Đề tài Kinh tế Đài Loan trước và sau khi gia nhập WTO

quan träng trong viÖc thóc ®Èy tiÕn tr×nh nµy. Tuy nhiªn, so víi mét sè n­íc vµ khu vùc kh¸c th× 12 n¨m lµ kho¶ng thêi gian t­¬ng ®èi dµi, bëi mét trong nh÷ng lý do quan träng ®ã lµ §µi Loan ph¶i thùc hiÖn nguyªn t¾c “Trung Quèc tr­íc, §µi Loan sau” cña Trung Quèc, do vËy, dï §µi Loan cã hoµn tÊt c«ng viÖc ®µm ph¸n víi c¸c ®èi t¸c th× còng ph¶i ®îi Trung Quèc gia nhËp xong míi ®Õn l­ît. Sau qu¸ tr×nh nç lùc gian nan kh«ng kÐm g× Trung Quèc, §µi Loan chÝnh thøc lµ thµnh viªn cña WTO chØ sau Trung Quèc 1 ngµy vµ d­íi tªn gäi L·nh thæ H¶i quan Riªng biÖt §µi Loan, Bµnh Hå, Kim M«n vµ M· Tæ. 2. Nh÷ng lîi Ých vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ cña §µi Loan khi gia nhËp WTO. NÒn kinh tÕ §µi Loan lµ mét nÒn kinh tÕ h­íng ngo¹i lÊy xuÊt khÈu lµm chñ ®¹o, tõ nh÷ng n¨m 60 ®Õn nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû XX, nÒn kinh tÕ §µi Loan lu«n duy tr× tèc ®é t¨ng tr­ëng t­¬ng ®èi cao, nh­ng n¨m 2001 tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ -2,18%, ®©y lµ lÇn ®Çu tiªn t¨ng tr­ëng ©m trong vßng 50 n¨m. §µi Loan lµ mét khu vùc xuÊt khÈu lín ®øng thø 15 trªn thÕ giíi, kh«ng Ýt nh÷ng ngµnh nghÒ nh­ c¸c ngµnh vÒ c«ng nghÖ th«ng tin ®Òu cã søc c¹nh tranh nhÊt ®Þnh trªn quèc tÕ. VËy, chóng ta cã thÓ ®Æt c©u hái v× sao §µi Loan l¹i nç lùc gia nhËp WTO trong khi §µi Loan ®· cã kho¶ng 160 ®èi t¸c th­¬ng m¹i? Hay môc ®Ých vµ nh÷ng lîi Ých khi §µi Loan gia nhËp WTO lµ g×? Bëi ®©y chÝnh lµ nh÷ng ®éng lùc quan träng bao trïm lªn c¸c chÝnh s¸ch cña §µi Loan trong suèt h¬n 1 thËp kû, ®Õn møc “øng tr­íc” nhiÒu kho¶n cam kÕt ®Ó §µi Loan cã thÓ gia nhËp WTO. Nh×n vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña §µi Loan chóng ta cã thÓ thÊy, tõ nh÷ng n¨m 50 cña thÕ kû XX, nÒn n«ng nghiÖp cña §µi Loan dÇn chuyÓn h×nh sang nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp, nh­ng do thÞ tr­êng trªn ®¶o nhá bÐ cÇn ph¶i dùa vµo th­¬ng m¹i ®Ó më réng quy m«, do ®ã tõ n¨m 1958 §µi Loan b¾t ®Çu ¸p dông chÝnh s¸ch ph¸t triÓn h­íng vÒ xuÊt khÈu. ChÝnh s¸ch nµy còng phï hîp víi trµo l­u më cöa mËu dÞch cña quèc tÕ trong nh÷ng n¨m 60 nªn mËu dÞch ®èi ngo¹i cña §µi Loan ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Nh­ng b­íc vµo giai ®o¹n nh÷ng n¨m 70, t×nh h×nh quèc tÕ rÊt bÊt lîi ®èi víi §µi Loan. Tr­íc tiªn, §µi Loan bÞ ®­a ra khái Liªn Hîp quèc (1971), tiÕp theo lµ c¾t ®øt quan hÖ víi n­íc cã nguån nhËp khÈu lín nhÊt lµ NhËt B¶n (1973) vµ n­íc cã thÞ tr­êng xuÊt khÈu lín nhÊt lµ Mü (1979). Khi bÞ c« lËp vÒ chÝnh trÞ th× sÏ ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi mËu dÞch ®èi ngo¹i. H¬n n÷a, sù khã kh¨n trong ngo¹i giao l¹i cµng lµm t¨ng thªm tÝnh quan träng cña mËu dÞch ®èi ngo¹i. Trong giai ®o¹n nµy, chÝnh quyÒn §µi Loan lîi dông th«ng qua con ®­êng quan hÖ song ph­¬ng ®Ó duy tr× c¸c mèi quan hÖ tèt ®Ñp vÒ mËu dÞch, b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Sau khi ®o¹n giao víi Mü, 98% quan hÖ th­¬ng m¹i cña §µi Loan lµ quan hÖ víi c¸c quèc gia kh«ng cã bang giao, nªn mËu dÞch ®èi ngo¹i lóc nµy lµ cùc kú khã kh¨n. Sang nh÷ng n¨m 80, chñ nghÜa b¶o hé mËu dÞch ngµy cµng lan réng, §µi Loan do kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn cña GATT nªn khi ®èi diÖn víi chñ nghÜa b¶o hé th× cÇn ph¶i dùa vµo ®µm ph¸n ®Ó hãa gi¶i nguy c¬, vµ th­êng xuyªn ph¶i ®èi diÖn víi chñ nghÜa b¶o hé mËu dÞch cña c¸c n­íc. §µi Loan tuy ®­îc h­ëng chÕ ®é “Tèi huÖ quèc vÜnh viÔn” ®èi víi Mü, nh­ng víi c¸c quèc gia kh¸c kh«ng ph¶i n­íc nµo còng ®­îc nh­ vËy. Tr¶i qua thêi gian dµi thùc hiÖn c«ng t¸c mËu dÞch ®èi ngo¹i ®· lµm cho §µi Loan hiÓu râ r»ng, tr­íc t×nh tr¹ng kh«ng cã quan hÖ ngo¹i giao, thiÕu hôt sù trî gióp cña chÝnh trÞ, kh«ng gia nhËp tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ, th× vÊn ®Ò th­¬ng l­îng vÒ th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc kh¸c lµ v« cïng gian khæ. Víi kinh nghiÖm cña giai ®o¹n nh÷ng n¨m 70 vµ 80 khiÕn cho §µi Loan cã c¶m nhËn s©u s¾c vai trß quan träng cña viÖc gia nhËp c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ lµ tuyÖt ®èi cÇn thiÕt ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña §µi Loan. Vµ ®©y cã thÓ coi lµ lý do cèt yÕu ®Ó §µi Loan nç lùc gia nhËp WTO. Tuy nhiªn, ngoµi lý do trªn, §µi Loan cßn cã nh÷ng lý do vÒ mÆt kinh tÕ vµ chÝnh trÞ mµ c¸c n­íc thµnh viªn ®em l¹i cho §µi Loan sau khi gia nhËp. Tr­íc tiªn vÒ mÆt kinh tÕ, §µi Loan gia nhËp WTO cã Ýt nhÊt ba ®iÓm lîi sau: Mét lµ, §µi Loan lµ mét trong nh÷ng khu vùc c«ng nghiÖp hãa míi, nÒn kinh tÕ §µi Loan ®ang tiÕn tíi tù do hãa vµ quèc tÕ hãa, nªn gia nhËp WTO cã thÓ thóc ®Èy §µi Loan tiÕn thªm mét b­íc héi nhËp vµo thÞ tr­êng quèc tÕ, ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ víi c¸c quèc gia vµ khu vùc. Hai lµ, gia nhËp WTO cã thÓ b¶o ®¶m ®­îc tr¹ng th¸i c©n b»ng gi÷a nghÜa vô ph¶i thùc thi víi lîi Ých ®­îc h­ëng thô trong mËu dÞch ®èi ngo¹i. Ba lµ, §µi Loan ®­îc h­ëng thô chÕ ®é ®·i ngé tèi huÖ quèc vµ cã ®Þa vÞ b×nh ®¼ng trong c¹nh tranh quèc tÕ víi c¸c quèc gia vµ khu vùc kh¸c. §ång thêi, cã thÓ lîi dông nh÷ng quy t¾c trong HiÖp ®Þnh Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi ®Ó chèng l¹i c¸c biÖn ph¸p b¶o hé mËu dÞch bÊt c«ng b»ng. Trong ®iÒu kiÖn tranh chÊp th­¬ng m¹i ®ang ngµy cµng gia t¨ng, th× §µi Loan cã thÓ lîi dông c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp cña WTO ®Ó xö lý tranh chÊp th­¬ng m¹i khi s¶y ra. Nh­ vËy, hµng hãa xuÊt khÈu cña §µi Loan sÏ ®­îc b¶o ®¶m h¬n trªn tr­êng quèc tÕ vµ cã lîi cho viÖc më réng ho¹t ®éng mËu dÞch ®èi ngo¹i. VÒ tæng thÓ gia nhËp WTO cã lîi cho nÒn kinh tÕ trªn ®¶o vµ c¶i thiÖn c¬ cÊu ngµnh nghÒ. TÊt nhiªn, khi §µi Loan gia nhËp WTO th× còng gÆp ph¶i nh÷ng nh©n tè bÊt lîi vÒ kinh tÕ. Nh­, vÒ ng¾n h¹n th× mét sè ngµnh nghÒ thiÕu søc c¹nh tranh sÏ chÞu t¸c ®éng m¹nh khi më cöa thÞ tr­êng, nh­ng nh×n chung lµ lîi nhiÒu h¬n h¹i. §µi Loan lµ mét nÒn kinh tÕ h­íng ngo¹i bëi vËy gia nhËp WTO §µi Loan sÏ cã nhiÒu c¬ héi th­¬ng m¹i h¬n. VÒ lÜnh vùc c«ng nghiÖp, gi¸ nhËp khÈu nguyªn liÖu gi¶m xuèng cã lîi cho c¸c doanh nghiÖp h¹ thÊp gi¸ thµnh s¶n phÈm. §ång thêi, gi¸ nhËp khÈu s¶n phÈm c«ng nghiÖp h¹ sÏ kÝch thÝch tiªu dïng trªn ®¶o, tõ ®ã t¹o cho c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i thªm s«i næi. Ngoµi ra cßn cã t¸c dông thóc ®Èy viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trªn ®¶o víi hµng hãa nhËp khÈu tõ bªn ngoµi vµo. §µi Loan lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng xuÊt khÈu lín ®èi víi c¸c ngµnh ®iÖn tö vµ ngµnh dÇu khÝ... nªn khi gia nhËp WTO §µi Loan cã thÓ lîi dông viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan cña thÞ tr­êng c¸c n­íc mµ më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu ®èi víi c¸c ngµnh cã ­u thÕ. VÒ lÜnh vùc n«ng nghiÖp, mÆc dï gia nhËp WTO ngµnh n«ng nghiÖp sÏ chÞu t¸c ®éng lín nhÊt, tuy nhiªn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu vµ doanh nghiÖp chÕ biÕn hµng n«ng s¶n th× do gi¸ nhËp khÈu gi¶m nªn ®· h¹ thÊp ®­îc gi¸ thµnh s¶n phÈm. §ång thêi, khi gia nhËp WTO, §µi Loan cam kÕt xãa bá h¹n chÕ khu vùc nhËp khÈu vµ sè l­îng nhËp khÈu nªn s¶n phÈm n«ng nghiÖp tiªu thô trªn ®¶o vµ doanh nghiÖp gia c«ng chÕ biÕn hµng n«ng s¶n sÏ cã nhiÒu c¬ héi ®­îc lùa chän s¶n phÈm ®a d¹ng h¬n vµ còng cã thÓ h¹ thÊp gi¸ thµnh. VÒ lÜnh vùc dÞch vô, gia nhËp WTO sÏ cã nhiÒu c¬ héi bu«n b¸n míi trong c¸c ngµnh nghÒ liªn quan nh­ ngµnh dÞch vô th«ng tin di ®éng, hÖ th«ng qu¶n lý th«ng tin viÔn th«ng, hÖ thèng phÇn mÒm viÔn th«ng lo¹i lín, qu¶ng c¸o vµ ph©n phèi.... Doanh nghiÖp ngµnh b¶o hiÓm tµi chÝnh cã thÓ më réng nghiÖp vô ra n­íc ngoµi, tiÕn hµnh chuyÓn ®æi sang quèc tÕ hãa, cã lîi cho doanh nghiÖp §µi Loan thi hµnh s¸ch l­îc toµn cÇu. Cßn vÒ ph­¬ng diÖn mua s¾m cña chÝnh phñ, §µi Loan cã thÓ thu hót ®­îc nh÷ng kü thuËt, tr×nh ®é qu¶n lý tiªn tiÕn cña n­íc ngoµi, gióp cho viÖc n©ng cao chÊt l­îng vµ kü thuËt c¸c c«ng tr×nh trªn ®¶o, t¹o ®µ cho viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp §µi Loan. §ång thêi, sau khi gia nhËp WTO, cã thÓ t¨ng thªm c¬ héi hîp t¸c lµm ¨n gi÷a doanh nghiÖp §µi Loan víi doanh nghiÖp n­íc ngoµi. Ngoµi ra, cã thÓ më réng thÞ tr­êng mua s¾m chÝnh quyÒn trong c¸c n­íc ®· ký HiÖp ®Þnh Mua s¾m ChÝnh phñ, lµm t¨ng thªm c¬ héi ph¸t triÓn h­íng ra bªn ngoµi cho c¸c doanh nghiÖp §µi Loan. §ã lµ tÊt c¶ nh÷ng ®iÓm lîi vÒ mÆt kinh tÕ khi §µi Loan gia nhËp WTO. Thø hai vÒ mÆt chÝnh trÞ, nh­ trªn ®· nãi tõ ®Çu nh÷ng n¨m 70, sau khi chÝnh quyÒn §µi Loan bÞ rót khái Liªn hîp quèc th× ®Þa vÞ quèc tÕ cña §µi Loan ngµy cµng h¹ thÊp. Ngµy cµng cã nhiÒu quèc gia thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi Trung Quèc, ®Æc biÖt lµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y søc m¹nh tæng hîp cña Trung Quèc t¨ng lªn th× chÝnh quyÒn §µi Loan l¹i cµng trë nªn ®¬n ®éc. §Ó t×m kiÕm kh«ng gian sinh tån vµ më réng vò ®µi quèc tÕ cña m×nh, chÝnh quyÒn §µi Loan hÕt søc coi träng viÖc tËn dông tèi ®a mçi khi cã c¬ héi ®Õn. Vµ viÖc gia nhËp WTO còng cã thÓ coi lµ mét c¬ héi mµ §µi Loan cã thÓ tËn dông. Theo mét sè nghiªn cøu cña c¸c häc gi¶ Trung Quèc th× khi gia nhËp WTO §µi Loan cã thÓ thùc hiÖn m­u ®å chÝnh trÞ cña m×nh trong ba ph­¬ng diÖn sau: Mét lµ, cã lîi cho viÖc thùc thi chÝnh s¸ch “ngo¹i giao thùc dông”. §µi Loan gia nhËp WTO cã thÓ lîi dông c¬ héi mçi lÇn WTO tæ chøc c¸c héi nghÞ quèc tÕ, tæ chøc ®a biªn, ®µm ph¸n song ph­¬ng vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c th× cã thÓ tiÕp xóc réng r·i víi c¸c quèc gia thµnh viªn. Tõ ®ã cã thÓ x©y dùng c¸c mèi quan hÖ víi nh÷ng n­íc nµy nh»m thùc hiÖn chÝnh s¸ch “ngo¹i giao thùc dông”. ChÝnh quyÒn §µi Loan ®ang n»m trong thÕ bÞ c« lËp nªn bøc b¸ch t×m kiÕm c¸c lo¹i diÔn ®µn cã thÓ biÓu ®¹t ý ®å chÝnh trÞ cña m×nh, khi gia nhËp WTO th× cã thÓ vËn dông cô thÓ vµ thùc thi c¸c chÝnh s¸ch ngo¹i giao thùc dông nh­ “ngo¹i giao th­¬ng m¹i”, “ngo¹i giao ®ång tiÒn”.... §ång thêi, cã thÓ lîi dông ®Çy ®ñ nh÷ng ­u thÕ vÒ th­¬ng m¹i vµ l­îng dù tr÷ ngo¹i tÖ phong phó ®Ó triÓn khai chÝnh s¸ch “ngo¹i giao kinh tÕ” nh»m kÐo gÇn quan hÖ víi c¸c n­íc ¸, Phi vµ Mü La tinh. Hai lµ, cã lîi cho viÖc më réng kh«ng gian sinh tån quèc tÕ. §µi Loan gia nhËp WTO, mét mÆt gióp §µi Loan t¨ng c­êng tiÕp xóc víi c¸c quèc gia “kh«ng cã quan hÖ bang giao” ®Ó cã thÓ nhËn ®­îc nhiÒu h¬n sù hiÓu biÕt vµ ñng hé cña c¸c quèc gia nµy, ®Æc biÖt lµ sù ñng hé phÝa sau cña mét sè tËp ®oµn c¸c n­íc ph­¬ng T©y. §ång thêi §µi Loan cã thÓ lîi dông quan hÖ quèc tÕ ®a ph­¬ng ®Ó t¹o thÕ c©n b»ng quan hÖ hai bê. Ba lµ, §µi Loan gia nhËp WTO víi t­ c¸ch khu vùc thuÕ quan ®éc lËp nh­ vËy §µi Loan trë thµnh “mét thùc thÓ kinh tÕ” b×nh ®¼ng trong c¸c ho¹t ®éng quèc tÕ cña WTO. Víi nh÷ng lîi Ých vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ nh­ trªn th× viÖc §µi Loan nç lùc gia nhËp WTO lµ cÇn thiÕt. VËy, §µi Loan ®· cã nh÷ng cam kÕt g× vµ nã t¸c ®éng tíi nÒn kinh tÕ ra sao? Chóng t«i tiÕp tôc lµm râ vÊn ®Ò ®ã. 3. Nh÷ng cam kÕt chñ yÕu. Nh÷ng cam kÕt chñ yÕu cña §µi Loan vÒ viÖc gia nhËp WTO ®­îc ghi trong B¸o c¸o cña Ban c«ng t¸c bao gåm mét sè lÜnh vùc nh­: c¾t gi¶m thuÕ quan, hñy bá c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu (hµng rµo phi thuÕ quan), më cöa ngµnh dÞch vô vµ thÞ tr­êng mua s¾m cña chÝnh phñ, thùc thi b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, cam kÕt qu¶n chÕ gi¸ c¶ theo nh÷ng ph­¬ng thøc phï hîp víi quy t¾c cña WTO, ®¶m b¶o ®é minh b¹ch trong mËu dÞch quèc doanh vµ trong c¸c quy ®Þnh th­¬ng m¹i, hñy bá h¹n chÕ khu vùc nhËp khÈu «t«, ®¬n gi¶n hãa tr×nh tù xin phÐp nhËp khÈu, c¶i tiÕn chÕ ®é tÝnh to¸n thuÕ quan, ¸p dông chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp phï hîp víi HiÖp ®Þnh trî cÊp cña WTO, thùc hiÖn nghÜa vô th«ng b¸o theo quy ®Þnh cña WTO vµ mét sè cam kÕt kh¸c. Sau ®©y lµ nh÷ng cam kÕt trong mét sè ngµnh chñ yÕu cña §µi Loan khi gia nhËp WTO. §µi Loan cam kÕt gi¶m ®¸ng kÓ thuÕ quan ®èi víi hµng hãa nhËp khÈu khi gia nhËp WTO. Tæng céng cã 4491 lo¹i hµng hãa ®­îc gi¶m thuÕ nhËp khÈu tõ møc thuÕ 8,2% tr­íc khi gia nhËp WTO xuèng møc 7,08% sau khi gia nhËp WTO vµ khi hoµn thµnh giai ®o¹n c¾t gi¶m thuÕ th× thuÕ nhËp khÈu sÏ ®­îc gi¶m xuèng cßn 5,53%. Nh­ vËy, møc thuÕ nhËp khÈu ®· gi¶m tíi 32,56%. Ngµnh c«ng nghiÖp. VÒ mÆt hµng c«ng nghiÖp, cã 3470 lo¹i s¶n phÈm cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ, tû lÖ thuÕ b×nh qu©n cña c¸c s¶n phÈm tõ 6,03% n¨m 2000 gi¶m xuèng 5,78% trong n¨m 2002. 90% c¾t gi¶m nµy hoµn thµnh vµo n¨m 2004, phÇn cßn l¹i sÏ ®­îc hoµn thµnh vµo n¨m 2011. Khi hoµn thµnh, thuÕ sÏ gi¶m xuèng møc 4,15%, gi¶m 31,18%. §èi víi s¶n phÈm c«ng nghiÖp «t«, sau khi gia nhËp WTO sÏ ¸p dông chÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ quan. §µi Loan lµ khu vùc duy nhÊt ¸p dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu mÆt hµng «t«. Tuy nhiªn, sau khi §µi Loan chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn WTO th× cam kÕt ®Õn n¨m thø 8 sau khi gia nhËp sÏ hñy bá chÕ ®é h¹n ng¹ch nhËp khÈu «t«. §Ó phï hîp víi quy t¾c cña WTO, §µi Loan cam kÕt sÏ gi¶m thuÕ nhËp khÈu, gi¶m thuÕ trong n­íc theo tõng n¨m, vµ ®Õn n¨m thø 9 tØ lÖ thuÕ sÏ gi¶m xuèng cßn 17,5%, xãa bá chÕ ®é trî cÊp vµ yªu cÇu néi ®Þa hãa ®èi víi linh kiÖn «t«, hñy bá h¹n chÕ khu vùc nhËp khÈu, cho phÐp c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ho¹t ®éng trong lÜnh vùc cho thuª vµ b¸n xe ®· qua sö dông. C¸c c«ng ty s¶n xuÊt «t« Mü sÏ nhËn ®­îc h¹n ng¹ch lín nhÊt trong sè c¸c