Đề tài Kinh tế tri thức - Những vấn đề đặt ra đối với Việt Nam

hµng ngh×n m¸y ®Ó liªn l¹c víi nhau th× lóc ®ã míi cã gi¸ trÞ. M¹ng còng vËy, cã nhiÒu ng­êi vµo cïng sö dông th× lóc Êy nã míi cã gi¸ trÞ. 6. Kinh tÕ tri thøc t¹o ra quan niÖm míi vÒ thÞ tr­êng Kinh tÕ tri thøc lµ nÒn kinh tÕ ®­îc sinh ra vµ ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ng nã cã t¸c ®éng ng­îc trë l¹i ®èi víi kinh tÕ thÞ tr­êng dÉn ®Õn sù thay ®æi kinh tÕ thÞ tr­êng. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ tri thøc, kinh tÕ thÞ tr­êng ngµy cµng ph¸t triÓn s©u s¾c h¬n. Kinh tÕ m¹ng ®· trë thµnh ®Æc tr­ng míi cña thÞ tr­êng, th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¸t triÓn sÏ h×nh thµnh mét cuéc c¸ch m¹ng n÷a trong lßng kinh tÕ thÞ tr­êng, ®iÒu chØnh vÜ m« trë nªn cÇn thiÕt, c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ngµy cµng ph¸t triÓn vµ ®· h×nh thµnh côc diÖn c¹nh tranh míi. C¸c doanh nghiÖp võa c¹nh tranh võa hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn. Trong mét lÜnh vùc khi mét c«ng ty thµnh c«ng h¬n, lín m¹nh h¬n th× c«ng ty kh¸c t×m c¸ch s¸p nhËp vµo hoÆc chuyÓn h­íng kh¸c ngay, nÕu kh«ng muèn bÞ ph¸ s¶n. Trong nÒn kinh tÕ tri thøc v× n¶y sinh nhiÒu c«ng nghÖ míi cho nªn lu«n lu«n xuÊt hiÖn nhiÒu c«ng ty míi, sù ra ®êi cña c«ng ty g¾n víi sù ra ®êi cña mét c«ng nghÖ míi, mét s¸ng chÕ míi. C¸c c«ng ty ph¶i lu«n lu«n ®æi míi vµ ph¶i kÞp thêi chuyÓn h­íng theo sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ. §Ó t¨ng søc m¹nh c¸c c«ng ty ph¶i hîp t¸c víi nhau, ph¶i "mua" nhau ®Ó thµnh c«ng ty lín. GÇn ®©y ta thÊy rÊt nhiÒu c¸c c«ng ty khæng lå hµng chôc, hµng tr¨m tû USD "mua" nhau, trë thµnh nh÷ng tËp ®oµn chi phèi c¶ thÕ giíi. Ng­êi ta lo ng¹i sù tËp trung nµy dÉn tíi ®éc quyÒn thñ tiªu c¹nh tranh. MÆt kh¸c c«ng ty khæng lå chia ra c¸c c«ng ty con trªn kh¾p thÕ giíi vµ c¸c c«ng ty con ®­îc quyÒn chñ ®éng h¬n ®Ó cã thÓ linh ho¹t, thÝch nghi víi sù ®æi míi. Cho nªn mua, b¸n ®Ó hîp nhÊt thµnh nh÷ng c«ng ty khæng lå mµ thùc tÕ th× l¹i lµ sù chia nhá. Cuéc chiÕn tranh kinh tÕ nµy ®· lµm cho mét sè c«ng ty cã doanh sè khæng lå, ®«i khi v­ît c¶ tæng thu nhËp quèc d©n cña mét sè n­íc ph¸t triÓn. Ch¼ng h¹n, c«ng ty General Motors ®· cã doanh sè lín h¬n GDP cña §an M¹ch, doanh sè cña c«ng ty Toyota lín h¬n GDP cña Bå §µo Nha vµ c«ng ty Exon-Mobil th× ®· cã tæng thu nhËp v­ît GDP cña n­íc ¸o. Nh÷ng nguån tµi chÝnh mµ c¸c c«ng ty hiÖn cã th­êng v­ît qu¸ ng©n s¸ch thu nhËp cña nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi, kÓ c¶ c¸c n­íc ph¸t triÓn. §©y còng chÝnh lµ mét xu thÕ míi trong nÒn kinh tÕ tri thøc. 7. NÒn kinh tÕ tri thøc lµ nÒn kinh tÕ toµn cÇu hãa ThÞ tr­êng vµ s¶n phÈm mang tÝnh toµn cÇu, mét s¶n phÈm s¶n xuÊt ë bÊt kú n¬i nµo còng cã thÓ nhanh chãng cã mÆt kh¾p n¬i trªn thÕ giíi; rÊt Ýt s¶n phÈm do mét n­íc lµm ra, mµ phÇn lín lµ kÕt qu¶ cña sù tËp hîp c¸c phÇn viÖc ®­îc thùc hiÖn tõ nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi, kÕt qu¶ cña c«ng ty ¶o, xÝ nghiÖp ¶o, lµm viÖc tõ xa… Qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa còng lµ qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ tri thøc, toµn cÇu hãa vµ kinh tÕ tri thøc thóc ®Èy nhau, g¾n quyÖn víi nhau, lµ hai anh em sinh ®«i cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Toµn cÇu hãa mét mÆt t¹o thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn nhanh kinh tÕ tri thøc ë c¸c n­íc, nh­ng ®ång thêi còng ®Æt ra nhiÒu th¸ch thøc rñi ro. Cho tíi nay th× kho¶ng c¸ch giµu nghÌo ®ang t¨ng nhanh, do chªnh lÖch nhiÒu vÒ tri thøc, nÕu rót ng¾n ®­îc kho¶ng c¸ch vÒ tri thøc th× sÏ thu hÑp ®­îc kho¶ng c¸ch giµu nghÌo. III. NÒn kinh tÕ tri thøc trong t­¬ng lai Ta ®· nãi ®Õn nh÷ng tiÕn triÓn cña vai trß tri thøc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi loµi ng­êi, vµ sù chuyÓn biÕn hiÖn nay sang mét nÒn kinh tÕ vµ x· héi mµ th«ng tin vµ tri thøc lµ nguån lùc cã vÞ trÝ chñ ®¹o. Nh­ng nÒn kinh tÕ tri thøc vµ x· héi tri thøc míi ë b­íc ®Çu kh¼ng ®Þnh sù hiÖn h÷u. Trong t­¬ng lai, nÒn kinh tÕ ®ã, x· héi ®ã sÏ cã h×nh thï nh­ thÕ nµo, khã mµ tiªn ®o¸n ®­îc ®Çy ®ñ, nhÊt lµ trong mét m«i tr­êng kinh tÕ x· héi cµng ngµy cµng l¾m ®æi thay vµ biÕn ®éng. Tuy nhiªn, dï kh«ng vÏ mét bøc tranh t­¬ng lai ®Ó ng¾m, th× con ng­êi vÉn ph¶i dù tÝnh chuÈn bÞ cho nh÷ng yªu cÇu cña c¸c dù tÝnh ®ã. Mµ nãi cho cïng th× t­¬ng lai sÏ ra sao chÝnh lµ phô thuéc vµo nh÷ng dù tÝnh ng¾n h¹n cïng nh÷ng thµnh c«ng vµ thÊt b¹i cña nh÷ng dù tÝnh ®ã. Trªn ý nghÜa ®ã, kh¾p thÕ giíi, tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn nh­ Mü, NhËt, T©y ¢u, ®Õn c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®Òu tïy theo tr×nh ®é ph¸t triÓn mµ cã nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p nh»m x©y dùng c¬ së cho nÒn kinh tÕ tri thøc vµ x· héi tri thøc cña m×nh. C¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p nh»m tÝch cùc chuÈn bÞ cho viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tri thøc vµ x· héi tri thøc ë c¸c n­íc tuy cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau tïy thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña m×nh, nh­ng còng cã nhiÒu ®iÓm chung cã thÓ xem nh­ nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n cña kinh tÕ vµ x· héi tri thøc, ®ã lµ: x©y dùng mét kÕt cÊu h¹ tÇng th«ng tin v÷ng ch¾c vµ phong phó trªn c¬ së ph¸t triÓn m¹ng c¸c xa lé th«ng tin vµ tham gia Internet; ph¸t triÓn mét v¨n hãa kinh doanh míi dùa trªn c«ng nghÖ th«ng tin vµ tri thøc ®Ó t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ; ®µo t¹o l¹i lao ®éng vµ t¹o viÖc lµm; c¶i tæ hÖ thèng gi¸o dôc vµ phæ cËp viÖc häc, häc liªn tôc, häc suèt ®êi cho mäi ng­êi; ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp néi dung; ®Èy m¹nh vµ liªn tôc c¶i c¸ch tæ chøc… Trong chÝnh s¸ch cña nhiÒu n­íc, còng ®· ®Ò cËp ®Õn vai trß quan träng cã tÝnh chÊt ®i ®Çu vµ nªu g­¬ng cña c¸c c¬ quan nhµ n­íc vµ khu vùc c«ng céng trong qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn sang mét x· héi tri thøc. Th«ng tin vµ tri thøc cã thÓ mang l¹i nh÷ng "tû suÊt lîi nhuËn t¨ng" cho c¸c ngµnh kinh tÕ tri thøc, vµ ®ång thêi víi tÝnh n¨ng ®éng, dÔ ®æi thay vµ biÕn ®éng cña m×nh, chóng còng cã thÓ mang l¹i nhiÒu ®æi thay vµ biÕn ®éng cho ®êi sèng kinh tÕ. "Tµi chÝnh hãa " kinh tÕ råi tiÕp thªm "tri thøc hãa" kinh tÕ, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tiÕp nhËn liªn tiÕp nh÷ng t¸c nh©n chñ ®¹o dÔ g©y nh÷ng thay ®æi vµ biÕn ®éng, lµm cho nÒn kinh tÕ vµ x· héi tõ nay cµng trë nªn cã nhiÒu kh¶ n¨ng biÕn ®éng h¬n, cã nhiÒu tÝnh bÊt ®Þnh h¬n. Ph¸t triÓn vµ tiÕn bé kh«ng ngõng trong bÊt ®Þnh vµ biÕn ®éng liªn tiÕp, ph¶i ch¨ng ®ã lµ mét xu thÕ cña kinh tÕ x· héi trong hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai? Con ®­êng tiÕn ®Õn kinh tÕ th«ng tin vµ x· héi tri thøc tÊt nhiªn kh«ng ph¶i toµn nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp. NhiÒu vÊn ®Ò x· héi míi sÏ n¶y sinh, nhiÒu m©u thuÉn trong néi bé tõng quèc gia vµ trong quan hÖ quèc tÕ sÏ ®ßi hái ®­îc gi¶i quyÕt. X· héi tri thøc hy väng sÏ mang