Đề tài Kiểm toán bán hàng - Thu tiền trong tài chính do Công ty TNHH Dịch vụ tư vấn tài chính kế toán và kiểm toán thực hiện

cña C«ng ty th­êng bao gåm tr×nh tù sau: @ Tµi liÖu yªu cÇu kh¸ch hµng cung cÊp @ Môc tiªu kiÓm to¸n @ C¸c thñ tôc Thñ tôc ph©n tÝch Thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt C¸c thñ tôc bæ sung @ KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ KÕt luËn vÒ môc tiªu kiÓm to¸n KiÕn nghÞ C¸c vÊn ®Ò rót ra sau kiÓm to¸n Nguyªn t¾c ho¹t ®éng: Dùa trªn môc ®Ých ®· ®Ò ra, mäi ho¹t ®éng dÞch vô cña C«ng ty AASC ®­îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c: + §éc lËp vÒ nghiÖp vô chuyªn m«n; tù chñ vÒ tµi chÝnh, kh¸ch quan, chÝnh trùc, chÞu sù kiÓm tra vµ kiÓm so¸t cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng Nhµ n­íc theo ph¸p luËt Nhµ n­íc ViÖt Nam quy ®Þnh. + C«ng ty chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt vÒ tÝnh trung thùc vµ chÝnh x¸c, bÝ mËt cña nh÷ng sè liÖu, tµi liÖu do C«ng ty kiÓm tra x¸c nhËn hoÆc cung cÊp cho c¸c doanh nghiÖp vµ ®¶m b¶o ®­îc x· héi, ®­îc c¸c c¬ quan ph¸p luËt Nhµ n­íc tin träng. + C«ng ty ph¶i tù chÞu tr¸ch nhiÖm kinh doanh cã l·i, b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn. + B¶o ®¶m gi¸ c¶, phÝ dÞch vô, chÊt l­îng cña s¶n phÈm vµ dÞch vô do C«ng ty cung cÊp ra thÞ tr­êng cã uy tÝn cao, hiÖu qu¶ tèt. + §èi víi kh¸ch hµng: Kh¸ch hµng cña AASC bao gåm tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c ®¬n vÞ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, c¸c c¬ quan Nhµ n­íc, c¸c ®oµn thÓ vµ tæ chøc x· héi. Kh¸ch hµng ®­îc C«ng ty phôc vô tËn t×nh, ®¸p øng ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu, cã chÊt l­îng mäi yªu cÇu ®· ®­îc th¶o thuËn vµ cam kÕt theo hîp ®ång, C«ng ty ®¶m b¶o gi÷ g×n bÝ mËt sè liÖu. Kh¸ch hµng cã tr¸ch nhiÖm cung cÊp kÞp thêi ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c vµ trung thùc mäi sè liÖu, tµi liÖu cÇn thiÕt cã liªn quan ®Õn viÖc thùc hiÖn dÞch vô theo hîp ®ång. §¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ kÕt chÆt chÏ víi nh©n viªn cña C«ng ty ®­îc ph©n c«ng thùc hiÖn hîp ®ång vµ cã tr¸ch nhiÖm thanh to¸n ®óng h¹n ®· ®­îc tho¶ thuËn trong hîp ®ång. II. KiÓm to¸n chu tr×nh b¸n hµng – thu tiÒn trong kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh cña c«ng ty dÞch vô t­ vÊn tµi chÝnh kÕ to¸n – kiÓm to¸n AASC §Ó t×m kiÕm kh¸ch hµng, hµng n¨m c«ng ty ph¶i göi th­ chµo hµng ®Õn cho kh¸ch hµng cña m×nh, c¶ kh¸ch hµng th­êng xuyªn cña c«ng ty vµ kh¸ch hµng míi. Th­ chµo hµng sÏ lµ b¶n giíi thiÖu vÒ c«ng ty kiÓm to¸n vµ th«ng b¸o cho kh¸ch hµng biÕt ®­îc c¸c dÞch vô mµ c«ng ty cung cÊp. Th­ chµo hµng ®ång thêi còng sÏ lµ th­ hÑn kiÓm to¸n, nÕu kh¸ch hµng chÊp nhËn th× AASC sÏ ®Þnh ngµy tiÕp xóc vµ gÆp gì ban gi¸m ®èc kh¸ch hµng ®Ó trao ®æi vµ tho¶ thuËn. Sau khi tho¶ thuËn, c¶ hai bªn nhÊt trÝ sÏ ®i ®Õn ký kÕt hîp ®ång kiÓm to¸n. Sau khi ®· ký kÕt hîp ®ång kiÓm to¸n, c¶ hai bªn sÏ nhÊt trÝ thêi gian kiÓm to¸n (®iÒu nµy ®· ®­îc ghi trong hîp ®ång kiÓm to¸n) vµ c«ng ty kiÓm to¸n AASC sÏ tõng b­íc thùc hiÖn c¸c giai ®o¹n kiÓm to¸n cô thÓ. 1. LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ®Ó thu nhËp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vÒ kh¸ch hµng vµ ®¶m b¶o cho cuéc kiÓm to¸n diÔn ra thuËn lîi theo ®óng c¸c môc tiªu ®· ®Ò ra. Trong chuyªn ®Ò nµy, em sÏ tr×nh bµy c¸c b­íc kiÓm to¸n cña AASC ®èi víi hai c«ng ty. - C«ng ty ABC : Lµ mét doanh nghiÖp Nhµ n­íc, c«ng ty ABC lµ kh¸ch hµng míi cña AASC. - C«ng ty XYZ : Lµ mét c«ng ty liªn doanh víi NhËt B¶n. Lµ kh¸ch hµng th­êng xuyªn cña AASC. * T×m hiÓu ho¹t ®éng kinh doanh cña kh¸ch hµng T×m hiÓu ho¹t ®éng kinh doanh cña kh¸ch hµng lµ mét b­íc kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong khi tiÕn hµnh lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, th«ng qua thùc hiÖn t×m hiÓu ho¹t ®éng kinh doanh cña kh¸ch hµng cho phÐp kiÓm to¸n viªn cã thÓ thu thËp ®­îc nh÷ng th«ng tin vÒ ho¹t ®éng kinh doanh cña kh¸ch hµng, vÒ quy tr×nh h¹ch to¸n vµ ®¸nh gi¸ c¸c chÝnh s¸ch ®­îc sö dông trong h¹ch to¸n vµ qua ®ã ®¸nh gi¸ ®­îc rñi ro tiÒm tµng. §èi víi c«ng ty XYZ, lµ kh¸ch hµng th­êng xuyªn cña AASC th× c¸c th«ng tin nµy, AASC sÏ thu thËp ®­îc qua hå s¬ kiÓm to¸n cña nh÷ng n¨m tr­íc. Do ®ã khi b¾t ®Çu kiÓm to¸n, AASC chØ cÇn thu thËp th«ng tin vÒ nh÷ng thay ®æi cña c«ng ty kh¸ch hµng trong n¨m kiÓm to¸n do ban gi¸m ®èc cña kh¸ch hµng cung cÊp trong c¸c cuéc häp víi ®¹i diÖn cña AASC. Cßn ®èi víi c«ng ty ABC, lµ kh¸ch hµng mêi cña AASC, th× c¸c kiÓm to¸n viªn ph¶i thu thËp ®Çy ®ñ nh÷ng th«ng tin vÒ kh¸ch hµng nµy. Th«ng qua viÖc triÓn khai xuèng c¬ së theo nh­ hîp ®ång kinh tÕ ®· ký kÕt gi÷a c«ng ty ABC vµ AASC th× kiÓm to¸n viªn ®· thu thËp ®­îc mét sè c¸c th«ng tin sau : - C«ng ty ABC cã trô së ®Æt t¹i 121A T«n §øc Th¾ng – Hµ Néi cã vèn ho¹t ®éng lµ : 15 tû (VN§) trong ®ã : + Vèn do ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp : 10 tû VN§ + Vèn do c«ng ty tù bæ sung : 5 tû VN§ - Chøc n¨ng ho¹t ®éng cña c«ng ty lµ kinh doanh ®a ngµnh, trong ®ã kinh doanh than lµ chñ yÕu. Ngoµi ra cßn kinh doanh mét sè mÆt hµng : s¾t thÐp, xi m¨ng, tÊm lîp, ploxim¨ng * C¸c th«ng tin vÒ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé vµ ®¸nh gi¸ rñi ro kiÓm so¸t. T×m hiÓu hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé vµ ®¸nh gi¸ rñi ro kiÓm so¸t lµ b­íc c«ng viÖc kh«ng thÓ thiÕu trong mäi cuéc kiÓm to¸n. KiÓm to¸n viªn ph¶i t×m hiÓu hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé b»ng c¸ch thu thËp c¸c th«ng tin vÒ m«i tr­êng kiÓm so¸t, hÖ thèng kÕ to¸n vµ c¸c thñ tôc kiÓm so¸t kh¸c kü thuËt thu thËp th«ng tin c¬ b¶n lµ th«ng qua viÖc tiÕp xóc trao ®æi víi ban gi¸m ®èc, qua kiÓm tra s¬ bé vÒ sæ s¸ch chøng tõ. §èi víi c«ng ty XYZ, lµ kh¸ch hµng th­êng xuyªn cña AASC cho nªn nh÷ng th«ng tin vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh, hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé ®­îc l­u trªn hå s¬ kiÓm to¸n n¨m tr­íc. Cho nªn trong giai ®o¹n nµy, kiÓm to¸n viªn chØ cÇn xem xÐt xem cã thay ®æi gië bé m¸y qu¶n lý, chÝnh s¸ch kÕ to¸n…cña c«ng ty hay kh«ng. Sau ®ã tr­ëng nhãm lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n vµ c¸c kiÓm to¸n viªn b¾t ®Çu thùc hiÖn kiÓm to¸. §èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc ABC, c¸c th«ng tin sÏ ®­îc thu thËp qua c¸c buæi gÆp gì gi÷a chñ nhiÖm kiÓm to¸n vµ ban gi¸m ®èc kh¸ch hµng, qua ®ã ban gi¸m ®èc sÏ cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin vÒ m«i tr­êng kiÓm so¸t, hÖ thèng kÕ to¸n cña c«ng ty cho c¸c kiÓm to¸n viªn theo b¶ng c©u hái ®­îc