Đề tài Mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế, công bằng xã hội và vấn đề xoá đói giảm nghèo

MỐI QUAN HỆ GIỮA TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ, CÔNG BẰNG XÃ HỘI VÀ VẤN ĐỀ XOÁ ĐÓI GIẢM NGHÈO( 48 trang) CHƯƠNG I: NHỮNG LÝ LUẬN CHUNG VỀ MỐI QUAN HỆ GIỮA TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ, CÔNG BẰNG XÃ HỘI VÀ VẤN ĐỀ XOÁ ĐÓI GIẢM NGHÈO. I. CÁC KHÁI NIỆM VÀ THƯỚC ĐO. 1. Tăng trưởng kinh tế. 1.1 Khái niệm về tăng trưởng kinh tế. Tăng trưởng kinh tế thường được quan niệm là sự tăng thêm (hay gia tăng) về quy mô sản lượng của nền kinh tế trong một thời kỳ nhất định. Đó là kết quả của tất cả các hoạt động sản xuất và dịch vụ của nền kinh tế tạo ra. Hay nói một cách khác đó là sự gia tăng về thu nhập của nền kinh tế trong một thời kỳ nhất định (thường là một năm). 1.2. Các chỉ tiêu đo lường sự tăng trưởng kinh tế - Tống sản phẩm trong nước (GDP): Thường được hiểu là toàn bộ sản phẩm và dịch vụ mới được tạo ra trong năm bằng các yếu tố sản xuất trong phạm vi lãnh thổ quốc gia. Đại lượng này thường được tiếp cận các cách khác nhau: + Về phương diện sản xuất, thì GDP có thể được xác định bằng toàn bộ giá trị gia tăng của các ngành, các khu vực sản xuất và dịch vụ trong cả nước. Giá trị gia tăng (Y) = Giá trị sản lượng (GO) - Chi phí các yếu tố trung gian (IE) + Về phương diện tiêu dùng, thì GDP thể hiện ở toàn bộ hàng hoá và dịch vụ cuối cùng tính theo giá hiện hành của thị trường, được tạo ra trên phạm vi lãnh thổ quốc gia hàng năm. ã Xác định GDP theo tiêu dùng: GDP = C + I + G + (X - M) C: Tổng các khoản tiêu dùng của các hộ gia đình. I: Tổng đầu tư sản xuất. G: Các khoản chi tiêu của Chính phủ. X: Xuất khẩu M: Nhập khẩu. ã Xác định GDP theo giá hiện hành của thị trường. GDP(sản xuất ) = GDP (tiêu dùng ) - Te Te : thuế gián thu. + Xác định theo phương diện thu nhập thì GDP là toàn bộ giá trị mà các hộ gia đình, các doanh nghiệp và các tổ chức Nhà nước tu được từ các giá trị gia tăng đem lại. GDP (thu nhập) = Cp + Ip + T Cp : Các khoản mà hộ gia đình tiêu dùng Ip : Các khoản đầu tư. T: Thuế. - Tổng sản phẩm quốc dân (GNP): là toàn bộ sản phẩm và dịch vụ cuối cùng mà tất cả công dân một nước tạo ra và có thể thu nhập trong năm, không phân biệt sản xuất được thực hiện trong nước hay nước ngoài. GNP = GDP + Thu nhập tài sản ròng từ nước ngoài. Như vậy GNP là thước đo sản lượng gia tăng mà nhân dân của một nước thực sự thu nhập được. - Sản phẩm thuần tuý (NNP) hay còn được gọi là sản phẩm quốc dân ròng. Đó là giá trị còn lại của tổng sản phẩm quốc dân, sau khi đã trừ đi giá trị khấu hao tài sản cố định ( Dp ) trong kỳ. NNP = GNP - Dp NNP phán ánh phần của cải thực sự mới tạo ra hằng năm. Do vậy có lúc người ta gọi chỉ số đó là thu nhập quốc dân sản xuất (NI). - Thu nhập quốc dân sử dụng (NDI): Là phần mà nhân dân nhận được và có thể tiêu dùng, người ta gọi là phần thu nhập được quyền chi của dân cư (NDI) đó là phần thu nhập ròng sau khi đã từ đi thuế (trực thu và gián thu) (Ti + Td) và cộng với trợ cấp (Sd). NDI = NNP - (Ti + Td) + Sd. - Thu nhập bình quân đầu người: được phản ánh bởi hai chỉ tiêu GDP/người và GNP/người, đây là những chỉ tiêu phản ánh thu nhập bình quân nó đã được điều chỉnh theo sự biến động của dân số do đó người ta coi đây là chỉ tiêu phản ánh tương đối chính xác sự biến động thu nhập của đất nước. Chỉ tiêu này tỷ lệ thuận với quy mô sản lượng và tốc độ tăng trưởng và tỷ lệ nghịch với dân số và tốc độ tăng trưởng dân số tự nhiên hàng năm. do vậy chỉ số thu nhập bình quân đầu người là một chỉ số thích hợp để phản ánh sự tăng trưởng và phát triển kinh tế. 2. Đánh giá nghèo đói. 2.1. Khái niệm, bản chất và đặc trưng của đói nghèo. * Khái niệm: Theo từ điển tiếng Việt nghèo là tình trạng không, hoặc có rất ít những gì thuộc nhu cầu tối thiểu của đới sống vật chất “Đói nghèo là không có gì để ăn”. Vấn đề đói nghèo và xoá đói giảm nghèo đã được nhiều tác giả đề cập đến trên những giác độ khác nhau. Tuỳ theo mục đích nghiên cứu mà mỗi tác giả lựa chọn các tiêu chí khác nhau để xác định tình trạng nghèo đói. Nhưng tập trung thống nhất ở một số điểm: - Đói nghèo là vấn đề cấp bách của nhiều quốc gia, đặc biệt nan giải ở các nước chậm phát triển. - Trên thế giới có nước nghèo và nước giàu được phân loại trong sự so sánh lẫn nhau theo những tiêu chí phù hợp với trình độ phát triển kinh tế. - Trong một nước cũng có tình trạng một bộ phận dân cư giàu có và một bộ phận dân cư nghèo đói hơn. - Bản thân những nhóm dân cư nghèo đói cũng phân thành nhiều loại: một bộ phận không đủ ăn gọi là đói, một bộ phận theo nghĩa là không có đủ điều kiện để thoả mãn các nhu cầu cơ bản của họ. Ở nước ta chia nghèo đói thành nghèo đói tuyệt đối, thiếu đói và đói day gắt. * Bản chất: Nghèo đói không đơn giản là có ít tiền. Đó có thể là sự cách biệt hoá về văn hoá xã hội, nó có thể là thiếu thông tin liên lạc, kinh nghiệm ứng xử trong các tình huống khó khăn. Nghèo đói cũng có thể là khả năng bị tổn thương rất cao, tới mức sự khủng khoảng về sức khoẻ, hay một vụ mùa bị thất bại có thể dẫn tới việc bán tài sản và rơi vào nợ nần. Đó cũng có thể là việc tác động đến những quyết định có ảnh hưởng đến đời sống của mình. Nghèo đói cũng có nghĩa là bị yếu thế ngay trong hộ gia đình của mình. * Đặc trưng của hộ gia đình nghèo. - Là nông dân có trình độ văn hoá tương đối thấp, các hộ gia đình có nhiều con, ít có điều kiện sử dụng các cơ sở hạ tầng của xã hội, các hộ không có hoặc có rất ít đất đai canh tác. - Nghèo đói là một hiện tượng phổ biến ở nông thôn Việt Nam, khoảng hơn 90% người nghèo sống ở nông thôn. Tỷ lệ nghèo ở nông thôn (45%) cao hơn ở thành thị (10-15%) tuỳ thuộc vào ước tính về tỉ lệ nghèo của số người nhập cư không đăng ký. - Nghèo đói rõ ràng là trầm trọng hơn là ở các vùng miềm núi ở phía Bắc và Tây Nguyên. Mặc dù chính phủ đã đầu tư và hỗ trợ tích cực nhưng một số cộng đồng dân tộc thiểu số vẫn gặp những bất lợi riêng và những bất lợi này ngày càng trầm trọng do sự cô lập về văn hoá và địa lý. 2.2 Sự phân hoá giàu nghèo trong xã hội. Nước ta đang trong giai đoạn chuyển sang nền kinh tế thị trường, hiện tượng đáng quan tâm là sự phân hoá giàu nghèo giữa các tầng lớp dân cư trong xã hội. * Nguyên nhân của hiện tượng này là do: - Một là: Năng lực sản xuất và hoạt động kinh tế của mỗi bản chất cong người là tích cực. Trong qua trình sản xuất họ luôn tìm cách giảm bớt các chi tiết làm thừa, làm tăng năng suất lao động. Tuy nhiên do hạn chế về thể lực và trí tuệ mỗi nười mỗi khác nhau nên trong cùng một thời gian cung một điều kiện sản xuất năng sứt lao động của họ lại rất khác nhau. Những người có sức khoẻ tốt, biết