l¹i lîi Ých cho tÊt c¶ mäi ng­êi, nh­ng ch¾c kh«ng thÓ cho mäi ng­êi nh÷ng n¨ng lùc ngang nhau. HiÖn nay ë nhiÒu n­íc ph¸t triÓn, lùc l­îng lao ®éng trong c¸c khu vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp chØ cßn d­íi 30%, cßn h¬n 70% lµ trong c¸c khu vùc th«ng tin vµ dÞch vô. Cã thÓ h×nh dung t­¬ng lai, ®¹i ®a sè lao ®éng x· héi sÏ lµm viÖc trong hai khu vùc th«ng tin vµ dÞch vô.TÝnh chÊt tri thøc trong hai lo¹i lao ®éng ®ã cã kh¸c nhau vµ tõ ®ã cã n¶y sinh nh÷ng xung ®ét míi gi÷a c¸c giai tÇng kh¸c nhau cña x· héi. Con ®­êng tiÕn ®Õn kinh tÕ tri thøc vµ x· héi tri thøc còng kh«ng ph¶i ®ång ®Òu cho mäi n­íc. C¸c n­íc chËm ph¸t triÓn cã thÓ dÔ mua ®­îc m¸y vi tÝnh rÎ tiÒn nh­ng lµm sao cã thÓ mau chãng cã n¨ng lùc vµ tr×nh ®é nh¶y vät, v­ît qua giai ®o¹n? C¸c n­íc ph¸t triÓn thóc giôc toµn cÇu hãa th­¬ng m¹i, nh­ng toµn cÇu hãa trong khi qu¸ chªnh lÖch tr×nh ®é ph¶i ch¨ng sÏ dÉn ®Õn mét t×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng trÇm träng míi. NhiÒu nhµ khoa häc, kinh tÕ vµ x· héi ®· ®Ò xuÊt kiÕn nghÞ cÇn xem xÐt viÖc thiÕt lËp nh÷ng quan hÖ toµn cÇu vÒ x· héi song song víi qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa kinh tÕ, nh­ng quan hÖ nh­ thÕ nµo lµ c«ng b»ng vµ c¬ chÕ nµo buéc ®­îc mäi n­íc ph¶i chÊp nhËn? Trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XXI sÏ cã nh÷ng n­íc ph¸t triÓn hoµn thµnh viÖc x©y dùng c¬ së th«ng tin quèc gia, khu vùc vµ toµn cÇu ®Ó chuyÓn dÞch sang x· héi th«ng tin vµ kÓ tõ ®ã trë ®i kû nguyªn th«ng tin sÏ chÝnh thøc b¾t ®Çu. Ch­¬ng iii: NÒn kinh tÕ tri thøc víi c«ng cuéc C«ng nghiÖp hãa - HiÖn ®¹i hãa n­íc ta I. Thêi c¬ vµ th¸ch thøc ViÖt Nam lµ n­íc ®ang ph¸t triÓn cã lùc l­îng s¶n xuÊt ë tr×nh ®é thÊp, nªn kinh tÕ tri thøc ®èi víi ViÖt Nam lµ kh¸i niÖm hoµn toµn míi mÎ. Do vËy, cã ý kiÕn cho r»ng kinh tÕ tri thøc ®èi víi ViÖt Nam hiÖn nay qu¸ xa vêi vµ kh«ng hiÖn thùc; cho r»ng ViÖt Nam ph¶i x©y dùng xong C«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Ó lµm tiÒn ®Ò cho kinh tÕ tri thøc ra ®êi vµ ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, kinh tÕ tri thøc kh«ng chØ bao gåm c¸c ngµnh míi xuÊt hiÖn dùa trªn c«ng nghÖ cao, mµ cßn c¶ c¸c ngµnh truyÒn thèng ®­îc c¶i t¹o b»ng khoa häc c«ng nghÖ cao. Do ®ã, kh«ng nªn chê ®Õn khi sù nghiÖp C«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa kÕt thóc míi tiÕn hµnh x©y dùng kinh tÕ tri thøc, mµ ngay trong giai ®o¹n nµy, ®Ó ph¸t triÓn nhanh vµ theo kÞp c¸c n­íc trªn thÕ giíi chóng ta ph¶i ®ång thêi quan t©m tíi nÒn kinh tÕ tri thøc trªn nh÷ng lÜnh vùc mµ chóng ta cã thÓ tiÕp cËn. §èi víi ViÖt Nam, mét ®Êt n­íc n«ng nghiÖp, râ rµng chóng ta kh«ng thÓ x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tri thøc nh­ c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. VËy c¸ch tiÕp cËn kinh tÕ tri thøc ë ViÖt Nam lµ g×? Thùc ra ®ã lµ sù tiÕp tôc cña qu¸ tr×nh C«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc ë mét tr×nh ®é cao h¬n dùa trªn chÊt x¸m cña con ng­êi. MÆt kh¸c do xuÊt ph¸t ®iÓm cña lùc l­îng s¶n xuÊt cña ta thÊp, mµ tiÕp cËn kinh tÕ tri thøc ë ViÖt Nam ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam, tøc lµ ph¶i mang nh÷ng ®Æc thï cña m×nh. Do ®ã viÖc x¸c ®Þnh néi dung c¸c ngµnh kinh tÕ trong qu¸ tr×nh C«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa chuÈn bÞ c¸c diÒu kiÖn vËt chÊt vµ con ng­êi ®Ó tiÕp cËn kinh tÕ tri th­c trë thµnh nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu cña mäi cÊp, mäi ngµnh, nhÊt lµ c¸c cÊp ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc. §¹i héi §¶ng lÇn thø IX ®· x¸c ®Þnh nhiÖm vô trung t©m cña nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XXI lµ ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, ®­a n­íc ta ra khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn, t¹o nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp theo h­íng hiÖn ®¹i. §¹i héi kh¼ng ®Þnh: "Con ®­êng C«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n­íc ta cÇn vµ cã thÓ rót ng¾n thêi gian, võa cã nh÷ng b­íc tuÇn tù, võa cã b­íc nh¶y vät. Ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ cña ®Êt n­íc, tËn dông mäi kh¶ n¨ng ®Ó ®¹t tr×nh ®é c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin vµ c«ng nghÖ sinh häc, tranh thñ øng dông ngµy cµng nhiÒu h¬n, ë møc cao h¬n vµ phæ biÕn h¬n nh÷ng thµnh tùu míi vÒ khoa häc c«ng nghÖ, tõng b­íc ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc. Ph¸t huy nguån lùc trÝ tuÖ vµ søc m¹nh tinh thÇn cña ng­êi ViÖt Nam; coi ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, khoa häc lµ nÒn t¶ng vµ ®éng lùc cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. C«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc ph¶i b¶o ®¶m x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ vÒ ®­êng lèi, chÝnh s¸ch, ®ång thêi cã tiÒm lùc kinh tÕ ®ñ m¹nh: cã møc tÝch lòy ngµy cµng cao tõ néi bé nÒn kinh tÕ; cã c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, cã søc c¹nh tranh; kÕt cÊu h¹ tÇng ngµy cµng hoµn thiÖn vµ cã mét sè ngµnh c«ng nghiÖp nÆng then chèt; cã n¨ng lùc néi sinh vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ; gi÷ v÷ng æn ®Þnh kinh tÕ -tµi chÝnh vÜ m«; b¶o ®¶m an ninh l­¬ng thùc, an toµn n¨ng l­îng, tµi chÝnh, m«i tr­êng… X©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ ®i ®«i víi chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ; kÕt hîp néi lùc víi ngo¹i lùc thµnh nguån lùc tæng hîp ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh, cã hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng theo h­íng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa… T¹o thªm søc m¹nh cña thÞ tr­êng trong n­íc vµ më réng thÞ tr­êng ngoµi n­íc, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu." NhiÖm vô tæng qu¸t cña C«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸ nªu trªn ®­îc x©y dùng trªn c¬ së ph©n tÝch mét c¸ch s©u s¾c vÒ nh÷ng ®iÓm xuÊt ph¸t míi ë trong n­íc (nh÷ng thµnh tùu v­ît bËc cña thêi kú ®æi míi ®· c¨n b¶n hoµn thµnh nhiÖm vô t¹o lËp tiÒn ®Ò cho c«ng cuéc c«ng nghiÖp hãa cïng nh÷ng mÆt yÕu kÐm cßn tån t¹i) vµ t×nh h×nh quèc tÕ míi víi nh÷ng xu thÕ næi bËt lµ sù h×nh thµnh nÒn kinh tÕ tri thøc, xu h­íng toµn cÇu hãa gia t¨ng vµ khu vùc Ch©u ¸ -Th¸i B×nh D­¬ng vÉn tiÕp tôc duy tr× ®­îc sù t¨ng tr­ëng n¨ng ®éng. 1. Thêi c¬ Chóng ta kh«ng thÓ rËp khu«n theo m« h×nh c«ng nghiÖp hãa mµ c¸c n­íc ®i tr­íc ®· ®i. Còng kh«ng nªn hiÓu c«ng nghiÖp ho¸ chñ yÕu lµ x©y dùng c«ng nghiÖp, mµ ph¶i hiÓu ®©y lµ sù chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ t×nh tr¹ng l¹c hËu, n¨ng suÊt chÊt l­îng, hiÖu qu¶ thÊp, dùa vµo ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang nÒn kinh tÕ cã n¨ng suÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶ cao, theo ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, dùa vµo tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ míi nhÊt v× vËy c«ng nghiÖp hãa ph¶i ®i ®«i víi hiÖn ®¹i hãa. Nh­ vËy kinh tÕ tri thøc lµ vËn héi ngµn vµng ®Ó ta ®Èy nhanh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa. N­íc ta