lËp s½n. - VÒ m«i tr­êng kiÓm so¸t : Doanh nghiÖp nhµ n­íc ABC cã ban gi¸m ®èc lµ ng­êi ViÖt Nam vµ lµ nh÷ng ng­êi cã uy tÝn vµ kinh nghiÖm cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao, cã kh¶ n¨ng trong viÖc ®iÒu hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. KÕ to¸n tr­ëng lµ ng­êi cã tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm, thùc hiÖn t­ vÊn cho gi¸m ®èc trong viÖc thùc hiÖn c«ng viÖc kÕ to¸n vµ t×nh h×nh tµi chÝnh cña C«ng ty. - VÒ ho¹t ®éng kiÓm to¸n néi bé : ABC lµ mét doanh nghiÖp trùc thuéc Tæng C«ng ty kinh doanh vµ chÕ biÕn than M. Hµng n¨m tæ chøc kiÓm to¸n néi bé cña Tæng c«ng ty ®Òu tiÕn hµnh kiÓm to¸n BCTC t¹i c«ng ty ABC theo kÕ ho¹ch. Do ®ã, nhãm kiÓm to¸n cña AASC sÏ cã ®­îc nh÷ng tµi liÖu, giÊy lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn néi bé thùc hiÖn kiÓm to¸n. §©y lµ nh÷ng tµi liÖu quan träng vµ rÊt cã Ých cho kiÓm to¸n viªn trong khi thùc hiÖn c«ng viÖc kiÓm to¸n cña m×nh. - VÒ ho¹t ®éng cña hÖ thèng kÕ to¸n : C«ng ty ¸p dông h×nh thøc ghi sæ nhËt ký chøng tõ. ¸p dông chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµn do bé tµi chÝnh ban hµnh. Tuy nhiªn, qua kiÓm tra s¬ bé kiÓm to¸n viªn thÊy c¸c sæ chi tiÕt cña C«ng ty tuy cã ®ñ ch÷ ký nh­ng ch­a cã d©ó. Sau khi ®· thu nhËn ®­îc ®Çy ®ñ nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vÒ kh¸ch hµng, kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ tÝnh träng yÕu cña tõng kho¶n môc trong cuéc kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh. ViÖc ®¸nh gi¸ tÝnh träng yÕu vµ rñi ro ®­îc kiÓm to¸n viªn ®¸nh gi¸ ®Þnh tÝnh theo kinh nghiÖm chø kh«ng l­îng tÝnh träng yÕu ban ®Çu cña toµn bé BCTC vµ ph©n bæ møc träng yÕu cho tõng kho¶n môc mµ kiÓm to¸n viªn sÏ thùc hiÖn kiÓm to¸n. Sau khi ®· thùc hiÖn ®­îc ®Çy ®ñ c¸c b­íc trªn, tr­ëng nhãm kiÓm to¸n sÏ lËp mét kÕ ho¹ch kiÓm to¸n vµ ph©n c«ng c¸c c«ng viÖc cô thÓ cho c¸c thµnh viªn. Sau ®ã, nhãm kiÓm to¸n sÏ thùc hiÖn c«ng viÖc kiÓm to¸n. 2. Thùc hiÖn kiÓm to¸n Víi b¸o c¸o tµi chÝnh cña kh¸ch hµng, kiÓm to¸n viªn sÏ tiÕn hµnh kiÓm to¸n theo tõng kho¶n môc sau : BiÓu sè : KÕ ho¹ch kiÓm to¸n tæng thÓ cho AASC thùc hiÖn KÕ ho¹ch kiÓm to¸n tæng thÓ C«ng ty kiÓm to¸n AASC Kh¸ch hµng Ng­êi lËp : Ngµy N¨m tµi chÝnh : Ng­êi so¸t vÐt Ngµy 1. Th«ng tin vÒ ho¹t ®éng cña kh¸ch hµng - Kh¸ch hµng : N¨m ®Çu Th­êng xuyªn N¨m thø - Tªn kh¸ch hµng - Trô së chÝnh - M· sè thuÕ - Thµnh lËp theo quyÕt ®Þnh sè - C¸c bªn tham gia - LÜnh vùc ho¹t ®éng - Sè vèn ph¸p ®Þnh … 2. HiÓu biÕt vÒ hÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé - C¨n cø vµo kÕt qu¶ ph©n tÝch, so¸t xÐt s¬ bé BCTC vµ t×m hiÓu ho¹t ®éng cña kh¸ch hµng, møc ®é ¶nh h­ëng tíi viÖc lËp BCTC trªn mét sè gãc ®é. - KÕt luËn vµ ®¸nh gi¸ vÒ HTKT vµ HTKSNB. Cao Trung b×nh ThÊp 3. §¸nh gi¸ vÒ rñi ro vµ x¸c ®Þnh møc ®é träng yÕu - §¸nh gi¸ rñi ro + TiÒm tµng + KiÓm so¸t - X¸c ®Þnh møc ®é träng yÕu 4. Néi dung, lÞch tr×nh vµ ph¹m vi cña c¸c thñ tôc kiÓm so¸t néi bé 5. Phèi hîp, chØ ®¹o, gi¸m s¸t, kiÓm tra trong kiÓm to¸n - Sè l­îng tham gia cña c¸c chuyªn gia cè vèn ph¸p lý vµ c¸c lÜnh vùc kh¸c: - Sè l­îng ®¬n vÞ trùc thuéc cÇn kiÓm to¸n - KÕ ho¹ch thêi gian - Yªu cÇu vÒ nh©n sù 6. Mét sè c¸c vÊn ®Ò kh¸c STT YÕu tè hoÆc kho¶n môc quan träng Rñi ro tiÒm tµng Rñi ro kiÓm so¸t Møc träng yÕu Ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n Thñ tôc kiÓm to¸n Tham chiÕu 1 Vèn b»ng tiÒn 2 Kho¶n ph¶i thu 3 Doanh thu ….. ….. 7. Tæng hîp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n tæng thÓ 8. Ph©n lo¹i chung vÒ kh¸ch hµng RÊt quan trong Quan träng B×nh th­êng Ngµy : Ng­êi lËp Ng­êi phª duyÖt  STT Tªn kho¶n môc Tham chiÕu 1 Vèn b»ng tiÒn C 2 §Çu t­ ng¾n h¹n D 3 Kho¶n ph¶i thu E 4 Hµng tån kho F 5 TSL§ kh¸c G 6 Chi sù nghiÖp H 7 TSC§ h÷u h×nh I 8 TSC§ v« h×nh vµ TSC§ kh¸c J 9 §Çu t­ dµi h¹n K 10 Chi phÝ XDCB dë dang L 11 CÇm cè, ký c­îc … M 12 Ph¶i tr¶ ng¾n h¹n N 13 C¸c lo¹i thuÕ 0 14 Nî vµ vay nî P 15 Nguån vèn, quü Q 16 Nguån kinh phÝ R 17 Doanh thu S 18 Chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lý U 19 Thu nhËp kh¸c V 20 Kho¶n môc kh¸c W 21 Gi¸ vèn hµng b¸n T 22 Chi phÝ kh¸c X KiÓm to¸n chu tr×nh b¸n hµng thu tiÒn, kiÓm to¸n viªn sÏ kiÓm to¸n kho¶n môc : - Kho¶n ph¶i thu : (Tham chiÕu E) - Doanh thu (tham chiÕu S) Sau ®©y lµ minh ho¹ thùc tÕ cuéc kiÓm to¸n chu tr×nh b¸n hµng thu tiÒn cña AASC ®èi víi hai lo¹i h×nh doanh nghiÖp. - Doanh nghiÖp Nhµ n­íc : C«ng ty ABC (kh¸ch hµng mêi) - C«ng ty liªn doanh XYZ (kh¸ch hµng th­êng xuyªn) * KiÓm to¸n c¸c kho¶n ph¶i thu kh¸ch hµng Tµi kho¶n ph¶i thu kh¸ch hµng lµ tµi kho¶n cã ¶nh h­ëng lín ®Õn b¸o c¸o tµi chÝnh cña C«ng ty. Nã lµ tµi liÖu c¬ b¶n ®Ó ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ t×nh h×nh tµi chÝnh cña C«ng ty. Tµi kho¶n ph¶i thu chøa ®ùng nhiÒu rñi ro, sai ph¹m, do ®ã kiÓm to¸n viªn ph¶i thu thËp nhiÒu b»ng chøng cho kho¶n nµy vµ ph¶i göi th­ x¸c nhËn sè d­. Ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n c¸c kho¶n ph¶i thu do AASC thùc hiÖn Tªn kh¸ch hµng : Niªn ®é kÕ to¸n : Tham chiÕu : E C¸c kho¶n ph¶i thu Ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n nµy dµnh cho c¸c TK131 “ph¶i thu kh¸ch hµng” TK136 “ph¶i thu néi bé” tµi kho¶n 1388 “ph¶i thu kh¸c” TK139 “dù phßng ph¶i thu khã ®ßi”.  C¸c thñ tôc kiÓm to¸n Ngµy thùc hiÖn (2) Ng­êi thùc hiÖn (3) Tham chiÕu (4) 1. KiÓm tra ph©n tÝch 1.1. Thu thËp danh s¸ch c¸c kho¶n ph¶i thu, ®èi chiÕu víi sæ kÕ to¸n, sæ kÕ to¸n tæng hîp vµ BCTC t¹i thêi ®iÓm kho¸ sæ kÕ to¸n 1.2. Ph©n tÝch sù biÕn ®æi c¸c kho¶n ph¶i thu gi÷a kú nµy vµ kú tr­íc ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é thanh to¸n. 1.3. Ph©n tÝch sù biÕn ®æi tû träng c¸c kho¶n dù phßng ph¶i thu ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thu håi cña c«ng nî vµ quy ®Þnh cña nhµ n­íc cho phÐp L­u ý : §èi víi phÇn hµnh nµy c¸c tµi kho¶n 131 sÏ liªn quan ®Õn c¸c giao dÞch b¸n hµng víi kh¸ch hµng do vËy nã sÏ liªn quan chÆt chÏ ®Õn c¸c kho¶n môc doanh thu. §èi víi tµi kho¶n 136 sÏ liªn quan ®Õn c¶ hai lo¹i giao dÞch vÒ vèn vµ giao dÞch b¸n hµng th«ng qua néi bé trong c«ng ty, tæng c«ng ty hay tËp ®oµn. 2. KiÓm tra chi tiÕt 2.1. X¸c ®Þnh sè d­ c¸c kho¶n ph¶i thu b»ng c¸c b­íc - KiÓm tra c¸ch tr×nh bµy, danh môc chi tiÕt c¸c tµi kho¶n kh¸ch hµng ®¶m b¶o kh«ng cã nh÷ng ®iÓm bÊt th­êng, kiÓm tra ®èi víi kh¸ch hµng cã sè d­ cã. - KiÓm tra biªn b¶n ®èi chiÕu c«ng nî t¹i thêi ®iÓm kho¸ sæ, nÕu cã. - Göi c¸c yªu cÇu x¸c nhËn c¸c kho¶n ph¶i thu tíi nh÷ng ng­êi mua hµng th­êng xuyªn, cã gi¸ trÞ lín vµ c¸c kh¸ch hµng cã sè d­ v­ît qu¸…VN§, c¸c kh¸ch hµng ch­a cã biªn b¶n ®èi chiÕu c«ng nî, c¸c kho¶n tån ®äng l©u ngµy ch­a xö lý. - Tãm t¾t c¸c kÕt qu¶ x¸c nhËn + TÝnh tæng sè c¸c kho¶n ph¶i thu ®· ®­îc x¸c nhËn vµ so s¸nh tæng sè c¸c kho¶n ph¶i thu + Xem xÐt kho¶n chªnh lÖch lín víi sæ kÕ to¸n chi tiÕt vµ t×m lêi gi¶i thÝch. + §­a ra kÕt luËn vÒ møc ®é thÝch hîp vÒ mÆt ph¹m vi cña viÖc kiÓm to¸n. + §èi víi tr­êng hîp kh«ng tr¶ lêi sö dông c¸c thñ tôc thay thÕ nh­ kiÓm tra viÖc thanh to¸n sau ngµy kho¸ sæ hay viÖc ký nhËn mua hµng trªn ho¸ ®¬n. 2.2. KiÓm tra viÖc chän mÉu mét sè kh¸ch hµng, ®èi chiÕu víi c¸c chøng tõ hiÖn cã cña doanh nghiÖp, kiÓm tra bót to¸n h¹ch to¸n. 2.3. §èi víi víi c¸c kho¶n ph¶i thu kh¸c cã sè d­, sè ph¸t sinh lín, nghiÖp vô bÊt th­êng, tån ®äng l©u dµi cÇn kiÓm tra bót to¸n h¹ch to¸n vµ chøng tõ. 2.4. KiÓm tra viÖc chia c¾t niªn ®é trong viÖc h¹ch to¸n c¸c kho¶n ph¶i thu . 