vận dụng sáng tạo thường có kết quả sản xuất cao hơn so với người có thể lực và trí tuệ kém. Với tình hình trên, theo thời gian của quá trình phát triển, nếu không có nhân tố chủ quan nào can thiệp, thì tất yếu xuất hiện một bộ phận dân cư có cuộc sống đầy đủ hơn bộ phận dân cư khác. - Hai là: Tác động thúc đẩy của kinh tế thị trường: Trong kinh tế thị trường, mọi chủ thể sản xuất không còn giới hạn việc sản xuất cho nhu cầu bản thân và hộ gia đình, nên họ đều hướng vào nhu cầu thị trường, vì thế họ phải cạnh tranh với nhau. Cạnh tranh làm cho hàng hoá xuất hiện ngày càng nhiều hơn, chất lượng tốt hơn, mẫu mã đẹp hơn, giá cả càng ngày càng rẻ hơn. Mặt khác cạnh tranh làm xuất hiện một số chủ thể tham gia trở nên năng động hơn, hàng hoá của họ bán chạy hơn, thu nhập cao hơn. Trong khi đó có những chủ thể kém năng động thiếu nhạy bén nên thu nhập kém hơn. Đây là xu hướng tất yếu nảy sinh một bộ phận dân cư giàu có, còn bộ phận khác nghèo.Trong kinh tế thị trường phân hoá giàu nghèo diễn ra nhanh hơn rõ rệt hơn so với kinh tế tự nhiên. - Ba là: Tăng trưởng nhanh và xu thế đánh đổi: Phân hoá giàu nghèo nảy sinh do đó có sự khác biệt về năng lực sản xuất của mỗi người dưới sự phát triển của kinh tế thị trường sự phân hoá giàu nghèo ngày càng rõ rệt hơn, đặc biệt trong giai đoạn công nghiệp hoá với mục tiêu tăng trưởng nhanh thì hiện tượng này diễn ra với tốc độ mạnh hơn, đặc biệt trong giai đoạn con người hoá với mục tiêu tăng trưởng nhanh thì hiện tượng này diễn ra với tốc độ mạnh hơn. * Thực trạng phân hoá giàu nghèo: - Trong thời kỳ đế quốc phong kiến: ngoài những nguyên nhân khách quan về năng lực sản xuất kinh doanh của mỗi hộ, điều kiện đất đai khí hậu, sự phân hóa giàu nghèo còn bị thúc đẩy bởi chế độ chính trị kinh tế xã hội. Nó đi liền với bất công, hộ giàu bốc lột hộ nghèo, người có quyền lực bóc lột dân đen. - Trong thời kỳ bao cấp: Thu nhập được phân phối theo tiêu chuẩn, theo mức bình quân chung, vì thế phân hoá giàu nghèo có nhưng không rõ rệt và không cao. -Trong thời kỳ đổi mới: Kinh tế với bước phát triển mạnh vượt bậc và toàn diện. Cùng với tăng trưởng kinh tế và tăng nhanh thu nhập tốc độ phân hoá giàu nghèo cũng diễn ra nhanh hơn. Một bộ phận nhanh nhạy với thời đại trở nên giàu có hơn, bộ phận khác không theo kịp với sự biến đổi trở nên tụt hậu, nghèo hơn. Xoá đói giảm nghèo là vấn đề xã hội búc xúc ở nước ta. II. SỰ CẦN THIẾT PHẢI GIẢI QUYẾT MỐI QUAN HỆ GIỮA TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ VÀ CÔNG BẰNG XÃ HỘI. Tăng trưởng kinh tế và công bằng xã hội là hai mục tiêu mà một số quốc gia theo đuổi. Các nước đang phát triển đều nhấn mạnh đến tầm quan trọng của tăng trưởng. Coi đó là điều kiện thiết yếu cho sự phát triển kinh tế, nâng cao đời sống nhân dân. Thực tế cho thấy, ở một số quốc gia tuy nền kinh tế tăng trưởng nhưng vấn đề bất bình đẳng trong xã hội vẫn diễn ra mà còn có phần trầm trọng hơn, đời sống của nhiều người vẫn ở mức nghèo khổ và sự bất bình đẳng đó tiếp tục tăng lên rõ rệt ở các nước đang phát triển, số đông người vãn ở một số nước này hầu như không được lợi ích gì do tăng trưởng đem lại. Các quốc gia khác nhau thì có sự lựa chọn con đường phát triểm của mình khác nhau. Có nước thì đề cao mục tiêu tăng trưởng kinh tế, có nước đề cao công bằng xã hội, có nước lại chọn kết hợp cả hai mục tiêu đó một cách hợp lý ở Việt Nam, xuất phát từ quan điểm chủ nghĩa xã hội, về mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế và công bằng xã hội. Tăng trưởng kinh tế được coi là phương tiện cơ bản để phát triển, bản thân nó là một tiêu chí của sự tiến bộ xã hội. Trong khi đó công bằng xã hội là lý tưởng thúc giục chúng ta vươn tới. Chính vì vậy, vấn đề kết hợp tăng trưởng kinh tế đi đôi vơí công bằng xã hội được Đảng, Nhà nước ta đặc biệt quan tâm. Nhiều năm trước cơ chế bao cấp tạo ra sự công bằng theo hướng san đều mức thu nhập đã không kích thích được sự tăng trưởng kinh tế. Ngược lại sự công bằng đã làm cho nền sản xuất bị trì trệ bởi nó thủ tiêu mất động lực của sự lao động nỗ lực và sáng tạo. Như vậy có thể nói tăng trưởng là điều kiện cần nhưng chưa đủ để cải thiện được vấn đề công bằng xã hội, cải thiện được đời sống vật chất cho nhân dân. - Thứ nhất: Tăng trưởng nhanh sẽ làm tăng bất bình đẳng xã hội. - Thứ hai: Sự giảm bất bình đẳng xã hội sẽ kìm hãm sự tăng trưởng. Hay nói cách khác tăng trưởng kinh tế và công bằng xã hội là hai mục tiêu mâu thuẫn không thể dung hòa. Nếu muốn tăng trưởng mục tiêu này thì phải hy sinh mục tiêu khác và ngược lại. Bất bình đẳng không chỉ là kết quả của tăng trưởng kinh tế mà còn là nguyên nhân của sự tăng trưởng ấy. Từ những thực tế và quan điểm đường lối phát triển của mình. Muốn nền kinh tế vẫn tăng trưởng cao, giảm bất bình đẳng và giữ vững được định hướng xã hội chủ nghĩa thì không còn cách nào khác. Việt Nam phải lựa chọn con đường riêng cho mình. Đó là sự kết hợp giữa hai mục tiêu tăng trưởng đi đôi với công bằng xã hội. Đảng và Nhà nước ta nhấn mạnh trong các kỳ Đại hội rằng: Tăng trưởng kinh tế phải gắn liền với tiến bộ và công bằng xã hội trong từng bước và trong suốt quá trình phát triển. Công bằng xã hội phải thể hiện ở cả khâu phân phối hợp lý tư liệu sản xuất lẫn ở khâu phân phối kết quả sản xuất ở việc tạo điều kiện cho mọi người có cơ hội phát triển và sử dụng tốt năng III. CÁC QUAN ĐIỂM VỀ MỐI QUAN HỆ GIỮA TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ VÀ CÔNG BẰNG XÃ HỘI TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ. 1. Quan điểm của Simon Kuznets. Simon Kuznets là nhà kinh tế học người Mỹ, trong tác phẩm “Sự tăng trưởng kinh tế của các nước”, ông đã đưa ra lý thuyết phát triển cân bằng. Theo ông, phát triển là một quá trình cân bằng, trong đó các nước tiến lên một bước vững chắc. Trong tác phẩm này ông chú ý tới mối quan hệ giữa tổng sản phẩm quốc dân bình quân đầu người và sự bất bình đẳng trong phân phối thu nhập. Ông cho rằng mối quan hệ giữa tăng sản phẩm quốc dân bình quân đầu người và sự bất bình đẳng trong phân phối thu nhập có dạng hình chữ U ngược. Theo ông, ở một nước nghèo, mức độ bình đẳng trong phân phối thu nhập là thấp thể hiện ở hệ số Gini khá nhỏ (hệ số Gini khoảng 0,2 -> 0,3. Nhưng khi nền kinh tế tăng trưởng cao hơn, thu nhập bình quân đầu người tăng lên thì sự bất bình đẳng trong phân phối thu nhập cũng tăng lên và đạt cực đại ở mức trung bình của mức thu nhập. Sau đó, mặc dù nền kinh tế tiếp tục tăng trưởng, thu nhập bình quân đầu người tiếp tục tăng nhưng sự không công bằng trong phân phối thu nhập sẽ giảm dần cho đến khi thu nhập bình quân đầu người đạt tới mức đặc trưng của một nước công nghiệp phát triển.