kh«ng thÓ chÇn chõ, bá lì c¬ héi lín, mµ ph¶i ®i th¼ng vµo nÒn kinh tÕ tri thøc ®Ó rót ng¾n kho¶ng c¸ch víi c¸c n­íc kh¸c; cho nªn c«ng nghiÖp hãa ë n­íc ta ph¶i ®ång thêi thùc hiÖn hai nhiÖm vô cùc kú lín lao: chuyÓn biÕn tõ kinh tÕ n«ng nghiÖp sang kinh tÕ c«ng nghiÖp vµ tõ kinh tÕ c«ng nghiÖp chuyÓn sang kinh tÕ tri thøc. Hai nhiÖm vô Êy ph¶i thùc hiÖn ®ång thêi, lång ghÐp vµo nhau, hç trî nhau, bæ sung cho nhau; ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ ph¶i n¾m b¾t c¸c tri thøc vµ c«ng nghÖ míi nhÊt cña thêi ®¹i ®Ó hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp, n«ng th«n, ®ång thêi ph¸t triÓn nhanh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô dùa vµo tri thøc, vµo khoa häc vµ c«ng nghÖ, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng t¨ng nhanh c¸c ngµnh kinh tÕ tri thøc. Kh«ng thÓ chê c«ng nghiÖp hãa hoµn thµnh c¬ b¶n råi míi chuyÓn sang kinh tÕ tri thøc nh­ c¸c n­íc ®i tr­íc ®· ph¶i tr¶i qua. §©y lµ lîi thÕ c¸c n­íc ®i sau. Kinh tÕ tri thøc lµ nÒn kinh tÕ toµn cÇu hãa, nhê ®ã n­íc ta cã thÓ tËn h­ëng nhiÒu thµnh qu¶ khoa häc kü thuËt vµ kinh nghiÖm cña thÕ giíi mµ kh«ng cÇn ph¶i lµm tÊt c¶ tõ ®Çu. BÊt cø ai còng cã thÓ nhËn ®­îc tri thøc vµ th«ng tin tõ m¹ng Internet -mét kho tµng tri thøc khæng lå ®­îc cËp nhËp hµng ngµy. §©y lµ c¬ héi sö dông c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó n©ng cÊp nhanh chãng thùc lùc c¹nh tranh, hiÖu n¨ng qu¶n lý vµ quy m« th©m nhËp thÞ tr­êng. C¸c c«ng ty dï to hay nhá, cã thÓ truy nhËp nguån cung cÊp thiÕt bÞ vµ nguyªn liÖu ®Çu vµo tõ mäi nguån trªn thÕ giíi vµ n¾m b¾t ®­îc mét c¸ch nhanh chãng, thËm chÝ liªn tôc ý kiÕn vµ nhu cÇu cña kh¸ch hµng. Trong ®iÒu kiÖn nµy, c«ng ty nµo cã n¨ng lùc qu¶n lý nh¹y bÐn vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn tèt sÏ giµnh ®­îc lîi thÕ c¹nh tranh vµ c¬ héi ph¸t triÓn nhanh chãng. C«ng nghÖ th«ng tin cho phÐp cÊt gi÷, l­u chuyÓn vµ truy cËp th«ng tin trªn quy m« lín, tèc ®é gÇn nh­ tøc thêi vµ chi phÝ rÊt thÊp. §©y lµ c¬ héi tiÒm tµng cho viÖc xóc tiÕn gi¸o dôc, n©ng cao d©n trÝ. Th«ng qua mét trang web, chóng ta cã thÓ gióp cho hµng chôc ngµn l·nh ®¹o c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nhanh chãng n¾m b¾t ®­îc kiÕn thøc qu¶n lý hiÖn ®¹i trong mét thêi gian rÊt ng¾n vµ liªn tôc ®­îc cËp nhËp vÒ th«ng tin thÞ tr­êng ë nh÷ng khu vùc c¹nh tranh then chèt nhÊt. Còng th«ng qua mét trang web, chóng ta cã thÓ gióp c¸c em häc sinh, dï ë L¹ng S¬n hay Hµ Tiªn, «n thi ®¹i häc víi cïng chÊt l­îng nh­ ë c¸c thµnh phè lín, ngay t¹i ®Þa ph­¬ng cña m×nh. Häc tËp vµ tham vÊn tõ xa lµ nh÷ng ph­¬ng thøc cùc kú hiÖu qu¶, lµ mét néi dung ®Æc biÖt cÊp b¸ch ®Ó nguån lùc trÝ tuÖ cña n­íc ta ®­îc n©ng cÊp mau chãng tíi ngang tÇm khu vùc vµ quèc tÕ. ChÝnh phñ ®iÖn tö cho phÐp chÝnh quyÒn c¸c cÊp, tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng thùc sù gÇn gòi víi ng­êi d©n. Ng­êi d©n cã thÓ tra cøu mäi ph¸p luËt, chñ tr­¬ng vµ quyÕt s¸ch cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn. C¸c cÊp chÝnh quyÒn, qua trang web cña m×nh cã thÓ nhanh chãng tæng hîp ®­îc ý kiÕn vµ nguyÖn väng cña ng­êi d©n, lµm c¬ së ho¹ch ®Þnh cho c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµ ch­¬ng tr×nh c«ng t¸c. Ngoµi ra c«ng nghÖ th«ng tin cßn më ra thÞ tr­êng víi kh¶ n¨ng t¹o b­íc ph¸t triÓn nh¶y vät trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp g¾n víi c«ng nghÖ th«ng tin. Mét vÝ dô ®iÓn h×nh lµ sù v­ît lªn xuÊt s¾c cña ngµnh c«ng nghiÖp phÇn mÒm Ên §é: ra ®êi ®Çu nh÷ng n¨m 80, xuÊt khÈu ®¹t 6 triÖu USD n¨m 1985, 50 triÖu USD n¨m 1991, 734 triÖu USD n¨m 1995, 6,2 tû n¨m 2000 vµ dù kiÕn n¨m 2008 lµ 50 tû USD. Sè l­îng c¸c c«ng ty phÇn mÒm tham gia xuÊt khÈu ®· t¨ng tõ mét vµi c«ng ty n¨m 1985 lªn 3000 c«ng ty n¨m 2000. Gi¸m ®èc c«ng ty phÇn mÒm Satyam (Ên §é), mét nhµ tû phó míi næi lªn trong ngµnh c«ng nghiÖp nµy cho r»ng: " ChØ cÇn giµnh ®­îc 5% c¬ héi thÞ tr­êng trong lÜnh vùc th«ng tin, Ên §é cã thÓ t¹o ra 50 triÖu viÖc lµm sung tóc trong 20 n¨m tíi vµ ®iÒu nµy sÏ gióp Ên §é v­ît lªn trë thµnh mét quèc gia h¹ng trung l­u v÷ng vµng". ThÞ tr­êng phÇn cøng còng kh«ng kÐm phÇn s«i ®éng. XuÊt khÈu hµng ®iÖn tö (chñ yÕu lµ m¸y tÝnh vµ thiÕt bÞ th«ng tin) cña Philipine t¨ng rÊt nhanh, tõ 2 tû USD n¨m 1991 lªn 22 tû USD n¨m 2000 (chiÕm 60% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu) vµ dù kiÕn ®¹t 47 tû n¨m 2004. C¸c c¬ héi xuÊt khÈu dÞch vô tõ xa dùa trªn Internet còng rÊt lín víi thÞ tr­êng ­íc tÝnh ®¹t tíi 148 tû USD n¨m 2008. NhiÒu néi dung dÞch vô (nh­ xö lý d÷ liÖu, tra cøu) ®­îc chuyÓn qua m¹ng tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn sang thùc hiÖn ë c¸c n­íc cã chi phÝ lao ®éng thÊp h¬n. Hµng lo¹t c«ng ty dotcom (c«ng ty cung øng hµng hãa vµ dÞch vô dùa trªn trang web) vµo cuéc víi ý t­ëng kinh doanhphong phó vµ nhiÒu c«ng ty ®ang ph¸t triÓn nhanh chãng. Ch¼ng h¹n c«ng ty Alibaba.com do mét gi¸o viªn tiÕng Anh cña Trung Quèc lËp ra ®Ó gióp cho c¸c c«ng ty Trung Quèc vµ thÕ giíi giao dÞch mua b¸n ®· nhanh chãng thu hót ®­îc trªn 200.000 c«ng ty tham gia, trong ®ã cã 50.000 c«ng ty cña Trung Quèc. Mét dÞch vô mµ ViÖt Nam cã thÓ lµm rÊt tèt lµ më mét trang web phô ®¹o vÒ to¸n cho c¸c häc sinh phæ th«ng trªn ph¹m vi toµn cÇu. Víi dÞch vô nµy, mét nhãm kho¶ng vµi tr¨m gi¸o viªn vµ sinh viªn ngµnh to¸n cã thÓ t¹o nªn doanh sè xuÊt khÈu hµng chôc triÖu ®« la víi mét ¶nh h­ëng x· héi s©u s¾c mµ nhiÒu lÜnh vùc xuÊt khÈu kh¸c kh«ng thÓ t¹o ra ®­îc. TËn dông vµ khai th¸c triÖt ®Ó c¬ héi nµy ®ßi hái tiÒm n¨ng trÝ tuÖ, tÝnh nh¹y bÐn chiÕn l­îc vµ kh¶ n¨ng héi nhËp quèc tÕ cña mçi quèc gia. Ai-len, israel. Singapore, Hungari, Ên §é, Trung Quèc, hiÖn ®ang lµ nh÷ng quèc gia næi bËt nhÊt trong c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong cuéc ®ua tranh nµy. 2. Th¸ch thøc ViÖc mét sè n­íc ph¸t triÓn sím tiÕn sang x©y dùng kinh tÕ tri thøc ®· ®Æt c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong ®ã cã ViÖt Nam tr­íc nhiÒu bÊt lîi: ¦u thÕ giµu tµi nguyªn vµ søc lao ®éng bÞ gi¶m râ rÖt do ®ã lµm gi¶m thu nhËp quèc d©n (gi¸ nhiÒu lo¹i nguyªn liÖu, n«ng h¶i s¶n gÇn ®©y gi¶m m¹nh); ®Ó "dän chç" x©y dùng c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao, nhiÒu n­íc giµu ®Èy dÇn c«ng nghiÖp chÕ t¹o, tr­íc hÕt lµ lo¹i g©y « nhiÔm (hãa chÊt, xi m¨ng…) hoÆc tèn n¨ng l­îng hoÆc cÇn nhiÒu søc lao ®éng (dÖt may…) sang c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn d­íi h×nh thøc ®Çu t­ khiÕn cho n­íc nhËn ®Çu t­ ph¶i chÞu n¹n « nhiÔm vµ khi khñng ho¶ng s¶n xuÊt thõa (nh­ khñng ho¶ng Ch©u ¸ võa qua) th× ph¶i høng chÞu nhiÒu rèi lo¹n kinh tÕ, tµi chÝnh, thËm chÝ x· héi, chÝnh trÞ, khiÕn kinh tÕ tôt l¹i nhiÒu n¨m; c¸c ®ang ph¸t triÓn lÖ thuéc vµo vèn vµ kü thuËt cña n­íc ngoµi, do ®ã ®éc lËp kinh tÕ vµ cã thÓ ®éc lËp chÝnh trÞ bÞ xãi mßn, trËt tù quèc tÕ trë nªn cã lîi cho c¸c n­íc giµu; lµm t¨ng l­îng ch¶y m¸u chÊt x¸m sang c¸c n­íc ph¸t triÓn lµm cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn l¹i cµng nghÌo h¬n v× nghÌo tri thøc lµ nguån gèc cña mäi thø nghÌo. C¸c n­íc ph¸t triÓn cã nhiÒu chÝnh s¸ch thu hót nh©n tµi kh¾p thÕ giíi. C¸ch ®©y kh«ng l©u Mü ®· söa ®æi LuËt nhËp c­, bá thªm tiÒn ®Ó t¨ng 8% sè l­îng chuyªn gia n­íc ngoµi hµng n¨m vµo Mü ®Þnh c­. Theo tê Financial Times, mét trong nh÷ng lý do c¸c c«ng ty ®a quèc gia lËp c¬ së nghiªn cøu triÓn khai khoa häc kü thuËt ë n­íc ngoµi lµ ®Ó khai th¸c nh©n tµi b¶n xø. VÝ dô c¸c c«ng ty Mü thiÕu kho¶ng 190 ngh×n kü s­ phÇn mÒm, ®Ó gi¶i quyÕt khã kh¨n ®ã hä ®· më nhiÒu chi nh¸nh ë Ên §é ®Ó thuª c¸c chuyªn viªn phÇn mÒm b¶n xø víi gi¸ rÎ h¬n rÊt nhiÒu thuª chuyªn viªn Mü. Tr­íc nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû tr­íc, ViÖt Nam ®· ®­a ®iÒu khiÓn häc vµo ®iÒu khiÓn mét sè qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ë nhµ m¸y Len nhuém Hµ §«ng, NhiÖt ®iÖn Ph¶ L¹i. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y c«ng nghÖ th«ng tin ®­îc ¸p dông trong b­u chÝnh viÔn th«ng, hµng kh«ng d©n dông, ®iÒu chØnh hÖ thèng ®iÖn quèc gia… HiÖn nay n­íc ta ®ang nghiªn cøu t×m mäi biÖn ph¸p kh¾c phôc khã kh¨n, tÝch cùc v¹ch ra chiÕn l­îc tranh thñ tiÕp cËn vµ ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc ®Ó x©y dùng nÒn kinh tÕ tri thøc ë ViÖt Nam ph¸t huy t¸c ®éng m¹nh mÏ nh­ b¶n chÊt cña nã. Víi nhËn thøc kinh tÕ tri thøc lµ c¬ héi quý b¸u ®Ó ViÖt Nam ®Èy nhanh C«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa nh»m rót ng¾n kho¶ng c¸ch víi c¸c n­íc. §¹i héi §¶ng lÇn thø IX ®· quyÕt ®Þnh ph¶i ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa ®Ó ®Õn kho¶ng n¨m 2020 n­íc ta vÒ c¬ b¶n trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp nh­ng trong thêi gian hai thËp kû Êy kinh tÕ thÕ giíi sÏ cã nh÷ng biÕn ®éng to lín kh«ng l­êng tr­íc ®­îc theo chiÒu h­íng chuyÓn m¹nh sang nÒn kinh tÕ tri thøc, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ rÊt cao, kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c n­íc giµu vµ c¸c n­íc nghÌo cã thÓ sÏ cßn tiÕp tôc gia t¨ng. C¹nh tranh quèc tÕ ®· trë nªn hÕt søc gay g¾t. Trung Quèc vµ Ên §é víi chi phÝ lao ®éng rÊt thÊp vµ nguån trÝ lùc dåi dµo ®· thùc sù vµo cuéc víi quyÕt t©m rÊt cao lµ giµnh vÞ thÕ xøng ®¸ng trong nöa ®Çu thÕ kû XXI. Chóng ta víi d©n sè gÇn 80 triÖu ng­êi nh­ng ®uæi kÞp c¸c quèc gia tiªn tiÕn lµ mét th¸ch thøc kh«ng ®Ô g× v­ît qua ®­îc. Bªn c¹nh ®ã, hÇu hÕt c¸c n­íc trong khu vùc ®Òu cã ch­¬ng tr×nh ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn å ¹t trong c«ng nghÖ th«ng tin víi tÇm nh×n cña thÕ kû XXI. Hµn Quèc víi ch­¬ng tr×nh "Cyber Korea 21" ®Çu t­ vµo m¹ng l­íi xa lé th«ng tin c¸p quang, cung cÊp m¸y vi tÝnh vµ Internet réng kh¾p cho c¸c tr­êng phæ th«ng, x©y dùng kho d÷ liÖu vµ tri thøc ®iÖn tö. Hµn Quèc coi ®©y lµ mét ®éng lùc then chèt ®¶m b¶o cho viÖc trë thµnh mét trong m­êi nÒn kinh tÕ hµng ®Çu thÕ giíi. §µi Loan víi kÕ ho¹ch ph¸t triÓn "NII" (National Information Infrastructure), nghÜa lµ h¹ tÇng th«ng tin quèc gia víi c¸c dù ¸n ®Çu t­ rÊt lín tõ h¹ tÇng c¬ së ®Õn c¶i c¸ch m«i tr­êng ph¸p lý ®Ó kÝch thÝch tèi ®a søc ph¸t triÓn vµ ®ãng gãp cña c«ng nghÖ th«ng tin vµo c«ng cuéc c¹nh tranh ph¸t triÓn. Malayxia víi ch­¬ng tr×nh c«ng nghÖ quèc gia NITA, khëi ®éng tõ n¨m 1996 víi quyÕt t©m biÕn n­íc nµy thµnh mét nÒn kinh tÕ tri thøc vµo n¨m 2020. Philippine ®­a ra ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng " IT 21" víi môc tiªu trë thµnh mét trung t©m tri thøc cña khu vùc vµ ®Çu mèi thu hót c¸c tËp ®oµn ®a quèc gia vÒ c«ng nghÖ th«ng tin ë Ch©u ¸. Ch­¬ng tr×nh c«ng nghÖ th«ng tin quèc gia cña Th¸i Lan dùa trªn 3 trô cét: H¹ tÇng th«ng tin, nguån nh©n lùc víi c¸c ch­¬ng tr×nh School.net vµ IT- For education nh»m ®Çu t­ vµ trang bÞ réng kh¾p m¸y vi tÝnh vµ nèi kÕt víi Internet cho c¸c tr­êng phæ th«ng; qu¶n trÞ, chÝnh phñ ®iÖn tö ®­îc triÓn khai s©u réng vµ hÖ thèng ph¸p lý yÓm trî cho nÒn kinh tÕ tri thøc ®­îc khÈn tr­¬ng x©y dùng. VÒ ngµnh c«ng nghiÖp phÇn mÒm, lÜnh vùc mµ chóng ta ®ang cã kú väng lín, cuéc c¹nh tranh còng ®ang diÔn ra gay g¾t. Trong sè c¸c quèc gia xuÊt khÈu phÇn mÒm chñ lùc (trõ Mü), Hungari, Ên §é, Philippine vµ Trung Quèc cã lîi thÕ c¹nh tranh vÒ gi¸ thÊp; Ai -len, isareal, Singapore vµ Ên §é cã lîi thÕ c¹nh tranh vÒ chÊt l­îng vµ tr×nh ®é tinh x¶o cao cña s¶n phÈm. ViÖt Nam sÏ vµo cuéc dùa trªn lîi thÕ chñ yÕu nµo? Bµi to¸n giµnh lîi thÕ dùa trªn gi¸ thµnh thÊp kh«ng ph¶i lµ dÔ dµng. §éi ngò chuyªn viªn phÇn mÒm cña ta hiÖn cßn rÊt nhá ch­a ®ñ khèi l­îng tíi h¹n cho mét søc ph¸t triÓn m¹nh mÏ tõ néi t¹i víi nh÷ng c¬ héi thµnh c«ng lín; do ®ã nh÷ng chuyªn gia giái dÔ bÞ thu hót bëi c¸c c¬ héi tèt h¬n ë n­íc ngoµi nÕu kh«ng ®­îc tr¶ l­¬ng cao. Bµi toµn giµnh lîi thÕ dùa trªn s¶n phÈm chuyªn dông vµ chÊt l­îng cao l¹i cµng khã kh¨n. §éi ngò cña ta sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n trong ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm phÇn mÒm trong nhiÒu lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nh­: tµi chÝnh, ng©n hµng, b¶o hiÓm, y tÕ, khoa häc qu¶n lý lµ nh÷ng ngµnh ch­a thùc sù ph¸t triÓn ë ViÖt Nam. Nhê nç lùc ®Çu t­ chung trong c¶ n­íc, ®Æc biÖt lµ ®ãng gãp quan träng cña ngµnh b­u chÝnh viÔn th«ng, vÞ thÕ so s¸nh cña n­íc ta trong h¹ tÇng c¬ së th«ng tin ®­îc c¶i thiÖn mét b­íc quan träng, m»c dï ë vÞ thÕ khiªm nh­êng, chóng ta nay cã thÓ so s¸nh víi Ên §é, In®«nªxia vµ Philippine vÒ chØ sè sö dông ®iÖn tho¹i vµ m¸y vi tÝnh. Tuy nhiªn trong bøc tranh tæng thÓ, vÞ thÕ c¹nh tranh cña n­íc ta cßn rÊt yÕu. Møc ®é th©m nhËp cña Internet vµo cuéc sèng ng­êi d©n ë n­íc ta cßn qu¸ thÊp, chØ xÊp xØ M«ng Cæ hoÆc ¡ng-g«-la (kho¶ng 1 ng­êi sö dông Internet trong 1000 d©n), lµ møc thuéc lo¹i thÊp nhÊt thÕ giíi. Trung Quèc cã tû lÖ th©m nhËp cña Internet vµo x· héi cao gÊp 10 lÇn n­íc ta, víi trªn 20 triÖu ng­êi sö dông Internet vµ gÇn 30.000 trang web. HÇu hÕt c¸c n­íc, kÓ c¶ ë Ch©u Phi vµ Ch©u Mü La tinh ®ang cè g¾ng t¹o nªn m«i tr­êng s«i ®éng cho ph¸t triÓn vµ sö dông Internet vµo cuéc sèng. Gi¸o dôc, ®Æc biÖt lµ gi¸o dôc ®¹i häc cã ý nghÜa cùc kú then chèt trong sö dông søc bËt cña nÒn kinh tÕ tri thøc. Tû lÖ häc sinh vµo ®¹i häc so víi cïng løa tuæi cña n­íc ta t¨ng tõ 3% n¨m 1990 lªn 6% n¨m 2000 nh­ng vÉn cßn thÊp. Mét vÊn ®Ò nghiªm träng h¬n lµ chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc cña n­íc ta nãi chung rÊt thÊp, b»ng cÊp nhiÒu khi kh«ng cßn ph¶n ¸nh trung thùc tr×nh ®é häc vÊn vµ kh¶ n¨ng lµm viÖc. §iÒu ®¸ng suy nghÜ lµ chóng ta kh«ng cã tr­êng §¹i häc nµo trong sè 70 tr­êng §¹i häc tæng hîp vµ 39 tr­êng §¹i häc kü thuËt hµng ®Çu ë Ch©u ¸ n¨m 2000 (theo xÕp h¹ng cña t¹p chÝ asia Week). VÒ xÕp h¹ng møc ®é s½n sµng cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong 60 n­íc ®­îc xem xÐt n¨m 2001, ViÖt Nam xÕp thø 58, chØ trªn cã Pakistan vµ azerbaijan. §iÒu quan träng h¬n lµ ViÖt Nam bÞ tôt h¹ng so víi n¨m 2000, trong khi c¸c n­íc Trung Quèc, Ên §é, Philippine ®Òu lªn h¹ng. Gi¸m ®èc IBM ViÖt Nam Radne Bryant cho r»ng: " ViÖt Nam ®ang mau chãng mÊt ®i lîi thÕ c¹nh tranh so víi Th¸i Lan, Malaixia, Singapore, In®«nªxia vµ Trung Quèc v× nh÷ng n­íc nµy ®ang b¾t nhËp m¹nh mÏ c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó th©m nhËp thÞ tr­êng toµn cÇu". §iÒu ®¸ng lo ng¹i lµ quy m« ®Çu t­ tiÕp tôc vµo c«ng nghÖ th«ng tin cña n­íc ta cßn qu¸ thÊp so víi ¸p lùc gay g¾t cña c¹nh tranh vµ ®uæi v­ît. So vÒ møc chi tiªu cho c«ng nghÖ th«ng tin tÝnh trªn 1000 d©n trong n¨m 2000 Th¸i Lan gÊp ta h¬n 8 lÇn, Philipine gÊp ta h¬n 4 lÇn, Trung Quèc gÊp ta h¬n 2 lÇn. NhÞp ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ ®­a ra quyÕt s¸ch chiÕn l­îc cña ta chËm h¬n nhiÒu so víi Trung Quèc. Møc t¨ng tr­ëng GDP hµng n¨m cña Trung Quèc th­êng xuyªn cao h¬n ta tõ 1,5-2%. Trung Quèc chØ mÊt 9 -10 n¨m ®Ó t¨ng gÊp ®«i møc GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi trong khi chóng ta theo nhÞp ®é t¨ng tr­ëng nh­ hiÖn nay ph¶i mÊt 12 -15 n¨m. NÕu kh«ng biÕt tËn dông c¬ héi, n©ng cao n¨ng lùc néi sinh, ®æi míi c¸ch nghÜ, c¸ch lµm, b¾t kÞp tri thøc míi cña thêi ®¹i, ®i th¼ng vµo nh÷ng ngµnh kinh tÕ dùa vµo tri thøc vµ c«ng nghÖ cao, thùc sù ®i t¾t ®ãn ®Çu th× sÏ tôt hËu rÊt xa. II. Kinh tÕ tri thøc víi chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña ViÖt Nam ChiÕn l­îc ph¸t triÓn cña n­íc ta lµ chiÕn l­îc dùa vµo tri thøc, néi dung c«ng nghiÖp ho¸ n­íc ta lµ vËn dông c¸c yÕu tè cña kinh tÕ tri thøc N­íc ta hiÖn nay, GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi chØ b»ng 1/12 b×nh qu©n cña thÕ giíi, xÕp thø 180 trong 210 n­íc, (nÕu theo PPP th× thø 164), thuéc nhãm nh÷ng n­íc nghÌo nhÊt, kh«ng cã c¸ch nµo ®Ó ®uæi kÞp c¸c n­íc vÒ GDP, nh­ng ph¶i phÊn ®Êu ®Ó n©ng cao nhanh chãng tr×nh ®é tri thøc, t¨ng c­êng n¨ng lùc néi sinh vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ, n¾m b¾t vµ vËn dông cã hiÖu qu¶ c¸c thµnh tùu khoa häc, c«ng nghÖ míi nhÊt ®Ó hoµn thµnh th¾ng lîi c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, thùc hiÖn ®­îc môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. Chóng ta cã thÕ m¹nh vÒ tiÒm n¨ng con ng­êi, chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi (HDI) n­íc ta ®øng thø 110 vµ thuéc nhãm n­íc trung b×nh cña thÕ giíi. Thùc tÕ ®· chøng minh ng­êi ViÖt Nam n¾m b¾t vµ lµm chñ nhanh c¸c tri thøc míi vµ c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. NhiÒu ngµnh míi x©y dùng nhê sö dông c¸c c«ng nghÖ míi, ®· theo kÞp tr×nh ®é c¸c n­íc trong khu vùc (b­u chÝnh viÔn th«ng, n¨ng l­îng, dÇu khÝ, cÇu ®­êng....). Cho nªn chóng ta cÇn thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch ph¸t triÓn b»ng vµ dùa vµo con ng­êi vµ khoa häc vµ c«ng nghÖ, nh­ NghÞ quyÕt T¦2 (kho¸ VIII) ®· chØ ra. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn ®Êt n­íc ta lµ chiÕn l­îc dùa vµo tri thøc vµ th«ng tin, chiÕn l­îc ®i t¾t, ®ãn ®Çu víi mòi nhän lµ c«ng nghÖ th«ng tin. VÒ c«ng nghÖ th«ng tin, ngµnh ®ang lµ ®éng lùc chñ yÕu thóc ®Èy ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tri thøc vµ x· héi th«ng tin, th× ng­êi ViÖt Nam cã nhiÒu kh¶ n¨ng. Nh÷ng häc sinh ViÖt Nam thi tin häc quèc tÕ ®o¹t gi¶i rÊt cao, lùc l­îng ng­êi ViÖt Nam ë n­íc ngoµi lµm tin häc kh¸ ®«ng vµ gi÷ nhiÒu vÞ trÝ quan träng. Riªng t¹i thung lòng Silicon hiÖn cã h¬n m­êi ngh×n ng­êi lµm c«ng nghÖ th«ng tin. ViÖt Nam cÇn tËp trung ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn vµ hiÖn ®¹i ho¸ c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt dÞch vô, n©ng cao hiÖu qu¶ tæ chøc vµ qu¶n lý, ®ång thêi ®Ó ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp th«ng tin lµ nh÷ng ngµnh cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao nhÊt, nh÷ng ngµnh trô cét trong x· héi t­¬ng lai. C«ng nghÖ th«ng tin trë thµnh ­u tiªn hµng ®Çu trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn n­íc ta. NÒn kinh tÕ n­íc ta ph¶i ph¸t triÓn theo m« h×nh hai tèc ®é: mét mÆt ph¶i lo ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp c¬ b¶n, lo gi¶i quyÕt nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n vµ bøc xóc cña ng­êi d©n; mÆt kh¸c ®ång thêi ph¶i ph¸t triÓn nhanh nh÷ng ngµnh kinh tÕ dùa vµo tri thøc vµ c«ng nghÖ cao, nhÊt lµ c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, t¹o ngµnh nghÒ míi, viÖc lµm míi, ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng cao, héi nhËp cã hiÖu qu¶ víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Kh«ng thÓ lµm ®ång lo¹t, dµn hµng ngang cïng tiÕn. Trong nhiÒu lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ chóng ta cßn sö dông c¸c c«ng nghÖ truyÒn thèng nh­ng ®­îc c¶i tiÕn b»ng c¸c tri thøc míi ®Ó t¹o nhiÒu viÖc lµm, tËn dông lao ®éng, ®Êt ®ai tµi nguyªn, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Trong khi ®ã ph¶i dµnh lùc l­îng thÝch ®¸ng ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ sö dông tri thøc vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn nhÊt. §· ®Çu t­ x©y dùng míi lµ ph¶i sö dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn nhÊt. Ph¶i nhanh chãng x©y dùng c¬ së h¹ tÇng c«ng nghÖ th«ng tin, h×nh thµnh m¹ng xa lé th«ng tin quèc gia, øng dông c«ng nghÖ th«ng tin réng r·i trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp th«ng tin, nhÊt lµ c«ng nghiÖp phÇn mÒm, nh­ thÕ sÏ thóc ®Èy ph¸t triÓn nhanh tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc, dÞch chuyÓn nhanh c¬ cÊu kinh tÕ, n©ng cao tèc ®é t¨ng tr­ëng, hiÖu qu¶ vµ chÊt l­îng nÒn kinh tÕ. Thùc hiÖn ®Çu t­ chiÒu s©u, ®æi míi c«ng nghÖ, hiÖn ®¹i hãa nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt ®iÖn tö ®· cã, x©y dùng mét sè c¬ së míi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc, gi¶m dÇn nhËp khÈu vµ t¨ng dÇn xuÊt khÈu; t¨ng nhanh tû lÖ néi ®Þa hãa s¶n phÈm cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao. Ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp sinh häc (c¸c ngµnh n«ng nghiÖp c«ng nghÖ cao, c«ng nghiÖp d­îc phÈm, c«ng nghiÖp m«i tr­êng). Chó träng t¹o vµ sö dông gièng c©y con cã n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ gi¸ trÞ cao. §­a nhanh c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt, thu ho¹ch, b¶o qu¶n, chÕ biÕn, vËn chuyÓn vµ tiªu thô s¶n phÈm n«ng nghiÖp. øng dông c«ng nghÖ s¹ch trong nu«i, trång vµ chÕ biÕn rau qu¶, thùc phÈm. H¹n chÕ viÖc sö dông hãa chÊt ®éc h¹i trong n«ng nghiÖp. X©y dùng mét sè khu n«ng nghiÖp c«ng nghÖ cao. T¨ng c­êng ®éi ngò, n©ng cao n¨ng lùc vµ ph¸t huy t¸c dông cña c¸n bé khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m, khuyÕn ng­. Ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vËt liÖu míi thay thÕ nh÷ng vËt liÖu ®· trë nªn khan hiÕm trªn thÕ giíi. Sö dông c¸c c«ng nghÖ cao ®Ó ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp then chèt: chÕ t¹o m¸y (sö dông CAD, CAM, tù ®éng ho¸),... C¸c ngµnh x©y dùng, giao th«ng, n¨ng l­îng ph¶i sö dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn nhÊt vµ ®¶m b¶o hiÖu qu¶ ®Çu t­ cao nhÊt. Trong tõng ngµnh, tõng lÜnh vùc kinh tÕ còng cÇn chän nh÷ng kh©u, nh÷ng ®¬n vÞ ®i tr­íc, ®i th¼ng vµo c«ng nghÖ míi nhÊt ®Ó thóc ®Èy sù ®æi míi cña toµn ngµnh, toµn lÜnh vùc, ®· ®Çu t­ míi lµ ph¶i sö dông c«ng nghÖ míi nhÊt. Cã thÓ phÊn ®Êu ®Ó sau mét thËp kû (®Õn kho¶ng 2010) n­íc ta x©y dùng ®­îc m¹ng xa lé th«ng tin quèc gia, kÕt nèi víi tÊt c¶ c¸c tr­êng häc, c¸c c¬ quan, c¸c xÝ nghiÖp vµ phÇn lín c¸c hé gia ®×nh, ngµnh c«ng nghiÖp th«ng tin trë thµnh mét ngµnh c«ng nghiÖp chÝnh, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, dÞch vô tri thøc cã b­íc ph¸t triÓn m¹nh, th× ®ã lµ b­íc tiÕn quan träng vµo nÒn kinh tÕ tri thøc. Ta ®· chñ tr­¬ng héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, chñ tr­¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ rÊt ®óng, nh­ vËy ph¶i n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, trªn c¬ së ph¸t huy n¨ng lùc néi sinh vÒ khoa häc c«ng nghÖ cña ViÖt Nam, b¾t kÞp vµ lµm chñ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, ®i nhanh ®i t¾t vµo kinh tÕ tri thøc. Kh«ng cã ®ñ tri thøc, kh«ng cã kh¶ n¨ng vËn dông nh÷ng c«ng nghÖ míi nhÊt th× kh«ng thÓ c¹nh tranh ®­îc, héi nhËp chØ bÞ thua thiÖt vµ dÔ sÏ trë thµnh b·i th¶i c«ng nghÖ cña c¸c n­íc kh¸c. Ta ph¶i tËn dông c¬ së vËt chÊt hiÖn cã, tËn dông lao ®éng, nh­ng ®· ®Çu t­ míi th× ph¶i dïng c«ng nghÖ míi, tiªn tiÕn nhÊt; sö dông c¬ së vËt chÊt hiÖn cã còng ph¶i víi tri thøc míi, ®Õn lóc râ rµng lµ kh«ng cã hiÖu qu¶ n÷a th× ph¶i chuyÓn sang lµm viÖc kh¸c hoÆc bá ®i. Kh«ng thÓ chän "c«ng nghÖ trung gian"; viÖc ph¸t triÓn mÝa ®­êng, xi m¨ng kh«ng hiÖu qu¶ nh­ võa qua ®· cho ta bµi häc. NhiÒu n­íc ®· cã s½n mét c¬ së vËt chÊt lín, b©y giê bá ®i th× rÊt tiÕc. Song nhiÒu n­íc còng ®· bá h¼n, kh«ng th­¬ng tiÕc. N­íc ta c¬ së vËt chÊt kh«ng ®¸ng kÓ, kh«ng cã g× ®Ó luyÕn tiÕc. Nªn ®i th¼ng vµo c«ng nghÖ míi, qui m« nhá, vèn ®Çu t­ kh«ng nhiÒu; ®· ®Çu t­ míi lµ ph¶i c«ng nghÖ míi. III. Gi¶i ph¸p chñ yÕu cho mét chiÕn l­îc kinh tÕ dùa vµo tri thøc 1. §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý LuËt ch¬i míi hiÖn nay lµ ganh ®ua, c¹nh tranh trÝ tuÖ, nãi c¸ch kh¸c, s©n ch¬i míi lµ kinh tÕ tri thøc. Kh«ng thÓ c¹nh tranh næi trong nÒn kinh tÕ toµn cÇu hãa nÕu kh«ng më ®­îc c¸nh cöa vµo kinh tÕ tri thøc. Gi¶i ph¸p c¨n b¶n nhÊt (®èi víi n­íc ta), lµ ph¶i ®æi míi m¹nh mÏ c¬ chÕ qu¶n lý (thÓ chÕ, chÝnh s¸ch, luËt ph¸p, bé m¸y, ph¸t huy mäi kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña ng­êi d©n, t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ng­êi d©n, mäi thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh ®ãng gãp vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Nhµ n­íc cÇn ph¶i c¶i c¸ch bé phËn qu¶n lý tµi chÝnh. CÇn ph¶i thay ®æi c¸ch nh×n, ®i s©u t×m nh÷ng nguyªn nh©n ®· ®­a ®Èy c¶ mét x· héi vèn rÊt tèt ®Õn chç tham nhòng, dèi tr¸ trµn lan kh¾p mäi cÊp, mäi ngµnh, mäi n¬i. Trong khi tiÒn l­¬ng chØ ®ñ sèng Ýt ngµy, mµ l¹i cã biÕt bao c¸ch kh¸c nhau, trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp ®Ó bæ sung vµo nguån thu nhËp cßm câi ®ã b»ng chÝnh tõ nguån c«ng quü, th× cã trêi mµ chèng ®­îc tham nhòng vµ quan liªu. NÕu kh«ng khÈn tr­¬ng c¶i c¸ch qu¶n lý tµi chÝnh tiÒn tÖ nh­ c¸c n­íc kh¸c, th× mäi c¶i c¸ch kh¸c ®Òu khã, mäi c¸nh cöa vµo tri thøc ®Òu ®ãng chÆt. Nhµ n­íc qu¶n lý b»ng luËt ph¸p, b»ng c¬ chÕ chÝnh s¸ch, t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho sù c¹nh tranh lµnh m¹nh; ch¨m lo phóc lîi x· héi, gi¸o dôc, khoa häc.... mµ kh«ng nªn can thiÖp vµo s¶n xuÊt kinh doanh; ®Ó cho mçi doanh nghiÖp, mçi ng­êi d©n ph¸t huy hÕt quyÒn chñ ®éng s¸ng t¹o cña m×nh; tr¸nh sù can thiÖp vµo quyÒn chñ ®éng cña doanh nghiÖp lµm cho doanh nghiÖp mÊt tÝnh n¨ng ®éng mÆt kh¸c t¹o ra sù dùa dÉm ®ïn ®Èy tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp khi cÇn thiÕt. Vai trß cña c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ, h­íng tíi nÒn kinh tÕ tri thøc. Ph¶i t¹o m«i tr­êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng, chèng ®éc quyÒn. Ph¸t huy tèi ®a quyÒn chñ ®éng s¸ng t¹o cña c¸c doanh nghiÖp. HiÖn nay trong kinh tÕ nhµ n­íc chÕ ®é tr¸ch nhiÖm kh«ng râ, mÊt m¸t thua lç kh«ng ai chÞu tr¸ch nhiÖm. NÕu giao tr¸ch nhiÖm cho mét c«ng ty tù bá vèn ra x©y dùng råi khai th¸c ®Ó thu håi l¹i vèn th× t×nh h×nh sÏ kh¸c h¼n, kh«ng hiÖu qu¶ th× hä kh«ng lµm. Ph¶i thùc sù gi¶i phãng mäi lùc l­îng s¶n xuÊt, ph¸t huy mäi thµnh phÇn kinh tÕ nh­ c¸c nghÞ quyÕt cña §¶ng ®· ®Ò ra. HiÖn nay cßn nhiÒu v­íng m¾c lóng tóng trong chÝnh s¸ch, mµ chñ yÕu lµ do nhËn thøc vÒ mèi quan hÖ gi÷a c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ch­a ®­îc s¸ng tá. NhiÖm vô trung t©m hiÖn nay lµ ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt; ph¶i x©y dùng vµ ph¸t triÓn quan hÖ s¶n xuÊt sao cho thóc ®Èy ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt. Mäi ng­êi ai cã kh¶ n¨ng gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt th× ph¶i ®­îc khuyÕn khÝch, ph¶i thùc sù khuyÕn khÝch mäi ng­êi lµm giµu; nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt thu nhËp, ch¨m lo phóc lîi x· héi, t¹o c«ng b»ng x· héi, b¶o vÖ quyÒn lîi nh÷ng ng­êi yÕu thÕ. 2. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn còng nh­ cña c¸c con rång Ch©u ¸ cho ta thÊy muèn ph¸t triÓn ®­îc ngµnh kinh tÕ tri thøc ph¶i ch¨m lo ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n tµi. Trong nh÷ng n¨m tíi ph¶i t¨ng m¹nh ®Çu t­ ®Ó ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ph¶i tiÕn hµnh mét cuéc c¶i c¸ch gi¸o dôc míi. §©y lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh nhÊt thóc ®Èy n­íc ta ®i nhanh vµo kinh tÕ tri thøc. Ph¶i x©y dùng nh÷ng thÕ hÖ ng­êi ViÖt Nam cã b¶n lÜnh, cã lý t­ëng, cã kh¶ n¨ng s¸ng t¹o, lµm chñ ®­îc tri thøc hiÖn ®¹i, quyÕt t©m ®­a n­íc ta lªn tr×nh ®é ph¸t triÓn s¸nh kÞp c¸c n­íc. §Ó thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa tiÕp cËn víi kinh tÕ tri thøc ph¶i cã nguån nh©n lùc chÊt l­îng cao. §Ó cã nguån nh©n lùc chÊt l­îng cao trong giai ®o¹n hiÖn nay, ViÖt Nam cÇn ph¶i ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p tæng thÓ cã hiÖu qu¶ trªn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau cña ®êi sèng x· héi, ®Æc biÖt trªn lÜnh vùc gi¸o dôc vµ ®µo t¹o: - Tr­íc hÕt ph¶i c¶i tiÕn hÖ thèng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o theo h­íng n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o víi nh÷ng quy m« hîp lý phôc vô cho môc tiªu, nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi; ®¶m b¶o ®ñ vÒ sè l­îng, c¬ cÊu ngµnh nghÒ, chÊt l­îng lao ®éng kü thuËt cho nhu cÇu ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n, n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn cña ng­êi lao ®éng tiÕn theo tr×nh ®é cña thÕ giíi; c¶i thiÖn ®êi sèng vµ båi d­ìng n¨ng lùc chuyªn m«n th­êng xuyªn cho thÇy, c« gi¸o ®Ó hä cã ®iÒu kiÖn toµn t©m toµn ý cho viÖc d¹y häc vµ tham gia c¸c c«ng viÖc gi¸o dôc vµ ®µo t¹o; c¶i c¸ch chÕ ®é thi cö, tuyÓn chän, tuyÓn dông…, ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng häc chØ ®Ó thi, häc v× b»ng cÊp, n¹n b»ng gi¶, häc vÞ rëm; tæ chøc chu ®¸o viÖc nghiªn cøu c¶i c¸ch ch­¬ng tr×nh vµ néi dung d¹y häc, biªn so¹n s¸ch gi¸o khoa vµ tµi liÖu gi¶ng d¹y cã chÊt l­îng mét c¸ch thÝch hîp ë mäi cÊp häc; TÝch cùc øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµ sö dông Internet trong gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, trong