨ng C« lµ mét danh lam th¾ng c¶nh thiªn nhiªn cña tØnh Thõa Thiªn-HuÕ. B·i biÓn L¨ng C« tõ l©u ®· næi tiÕng lµ mét b·i biÓn cã c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ phong c¶nh vµo lo¹i ®Ñp nhÊt ë ViÖt Nam víi b·i c¸t tr¾ng dµi tíi h¬n 10 km, lµn n­íc biÓn trong xanh bao la tuyÖt ®Ñp, bªn c¹nh ®ã lµ nh÷ng c¸nh rõng nhiÖt ®íi réng lín trªn nh÷ng d·y nói nhÊp nh«, n»m gi÷a nói rõng vµ biÓn lµ ®Çm LËp An réng lín (800 ha) ®Çy huyÒn bÝ. §Þa danh " L¨ng C«" cã ng­êi cho r»ng lµ do ng­êi Ph¸p ®äc tr¹i tªn " An C­", vèn lµ lµng chµi ë phÝa nam ®Çm. Còng cã ng­êi cho r»ng lóc tr­íc ë L¨ng C« cã nhiÒu ®µn cß, nªn ®­îc gäi lµ Lµng Cß, sau ®ã ®­îc d©n ®Þa ph­¬ng ®äc tr¹i l¹i lµ L¨ng C«. L¨ng C« cã vÞ trÝ ®Þa lý n»m gi÷a 3 trung t©m B¶o tån Di s¶n V¨n hãa ThÕ giíi lµ: Cè ®« HuÕ, Khu phè cæ Héi An vµ Khu Th¸nh ®Þa Mü S¬n víi b¸n kÝnh lµ 70 km. L¨ng C« cã thÓ thu hót kh¸ch tham quan, nghiªn cøu t¹i c¸c trung t©m trªn vµ gi¶i táa ¸p lùc nh÷ng thêi ®iÓm ®«ng kh¸ch. L¨ng C« n»m trªn tuyÕn du lÞch B¾c-Nam c¸ch thµnh phè §µ N½ng 30 km vµ thµnh phè HuÕ 70 km, cã thÓ hç trî ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh du lÞch ®a d¹ng cho 2 trung t©m du lÞch quèc gia trªn vµ t¨ng ngµy nghØ cña kh¸ch dõng ch©n t¹i L¨ng C«, nh­ c¸c du kh¸ch th­êng nãi: “Lªn non gÆp Ng­êi Hïng B¹ch M·, xuèng biÓn gÆp Ng­êi §Ñp L¨ng C«” L¨ng C« ®­îc ®Þnh h­íng ph¸t triÓn g¾n kÕt l©u dµi víi c¶ng n­íc s©u, khu c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ Ch©n M©y, ®« thÞ Ch©n M©y, b¶o ®¶m c©n b»ng toµn diÖn c¸c chøc n¨ng nghØ ng¬i, sinh sèng vµ lµm viÖc cña mét ®« thÞ lín. L¨ng C« lµ n¬i tËp trung nhiÒu tµi nguyªn du lÞch phong phó: bê biÓn, b·i c¸t mÞn, ®Çm hå, s«ng suèi, nói ®åi, bªn ®Ìo H¶i V©n, gÇn rõng nguyªn sinh B¹ch M· vµ c¸c di tÝch lÞch sö.v.v. sÏ t¹o ra c¸c s¶n phÈm du lÞch ®a d¹ng nhÊt tháa m·n c¸c lo¹i h×nh du lÞch. B·i biÓn ThuËn An VÞ trÝ: B·i biÓn ThuËn An thuéc thÞ trÊn ThuËn An, huyÖn Phó Vang, tØnh Thõa Thiªn - HuÕ.§Æc ®iÓm: ThuËn An lµ n¬i t¾m biÓn thó vÞ cho du kh¸ch sau mét ngµy tham quan kinh thµnh, l¨ng tÈm, chïa chiÒn, phong c¶nh ë HuÕ.B·i biÓn ThuËn An n»m bªn c¹nh cöa biÓn ThuËn An, n¬i dßng s«ng H­¬ng ®æ ra ph¸ Tam Giang råi th«ng ra biÓn. B·i biÓn c¸ch Tp. HuÕ 15km vµ du kh¸ch cã thÓ ®i ®Õn ®ã b»ng « t«.ChuyÕn ®i b»ng « t« võa nhanh vµ thó vÞ víi mét bªn lµ c¶nh dßng s«ng cßn bªn kia lµ quang c¶nh nhµ cöa, am miÕu, ®Òn chïa vµ nh÷ng c¸nh ®ång lóa.ThuËn An lµ n¬i thu hót rÊt ®«ng ng­êi d©n xø HuÕ vÒ hãng m¸t vµ t¾m biÓn vµo dÞp hÌ. Thêi kú tÊp nËp nhÊt ë ®©y th­êng kÐo dµi tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 9 lóc tiÕt trêi nãng bøc nhÊt.Ngoµi ra du kh¸ch cã thÓ ®Õn tham quan miÕu Th¸i D­¬ng ë gÇn ®ã víi sù tÝch n÷ thÇn Th¸i D­¬ng ®­îc d©n lµng hÕt søc sïng b¸i, hoÆc th¨m miÕu ¢m Linh thê thÇn c¸ voi, con vËt linh thiªng cña d©n miÒn biÓn. 9- §µ N½NG §µ N½ng lµ thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng - trung t©m kinh tÕ, v¨n ho¸, gi¸o dôc, khoa häc vµ c«ng nghÖ lín nhÊt cña khu vùc miÒn Trung - T©y Nguyªn ViÖt Nam. Thµnh phè n»m däc theo vïng duyªn h¶i Nam Trung Bé vµ lµ mét trong 6 ®« thÞ lo¹i cña ViÖt Nam. DiÖn tÝch Toµn thµnh phè cã diÖn tÝch 1.255, 53 km (trong ®ã phÇn ®Êt liÒn lµ 950, 53 k ²; phÇn huyÖn ®¶o Hoµng Sa lµ 305 km). §µ N½ng hiÖn t¹i cã tÊt c¶ lµ 6 quËn, vµ 2 huyÖn lµ Hßa Vang vµ huyÖn ®¶o Hoµng Sa. Danh lam th¾ng c¶nh Ngò Hµnh S¬n (cßn gäi lµ Non N­íc) n»m c¸ch trung t©m thµnh phè kho¶ng 5 km vÒ h­íng §«ng Nam. Ngò Hµnh S¬n bao gåm 6 ngän nói: Kim S¬n, Méc S¬n, Thñy S¬n, D­¬ng Háa S¬n, ¢m Ho¶ S¬n vµ Thæ S¬n t­îng tr­ng cho 5 yÕu tè cña vò trô (Ngò hµnh). Trong lßng nói cã nhiÒu hang ®éng ®Ñp, cã rÊt nhiÒu chim yÕn sinh sèng vµ nhiÒu chïa chiÒn. D­íi ch©n nói cßn cã lµng nghÒ ®¸ Non N­íc næi tiÕng. Bªn c¹nh lµ b·i biÓn Non N­íc cßn kh¸ hoang s¬. Bµ Nµ - Nói Chóa lµ mét khu nghØ m¸t c¸ch trung t©m thµnh phè 40 km vÒ phÝa T©y Nam. §­îc vÝ nh­ §µ L¹t cña miÒn Trung, vµ còng nh­ е L¹t, Bµ Nµ - Nói Chóa ®­îc x©y dùng thµnh n¬i nghØ ng¬i cho c¸c quan chøc ng­êi Ph¸p trong thêi k× Ph¸p cßn ®« hé ViÖt Nam. Sau khi thùc d©n Ph¸p rót khái Đ«ng D­¬ng, khu nµy bÞ bá hoang vµ bÞ tµn ph¸ nhiÒu bëi chiÕn tranh vµ thêi gian. GÇn ®©y, thµnh phè §µ N½ng cho t¸i t¹o l¹i vµ hi väng trong t­¬ng lai Bµ Nµ - Nói Chóa sÏ l¹i trë thµnh mét khu nghØ d­ìng cao cÊp. * B¸n ®¶o S¬n Trµ cßn ®­îc ng­êi Mü gäi lµ Nói KhØ (Monkey Mountain), lµ n¬i mµ §µ N½ng v­¬n ra biÓn §«ng xa nhÊt. N¬i ®©y lµ khu b¶o tån thiªn nhiªn víi nhiÒu ®éng thùc vËt quý hiÕm. D­íi ch©n b¸n ®¶o S¬n Trµ lµ khu du lÞch Suèi §¸ vµ nhiÒu b·i biÓn ®Ñp nh­: B·i Bôt, B·i R¹ng, B·i B¾c, B·i Nåm. * ĐÌo H¶i V©n (®­îc mÖnh danh lµ " Thiªn h¹ §Ö nhÊt Hïng quan") lµ n¬i d·y Tr­êng S¬n nh« ra biÓn. Cheo leo vµ hiÓm trë, ®Ìo H¶i V©n kh«ng chØ lµ ranh giíi gi÷a hai miÒn Nam - B¾c mµ cßn lµ mét chøng tÝch hïng hån cho thêi kú "mang g­¬m ®i më câi" cña ng­êi ViÖt. Ngµy nay, hÇm hầm H¶i V©n xuyªn qua lßng nói gióp cho giao th«ng gi÷a hai miÒn tiÖn lîi h¬n bao giê hÕt.