nhµ cung cÊp cña §µi Loan trong vßng 10 n¨m theo chÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ quan. Theo ­íc tÝnh, Mü sÏ xuÊt khÈu sang §µi Loan kho¶ng gÇn 160 ngh×n xe «t« c¸c lo¹i trong n¨m 2002 víi møc thuÕ quan 29%. Trong 10 n¨m sau khi gia nhËp WTO, h¹n ng¹ch nhËp khÈu «t« tõ Mü cña §µi Loan sÏ t¨ng gÊp 3 lÇn l­îng nhËp khÈu cao nhÊt tõ n¨m 1990 ®Õn 1993. Tr­íc khi gia nhËp WTO, viÖc nhËp khÈu c¸c xe kh¸ch nhá hay xe t¶i h¹ng nhÑ (kh«ng qu¸ 3,5 tÊn) bÞ h¹n chÕ. Sau khi gia nhËp, nh÷ng h¹n chÕ nµy ®­îc thay b»ng chÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ quan vµ møc h¹n ng¹ch nµy ®­îc t¨ng dÇn theo tõng n¨m. Hai n¨m sau khi gia nhËp, ph¶i më cöa cho phÐp nhËp khÈu «t« ch¹y dÇu diesel, ®ång thêi c¸c yªu cÇu vÒ néi ®Þa hãa vµ xuÊt xø ¸p dông víi s¶n xuÊt «t« - xe m¸y ®­îc lo¹i bá vµ thuÕ tiªu thô sÏ ph¶i gi¶m xuèng. Trong thêi kú ®iÒu chØnh 10 n¨m, møc thuÕ quan ngoµi h¹n ng¹ch tõ 60% dÇn dÇn ®­îc gi¶m xuèng cßn 20%, b¾t ®Çu tõ n¨m thø 11 «t« nhËp khÈu thùc hiÖn møc thuÕ quan thèng nhÊt. Sau thêi kú ®iÒu chØnh 10 n¨m nµy, thuÕ quan nhËp khÈu sÏ tõ 30% h¹ xuèng cßn 17,5%. Vµo thêi ®iÓm gia nhËp, §µi Loan cam kÕt xãa bá vµ cã thÓ kh«ng ®­îc sö dông l¹i tÊt c¶ c¸c trî cÊp nh­ trî cÊp xuÊt khÈu, trî cÊp thay thÕ nhËp khÈu vèn ®· vi ph¹m c¸c quy ®Þnh cña WTO. §µi Loan sau khi gia nhËp WTO sÏ tu©n thñ HiÖp ®Þnh trî cÊp vµ biÖn ph¸p c©n b»ng, hñy bá trî cÊp xuÊt khÈu vµ c¸c biÖn ph¸p trî cÊp nh»m ®èi phã víi c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu. Tr­íc khi gia nhËp WTO, c¸c s¶n phÈm nh­ ®éng c¬ «t«, th©n xe vµ sµn xe do c¸c nhµ s¶n xuÊt trong néi ®Þa tù m×nh thiÕt kÕ, chÕ t¹o th× ®Òu ®­îc chiÕt khÊu ­u ®·i 3% thuÕ hµng hãa c¸c lo¹i. ¦u ®·i nµy lµ biÖn ph¸p trî cÊp ®Ó ®èi phã víi c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu. Sau khi gia nhËp WTO, nh÷ng ­u ®·i nµy ph¶i hñy bá, tuy nhiªn §µi Loan ®· ®­îc giµnh thêi gian 3 n¨m ®Ó dõng viÖc thùc hiÖn ­u ®·i nµy. §èi víi s¶n phÈm xe m¸y cã dung tÝch xi-lanh lín, tr­íc kia do §µi Loan xÐt ®Õn sù h¹n chÕ vÒ n¨ng lùc kü thuËt cña nhµ s¶n xuÊt vµ møc ®é an toµn cña giao th«ng nªn ®· cÊm nhËp khÈu vµ s¶n xuÊt c¸c lo¹i xe m¸y cã dung tÝch lín tõ 150cc trë lªn, nh­ng ®iÒu nµy ®· vi ph¹m ®iÒu thø 11 cña GATT nªn sau khi gia nhËp WTO th× ®· cam kÕt më cöa thÞ tr­êng s¶n phÈm nµy sau 6 th¸ng. Trong lÜnh vùc r­îu, sù ®éc quyÒn cña chÝnh quyÒn §µi Loan sÏ ®­îc xãa bá vµ thùc hiÖn t­ nh©n hãa, møc thuÕ quan sÏ ®­îc c¾t gi¶m hoÆc vÒ kh«ng, ®Çu t­ n­íc ngoµi sÏ ®­îc phÐp ho¹t ®éng. Møc thuÕ quan ®èi víi s¶n phÈm r­îu m¹nh vµ s¶n phÈm bia lÇn l­ît trong c¸c n¨m 2002 vµ 2005 lµ 0%, chØ cã nh÷ng lo¹i r­îu nhÑ nh­ r­îu vang nho møc thuÕ quan n¨m 2002 ®­îc h¹ xuèng lµ 10%. §èi víi c¸c s¶n phÈm hãa häc vµ d­îc phÈm, ®Õn n¨m 2002, møc thuÕ quan cña nguyªn liÖu vµ d­îc phÈm lµ 0%, c¸c s¶n phÈm hãa häc trung gian lµ 5,5%, thµnh phÈm hãa häc gi¶m xuèng cßn 6,5%. Cßn c¸c s¶n phÈm kh¸c nh­: dông cô y tÕ, ®å gç, giÊy, ®å gia dông, m¸y mãc n«ng nghiÖp vµ m¸y mãc x©y dùng (®Õn n¨m 2002) vµ gang thÐp (®Õn n¨m 2004) møc thuÕ quan ®Òu b»ng 0. ThuÕ quan trong ngµnh hµng kh«ng nh­ m¸y bay d©n dông, linh phô kiÖn söa ch÷a ®Òu ®­îc miÔn hoÆc gi¶m. Ngµnh n«ng nghiÖp. VÒ mÆt hµng n«ng nghiÖp, cã tæng céng 1021 lo¹i n«ng s¶n cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ. Nh»m gi¶m bít t¸c ®éng cho ngµnh n«ng nghiÖp khi gia nhËp WTO, trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n §µi Loan ®· tÝch cùc ®Êu tranh thùc hiÖn h¹ thÊp thuÕ quan, më cöa thÞ tr­êng vµ gi¶m bít trî cÊp theo ph­¬ng thøc tiÖm tiÕn tõng b­íc mét ®Ó c¸c ngµnh nghÒ trªn ®¶o cã ®ñ thêi gian ®iÒu chØnh. N¨m ®Çu tiªn sau khi gia nhËp møc thuÕ b×nh qu©n tõ 20,02% gi¶m xuèng 14,01% vµ ®Õn n¨m 2011 khi thùc hiÖn ®Çy ®ñ viÖc c¾t gi¶m thuÕ th× sÏ h¹ xuèng 12,86%, gi¶m 35,76%. C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan nh­: h¹n ng¹ch, giÊy phÐp nhËp khÈu, tiªu chuÈn s¶n phÈm, nh·n m¸c, tiªu chuÈn vÖ sinh dÞch tÔ... ®­îc quy ®Þnh chÆt chÏ. §µi Loan cam kÕt dì bá c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan vµ më cöa thÞ tr­êng chñ yÕu lµ trong ngµnh n«ng nghiÖp. S¶n phÈm thÞt bông lîn vµ thÞt gµ §µi Loan ¸p dông h¹n ng¹ch thuÕ quan vµ thÝch hîp víi “BiÖn ph¸p phßng vÖ ®Æc biÖt”. Cô thÓ, trong n¨m ®Çu tiªn sau khi gia nhËp WTO, h¹n ng¹ch vÒ sè l­îng nhËp khÈu cña thÞt bông lîn lµ 8% l­îng tiªu dïng (6160 tÊn), ®Õn n¨m thø 6 lµ 20% l­îng tiªu dïng (15.400 tÊn). Møc thuÕ quan trong h¹n ng¹ch lµ 15%-12,5%, møc thuÕ quan ngoµi h¹n ng¹ch sÏ lµ 60%-50%. Cßn l­îng h¹n ng¹ch cña thÞt gµ trong n¨m ®Çu tiªn lµ 5% l­îng tiªu dïng (19.163 tÊn), ®Õn n¨m thø 6 lµ 12% l­îng tiªu dïng (45.990 tÊn). Møc thuÕ quan trong h¹n ng¹ch cña s¶n phÈm ®ïi c¸nh gµ lµ 25% trong n¨m ®Çu tiªn, ®Õn n¨m thø 6 h¹ xuèng cßn 20%. Møc thuÕ quan ngoµi h¹n ng¹ch cña s¶n phÈm nµy sÏ lµ 213%-181% (t­¬ng ®­¬ng 64NT/kg-54NT/kg), c¸c bé phËn kh¸c lµ 95%-81% (t­¬ng ®­¬ng 40NT/kg-34NT/kg). Møc thuÕ quan cña mét sè lo¹i s¶n phÈm thÞt bß nhËp khÈu ®Æc thï tõ 23,8 NT/kg (NT: ®¬n vÞ tiÒn tÖ §µi Loan) ®­îc ®iÒu chØnh gi¶m xuèng 22,1 NT/kg, cßn c¸c s¶n phÈm thÞt bß nhËp khÈu nãi chung kh¸c møc thuÕ tõ 30 NT/kg h¹ xuèng 27 NT/kg, vµ cam kÕt tõ n¨m 2004 møc thuÕ cña tÊt c¶ c¸c lo¹i s¶n phÈm thÞt bß nhËp khÈu sÏ thèng nhÊt gi¶m xuèng 10 NT/kg. Do tÝch cùc ®Êu tranh trong ®µm ph¸n nªn 41 mÆt hµng n«ng s¶n thuéc lo¹i h¹n chÕ nhËp khÈu ®· ®­îc ¸p dông ®iÒu kho¶n Xö lý ®Æc biÖt trong Phô lôc 5 cña HiÖp ®Þnh N«ng nghiÖp, tøc lµ thùc hiÖn më cöa thÞ tr­êng theo ph­¬ng thøc h¹n chÕ sè l­îng nhËp khÈu. §µi Loan cam kÕt më cöa h¬n n÷a thÞ tr­êng nhËp khÈu ®èi víi 18 lo¹i hoa qu¶ nh­: qu¶ ®µo, chanh, t¸o, nho, mËn... mµ kh«ng cã h¹n chÕ ngoµi møc thuÕ quan ®· cam kÕt. Tuy nhiªn, 22 mÆt hµng n«ng nghiÖp kh¸c nh­ thÞt gµ, thÞt s­ên lîn, néi t¹ng (lîn vµ gia cÇm), qu¶ b­ëi v.v... ®­îc ¸p dông biÖn ph¸p h¹n ng¹ch thuÕ quan (TRQ) vµ sÏ ®­îc gi¶m dÇn møc thuÕ quan trong h¹n ng¹ch còng nh­ møc t¨ng vÒ h¹n ng¹ch, trong ®ã cã 14 lo¹i hµng n«ng s¶n nh¹y c¶m nh­ mÝa ®­êng, s÷a n­íc, l¹c, tái, ®Ëu ®á, nÊm h­¬ng kh«, b­ëi, hång, lª, cau, thÞt gµ, thÞt bông lîn, néi t¹ng, hoa loa kÌn... §µi Loan cã thÓ ¸p dông “BiÖn ph¸p phßng vÖ ®Æc biÖt (SSG)”. Mét sè s¶n phÈm g¹o §µi Loan cam kÕt dì bá lÖnh cÊm nhËp khÈu vµ cho phÐp ¸p dông biÖn ph¸p nhËp khÈu theo sè l­îng h¹n chÕ. Møc h¹n ng¹ch nµy sÏ lµ 144.720 tÊn trong n¨m 2002. C¸c møc t¨ng h¹n ng¹ch nhËp khÈu g¹o trong nh÷ng n¨m sau sÏ t¨ng lªn theo ®µm ph¸n cña WTO vÒ n«ng nghiÖp. Ngµnh dÞch vô. Sau khi gia nhËp WTO §µi Loan cam kÕt më cöa thÞ tr­êng cña 11 ngµnh dÞch vô bao gåm: ngµnh dÞch vô th­¬ng nghiÖp vµ nh©n lùc chuyªn nghiÖp; ngµnh dÞch vô viÔn th«ng; ngµnh dÞch vô x©y dùng vµ c«ng tr×nh; ngµnh dÞch vô ph©n phèi b¸n bu«n, b¸n