46 trang | Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 2829 | Lượt tải: 2

Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế, công bằng xã hội và vấn đề xoá đói giảm nghèo, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

ng x· héi bÞ vi ph¹m nghiªm träng, kinh tÕ níc ta r¬i vµo khñng ho¶ng nÆng nÒ. §¹i héi VI n¨m 1986 cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®· khëi xíng c«ng cuéc ®æi míi. Nh÷ng néi dung quan träng cña ®êng lèi ®æi míi kinh tÕ lµ thùc hµnh d©n chñ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ, chuyÓn c¬ chÕ qu¶n lý kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung cao ®é sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, chuyÓn viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ å ¹t sang ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, chuyÓn viÖc cÊp ph¸t hiÖn vËt vµ bao cÊp sang sö dông quy luËt gi¸ trÞ cña s¶n xuÊt hµng ho¸, më cöa nÒn kinh tÕ, thu hót ®Çu t níc ngoµi, chuyÓn quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i tõ ®¬n ph¬ng sang ®a ph¬ng theo híng nÒn kinh tÕ më, ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc vµ ®a d¹ng ho¸ quan hÖ. Trong nh÷ng n¨m ®Çu ®æi míi, thµnh c«ng nhÊt lµ ®· chuyÓn ®æi vÒ c¬ b¶n c¬ chÕ qu¶n lý cò sang c¬ chÕ qu¶n lý míi trong khi vÉn gi÷ v÷ng ®îc æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ x· héi. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nµy kh«ng nh÷ng kh¾c phôc ®îc nh÷ng khã kh¨n, vÊp v¸p cña sù t×m tßi, thñ nghiÖm ®æi míi trong c¸c giai ®o¹n tríc, mµ cßn ®¹t ®îc nhÞp ®é t¨ng trëng nhÊt ®Þnh vÒ kinh tÕ. Tæng s¶n phÈm trong níc n¨m 1987 t¨ng 3.6%, n¨m 1988 t¨ng 5.0%, n¨m 1989 t¨ng 4.7%, n¨m 1990 t¨ng 5.1%, n¨m 1991 t¨ng 6.0%, tõ n¨m 1992 t¨ng lªn 8% vµ tõ n¨m 1995 t¨ng lªn 9.0% trë lªn. C¬ chÕ míi ®i vµo thùc tiÔn tõ n¨m 1989, tem phiÕu ®îc xo¸ bá, l¹m ph¸t phi m· ®· bÞ k×m l¹i, ®êi sèng ngêi d©n tõng bíc ®îc c¶i thiÖn. B¶ng 1: d©n sè tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ (GDP vµ GDP ®Çu ngêi) N¨m D©n sè (triÖu ngêi) T¨ng GDP (%) T¨ng GDP ®Çu ngêi (%) 1977 50,41 2,8 0,25 1978 51,42 2,3 0,28 1979 52,46 -2,0 -3,95 1980 53,72 -1,4 -3,71 1981 54,92 2,3 0,06 1982 56,17 8,8 6,40 1983 57,37 7,2 5,08 1984 58,45 8,3 5,80 1985 59,67 5,7 3,56 1986 61,11 6,5 4,34 1987 62,45 3,6 1,38 1988 63,73 6,0 3,81 1989 64,77 4,7 2,44 1990 66,23 5,1 3,24 1991 67,77 6,0 3,54 1992 69,41 8,6 6,39 1993 71,03 8,1 5,82 1994 72,51 8,8 6,61 1995 74,00 9,5 7,35 1996 75,52 9,3 7,20 1997 77,08 9,0 7,00 T¨ng trung b×nh hµng n¨m (%) % % % 1986 – 1990 2,20 5,0 2,60 1991 – 1995 2,15 8,2 5,80 1996 – 1997 2,00 9,2 7,05 Nguån: Tæng côc Thèng kª. Niªn gi¸m thèng kª qua c¸c n¨m. NhÞp ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao thÓ hiÖn râ nÐt ë hÇu hÕt c¸c ngµnh kinh tÕ then chèt. H¬n mêi n¨m ®æi míi, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp níc ta ®· ph¸t triÓn vµ ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín, toµn diÖn trªn tÊt c¶ c¸c ngµnh, c¸c vïng, gãp phÇn quyÕt ®Þnh vµo thµnh c«ng cña sù nghiÖp ®æi míi. Thµnh c«ng lín nhÊt cña n«ng nghiÖp lµ s¶n xuÊt l¬ng thùc t¨ng nhanh, an toµn l¬ng thùc quèc gia ®îc ®¶m b¶o. Nh÷ng n¨m qua, mÆc dï thiªn tai liªn tiÕp x¶y ra, s¶n xuÊt l¬ng thùc ViÖt Nam ch¼ng nh÷ng vît ®Ønh cao cña nh÷ng n¨m tríc mµ cßn t¹o ra xu híng t¨ng trëng æn ®Þnh, v÷ng ch¾c, n¨m sau cao h¬n n¨m tríc trong suèt 10 n¨m liÒn. S¶n lîng l¬ng thùc qua c¸c n¨m nh sau: N¨m 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 TriÖu tÊn (quy thãc) 19,58 21,52 51,49 22,00 24,21 25,50 26,20 27,57 29,52 30,6 S¶n lîng l¬ng thùc t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m 1.29 triÖu tÊn víi nhÞp ®é t¨ng b×nh qu©n 5.6% n¨m, cao nhÊt trong c¸c níc khu vùc ch©u ¸ (1.8%) còng nh thÕ giíi (1.7%). Møc l¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ngêi tõ 280 kg n¨m 1987 lªn 402 kg n¨m 1997. ViÖt nam tõ vÞ trÝ mét níc thiÕu l¬ng thùc triÒn miªn trong nhiÒu thËp kû, kÐo dµi, ®· trë thµnh mét trong nh÷ng níc xuÊt khÈu g¹o hµng ®Çu cña thÕ giíi. Tõ n¨m 1989 xuÊt khÈu g¹o liªn tôc cho ®Õn nay víi quy m« b×nh qu©n 1.8 triÖu tÊn n¨m mµ ®Ønh lµ n¨m 1997 ®· xuÊt khÈu 3.5 triÖu tÊn g¹o, gÊp 2.3 lÇn n¨m 1989. ë n«ng th«ng níc ta, t×nh tr¹ng thiÕu ®ãi gi¸p h¹t hoÆc ¨n s¾n, khoai trõ b÷ ë miÒn nói, trung du ®· lïi vÒ dÜ v·ng. Mêi n¨m víi 20 vô gi¸p h¹t ®· qua ë miÒn Trung, miÒn B¾c, nhng cha n¨m nµo t×nh tr¹ng thiÕu l¬ng thùc diÔn ra trªn ph¹m vi réng, kÓ c¶ nh÷ng thiªn tai dån dËp nh lò lín n¨m 1996 vµ b·o lín n¨m 1997. Gi¸ c¶ l¬ng thùc æn ®Þnh. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ®· h×nh thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ tËp trung, chuyªn canh víi quy m« lín nh lóa ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long, cµ phª ë T©y Nguyªn, cao su ë §«ng Nam Bé vµ T©y Nguyªn, c©y ¨n qu¶ ë Nam Bé vµ vïng nói phÝa B¾c, mÝa ë duyªn h¶i MiÒn Trung vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long, bß s÷a ë ngo¹i « thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ Hµ Néi. C¸c vïng s¶n xuÊt hµng ho¸ tËp trung cã tû suÊt hµng ho¸ cao, chÊt lîng ngµy cµng tiÕp cËn víi yªu cÇu ngµy cµng cao cña thÞ trêng trong vµ ngoµi níc. Trong ®ã cã mét sè s¶n phÈm ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng quèc tÕ nh g¹o, cµ phª, cao su, h¹t ®iÒu. DiÖn tÝch vµ s¶n lîng c¸c gièng lóa ®Æc s¶n, lóa th¬m ngµy cµng t¨ng. Søc c¹nh tranh vµ gi¸ c¶ g¹o xuÊt khÈu níc ta ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ trªn thÞ trêng quèc tÕ. NÕu nh÷ng n¨m 1989 – 1990 trong c¬ cÊu g¹o xuÊt khÈu ViÖt Nam trªn 80% lµ lo¹i 25 – 35% tÊm vµ lo¹i g¹o 5% tÊm chØ chiÕm 3% th× nh÷ng n¨m gÇn ®©y tû lÖ g¹o 5% tÊm ®· t¨ng lªn trªn 60%, g¹o chÊt lîng tÊm ®· gi¶m dÇn, rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi¸ g¹o ViÖt Nam víi Th¸i Lan tõ 50USD/ tÊn xuèng cßn 20USD hiÖn nay. S¶n lîng cµ phª h¹t n¨m 1988 míi cã 31.3 ngµn tÊn. N¨m 1997 ®· lªn tíi 315 ngµn tÊn, gÊp h¬n 10 lÇn n¨m 1988. ChÊt lîng vµ gi¸ c¶ cµ phª ViÖt Nam hiÖn nay kh«ng cßn kho¶ng c¸ch kh¸ xa so víi cµ phª Ind«nªxia vµ Braxin. Trªn c¸c vïng chuyªn canh tËp trung n«ng nghiÖp ViÖt Nam ®ang h×nh thµnh m« h×nh trang tr¹i s¶n xuÊt, kü thuËt hiÖn ®¹i h¬n, g¾n s¶n xuÊt víi chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu, t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp hµng ho¸ g¾n víi thÞ trêng xuÊt khÈu. N«ng nghiÖp ViÖt Nam ®ang t¨ng trëng theo híng xuÊt khÈu. Gi¸ trÞ n«ng s¶n xuÊt khÈu n¨m sau cao h¬n n¨m tríc liªn tôc trong hµng chôc n¨m víi nhÞp ®é t¬ng ®èi cao, h¬n h¼n nhÞp ®é t¨ng trëng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi chung, do vËy, tû lÖ xuÊt khÈu hµng n¨m cña n«ng nghiÖp ®· kh«ng ngõng t¨ng lªn. C«ng nghiÖp, nhê ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý vµ t¨ng cêng c¬ së vËt chÊt kü thuËt, ®· ph¸t triÓn nhanh vµ æn ®Þnh víi tèc ®é cao. Thêi kú 1986 – 1990 c«ng nghiÖp cã nhÞp ®é t¨ng trêng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 5.9%, thêi kú 1991 – 1997 nhÞp ®é t¨ng trëng b×nh qu©n hµng n¨m ®· lªn tíi møc kû lôc lµ 13.7%, trong ®ã khu vùc Nhµ níc (kÓ c¶ liªn doanh dÇu khÝ) t¨ng 15%, khu vùc ngoµi quèc doanh t¨ng 10,6%, doanh nghiÖp t nh©n t¨ng 64,3% hé c¸ thÓ t¨ng 12,7%. H¬n 10 n¨m ®æi míi, c«ng nghiÖp ViÖt Nam ®· cã thªm nhiÒu ngµnh nghÒ míi vµ s¶n phÈm míi, n¨ng lùc s¶n xuÊt míi vµ c«ng nghÖ míi, tiÕp thu ®îc c«ng nghÖ, kü thuËt tiªn tiÕn, kinh nghiÖp tæ chøc vµ qu¶n lý c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i trong nhiÒu lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ nh: Khai th¸c dÇu khÝ, s¶n xuÊt s¾t, thÐp, xi m¨ng, l¾p r¸p vµ s¶n xuÊt « t«, xe m¸y, hµng ®iÖn tö, bu chÝnh viÔn th«ng, c«ng nghÖ thùc phÈm,…. NhiÒu m« h×nh nhµ m¸y, c«ng xëng, c¬ së s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, phï hîp víi ®¸p øng ®îc c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ ®· ra ®êi, ch¼ng h¹n nh khu c«ng nghiÖp ®iÖn tö Orion - Hanel (Hµ néi), khu c«ng nghiÖp vi sinh s¶n xuÊt bét ngät Vedan, c¸c nhµ m¸y l¾p r¸p s¶n xuÊt « t«, xe m¸y, ®iÖn tö. Hµng lo¹t khu c«ng nghiÖp ra ®êi kh¾p c¶ níc, ®Æc biÖt ë mét sè tØnh thµnh phè phÝa Nam nh thµnh phè Hå ChÝ Minh, §ång Nai, B×nh D¬ng, Sèng BÐ... C¸c ngµnh thuéc khu vùc dÞch vô nh Bu chÝnh viÔn th«ng, du lÞch, vËn t¶i, th¬ng m¹i, gi¸o dôc, y tÕ... Còng t¨ng trëng víi nhÞp ®é cao trong thêi kú ®æi míi vµ ®ang cã chuyÓn biÕn tiÕn bé c¬ b¶n vÒ chÊt lîng, phong phó ®a d¹ng vÒ lo¹i h×nh. C¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ ®· cã sù chuyÓn dÞch râ rÖt nhÊt lµ c¬ cÊu ngµnh. Tû träng c«ng nghiÖp (kÓ c¶ x©y dùng) trong GDP tõ 22.6% n¨m 1990 lªn 31.7% n¨m 1997, khu vùc dÞch vô tõ 38.59% n¨m 1990 lªn 42.0% n¨m 1997, khu vùc n«ng nghiÖp (c¶ l©m nghiÖp vµ ng nghiÖp) ®· gi¶m m¹nh, tõ 38.74% n¨m 1990 xuèng cßn 25.7% n¨m 1997. §©y lµ sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®óng híng vµ phï hîp víi yªu cÇu thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh t¨ng trëng kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸. VÒ c¬ cÊu vïng, ®ang diÔn ra xu híng ngµy cµng tËp trung vµo c¸c trung t©m c«ng nghiÖp lín lµ thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ miÒn §«ng Nam Bé, thµnh phè Hµ Néi vµ ®ång b»ng B¾c Bé. Nh÷ng trung t©m nµy thu hót nhiÒu nhµ m¸y lín cã c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, quy m« võa vµ lín, s¶n xuÊt ra hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm quan träng vµ thiÕu yÕu nhÊt cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Tõ n¨m 1986, nhÊt lµ thêi kú 1991 - 1997 nÒn kinh tÕ ViÖt Nam b¾t ®Çu cã tÝch luü tõ s¶n xuÊt trong níc, víi tû lÖ tÝch luü/ GDP t¨ng dÇn: 5.1% n¨m 1990; 10.1% n¨m 1991; 13.8% n¨m 1992; 14.8% n¨m 1993; 17.8% n¨m 1995; 23% n¨m 1996; vµ 20.0% n¨m 1997. Kinh tÕ n«ng th«n vèn nÆng vÒ tù cÊp, tù tóc tríc ®©y, nhng gÇn ®©y ®· cã tÝch luü tõ 7 ®Õn 9% GDP mçi n¨m: NÒn kinh tÕ cã tÝch luü ®· lµm t¨ng tiÒn lùc nguån vèn ®Çu t t¸i s¶n xuÊt më réng lªn trªn 27% GDP nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Bé mÆt ®Êt níc ®îc ®æi míi cïng víi t¨ng trëng kinh tÕ, theo híng ngµy cµng tiÕn bé, tõng bíc tiÕn lªn v¨n minh vµ hiÖn ®¹i. §êi sèng nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn c¶ ë thµnh thÞ vµ n«ng th«n. ë thµnh thÞ, con sè nh÷ng hé cã thu nhËp t¬ng ®èi cao, ngoµi chi tiªu cho ®êi sèng hµng ngµy cßn tÝch luü, mua bÊt ®éng s¶n, x©y nhµ hoÆc mua s¾m ®å dïng l©u bÒn nh ti vi, xe m¸y, m¸y ®iÒu hoµ nhiÖt ®é nhµ ë, m¸y giÆt, bÕp ga, lß vi sãng... Ngµy cµng t¨ng. Riªng tæng sè tiÒn c¸c hé dïng mua ®Êt, x©y nhµ theo ®iÒu tra cña Tæng côc Thèng kª, n¨m 1991 ®· t¨ng 24.3% sã víi n¨m 1990 vµ n¨m 1992 t¨ng 20% so víi n¨m 1991. ë khu vùc n«ng th«n, sau chÝn n¨m ®îc mïa liªn tôc, ®êi sèng n«ng d©n nãi chung cã bíc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. So s¸nh sè liÖu kÕt qu¶ ®iÒu tra giµu nghÌo n¨m 1993 vµ n¨m 1989 th× n¨m 1993, kh«ng nh÷ng sè hé cã thu nhËp cao ®· t¨ng lªn mµ thu nhËp thùc tÕ cña hé nghÌo còng cao h¬n vµ tû lÖ hé nghÌo ®· gi¶m tõ 55% n¨m 1989 xuèng cßn 19.99% n¨m 1993. §êi sèng nh©n d©n cßn ®îc c¶i thiÖn do viÖc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng vµ dÞch vô cho n«ng th«n, n«ng nghiÖp vµ n«ng d©n. Trong tæng sè 8791 x· cña c¶ níc th× ®· cã 60,4% sè x· cã ®iÖn; 87,9% sè x· cã ®êng « t«; 93,2% sè x· cã tr¹m x¸; 99,8% sè x· cã trêng phæ th«ng cÊp I, 72,6% sè x· cã trêng phæ th«ng cÊp II; 38,6% sè x· cã tr¹m truyÒn thanh. Trong tæng