§ ­êng hÇm dµi nhÊt Đ«ng Nam Á nµy ®· phÇn nµo ®Æt dÊu chÊm hÕt cho tÇm quan träng cña con ®Ìo ®· ®i vµo huyÒn tho¹i. Tuy vËy, ®­êng ®Ìo H¶i V©n vÉn ®­îc kh¸ch du lÞch ­a thÝch v× c¶nh s¾c thiªn nhiªn rÊt kú thó. B·i biÓn: §µ N½ng næi tiÕng víi nh÷ng b·i biÓn c¸t vµng cßn hoang s¬ ch¹y dµi hµng c©y sè, n­íc trong xanh vµ Êm ¸p quanh n¨m. B·i biÓn Mü Khª cña §µ N½ng ®· ®­îc t¹p chÝ Forbes (Mü) b×nh chän lµ mét trong 6 b·i biÓn quyÕn rò nhÊt hµnh tinh. B·i biÓn Nam ¤ B·i biÓn Xu©n ThiÒu B·i biÓn Thanh B×nh B·i biÓn Mü Khª B·i biÓn B¾c Mü An B·i biÓn Non N­íc Di tÝch lÞch sö Thµnh §iÖn H¶i lµ n¬i ®Ó l¹i dÊu tÝch hµo hïng vÒ mét thêi chèng thùc d©n Ph¸p cña nh©n d©n §µ N½ng d­íi sù chØ huy cña NguyÔn Tri Ph­¬ng. §©y còng lµ ®ån lòy quan träng gãp phÇn ®¸nh b¹i cuéc tÊn c«ng cña thùc d©n Ph¸p vµo §µ N½ng nh÷ng n¨m 1858 - 1860. Mét t­îng ®µi uy nghi cña T­íng qu©n NguyÔn Tri Ph­¬ng ®· ®­îc dùng t¹i ®©y, ®Ó ghi nhí mét giai ®o¹n lÞch sö hµo hïng cña thµnh phè. B¶o tµng NghÖ thuËt §iªu kh¾c Ch¨mpa (th­êng gäi lµ Cæ viÖn Chµm) lµ n¬i l­u gi÷ c¶ mét nÒn v¨n hãa Ch¨m rùc rì víi nh÷ng pho t­îng cæ, nh÷ng linh vËt cña V­¬ng quèc Ch¨m - pa hïng m¹nh mét thêi. §©y lµ b¶o tµng ®éc ®¸o vµ duy nhÊt cña thÕ giíi vÒ nÒn v¨n hãa Ch¨m. §×nh H¶i Ch©u n»m t¹i kiÖt 42, ®­êng Phan Chu Trinh, thuéc Tæ 6, ph­êng H¶i Ch©u 1, quËn H¶i Ch©u, lµ ®×nh cæ nhÊt t¹i §µ N½ng. Trong ®×nh thê 42 bµi vÞ cña 42 téc hä. 42 téc hä nµy ®Òu tõ th«n HiÕu HiÒn, x· H¶i Ch©u, huyÖn Ngäc S¬n, phñ TÜnh Gia, Thanh Hãa, theo vua Lª Th¸nh T«n vµo Nam tõ n¨m T©n M·o (1471). N¨m 1719, Chóa NguyÔn Phóc Chu trong 1 chuyÕn tuÇn du ph­¬ng Nam ®· ghÐ qua vµ nghØ l¹i ë ®×nh nµy. Sau nµy, khi chóa b¨ng hµ, ng­êi d©n trong vïng ®· lËp bµi vÞ thê chóa t¹i ®©y. §×nh ®­îc Bé v¨n hãa th«ng tÝch c«ng nhËn lµ di tÝch lÞch sö vµo ngµy 12/7/2001. §×nh N¹i Nam nay ë khèi phè Nam S¬n, ph­êng Hßa C­êng, quËn H¶i Ch©u. §×nh ®­îc x©y dùng n¨m Êt Tþ (1905). Ngµy 4/1/1999 §×nh ®­îc Bé v¨n hãa th«ng tin c«ng nhËn lµ di tÝch lÞch sö cÊp quèc gia. §×nh Tuý Loan hiÖn ë t¹i th«n Tóy Loan, x· Hßa Phong, huyÖn Hßa Vang. §­îc x©y dùng vµo nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû XVIII, cô thÓ lµ vµo n¨m Thµnh Th¸i thø nhÊt (1889). Còng nh­ ®×nh N¹i Nam vµ Bå B¶n, ®×nh Tóy Loan thê Thµnh hoµng bæn xø vµ c¸c vÞ tiÒn hiÒn, hËu hiÒn cña lµng. Ngµy x­a, h»ng n¨m nh©n d©n tæ chøc lÔ tÕ Xu©n vµo 14 - 15 th¸ng 2 ©m lÞch vµ tÕ Thu vµo 14 - 15 th¸ng 8 ©m lÞch t¹i ®×nh. HiÖn nay, ®×nh Tóy Loan lµ ng«i ®×nh duy nhÊt cßn gi÷ ®­îc 15 s¾c phong tõ thêi Minh M¹ng ®Õn B¶o §¹i. Ngoµi ra §µ N½ng cßn cã lÔ Héi Quan ThÕ ¢m ®­îc tæ chøc vµo th¸ng giªng ¢m lÞch, ®©y lµ mét trong nh÷ng lÔ héi t«n gi¸o lín cña céng ®ång PhËt gi¸o t¹i §µ N½ng. LÔ Héi Quan ThÕ ¢m ®­îc tæ chøc d­íi ch©n nói Ngò Hµnh S¬n. TIÒM N¡NG DU LÞCH Thµnh phè §µ N½ng n»m bªn dßng s«ng Hµn; phÝa §«ng v­¬n ra biÓn §«ng víi nh÷ng b·i biÓn dµi t¨m t¾p vµ b¸n ®¶o S¬n Trµ cßn rÊt hoang s¬; phÝa B¾c vµ phÝa T©y ®­îc bao bäc bëi ®Ìo nói cao. ĐÌo H¶i V©n cheo leo hiÓm trë lµ ranh giíi tù nhiªn gi÷a thµnh phè vµ tØnh Thõa Thiªn-HuÕ. Ngoµi sù ­u ®·i cña thiªn nhiªn cho §µ N½ng, thµnh phè cßn ®­îc bao bäc bëi 3 di s¶n v¨n hãa thÕ giíi: HuÕ, Héi An, Mü S¬n. Xa h¬n mét chót n÷a lµ di s¶n thiªn nhiªn thÕ giíi V­ên Quèc gia Phong Nha - KÎ Bµng. ng. V× thÕ §µ N½ng ®­îc xem lµ ®iÓm trung chuyÓn quan träng trªn con ®­êng di s¶n miÒn Trung. §µ N½ng lµ mét ®iÓm dõng ch©n lý t­ëng, du kh¸ch cã thÓ th­ëng thøc nh÷ng gi©y phót tuyÖt vêi trªn ®Ønh nói, trong rõng s©u hay bªn bê s«ng, bê biÓn; còng cã thÓ h­ëng thô nh÷ng dÞch vô víi chÊt l­îng quèc tÕ khi nghØ ng¬i t¹i c¸c khu du lÞch cña thµnh phè. §µ N½ng, víi ®Þnh h­íng lµ mét trung t©m dÞch vô, du lÞch cña miÒn Trung, cña c¶ n­íc vµ xa h¬n n÷a lµ khu vùc, quèc tÕ. Hµng lo¹t khu du lÞch ®· vµ ®ang ®­îc x©y dùng, hµi hßa víi thiªn nhiªn nh­ng còng kh«ng kÐm phÇn hiÖn ®¹i. Tõ nh÷ng khu nghØ d­ìng cùc kú sang träng mang tiªu chuÈn 4 - 5 sao nh­ Furama, Sandy Beach, S¬n Trµ Resort & Spa... hay nh÷ng khu du lÞch sinh th¸i trong lµnh nh­ Suèi L­¬ng, Bµ Nµ, S¬n Trµ, Non N­íc... TÝnh ®Õn n¨m 2008, trªn ®Þa bµn §µ N½ng cã 45 dù ¸n du lÞch ®­îc UBND TP cã chñ tr­¬ng cho phÐp ®Çu t­ víi tæng vèn ®Çu t­ gÇn 2 tû USD. Trong ®ã cã 33 dù ¸n trong n­íc víi tæng vèn ®Çu t­ trªn 15.000 tû ®ång vµ 12 dù ¸n n­íc ngoµi víi tæng vèn 763 triÖu USD, thu hót nhiÒu tËp ®oµn lín nh­ VinaCapital, Indochina Capital ®Çu t­ vµo c¸c s©n golf, kh¸ch s¹n, resort cao cÊp. Mét sè Khu du lÞch trªn ®Þa bµn thµnh phè: S¬n Trµ Resort & Spa (5 sao) Khu Du lÞch Fumara Resort (5 sao) Khu Du lÞch Sandy Beach (4 sao) Khu Du lÞch Bµ Nµ Trung t©m Khu Du lÞch Tiªn Sa Khu Du lÞch LÖ Nim Khu Du lÞch Suèi L­¬ng B¶o tµng NghÖ thuËt ®iªu kh¾c Ch¨m §µ N½ng LÞch sö Tßa nhµ nay lµ B¶o tµng Chµm ®­îc Tr­êng ViÔn §«ng B¸c cæ (Ecole Franaise d'Extrªme Orient) cho khëi x©y n¨m 1915-6 do hai kiÕn tróc s­ Delaval vµ Auclair thùc hiÖn. Vµo thËp niªn 1930 tßa nhµ ®­îc khuÕch tr­¬ng ®Ó thu nhËn thªm bé s­u tËp cæ vËt khai quËt ë Trµ KiÖu. Bé s­u tËp nguyªn thñy lµ do nhµ kh¶o cæ Henri Parmentier thu thập từ thế kỷ 19. §Æc ®iÓm Täa l¹c t¹i ng· gÇn ng· ba 2 tuyÕn phè ®Ñp nhÊt thµnh phè е N½ng, B¶o tµng ®­îc chÝnh thøc khëi c«ng x©y dùng th¸ng 7 n¨m 1915. N¨m 1936, c«ng viÖc x©y dùng hoµn thµnh. N¨m 2002, b¶o tµng ®­îc c¶i t¹o