lÎ; ngµnh dÞch vô gi¸o dôc; ngµnh dÞch vô m«i tr­êng; ngµnh dÞch vô tµi chÝnh; ngµnh dÞch vô søc kháe vµ x· héi; ngµnh dÞch vô du lÞch; ngµnh dÞch vô vui ch¬i gi¶i trÝ, v¨n hãa vµ thÓ thao; ngµnh dÞch vô vËn t¶i. Sau khi gia nhËp WTO, c¸c biÖn ph¸p më cöa thÞ tr­êng bao gåm: (1) §èi víi ngµnh dÞch vô ph¸p luËt: cho phÐp c¸c luËt s­ n­íc ngoµi khi cã ®ñ ®iÒu kiÖn phï hîp ®­îc phÐp hµnh nghÒ ë §µi Loan theo luËt §µi Loan vµ luËt quèc tÕ víi nh÷ng møc ®é nhÊt ®Þnh; sau 3 n¨m gia nhËp WTO, luËt s­ n­íc ngoµi cã thÓ hîp t¸c hoÆc thuª luËt s­ §µi Loan lµm viÖc; ®ång thêi, cam kÕt hñy bá yªu cÇu thi lµm luËt s­ t¹i §µi Loan ®èi víi ng­êi n­íc ngoµi. (2) §èi víi ®Çu t­ chøng kho¸n: hñy bá h¹n chÕ tØ lÖ ng­êi n­íc ngoµi ®Çu t­ trong thÞ tr­êng chøng kho¸n b¾t ®Çu tõ ngµy 1/1/2002. (3) §èi víi kÕ to¸n viªn vµ kiÕn tróc s­: sau khi gia nhËp WTO, hñy bá yªu cÇu thi lµm kÕ to¸n viªn vµ kiÕn tróc s­ ®èi víi ng­êi n­íc ngoµi. (4) §èi víi ngµnh dÞch vô viÔn th«ng c¬ b¶n: tõ ngµy 31/12/1999 më cöa kinh doanh nghiÖp vô truyÒn th«ng di ®éng vÖ tinh, vµ tõ ngµy 1/7/2001 më cöa 7 h¹ng môc nghiÖp vô viÔn th«ng c¬ b¶n nh­ dÞch vô ®iÖn tho¹i ng÷ ©m.... §ång thêi, më réng tØ lÖ cæ phÇn cña ng­êi n­íc ngoµi trong c«ng ty viÔn th«ng lµ: tû lÖ cæ phÇn n¾m gi÷ trùc tiÕp kh«ng v­ît qu¸ 20% vµ tæng tû lÖ n¾m gi÷ cæ phÇn trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 60% (kh«ng tÝnh C«ng ty viÔn th«ng Trung Hoa). (5) Ngµnh dÞch vô ®iÖn ¶nh: hñy bá h¹n chÕ sè l­îng phim n­íc ngoµi nhËp khÈu, hñy bá h¹n chÕ sè l­îng tr­êng quay khi hîp t¸c ®ãng phim víi n­íc ngoµi, xãa bá phÝ hç trî phim néi ®Þa nh»m ®¸nh vµo phim n­íc ngoµi. (6) Ngµnh dÞch vô xuÊt b¶n: sau khi gia nhËp WTO hñy bá h¹n chÕ ng­êi n­íc ngoµi ph¸t hµnh xuÊt b¶n dùa theo c¬ së cïng ­u ®·i. (7) Ngµnh dÞch vô b¶o hiÓm: cam kÕt më cöa cho c«ng ty b¶o hiÓm n­íc ngoµi cã gi¸ trÞ tµi s¶n rßng ®¹t 2 tû NT ®Õn §µi Loan thµnh lËp c«ng ty con; më cöa cho phÐp ng­êi n­íc ngoµi víi ph­¬ng thøc hîp t¸c ®Õn §µi Loan thµnh lËp c«ng ty b¶o hiÓm, vµ c«ng ty b¶o hiÓm n­íc ngoµi ®­îc ®Õn §µi Loan thµnh lËp v¨n phßng ®¹i diÖn. (8) Ngµnh dÞch vô t¸i b¶o hiÓm vµ chuyÓn t¸i b¶o hiÓm: më cöa cho phÐp tæ chøc n­íc ngoµi thµnh lËp v¨n phßng tæ chøc th­¬ng nghiÖp; hñy bá h¹n chÕ buéc C«ng ty b¶o hiÓm con khi ®­a ra nghiÖp vô tr­íc tiªn ph¶i b¸o c¸o víi C«ng ty t¸i b¶o hiÓm Trung ­¬ng. (9) Ngµnh dÞch vô b¶o hiÓm trung gian: cam kÕt më cöa dÞch vô cung øng xuyªn quèc gia cña b¶o hiÓm hµng hãa vËn t¶i tÇu biÓn vµ hµng hãa ®­êng hµng kh«ng. (10) Ngµnh dÞch vô ng©n hµng: më cöa nghiÖp vô ngo¹i hèi. (11) Ngµnh dÞch vô chøng kho¸n: hñy bá h¹n chÕ nh©n viªn nghiÖp vô chøng kho¸n ph¶i lµ ng­êi cã quèc tÞch §µi Loan. (12) Ngµnh dÞch vô gi¸o dôc: më cöa cho phÐp thµnh lËp c¬ quan gi¸o dôc n­íc ngoµi vµ ph­¬ng thøc gi¸o dôc tõ xa. (13) Ngµnh dÞch vô vËn t¶i: më cöa cho ng­êi n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo ngµnh tiÕp nhËn vËn chuyÓn hµng hãa theo ®­êng bé, ®­êng biÓn, ®­êng kh«ng, ngµnh dÞch vô kho tµng vµ ngµnh dÞch vô ®ãng gãi th¸o dì. §ång thêi, hñy bá h¹n chÕ tØ lÖ vèn n­íc ngoµi. Tham gia HiÖp ®Þnh Mua s¾m ChÝnh phñ (GPA). §µi Loan cam kÕt sau khi gia nhËp WTO sÏ ký HiÖp ®Þnh Mua s¾m ChÝnh phñ (GPA), vµ ®­a ra b¶ng danh môc mua hµng cña chÝnh phñ do §µi Loan cung cÊp më cöa cho h¬n 28 chÝnh phñ ®· ký HiÖp ®Þnh nµy tham gia bá thÇu. Tæng gi¸ trÞ thÞ tr­êng mua s¾m chÝnh phñ cña §µi Loan më cöa cho c¸c héi viªn kho¶ng tõ 6 - 8 tû USD, ng­îc l¹i thÞ tr­êng mua s¾m chÝnh phñ cña h¬n 28 n­íc héi viªn còng ph¶i më cöa cho §µi Loan hµng n¨m víi tæng gi¸ trÞ kho¶ng 200 tû USD. Tham gia HiÖp ®Þnh Hµng kh«ng D©n dông. §µi Loan sÏ tham gia vµo HiÖp ®Þnh Hµng kh«ng D©n dông sau khi gia nhËp WTO. Cam kÕt h¹n chÕ trî cÊp cña chÝnh phñ ®èi víi ngµnh hµng kh«ng, xãa bá hoµn toµn thuÕ, lÖ phÝ ®èi víi ®éng c¬ vµ linh kiÖn m¸y bay d©n dông, ®ång thêi sÏ lùa chän mua m¸y bay d©n dông theo quy t¾c th­¬ng m¹i. PhÝ X©y dùng C¶ng Th­¬ng m¹i. §µi Loan cam kÕt thùc hiÖn thu PhÝ X©y dùng C¶ng Th­¬ng m¹i tõ ngµy gia nhËp WTO. Dùa vµo gi¸ thµnh dÞch vô tõ phÝa c¶ng th­¬ng m¹i §µi Loan cung cÊp ®Ó thu phÝ dÞch vô c¶ng th­¬ng m¹i, ®ång thêi dùa vµo quy ®Þnh cña WTO ®ång ý kh«ng ®¸nh thuÕ theo gi¸ mµ ®æi thµnh ®¸nh thuÕ theo l­îng. HiÖp ®Þnh QuyÒn së h÷u trÝ tuÖ liªn quan tíi Th­¬ng m¹i (TRIPS). §µi Loan cam kÕt sau khi gia nhËp WTO sÏ hoµn toµn tu©n thñ HiÖp ®Þnh QuyÒn së h÷u trÝ tuÖ liªn quan tíi Th­¬ng m¹i. VÒ LuËt QuyÒn t¸c gi¶, §µi Loan ®· hoµn thµnh viÖc söa ®æi ph¸p luËt liªn quan ®Ó phï hîp víi quy ®Þnh cña TRIPS. LuËt söa ®æi nµy ®­îc c«ng bè vµo ngµy 21 th¸ng 1 n¨m 1998, vµ c¸c v¨n b¶n h÷u quan kh¸c ®Òu ®· cã hiÖu lùc. VÒ LuËt B¶n quyÒn, hoµn thµnh viÖc söa ®æi vµ th«ng qua vµo th¸ng 4 n¨m 1997, ®Õn khi §µi Loan gia nhËp WTO th× chÝnh thøc tiÕn hµnh thùc thi. VÒ LuËt Nh·n m¸c S¶n phÈm, hoµn thµnh söa ®æi vµ c«ng bè vµo ngµy 7 th¸ng 5 n¨m 1997 ®Õn ngµy 1 th¸ng 11 n¨m 1998 b¾t ®Çu cã hiÖu lùc. §Ó cã thÓ gia nhËp vµo WTO th× nh÷ng chÝnh s¸ch mµ §µi Loan ph¶i tiÕn hµnh söa ®æi tæng céng cã 55 bé luËt (bao gåm c¶ nh÷ng ®iÒu luËt ®­îc söa ®æi nhiÒu lÇn) vµ liªn quan tíi 14 bé ngµnh cña §µi Loan. Trªn thùc tÕ, nhiÒu bé luËt §µi Loan ®· thùc hiÖn söa ®æi theo h­íng më réng cöa h¬n ngay c¶ tr­íc khi lµ thµnh viªn cña tæ chøc th­¬ng m¹i lín nhÊt toµn cÇu nµy. §iÒu nµy chøng tá nÒn kinh tÕ §µi Loan ®· ®øng ë mét vÞ trÝ kh¸ cao trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. II. Kinh tÕ §µi Loan vµ nh÷ng t¸c ®éng sau khi gia nhËp WTO 1. Tæng quan nÒn kinh tÕ §µi Loan §µi Loan lµ mét nÒn kinh tÕ ®­îc coi lµ m« h×nh cho c¸c n­íc ch©u ¸ kh¸c vÒ c¸ch tr¸nh ®­îc nh÷ng biÕn ®éng lín trong sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Tr¶i qua cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ tµi chÝnh håi n¨m 1997-1998, §µi Loan lµ n¬i duy nhÊt ë khu vùc kh«ng bÞ tæn th­¬ng nhiÒu, nh­ng ®Õn n¨m 2001 (n¨m tr­íc khi gia nhËp WTO) l¹i ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng khã kh¨n gièng nh­ Hµn Quèc vµ Th¸i Lan tr­íc ®©y. T¨ng tr­ëng kinh tÕ cña §µi Loan n¨m 2001 suy gi¶m phÇn lín do sù suy gi¶m cña c¸c nÒn kinh tÕ lín trªn thÕ giíi (nh­ ch­¬ng I ®· tr×nh bÇy) ®· ®Èy §µi Loan dùa chñ yÕu vµo xuÊt khÈu l©m vµo mét cuéc suy tho¸i tåi tÖ nhÊt trong 3 thËp kû qua. N¨m 2001, s¶n l­îng c«ng nghiÖp §µi Loan ®· gi¶m 7,75%, riªng th¸ng 12/2001 s¶n l­îng c«ng nghiÖp ®· gi¶m 2,68% so víi th¸ng 11 vµ gi¶m 6,14% so víi cïng kú n¨m tr­íc. ChØ sè trong khu vùc chÕ t¹o gi¶m 8,23% trong n¨m 2001 vµ lµ møc gi¶m m¹nh nhÊt kÓ tõ n¨m 1952. Sè ®¬n ®Æt hµng xuÊt khÈu còng gi¶m 11,9% so víi cïng kú n¨m tr­íc, cßn 112,49 tû ®«la Mü. C¸c nhµ kinh tÕ cho r»ng mÆc dï c¸c mÆt hµng ®iÖn tö chiÕm 35% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña §µi Loan nh­ng nhu