sè 11,5 triÖu hé n«ng d©n cã 53,2% sè hé dïng ®iÖn, 66,2% sè hé dïng níc s¹ch, 57.6% sè hé cã nhµ kiªn cè vµ b¸n kiªn cè. (§iÒu tra n¨m 1993 cña Tæng côc Thèng kª). C«ng cuéc ®æi míi nh÷ng n¨m võa qua ®· cëi trãi cho h¬n chôc triÖu hé n«ng d©n khái sù rµng buéc cña c¬ chÕ qu¶n lý kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, bao cÊp, s¶n xuÊt tËp thÓ kÐm hiÖu qu¶. Nhê ®ã, søc s¶n xuÊt ®îc gi¶i phãng, c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong n«ng nghiÖp ®îc t¨ng cêng, quan hÖ s¶n xuÊt ®îc ®iÒu chØnh phï hîp víi tÝnh chÊt cña lùc lîng s¶n xuÊt, kh¬i dËy tiÒn n¨ng lao ®éng vµ ®Êt ®ai, t¹o ra nh÷ng ®éng lùc míi thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. §¸ng chó ý lµ vai trß kinh tÕ hé tù chñ kÕt hîp víi kinh tÕ hîp t¸c vµ kinh tÕ quèc doanh ®· ®îc n©ng lªn mét bíc rÊt quan träng, trë thµnh t¸c nh©n chñ yÕu trong sù t¨ng trëng n«ng nghiÖp vµ x©y dùng n«ng th«n míi. 1.2. Thu nhËp vµ ph©n ho¸ giµu nghÌo. Thu nhËp cña d©n c t¨ng lªn. Víi sù t¨ng trëng liªn tôc vµ t¬ng ®èi cao cña nÒn kinh tÕ h¬n 10 n¨m ®æi míi, nhÊt lµ nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®Òu t¨ng trëng cao, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi mét th¸ng ®Òu t¨ng, n¨m sau cao h¬n n¨m tríc, tÝnh chung c¶ níc, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi mét th¸ng n¨m 1994 lµ 168,11 ngh×n ®ång; n¨m 1995 lµ 206.1 ngh×n ®ång, t¨ng 22.59% so víi n¨m 1994; n¨m 1996 lµ 226 ngh×n ®ång, t¨ng 9.65% so víi n¨m 1995. Thu nhËp b×nh qu©n t¨ng hµng n¨m víi tèc ®é 16.15%. nÕu lo¹i trõ ¶nh hëng do yÕu tè gi¸, thu nhËp n¨m 1995 so víi n¨m 1994 t¨ng gÇn 10%, n¨m 1996 so víi n¨m 1995 t¨ng 5.5%. Thu nhËp ë khu vùc thµnh thÞ, n«ng th«n vµ b¶y vïng sinh th¸i ®Òu t¨ng. ë khu vùc thµnh thÞ, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi mét th¸ng n¨m 1994 lµ 225.07 ngh×n ®ång; n¨m 1995 lµ 313,60 ngh×n ®ång, t¨ng 22.95% so víi n¨m 1994; n¨m 1996 lµ 349 ngh×n ®ång, t¨ng 11.41% so víi n¨m 1995. Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m 17%. ë khu vùc n«ng th«n, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi mét th¸ng n¨m 1994 lµ 141,14 ngh×n ®ång; n¨m 1995 lµ 172,5 ngh×n ®ång, t¨ng 22,22% so víi n¨m 1994; n¨m 1996 lµ 187,89 ngh×n ®ång, t¨ng 8,92% so víi n¨m 1995. Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 15,4%. NÕu lÊy thu nhËp ë n«ng th«n hÖ sè lµ 1 th× thu nhËp cña hé thuéc khu vùc thµnh thÞ n¨m 1994 lµ 1.8 lÇn hé n«ng th«n, t¬ng øng n¨m 1995 lµ 1.82% lÇn, n¨m 1996 lµ 1.86 lÇn. T×nh h×nh thu nhËp ph¶n ¸nh qua b¶ng 2 cho thÊy chØ cã ba vïng lµ møc thu nhËp cao h¬n møc b×nh qu©n chung c¶ níc vµ cã tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m kh¸ lµ: T©y Nguyªn 16%, §«ng Nam Bé 17,32% vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long 15,5%. §©y lµ ba vïng cã nhiÒu s¶n phÈm xuÊt khÈu víi khèi lîng lín, tû suÊt n«ng s¶n hµng ho¸ t¬ng ®èi cao: g¹o, cµ phª, cao su, hoa qu¶, thuû s¶n… Riªng §«ng Nam Bé cã thu nhËp cao nhÊt c¶ níc. Vïng ®ång b»ng s«ng Hång thu nhËp thÊp h¬n møc b×nh qu©n 16.95%, chØ ®øng sau tèc ®é t¨ng cña vïng §«ng Nam Bé. Vïng nói vµ trung du phÝa B¾c, vïng B¾c Trung Bé cã tèc ®é t¨ng b×nh qu©n n¨m 14,4%, thÊp nhÊt so víi c¸c vïng. B¶ng 2: thu nhËp b×nh qu©n mét ngêi mét th¸ng chia theo vïng vµ qua c¸c n¨m (tÝnh theo gi¸ thùc tÕ hµng n¨m) Thu nhËp (1000 ®ång) So n¨m tríc (%) C¶ níc 168,11 206,10 226,70 112,59 110.00 1. Vïng nói vµ trung du phÝa B¾c 132,36 160,65 173,76 121,37 108.16 2. Vïng ®ång b»ng s«ng Hång 163,34 201,18 223,30 123.17 111,00 3. Vïng B¾c Trung Bé 133,00 160,21 174,05 120,46 108.64 4. Vïng duyªn h¶i miÒn Trung 144,72 176,03 194,66 121,63 110.58 5. Vïng T©y Nguyªn 19497,15 241,14 265,60 122,31 110.14 6. Vïng §«ng Nam Bé 275,34 338,91 378,05 123.09 111,55 7. Vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long 181,65 221,96 242,31 122.19 109,17 Nguån: Tæng côc Thèng kª. KÕt qu¶ ®iÒu tra hé gia ®×nh ®a môc tiªu n¨m 1994, 1995, 1996. Thu nh©p cña hé d©n c t¨ng do nhiÒu nguyªn nh©n, nhng chñ yÕu do kinh tÕ t¨ng trëng cao nh ®· tr×nh bµy ë trªn. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¨ng c¶ vÒ diÖn tÝch vµ s¶n lîng do th©m canh t¨ng vô vµ ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt, s¶n xuÊt ngµnh nghÒ vµ dÞch vô ngoµi n«ng nghiÖp tõng bíc më réng, nhiÒu lµng nghÒ truyÒn thèng ®îc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn ®· thu hót ®ang kÓ lùc lîng lao ®éng trong khu vùc n«ng th«n. Do thu nhËp t¨ng, ®êi sèng vËt chÊt, v¨n ho¸ cña c¸c tÇng líp d©n c ®îc n©ng lªn. N¨m 1994, lµ 1.8%; nhµ b¸n kiªn cè – 56.59%, t¨ng 3.29%; tû lÖ hé cã vi deo, ti vi -38,69, t¨ng 16.8%; tû lÖ hé cã m¸y thu thanh – 43,4%, t¨ng 7,6%; tû lÖ hé cã m« t«, xe m¸y 19,54%, t¨ng 8,6%; tû lÖ hé dïng ®iÖn chiÕm 62,36%. b. Sù ph©n cùc gi÷a c¸c nhãm d©n c vÒ thu nhËp ®ang t¨ng lªn. KÕt qu¶ c¸c cuéc ®iÒu tra hé gia ®×nh ®a môc tiªu mét sè n¨m qua cho thÊy, nhê th¾ng lîi cña sù nghiÖp ®æi míi, thu nhËp cña hÇu hÕt c¸c hé d©n c, kÓ c¶ nhãm nghÌo, c¸c vïng khã kh¨n, ®Òu t¨ng lªn, nhng møc t¨ng cña c¸c hé nghÌo, vïng khã kh¨n chËm h¬n c¸c hé giµu vµ c¸c vïng cã thuËn lîi. Do vËy, kho¶ng c¸ch chªnh lÖch giµu nghÌo cha ®îc thu hÑp mµ ®ang tiÕp tôc d·n ra. Víi c¸ch ph©n chia tæng sè hé ®iÒu tra thµnh n¨m nhãm thu nhËp tõ thÊp lªn cao víi sè hé b»ng nhau theo th«ng lÖ quèc tÕ (sè hé mçi nhãm ®Òu chiÕm 20%) th× møc ®é chªnh lÖch gi÷a nhãm thu nhËp cao nhÊt (nhãm 5) víi nhãm thu nhËp thÊp nhÊt (nhãm 1) ®ang ngµy cµng t¨ng lªn. T×nh h×nh nµy ®îc ph¶n ¸nh trong b¶ng sau. B¶ng 3: thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi mét th¸ng chia theo n¨m nhãm thu nhËp, mçi nhãm 20% sè hé. N¨m 1994 B×nh qu©n chung (1000®) Chia theo nhãm thu nhËp (1000 ®ång) Sè lÇn