vµ më réng thªm. HiÖn nay, b¶o tµng cã tæng diÖn tÝch lµ 6.673 m, trong ®ã phÇn diÖn tÝch tr­ng bµy lµ 2.000 m. B¶o tµng cã kiÕn tróc Gothique, hµi hßa víi kh«ng gian xung quanh, lµ mét ®iÓm tham quan cho du kh¸ch khi ®Õn th¨m §µ N½ng. B¶o tµng më cöa ®ãn kh¸ch tham quan c¶ b¶y ngµy trong tuÇn. B¶o tµng nµy lµ n¬i kh«ng thÓ thiÕu trong danh môc nh÷ng ®Þa chØ tham quan cña c¸c du kh¸ch khi vÒ víi е N½ng. Täa l¹c t¹i sè 2, ®­êng 2/9, quËn H¶i Ch©u, е N½ng, n»m ngay ng· ba giao lé Tr­ng N÷ V­¬ng, B¹ch §»ng vµ 2/9, ®èi diÖn víi Trung t©m truyÒn h×nh ViÖt Nam t¹i thµnh phè §µ N½ng. GÇn ®©y cã mét dù ¸n cÇu g©y tranh c·i v× nÕu ®­îc x©y dùng th× B¶o tµng Ch¨m sÏ n»m d­íi gÇm c©y cÇu nµy. HiÖn vËt tr­ng bµy Tæng sè hiÖn vËt nghÖ thuËt tr­ng bµy t¹i b¶o tµng lªn tíi kho¶ng 500 vµ ®­îc ph©n theo c¸c gian t­¬ng øng víi c¸c khu vùc ®Þa lý n¬i chóng ®­îc ph¸t hiÖn gåm phßng Mü S¬n, Trµ KiÖu, §ång D­¬ng, Th¸p MÉn vµ c¸c hµnh lang Qu¶ng TrÞ, Qu¶ng Nam, Qu¶ng Ng·i, Kon Tum, Qu¶ng B×nh vµ B×nh §Þnh. Ngò Hµnh S¥N Quang c¶nh Ngò Hµnh S¬n Ngò Hµnh S¬n lµ tªn gäi chung cña n¨m ngän nói thuéc е N½ng. §©y lµ nhãm nói ®¸ (trong ®ã cã c¶ ®¸ cÈm th¹ch) n»m kÒ víi biÓn, liÒn s«ng ®­îc vua Minh M¹ng ®Æt tªn mçi ngän nói t­îng tr­ng cho c¸c yÕu tè cÊu thµnh vò trô lµ Kim S¬n, Thuû S¬n, Thæ S¬n, Méc S¬n vµ Ho¶ S¬n. Ngò Hµnh S¬n n»m c¸ch trung t©m е N½ng kho¶ng 8 km vÒ phÝa ®«ng nam, trªn mét b·i c¸t mªnh m«ng gÇn bê biÓn, thuéc lµng Hoµ Khuª, Êp S¬n Thñy, huyÖn Hßa Vang quËn Ngò Hµnh s¬n. Thuë xa x­a ng­êi Chiªm Thµnh, thê thÇn linh theo tÝn ng­ìng cña hä, ngµy nay cßn l­u l¹i di tÝch qua nh÷ng t­îng thÇn b»ng ®¸, nh÷ng ®Òn th¸p vµ h×nh t­îng kh¾c trong v¸ch ®¸ ë Chïa Linh øng, trong ®éng HuyÒn Kh«ng. Ngò Hµnh S¬n bao gåm 5 ngän Kim S¬n, Méc S¬n, Thuû S¬n, Ho¶ S¬n (¢m Háa s¬n va D­¬ng Háa s¬n), Thæ S¬n. §Æc ®iÓm Thuë xa x­a ng­êi Chiªm Thµnh, thê thÇn linh theo tÝn ng­ìng cña hä, ngµy nay cßn l­u l¹i di tÝch qua nh÷ng t­îng thÇn b»ng ®¸, nh÷ng ®Òn th¸p vµ h×nh t­îng kh¾c trong v¸ch ®¸ ë Chïa Linh øng, trong ®éng HuyÒn Kh«ng. Ngò Hµnh S¬n bao gåm 5 ngän Kim S¬n, Méc S¬n, Thuû S¬n,Háa s¬n (®­îc chia lµm 2 lo¹i: ¢m Háa s¬n vµ D­¬ng Háa s¬n) va Thæ s¬n. Kim s¬n (Metall - metal) lµ hßn nói khiªm tèn nhÊt trong 5 ngän nói kÐo dµi tõ ®«ng sang t©y, s«ng Tr­êng nèi dµi ra s«ng §µ N½ng, cã ®ß BÕn ngù ngµy x­a Vua chóa th­êng cËp bÕn n¬i ®©y ®Ó ngäan c¶nh, qua thêi gian biÓn d©u biÕn thµnh ruéng ®ång, s«ng Tr­êng cã tªn Lé C¶nh Giang lµ s«ng Cæ Cß“,®· bÞ vïi lÊp biÕn thµnh ruéng hoÆc hå n­íc cßn dÊu tÝch cña nh÷ng ®o¹n s«ng ch­a bÞ lÊp kÝn Méc s¬n (Holz - wood) phi¸ ®«ng nam n»m song song víi nói Thñy s¬n dï mang tªn lµ méc, nh­ng c©y cèi mäc rÊt Ýt nói còng cã hang ®éng nhá, Méc s¬n cã khèi ®¸ cÈm th¹ch tr¾ng gièng h×nh ng­êi Thuû s¬n (Wasser - water) phi¸ ®«ng b¾c lµ nói ®Ñp nhÊt, du kh¸ch th­êng ®Õn ngo¹n c¶nh gäi lµ Chïa Non N­íc, phong c¶nh h÷u t×nh cã thÓ nãi nói Thñy s¬n n»m dµi tõ ®«ng sang t©y réng 15 ha, cã nhiÒu Chïa ®­îc x©y cÊt l©u ®êi, cã ®éng Th¹ch nhò, cã hai chïa ®Ñp chïa Tam Thai vµ chïa Linh øng, ®­êng lªn nói lµm b»ng tõng cÊp lãt ®¸, trªn ®Ønh 3 ngän nói mang tªn lµ Tam Thai bëi v× nã gièng nh­ Sao Tam Thai tøc lµ 3 ng«i sao lµm thµnh c¸i ®u«i cña chïm sao § ¹i Hïng Tinh. Du kh¸ch tõ vïng biÓn muèn lªn th¨m Linh øng ph¶i b­íc lªn kho¶ng 108 tÇng cÊp, nÕu ®Õn chïa Tam Thai n»m ë phi¸ nam ph¶i ®i xa h¬n nh÷ng tÇng cÊp dµi 156 bËc. Ngµy nay phÇn lín du kh¸ch ®Õn Thuû s¬n b»ng xe tõ ®­êng HuyÒn Tr©n, hai bªn ®­êng lµ lµng chuyªn vÒ nghÒ ®iªu kh¾c t¹c t­îng, b»ng ®¸ cÈm th¹ch Háa s¬n (Feuer - fire) ngän nói h­íng vÒ phi¸ t©y nam s­ên nói hiÓm dèc hang ®éng hoµn toµn im lÆng, ®èi diÖn víi hßn Kim S¬n, bªn tr¸i ®­êng S­ V¹n H¹nh, trªn d·y nói Háa s¬n cßn l¹i nh÷ng ®èng g¹ch vôn tõng m¶nh hay ®«i khi nguyªn vÑn, trong nh÷ng hè ®¸ g¹ch sôp lë ®ã lµ di tÝch ®Òn th¸p cña ng­êi Chiªm Thµnh. Ho¶ s¬n n¬i ng­êi ta khai th¸c lÊy ®¸ cÈm th¹ch. §¸ cÈm th¹ch non n­íc cã nhiÒu v© n, s¾c ®Ñp hång, x¸m, tr¾ng, nh÷ng lo¹i ®¸ kh¸c nhau rÊt h÷u Ých cho c«ng nghiÖp, ®¸ vôn ®Ó tr·i ®­êng, t« t­êng nhµ. Háa S¬n gåm cã mét hßn ¢m vµ mét hßn D­¬ng, nèi liÒn víi nhau b»ng mét ®­êng ®¸ thiªn t¹o nh« cao h¼n lªn. Hßn ¢m Háa S¬n n»m phÝa ®«ng, gÇn ®­êng Lª V¨n HiÕn, chãp nói trßn nh« lªn cao h¬n. S­ên nói cã nhiÒu thí ®¸ n»m nghiªng vµ ch¹y nghiªng c¾t ra tõng ®o¹n, c©y cèi mäc ë c¸c kÎ ®¸, ë mám nói phÝa ®«ng cã mét c¸i hang th«ng tõ s­ên phÝa nam ra s­ên phÝa b¾c. Nh©n d©n ®Þa ph­¬ng th­êng ®i theo ®­êng nµy ®Õn c¸c hßn Kim S¬n vµ Thæ S¬n. Hßn D­¬ng Háa S¬n n»m ë phÝa t©y. Ngµy x­a, khi cßn giao l­u ®­îc gi÷a Héi An vµ §µ N½ng b»ng ®­êng thñy, ë ®©y cã mét bÕn s«ng, ghe thuyÒn ®i vÒ bu«n b¸n v« cïng tÊp nËp. Trªn bê s«ng, s¸t ch©n hßn D­¬ng Háa S¬n cã khu miÕu ¤ng Chµi, hiÖn ®· bÞ ®æ n¸t. Tªn d©n d· "nói ¤ng Chµi" cã thÓ b¾t nguån tõ ®ã. T¹i mét ®iÓm cao trªn s­ên nói cheo leo, v¸ch ®¸ th¼ng ®øng, phÝa b¾c D­¬ng Háa S¬n nh×n vÒ phÝa Kim S¬n, cã ba ch÷ H¸n lín, nh×n tõ xa rÊt râ " D­¬ng Ho¶ S¬n" vµ mét dßng ch÷ nhá ph¶i ®Õn gÇn míi thÊy: "S¾c Minh m¹ng thËp b¸t niªn thÊt nguyÖt nhËt c¸t lîi". Thæ s¬n (Erde - earth) lµ nói thÊp n»m chÝnh gi÷a cã d¹ng vu«ng, c¹nh