cÇu ®èi víi c¸c mÆt hµng ®iÖn tö gi¶m chØ lµ mét phÇn trong nh÷ng khã kh¨n cña §µi Loan. Hßn ®¶o nµy ®· ph¶i tr¶ gi¸ cho sù chñ quan tù m·n v× 5 n¨m qua hµng ®iÖn tö thÞnh v­îng ®· gãp phÇn lµm cho §µi Loan coi nhÑ c¸c cuéc c¶i c¸ch c¬ cÊu cÇn thiÕt ®èi víi c¸c khu vùc cßn l¹i cña nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt khi §µi Loan ®· gia nhËp Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi vµo cuèi n¨m 2001. Môc tiªu chÝnh cña §µi Loan trong n¨m 2001 lµ tiÕn hµnh c¶i c¸ch c¬ cÊu nÒn kinh tÕ trong ®ã chó träng ®Õn khu vùc tµi chÝnh bëi t×nh h×nh tµi chÝnh cña §µi Loan ®· tåi tÖ h¬n so víi thêi gian khñng ho¶ng n¨m 1997. C¸c ng©n hµng §µi Loan ®ang bÞ søc Ðp ngµy cµng t¨ng khi nÒn kinh tÕ trë nªn tåi tÖ vµ cã nguy c¬ x¶y ra cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh, tû lÖ c¸c kho¶n cho vay kh«ng ho¹t ®éng trung b×nh cña c¸c ng©n hµng ®· ®¹t møc kû lôc lµ 16,2%, thËm chÝ mét sè nhµ ph©n tÝch ­íc tÝnh con sè nµy cã thÓ cao h¬n n÷a lµ trªn 20%. Do vËy c¸c ng©n hµng §µi Loan ®· ph¶i ®èi ®Çu víi vÊn ®Ò thÕ chÊp d­íi h×nh thøc cæ phÇn ®ang bÞ mÊt gi¸ trÞ, thËm chÝ ph¶i ®èi phã víi nh÷ng kho¶n thua lç lín h¬n do møc thiÖt h¹i lín trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. Ng­êi ta ­íc tÝnh cã tíi 100 tû USD c¸c kho¶n nî khã tr¶ trong n¨m 2001. NÕu t×nh h×nh kinh tÕ tiÕp tôc xÊu ®i th× sè c¸c c«ng ty m¾c nî cã thÓ bÞ ph¸ s¶n gièng nh­ khñng ho¶ng tr­íc ®©y. §Ó chèng l¹i sù suy gi¶m nÒn kinh tÕ, chÝnh quyÒn §µi Loan ®· tiÕn hµnh hµng lo¹t biÖn ph¸p nh­ ph¸ gi¸ ®ång néi tÖ, gi¶m l·i suÊt, më cöa hÖ thèng ng©n hµng cho c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi vµ th«ng qua hµng lo¹t c¸c ®¹o luËt, kÓ c¶ luËt vÒ c«ng ty cæ phÇn tµi chÝnh nh»m dì bá hµng rµo gi÷a c¸c dÞch vô tµi chÝnh vµ t¨ng tèc qu¸ tr×nh s¸p nhËp. §µi Loan ®· quyÕt ®Þnh më cöa hoµn toµn ngµnh n¨ng l­îng cho ®Çu t­ n­íc ngoµi nh»m thu hót thªm vèn cho hßn ®¶o nµy sau khi gia nhËp WTO. Theo ®ã c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ®­îc phÐp n¾m 100% cæ phÇn trong c¸c nhµ m¸y ®iÖn cña §µi Loan, t¨ng so víi nh÷ng h¹n chÕ tr­íc kia lµ ch­a ®Çy 50%. HiÖn nay cã mét mèi quan t©m lín cña §µi Loan ®ã lµ nguy c¬ c¹nh tranh cña hµng hãa Trung Quèc víi gi¸ rÎ h¬n hµng §µi Loan. ViÖc ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn tö ®ang bÞ ®e däa ®· buéc §µi Loan ph¶i chuyÓn h­íng vµo c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao h¬n nh­ nghiªn cøu s¸ng chÕ thiÕt kÕ, dÞch vô vµ ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh dÖt, thÐp, ®ãng tÇu vµo §¹i lôc cã chi phÝ thÊp h¬n nh»m t¨ng lîi nhuËn. Tõ th¸ng 11-2001, §µi Loan ®· quyÕt ®Þnh níi láng nh÷ng h¹n chÕ vÒ ®Çu t­ vµo Trung Quèc nh»m t¨ng c­êng mèi quan hÖ kinh tÕ khi c¶ hai bªn ®Òu gia nhËp WTO. Theo chÝnh s¸ch míi nµy, §µi Loan ®· cho phÐp c¸c nhµ kinh doanh ®­îc ®Çu t­ trùc tiÕp vµo §¹i lôc, b¸c bá c¸c kho¶n ®Çu t­ tèi ®a lµ 50 triÖu USD ®èi víi mçi dù ¸n, t¨ng møc giíi h¹n ®Çu t­ ®èi víi c¸c c«ng ty niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n trªn ®¶o vµ cho phÐp tiÕn hµnh c¸c vô giao dÞch trùc tiÕp nÕu tu©n thñ ®­îc c¸c ®iÒu kiÖn vÒ tµi chÝnh. Theo sè liÖu cña §µi Loan, tÝnh tíi cuèi n¨m 2001, tæng sè ®Çu t­ ®­îc phÐp vµo Trung Quèc lªn tíi h¬n 24 ngh×n dù ¸n trÞ gi¸ lµ 9,2 tû USD trong ®ã cã h¬n 20 ngh×n dù ¸n ®· ®­îc thùc hiÖn. Ng« ThÞ Trinh, “Suy gi¶m kinh tÕ cña c¸c NIE ch©u ¸ vµ c¸c biÖn ph¸p øng phã”, T¹p chÝ Kinh tÕ ch©u ¸ - TBD, sè 2, 2002. B­íc sang n¨m 2002, nÒn kinh tÕ §µi Loan b¾t ®Çu cã nhiÒu khëi s¾c, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ c¶ n¨m ®¹t 3,9%, t¨ng 6,1% so víi møc -2,2% n¨m 2001, b×nh qu©n thu nhËp ®Çu ng­êi GNP ®¹t 12.884 USD. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do dùa vµo søc kÐo tõ kim ng¹ch xuÊt khÈu sang Trung Quèc ®¹i lôc. Kim ng¹ch th­¬ng m¹i hai bê t¨ng 38,1%, ®¹t 44,67 tû USD, lÇn ®Çu tiªn v­ît qua møc th­¬ng m¹i cña §µi Loan víi Mü. §iÒu nµy lµm cho tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu cña §µi Loan ®¹t ®Õn møc 8,7%. Tõ nöa cuèi n¨m 2003, nÒn kinh tÕ §µi Loan ®· håi phôc mét c¸ch nhanh chãng tho¸t khái sù tr× trÖ do c¨n bÖnh SARS vµ cuéc chiÕn I-r¾c g©y ra. Nhu cÇu xuÊt khÈu lín ë Trung Quèc, Mü vµ c¸c thÞ tr­êng kh¸c, còng nh­ c¸c dßng ®Çu t­ trùc tiÕp lÉn gi¸n tiÕp ®æ vµo, ®· lµm GNP cña §µi Loan t¨ng tr­ëng víi tèc ®é ®­îc ®¸nh gi¸ lµ mét trong nh÷ng tèc ®é cao nhÊt khu vùc. Nhu cÇu n­íc ngoµi m¹nh tiÕp tôc lµ ®éng lùc t¨ng tr­ëng ®èi víi nÒn kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu cña §µi Loan vµo n¨m 2004. Còng tõ n¨m 2003, dßng ®Çu t­ n­íc ngoµi trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp ®· ®Èy m¹nh ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n, møc t¨ng tr­ëng tíi gÇn 50%, mét xu h­íng kÐo dµi sang n¨m 2004. Sù ph¸t triÓn trë l¹i cña nÒn kinh tÕ cïng víi viÖc c¾t gi¶m thuÕ ®Êt ®· kÕt thóc giai ®o¹n ®×nh trÖ trªn thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, còng lµm cho ho¹t ®éng cña ngµnh ng©n hµng cã nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ. Cuèi n¨m 2003, tû lÖ nî khã ®ßi cña hÖ thèng ng©n hµng ®· gi¶m xuèng 4,3%, møc thÊp nhÊt trong vßng 6 n¨m. Tû lÖ thÊt nghiÖp vµo th¸ng 12/2003 gi¶m xuèng møc thÊp nhÊt trong vßng 30 th¸ng, ë møc 4,6%. Nh÷ng xu thÕ tèt ®Ñp ®ã tiÕp tôc diÔn ra trong thêi gian qua. 2. Nh÷ng t¸c ®éng tíi nÒn kinh tÕ §µi Loan gia nhËp WTO víi t­ c¸ch lµ thµnh viªn cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn bëi thÕ c¸c ®iÒu kiÖn khi gia nhËp còng rÊt cao vµ kh¾t khe. Tuy nhiªn, sau gÇn 4 n¨m gia nhËp WTO viÖc thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt ®ã gÇn nh­ kh«ng g©y ra nh÷ng vÊn ®Ò lín ®èi víi §µi Loan, chñ yÕu lµ tÝch cùc vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn râ ë tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña §µi Loan trong nh÷ng n¨m qua. Tõ mét nÒn kinh tÕ cã tèc ®é t¨ng tr­ëng ©m tr­íc khi gia nhËp WTO chuyÓn sang t¨ng tr­ëng d­¬ng vµo nh÷ng n¨m tiÕp theo sau khi ®· gia nhËp. NÕu n¨m 2001 tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña §µi Loan lµ -2,2%, th× sang n¨m 2002 lµ 3,9%, n¨m 2003 lµ 3,3% vµ nöa n¨m ®Çu n¨m 2004 cã tèc ®é t¨ng tr­ëng v­ît bËc lµ 7,17% vµ c¶ n¨m lµ 5,71%, cßn tèc ®é t¨ng tr­ëng cña n¨m 2005 dù kiÕn lµ 3,7%. B×nh qu©n GDP ®Çu ng­êi ®¹t kho¶ng 14.032 USD Taiwan Economic Forum, Volume 3, Number 10 October 2005. (Xem BiÓu ®å 1). Ngoµi ra, nã cßn ®­îc thÓ hiÖn râ h¬n trong ph­¬ng diÖn xuÊt nhËp khÈu th­¬ng m¹i cña §µi Loan. N¨m 2001, xuÊt nhËp khÈu cña §µi Loan biÓu hiÖn tØ lÖ t¨ng tr­ëng ©m, -20,21%, ®Õn n¨m 2002 tØ lÖ nµy ®· t¨ng lªn lµ 5,66% (n¨m ®Çu tiªn lµ thµnh viªn WTO). N¨m 2003 theo thèng kª cña h¶i quan §µi Loan, kim ng¹ch nhËp khÈu ®¹t 127,25 tû USD, t¨ng 13,1% vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 144,18 tû USD, t¨ng 10,4% so víi n¨m 2002. N¨m 2004, kim ng¹ch nhËp khÈu ®¹t 167,89 tû USD, t¨ng 31,9%, kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 174 tû USD, t¨ng 20,7%, xuÊt siªu 6,124 tû. Trong hai n¨m 2003 vµ 2004 cã tØ lÖ nhËp khÈu mËu dÞch so víi xuÊt khÈu liªn tôc t¨ng, ®Æc biÖt lµ trong ngµnh n«ng nghiÖp, ®iÒu nµy nãi râ thÞ tr­êng tiªu dïng trªn ®¶o ®ang ®­îc c¶i thiÖn. Trong 10 th¸ng ®Çu n¨m 2005, tØ lÖ t¨ng tr­ëng nhËp khÈu lµ 10,7% vµ tØ lÖ t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu lµ 8,0%. Vô Thèng kª, Bé Kinh tÕ §µi Loan. 11/2005. Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu tæng hîp cña §µi Loan cho thÊy, sau khi gia nhËp WTO, tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) còng nh­ c¸c ngµnh nghÒ cña §µi Loan ®Òu cã b­íc tiÕn râ nÐt. Trõ mét sè ngµnh c«ng nghiÖp phi thuÕ quan vµ mét bé phËn ngµnh n«ng nghiÖp, cßn ®¹i bé phËn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp ®Òu ®­îc h­ëng lîi tõ viÖc gia nhËp WTO. Nh÷ng thµnh tùu vÒ kinh tÕ cña §µi Loan ®· t¹o søc thuyÕt phôc lín, chÝnh s¸ch cña chÝnh quyÒn §µi Loan ®­îc nhiÒu giíi trong x· héi ñng hé. §¹t ®­îc ®iÒu ®ã chÝnh bëi trong qu¸ tr×nh 12 n¨m nç lùc ®µm ph¸n gia nhËp WTO, §µi Loan ®· tÝch cùc söa ®æi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cña m×nh phï hîp h¬n theo nh÷ng chÕ ®Þnh cña GATT/WTO theo h­íng tù do hãa, quèc tÕ hãa. §ång thêi, sau khi trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO, §µi Loan vÉn tiÕp tôc thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt më cöa thÞ tr­êng h¬n n÷a ®Ó cã thÓ hßa m×nh s©u h¬n vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Tuy nhiªn, ®èi víi mét sè ngµnh vµ lÜnh vùc cô thÓ th× vÉn chÞu t¸c ®éng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp sau khi gia nhËp WTO. Tr­íc tiªn ®èi víi lÜnh vùc n«ng nghiÖp, tuy chØ chiÕm 1,96% GDP cña §µi Loan vµo n¨m 2001, song lµ ngµnh chÞu ¶nh h­ëng vµ th¸ch thøc râ rÖt nhÊt. MÆt kh¸c, ®©y lµ mét nguån xuÊt khÈu thu ngo¹i tÖ, vµ ®Æc biÖt liªn quan ®Õn ®êi sèng vµ viÖc lµm cña mét l­îng d©n c­ ®¸ng kÓ trªn ®¶o. Sè ng­êi thÊt nghiÖp trong n«ng nghiÖp n¨m 2001 chiÕm tíi 7% sè ng­êi thÊt nghiÖp toµn §µi Loan. Mét n¨m sau khi §µi Loan gia nhËp WTO, t¸c ®éng cña viÖc më cöa thÞ tr­êng ®èi víi ngµnh n«ng nghiÖp ®· trë nªn râ rµng h¬n. VÝ dô, gi¸ cña nhiÒu mÆt hµng nh­ g¹o, hoa qu¶, thÞt gµ ®· gi¶m xuèng do c¸c mÆt hµng nhËp khÈu. Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh n«ng nghiÖp gi¶m 0,63% n¨m 2002, víi møc s¶n xuÊt ngò cèc gi¶m 5,54%, ch¨n nu«i gia sóc t¨ng 3,95%, vµ s¶n xuÊt h¶i s¶n t¨ng 2,7%. N¨m 2003, chØ sè s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña §µi Loan l¹i gi¶m 0,83% so víi n¨m tr­íc. Do bÞ h¹n h¸n, diÖn tÝch ®Êt nghØ t¨ng, diÖn tÝch ®Êt gieo trång gi¶m, c¸c lo¹i n«ng s¶n nh­ ngò cèc, rau, nÊm... ®Òu gi¶m s¶n l­îng, chØ cã hoa qu¶ t¨ng 5,6%, h¶i s¶n t¨ng 4,42%; thÞt gia sóc, gia cÇm còng gi¶m 2,05%. Tuy nhiªn, t¸c ®éng tiªu cùc do viÖc gia nhËp WTO kh«ng lín nh­ ng­êi ta e ng¹i. ViÖc xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng n«ng s¶n ®­îc lîi nhê nguyªn t¾c ®èi xö quèc gia ®· lµm cho viÖc xuÊt khÈu c¸c lo¹i hµng n«ng s¶n nµy cã lîi. XuÊt khÈu n«ng s¶n cña §µi Loan ®· t¨ng lªn 2,8% trong n¨m 2003 so víi n¨m 2002, trong ®ã mét sè hoa qu¶ nh­ chuèi, xoµi, khÕ, ®u ®ñ t¨ng ®Õn 40%. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c mÆt hµng n«ng s¶n phÈm vµ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp qua chÕ biÕn liªn tôc t¨ng tõ n¨m 2001, lÇn l­ît lµ 1960,2 triÖu USD (2001); 2048,6 triÖu USD (2002); 2147,6 triÖu USD (2003); 2462,5 triÖu USD (2004) vµ 1953,2 triÖu USD (10 th¸ng 2005). Tuy nhiªn, nh÷ng con sè nµy chØ chiÕm mét tØ lÖ rÊt nhá trong tæng sè kim ng¹ch xuÊt khÈu cña §µi Loan qua c¸c n¨m, ®ã lµ chØ chiÕm 1,6% (2001); 1,6% (2002); 1,5% (2003); 1,4% (2004) vµ 1,3% (10 th¸ng 2005). Tæng hîp tõ sè liÖu thèng kª cña Bé Kinh tÕ §µi Loan, 11/2005. Thø hai, ®èi víi lÜnh vùc c«ng nghiÖp, lµ ngµnh chiÕm tØ träng t­¬ng ®èi lín trong GDP cña §µi Loan, n¨m 2001 lµ 31,17%, tuy nhiªn viÖc gia nhËp WTO cã t¸c ®éng kh«ng lín ®èi víi ngµnh nµy. §iÒu nµy lµ do chÝnh quyÒn §µi Loan ®· ®iÒu chØnh luËt ph¸p, c¾t gi¶m thuÕ quan, vµ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p tù do ho¸ th­¬ng m¹i trong suèt 10 n¨m tr­íc khi gia nhËp WTO. VÒ mÆt thuÕ quan, n¨m 2001, møc thuÕ quan cña 84% c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp ®· ë møc d­íi 10%, víi møc thuÕ quan trung b×nh 6,03%. Cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan xuèng 4,15% vµo n¨m 2011 sÏ kh«ng lµ mét sù c¾t gi¶m qu¸ lín. Nh­ vËy, viÖc gia nhËp WTO sÏ kh«ng cã t¸c ®éng tiªu cùc ®¸ng kÓ vµo c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp nãi chung. Ng­îc l¹i, tù do ho¸ l¹i lµm cho c¸c nhµ c«ng nghiÖp §µi Loan cã thªm thÞ tr­êng ®Ó bu«n b¸n. §èi víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp dùa vµo thÞ tr­êng bªn trong vµ t­¬ng ®èi kÐm søc c¹nh tranh tÊt nhiªn sÏ ph¶i chÞu c¹nh tranh m¹nh h¬n tõ nhËp khÈu, do ®ã ph¶i chÞu t¸c ®éng tiªu cùc. Cã thÓ thÊy râ t¸c ®éng cña viÖc gia nhËp WTO víi mét sè ngµnh nh­ sau: c¸c ngµnh cã t¸c ®éng tÝch cùc hoÆc Ýt bÞ ¶nh h­ëng lµ ®iÖn tö, th«ng tin, chÕ t¹o m¸y, thÐp, m«t«, ho¸ dÇu, d­îc phÈm, s¶n phÈm nhùa, dÖt may, thùc phÈm vµ hµng kh«ng. C¸c ngµnh bÞ t¸c ®«ng tiªu cùc lµ «t«, hµng gia dông, ®iÖn m¸y, s¶n xuÊt giÊy, ®Æc biÖt lµ thuèc l¸ vµ r­îu. Thø ba, ®èi víi lÜnh vùc dÞch vô, lµ ngµnh nghÒ quan träng nhÊt trong nÒn kinh tÕ §µi Loan. Ngµnh nµy ®· ®ãng gãp 66,87% GDP cña toµn l·nh thæ §µi Loan (2001) vµ t¨ng dÇn trong nh÷ng n¨m tiÕp theo nh­ 67,63% (2003); 68,72% (2004) vµ trong quý I vµ quý II n¨m 2005 ®ãng gãp trªn møc 70% GDP. Vô Thèng kª, Bé Kinh tÕ §µi Loan. 11/2005. N¨m 2004 víi sè ng­êi lµm viÖc lµ 568 ngh×n ng­êi, chiÕm 58,23% sè lao ®éng cã viÖc lµm. Cïng víi viÖc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn ngµnh dÞch vô sau khi gia nhËp WTO, dù ®o¸n ®Õn n¨m 2008 ngµnh nµy sÏ thu hót thªm lao ®éng n©ng tû träng lªn møc ®ét ph¸, ®¹t 60% sè lao ®éng cã viÖc lµm. Th¸ng 6 n¨m 2004, sè doanh nghiÖp trong ngµnh dÞch vô cña §µi Loan lµ 877 ngµn, tû lÖ doanh nghiÖp dÞch vô trong tæng sè doanh nghiÖp t¨ng lªn hµng n¨m: 76,84% vµo n¨m 1996, ®¹t møc cao nhÊt vµo n¨m 2002 lµ 78,89%, møc 78,63% vµo n¨m 2003 vµ th¸ng 6 n¨m 2004 lµ 78,89%. Møc tiªu thô hµng ho¸ cña ngµnh dÞch vô ®¹t 8.400 tû §µi tÖ, chiÕm 56% tæng møc doanh lîi cña §µi Loan (Xem BiÓu ®å 2). Víi nh÷ng cam kÕt nh­ trªn ®· tr×nh bÇy th× viÖc gia nhËp WTO sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ t­¬ng ®èi tèt cho ngµnh dÞch vô §µi Loan. Khi thÞ tr­êng ngµnh dÞch vô më cöa nã kh«ng nh÷ng gióp thu hót vèn