chªnh lÖch gi÷a nhãm 5 vµ nhãm 1 1 2 3 4 5 6 7 8 c¶ níc - MiÒn nói vµ trung du B¾c Bé - §ång b»ng B¾c Bé - B¾c Trung Bé - Duyªn h¶i miÒn Trung - T©y Nguyªn - §«ng Nam Bé - §ång b»ng s«ng Cöu Long N¨m 1995 C¶ níc - MiÒn nói vµ trung du B¾c Bé - §ång b»ng B¾c Bé - B¾c Trung Bé - Duyªn h¶i miÒn Trung - T©y Nguyªn - §«ng Nam Bé - §ång b»ng s«ng Cöu Long N¨m 1996 C¶ níc - MiÒn nói vµ trung du B¾c Bé - §ång b»ng B¾c Bé - B¾c Trung Bé - Duyªn h¶i miÒn Trung - T©y Nguyªn - §«ng Nam Bé - §ång b»ng s«ng Cöu Long 168.1 32.4 163.3 133.0 144.7 197.2 275.3 181.7 206.1 106.7 201.2 160.2 176.0 241.1 338.9 222.0 226.7 173.8 223.3 174.1 194.7 265.6 378.1 242.3 3.0 7.6 6.3 7.2 3.1 3.1 3.7 1.8 4.3 9.4 6.3 6.7 4.7 3.8 15.4 8.2 8.6 3.2 9.9 8.9 0.1 6.4 18.6 9.5 9.0 6.9 01.9 5.7 5.5 0.9 53.2 11.5 24.7 12.6 26.6 05.0 24.8 16.6 86.4 38.0 34.9 120.9 38.6 13.5 34.0 126.9 209.3 151.5 33.2 14.5 33.2 11.7 24.2 37.3 10.2 47.8 66.7 50.2 64.9 35.5 59.1 75.4 45.8 88.6 84.4 64.7 81.4 48.8 72.2 83.9 91.2 08.5 86.0 58.2 82.1 46.9 64.8 14.2 98.6 02.8 27.6 96.2 20.1 75.0 03.0 56.6 53.5 57.4 50.2 16.0 34.2 84.9 23.1 79.0 15.6 74.9 408.5 301.1 367.8 299.7 309.0 506.0 693.6 436.6 519.6 394.0 468.1 382.2 408.5 683.3 873.1 560.6 574.7 444.3 523.1 408.7 454.7 24.1 934.7 576.2 6.5 5.2 5.6 5.2 4.9 10.1 7.4 6.1 7.0 5.7 6.1 5.7 5.5 12.7 7.6 6.4 7.3 6.1 6.6 5.9 5.7 12.8 7.9 6.4 Nguån: Tæng côc thèng kª - Chuyªn san kinh tÕ 1997 -1998 -thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, hµ néi 1998 HÖ sè chªnh lÖch thu nhËp gi÷a ngêi giµu (nhãm 5) vµ ngêi nghÌo (nhãm 1) b×nh qu©n hµng n¨m lµ 6.39 lÇn. Trong b¸o c¸o ph¸t triÓn con ngêi cña ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn cña Liªn Hîp quèc (UNDP), thu nhËp cña 20% sè hé giµu nhÊt so víi 20% sè hé nghÌo nhÊt cña Th¸i Lan lµ 8,3 lÇn. Malaixia -11.7 lÇm, Singapor-9.6 lÇn, Philippin -7.4 lÇn, Ind«nªxia -4.9 lÇn. Trung quèc -6.5 lÇn, Hång C«ng -8.7 lÇn, Ên ®é -4.7 lÇn, ViÖt Nam -4.7 lÇn (n¨m 1993). Nh vËy, chªnh lÖch thu nhËp gi÷a ngêi giµu vµ ngêi nghÌo cña viÖt nam thÊp nhÊt so víi c¸c níc xung quanh trong khu vùc. KÕt qu¶ ®iÒu tra còng cho thÊy ë níc ta, møc ®é ph©n ho¸ giµu nghÌo ë thµnh thÞ nhanh h¬n ë n«ng th«n, vïng ®ång b»ng nhanh h¬n miÒn nói. Vïng T©y Nguyªn, §«ng Nam Bé, vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long cã møc ®é ph©n ho¸ nhanh h¬n c¸c vïng kh¸c. §Ó thÊy râ møc ®é chªnh lÖch vÒ thu nhËp trong c¸c nhãm d©n c, cã thÓ ph©n tæ vµ so s¸nh gi÷a c¸c hé nghÌo vµ hé giµu víi tû lÖ nhá h¬n. * So s¸nh 5% sè hé cã møc thu nhËp cao nhÊt víi 5% sè hé cã møc thu nhËp thÊp nhÊt th× møc ®é chªnh lÖch vÒ thu nhËp cao h¬n so víi 20% sè hé nãi trªn. N¨m 1994 lµ 15.1 lÇn, n¨m 1995 lµ 15.4 lÇn, n¨m 1996 lµ 15.1 lÇn. Trong ®ã, vïng cã møc chªnh lÖch lín nhÊt lµ T©y Nguyªn: 15.1; 15.7; 17.4: §«ng Nam Bé: 17.8; 17.4%; 18.9 t¬ng øng víi c¸c n¨m nãi trªn. * So s¸nh 2% sè hé cã møc thu nhËp cao nhÊt víi 2% sè hé cã møc thu nhËp thÊp th× møc ®é chªnh lÖch gi÷a c¸c nhãm thu nhËp l¹i cßn lín h¬n n÷a. N¨m 1994 lµ 26.4 lÇn, n¨m 1995 lµ 26.5 lÇn, n¨m 1996 lµ 27.3 lÇn. Trong ®ã, vïng cã møc chªnh lÖch lín nhÊt vÉn lµ T©y nguyªn: 38.2; 36.8%; 37.8%; vïng §«ng Nam Bé: 36.2%; 35.1; 34.6 t¬ng øng víi c¸c n¨m. Nh×n chung, ®êi sèng cña c¸c tÇng líp d©n c ®îc c¶i thiÖn, thu nhËp n¨m sau cao h¬n n¨m tríc, tuy nhÞp ®é t¨ng cã gi¶m ®i. §Ó ph¶n ¸nh sù bÊt b×nh ®¼ng trong ph©n phèi thu nhËp gi÷a c¸c nhãm d©n c, ngêi ta thêng dïng hÖ sè Gini, mét trong nh÷ng chØ sè th«ng dïng nhÊt cña ph©n bè thu nhËp. HÖ sè Gini nhËn gi¸ trÞ tõ 0 ®Õn 1 vµ t¨ng cïng víi møc ®é cña sù bÊt b×nh ®¼ng. Nã cã gi¸ trÞ 1 trong trêng hîp cã sù bÊt b×nh ®¼ng tuyÖt ®èi vµ gi¸ trÞ 0 trong trêng hîp cã sù b×nh ®¼ng tuyÖt ®èi. Theo tÝnh to¸n cña c¸c chuyªn gia kinh tÕ níc ngoµi th× hÖ sè Gini cña Th¸i Lan n¨m 1981 lµ 0.453; n¨m 1988 lµ 0.479; In®«nªxia n¨m 1990 lµ 0.321, n¨m 1993 lµ 0.335, n¨m 1996 lµ 0.356; Philippin n¨m 1971 lµ 0.478, n¨m 1985 lµ 0.446, n¨m 1988 lµ 0.445; §µi loan n¨m 1960 lµ 0.440, n¨m 1970 lµ 0.330, n¨m 1980 lµ 0.289, n¨m 1990 lµ 0.296; Hµn Quèc n¨m 1970 lµ 0.357, n¨m 1980 lµ 0.313, n¨m 1990 lµ 0.301. ë ViÖt Nam, c¨n cø vµo sè liÖu ®iÒu tra hé gia ®×nh ®a môc tiªu n¨m 1994, 1995, 1996, c¸c nhµ nghiªn cøu ë tæng côc Thèng kª ®· tÝnh hÖ sè Gini ViÖt Nam n¨m 1994 lµ 0.3730, n¨m 1995 lµ 0.3599, n¨m 1996 lµ 0.3671. Còng theo nguån tµi liÖu nªu trªn th× tû träng thu nhËp cña 40% sè hé cã thu nhËp thÊp chiÕm trong t«ngr thu nhËp cña tÊt c¶ hé gia ®×nh ®iÒu tra n¨m 1994 lµ 20%, n¨m 1995 lµ 21.09%, n¨m 1996 lµ 20.97%. C¨n cø vµo tiªu chuÈn cña Ng©n hµng ThÕ giíi ph©n bè thu nhËp cña x· héi ®îc coi lµ bÊt b×nh ®¼ng lín nÕu tû träng thu nhËp cña x· héi ®îc coi lµ bÊt b×nh ®¼ng lín nÕu tû träng thu nhËp cña 40% d©n sè cã thu nhËp thÊp nhá h¬n 12% tæng thu nhËp cña tÊt c¶ c¸c hé, ®îc coi lµ bÊt b×nh ®¼ng võa nÕu tû träng nµy n»m trong kho¶ng 12 ®Õn 17%, ®îc coi lµ t¬ng ®èi b×nh ®¼ng nÕu tû träng trªn lín h¬n 17% tæng thu nhËp cña tÊt c¶ c¸c hé. So s¸nh víi tiªu chuÈn trªn th× ph©n phèi thu nhËp cña níc ta lµ t¬ng ®èi b×nh ®¼ng. Tuy nhiªn, hÖ sè Gini vÉn cho thÊy sù bÊt b×nh ®¼ng ®· t¨ng lªn trong thêi kú 1995 - 1996 so víi thêi kú 1994 - 1995 Ph©n chia theo khu vùc n«ng th«n vµ thµnh thÞ, chªnh lÖch vÒ thu nhËp còng kh¸ lín, tuy nhiªn møc ®é chªnh lÖch ®ang cã xu híng gi¶m dÇn. NÕu n¨m 1994 thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi cña n«ng th«n so víi thµnh thÞ lµ 55.3% th× n¨m 1995 gi¶m xuèng cßn 55.0% vµ n¨m 1996 gi¶m xuèng cßn 53.8%. So s¸nh thu nhËp ®Çu ngêi cña b¶y vïng sinh th¸i, chªnh lÖch còng ®ang cã xu híng t¨ng lªn. Vïng nói vµ trung du B¾c bé cã møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi thÊp nhÊt, tiÕp ®Õn lµ vïng B¾c Trung