kh«ng ®Òu nhau, Thæ s¬n kh«ng cã phong c¶nh ®Ñp chØ cã ®Êt sÐt ®á vµ ®¸ c¸t lÉn lén. Theo truyÒn thuyÕt Thæ s¬n lµ n¬i linh ®Þa ngµy x­a ng­êi Chiªm Thµnh ®ån tró n¬i ®©y, cßn t×m thÊy nh÷ng nÐt vÒ v¨n minh ng­êi Chiªm Thµnh ®iªu kh¾c vµo ®¸ nh­ mét cø ®i¹ tõ ®ã xuÊt ph¸t ®i c­íp ph¸ c¸c vïng biÓn cã tµu bu«n ®i tõ Trung hoa xuèng ®Õn vïng biÓn M· lai. Thæ s¬n thÊp bao quanh nh÷ng ngän nói cao h¬n. CÇU S¤NG HµN CÇu s«ng Hµn lµ mét trong nh÷ng c©y cÇu b¾c qua s«ng Hµn ë е N½ng, miÒn Trung ViÖt Nam. §©y lµ c©y cÇu quay ®Çu tiªn do kü s­, c«ng nh©n ViÖt Nam tù thiÕt kÕ vµ thi c«ng, vµ lµ c©y cÇu quay duy nhÊt ë ViÖt Nam hiÖn nay. Kh¸nh thµnh n¨m 2000, c©y cÇu lµ niÒm tù hµo cña ng­êi d©n е N½ng v× chÝnh nh©n d©n thµnh phè ®· ®ãng gãp phÇn lín tiÒn x©y dùng cÇu. C©y cÇu ®· trë thµnh mét trong nh÷ng ®iÓm thu thu hót kh¸ch du lÞch. Hµng ngµy, vµo kho¶ng 12 giê 30 s¸ng, phÇn gi÷a cña c©y cÇu quay 90 ®é quanh trôc, vµ n»m däc theo dßng ch¶y cña dßng s«ng, më ®­êng cho tµu lín ®i qua, vµo kho¶ng 3 giê 30 cÇu sÏ quay trë l¹i nh­ cò. Tuy nhiªn hiÖn nay do nguyªn nh©n kinh phÝ, ng­êi ta kh«ng quay cÇu hµng ngµy, mµ chØ thùc hiÖn khi cã yªu cÇu cña C¶ng vô §µ N½ng. LÔ HéI B¾N PH¸O HOA §µ N½NG Trªn s«ng, tõng ®oµn thuyÒn hoa lÊp l¸nh diÔu hµnh, dßng s«ng hoa ®¨ng lung linh gi¨ng ®Çy mÆt n­íc. Cïng lóc, ¸nh s¸ng ph¸o hoa rùc rì mu«n hång, ngh×n tÝa kÕt hîp ®ång ®iÖu víi ©m nh¹c, táa s¸ng trªn bÇu trêi... Ng­êi xem sÏ ®­îc chiªm ng­ìng sù kú ¶o cña b¶n hßa tÊu ©m thanh, s¾c mÇu ngo¹n môc mét lÇn n÷a ®­îc t¸i hiÖn huyÒn ¶o bªn bê s«ng Hµn th¬ méng trong cuéc thi ph¸o hoa quèc tÕ §µ N½ng 2009. Nh÷ng mµn ph¸o hoa rùc rì Qu¶ng nam Qu¶ng Nam lµ mét tØnh thuéc vïng Duyªn H¶i Nam Trung Bé, ViÖt Nam, lµ vïng ®Êt cßn l­u gi÷ nhiÒu dÊu tÝch cña nÒn V¨n hãa Ch¨mpa. Tªn gäi Qu¶ng Nam cã nghÜa lµ "më réng vÒ ph­¬ng Nam". Qu¶ng Nam cßn ®­îc biÕt ®Õn lµ vïng ®Êt " §Þa Linh Nh©n KiÖt", Ngò Phông TÒ Phi n¬i ®· sinh ra nhiÒu hiÒn tµi cho ®Êt n­íc. Qu¶ng Nam cßn næi tiÕng lµ ®Þa ph­¬ng ®i ®Çu trong kh¸ng chiÕn chèng giÆc ngo¹i x©m. D©n sè D©n sè: gÇn 1, 5 triÖu ng­êi (2004) C¸c d©n téc: ViÖt (Kinh), Hoa, C¬ Tu, Xª § ¨ng, GiÎ Triªng, Cor LÞch sö Tr­íc kia Qu¶ng Nam lµ ®Êt Chiªm Thµnh, n¨m 1301 theo tháa ­íc gi÷a vua Chiªm Thµnh lµ ChÕ M©n vµ vua §¹i ViÖt lµ TrÇn Nh©n T«ng, vua ChÕ M©n d©ng hai ch©u ¤ tøc ThuËn Ch©u (b¾c H¶i V©n) vµ ch©u RÝ tøc Hãa Ch©u (Nam H¶i V©n) lµm sÝnh lÔ c­íi con g¸i vua TrÇn Nh©n T«ng lµ c«ng chóa HuyÒn Tr©n. Ng­êi ViÖt dÇn ®Þnh c­ t¹i hai vïng ®Êt míi, ng­êi Chiªm Thµnh lïi dÇn vÒ vïng ®Êt cßn l¹i phÝa Nam cña v­¬ng quèc. N¨m 1402, nhµ Hå thay thÕ nhµ TrÇn. Nhµ Hå chia Hãa Ch©u thµnh 4 ch©u nhá h¬n lµ Th¨ng Ch©u, Hãa Ch©u, T­ Ch©u vµ Nghi Ch©u vµ ®Æt An Phñ Sø cai trÞ. N¨m 1471, sau khi chiÕm vïng ®Êt phÝa Nam ThuËn Hãa cho ®Õn ®Ìo Cï M«ng, vua Lª Th¸nh T«ng lËp thªm ®¬n vÞ hµnh chÝnh thø 13 - Thõa Tuyªn Qu¶ng Nam gåm 3 phñ: Th¨ng Hoa, T­ NghÜa vµ Hoµi Nh¬n (nay lµ Qu¶ng Nam, Qu¶ng Ng·i, B×nh §Þnh). Danh x­ng Qu¶ng Nam xuÊt hiÖn tõ ®©y. C­ d©n Qu¶ng Nam lµ sù céng c­ trong suèt qu¸ tr×nh më n­íc. Ng­êi ViÖt (Kinh) cã mÆt ë Qu¶ng Nam tr­íc n¨m 1471, cïng víi ng­êi Ch¨m pa, ng­êi Hoa. Ngµy nay, ë Qu¶ng Nam, ngoµi ng­êi ViÖt thuÇn gèc, ng­êi Hoa, cßn cã ng­êi ViÖt (Kinh) cã nguån gèc tæ tiªn l©u ®êi lµ ng­êi Trung Quèc (ng­êi Minh H­¬ng). Theo dßng lÞch sö, Qu¶ng Nam tõng lµ ®Êt ®ãng ®« cña mét v­¬ng quèc cæ cã thêi gian tån t¹i 15 thÕ kû. D­íi triÒu Lª Th¸nh T«ng (n¨m 1471), Qu¶ng Nam trë thµnh mét bé phËn cña §¹i ViÖt vµ trong thêi ®iÓm TrÞnh-NguyÔn ph©n tranh, Qu¶ng Nam thuéc quyÒn cai qu¶n cña chóa NguyÔn (tõ n¨m 1570). Héi An ®­îc chän lµ ®iÓm giao th­¬ng duy nhÊt víi thÕ giíi khi ®ã nªn nhiÒu th­¬ng gia n­íc ngoµi hay gäi Qu¶ng Nam Quèc. B»ng lao ®éng s¸ng t¹o, Qu¶ng Nam ®· gãp phÇn vµo tiÕn tr×nh më n­íc cña d©n téc vµ t¹o lËp cuéc sèng phån vinh cña mét vïng - xø Qu¶ng. Biªn niªn sö thêi NguyÔn ®· chÐp vÒ giai ®o¹n nµy nh­ sau: “Chóa ë trÊn h¬n 10 n¨m, (chóa Tiªn NguyÔn Hoµng) chÝnh sù réng r·i, qu©n lÖnh nghiªm trang, nh©n d©n ®Òu an c­ l¹c nghiÖp, chî kh«ng hai gi¸, kh«ng cã trém c­íp. ThuyÒn bu«n c¸c n­íc ®Õn nhiÒu. TrÊn trë nªn mét ®« héi lín. §Õn gi÷a thÕ kû XVII, chÝnh quyÒn ®µng Trong nhanh chãng suy yÕu, n¹n chiÕm ®o¹t vµ tËp trung ruéng ®Êt diÔn ra gay g¾t, thuÕ khãa ngµy cµng t¨ng Quan l¹i lîi dông hµnh h¹, Èu lËu, cè t×nh t¨ng gi¶m, sinh sù lµm khæ d©n. Tr­íc hoµn c¶nh ®ã, khi phong trµo T©y S¬n bïng næ, nh©n d©n Qu¶ng Nam ®· h­ëng øng m¹nh mÏ. Mïa thu n¨m 1773, khi qu©n T©y S¬n kÐo ra Qu¶ng Nam, nh©n d©n Qu¶ng Nam ®· phèi hîp cïng nghÜa qu©n phôc kÝch ë BÕn §¸ (Th¹ch T©n, Th¨ng B×nh, Qu¶ng Nam) ®¸nh b¹i qu©n cña chóa NguyÔn do c¸c t­íng NguyÔn Cöu Thèng, NguyÔn H÷u S¸ch chØ huy. ChiÕn th¾ng cña phong trµo T©y S¬n trong sù nghiÖp ®¸nh ®æ tËp ®oµn phong kiÕn TrÞnh-NguyÔn, më ®Çu sù nghiÖp thèng nhÊt ®Êt n­íc cã phÇn ®ãng gãp rÊt lín cña nh©n d©n Qu¶ng Nam. N¨m 1806 vua Gia Long thèng nhÊt ®Êt n­íc. VÒ hµnh chÝnh, vua chia ®Êt n­íc thµnh 23 trÊn vµ 4 doanh thuéc ®Êt kinh kú gåm Trùc LÖ-Qu¶ng §øc, Qu¶ng B×nh, Qu¶ng TrÞ vµ Qu¶ng Nam doanh. N¨m 1831, vua Minh M¹ng ®æi trÊn vµ doanh thµnh tØnh. Qu¶ng Nam chÝnh