2.5. KiÓm tra viÖc lËp dù phßng c¸c kho¶n ph¶i thu khã ®ßi b»ng c¸ch : - Thu nhËp danh s¸ch c¸c kho¶n nî ®­îc ph©n tÝch theo thêi gian so s¸nh vµ danh s¸ch c¸c kho¶n nî cña kh¸ch hµng ®· ®­îc lËp dù phßng. Gi¶i thÝch sù chËm trÔ b»ng c¸ch hái ban l·nh ®¹o kh¸ch hµng vµ kiÓm tra xem cã hîp lý kh«ng, nÕu cã ghi nhËn dù phßng. - §¸nh gi¸ c¬ së cña c¸c dù phßng ®­îc lËp trªn c¸c kho¶n ph¶i thu khã ®ßi hay cã tranh chÊp, xem xÐt cã phï hîp víi quy ®Þnh hiÖn hµnh hay kh«ng. §¶m b¶o viÖc h¹ch to¸n chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ c¸c kho¶n dù phßng. - T×m hiÓu c¸c kho¶n c«ng nî ch­a h¹ch to¸n vµo dù phßng ph¶i thu khã ®ßi nh­ kiÓm tra c¸c kho¶n ph¶i thu cã sè d­ kÐo dµi. - Xem xÐt c¸c sù kiÖn sau ngµy kho¸ sæ kÕ to¸n ®Ó ®¸nh møc ®é ¶nh h­ëng cña th«ng tin tõ kh¶ n¨ng thanh to¸n c«ng nî. Tõ ®ã cã thÓ kÕt luËn kh¶ n¨ng thu håi cña c¸c kho¶n c«ng nî. 2.6. §èi víi c¸c kho¶n c«ng nî cã gèc ngo¹i tÖ. Xem xÐt viÖc h¹ch to¸n trong kú víi tû gi¸ nh­ thÕ nµo? Sè d­ cuèi kú cã ®¶m b¶o ®­îc ®¸nh gi¸ l¹i theo tû gi¸ quy ®Þnh kh«ng ? Qua ®ã cã thÓ x¸c ®Þnh chªnh lÖch tû gi¸ ph¸t sinh vµ chªnh lÖch tû gi¸ ®¸nh gi¸ l¹i. 2.7. §èi víi c¸c kho¶n c«ng nî néi bé cÇn chó ý b¶n chÊt cña c¸c giao dÞch nµy. NÕu lµ giao dÞch vÒ vèn cÇn cã sù x¸c nhËn thÝch hîp vµ b»ng chøng vÒ sù hiÖn h÷u 3. KÕt luËn 3.1. Hoµn thiÖn giÊy lµm viÖc vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i. 3.2. §­a ra c¸c bót to¸n ®iÒu chØnh vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®­îc ®Ò cËp trong th­ qu¶n lý 3.3. LËp b¶ng tæng hîp nhËn xÐt cho c¸c kho¶n môc thùc hiÖn.  Sau ®©y lµ minh ho¹ cho kiÓm to¸n c¸c kho¶n ph¶i thu t¹i C«ng ty ABC vµ XYZ. C«ng ty XYZ lµ C«ng ty liªn doanh nªn viÖc kiÓm to¸n ®ßi hái ph¶i thËn träng ®èi víi c¸c kho¶n ph¶i thu ®èi víi kh¸ch hµng n­íc ngoµi qua viÖc b¸n hµng xuÊt khÈu cña C«ng ty . Lµ mét kh¸ch hµng th­êng xuyªn cña AASC, c«ng viÖc kiÓm to¸n C«ng ty XYZ kh«ng ®ßi hái nhiÒu thêi gian vµ nh©n lùc, tuy nhiªn, c¸c b­íc kiÓm to¸n ph¶i ®­îc thÓ hiÖn ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c, c¸c b­íc nµy ®­îc thÓ hiÖn trªn giÊy lµm viÖc nh­ sau: Tr­íc tiªn khi kiÓm to¸n kho¶n ph¶i thu kh¸ch hµng, kiÓm to¸n viªn sÏ ®èi chiÕu tæng hîp c¸c sè liÖu ph¸t sinh:  1 1/02 ® 30/ 9/2 002 Th¸ng 10 Th¸ng 11 Th¸ng 12 Tæng céng Ph¸t sinh Nî TK 333 TK 511 TK 413 632.679.684 Ö 29.580.940.359 Ö 71.689.190 3.050.027.610 Ö 69.874.818 2.353.746.749 74.922.695 Ö 3.239.048.675 42.614 Tæng (1) 30.213.620.043 3.121.716.800 2.423.621.567 3.314.013.984 39.072.972.394 Ù 2 Ph¸t sinh Cã 111 112 413 331 635 622 642 69.548.500 Ö 30.113.149.115 Ö 149.691.361 2.038.712.285 31.659.872 - - - 2.495.565.190 Ö - 471.068.495 28.061.220 - - 24.882.400 Ö 82.217.585 Ö 16.503.382 - 3.872.000 - 12.249.950 Ö 3.060.587.540 Ö 271.146.960 32.899.630 - - 392.780 Tæng (2) 32.402.761.333 f 2.940.694.905 f 1.584.076.512 f 3.377.276.860 f 40.367.169.610 Ù Ö : §· ®èi chiÕu ®óng víi sæ chi tiÕt Ù : Céng ngang ®óng f : Céng däc ®óng C«ng ty AASCC Tªn kh¸ch hµng : XYZ Niªn ®é kÕ to¸n : 31/12/2002 Tham chiÕu : E Kho¶n môc : Ph¶i thu kh¸ch hµng Ng­êi thùc hiÖn : B­íc c«ng viÖc : §èi chiÕu tæng hîp Ngµy : - Sè liÖu trªn b¶ng c©n ®èi sè ph¸t sinh : D­ 01/01/2002 : 5.147.916.693 (l y) (Ag) PS nî : 39.072.972.394 ( Ag) PS cã : 40.367.169.610 ( Ag) D­ 31/12/2002 : 3.854.079.677 ( Ag) Ly : Khíp víi sè d­ ngµy 31/12/2001 Trªn BCTC ®· kiÓm to¸n n¨m tr­íc Ag : Khíp víi b¶ng C§SPS, sæ c¸i vµ sæ chi tiÕt. - Chi tiÕt sè ph¸t sinh TK 131 Qua giÊy lµm viÖc trªn, ta thÊy chi tiÕt sè ph¸t sinh tµi kho¶n 131 ®­îc chia lµm 2 phÇn, mét phÇn lµ sè ph¸t sinh tõ th¸ng 1 ®Õn th¸ng 9, mét phÇn lµ chi tiÕt ba th¸ng cßn l¹i cña niªn ®é kÕ to¸n. Së dÜ nh­ vËy lµ do AASC thùc hiÖn kiÓm to¸n niªn ®é tµi chÝnh cña c«ng ty XYZ lµm 2 ®ît, mét ®ît kiÓm to¸n 9 th¸ng ®Çu n¨m cña niªn ®é vµo cuèi n¨m 2002, mét ®ît kiÓm to¸n nèt ba th¸ng cßn l¹i vµo quý ®Çu (th­êng lµ th¸ng1 hoÆc th¸ng 2) cña niªn ®é tiÕp theo. Ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n chia lµm hai ®ît nha vËy ®Ó tiÕt kiÖm thêi gian cña kiÓm to¸n viªn, bëi v× c«ng ty AASC cã rÊt nhiÒu kh¸ch hµng nªn kh«ng thÓ cïng mét lóc kiÓm to¸n cho tÊt c¶ c¸c kh¸ch hµng ®ång thêi c¶ niªn ®é kÕ to¸n ®­îc, v× vËy, AASC quyÕt ®Þnh chia lµm hai ®ît kiÓm to¸n. §ång thêi, ta nhËn thÊy sè liÖu cña c«ng ty XYZ mµ kiÓm to¸n viªn ®· thu thËp ®­îc lµ hîp lý vµ khíp ®óng víi c¶ sè liÖu d­ cuèi kú n¨m tr­íc do c«ng ty AASC ®· kiÓm to¸n vµ kh¸ch hµng ®· ®iÒu chØnh theo kiÕn nghÞ cña kiÓm to¸n viªn. §iÒu nµy, lµm cho thêi gian cuéc kiÓm to¸n ®­îc rót ng¾n l¹i v× kiÓm to¸n viªn kh«ng cÇn ph¶i thu thËp b»ng chøng ®Ó x¸c nhËn b¶ng c©n ®èi sè ph¸t sinh cã sè d­ ®Çu kú lµ ®óng vµ hîp lý n÷a. T­¬ng tù nh­ vËy, t¹i C«ng ty ABC, do lµ kh¸ch hµng míi cña c«ng ty AASC, do ®ã sè d­ ®Çu n¨m sÏ ®­îc kiÓm to¸n viªn ®èi chiÕu, kiÓm tra víi sè d­ cuèi niªn ®é kÕ to¸n n¨m tr­íc trªn b¸o c¸o tµi chÝnh xem cã khíp ®óng hay kh«ng. NÕu b¸o c¸o tµi chÝnh nµy ch­a ®­îc kiÓm to¸n bëi mét c«ng ty kiÓm to¸n kh¸c th× kiÓm to¸n viªn ph¶i yªu cÇu ban gi¸m ®èc c«ng ty ABC lËp b¶ng cam kÕt vÒ c¸c sè liÖu trªn b¸o c¸o tµi chÝnh. Sau khi ®· cã b¶ng cam kÕt cña ban gi¸m ®èc, c¸c kiÓm to¸n viªn b¾t ®Çu thùc hiÖn b­íc ®èi chiÕu tæng hîp tµi chÝnh 131 “ph¶i thu cña kh¸ch hµng” cña c«ng ty ABC. B­íc c«ng viÖc nµy ®­îc thÓ hiÖn trªn giÊy lµm viÖc nh­ sau : C«ng ty AASC Tªn kh¸ch hµng : ABC Niªn ®é kÕ to¸n : 31/12/02 Tham chiÕu : E Kho¶n môc : Kho¶n ph¶i thu Ng­êi thùc hiÖn B­íc c«ng viÖc : §èi chiÕu tæng hîp Ngµy Sè liÖu trªn sæ c¸i TK Th¸ng Nî TK131/ Cã TK Tæng 511 3331 (5%) 1 4.209.082.702 210.453.759 4.419.536.461 5.238.783.612 261.939.403 5.500.723.015 4.049.557.636 202.487.866 4.252.045.502 5.633.626.683 281.681.303 5.915.307.986 3.576.639.610 178.831.977 3.755.471.587 4.665.664.509 233.273.220 4.898.937.729 2.934.722.159 146.736.294 3.081.456.453 2.503.525.212 125.176.457 2.628.701.669 5.047.190.057 252.359.168 5.299.546.8225 3.054.664.048 192.733.202 32.073.397.240 2.110.321.636 105.516.081 2.215.837.717 3.115.731.842 155.786.592 3.271.518.434 47.141.309.670 (a) 2.306.975.322 v 49.448.284.992 a : Nî TK 131/ cã TK511 : Sè tiÒn b¸n than c¸c tr¹m v : Khíp gi÷a sæ c¸i TK vµ BCKQH§KD Cã TK 131/ Nî TK 111 : 25.662.728.110 (Ag) 112 : 10. 990.189.024 (Ag) Ag : Khíp gi÷a sæ c¸i tµi kho¶n, BC§ sè ph¸t sinh Sau khi thùc hiÖn b­íc c«ng viÖc kiÓm tra ®èi chiÕu tæng hîp, ®Ó chøng minh cho sè liÖu kho¶n môc ph¶i thu lµ ®óng, kiÓm to¸n viªn tiÕn hµnh göi th­ x¸c nhËn tíi mét sè kh¸ch hµng cña c«ng ty ®­îc kiÓm to¸n hoÆc yªu cÇu ban gi¸m ®èc c«ng ty kh¸ch hµng lËp nh÷ng “biªn b¶n ®èi chiÕu c«ng nî ” ®Ó x¸c ®Þnh r»ng sè liÖu ®ã lµ ®óng ®¾n. §èi víi c«ng ty XYZ, kiÓm to¸n viªn kh«ng thùc hiÖn göi th­ x¸c nhËn, do ban gi¸m ®èc c«ng ty ®· göi th­ x¸c nhËn c«ng nî vµ ®· nhËn ®­îc th­ tr¶ lêi cña mét sè c«ng ty b¹n. §ång thêi, qua c¸c lÇn kiÓm to¸n tr­íc, kiÓm to¸n viªn nhËn thÊy c«ng ty XYZ cã ®Çy ®ñ c¸c “biªn b¶n ®èi chiÕu c«ng nî” vµ sè liÖu thÓ hiÖn trªn sæ s¸ch lµ ®óng nªn kiÓm to¸n viªn kÕt luËn r»ng sè liÖu ph¶n ¶nh trªn tµi kho¶n “ph¶i thu kh¸ch hµng” cña XYZ lµ cã thËt. VÝ dô vÒ mét “biªn b¶n ®èi chiÕu c«ng nî” gi÷a c«ng ty XYZ vµ kh¸ch hµng. C«ng ty XYZ Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam §Þa chØ §éc lËp – Tù do – H¹nh phóc ------*------ Hµ Néi, ngµy 31/12/2002 Biªn b¶n ®èi chiÕu c«ng nî (Gi÷a c«ng ty XYZ vµ c«ng ty cæ phÇn BTL) Tõ ngµy 01/01/2002 ®Õn ngµy 31/12/2002 H«m nay, ngµy 31/12/2002 chóng t«i gåm : 1. §¹i diÖn : C«ng ty XYZ 1. ¤ng (bµ) : Hoµng V¨n Ng (PG§) 2. Bµ : §ç ThÞ T (KTT) 2. C«ng ty cæ phÇn BTL 1. ¤ng : Cao Hµ P (G§) 2. ¤ng : Ng« Ich K (KTT) Cïng nhau ®èi chiÕu sè liÖu thùc hiÖn sau : a. Sè d­ ngµy 01/01/2002 : 0 (VN§) b. Mua hµng luü kÕ tõ ®Çu n¨m (C«ng ty BTL mua hµng cña c«ng ty XYZ) Thêi gian L­îng (T) Lo¹i Sè tiÒn ThuÕ VAT S 12 th¸ng 12.345,7 §V5 3.520.154.132 (VN§) 176.007.707 3.696.161.839 c. §· thanh to¸n Thêi gian Néi dung Sè tiÒn 12 th¸ng Tr¶ tiÒn mua hµng (§V5) 2.415.320.478 KÕt luËn : §Õn ngµy 31/12/2002, c«ng ty cæ phÇn BTL cßn nî c«ng ty XYZ sè tiÒn : 1.280.841.361. (VN§). Biªn b¶n ®­îc lËp thµnh 4 b¶n, mçi bªn gi÷ 02 b¶n ®Ó lµm c¬ së thanh vµ ®èi lÇn sau. C«ng ty XYZ C«ng ty BTL Gi¸m ®èc Gi¸m ®èc Biªn b¶n nµy ®­îc kiÓm to¸n viªn gi÷ l¹i trong hå s¬ kiÓm to¸n (@ : Sè liÖu khíp víi sæ chi tiÕt tµi kho¶n. §èi víi c«ng ty ABC, do lµ kh¸ch míi vµ c«ng ty kh«ng thùc hiÖn ®èi chiÕu c«ng nî nªn kiÓm to¸n viªn sÏ tiÕn hµnh göi th­ x¸c nhËn cho kh¸ch hµng cña c«ng ty ABC. Tr­íc khi göi th­ x¸c nhËn, kiÓm to¸n viªn ph¶i thèng nhÊt víi ban gi¸m ®èc vµ ®­îc ban gi¸m ®èc ®ång ý th× sÏ thùc hiÖn göi th­ x¸c nhËn. Th«ng th­êng ban gi¸m ®èc chØ ®ång ý cho kiÓm to¸n viªn göi th­ x¸c nhËn tíi mét sè b¹n hµng cña m×nh v× nh÷ng lý do vÒ kinh doanh vµ uy tÝn cña c«ng ty. Trong nh÷ng tr­êng hîp ban gi¸m ®èc kh«ng cho phÐp göi th­ x¸c nhËn, KTV ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p kiÓm to¸n thay thÕ thÝch hîp ®Ó x¸c minh c¸c sè d­ ®ã lµ cã thËt vµ ®óng ®¾n. C«ng ty ABC cã 8 kh¸ch hµng th­êng xuyªn ký kÕt hîp ®ång. Trong 8 kh¸ch hµng ®ã, kiÓm to¸n viªn nhËn thÊy cÇn thiÕt ph¶i göi th­ x¸c nhËn cho 5 kh¸ch hµng, v× nh÷ng kh¸ch hµng cßn l¹i ®· thùc hiÖn thanh to¸n cho c«ng ty ABC vµo quý I/2002 vµ kiÓm to¸n viªn xÐt thÊy nh÷ng kho¶n môc ®ã lµ kh«ng träng yÕu. Sau ®©y lµ danh s¸ch mµ c«ng ty mµ kiÓm to¸n viªn ph¶i göi th­ x¸c nhËn. Tuy nhiªn trong ®ã cã c«ng ty TNHH ViÖt Th¾ng lµ ban gi¸m ®èc kh«ng cho phÐp göi th­ x¸c nhËn. Lý do ban gi¸m ®èc ®­a ra ®­îc kiÓm to¸n viªn cho lµ hîp lý nªn kiÓm to¸n viªn sÏ göi th­ x¸c nhËn cho 4 c«ng ty cßn l¹i. Tªn kh¸ch hµng : C«ng ty ABC Niªn ®é kÕ to¸n : 31/12/2002 Tham chiÕu Kho¶n môc : 131 Ng­êi thùc hiÖn B­íc c«ng viÖc : Göi th­ x¸c nhËn Ngµy 1. C«ng ty tr¸ch nhiÖm HH ViÖt Th¾ng 813.751.108 2. C«ng ty cæ phÇn Hång Hµ 1.1118.239.453 v 3. C«ng ty liªn doanh SP 315.434.378 v 4. C«ng ty xi m¨ng BØm S¬n 54.937.212 5. C«ng ty thÐp Th¸i Nguyªn 198.342.339 V : Khíp ®óng gi÷a th­ x¸c nhËn víi sæ chi tiÕt Sau khi göi th­ x¸c nhËn, kiÓm to¸n viªn sÏ ph¶i theo dâi th­ x¸c nhËn ®· göi ®i, v× ®©y sÏ lµ nh÷ng b»ng chøng quan träng ®Ó kiÓm to¸n viªn x¸c ®Þnh tÝnh chÝnh x¸c vµ hîp lý cña c¸c sè liÖu trªn sæ chi tiÕt tµi kho¶n 131. Trong c¸c th­ x¸c nhËn göi ®i, kiÓm to¸n viªn ®· nhËn ®­îc håi ©m cña c¶ 4 th­ x¸c nhËn. Nh÷ng th­ x¸c nhËn håi ©m ®· chøng minh sè liÖu trªn sæ chi tiÕt cña c«ng ty ABC lµ hîp lý vµ chÝnh x¸c. * KiÓm tra chi tiÕt nghiÖp vô b¸n chÞu hµng. Khi ph¸t sinh c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn tµi kho¶n 131 “ph¶i thu kh¸ch hµng”, ®Ó kiÓm tra chi tiÕt sè d­ TK nµy, kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn kiÓm tra chi tiÕt th«ng qua c¸c b­íc : - Chän mÉu ho¸ ®¬n chøng tõ - §èi chiÕu, kiÓm tra ho¸ ®¬n chøng tõ víi sæ s¸ch vµ tµi liÖu cã liªn quan. - Ph¸t hiÖn gi¶i thÝch nguyªn nh©n chªnh lÖch vµ thùc hiÖn ®iÒu chØnh. Chän mÉu chøng tõ : Khi thùc hiÖn chän mÉu chøng tõ ®Ó kiÓm tra, kiÓm to¸n viªn th­êng tËp trung vµo kiÓm tra ho¸ ®¬n chøng tõ cña nh÷ng nghiÖp vô ph¸t sinh cã gi¸ trÞ lín vµ cã nhiÒu nghi vÊn ho¸ nh÷ng nghiÖp vô ph¸t sinh cã gi¸ trÞ lín vµ cã nhiÒu nghi vÊn ho¸ ®¬n chøng tõ ®­îc sö dông th­êng cã ho¸ ®¬n b¸n hµng c¸c phiÕu thu, giÊy b¸o cã…Ngoµi ra kiÓm to¸n viªn cßn kiÓm tra mét sè hîp ®ång kinh tÕ, phiÕu xuÊt kho ®Ó ®èi chiÕu vÒ sè l­îng vµ gi¸ trÞ hµng ho¸. Sau ®ã thùc hiÖn ®èi chiÕu ho¸ ®¬n chøng tõ víi nh÷ng sæ s¸ch vµ tµi liÖu cã liªn quan. KiÓm tra tÝnh hîp lÖ : Trªn c¬ së nh÷ng ho¸ ®¬n chøng tõ ®· chän th× kiÓm to¸n viªn sÏ thùc hiÖn ®èi chiÕu.Trong khi ®èi chiÕu, kiÓm to¸n viªn sÏ tËp trung kiÓm tra vÒ tÝnh hîp lÖ cña c¸c chøng tõ nµy, vµ kiÓm tra tÝnh ®Çy ®ñ cña c¸c chøng tõ ®i kÌm. Bªn c¹nh ®ã ph¶i thùc hiÖn ®èi chiÕu ®Ó xem sù thèng nhÊt gi÷a ho¸ ®¬n, chøng tõ vÒ hîp ®ång vÒ nghiÖp vô vµ quy m« sã tiÒn. KiÓm tra tÝnh ®Çy ®ñ : Víi sæ s¸ch kÕ to¸n, kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn xem xÐt viÖc ®Þnh kho¶n vµ ghi sæ c¸c nghiÖp vô xem cã ®óng víi quy ®inhj chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh hay kh«ng. §èi víi c«ng ty XYZ, viÖc kiÓm tra chøng tõ cã phÇn ®¬n gi¶n h¬n vÒ sè l­îng c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh lµ Ýt (do ®Æc thï cña mÆt hµng kinh doanh). V× vËy, kh¶ n¨ng x¶y ra c¸c sai ph¹m träng yÕu lµ khã x¶y ra, ®ång thêi, ®©y lµ kh¸ch hµng th­êng xuyªn cña AASC nªn ®iÒu nµy cµng dÔ hiÓu. Tuy