viÖc d¹y vµ häc, ph¸t triÓn dÇn c¸c h×nh thøc tù häc…; huy ®éng mäi nguån lùc trong x· héi cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, tr­íc hÕt lµ t¨ng ng©n s¸ch cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. - T¨ng c­êng hîp t¸c víi n­íc ngoµi trong lÜnh vùc gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, tranh thñ ®­îc kiÕn thøc c«ng nghÖ cña hä rót ng¾n kho¶ng c¸ch ph¸t triÓn cña m×nh. -T¨ng c­êng ®Çu t­ cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, ngoµi ng©n s¸ch nhµ n­íc ph¶i thu hót mäi nguån lùc ®Çu t­ nhÊt lµ c¸c c«ng ty, c¸ nh©n vµ sù gióp ®ì tõ bªn ngoµi nh­ c¸c chÝnh phñ, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ… - Dù b¸o ®­îc nhu cÇu vÒ nguån nh©n lùc chÊt l­îng cao trong vßng 10 -15 n¨m, bëi muèn cã nh©n lùc chÊt l­îng cao ph¶i mÊt thêi gian ®µo t¹o, ngoµi ra cßn ph¶i dù b¸o ®­îc c¬ cÊu ngµnh nghÒ ®µo t¹o ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng ngµnh th× thiÕu, ngµnh th× thõa g©y t×nh tr¹ng l·ng phÝ chÊt x¸m, g©y tèn kÐm cho x· héi vµ c¸ nh©n. Ngoµi ra cÇn chó ý c¸c vÊn ®Ò sau ®©y: - T¹o ra nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm vµ n©ng cao thu nhËp cho ng­êi lao ®éng, trªn c¬ së ®ã ng­êi lao ®éng míi cã ®iÒu kiÖn n©ng cao tr×nh ®é cho m×nh. - §Ó n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc ph¶i th­êng xuyªn tiÕn hµnh c«ng t¸c ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i cho ng­êi lao ®éng. - Cã chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng hîp lý míi ®éng viªn khuyÕn khÝch, thu hót ®­îc ng­êi lao ®éng tù n©ng cao tr×nh ®é vµ ®em hÕt kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña m×nh ra phôc vô cho sù nghiÖp ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. 3. T¨ng c­êng n¨ng lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ quèc gia Cïng víi viÖc ®Èy m¹nh c¶i c¸ch gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, cÇn cã chÝnh s¸ch träng dông nh©n tµi. Dï theo h­íng ph¸t triÓn nÒn v¨n minh c«ng nghiÖp kiÓu truyÒn thèng, hay nÒn v¨n minh c«ng nghiÖp cã hµm chøa mét sè yÕu tè cña v¨n minh trÝ tuÖ, "nh©n tµi lu«n ph¶i ®­îc coi lµ ®iÓm tùa cho ph¸t triÓn". Mçi lo¹i nh©n tµi trong mçi lÜnh vùc ho¹t ®éng, ®Æc biÖt c¸c c¸n bé khoa häc ®Çu ngµnh, cÇn ®­îc bè trÝ sö dông theo h­íng ph¸t huy ®­îc tµi n¨ng khoa häc, nÕu kh«ng sÏ dÉn ®Õn sù thui chét, thËm chÝ biÕn chÊt nh©n tµi. Kh«ng nªn coi viÖc chuyÓn nh÷ng c¸n bé khoa häc ®Çu ngµnh cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao sang lµm c«ng t¸c qu¶n lý hµnh chÝnh nh­ mét d¹ng ®Ò b¹t, mét d¹ng thùc hiÖn chÕ ®é ®·i ngé víi hä. ChÝnh c¸ch nµy ®· lµm cho hä bÞ t¸ch khái m«i tr­êng n¬i hä cã thÓ ph¸t huy t¸c dông tèt nhÊt. §iÒu nµy liªn quan trùc tiÕp ®Õn c¸c chÝnh s¸ch vÒ tæ chøc vµ c¸n bé cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Nh÷ng nh©n tµi nµy cÇn ®­îc t¹o ®iÒu kiÖn vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn ®Õn møc tèi ®a ®Ó ph¸t huy tµi n¨ng. Trong ®iÒu kiÖn tr×nh ®é kinh tÕ vµ khoa häc c«ng nghÖ cßn hÕt søc thÊp kÐm nh­ hiÖn nay, ®Ó tiÕp cËn ®Õn nÒn kinh tÕ tri thøc, viÖc x¸c ®Þnh vµ thùc thi mét c¸ch nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch "chiªu hiÒn ®·i sÜ" cã ý nghÜa v« cïng quan träng. Mét trong nh÷ng ®èi t­îng s½n cã kh¶ n¨ng vµ tiÒm lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ m¹nh mÏ lµ ®éi ngò trÝ thøc ViÖt Nam ë n­íc ngoµi, chñ yÕu lµ ë c¸c n­íc T©y ¢u vµ B¾c Mü. CÇn t¹o ra ®éng lùc vÒ vËt chÊt, tinh thÇn vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt ®Ó thu hót sù tham gia cña ®éi ngò nµy vµo c«ng cuéc chÊn h­ng tæ quèc. T¨ng c­êng tiÒm lùc vµ ®ãng gãp cña khoa häc vµ c«ng nghÖ vµo ph¸t triÓn kinh tÕ -x· héi. §æi míi c¬ chÕ ®Çu t­ vµ qu¶n lý khoa häc vµ c«ng nghÖ, huy ®éng mäi nguån vèn trong n­íc vµ ngoµi n­íc ®Ó ph¸t huy tiÒm n¨ng vµ t¸c dông cña khoa häc vµ c«ng nghÖ trong s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. Hç trî nhËp khÈu c«ng nghÖ míi, mòi nhän, tæ chøc tèt viÖc tiÕp thu vµ lµm chñ c¸c c«ng nghÖ ®ã. T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c tæ chøc khoa häc, c¸c tr­êng ®¹i häc, c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¸ nh©n ®­îc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu, triÓn khai, ®­îc b¶o ®¶m quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, quyÒn c«ng bè, trao ®æi chuyÓn giao, chuyÓn nh­îng kÕt qu¶ nghiªn cøu theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Söa ®æi nh÷ng quy ®Þnh liªn quan ®Õn viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ theo ®Þnh h­íng ®¬n gi¶n hãa c¸c thñ tôc hµnh chÝnh, gi¶m thuÕ (®Æc biÖt thuÕ thu nhËp ®èi víi c¸c chuyªn gia cã tr×nh ®é cao cña ViÖt Nam vµ cña n­íc ngoµi), gi¶m chi phÝ giao dÞch ®èi víi c¸c ho¹t ®éng chuyÓn giao c«ng nghÖ. TiÕp tôc t¨ng ®Çu t­ thÝch ®¸ng tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc, ®ång thêi ph¸t huy mäi nguån lùc cho nghiªn cøu nh÷ng lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ míi nh­ c«ng nghÖ tin häc, c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ vËt liÖu míi vµ nghiªn cøu c¬ b¶n cã lùa chän. T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc sö dông Internet, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch gi¸, nh»m gióp c¸c c¸ nh©n, c¸c doanh nghiÖp khai th¸c th«ng tin c«ng nghÖ vµ thÞ tr­êng trªn thÕ giíi. Nghiªn cøu ®Ò xuÊt nh÷ng biÖn ph¸p xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®iÖn tö, hç trî cho c¸c doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ nh÷ng doanh nghiÖp ë n«ng th«n, vïng s©u, vïng xa, tiÕp cËn víi kh¸ch hµng vµ thÞ tr­êng, kÓ c¶ thÞ tr­êng ngoµi n­íc. X©y dùng quü tÝn dông vµ hç trî ®Çu t­ tõ nguån ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dôngvíi môc tiªu tµi trî cho viÖc ®­a ra nh÷ng s¶n phÈm, dÞch vô míi trªn c¬ së øng dông nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc vµ c«ng nghÖ. Ph¸t triÓn thÞ tr­êng khoa häc vµ c«ng nghÖ. Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, khuyÕn khÝch chuyÓn giao khoa häc c«ng nghÖ, hîp ®ång khoa häc, c«ng nghÖ vµ t¹o lËp thÞ tr­êng lao ®éng khoa häc, c«ng nghÖ. Ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch hç trî, khuyÕn khÝch m¹nh øng dông khoa häc vµ c«ng nghÖ vµo mäi ho¹t ®éng kinh tÕ, x· héi. §æi míi c¬ b¶n, toµn diÖn c«ng t¸c qu¶n lý khoa häc, c«ng nghÖ vµ m«i tr­êng tõ Trung ­¬ng ®Õn tØnh, thµnh phè. Ban hµnh chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp nghiªn cøu vµ øng dông tiÕn bé khoa häc, c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt kinh doanh. T¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp kÕt hîp víi c¸c c¬ së nghiªn cøu, c¸c tr­êng ®¹i häc trong viÖc nghiªn cøu chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ ®µo t¹o. ThÝ ®iÓm m« h×nh d¹y nghÒ cã sù phèi hîp gi÷a c¬ së ®µo t¹o vµ doanh nghiÖp víi nguån kinh phÝ tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ tõ doanh nghiÖp. Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ¸p dông hÖ thèng tiªu chuÈn qu¶n lý chÊt l­îng quèc tÕ. 4. C¶i c¸ch hµnh chÝnh vµ t¹o lËp mét khu«n khæ ph¸p lý míi §æi míi thÓ chÕ vµ thñ tôc hµnh chÝnh, tËp trung tr­íc hÕt vµo xo¸ bá nh÷ng quy ®Þnh mang nÆng tÝnh hµnh chÝnh quan liªu, bao cÊp, g©y phiÒn hµ, s¸ch nhiÔu doanh nghiÖp vµ nh©n d©n, k×m h·m sù ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt. X©y dùng vµ thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh ®æi míi thÓ chÕ trong tõng n¨m, b¶o ®¶m c¸c v¨n b¶n ph¸p quy cã néi dung ®óng ®¾n, nhÊt qu¸n, kh¶ thi. ChØ ®¹o s¸t tõ kh©u so¹n th¶o, th«ng qua ®Õn phæ biÕn, thùc hiÖn vµ tæng kÕt. C«ng khai hãa c¸c néi dung vµ c¬ chÕ, ph­¬ng thøc gi¸m s¸t cña c¬ quan chøc n¨ng, c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng vµ nh©n d©n vÒ thùc hiÖn ph¸p luËt, chÝnh s¸ch, chÕ ®é cña nhµ n­íc. Minh b¹ch vµ c«ng khai c¸c th«ng tin, c¸c quy ®Þnh cña Nhµ n­íc, nghiªm tóc thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ ë c¬ së nh»m ®Èy lïi nh÷ng hiÖn t­îng tham nhòng, tiªu cùc. Thùc hiÖn ph©n cÊp m¹nh vµ toµn diÖn gi÷a c¸c cÊp trong hÖ thèng hµnh chÝnh nhµ n­íc trªn c¬ së g¾n tr¸ch nhiÖm víi quyÒn h¹n, nghÜa vô víi quyÒn lîi. HiÖn ®¹i hãa hÖ thèng th«ng tin, c¸c ph­¬ng tiÖn qu¶n lý hiÖn ®¹i, b¸o c¸o ®¸ng tin cËy vµ nhanh nh¹y gi÷a c¸c c¬ quan vµ gi÷a c¸c cÊp. T¨ng c­êng chÕ ®é gi¸m s¸t, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch, c¬ chÕ ®· ®­îc ban hµnh. C¶i c¸ch hµnh chÝnh vµ t¹o lËp mét khu«n khæ ph¸p lý míi cã kh¶ n¨ng thóc ®Èy mäi kh¶ n¨ng s¸ng t¹o, lµm cho s¶n xuÊt "bung ra", ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn nhanh c¸c doanh nghiÖp míi, doanh nghiÖp tri thøc, phï hîp víi xu thÕ toµn cÇu ho¸ mµ n­íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh héi nhËp. §iÒu nµy ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së x¸c ®Þnh ®óng ®¾n vai trß qu¶n lý cña nhµ n­íc ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Nhµ n­íc kh«ng trùc tiÕp lµm kinh tÕ nh­ng vai trß cña nhµ n­íc trong viÖc ®Þnh h­íng, t¹o m«i tr­êng, t¹o ®iÒu kiÖn vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn, thÓ hiÖn trong chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc, trong hÖ thèng luËt ph¸p lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh nhÊt ®èi víi viÖc tiÕn nhanh vµo kinh tÕ tri thøc. KÕt luËn Con ®­êng héi nhËp ®èi víi n­íc ta lµ tÊt yÕu. X©y dùng ®­îc cho m×nh nh÷ng yÕu tè ngµy cµng m¹nh mÏ cña kinh tÕ tri thøc lµ c¸ch duy nhÊt cã ®­îc n¨ng lùc c¹nh tranh, do ®ã hîp t¸c mét c¸ch b×nh ®¼ng trong sù héi nhËp ®ã. §èi víi n­íc ta, x©y dùng kinh tÕ tri thøc ch¾c kh«ng dÔ dµng. T¸i cÊu tróc nÒn kinh tÕ x· héi ®èi víi mäi quèc gia ®· lµ khã kh¨n, ®èi víi n­íc ta l¹i cµng thªm khã kh¨n v× sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa vÉn ®ang tiÕp tôc vµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vÉn cßn kÐm ph¸t triÓn. Tuy nhiªn chóng ta cã thÓ dùa vµo kinh nghiÖm cña c¸c n­íc cã ®iÒu kiÖn xuÊt ph¸t gÇn ta hoÆc h¬n ta kh«ng nhiÒu. Chóng ta tin t­ëng vµo t­¬ng lai cña mét nÒn kinh tÕ tri thøc, mét x· héi tri thøc sÏ ®­îc ph¸t triÓn trªn ®Êt n­íc chóng ta. VËn dông kinh tÕ tri thøc trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa sÏ lµm cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa diÔn ra cã hiÖu qu¶ h¬n vµ cã Ýt hËu qu¶ tiªu cùc h¬n. "Trong thêi ®¹i c¸ch m¹ng th«ng tin hiÖn nay, chóng ta kh«ng cã sù lùa chän nµo kh¸c lµ ph¶i tiÕp cËn nhanh chãng víi tri thøc vµ c«ng nghÖ míi nhÊt cña thêi ®¹i ®Ó hiÖn ®¹i hãa nÒn kinh tÕ, t¹o ra sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng tõng b­íc h×nh thµnh nÒn kinh tÕ tri thøc, cã n¨ng lùc c¹nh tranh víi gi¸ trÞ gia t¨ng ngµy cµng cao" (Tæng bÝ th­ Lª Kh¶ Phiªu). Ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan nh­ng ®Ó ph¸t triÓn ®­îc nÒn kinh tÕ ®ã chóng ta cÇn cã chiÕn l­îc l©u dµi cho t­¬ng lai vµ tr­íc m¾t lµ ph¶i vËn dông nh÷ng thµnh tùu cña cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nhÊt lµ c¸ch m¹ng vÒ th«ng tin vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc mµ §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· lùa chän. Môc lôc Trang Lêi më ®Çu 1 Ch­¬ngI: Qu¸ tr×nh h×nh thµnh nÒn kinh tÕ tri thøc 2 I. Vai trß cña tri thøc ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 2 II. Nh÷ng nh©n tè thóc ®Èy sù ra ®êi cña nÒn kinh tÕ tri thøc 5 Ch­¬ngII: NÒn kinh tÕ tri thøc 8 I. NÒn kinh tÕ tri thøc lµ g×? 8 1.Kh¸i niÖm 9 2. So s¸nh kh¸i qu¸t c¸c thêi kú kinh tÕ 10 II. Nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ tri thøc 11 1. Sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ 11 2. Khoa häc trë thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp 12 3. C«ng nghÖ th«ng tin ®­îc øng dông réng r·i 14 4. Vèn quý nhÊt trong nÒn kinh tÕ tri thøc lµ tri thøc 15 5. S¸ng t¹o, ®æi míi th­êng xuyªn lµ ®éng lùc chñ yÕu nhÊt 16 thóc ®Èy sù ph¸t triÓn 6. Kinh tÕ tri thøc t¹o ra quan niÖm míi vÒ thÞ tr­êng 17 7. NÒn kinh tÕ tri thøc lµ nÒn kinh tÕ toµn cÇu hãa 18 III. NÒn kinh tÕ tri thøc trong t­¬ng lai 18 Ch­¬ng III: NÒn kinh tÕ tri thøc víi c«ng cuéc C«ng 20 nghiÖp hãa - HiÖn ®¹i hãa n­íc ta I. Thêi c¬ vµ th¸ch thøc 20 1. Thêi c¬ 22 2. Th¸ch thøc 25 II. Kinh tÕ tri thøc víi chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña ViÖt Nam 28 III. Gi¶i ph¸p chñ yÕu cho mét chiÕn l­îc kinh tÕ dùa vµo tri 31 thøc 1. §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý 31 2. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc 32 3. T¨ng c­êng n¨ng lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ quèc gia 34 4. C¶i c¸ch hµnh chÝnh vµ t¹o lËp mét khu«n khæ ph¸p lý míi KÕt luËn 34 Môc lôc 35 Tµi liÖu tham kh¶o 36 Tµi liÖu tham kh¶o 1. B¸o Ng­êi Lao §éng (07/08/2000) 2. T¹p chÝ Ho¹t ®éng khoa häc Sè: 7/2000; 12/2001 3. T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ Sè: 1/2001; 4/2001; 5/2001; 6/2001; 7/2001; 8/2001; 11/2001; 12/2001 4. T¹p chÝ Kinh tÕ vµ ph¸t triÓn Sè: 38/2000; 40/2000; 41/2000; 42/2000; 43/2001; 46/2001; 58/2002; 59/2002 5. T¹p chÝ Nghiªn cøu lý luËn Sè: 8/2000 6. T¹p chÝ Th«ng tin khoa häc x· héi Sè: 6/2000; 10/2000; 6/2001; 8/2001; 6/2002 7. T¹p chÝ Tri thøc vµ c«ng nghÖ Sè; 128/2001; 129/2001; 131/2001; 141/2002 8. §Æng H÷u -Ph¸t biÓu t¹i Héi th¶o "Kinh tÕ tri thøc vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi ViÖt Nam" do Ban Khoa gi¸o Trung ¦¬ng, Bé Khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng, Bé Ngo¹i giao phèi hîp tæ chøc ngµy 21, 22/6/2000 9. Phan §×nh DiÖu -Ph¸t biÓu t¹i DiÔn ®µn C«ng nghÖ th«ng tin TP.Hå ChÝ Minh 1999 10. §Æng Méng L©n - Kinh tÕ tri thøc -Nh÷ng kh¸i niÖm vµ vÊn ®Ò c¬ b¶n Nhµ xuÊt b¶n thanh niªn 2001 11. L­u Ngäc TrÞnh (chñ biªn) -B­íc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ tri thøc ë mét sè n­íc trªn thÕ giíi hiÖn nay Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc 2002 12. Ng« Quý Tïng (Tµi liÖu dÞch) -Kinh tÕ tri thøc- Xu thÕ míi cña thÕ kû XXI Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia 2000 13. Tri thøc th«ng tin vµ ph¸t triÓn Nhµ xuÊt b¶n Th«ng tin khoa häc x· héi -chuyªn ®Ò 2000 14. V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia 2001