thøc trë thµnh tØnh tõ n¨m nµy. TØnh Qu¶ng Nam ®­îc chia thµnh 8 phñ, huyÖn gåm Hßa Vang, §¹i Léc, Duy Xuyªn, §iÖn Bµn, QuÕ S¬n, Th¨ng B×nh, Tam Kú, vµ Tiªn Ph­íc. N¨m 1888, d­íi thêi vua Thµnh Th¸i §µ N½ng thÞ t¸ch khái Qu¶ng Nam ®Ó trë thµnh ®Êt nh­îng ®Þa cña thùc d©n Ph¸p. Sau HiÖp ®Þnh Gionevo, d­íi thêi chÕ ®é ViÖt Nam Céng Hßa tØnh Qu¶ng Nam (1956) bÞ chia thµnh hai tØnh míi lµ Qu¶ng Nam ë phÝa B¾c gåm c¸c quËn Hßa Vang, §¹i Léc, §iÖn Bµn, Duy Xuyªn, §øc Dôc, HiÕu Nh¬n, QuÕ S¬n, HiÕu §øc, vµ Th­êng TÝn vµ Qu¶ng TÝn ë phÝa Nam gåm Th¨ng B×nh, Tiªn Ph­íc, HËu §øc, Lý TÝn, HiÖp §øc vµ Tam Kú. Sau khi thèng nhÊt ®Êt n­íc, chÝnh phñ n­íc Céng Hßa X· Héi Chñ NghÜa ViÖt Nam quyÕt ®Þnh s¸p nhËp hai tØnh Qu¶ng Nam, Qu¶ng TÝn vµ Thµnh phè §µ N½ng thµnh lËp tØnh Qu¶ng Nam- §µ N½ng víi §µ N½ng lµ tØnh lÞ. TØnh Qu¶ng Nam- §µ N½ng gåm Thµnh phè §µ N½ng vµ c¸c huyÖn Hoµ Vang, iÖn Bµn, Duy Xuyªn, Th¨ng B×nh, Tam Kú, ¹i Léc, QuÕ S¬n, Tiªn Ph­íc, Tiªn Giang, Ph­íc S¬n, Trµ My. N¨m 1997, t¹i kú häp thø X cña Quèc Héi, tØnh Qu¶ng Nam- §µ N½ng ®­îc chia thµnh hai ®¬n vÞ thµnh chÝnh ®éc lËp gåm Thµnh phè §µ N½ng vµ tØnh Qu¶ng Nam. TØnh Qu¶ng Nam míi cã 14 huyÖn gåm Hiªn (nay lµ huyÖn Nam Giang), Gi»ng (nay lµ Đ«ng Giang và T©y Giang), Đ¹i Léc, Ph­íc S¬n, Duy Xuyªn, ĐiÖn Bµn, QuÕ S¬n (nay lµ QuÕ S¬n và N«ng S¬n), Th¨ng B×nh, HiÖp §øc, Tiªn Ph­íc, Trµ My (nay lµ B¾c Trµ My vµ và Nam Trµ My, Nói Thµnhvµ 2 thÞ x· Tam Kú(nay lµ thµnh phè tØnh lÞ Tam Kú vµ huyÖn Phó Ninh vµ thÞ x· Héi An (nay lµ thµnh phè Héi An). TIÒM N¡NG DU LÞCH Qu¶ng Nam tõng næi tiÕng lµ vïng ®Êt ®Çy n¾ng ®Çy giã, quanh n¨m thêi tiÕt kh¾c nghiÖt. Qu¶ng Nam còng tõng ®­îc biÕt ®Õn lµ vïng ®Êt häc, ®Êt khoa b¶ng, n¬i sinh ra nhiÒu ng­êi häc réng tµi cao. Nh­ng giê ®©y, Qu¶ng Nam ®­îc nh¾c ®Õn nhiÒu nhÊt lµ vïng ®Êt ®Çy tiÒm n¨ng du lÞch. Theo nh÷ng thèng kª míi nhÊt, doanh thu du lÞch Qu¶ng Nam 8 th¸ng ®Çu n¨m nay t¨ng h¬n 50% so víi cïng kú n¨m tr­íc. Vïng ®Êt víi 2 Di s¶n V¨n hãa thÕ giíi lµ Mü S¬n, Héi An nµy ®ang ngµy cµng hÊp dÉn du kh¸ch vµ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Phè cæ Héi An lµ®iÓm thu hót kh¸ch du lÞch ®«ng nhÊt t¹i Qu¶ng Nam hiÖn nay. Kh«ng khÝ võa sÇm uÊt võa trÇm mÆc n¬i ®©y vèn ®· rÊt quyÕn rò du kh¸ch. §Ó gi÷ g×n nguyªn vÑn nh÷ng gi¸ trÞ cña khu phè nµy, tØnh Qu¶ng Nam ®· ®Çu t­ kh«ng Ýt tiÒn cña vµ c«ng søc. §Ó nÝu ch©n du kh¸ch, c¸c s¶n phÈm du lÞch ë ®©y lu«n ®­îc ®a d¹ng ho¸. Riªng trong khu vùc phè cæ, trong 1 ngµy, cã Ýt nhÊt 30 tour kh¸m ph¸ ®Ó du kh¸ch lùa chän. DÞch vô du lÞch ë ®©y còng ®­îc c¶i thiÖn rÊt nhiÒu. Bëi ng­êi d©n h¬n lóc nµo hÕt ®· ý thøc ®­îc du lÞch chÝnh lµ miÕng c¬m manh ¸o cña m×nh Qu¶ng Nam kh«ng chØ cã Héi An, Th¸nh ®Þa Mü S¬n. N»m trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn du lÞch, trong n¨m võa qua, tØnh ®· më thªm nhiÒu tour míi. Du kh¸ch ®Õn Qu¶ng Nam ®­îc kh¸m ph¸ thªm nh÷ng nÐt hÊp dÉn cña vïng biÓn ®¶o Cï lao chµm vµ c¶ miÒn T©y Qu¶ng Nam, víi nh÷ng s¾c th¸i v¨n hãa thÊm ®Ém h¬i thë cña nói rõng, thiªn nhiªn bao la, hïng vÜ. TH¸NH §ÞA Mü S¥N Th¸nh ®Þa Mü S¬n thuéc x· Duy Phó, huyÖn Duy Xuyªn, tØnh Qu¶ng Nam, c¸ch thµnh phè е N½ng kho¶ng 69 km vµ c¸ch thµnh cæ Trµ KiÖu kho¶ng 20 km, lµ tæ hîp bao gåm nhiÒu ®Òn ®µi Ch¨m Pa, trong mét thung lòng ®­êng kÝnh kho¶ng 2 km, bao quanh bëi ®åi nói. § ©y tõng lµ n¬i tæ chøc cóng tÕ cña v­¬ng triÒu Ch¨m pa còng nh­ lµ l¨ng mé cña c¸c vÞ vua Ch¨m pa hay hoµng th©n, quèc thÝch. Th¸nh ®Þa Mü S¬n ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng trung t©m ®Òn ®µi chÝnh cña Ấn §é gi¸o ë khu vùc Đ«ng Nam Á vµ lµ di s¶n duy nhÊt cña thÓ lo¹i nµy t¹i ViÖt Nam. Th«ng th­êng ng­êi ta hay so s¸nh th¸nh ®Þa nµy víi c¸c tæ hîp ®Òn ®µi chÝnh kh¸c ë § «ng Nam ¸ nh­ Borobudur (Java, Indonesia), Pagan (Myanma), Angkor Wat (Campuchia) vµ Ayutthaya (Th¸i Lan). Tõ n¨m 1999, th¸nh ®Þa Mü S¬n ®· ®­îc UNESCO chän lµ mét trong c¸c di s¶n thÕ giíi t¹i phiªn häp thø 23 cña ñy ban di s¶n thÕ giíi theo tiªu chuÈn C (II) nh­ lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh vÒ trao ®æi v¨n ho¸ vµ theo tiªu chuÈn C (III) nh­ lµ b»ng chøng duy nhÊt cña nÒn v¨n minh ch©u ¸ ®· biÕn mÊt LÞch sö Mü S¬n cã lÏ ®­îc b¾t ®Çu x©y dùng vµo thÕ kû 4. Trong nhiÒu thÕ kû, th¸nh ®Þa nµy ®­îc bæ sung thªm c¸c ngän th¸p lín nhá vµ ®· trë thµnh khu di tÝch chÝnh cña v¨n hãa Ch¨mpa t¹i ViÖt Nam. Ngoµi chøc n¨ng hµnh lÔ, gióp c¸c v­¬ng triÒu tiÕp cËn víi c¸c th¸nh thÇn, Mü S¬n cßn lµ trung t©m v¨n hãa vµ tÝn ng­ìng cña c¸c triÒu ®¹i Ch¨mpa vµ lµ n¬i ch«n cÊt c¸c vÞ vua, thÇy tu nhiÒu quyÒn lùc. Nh÷ng di vËt ®Çu tiªn ®­îc t×m thÊy ghi dÊu thêi ®¹i vua Bhadravarman I (Ph¹m Hå §¹t) (trÞ v× tõ n¨m 381 ®Õn 413), vÞ vua ®· x©y dùng mét th¸nh ®­êng ®Ó thê cóng linga vµ Shiva. Mü S¬n chÞu ¶nh h­ëng rÊt lín cña Ấn §é c¶ vÒ kiÕn tróc - thÓ hiÖn ë c¸c ®Òn th¸p ®ang ch×m ®¾m trong huy hoµng qu¸ khø, vµ vÒ v¨n hãa - thÓ hiÖn ë c¸c dßng bia ký b»ng ch÷ Ph¹n cæ trªn c¸c tÊm bia. Dùa trªn c¸c tÊm bia v¨n tù kh¸c, ng­êi ta biÕt n¬i ®©y ®· tõng cã mét ®Òn thê ®Çu tiªn ®­îc lµm b»ng gç vµo thÕ kû 4. H¬n 2 thÕ kû sau ®ã, ng«i ®Òn bÞ thiªu hñy trong mét trËn háa ho¹n lín. Vµo ®Çu thÕ kû 7, vua