nhiªn, ®Ó tr¸nh x¶y ra bá xãt, kiÓm to¸n viªn vÉn ph¶i thùc hiÖn b­íc c«ng viÖc nµy v× cã thÓ trong n¨m tµi chÝnh nµy, chÝnh s¸ch cña c«ng ty cã sù thay ®æi vµ cã nhiÒu biÕn ®éng vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh. B­íc c«ng viÖc nµy ®­îc thÓ hiÖn trªn giÊy lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn AASC nh­ sau : C«ng ty AASC Tªn kh¸ch hµng : XYZ Tham chiÕu : E Niªn ®é kÕ to¸n : 31/12/02 Ng­êi thùc hiÖn Kho¶n môc : 131 Ngµy B­íc c«ng viÖc : KiÓm tra chi tiÕt chøng tõ - Ngµy : 28/2 : Thu tiÒn hµng c«ng ty TNHH §øc Anh Nî TK 111 Cã TK131 - Ngµy 8/4 : Thu tiÒn b¸n Cã TK131 ®· côc Nî TK 111 Cã TK131 Hai chøng tõ cña hai ngµy nµy chØ cã phiÕu thu tiÒn - Ngµy 12/4 : Thu tiÒn hµng IMERYS Nî 112 : 1.294.362.300 Nî 413 : 10.993.920 ¨ Cã 131 : 1.305.356.120 - Ngµy 13/5 : Thu tiÒn hµng IMERYS Nî TK112 : 1.252.422.490 Nî TK413 : 12.466.050 Cã TK 131 : 1.264.888.540 ¨ : §· kiÓm tra chøng tõ Nî 413 / cã 131 : Lµ kho¶n chªnh lÖch T. gi¸ ph¸t sinh trong kú gi÷a tû gi¸ t¹i thêi ®iÓm ghi nhËn c«ng nî víi tû gi¸ h¹ch to¸n. - 6/12 : Thu tiÒn thuª m¸y nÐn khÝ : Nî 111: 6.802.400 Cã 113 : 6.802.400 - Ngµy 8/12 : Bï trõ c«ng nî giÊy b·i b»ng : Nî 331/ cã 131 : 271.146.960 NhËn xÐt : - Nî TK131 : + Cã ho¸ ®¬n b¸n hµng víi c«ng ty kh¸ch hµng. Ho¸ ®¬n ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c. - Cã TK131 : + Chøng tõ thu tiÒn chØ cã phiÕu thu hoÆc giÊy b¸o cã cña ng©n hµng. + Kh«ng cã chøng tõ kh¸c kÌm theo 6.272.000 3.885.000 T­¬ng tù , kiÓm to¸n viªn còng ®· thùc hiÖn b­íc c«ng viÖc kiÓm tra chi tiÕt chøng tõ cña C«ng ty ABC. NhËn thÊy lµ kh«ng cã c¸c sai ph¹m träng yÕu s¶y ra. * KiÓm tra viÖc quy ®æi ngo¹i tÖ vµ h¹ch to¸n c«ng nî b»ng ngo¹i tÖ. Víi C«ng ty ABC, kh«ng cã nghiÖp vô nghiÖp vô ph¸t sinh b»ng ngo¹i tÖ. Víi C«ng ty XYZ, hµng b¸n chñ yÕu lµ b¸n xuÊt khÈu nªn thu tiÒn hµng chñ yÕu b»ng ngo¹i tÖ (USD). Qua kiÓm tra kiÓm to¸n viªn nhËn thÊy: - C«ng ty XYZ ®· h¹ch to¸n c¸c kho¶n thu tiÒn b»ng ngo¹i tÖ lµ chÝnh x¸c vµ hîp lý. - Sæ theo dâi vµ ghi sæ nguyªn tÖ cña C«ng ty ®­îc tr×nh bµy hîp lý vµ ®óng theo quy ®Þnh hiÖn hµnh. - Tû gi¸ ngo¹i tÖ ghi sæ ®óng theo tû gi¸ thùc tÕ do ng©n hµng Nhµ n­íc c«ng bè vµo ngµy ghi sæ. Sau khi kiÓm to¸n hai C«ng ty ABC, vµ XYZ ®èi víi kho¶n môc 131 “ph¶i thu kh¸ch hµng” . KiÓm to¸n viªn ®­a ra kÕt luËn kiÓm to¸n cña m×nh vÒ kho¶n môc ph¶i thu kh¸ch hµng cña hai C«ng ty . * KiÓm to¸n doanh thu HÇu hÕt khi thùc hiÖn kiÓm to¸n kho¶n môc doanh thu t¹i kh¸ch hµng cña m×nh, AASC ®Òu thùc hiÖn c¸c b­íc c«ng viÖc kiÓm to¸n nh­ ®èi chiÕu sæ s¸ch, thùc hiÖn thñ tôc ph©n tÝch vµ kiÓm tra chi tiÕt c¸c lo¹i doanh thu. §ã lµ viÖc thùc hiÖn ®èi chiÕu gi÷a tæng doanh thu ph¸t sinh cña tõng th¸ng trªn sæ chi tiÕt víi b¶ng kª, b¸o c¸o l·i, lç…thùc hiÖn kiÓm tra chi tiÕt doanh thu vÒ tÝnh hîp lý, tÝnh ®Çy ®ñ vµ tÝnh ®óng kú cña doanh thu. KiÓm tra doanh thu b»ng ngo¹i tÖ vµ c¸c kho¶n gi¶m trõ doanh thu. Trong kú thùc hiÖn kiÓm to¸n t¹i c¸c c«ng ty kh¸ch hµng, kiÓm to¸n viªn ®· lËp ch­¬ng tr×nh cho viÖc kiÓm to¸n kho¶n môc doanh thu. Ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc doanh thu do AASC thùc hiÖn. Kho¶n môc doanh thu Tªn kh¸ch hµng Tham chiÕu : S Niªn ®é kÕ to¸n Ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n nµy dµnh cho tµi kho¶n 511 (doanh thu) Thñ tôc kiÓm to¸n Ng­êi thùc hiÖn (2) Ngµy thùc hiÖn (3) Tham chiÕu (4) 1. Thñ tôc ph©n tÝch - So s¸nh víi kú tr­íc, víi kÕ ho¹ch, nÕu cã biÕn ®æi bÊt th­êng cÇn t×m hiÓu râ nguyªn nh©n - So s¸nh tû träng lîi nhuËn thuÇn tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh víi doanh thu thuÇn gi÷a kú nµy víi kú tr­íc ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh lêi tõ doanh thu b¸n s¶n phÈm qua c¸c kú. LËp b¶ng ph©n tÝch tæng qu¸t quan hÖ ®èi øng tµi kho¶n vµ nhËn d¹ng c¸c quan hÖ bÊt th­êng. - LËp b¶ng ph©n tÝch doanh thu theo thuÕ mÊt, theo tõng th¸ng vµ theo tõng lo¹i doanh thu, lËp b¶ng ph©n tÝch doanh thu trong mçi quan hÖ víi gi¸ vèn, víi thuÕ GTGT…NhËn d¹ng sù t¨ng hay gi¶m bÊt th­êng cña doanh thu trong kú kiÓm to¸n. - TÝnh tû lÖ l·i gép theo tõng th¸ng, tõng quý. X¸c ®Þnh râ nguyªn nh©n cña nh÷ng biÕn ®éng bÊt th­êng., 2. KiÓm tra chi tiÕt 2.1. §èi chiÕu sè liÖu trªn b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh víi sè liÖu hiÖn trªn sæ tæng hîp vµ sæ chi tiÕt, tê khai VAT ®Çu ra. 2.2. KiÓm tra chän mÉu : Tõ sù ph©n tÝch trªn chän ra mét mÉu ®Ó kiÓm tra. - KiÓm tra tÝnh cã thËt vµ tÝnh ®Çy ®ñ cña nghiÖp vô doanh thu : §èi chiÕu nghiÖp vô b¸n hµng ®­îc ghi chÐp trªn sæ kÕ to¸n. NhËt ký b¸n hµng víi nh÷ng chøng tõ gèc cã liªn quan nh­ : ®¬n ®Æt hµng, hîp ®ång kinh tÕ, thanh lý hîp ®ång kinh tÕ, lÖnh b¸n hµng, phiÕu xuÊt kho, ho¸ ®¬n vËn chuyÓn, ho¸ ®¬n…kÕt hîp xem xÐt vµ kiÓm tra qu¸ tr×nh thanh to¸n. - KiÓm tra tÝnh chÝnh x¸c cña nghiÖp vô doanh thu : KiÓm tra sè l­îng, ®¬n ®Æt hµng, ®¬n gi¸ vµ tÝnh to¸n trªn ho¸ ®¬n b¸n hµng, kiÓm tra viÖc quy ®æi ®ång tiÒn b¸n hµng b»ng ngo¹i vµ ®ång tiÒn h¹ch to¸n, ®èi chiÕu sè liÖu trªn ho¸ ®¬n víi sæ chi tiÕt vµ sæ tæng hîp doanh thu. - KiÓm tra viÖc ph©n lo¹i do¹nh thu : Ph©n biÖt doanh thu b¸n chÞu, doanh thu thu tiÒn ngay, doanh thu nhËn tr­íc : doanh thi hµng ®æi hµng, ph©n biÖt doanh thu b¸n hµng hoÆc cung cÊp dÞch vô víi c¸c kho¶n thu nhËp kh¸c :Ph©n biÖt tõng lo¹i doanh thu liªn quan ®Õn tõng lo¹i thuÕ suÊt kh¸c nhau, tõng s¶n phÈm kh¸c nhau. - KiÓm tra tÝnh ®óng kú víi nghiÖp vô doanh thu : KiÓm tra chøng tõ cña mét sè nghiÖp vô doanh thu ph¸t sinh tr­íc vµ sau thêi ®iÓm kho¸ sæ (tõ 5 -10 ngµy) ®Ó xem xÐt ngµy th¸ng ghi trªn ho¸ ®¬n, vËn ®¬n víi ngµy th¸ng trªn nhËt ký b¸n hµng vµ sæ chi tiÕt. - KiÓm tra tÝnh céng dån : Céng l¹i sè ph¸t sinh trªn sæ nhËt ký b¸n hµng, sæ chi tiÕt cña mét sè th¸ng hoÆc c¶ n¨m tuú theo khèi l­îng cña c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh cña doanh nghiÖp, céng l¹i sè ph¸t sinh luü kÕ c¸c tµi kho¶n doanh thu. 2.3. KiÓm tra sè ph¸t sinh gi¶m doanh thu - KiÓm tra c¸c kho¶n gi¶m gi¸ hµng b¸n, hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i. Cã thÓ kiÓm tra 100% hoÆc chän mÉu tuú theo kÕt qu¶ t×m hiÓu vÒ hÖ thèng KSNB ®èi víi kho¶n môc nµy cña doanh nghiÖp. L­u ý : + §èi chiÕu c¸c kho¶n gi¶m gi¸ hµng b¸n víi c¸c quy chÕ qu¶n lý cña doanh nghiÖp, nÕu kh«ng cã quy chÕ gi¶m gi¸ hµng b¸n th× ph¶i ghi râ. + Mäi kho¶n hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i ®Òu ph¶i cã v¨n b¶n cña ng­êi mua ghi râ sè l­îng, ®¬n gi¸ vµ gi¸ trÞ hµng tr¶ l¹i, x¸c ®Þnh lý do tr¶ l¹i hµng kÌm theo chøng tõ nhËp kho sè l­îng hµng bÞ tr¶ l¹i hoÆc chøng tõ kh¸c chøng minh cho viÖc sè hµng ®· bÞ l¹i. -KiÓm tra viÖc h¹ch to¸n c¸c kho¶n gi¶m trõ xem cã ®óng quy ®Þnh hiÖn hµnh hay kh«ng ? 