n­íc ngoµi vµ n©ng cao kü thuËt kinh doanh cho §µi Loan, mµ cßn gióp t¨ng nhanh tèc ®é c¶i c¸ch tiÒn tÖ, lµm cho m¹ng l­íi vµ trung t©m vËn hµnh th«ng tin viÔn th«ng ph¸t triÓn. ChØ cã sè Ýt ngµnh dÞch vô chuyªn nghiÖp do ng­êi n­íc ngoµi tiÕn vµo thÞ tr­êng mµ lµm t¨ng thªm nhiÒu ¸p lùc c¹nh tranh nh­ ngµnh luËt s­, ngµnh dÞch vô chÕ t¸c vµ tiªu thô s¶n phÈm ®iÖn ¶nh, ngµnh dÞch vô chiÕu phim ¶nh, ngµnh kinh doanh tr¹m tËp kÕt hµng hãa hµng kh«ng vµ ngµnh tiÕp nhËn vËn chuyÓn hµng hãa hµng kh«ng... Ngoµi ra, viÖc gia nhËp WTO cßn cã t¸c ®éng tiªu cùc tíi thÞ tr­êng lao ®éng cña §µi Loan. Tû lÖ thÊt nghiÖp lu«n ®øng ë møc cao khã cã thÓ h¹ thÊp xuèng. Tõ nh÷ng n¨m 1960, sau khi §µi Loan ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt h­íng vÒ xuÊt khÈu th× ®· t¹o ra rÊt nhiÒu c¬ héi viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. §Õn nh÷ng n¨m 1980, khi nÒn kinh tÕ chuyÓn sang ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ tËp trung nhiÒu hµm l­îng khoa häc kü thuËt th× tØ lÖ thÊt nghiÖp vÉn ë møc thÊp, vµ ®Õn n¨m 2000, tØ lÖ thÊt nghiÖp vÉn kh«ng v­ît qu¸ 3%. Nh­ng b¾t ®Çu tõ n¨m 2001, cïng víi sù suy tho¸i cña nÒn kinh tÕ vµ sù thay ®æi cña c¬ cÊu ngµnh nghÒ, tØ lÖ thÊt nghiÖp liªn tôc leo thang nhanh chãng, n¨m 2001 ®¹t 4,6%, n¨m 2002 t¨ng lªn møc 5,2%, n¨m 2003 vÉn ë møc 5,0%. Víi tØ lÖ thÊt nghiÖp t¨ng cao nh­ vËy, chÝnh quyÒn §µi Loan ®· dïng 22 tû §µi tÖ ®Ó t¹o thªm kho¶ng 70 ngh×n c¬ héi viÖc lµm t¹m thêi, ®ång thêi cã c¸c chÝnh s¸ch hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá khi thu hót lao ®éng thÊt nghiÖp, nh­ng tØ lÖ thÊt nghiÖp vÉn kh«ng gi¶m xuèng. §Õn th¸ng 9 n¨m 2004, sè ng­êi thÊt nghiÖp lµ 461 ngh×n ng­êi, tØ lÖ thÊt nghiÖp ®¹t 4,5%. TÝnh trong c¶ n¨m 2004 sè ng­êi thÊt nghiÖp lµ 454 ngh×n ng­êi, víi 4,44% tØ lÖ thÊt nghiÖp. Trong 9 th¸ng ®Çu n¨m 2005 tØ lÖ thÊt nghiÖp lµ 4,1%, tuy cã xu h­íng gi¶m nh­ng tØ lÖ thÊt nghiÖp khã cã thÓ gi¶m ®Õn con sè d­íi 3%. §iÒu nµy thÓ hiÖn vÊn ®Ò thÊt nghiÖp ®ang ngµy cµng nghiªm träng trong nÒn kinh tÕ §µi Loan kÓ tõ khi gia nhËp WTO. Tuy nhiªn, nÕu so s¸nh tØ lÖ thÊt nghiÖp nµy víi mét sè n­íc vµ khu vùc kh¸c trªn thÕ giíi th× ®©y vÉn lµ con sè lµm chÝnh quyÒn §µi Loan bít phÇn lo l¾ng. N¨m 2004, tØ lÖ thÊt nghiÖp cña NhËt, Mü, Hång K«ng, Ph¸p, §øc lÇn l­ît lµ 4,7%, 5,5%, 6,8%, 10%, 10,6% Theo “Thèng kª nguån nh©n lùc” cña Vô Thèng kª ViÖn Hµnh chÝnh §µi Loan, 9/2005. . Dùa trªn mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c häc gi¶ §µi Loan, chóng t«i xin ph©n tÝch thªm nh÷ng t¸c ®éng cô thÓ cña viÖc gia nhËp WTO ®èi víi mét sè ngµnh s¶n xuÊt ë §µi Loan: Ngµnh c«ng nghiÖp thùc phÈm: Tr­íc khi gia nhËp, thuÕ nhËp khÈu b×nh qu©n cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp thùc phÈm lµ 26,1%; sau khi gia nhËp, tû lÖ ®ã gi¶m xuèng cßn 14,02%, trong ®ã nhiÒu lo¹i s¶n phÈm vèn cã møc thuÕ kh«ng cao nªn kh«ng thÓ gi¶m thÊp h¬n; tû lÖ thuÕ quan cña mét sè s¶n phÈm nh­ b¸nh kÑo, socola, kÑo cao su... liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch b¶o hé n«ng s¶n nªn kh«ng thÓ mua víi gi¸ rÎ, v× thÕ mét sè s¶n phÈm nh­ ®­êng ¨n, l¹c, ®ç ®á, bét m× còng cã chiÒu h­íng t¨ng gi¸. Sau khi gia nhËp, do ph¶i ®iÒu chØnh møc thuÕ thÊp xuèng nªn cã thÓ lµm gi¶m gi¸ thµnh phÈm cña mét sè doanh nghiÖp. V× r»ng, nh÷ng s¶n phÈm n«ng nghiÖp nh­ lóa m¹ch, bét m×, l¹c, ®Ëu ®á, nguyªn liÖu lµm s÷a vµ ®­êng ¨n l¹i n»m trong hÖ thèng thuÕ b¶o hé, tõ ®ã n¶y sinh t×nh tr¹ng chªnh lÖch kh«ng hîp lý so víi møc thuÕ theo quy ®Þnh cña WTO. Bëi thÕ, viÖc ®iÒu chØnh hîp lý c¬ cÊu thuÕ theo khung thuÕ cña WTO lµ ®iÒu hÕt søc quan träng ®èi víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp thùc phÈm §µi Loan. Ngµnh th«ng tin, ®iÖn tö vµ ®iÖn gia dông: Ngµnh th«ng tin ®iÖn tö §µi Loan chñ yÕu ®­îc tiªu thô trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, trong ®ã nhiÒu ngµnh cã tû träng tiªu thô bªn ngoµi chiÕm tíi 50% trë lªn. Søc c¹nh tranh cña c¸c ngµnh nµy t­¬ng ®èi m¹nh, trong khi thuÕ nhËp khÈu kh«ng cao: kho¶ng 1-5%, do ®ã viÖc gia nhËp WTO kh«ng ¶nh h­ëng lín ®Õn c¸c ngµnh nµy. H¬n n÷a, hÇu hÕt c¸c n­íc l¹i thùc hiÖn gi¶m thuÕ nhËp khÈu, nªn ngµnh th«ng tin, ®iÖn tö §µi Loan cµng cã c¬ héi më réng thÞ tr­êng vµ thu lîi h¬n. Tuy nhiªn, víi c¸c ngµnh ®iÖn gia dông l¹i kh«ng cã ®­îc ­u thÕ ®ã. V× r»ng, sau khi trë thµnh thµnh viªn WTO, thuÕ nhËp khÈu sÏ h¹ thÊp, trong khi s¶n phÈm ngµnh ®iÖn gia dông chñ yÕu tiªu thô t¹i néi ®Þa, v× thÕ sÏ vÊp ph¶i søc c¹nh tranh, xung ®ét lín. Ngµnh c«ng nghiÖp « t«: §µi Loan hiÖn vÉn ®ang thùc hiÖn b¶o hé t­¬ng ®èi cao trong ngµnh chÕ t¹o « t«. Sau khi gia nhËp WTO, sÏ tõng b­íc h¹ thÊp thuÕ nhËp khÈu, bá thuÕ « t« thµnh phÈm vµ níi bá c¸c quy ®Þnh h¹n chÕ nhËp khÈu « t«, thùc hiÖn më cöa nhËp khÈu xe con vµo n¨m 2007. Theo dù tÝnh, sau khi bá quy ®Þnh h¹n chÕ nhËp « t«, thÞ phÇn cña c¸c ngµnh chÕ t¹o « t« §µi Loan t¹i néi ®Þa sÏ gi¶m kho¶ng 30%, tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm sÏ gi¶m 60%. ViÖc dì bá quy ®Þnh chÕ t¹o « t« thµnh phÈm t¹o nªn kh¶ n¨ng c¸c xÝ nghiÖp sÏ nhËp kho¶ng 30% linh kiÖn tr­íc ®©y do §µi Loan tù chÕ t¹o. TÕ Häc NghÜa: Bµn vÒ kinh tÕ §µi Loan, C«ng ty h÷u h¹n cæ phÇn khai ph¸t T©n V¨n Kinh, 2004, tr204 Cã thÓ thÊy, sau khi gia nhËp WTO, ngµnh chÕ t¹o « t« §µi Loan sÏ chÞu søc c¹nh tranh kh¸ lín. Ngµnh gang thÐp: Tr­íc khi gia nhËp WTO, møc thuÕ c¸c mÆt hµng gang thÐp §µi Loan ®a phÇn d­íi 10%, h¬n thÕ kh«ng vÊp ph¶i søc c¶n cña hµng rµo phi thuÕ quan. ThÞ tr­êng gang thÐp §µi Loan ®· ®¹t tr×nh ®é tù do ho¸ cao, v× thÕ viÖc gia nhËp WTO kh«ng g©y t¸c ®éng lín ®Õn ngµnh nµy. Ng­îc l¹i, trong t­¬ng lai, thuÕ nhËp khÈu gang thÐp trªn thÕ giíi sÏ hoµn toµn bÞ xo¸ bá, thÞ tr­êng hoµn toµn n»m trong thÕ c¹nh tranh, §µi Loan Ýt ph¶i ®èi mÆt víi søc c¶n tiªu thô t¹i thÞ tr­êng bªn ngoµi, gi¸ thµnh nguyªn liÖu gang thÐp cã kh¶ n¨ng gi¶m xuèng. §ã lµ ®iÒu cã lîi cho sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp gang thÐp §µi Loan. Ngµnh dÖt may: Do c¬ cÊu thuÕ nhËp khÈu cña ngµnh dÖt may §µi Loan t­¬ng ®­¬ng víi NhËt B¶n vµ c¸c n­íc thµnh viªn EU, nªn sau khi gia nhËp WTO ®· kh«ng cßn møc ®iÒu chØnh thÊp h¬n, ®a phÇn c¸c s¶n phÈm dÖt ®Òu kh«ng phải ®iÒu chØnh khung thuÕ, v× thÕ c¸c ngµnh nµy còng kh«ng chÞu t¸c ®éng m¹nh cña viÖc gia nhËp WTO. Ngµnh c«ng nghiÖp c¬ khÝ: Do thuÕ nhËp khÈu cña c¸c ngµnh c¬ khÝ §µi Loan vèn kh«ng cao, nªn còng kh«ng chÞu ¶nh h­ëng lín cña viÖc gia nhËp WTO. Tr­íc khi gia nhËp, thuÕ nhËp khÈu m¸y n«ng nghiÖp lµ 3,5%, ®· ë møc rÊt thÊp; m¸y dïng trong x©y dùng lµ 5%, sau khi gia nhËp WTO sÏ ph©n kú 4 n¨m ®iÒu chØnh thÊp xuèng. Nh­ng do c¸c xÝ nghiÖp §µi Loan kh«ng cã høng thó s¶n xuÊt lo¹i s¶n phÈm nµy, nªn møc ®é ¶nh h­ëng tõ viÖc gia nhËp WTO còng