Sambhuvarman (Ph¹m Ph¹n Chi) (trÞ v× tõ n¨m 577 ®Õn n¨m 629) ®· dïng g¹ch ®Ó x©y dùng l¹i ng«i ®Òn cßn tån t¹i ®Õn ngµy nay (cã lÏ sau khi dêi ®« tõ Khu LËt vÒ Trµ KiÖu). C¸c triÒu vua sau ®ã tiÕp tôc tu söa l¹i c¸c ®Òn th¸p cò vµ x©y dùng c¸c ®Òn th¸p míi ®Ó thê c¸c vÞ thÇn. G¹ch lµ vËt liÖu tèt ®Ó l­u gi÷ ký øc cña mét d©n téc kú bÝ vµ kü thuËt x©y dùng th¸p cña ng­êi Chµm cho tíi nay vÉn cßn lµ mét ®iÒu bÝ Èn. Ng­êi ta vÉn ch­a t×m ra lêi gi¶i ®¸p thÝch hîp vÒ chÊt liÖu g¾n kÕt, ph­¬ng thøc nung g¹ch vµ x©y dùng. Nh÷ng ngän th¸p vµ l¨ng mé cã niªn ®¹i tõ thÕ kû 7 ®Õn thÕ kû 14, nh­ng c¸c kÕt qu¶ khai quËt cho thÊy c¸c vua Ch¨m ®· ®­îc ch«n cÊt ë ®©y tõ thÕ kû 4. Tæng sè c«ng tr×nh kiÕn tróc lµ trªn 70 chiÕc. Th¸nh ®Þa Mü S¬n cã thÓ lµ trung t©m t«n gi¸o vµ v¨n hãa cña nhµ n­íc Ch¨m pa khi thñ ®« cña quèc gia nµy lµ Trµ KiÖu hay Đång D­¬ng. KiÕn tróc VÒ mÆt kiÕn tróc th× c¸c ®Òn th¸p, l¨ng mé ë Mü S¬n lµ n¬i héi tô cña c¸c kiÓu d¸ng kh¸c nhau, tõ nh÷ng kiÓu cæ ®¹i hay kiÓu Mü S¬n E1 (thÕ kû 8 , Mü S¬n E1 vµ F1), kiÓu Hßa Lai (cuèi thÕ kû 8 - ®Çu thÕ kû 9, Mü S¬n A2, C7 vµ F3), kiÓu §ång D­¬ng (cuèi thÕ kû 9 - ®Çu thÕ kû 10, Mü S¬n A10, A11-13, B4, B12), kiÓu Mü S¬n A1 (thÕ kû 10, Mü S¬n B5, B6, B7, B9, C1, C2, C5, D1, D2, D4), kiÓu chuyÓn tiÕp Mü S¬n A1-B×nh §Þnh (®Çu thÕ kû 11 - gi÷a thÕ kû 12, Mü S¬n E4, F2, nhãm K) vµ kiÓu B×nh §Þnh (cuèi thÕ kû 11 - ®Çu thÕ kû 14, Mü S¬n B1 vµ c¸c nhãm G, H). NghÖ thuËt vµ kiÕn tróc qua bè côc ®Òn th¸p mang ¶nh h­ëng lín cña phong c¸ch Ên §é. Khu th¸nh ®Þa cã mét th¸p chÝnh (kalan) vµ nhiÒu th¸p phô nhá bao bäc xung quanh. C¸c th¸p ®Òu cã h×nh chãp, biÓu t­îng cña ®Ønh Meru thÇn th¸nh, n¬i c­ ngô cña c¸c vÞ thÇn Hindu. Cæng th¸p th­êng quay vÒ phÝa ®«ng ®Ó tiÕp nhËn ¸nh s¸ng MÆt Trêi. ời. NhiÒu th¸p cã kiÕn tróc rÊt ®Ñp víi h×nh nh÷ng vÞ thÇn ®­îc trang trÝ víi nhiÒu lo¹i hoa v¨n. PhÇn lín nh÷ng kiÕn tróc nµy hiÖn nay ®· bÞ suy tµn, nh­ng ®©y ®ã vÉn cßn sãt l¹i nh÷ng m¶ng ®iªu kh¾c mang dÊu Ên hoµng kim cña c¸c triÒu ®¹i Ch¨m pa huyÒn tho¹i. Nh÷ng ®Òn thê chÝnh ë Mü S¬n thê mét bé linga hoÆc h×nh t­îng cña thÇn Shiva - thÇn b¶o hé cña c¸c triÒu vua Ch¨m pa. Nh÷ng ng­êi cÇu nguyÖn thêi tr­íc th­êng ®i vßng quanh th¸p theo chiÒu kim ®ång hå trªn mét lèi nhá. MÆc dï chÞu ¶nh h­ëng lín tõ Ên §é gi¸o, song biÓu t­îng cña PhËt gi¸o còng t×m thÊy ë Mü S¬n, v× ®¹o PhËt Đ¹i Thõa (Mahayana) ®· trë thµnh tÝn ng­ìng chÝnh cña ng­êi Ch¨m vµo thÕ kû 10. Mét sè ®Òn ®µi ®· ®­îc x©y dùng trong thêi gian nµy, tuy nhiªn vµo thÕ kû 17 nhiÒu tßa th¸p ë Mü S¬n ®· ®­îc tu söa vµ x©y dùng thªm. §Òn ®¸ T¹i th¸nh ®Þa Mü S¬n cã mét ®Òn x©y dùng b»ng ®¸, nã còng lµ ®Òn ®¸ duy nhÊt cña c¸c di tÝch Ch¨m. V¨n bia t¹i Mü S¬n cho biÕt, ®Òn nµy ®­îc trïng tu lÇn cuèi cïng b»ng ®¸ vµo n¨m 1234. Nh­ng rÊt tiÕc lµ x©y dùng ch­a hoµn thµnh. Khi ng­êi Ph¸p kh¸m ph¸ Mü S¬n nã cã nÒn nh­ ngµy nay, phÝa trªn lµ ®èng g¹ch khæng lå mµ hä ph¶i dän dÑp 2 th¸ng míi xong (theo Vßng trßn Mü S¬n, t¸c gi¶ Parmentier, 1904) Ngµy nay, ng«i ®Òn nµy ®· bÞ sËp (cã lÏ do bom Mü trong chiÕn tranh trong chiến tranh ViÖt Nam, v× ngay s¸t th¸p lµ mét hè bom s©u ho¾m vÉn dÊu tÝch) nh­ng hÖ mãng cña nã cho thÊy nã cao trªn 30 m vµ ®©y lµ ng«i ®Òn cao nhÊt cña th¸nh ®Þa nµy. C¸c tµi liÖu thu thËp ®­îc xung quanh khu ®Òn nµy cho thÊy nhiÒu kh¶ n¨ng ®©y lµ vÞ trÝ cña ng«i ®Òn ®Çu tiªn vµo thÕ kû 4. HéI AN Chïa cÇu biÓu t­îng cña Héi An Héi An lµ mét thµnh phè nhá n»m ë miÒn Trung ViÖt Nam, thuéc tØnh Qu¶ng Nam. Thµnh phè Héi An n»m bªn bê s«ng Thu Bån. N¬i ®©y x­a kia ®· cã mét thêi næi tiÕng víi tªn gäi Faifoo mµ c¸c th­¬ng nh©n NhËt B¶n, Trung Quèc, Bå µo Nha, Italia v.v.. ®· biÕt ®Õn tõ thÕ kû 16, 17. Tõ thêi ®ã, th­¬ng c¶ng Héi An ®· thÞnh v­îng, lµ trung t©m bu«n b¸n lín cña vïng § «ng Nam ¸, mét trong nh÷ng tr¹m ®ç chÝnh cña th­¬ng thuyÒn vïng ViÔn «ng. Héi An tõng næi tiÕng trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ víi nhiÒu tªn gäi kh¸c nhau nh­ L©m Êp, Faifo Hoµi Phè, Héi An… Do cã ®Æc ®iÓm ®Þa lý thuËn lîi nªn tõ h¬n 2000 n¨m tr­íc, m¶nh ®Êt nµy ®· tån t¹i vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n hãa Sa Huúnh muén. Qua kÕt qu¶ nghiªn cøu kh¶o cæ häc t¹i 4 di tÝch mé t¸ng (An Bang, HËu X¸ I, HËu X¸ II, Xu©n L©m) vµ 5 ®iÓm c­ tró (HËu X¸ I, Tr¶ng Sái, ång Nµ, Thanh Chi¾m, Bµu µ), víi nhiÒu lo¹i h×nh mé chum ®Æc tr­ng, víi nh÷ng c«ng cô s¶n xuÊt, c«ng cô sinh ho¹t, ®å trang søc tuyÖt x¶o b»ng ®¸, gèm, thñy tinh, kim lo¹i ®­îc lÊy lªn tõ lßng ®Êt ®· kh¼ng ®Þnh sù ph¸t triÓn rùc rì cña nÒn v¨n hãa Sa Huúnh. Æc biÖt sù ph¸t hiÖn hai lo¹i tiÒn ®ång Trung Quèc thêi H¸n (Ngò Thï, V­¬ng M·ng), nh÷ng hiÖn vËt s¾t kiÓu T©y H¸n, d¸ng dÊp «ng S¬n, ãc Eo, hoÆc ®å trang søc víi c«ng nghÖ chÕ t¸c tinh luyÖn trong c¸c hè khai quËt ®· chøng minh mét ®iÒu thó vÞ r»ng, ngay tõ ®Çu C«ng nguyªn, ®· cã nÒn ngo¹i th­¬ng manh nha h×nh thµnh ë Héi An. D­íi thêi v­¬ng quèc Ch¨m Pa (ThÕ kû 9-10), víi tªn gäi L©m Êp Phè, Héi An ®· tõng lµ c¶ng thÞ ph¸t triÓn, thu hót nhiÒu th­¬ng thuyÒn ¶ RËp, Ba T­, Trung Quèc ®Õn bu«n b¸n, trao ®æi vËt phÈm. NhiÒu th­ tÞch cæ ghi nhËn ®· cã mét thêi gian kh¸ dµi, Chiªm c¶ng - L©m Êp Phè ®ãng