3. §èi chiÕu víi c¸c phÇn hµnh kiÓm to¸n kh¸c cã liªn quan. L­u ý : KiÓm tra sè d­ chi tiÕt cña c¸c kho¶n céng nî ®Ó ph¸t hiÖn c¸c kho¶n ®· ®ñ ®iÒu kiÖn ghi nhËn doanh thu nh­ng vÉn cßn theo c«ng nî. 4. KÕt luËn 4.1. KiÓm tra vµ hoµn thiÖn giÊy lµm viÖc vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cßn tån t¹i. 4.2. Th¶o luËn víi ®¬n vÞ vµ ®­a ra c¸c bót to¸n ®iÒu chØnh nh÷ng vÊn ®Ò ®­îc ®Ò cËp trong th­ qu¶n lý. 4.3. LËp b¶ng tæng hîp nhËn xÐt cho c¸c kho¶n môc thùc hiÖn. §ã lµ ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n do AASC lËp ra, tuy nhiªn kh«ng ph¶i trong bÊt kú cuéc kiÓm to¸n nµo, kiÓm to¸n viªn còng cã ®ñ ®iÒu kiÖn (vÒ thêi gian, chi phÝ kiÓm to¸n…) ®Ó thùc hiÖn theo ®óng quy tr×nh ®­a ra. Sau ®©y lµ minh ho¹ kiÓm to¸n doanh thu ®èi víi hai c«ng ty ABC vµ XYZ. * §Çu tiªn kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn b­íc c«ng viÖc tæng hîp ®èi øng tµi kho¶n (thÓ hiÖn trªn giÊy lµm viÖc). Tæng hîp ®èi øng tµi kho¶n kho¶n môc doanh thu C«ng ty AASC Tªn kh¸ch hµng : C«ng ty ABC Niªn ®é kÕ to¸n : 31/12/2002 Tham chiÕu : S1 Kho¶n môc : Doanh thi (511) Ng­êi thùc hiÖn B­íc c«ng viÖc : Tæng hîp ®èi øng tµi kho¶n Ngµy thùc hiÖn Th¸ng Nî TK……cã TK 511 Tæng 111 112 131 T1 - - 4.209.082.702 4.209.082.702 T2 - - 5.238.783.612 5.238.783.621 T3 124.655.400 - 4.049.557.636 4.174.213.036 T4 114.373.527 26.440.000 5.633.626.638 5.774.440.165 T5 - - 4.665.464.509 4.665.464.509 T6 - - 3.576.639.610 3.576.639.610 T7 30.246.231 - 2.934.722.159 2.964.968.390 T8 144.760.000 - 2.503.525.212 2.648.285.212 T9 - - 5.047.190.057 5.047.190.057 T10 - 52.246.354 3.054.664.048 3.106.910.402 T11 153.035.158 - 2.112.321.636 2.265.356.794 T12 - - 3.115.731.842 3.115.731.842 Tæng 395.088.706 78.686.354 47.141.309.670 47.615.084.703 Nî TK511 :47.615.084.703 Cã TK 911 : 47.615.084.703 a : Nî TK131/ cã TK511 : Toµn bé sè tiÒn b¸n than c¸c tr¹m Ö :Khíp gi÷a sæ c¸i tµi kho¶n vµ BCKQH§KD Ù : Céng däc ®óng  Sau khi thùc hiÖn ®èi chiÕu tæng hîp t¹i C«ng ty ABC, kiÓm to¸n viªn kÕt luËn doanh thu ®­îc chuyÓn sæ vµ céng dån chÝnh x¸c. T­¬ng tù, c«ng viÖc ®èi chiÕu tæng hîp t¹i c«ng ty XYZ cho kÕt luËn sè liÖu lµ khíp víi sæ c¸i vµ b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh ®ång thêi céng dån chÝnh x¸c. Tuy nhiªn trong phÇn doanh thu víi sè tiÒn lµ : 38.223.417.920 (VN§) cã 22.033.074.171 (VN§) lµ doanh thu tiÒn b¸n hµng xuÊt khÈu. V× vËy, kiÓm to¸n viªn ph¶i tÝnh tû träng doanh thu xuÊt khÈu. KiÓm to¸n viªn nhËn thÊy tû träng doanh thu xuÊt khÈu lµ kh¸ lín, chiÕm 57,64% V× vËy, trong b­íc c«ng viÖc kiÓm tra chi tiÕt cÇn ph¶i kiÓm tra kü h¬n vÒ c¸c kho¶n thu tõ b¸n hµng xuÊt khÈu. V×, hµng ho¸ xuÊt khÈu cã thuÕ suÊt thuÕ GTGT lµ 0% vµ ®­îc thanh to¸n b»ng ngo¹i tÖ (USD) nªn sÏ c¬ kho¶n chªnh lÖch tû gi¸ ph¸t sinh trong kú gi÷a tû gi¸ t¹i thêi ®iÓm ghi nhËn c«ng nî víi tû gi¸ h¹ch to¸n. Do vËy, nh÷ng nghiÖp vô nµy cã thÓ cã sai ph¹m vµ cã ¶nh h­ëng lín tíi B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh vµ c¸c kho¶n nghÜa vô víi Nhµ n­íc. Sau khi kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn b­íc c«ng viÖc ®èi chiÕu tæng hîp sÏ chuyÓn sang b­íc c«ng viÖc kiÓm tra chi tiÕt chøng tõ tõng lo¹i doanh thu. * B­íc c«ng viÖc kiÓm tra chi tiÕt. §èi víi C«ng ty ABC, ho¹t ®éng chÝnh lµ kinh doanh than. Hµng n¨m, C«ng ty cung cÊp than cho c¸c C«ng ty lín. Ngoµi ra, C«ng ty cßn b¸n lÎ, b¸n bu«n t¹i c¸c tr¹m trªn toµn ®Þa bµn Hµ Néi. Nh­ vËy, khi thùc hiÖn kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn rÊt khã kÓm tra ®­îc toµn bé mét c¸ch chi tiÕt, ®ã lµ ch­a kÓ ®Õn c¸c mÆt hµng kinh doanh kh¸c cña C«ng ty. Do ®ã, kiÓm to¸n viªn ph¶i thùc hiÖn chän mÉu ®Ó kiÓm to¸n. Nguyªn t¾c chän th«ng th­êng khi kiÓm to¸n viªn sÏ chän nh÷ng chøng tõ ho¸ ®¬n cã nghiÖp vô ph¸t sinh cã gi¸ trÞ lín, x¶y ra s¸t thêi ®iÓm khãa sæ vµ nh÷ng nghiÖp vô mµ kiÓm to¸n viªn cho r»ng dÔ x¶y ra sai sãt theo nh­ kinh nghiÖm cña m×nh. Bªn c¹nh viÖc ®èi chiÕu sæ s¸ch tæng hîp, kiÓm tra chi tiÕt. §Ó xem xÐt viÖc tÝnh to¸n trªn c¸c chøng tõ b¸n hµng cã ®óng nh­ gi¸ b¸n theo quy ®Þnh hay kh«ng, nÕu cã chªnh lÖch ph¶i tÝnh sæ chªnh lÖch vµ t×m hiÓu lý do t¹i sao. C«ng viÖc kiÓm tra chi tiÕt ®èi víi C«ng ty ABC ®­îc thÓ hiÖn trªn giÊy lµm viÖc nh­ sau: C«ng ty AASC Tªn kh¸ch hµng : C«ng ty ABC Niªn ®é kÕ to¸n : 31/12/2002 Tham chiÕu : Kho¶n môc : Doanh thu Ng­êi thùc hiÖn : B­íc c«ng viÖc : KiÓm tra chi tiÕt chøng tõ Ngµy : Chøng tõ th¸ng 1: - KiÓm tra tËp chøng tõ xuÊt b¶n tr¹m 0 (T1/2002) + Hîp ®ång sè : 011497 ngµy 2/1/2002. Tr¹m xuÊt b¸n than c¸m 6A : 2477 tÊn víi gi¸ 285.714 VN§/ tÊn Tæng sè tiÒn b¸n than lµ: 707.713.578 VN§/ ch­a VAT. Nh­ng biªn b¶n giao nhËn tõ ngµy 10/12/2001® 13/12/2001 + Hîp ®ång sè 011498 : Sè tiÒn 145.276.858 VN§ vµo ngµy 2/1/2002. Nh­ng biªn b¶n giao nhËn lµ ngµy 19/12/2001. - Chøng tõ xuÊt b¸n than tr¹m VT (T1/ 2002) Hîp ®ång sè 011340 (15/1/2002) viÕt cho ®ît giao hµng ngµy 21/12/2001. KÕt luËn : §¬n vÞ viÕt ho¸ ®¬n kh«ng kÞp thêi, do ®ã viÖc ghi nhËn doanh thu còng kh«ng kÞp thêi, kh«ng ®óng niªn ®é kÕ to¸n. Theo gi¶i thÝch cña kÕ to¸n th× ®¬n vÞ viÕt hîp ®ång theo yªu cÇu cña bªn mua vµ ghi nhËn doanh thu theo ngaú ph¸t sinh hîp ®ång . Chøng tõ th¸ng 4: Thu phÝ hç trî tiªu thô than Q1/ 2002 cña tr¹m C6 Hîp ®ång 011521 (nt 08/4/2002) Nî TK 111 : 85.494.420 Cã TK 511 : 81.423.257 Cã TK : 4.071.163 Tê tr×nh cña C«ng ty than C6 xin thanh to¸n tiÒn phi hç trî tiªu thô than. C¨n cø vµo phô lôc hîp ®ång 1291/HD-KH ngµy 08/4/2002… T¹i ®¬n vÞ viÕt ho¸ ®¬n GTGT xuÊt cho C«ng ty than C6 theo khèi l­îng tiªu thô Q2/ 2001. Theo th«ng t­ 122, viÖc gi¶m gi¸ ¸p dông c¨n cø vµo sè l­îng, doanh sè hµng mua ®¹t møc nhÊt ®Þnh th× sè tiÒn gi¶m ®­îc tÝnh ®iÒu chØnh trªn ho¸ ®¬n mua lÇn cuèi cïng hoÆc kú tiÕp sau vµ ghi râ gi¶m cho ho¸ ®¬n nµo. KÕt luËn: ®¬n vÞ viÕt ho¸ ®¬n b¸n hµng vµ h¹ch to¸n doanh thu ch­a ®óng quy ®Þnh. Chøng tõ th¸ng 8 : Mua b¸n t«n thÐp Nî TK 111: 151.998.000 Cã TK 511 : 144.760.000 Ö Cã TK 333 : 7.238.000 Ö : khíp sæ c©n ®èi sè ph¸t sinh, sæ chi tiÕt tµi kho¶n . §Çy ®ñ chøng tõ hîp lÖ. §èi víi C«ng ty liªn doanh XYZ, viÖc kiÓm tra chøng tõ còng ®­îc thùc hiÖn t­¬ng tù, do XYZ lµ kh¸ch hµng th­êng xuyªn nªn viÖc kiÓm tra chi tiÕt cã phÇn ®¬n gi¶n h¬n. V× kiÓm to¸n viªn ®· cã kinh nghiÖm trong nh÷ng lÇn kiÓm to¸n tr­íc. B­íc c«ng viÖc kiÓm tra chøng tõ cña C«ng ty XYZ ®­îc thÓ hiÖn nh­ sau: C«ng ty kiÓm to¸n AASC Tªn kh¸ch hµng : XYZ Niªn ®é kÕ to¸n : 31/12/2002 Tham chiÕu : Kho¶n môc : Doanh thu Ng­êi thùc hiÖn : B­íc c«ng viÖc : kiÓm tra chi tiÕt Ngµy : Tõ th¸ng 1 ®Õn th¸ng 9/2002 - §· kiÓm tra 100% chøng tõ b¸n hµng h¹ch to¸n vµo doanh thu b¸n hµng. KÕt luËn : - §¶m b¶o tÝnh cã thËt vµ tÝnh ®Çy ®ñ - HÇu hÕt ho¸ ®¬n ®Òu kh«ng cã ch÷ ký ng­êi mua hµng - Hãa ®¬n viÕt theo thø tù - C¸c ho¸ ®¬n viÕt sai ®­îc huû vµ l­u c¶ ba liªn ë sæ gèc Tõ 1/10 ® 31/12/2002 - KiÓm tra chi tiÕt ho¸ ®¬n b¸n hµng: §¶m b¶o sù chÝnh x¸c vµ ®Çy ®ñ cña nghiÖp vô b¸n hµng, VAT ®­îc tÝnh ®óng theo tû lÖ thuÕ suÊt ph¶n ¸nh - P§C 05/12 – 34 ngµy th¸ng 31/12/2002 §¬n vÞ ®iÒu chØnh gi¶m doanh thu : 345.455 (VND) Lý do: §¬n vÞ theo kÕ ho¹ch lµ xuÊt khÈu b¸n hµng cho SSP Co. Ltd, thuÕ suÊt lµ 0%, nh­ng do kh«ng hoµn thiÖn ®­îc hå s¬ xuÊt khÈu nªn ph¶i b¸n cho 1 ®¬n vÞ trung gian trong n­íc, chÞu thuÕ suÊt 5% (Hîp ®ång 095451 nt 19/11/2002) KÕt luËn : Sè hiÖu ph¶n ¸nh trªn TK511 lµ hîp lý - KiÓm tra chøng tõ : + TÊt c¶ c¸c DTBH lµ doanh thu b¸n chÞu + §· kiÓm tra chøng tõ BH xuÊt khÈu, kh«ng cã sai ph¹m x¶y ra. + §· kiÓm tra ho¸ ®¬n GTGT + TÝnh ®óng kú: Kh«ng cã ho¸ ®¬n nµo cña n¨m 2001 h¹ch to¸n vµo n¨m 2002 h¹ch to¸n. Tuy nhiªn, trong n¨m 2000 cã mét sè ho¸ ®¬n cña th¸ng tr­íc l¹i h¹ch to¸n vµo doanh thu cña th¸ng sau Nh­ vËy viÖc chän mÉu kiÓm tra, ®èi chiÕu cïng víi ho¸ ®¬n chøng tõ vµ tµi liÖu cã liªn quan nh»m kiÓm tra doanh thu trªn c¸c khÝa c¹nh : + TÝnh ®Çy ®ñ cña doanh thu + TÝnh cã thËt cña doanh thu + TÝnh chÝnh x¸c cña doanh thu + ViÖc ph©n lo¹i cã ®óng ®¾n hay kh«ng Qua kiÓm tra chøng tõ, nhËn thÊy viÖc gi¶m trõ doanh thu do hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i lµ kh«ng cã. ChØ cã kho¶n gi¶m gi¸ hµng b¸n ph¸t sinh ë C«ng ty ABC, ®­îc thÓ hiÖn trªn giÊy lµm viÖc tr­íc c«ng ty kiÓm tra chi tiÕt vµ kiÓm to¸n viªn ®· ®­a ra kÕt luËn. Sau khi hoµn tÊt c«ng viÖc cÇn thùc hiÖn, kiÓm to¸n viªn sÏ thùc hiÖn tæng hîp c¸c vÊn ®Ò cßn tån t¹i, ®­a ra bót to¸n ®iÒu chØnh vµ cho nhËn xÐt vÒ kho¶n doanh thu trªn giÊy lµm viÖc nh­ sau:  C«ng ty kiÓm to¸n AASC Tªn kh¸ch hµng : XYZ Niªn ®é kÕ to¸n : 31/12/2002 Tham chiÕu : Kho¶n môc : Doanh thu Ng­êi thùc hiÖn : B­íc c«ng viÖc : §iÒu chØnh, kÕt luËn Ngµy : KÕt luËn kiÓm to¸n (cho kho¶n môc doanh thu ) - C«ng viÖc tiÕn hµnh: C«ng viÖc thùc hiÖn ®èi víi phÇn kho¶n môc doanh thu (TK 511) ®· tiÕn hµnh theo tr×nh tù kiÓm to¸n tõ S1 ®Õn S… - C¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh vµ kiÕn nghÞ + CÇn ®iÒu chØnh l¹i doanh thu n¨m 2002 do ghi nhËn doanh thu kh«ng ®óng ®Þnh kú + §Ò nghÞ viÕt ho¸ ®¬n b¸n hµng vµ h¹ch to¸n doanh thu cho ®óng quy ®Þnh. + Yªu cÇu c¸c ho¸ ®¬n cÇn ph¶i cã ®ñ ch÷ ký cña ng­êi mua hµng. KÕt luËn : Dùa vµo kÕt qu¶ c«ng viÖc theo ý kiÕn chóng t«i : C¬ së dÉn liÖu cho phÇn TK 511 lµ thÝch hîp trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu vµ tæng sè d­ lµ trung thùc theo ®óng c¸c nguyªn t¾c kÕ to¸n ®­îc chÊp nhËn chung vµ ®­îc lËp. Ng­êi kiÓm tra : Ng­êi thùc hiÖn : Ngµy : Ngµy: 3. KÕt thóc kiÓm to¸n : (1) Xem xÐt l¹i giÊy tê lµm viÖc: Khi kÕt thó c«ng viÖc kiÓm to¸n ®èi víi c¸c kho¶n môc, tr­íc khi lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ th­ qu¶n lý. Toµn bé giÊy lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn, c¸c b»ng chøng thu thËp ®­îc ph¶i ®­îc tr­ëng nhãm kiÓm tra xem xÐt l¹i vµ ®­îc ban gi¸m ®èc AASC so¸t xÐt l¹i lÇn cuèi. Qu¸ tr×nh kiÓm tra nµy nh»m: - T×nh h×nh kinh doanh cña kh¸ch hµng cã ®­îc hiÓu ®óng kh«ng? - Qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n cã ®­îc thùc hiÖn ®óng víi quy tr×nh kiÓm to¸n cña AASC vµ phï hîp víi chuÈn mùc nghÒ nghiÖp kh«ng ? - Cuéc kiÓm to¸n cã ®¹t ®­îc môc tiªu kiÓm to¸n kh«ng giÊy tê lµm viÖc cã ®­îc l­u ®Çy ®ñ ®Ó lµm b»ng chøng kiÓm to¸n hay kh«ng? (2) LËp b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ th­ qu¶n lý §Ó kÕt thóc cuéc kiÓm to¸n, trªn c¬ së b»ng chøng vµ c¸c ph¸t hiÖn thu thËp ®­îc trªn giÊy lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn vµ C«ng ty kiÓm to¸n sÏ ph¸t hµnh b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ th­ qu¶n lý. Th­ qu¶n lý, trªn c¬ së nh÷ng ph¸t hiÖn, nhËn xÐt vÒ kho¶n môc khi thùc hiÖn kiÓm to¸n vµ t×m hiÓu hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé, hÖ thèng kÕ to¸n cña kh¸ch hµng còng nh­ bé m¸y qu¶n lý th× kiÓm to¸n viªn sÏ ®­a ra nh÷ng kiÕn nghÞ, t­ vÊn nh»m hoµn thiÖn c¸c vÊn ®Ò cßn tån t¹i ë c«ng ty kh¸ch hµng. (3) Häp ®¸nh gi¸ tæng kÕt. §©y lµ ho¹t ®éng xem xÐt chÊt l­îng dÞch vô kiÓm to¸n, ph©n tÝch kÕt qu¶ ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®Ó biÕt ®­îc nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc thùc hiÖn cung cÊp dÞch vô cña m×nh qua ®ã t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn chÊt l­îng c«ng viÖc kiÓm to¸n ë AASC. 4.Quy tr×nh kiÓm to¸n chu tr×nh b¸n hµng vµ thu tiÒn trong kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh cña c«ng ty AASC: KiÓm to¸n chu tr×nh b¸n hµng vµ thu tiÒn lµ mét chu tr×nh trong c«ng viÖc kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh v× vËy khi tiÕn hµnh thùc hiÖn kiÓm to¸n chu tr×nh b¸n hµng vµ thu tiÒn kiÓm to¸n viªn ph¶i thùc hiÖn theo ®óng quy tr×nh kiÓm to¸ sau ®©y S¬ ®å : Quy tr×nh kiÓm to¸n chu tr×nh b¸n hµng vµ thu tiÒn LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n vµ x¸c ®Þnh møc ®é träng yÕu, tiÕp xóc víi kh¸ch hµng T×m hiÓu ho¹t ®éng kinh doanh cña kh¸ch hµng T×m hiÓu vµ m« t¶ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña chu tr×nh b¸n hµng thu tiÒn T×m hiÓu c¸c chu tr×nh kÕ to¸n vµ thùc hiÖn ph©n tÝch Thùc hiÖn kÕ ho¹ch kiÓm to¸n KÕt thôc kiÓm to¸n, th¶o luËn c¸c vÊn ®Ò vÒ viÖc lËp B¸o c¸o vµ ®­a nh÷ng kiÕn nghÞ trong th­ qu¶n lý va b¸o c¸o kiÓm to¸n PhÇn III Mét sè bµi häc kinh nghiÖm rót ra tõ thùc tiÔn ho¹t ®éng cña AASC vµ kiÕn nghÞ, ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn chu tr×nh b¸n hµng – thu tiÒn do AASC thùc hiÖn I. Mét sè bµi häc kinh nghiÖm rót ra tõ ho¹t ®éng thùc tiÔn cña AASC Qua nh÷ng kiÕn thøc thu thËp ®­îc trong qu¸ tr×nh thùc tËp vµ nghiªn cøu tµi liÖu vÒ chu tr×nh b¸n hµng – thu tiÒn t¹i AASC em ®· rót ra ®­îc mét sè bµi häc kinh nghiÖm ®Ó hoµn thiÖn h¬n kiÕn thøc cña m×nh vÒ kiÓm to¸n chu tr×nh b¸n hµng – thu tiÒn. 1. Trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n AASC thùc hiÖn ®Çy ®ñ vµ chi tiÕt c¶ vÒ nh÷ng th«ng tin c¬ sö vµ nh÷ng th«ng tin vÒ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña kh¸ch hµng. ë giai ®o¹n nµy, AASC thùc hiÖn t×m hiÓu mét c¸ch tæng quan dùa trªn c¸c th«ng tin vÒ t×nh h×nh kinh doanh, giÊy phÐp thµnh lËp, hÖ thèng kÕ to¸n, hÖ thãng kiÓm so¸t néi bé cña kh¸ch hµng…§Ó thu thËp th«ng tin, kiÓm to¸n viªn nghe c¸c