kh«ng lín. ThuÕ m¸y c«ng cô lµ 10%, c¸c n­íc yªu cÇu §µi Loan h¹ xuèng 0-5%; møc thuÕ cña c¸c lo¹i m¸y chuyªn dông lµ 3,5-5%, c¸c n­íc yªu cÇu h¹ xuèng 1,75-2,5% TÕ Häc NghÜa: Bµn vÒ kinh tÕ §µi Loan, C«ng ty h÷u h¹n cæ phÇn khai ph¸t T©n V¨n Kinh, 2004, tr205 . Tuy nhiªn, do c¸c lo¹i m¸y mãc nµy ®· cã møc thuÕ nhËp khÈu thÊp, l¹i sím tham gia c¹nh tranh quèc tÕ, nªn chÞu ¶nh h­ëng cña viÖc gia nhËp WTO kh«ng lín. KÕt luËn Nh×n chung, theo ®¸nh gi¸ cña nhiÒu ng­êi ¶nh h­ëng cña viÖc §µi Loan gia nhËp WTO tíi nÒn kinh tÕ chñ yÕu lµ thuËn lîi vµ tÝch cùc. Nh÷ng n¨m qua, nÒn kinh tÕ §µi Loan t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn æn ®Þnh ®· thÓ hiÖn râ tÝnh hiÖu qu¶ cña viÖc héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. §¹t ®­îc ®iÒu ®ã lµ nhê vµo nh÷ng nç lùc c¶i c¸ch cña chÝnh quyÒn vµ cè g¾ng v­¬n lªn cña giíi doanh nh©n §µi Loan. Tuy ngµnh n«ng nghiÖp ph¶i chÞu t¸c ®éng trùc tiÕp vµ tiªu cùc h¬n c¶, song do ngµnh nµy chØ chiÕm mét tØ träng nhá trong nÒn kinh tÕ, ®ång thêi víi nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî tõ phÝa chÝnh quyÒn, nªn t¸c ®éng cña nã ®· kh«ng t¹o ra nh÷ng vÊn ®Ò lín cho nÒn kinh tÕ. Ng­îc l¹i víi ngµnh n«ng nghiÖp, th× c«ng nghiÖp vµ dÞch vô lµ hai ngµnh ®­îc h­ëng lîi lín nhê viÖc §µi Loan gia nhËp WTO. Cã ®­îc ®iÒu ®ã, chÝnh bëi trong suèt lé tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO, §µi Loan ®· nç lùc tiÕn hµnh c¶i c¸ch vµ thóc ®Èy thùc hiÖn theo nh÷ng quy ®Þnh vµ ®Þnh chÕ cña tæ chøc th­¬ng m¹i lín nhÊt toµn cÇu nµy theo h­íng tù do ho¸, quèc tÕ ho¸, ph¸p chÕ ho¸. Vµ sau khi trë thµnh thµnh viªn cña WTO, §µi Loan vÉn tiÕp tôc thùc hiÖn nh÷ng ®iÒu ®ã. §©y cã lÏ lµ kinh nghiÖm cho nh÷ng n­íc ®i sau nh»m rót ng¾n thêi gian còng nh­ nh÷ng khã kh¨n trong viÖc hßa m×nh vµo nÒn kinh tÕ chung cña thÕ giíi. Tãm l¹i, nhê quyÕt t©m vµ nç lùc chung cña chÝnh quyÒn vµ ng­êi d©n, tr¶i qua mÊy chôc n¨m phÊn ®Êu, §µi Loan ®· trë thµnh mét nÒn th­¬ng m¹i lín thø 14 thÕ giíi, GNP ®øng thø 19 thÕ giíi, b×nh qu©n thu nhËp quèc d©n ®¹t h¬n 12000 USD, dù tr÷ ngo¹i tÖ ®øng thø 3 thÕ giíi, lµ l·nh thæ ®Çu t­ ra n­íc ngoµi lín thø 7 thÕ giíi. V× vËy, viÖc §µi Loan trë thµnh thµnh viªn WTO cã ý nghÜa quan träng kh«ng chØ vÒ kinh tÕ mµ c¶ vÒ chÝnh trÞ, lµ thêi c¬ tèt cho l·nh thæ nµy t¹o lËp chç ®øng trªn vò ®µi kinh tÕ th­¬ng m¹i cña thÕ giíi. §µi Loan gia nhËp WTO tuy cã tÝnh ®Æc thï do bèi c¶nh lÞch sö cô thÓ cña hßn ®¶o nµy, nh­ng vÉn mang tÝnh phæ biÕn mµ c¸c nÒn kinh tÕ ®i sau cã thÓ tham kh¶o, ®ã chÝnh lµ: TÝch cùc vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ con ®­êng vµ lèi tho¸t tèt nhÊt ®Ó c¸c nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn cã thÓ thu hÑp kho¶ng c¸ch chªnh lÖch vµ sù tôt hËu cña m×nh. Tµi liÖu tham kh¶o TiÕng ViÖt 1. NguyÔn Huy Quý: Kú tÝch kinh tÕ §µi Loan. Nxb ChÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi, n¨m 1995. 2. D­¬ng V¨n Lîi: Quan hÖ mËu dÞch ViÖt Nam - §µi Loan: M« thøc ph©n c«ng quèc tÕ. T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc, sè 2 vµ 3-2002. 3. NguyÔn Liªn H­¬ng: B­íc ®Çu t×m hiÓu vÒ lÜnh vùc hîp t¸c lao ®éng gi÷a ViÖt Nam vµ §µi Loan. T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc, sè 6 - 2002. 4. NguyÔn TrÇn QuÕ: Vai trß cña §µi Loan trong ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i ViÖt Nam thêi kú ®æi míi vµ triÓn väng. T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc, sè 2 - 2003. 5. Phan An: Tr­êng hîp phô n÷ ViÖt Nam lÊy chång §µi Loan – Tõ mét gãc nh×n. T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc, sè 6 - 2003. 6. Phïng ThÞ HuÖ: 20 n¨m quan hÖ kinh tÕ §¹i lôc-§µi Loan. T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc, sè 5-1999 7. Phïng ThÞ HuÖ: NÒn kinh tÕ §µi Loan: nh÷ng th¸ch thøc tr­íc ng­ìng cöa b­íc vµo thÕ kû XXI. T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc, sè 1-1998. 8. Phïng ThÞ HuÖ: Ngo¹i th­¬ng §µi Loan: Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc, sè 3-1998. 9. Hoµi Nam: TriÓn väng hîp t¸c phi chÝnh phñ gi÷a ViÖt Nam vµ l·nh thæ §µi Loan. T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc, sè 10. NguyÔn §×nh Liªm: Quan hÖ kinh tÕ §µi Loan - ViÖt Nam trong bèi c¶nh chung cña chÝnh s¸ch h­íng Nam. T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc, sè 3-1995. 11. NguyÔn §×nh Liªm: N«ng nghiÖp §µi Loan vµ triÓn väng hîp t¸c ViÖt Nam-§µi Loan trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp. T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc, sè 3-2003. 12. Kim Ngäc: Kinh tÕ thÕ giíi 2003-2004 ®Æc ®iÓm vµ triÓn väng, Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, 5-2004. 13. T¹p chÝ: Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, ViÖn Kinh tÕ thÕ giíi ViÖt Nam, sè n¨m 2001; 2002; 2003; 2004 14. T¹p chÝ: Kinh tÕ ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng, Trung t©m Kinh tÕ ch©u ¸ - TBD, c¸c sè n¨m 2001; 2002; 2003; 2004. TiÕng Trung Quèc 1. NghÞ ®Þnh th­ gia nhËp WTO cña §µi Loan 2. §¸nh gi¸ vÒ triÓn väng c«ng t¸c cña §oµn ®¹i biÓu §µi Loan t¹i WTO. B¸o c¸o ngµy 26-5-2004. 3. B¸o c¸o nghiÖp vô cña Uû ban n«ng nghiÖp thuéc ViÖn Hµnh chÝnh (§µi Loan). Th¸ng 2-2004. 4. §¸nh gi¸ vµ triÓn väng 1 n¨m sau khi §µi Loan gia nhËp WTO. Ngµy 25-02-2002. 5. Th¸i Ho»ng TiÕn: Bµn vÒ viÖc §µi Loan gia nhËp WTO vµ vÊn ®Ò n«ng nghiÖp. T¹p chÝ Nghiªn cøu h­¬ng th«n §µi Loan. Th¸ng 8-2003. 6. TiÕt Kú: Më ®Çu vµ kÕt thóc cña viÖc ®µm ph¸n vÊn ®Ò ngµnh dÞch vô khi §µi Loan gia nhËp WTO. T¹p chÝ TriÓn väng kinh tÕ. Th¸ng 09-2003. 7. L©m An L¹c: Ph©n tÝch thùc chøng hiÖu qu¶ ngµnh cña viÖc §µi Loan gia nhËp WTO. TËp san Ng©n hµng §µi Loan, sè 4 quyÓn 54, 2002. 8. Tiªu V¹n Tr­êng: Gia nhËp WTO lµ sù më ®Çu cña th¸ch thøc míi. T¹p chÝ TriÓn väng kinh tÕ. Th¸ng 09-2003. 9. L­u §¹i Niªn: T­ duy míi vÒ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña §µi Loan d­íi khu«n khæ WTO. T¹p chÝ TriÓn väng kinh tÕ, sè 7-2002. 10. §æng MÉn: HiÖn tr¹ng quan hÖ kinh tÕ §¹i lôc-§µi Loan vµ xu thÕ ph¸t triÓn sau khi gia nhËp WTO. Häc b¸o Häc viÖn c«ng tr×nh x©y dùng Nam Kinh, sè 2-2001. 11. Héi ®ång Ph¸t triÓn vµ KÕ ho¹ch Kinh tÕ, ViÖn Hµnh chÝnh (2002), Th¸ch thøc 2008 - KÕ ho¹ch Ph¸t triÓn Quèc gia. 12. Hoµng ChÝ B»ng (2002): KiÓm ®iÓm c«ng t¸c mét n¨m sau khi §µi Loan gia nhËp WTO vµ ®¸nh gi¸ triÓn väng. B¸o c¸o chuyªn ®Ò cña Côc MËu dÞch Quèc tÕ, Bé Kinh tÕ (§µi Loan), ngµy 25/12. 13. Lý Kim Long (2003): B¸o c¸o c«ng t¸c cña Uû ban n«ng nghiÖp, ViÖn Hµnh chÝnh. B¸o c¸o t¹i kú häp thø 5, kho¸ 5, ViÖn LËp ph¸p (§µi Loan), th¸ng 2. 14. T¹p chÝ: Nghiªn cøu §µi Loan, ViÖn Khoa häc x· héi Trung Quèc, c¸c sè n¨m 2002, 2003, 2004. 15. TËp san: Nghiªn cøu §µi Loan, ViÖn Nghiªn cøu §µi Loan §H H¹ M«n Trung Quèc, c¸c sè 1,2,3,4-2004.