Bé, vïng duyªn h¶i MiÒn Trung, vïng ®ång b»ng b¾c Bé. Cã ba vïng thu nhËp cao h¬n møc b×nh qu©n chung cña c¶ níc lµ §«ng Nam Bé, T©y Nguyªn, ®ång b»ng s«ng Cöu Long. So s¸nh vïng cã thu nhËp ®Çu ngêi cao nhÊt lµ §«ng Nam Bé víi vïng cã thu nhËp ®Çu ngêi thÊp nhÊt lµ vïng nói vµ trung du B¾c Bé th× n¨m 1994 gÊp 2,08 lÇn, n¨m 1995 gÊp 2,11 lÇn, n¨m 1996 gÊp 2,18 lÇn. Nh÷ng sù chªnh lÖch vÒ thu nhËp trªn ®©y gi¶i thÝch t¹i sao mÊy n¨m nay t×nh tr¹ng di d©n tù do t¨ng lªn tõ n«ng th«n ra thµnh thÞ, tõ vïng nói vµ trung du B¾c Bé, B¾c Trung Bé, duyªn h¶i MiÒn Trung vµ T©y Nguyªn vµ vïng §«ng Nam Bé. Møc ®é chªnh lÖch vÒ thu nhËp t¨ng lµ do nhiÒu nguyªn nh©n. Nguyªn nh©n thuéc vÒ chuyÓn ®æi c¬ chÕ kinh tÕ lµ nguyªn nh©n tæng qu¸t, chñ yÕu bëi lîi Ých kinh tÕ ®· lµ ®éng lùc kÝch thÝch nh÷ng ngêi cã vèn, cã søc lao ®éng, cã tµi n¨ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, t¨ng thu nhËp cho b¶n th©n, cho gia ®×nh vµ cho x· héi. Song chªnh lÖch gia t¨ng cßn do nhiÒu nguyªn nh©n cô thÓ kh¸c n÷a. Bíc vµo c¬ chÕ thÞ trêng, khu vùc thµnh thÞ cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn víi thÞ trêng nhiÒu h¬n, cã kiÕn thøc h¬n. H¬n n÷a, thµnh thÞ lµ n¬i tËp trung c¸c ho¹t ®éng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô lµ nh÷ng ho¹t ®éng cã n¨ng suÊt, hiÖu qu¶ vµ tèc ®é t¨ng trëng cao h¬n. MÆt kh¸c, c¶nh kÐo gi¸ c¶ gi÷a n«ng l©m thuû s¶n vµ hµng c«ng nghiÖp, dÞch vô thêng kh«ng cã lîi cho n«ng d©n. Møc gi¸ hµng n«ng nghiÖp còng thêng t¨ng thÊp h¬n gi¸ hµng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. §èi víi c¸c vïng sinh th¸i, chªnh lÖch thu nhËp chñ yÕu do ®iÓm xuÊt ph¸t cao thÊp kh¸c nhau, céng víi tèc ®é ph¸t triÓn cao h¬n ë nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi hÊp dÉn ®Çu t níc ngoµi (vïng §«ng Nam Bé) hoÆc cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn ph¸t triÓn c¸c n«ng s¶n xuÊt khÈu (g¹o ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long; cµ phª, cao su ë T©y Nguyªn). §èi víi c¸c nhãm thu nhËp, nh÷ng ngêi thuéc diÖn ®ãi nghÌo thu nhËp thÊp, mÆc dï ®îc ch¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo hç trî, vÉn cßn nhiÒu hé cã hoµn c¶nh khã kh¨n, bÖnh tËt, neo ®¬n, ®«ng con, thiÕu vèn, kh«ng biÕt c¸ch qu¶n lý s¶n xuÊt vµ chi tiªu. Trong nhãm thu nhËp cao nhÊt cã nhiÒu ngêi giái cã vèn liÕng, biÕt c¸ch lµm ¨n trong c¬ chÕ thÞ trêng, nhiÒu ngêi lµm c¸c chøc danh qu¶n lý cho c¸c doanh nghiÖp níc ngoµi hoÆc v¨n phßng ®¹i diÖn níc ngoµi, song còng cã kh«ng tÝ ngêi giµu lªn do lµm ¨n bÊt chÝnh, tham nhòng, bu«n gian b¸n lËn mµ giµu lªn nhanh chãng. Nguyªn nh©n bao trïm lµ quan hÖ ph©n phèi trong x· héi cßn nhiÒu bÊt hîp lý, lµm t¨ng nhanh kho¶ng c¸ch chªnh lÖch vÒ thu nhËp vµ vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn gi÷a c¸c tÇng líp nh©n d©n vµ g÷a c¸c vïng. §êi sèng cña mét bé phËn d©n c ë miÒn nói, vïng n«ng th«n s©u, vïng xa, mét sè vïng ®éc canh lóa, nhÊt lµ c¸c vïng gÇn ®©y bÞ thiªn tai nÆng cßn nhiÒu khã kh¨n, Ýt ®îc c¶i thiÖn. Chªnh lÖch vÒ thu nhËp gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n, gi÷a c¸c vïng sinh th¸i, gi÷a c¸c tÇng líp d©n c ngµy cµng t¨ng thªm, trong ®ã næi lªn t×nh tr¹ng lµm giµu bÊt chÝnh, phi ph¸p trong x· héi cha bÞ ®Èy lïi. 2.Thùc tr¹ng ®ãi nghÌo ë ViÖt Nam. 2.1. ViÖt Nam ®îc xÕp vµp nhãm c¸c níc nghÌo cña thÕ giíi. Tû lÖ ®ãi nghÌo cña ViÖt Nam cßn kh¸ cao. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra møc sèng s©n c (theo tiªu chuÈn chung cña quèc tÕ), tû lÖ ®ãi nghÌo n¨m 1998 lµ trªn 37% vµ íc tÝnh n¨m 200 lµ 32% (gi¶m kho¶ng 50% tû lÖ hé nghÌo n¨m 1990). NÕu tÝnh theo chuÈn ®ãi nghÌo vÒ l¬ng thùc thùc phÈm n¨m 1998 lµ 15% vµ n¨m 2000 lµ 13%. Theo chuÈn nghÌo cña ch¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo quèc gia míi, n¨m 2000 cã kho¶ng 2,8 triÖu hé nghÌo, chiÕm 17,2% tæng sè hé nghÌo trong c¶ níc. NghÌo ®ãi phæ biÕn nh÷ng hé cã møc sèng thÊp, thu nhËp thÊp vµ bÊp bªnh. MÆc dï ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh c«ng rÊt lín trong viÖc gi¶m tû lÖ nghÌo ®ãi, tuy nhiªn còng cÇn ph¶i thÊy r»ng, nh÷ng thµnh tùu nµy vÉn cßn rÊt mong manh. Thu nhËp cña mét bé phËn lín d©n c vÉn n»m gi¸p ranh møc nghÌo, còng khiÕn hä r¬i xuèng ngìng nghÌo vµ lµm t¨ng tû lÖ nghÌo ®ãi. PhÇn lín thu nhËp cña ngêi nghÌo lµ tõ n«ng nghiÖp, víi ®iÒu kiÖn nguån lùc rÊt h¹n chÕ, thu nhËp cña ngêi nghÌo rÊt bÊp bªnh. Møc sèng c¶i thiÖn thu nhËp cña ngêi nghÌo chËm so víi møc sèng chung vµ ®Æc biÖt so víi nhãm cã thu nhËp cao do ®ã cµng lµm t¨ng kho¶ng c¸ch thu nhËp gi÷a c¸c nhãm d©n c. Nh÷ng tØnh nghÌo nhÊt hiÖn nay, còng chØ lµ tØnh xÕp thø h¹ng thÊp nhÊt trong c¶ níc vÒ chØ sè ph¸t triÓn con ngêi vµ kinh tÕ. 2.3. NghÌo ®ãi tËp trung ë c¸c vïng ®iÒu kiÖn sèng kÐm. §a sè c¸c ngêi nghÌo sèng trong vïng tµi nguyªn thiªn nhiªn nghÌo nµn, ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¾c nghiÖt. §èi víi c¸c vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long, miÒn Trung, sù biÕn ®éng cña thêi tiÕt khiÕn cho c¸c ®iÒu kiÖn sinh sèng vµ s¶n xuÊt, cña ngêi d©n thªm khã kh¨n. §Æc biÕt, sù kÐm ph¸t triÓn vÒ h¹ tÇng c¬ së c¶u c¸c vïng nghÌo lµm cho c¸ vïng nµy bÞ t¸ch biÖt víi c¸c vïng kh¸c, n¨m 2000 t×nh tr¹ng cña 1780 x· ®Æc biÖt khã kh¨n vµ x· biªn giíi nh sau: 20%- 30% sè x· cha cã ®êng d©n sinh ®Õn trung t©m x·; 40% x· nghÌo cha cã ®ñ phßng häc, 5% sè x· cha cã tr¹m y tÕ. 55% sè x· cha cã níc s¹ch; 50% sè x· cha ®ñ c«ng tr×nh thuû lîi nhá, 40% sè x· cha cã ®êng bu ®iÖn ®Õn trung t©m x·, 20% sè x· cha cã chî hoÆc côm x·. Bªn c¹nh ®ã, do ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn kh«ng thuËn lîi, sè ngêi trong diÖn cøu trî ®ét xuÊt kh¸ cao, kho¶ng 1- 1,5 triÖu ngêi. B×nh qu©n hµng n¨m sè hé t¸i ®ãi nghÌo trong tæng sè hé tho¸t khái ®ãi nghÌo vÉn cßn lín. 2.4.