gi¶i tr×nh cña Ban gi¸m ®èc, kiÓm tra tæng qu¸t hÖ thèng kÕ to¸n, thu thËp th«ng tin qua tham quan nhµ x­ëng, xem xÐt c¸c chÝnh s¸ch cña C«ng ty, c¸c biªn b¶n häp cña ban gi¸m ®èc, héi ®ång qu¶n trÞ. §Æc biÖt ®Ó hiÓu râ h¬n vÒ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña kh¸ch hµng AASC ®· lËp ra nhøng mÉu b¶ng c©u hái vÒ kiÓm so¸t néi bé, nh÷ng b¶ng c©u hái nµy lËp riªng cho mçi kho¶n môc víi nh÷ng c©u hái : cã , kh«ng, víi ®iÒu kiÖn kh¸ch hµng tr¶ lêi ®­îc trªn 2/3 c¸c c©u hái th× hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé ®­îc coi lµ tèt. - ViÖc bè trÝ nh©n sù: ë mçi cuéc kiÓm to¸n, tuú theo quy m« ho¹t ®éng kinh doanh cña kh¸ch hµng vµ tuú theo kh¸ch hµng lµ míi hay th­êng mµ C«ng ty AASC sÏ bè trÝ nh©n lùc cho phï hîp . Th«ng th­êng mçi C«ng ty cã tõ 4-6 kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn kiÓm to¸n. Trong ®ã cã mét nhãm tr­ëng vµ nh÷ng ng­êi cßn l¹i lµ kiÓm to¸n viªn , mçi ng­êi sÏ thùc hiÖn kiÓm to¸n trªn mét sè kho¶n môc. 2. Giai ®o¹n thiÕt kÕ ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n C«ng ty AASC lµ mét trong nh÷ng tæ chøc ®Çu tiªn vµ lín nhÊt cña ViÖt Nam thùc hiÖn cung cÊp dÞch vô kÕ to¸n, kiÓm to¸n , v× thÕ C«ng ty sím ®· thiÕt lËp mÉu ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n phôc vô cho c¸c cuéc kiÓm to¸n cña m×nh. MÉu ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n do AASC lËp ra ®­îc thùc hiÖn víi mçi kho¶n môc trªn b¸o c¸o tµi chÝnh, víi chu tr×nh b¸n hµng - thu tiÒn, C«ng ty lËp ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n tËp hîp vµo 2 kho¶n môc doanh thu vµ kho¶n môc c¸c kho¶n ph¶i thu. (MÉu nµy ®­îc tr×nh bµy ë môc II - PhÇn 2) Ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n cña C«ng ty tuÇn tù thùc hiÖn theo c¸c thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt. Thùc hÖn xong c¸c thñ tôc, kiÓm to¸n viªn sÏ lËp mét trang kÕt luËn kiÓm to¸n trªn giÊy lµm viÖc ®Ó ®­a ra kÕt luËn vÒ kho¶n môc m×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n 3. Giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n Trong giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n, c¸c kiÓm to¸n th­êng thùc hiÖn kiÓm to¸n theo kho¶n môc trªn b¸o c¸o tµi chÝnh qua c¸c b­íc c«ng viÖc c¬ b¶n: §èi chiÕu tæng hîp vµ kiÓm tra chi tiÕt. Nh÷ng c«ng viÖc nµy ®­îc thùc hiÖn vµ l­u l¹i trong hå s¬ kiÓm to¸n n¨m vµ sÏ lµ b»ng chøng kiÓm to¸n ®Ó C«ng ty ®­a ra ý kiÕn cña m×nh vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh cña C«ng ty kh¸ch hµng trong b¸o c¸o kiÓm to¸n. II. Mét sè ®Ò xuÊt gãp phÇn hoµn thiÖn kiÓm to¸n chu tr×nh b¸n hµng - thu tiÒn trong kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh. 1. Trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch Trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch, AASC ®· thùc hiÖ rÊt tèt c¸c b­íc . §Æc biÖt lµ b­íc thu thËp th«ng tin vÒ hÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña kh¸ch hµng. Tuy nhiªn, viÖc ®¸nh gi¸ tÝnh träng yÕu vµ rñi ro c¸c kho¶n môc, kiÓm to¸n viªn míi chØ ®¸nh gi¸ ®Þnh tÝnh dùa vµo kinh nghiÖm lµm viÖc cña b¶n th©n mµ ch­a ®­a ra c¸c sè liÖu vµ ph­¬ng ph¸p cô thÓ. Theo em, trong giai ®o¹n nµy, khi ­íc l­îng s¬ bé vÒ tÝnh träng yÕu , kiÓm to¸n viªn nªn ®¸nh gi¸ b»ng c¸c chØ tiªu vÝ dô nh­: §¸nh gi¸ t×nh tr¹ng träng yÕu dùa vµo tû suÊt gi÷a tæng sè tiÒn cña c¸c sai sãt so víi tæng thu nhËp tr­íc thuÕ A = Tæng sè tiÒn cña c¸c sai sãt x 100% Tæng thu nhËp tr­íc thuÕ §¸nh gi¸ tÝnh träng yÕu dùa trªn tû suÊt gi÷a tæng sè tiÒn cña c¸c sai sãt ®èi víi tæng tµi s¶n l­u ®éng: D = Tæng sè tiÒn c¸c sai sãt Tæng tµi s¶n l­u ®éng Tõ nh÷ng ®¸nh gi¸ trªn, kiÓm to¸n viªn sÏ ­íc l­îng s¬ bé vÒ tÝnh träng yÕu vµ ph©n bæ cho c¸c kho¶n môc. Kh«ng träng yÕu Cã thÓ träng yÕu Ch¾c ch¾n träng yÕu B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n < 10% 10% - 15% > 15% B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh < 5% 5% - 10% > 10% Víi nh÷ng sai sãt ch¾c ch¾n lµ träng yÕu th× ®ßi hái ph¶i cã c¸c ®iÒu chØnh trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n hoÆc b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh , cßn ®èi víi nh÷ng sai sãt cã thÓ lµ träng yÕu kiÓm to¸n viªn ph¶i kiÓm tra kü h¬n ®Ó x¸c ®Þnh ranh giíi gi÷a träng yÕu vµ kh«ng träng yÕu. 2. Trong giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n Trong giai ®o¹n nµy, kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn chi tiÕt theo c¸c b­íc c«ng viÖc : thùc hiÖn ®èi chiÕu tæng hîp vµ kiÓm tra chi tiÕt. Trong viÖc kiÓm tra chi tiÕt chøng tõ, ®Ó râ rµng h¬n, kiÓm to¸n viªn nªn lËp mét b¶ng mÉu c¸c chøng tõ ®· kiÓm tra ®Ó lµm b»ng chøng kiÓm to¸n: Stt Chøng tõ Néi dung TK §¦ Sè tiÒn NT SH 1 … 2 … 3 … §ång thêi, khi ph¸t hiÖn c¸c sai sãt cã sù chªnh lÖch, kiÓm to¸n viªn ®­a vµo b¶ng kª chªnh lÖch theo mÉu sau: B¶ng kª chªnh lÖch Chøng tõ DiÔn gi¶i Chªnh lÖch Ghi chó møc ®é sai ph¹m NT SH Sæ s¸ch Thùc tÕ Chªnh lÖch Ngoµi ra, víi nh÷ng sai sãt ch­a x¸c minh ®­îc chªnh lÖch hoÆc sai ph¹m cô thÓ th× kiÓm to¸n viªn ghi vµo b¶ng kª x¸c minh theo b¶ng sau: B¶ng kª x¸c minh Chøng tõ DiÔn gi¶i Sè tiÒn §èi t­îng x¸c minh Ghi chó møc ®é sai ph¹m NT SH Trùc tiÕp Gi¸n tiÕp KÕt luËn Qua qu¸ tr×nh thùc tËp t¹i C«ng ty dÞch vô t­ vÊn tµi chÝnh kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n (AASC), víi môc ®Ých t×m hiÓu c«ng t¸c kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh nãi chung vµ kiÓm to¸n chu tr×nh b¸n hµng - thu tiÒn nãi riªng, ®· gióp em hiÓu râ h¬n vÒ b¶n chÊt còng nh­ vÒ viÖc thùc hiÖn c«ng viÖc kiÓm to¸n trªn c¶ gãc ®é lý thuyÕt vµ thùc tiÔn dùa trªn c¬ së kiÕn thøc ®· ®­îc trang bÞ trong qu¸ tr×nh häc tËp . §Æc biÖt lµ chu tr×nh b¸n hµng - thu tiÒn, ®©y lµ mét chu tr×nh rÊt quan träng trong chu kú kinh doanh vµ kiÓm to¸n chu tr×nh b¸n hµng - thu tiÒn lµ mét phÇn hµnh quan träng trong kiÓm to¸n tµi chÝnh. Mét lÇn n÷a em xin c¶m ¬n thÇy gi¸o Ng« TrÝ TuÖ vµ ban l·nh ®¹o AASC ®· tËn t×nh gióp ®ì em hoµn thiÖn chuyªn ®Ò tèt nghiÖp nµy. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. KiÓm to¸n tµi chÝnh - Tr­êng §H KTQD - GS.TS NguyÔn Quang Quynh Chñ biªn - NXB Tµi chÝnh n¨m 2001. 2. KiÓm to¸n - Auditing (Alvin A.ARENS - JAMER. K_LOEBBECKE). §Æng Kim C­¬ng vµ Ph¹m V¨n §­îc dÞch vµ biªn so¹n - NXB thèng kÕ 2000. 3. Lý thuyÕt kiÓm to¸n - Tr­êng §H KTQD - GS.TS NguyÔn Quang Quynh chñ biªn - NXB tµi chÝnh n¨m 2001. 4. HÖ thèng chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam. 5. Lý thuyÕt vµ thùc hµnh KÕ to¸n tµi chÝnh - Chñ biªn PGS.TS NguyÔn V¨n C«ng - NXB Tµi chÝnh n¨m 2003. 6. Tµi liÖu kiÓm to¸n cña AASC n¨m 2001 - 2002. Môc lôc