mét vai trß quan träng trong viÖc t¹o nªn sù h­ng thÞnh cña kinh thµnh Trµ KiÖu vµ khu di tÝch ®Òn th¸p Mü S¬n. Víi nh÷ng phÕ tÝch mãng th¸p Ch¨m, giÕng n­íc Ch¨m vµ nh÷ng pho t­îng Ch¨m (t­îng vò c«ng Thiªn tiªn Gandhara, t­îng nam thÇn tµi léc Kubera, t­îng voi thÇn) cïng nh÷ng m¶nh gèm sø Trung Quèc, ®¹i ViÖt, Trung «ng thÕ kû 2-14 ®­îc lÊy lªn tõ lßng ®Êt cµng lµm s¸ng tá mét gi¶ thiÕt tõng cã mét L©m Êp Phè (thêi Ch¨m Pa) tr­íc Héi An (thêi ¹i ViÖt), tõng tån t¹i mét Chiªm c¶ng víi sù ph¸t triÓn phån thÞnh. Còng chÝnh nhê m«i tr­êng s«ng n­íc thuËn lîi, céng víi nhiÒu yÕu tè néi, ngo¹i sinh kh¸c, tõ thÕ kû 16 ®Õn thÕ kû 19, ®« thÞ - th­¬ng c¶ng Héi An l¹i ®­îc t¸i sinh vµ ph¸t triÓn thÞnh ®¹t. Do hÊp lùc cña c¶ng thÞ nµy, cïng víi con ®­êng t¬ lôa, con ®­êng gèm sø trªn biÓn h×nh thµnh tõ tr­íc nªn th­¬ng thuyÒn c¸c m­íc Trung, NhËt, Ên §é, Xiªm, Bå, Hµ, Anh, Ph¸p tÊp nËp ®Õn ®©y giao th­¬ng mËu dÞch. Tõ cuèi thÕ kû 19, do chÞu sù t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè bÊt lîi, c¶ng thÞ thuyÒn buåm Héi An suy tho¸i dÇn vµ mÊt h¼n, nh­êng vai trß lÞch sö cña m×nh cho c¶ng thÞ c¬ khÝ trÎí µ N½ng. Nh­ng còng nhê ®ã, Héi An ®· tr¸nh khái ®­îc sù biÕn d¹ng cña mét thµnh thÞ trung - cËn ®¹i d­íi t¸c ®éng cña ®« thÞ hãa hiÖn ®¹i ®Ó b¶o tån cho ®Õn ngµy nay mét quÇn thÓ kiÕn tróc ®« thÞ cæ hÕt søc ®éc ®¸o, tuyÖt vêi. Trong suèt 117 n¨m kh¸ng chiÕn chèng ngo¹i x©m (1858 - 1975), hµng ngh×n ng­êi d©n Héi An ®· ng· xuèng cho ®éc lËp vµ thèng nhÊt ®Êt n­íc. NhiÒu ®Þa ph­¬ng vµ mét sè ng­êi trong sè hä ®· ®­îc phong tÆng danh hiÖu Anh hïng Thµnh phè cã nh÷ng d·y phè cæ gÇn nh­ nguyªn vÑn, ®ã lµ lo¹i nhµ h×nh èng xuyªn suèt tõ phè nä sang phè kia. Trong ®ã cã mét d·y phè n»m s¸t ngay bê s«ng Hoµi. Nhµ ë ®©y toµn b»ng gç quý, trong nhµ treo hoµnh phi, c©u ®èi, cét nhµ tr¹m træ hoa v¨n rÊt cÇu kú... Héi An lµ mét b¶o tµng sèng, khu phè cæ ®· ®­îc UNESCO c«ng nhËn lµ Di s¶n v¨n ho¸ thÕ giíi vµo ngµy 4 th¸ng 12 n¨m 1999. Ban ngay ®Ìn lång rùc rì kh¾p n¬i Thµnh phè nhá bÐ n»m trªn ®Êt Qu¶ng Nam nµy tõng lµ n¬i chøng kiÕn hai cuéc giao thoa v¨n ho¸ lín trong lÞch sö d©n téc ViÖt: LÇn thø nhÊt c¸ch ®©y h¬n 5 thÕ kû, khi n­íc ®¹i ViÖt tiÕn vÒ ph­¬ng Nam më mang bê câi, vµ lÇn thø hai c¸ch ®©y hai thÕ kû, khi ng­êi ph­¬ng t©y theo c¸c chiÕn thuyÒn vµ th­¬ng thuyÒn ®Æt ch©n lªn m¶nh ®Êt nµy víi ý ®å truyÒn b¸ vµ th«n tÝnh. C¶ hai sù kiÖn lín ®ã ®Òu kÐo theo t­¬ng t¸c v¨n ho¸ lín lao vµ nÒn v¨n hãa ViÖt ®· v­ît qua thö th¸ch ®ång ho¸ ®Ó tù c¶i biÕn vµ tån t¹i cïng thêi cuéc. Giê ®©y, du kh¸ch tíi Héi An, ngoµi viÖc kh¸m ph¸ sù b×nh dÞ ch©n thËt trong t©m hån ng­êi d©n phè Héi, sÏ mÊt nhiÒu thêi gian chiªm ng­ìng vÎ ®Ñp cæ kÝnh vµ tÜnh lÆng cña c¸c m¸i ngãi phñ rªu xanh m­ít vµ nÐt ch¹m træ tinh vi trong nh÷ng c¨n nhµ gç ®· tån t¹i tõ h¬n ba tr¨m vßng quay xu©n h¹ thu ®«ng. CH¦¥NG III: kÕt luËn §ÞNH H¦íNG vµ gi¶I ph¸p III.1- kÕt luËn Sau chuyÕn ®i chóng em ®· häc tËp vµ lÜnh héi ®­îc rÊt nhiÒu ®iÒu bæ Ých vµ nh÷ng kinh nghiÖm quý b¸u. “ Du lÞch lµ sù tr¶i nghiÖm” d­íi gãc ®é cña du kh¸ch ®Ó rót ra kinh nghiÖm cho c«ng viÖc sau nµy. Nh÷ng kiÕn thøc thùc tÕ vÒ nghiÖp vô h­íng dÉn gióp sinh viªn lµm quen víi c«ng viªc trong t­¬ng lai vµ tù tin h¬n khi b¾t tay vµo thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng du lich cô thÓ khi ra tr­êng. BiÕt ®­îc gi¸ trÞ cña tµi nguyªn du lÞch t¹i c¸c ®Þa ®iÓm mµ ®oµn ®· ®­îc tham quan, n¾m ®­îc lé tr×nh tíi c¸c ®iÓm du lÞch ®ã. V× vËy cã thÓ kh¾c phôc ®­îc nh÷ng h¹n chÕ, khã kh¨n vµ bì ngì ban ®Çu khi ®­îc giao nhiÖm vô dÉn kh¸ch du lÞch t¹i nh÷ng ®iÓm nµy. Bæ sung kiÕn thøc thùc tËp vÒ phong tôc tËp qu¸n cña ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng n¬i c¸c ®iÓm du lÞch ®Ó cã thÓ h­íng dÉn phæ biÕn cho du kh¸ch nh»m tr¸nh nh÷ng r¾c rèi kh«ng ®¸ng cã gi÷a kh¸ch vµ d©n ®Þa ph­¬ng. N¾m ®­îc thùc tr¹ng kh¶ n¨ng ®¸p øng còng nh­ chÊt l­îng phôc vô cña c¸c kh¸ch s¹n ë c¸c tØnh vµ c¸c thµnh phè mµ ®oµn ®· nghØ trong suèt hµnh tr×nh. Vµ khi ra c«ng t¸c nÕu ®­îc dÉn c¸c ®oµn kh¸ch tíi c¸c ®iÓm trong tour Hµ Néi - NghÖ An - Qu¶ng B×nh - Qu¶ng TrÞ - HuÕ- §µ N½ng - Qu¶ng Nam, th× cã thÓ dÔ dµng liªn hÖ víi c¸c kh¸ch s¹n kh¸c nhau sao cho phï hîp víi yªu cÇu cña c¸c ®oµn kh¸ch. Häc hái ®­îc kinh nghiÖm vÒ thiÕt kÕ vµ tæ chøc thùc hiÖn c¸c tour di lÞch dµi ngµy. §ång thêi rót ra ®­îc nh÷ng bµi häc kinh nghiªm do nh÷ng ph¸t sinh trong chuyÕn ®i s¶y ra. iii.2- ®Þnh h­íng MiÒn Trung cã nguån tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn vµ nh©n v¨n ®a d¹ng vµ phong phó, lµ khu vùc cã nhiÒu di s¶n thÕ giíi nh­: phè cæ héi An, Th¸nh §Þa Mü S¬n, v­ên quèc gia Phong Nha KÎ Bµng…, vµ nhiÒu ®Þa ®iÓm du lÞch hÊp dÉn kh¸c nh­ b·i biÓn L¨ng C«, ThuËn an, kinh thµnh HuÕ, non n­íc- Ngò Hµnh S¬n… C¸c di tÝch lÞch sö c¸ch m¹ng tËp trung míi mËt ®é cao, ®©y lµ lîi thÕ cña vïng. HiÖn nay du lÞch miÒn trung ®ang rÊt ph¸t triÓn, thu hót ®­îc nhiÒu kh¸ch du lÞch trong n­íc vµ ngoµi n­íc. Tuy nhiªn ngµnh du lÞch cña miÒn Trung vÉn thùc sù ph¸t triÓn, kh¬i dËy ®­îc hÕt tiÒm n¨ng. Vµ cßn nhiªu vÊn ®Ò cÇn ph¶i tiÕp tôc kh¾c phôc ®Ó du lÞch ph¸t triÓn. Nhµ n­íc hiÖn nay ®ang cã nh÷ng ®Þnh h­íng m¹nh mÏ ®Çu t­ vµo du lÞch. Thóc ®Èy m¹nh mÏ qu¸ tr×nh qu¶ng b¸ du lÞch ra kh¾p ®Êt n­íc vµ trªn thÕ giíi. B¶o tån di s¶n v¨n ho¸ cña thÕ giíi vµ ph¸t triÓn du lÞch, kinh doanh du lÞch t¹i di s¶n v¨n ho¸ thÕ giíi cè ®« huÕ, cã sù chØ ®¹o thÝch ®¸ng cña c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc ®Ó cã sù hîp t¸c thÝch hîp gi­a c¸c doanh nghiÖp l÷ hµnh vµ c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô nh­ kh¸ch s¹n, nhµ hµng, vËn chuyÓn, mua s¾m…T¹o nªn gi¸ tour du lÞch hîp lý, phï hîp víi kh¸ch du lich trong vµ ngoµi n­íc. iii.3- gi¶I ph¸p MiÒn Trung víi nguån tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn vµ nh©n v¨n ®a d¹ng vµ phong phó, khu vùc cã nhiÒu di s¶n thÕ giíi nhiÒu nhÊt n­íc. C¸c di tÝch lÞch sö c¸ch m¹ng tËp trung míi mËt ®é cao. ®©y lµ lîi thÕ cña vïng. Tuy nhiªn MiÒn Trung nãi chung vµ tuyÕn du lÞch Hµ Néi – NghÖ An – Qu¶ng B×nh – HuÕ - §µ N½ng – Qu¶ng Nam nãi riªng cßn tån t¹i nhiÒu h¹n chÕ cÇn ®­îc kh¾c phôc. §Ó ®­a du lÞch cña khu vùc, tuyÕn ®iÓm ph¸t triÓn m¹ng h¬n trong t­¬ng lai thiÕt nghÜ cÇn ph¶i cã c¸c nhãm gi¶i ph¸p cô thÓ: - Thùc hiÖn QuyÕt ®Þnh cña Thö t­íng chÝnh phñ vÒ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn du lÞch MiÒn Trung – T©y Nguyªn giai ®o¹n 2001 – 1010 ®Þnh h­íng 2020. - Cã sù liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a Du lÞch c¸c tØnh víi nhau vµ du lÞch víi c¸c nghµnh kinh tÕ kh¸c nhau: giao th«ng, v¨n hãa – thÓ thao, dÞch vô… - N©ng cao nhËn thøc cña ng­¬× d©n vÒ b¶o vÖ c¸c di tÝch, gi÷ g×n m«i tr­êng trong s¹ch, th©n thiÖn víi du kh¸ch. - Cho ng­êi d©n thÊy nh÷ng lîi Ých mµ du lÞch ®em l¹i, cã sù hîp t¸c gi÷a ng­êi d©n vµ chÝnh quyÒn, du kh¸ch. - T¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶ng b¸ vÒ du lÞch ra trong vµ ngoµi n­íc, thu hót du kh¸ch vµ vèn ®Çu t­ tõ n­íc ngoµi vÒ du lÞch. - Th­êng xuyªn tæ chøc c¸c n¨m du lÞch quèc gia t¹i khu vùc nµy. iii.4- nhËn xÐt vÒ tæ chøc tour ChuyÕn ®i thùc tÕ cña c¸c thµnh viªn líp VH3 – Khoa Du LÞch do c«ng ty Nam ViÖt tæ chøc ®· thµnh c«ng tèt ®Ñp. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn vµ tæ chøc chuyÕn ®i cho sinh viªn ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt. Lµ nh÷ng ng­êi trong t­¬ng lai sÏ c«ng t¸c trong ngµnh du lÞch nªn sinh viªn rÊt hiÓu vµ th«ng c¶m ®­îc nh÷ng khã kh¨n cña c«ng ty trong viÖc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh dµi ngµy nh­ vËy. C¸n bé cña c«ng ty nhiÖt t×nh, cã rÊt nhiÒu cè g¾ng ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho sinh viªn vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó sinh viªn cã thÓ thu thËp ®­îc nh÷ng kiÕn thøc ngoµi s¸ch vë. §Æc biÖt ®oµn ®· trë vÒ ®óng thêi gian quy ®Þnh mµ kh«ng gÆp trôc trÆc nµo. §Ó thu ®­îc kÕt qua nh­ vËy ®ã lµ c¶ mét sù cè g¾ng cña c¸n bé khoa du lÞch, h­íng dÉn viªn cña c«ng ty Nam ViÖt còng nh­ tÊt c¶ c¸c sinh viªn trong ®oµn ®ãng gãp tÝch cùc vµo sù thµnh c«ng cña chuyÕn ®i. iii.5- kiÕn nghÞ vµ ®Ò xuÊt Lµ sinh viªn du lÞch th× viÖc ®i thùc tÕ lµ kh«ng thÓ thiÕu vµ trë thµnh mét ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o b¾t buéc. Vµ sau ®©y em còng xin m¹nh d¹n nªu lªn mét sè ý kiÕn nh­ sau: Thø nhÊt: Nªn bè trÝ thêi gian t¹i c¸c ®iÓm tham quan dµi h¬n ®Ó sinh viªn cã thÓ chiªm ng­ìng ®­îc hÕt c¸c n¬i trong ®Þa ®iÓm tham quan vµ sinh viªn cã thÓ t×m hiÓu ®«i chót vÒ kiÕn thøc thùc tÕ t¹i ®iÓm tham quan ®ã. Thø hai: CÇn bè trÝ c¸c ®iÓm tham quan cho phï hîp ®Ó cã thÓ tr¸nh t×nh tr¹ng mét ngµy ph¶i ®i qu¸ nhiÒu ®Þa ®iÓm. G©y nªn sù c¨ng th¼ng vµ mÖt mái cho sinh viªn Thø ba: H­íng dÉn viªn cÇn ph¶i ®iÒu chØnh lÞch tr×nh sao cho s¸t víi thùc tÕ h¬n vµ cã tin tøc cËp nhËt vÒ c¸c ®iÓm tham quan tr¸nh bá qua c¸c ®iÓm tham quan cã trong lÞch tr×nh. Vµ cÊu tróc c¸c ®oµn tour cÇn ph¶i ®i qua c¸c chî träng ®iÓm. Khi ®Õn tham quan t¹i c¸c hang ®éng th× ph¶i tæ chøc mçi líp thµnh mét tèp vµ cã h­íng dÉn viªn ®i theo, mçi líp cÇn ph¶i cã l¸ cê riªng vµ thêi gian c¸ch nhau ph¶i phï hîp ®Ó dÔ dµng t×m hiÓu ®Þa ®iÓm du lÞch. Thø t­: Trong chuyÕn ®i h­íng dÉn viªn cÇn giíi thiÖu kÜ h¬n vÒ c¸c ®Þa danh, ®iÓm du lÞch mµ ®oµn ®i qua ®Ó sinh viªn co thÓ thu thËp ®­îc tµi liÖu gióp Ých cho c«ng t¸c sau nµy. Thø n¨m: Lµ nh÷ng sinh viªn du lÞch chóng em mong muèn ®­îc phßng §µo T¹o, Ban Gi¸m HiÖu cïng toµn thÓ c¸c thÇy c« trong khoa du lÞch t¹o ®iÒu kiªn, gióp ®ì, tæ chøc ®Ó chóng em cã thÓ ®­îc ®i thùc tÕ nhiÒu h¬n. Vµ cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n toµn thÓ ban l·nh ®¹o nhµ tr­êng, khoa du lÞch vµ c«ng ty Nam ViÖt ®· t¹o ®iÒu kiÖn v« cïng thuËn lîi, nhiÖt t×nh gióp ®ì chóng em cã mét chuyÕn ®i bæ Ých, thµnh c«ng tèt ®Ñp. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Tµi liÖu tham kh¶o: T¹p chÝ du lÞch CÈm nang h­íng dÉn du lich – NguyÔn BÝch San Th«ng tin cña c¸c h­íng dÉn viªn Non n­íc ViÖt Nam – NXB v¨n ho¸ th«ng tin Du lÞch H¹ Long – Ph¹m Hoµng H¶i – 12/2003 NhËp m«n khoa häc du lÞch – TrÇn §øc Thanh – NXB §HQG Hµ Néi 2001 T¹p chÝ ch©n trêi UNESCO sè ra th¸ng 12/2004, 1/2005 T¹p chÝ du lÞch ViÖt Nam sè ra th¸ng 9/2002, 8/2004, 10/2004 WEBSITE: http:// www.vietnamtourism.com Mét sè tµi liÖu kh¸c