§ãi nghÌo tËp trung trong khu vùc n«ng th«n: NghÌo ®ãi lµ hiÖn tîng phæ biÕn trong n«ng th«n víi h¬n 90% sè ngêi nghÌo ®ãi sinh sèng ë n«ng th«n. N¨m 1999 tû lÖ nghÌo ®ãi vÒ l¬ng thùc thùc phÈm ë thµnh thÞ lµ 4,6%, n«ng th«n lµ 15,9%. Trªn 80% sè ngêi nghÌo lµ n«ng d©n tr×nh ®é tay nghÒ thÊp, Ýt kh¶ n¨ng tiÕp cËn c¸c nguån lùc tr«ng s¶n xuÊt, thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm gÆp nhiÒu khã kh¨n do ®iÒu kiÖn ®Þa lý vµ chÊt lîng s¶n phÈm kÐm. Nh÷ng n«ng d©n nghÌo kh«ng cã ®iÒu kiÖn tiÕp xóc víi hÖ thèng th«ng tin, kh¶ n¨ng chuyÓn ®«Ø phi n«ng nghiÖp cßn h¹n chÕ. NghÌo ®ãi trong khu vùc thµnh thÞ: Trong khu vùc thµnh thÞ, tû lÖ ®ãi nghÌo thÊp h¬n, møc sèng cao h¬n, tuy nhiªn møc ®é c¶i thiÖn møc sèng kh«ng ®ång ®Òu. Trong thêi gian qua, t×nh tr¹ng c¶i thiÖn møc sèng cña lao ®éng lµm viÖc trong khu vùc kinh tÕ Nhµ níc kh«ng cã vèn ®Çu t níc ngoµi nhanh h¬n khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh. ViÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ vµ chñ së h÷u trong khu vùc Nhµ níc dÉn ®Õn sù mÊt viÖc lµm cña mét bé phËn ngêi lao ®éng trong khu vùc nµy. KÕt qu¶ lµ ®iÒu kiÖn sèng cµng khã kh¨n h¬n ®èi víi bé phËn d©n c lµm viÖc trong doanh nghiÖp Nhµ níc bÞ d«i d, ph¶i chuyÓn sang lµm cho ngoµi quèc doanh víi møc l¬ng thÊp vµ ®èi víi nh÷ng ngêi kh«ng thÓ t×m ®îc viÖc lµm vµ trë thµnh thÊt nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã, t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ ®« thÞ ho¸ ®· lµm t¨ng luång di d©n tù do tõ n«ng th«n ®Õn c¸c thµnh phè, bao gåm c¶ ngêi trong ®é tuæi lao ®éng vµ trÎ em. Nh÷ng ngêi d©n di c nµy th«ng thêng kh«ng cã hé khÈu, kh«ng cã viÖc lµm æ ®Þnh, kh«ng cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn c¸c dÞch vô x· héi c¬ b¶n, nªn thu nhËp vµ ®êi sèng bÊp bªnh. C¸c chi phÝ cña hä còng bÞ tèn kÐm h¬n do kh«ng cã ®iÒu kiÖn sö dông c¸c dÞch vô x· héi c¬ b¶n cña Nhµ níc(y tÕ, gi¸o dôc...). III. ®¸nh gi¸ tæng quan vÒ mèi quan hÖ. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®îc. 1.1. VÒ kinh tÕ Trong nh÷ng n¨m ®Çu ®æi míi, thµnh c«ng lín nhÊt lµ ®· chuyÓn ®æi c¬ b¶n c¬ chÕ kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc. Qu¸ tr×nh nµy kh«ng nh÷ng kh¾c phôc ®îc nh÷ng khã kh¨n mµ cßn ®¹t ®îc nhÞp ®é t¨ng trëng vÒ kinh tÕ. Tæng s¶n phÈm trong níc n¨m 1990 t¨ng 5,1%, n¨m1991 t¨ng 6,0%, tõ n¨m1992 t¨ng 8%, tõ n¨m 1995 t¨ng 9,54%... NhÞp ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao thÓ hiÖn râ nÐt ë c¸c ngµnh kinh tÕ then chèt. Thµnh c«ng lín nhÊt cña n«ng nghiÖp lµ s¶n xuÊt l¬ng thùc t¨ng nhanh, an toµn l¬ng thùc quèc gia ®îc ®¶m b¶o. S¶n lîng l¬ng thùc t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m 1,29 triÖu tÊn víi nhÞp ®é t¨ng b×nh qu©n 5,6% n¨m cao nhÊt trong c¸c níc khu vùc Ch©u ¸. Møc l¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ngêi tõ 280kg n¨m 1987 lªn 402kg n¨m 1997. ViÖt Nam tõ mét níc thiÕu l¬ng thùc triÒn miªn trong nhiÒu thËp kû, nay ®· trë thµnh mét trong nh÷ng níc xuÊt khÈu g¹o hµng ®Çu ThÕ giíi. N«ng nghiÖp ViÖt Nam ®ang t¨ng trëng theo híng xuÊt khÈu. Gi¸ trÞ n«ng s¶n xuÊt khÈu n¨m sau cao h¬n n¨m tríc liªn tôc trong hµng chôc n¨m víi nhÞp ®é t¬ng ®èi cao h¬n h¼n nhÞp ®é t¨ng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi chung, do vËy, tû lÖ xuÊt khÈu hµng n¨m cña n«ng nghiÖp ®· kh«ng ngõng t¨n lªn. C«ng nghiÖp ®· ph¸t triÓn nhanh vµ æn ®Þnh víi tèc ®é cao, n¨m 1991-1997, nhÞp ®é t¨ng trëng b×nh qu©n hµng n¨m ®· lªn tíi møc kû lôc lµ 13,7%. H¬n 10 n¨m ®æi míi, c«ng nghiÖp ViÖt Nam ®· cã thªm nhiÒu ngµnh nghÒ míi vµ s¶n phÈm míi, n¨ng lùc s¶n xuÊt míi vµ c«ng nghiÖp míi tiÕp thu ®îc c«ng nghÖ, kü thuËt tiªn tiÕn... NhiÒy m« h×nh nhµ m¸y, c«ng xëng, c¬ së s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, phï hîp vµ ®¸p øng ®îc c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ ®· ra ®êi. Hµng lo¹t c¸c khu c«ng nghiÖp ra ®êi kh¾p c¶ níc, ®Æc biÖt lµ mét sè tØnh thµnh phè phÝa Nam nh thµnh phè Hå ChÝ Minh, §ång Nai, B×nh D¬ng... C¸c ngµnh thuéc khu vùc dÞch vô nh: Bu chÝnh viÔn th«ng, du lÞch, vËn t¶i, th¬ng m¹i, gi¸o dôc, y tÕ... còng t¨ng trëng víi nhÞp ®é cao trong thêi kú ®æi míi vµ ®ang cã chuyÓn biÕn, tiÕn bé c¬ b¶n vÒ chÊt lîng, phong phó ®a d¹ng vÒ lo¹i h×nh. VÒ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. a. Nguån lùc cho c«ng t¸c xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ t¹o viÖc lµm ®îc t¨ng cêng. MÆc dï ng©n s¸ch Nhµ níc cßn h¹n hÑp, song Nhµ níc ®· ®Çu t cho c¸c ch¬ng tr×nh quèc gia phôc vô xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo th«ng qua ch¬ng tr×nh 133 vµ ch¬ng tr×nh 135. Tõ khi cã chñ tr¬ng xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo n¨m1992 ®Õn nay, Nhµ níc ®· ®Çu t th«ng qua c¸c ch¬ng tr×nh quèc gia cã liªn quan ®Õn môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo kho¶ng 21 ngh×n tû ®ång. Riªng trong hai n¨m 1999 vµ 2000 gÇn 9600 tû ®ång( ng©n s¸ch Nhµ níc ®Çu t trùc tiÕp cho ch¬ng tr×nh 3000 tû ®ång; lång ghÐp c¸c ch¬ng tr×nh, dù ¸n kh¸c: trªn 800 tû ®ång; huy ®éng tõ céng ®ång: trªn 300 tû ®ång, nguån vèn tÝn dông cho vay u ®·i hé nghÌo trªn 5500 tû ®ång). Ng©n hµng ngêi nghÌo ®· ®îc thµnh lËp nh»m cung cÊp tÝn dông u ®·i cho ngêi nghÌo. Nguån vèn huy ®éng cña céng ®ång d©n c, c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n trong níc còng t¨ng ®¸ng kÓ. Tæng nguån vèn cho ngêi vay ®¹t 5500 tû ®ång. Ngoµi ra Nhµ níc cßn cã sù hç trî ®¸ng kÓ cho ®êi sèng ®ång bµo d©n téc ®Æc biÖt khã kh¨n víi sè tiÒn kho¶ng 60 tû ®ång vµ cho gÇn 90000 hé vay vèn s¶n xuÊt kh«ng ph¶i tr¶ l·i. C«ng t¸c ®Þnh canh, ®Þnh c, di d©n kinh tÕ míi còng ®îc nhµ níc quan t©m ®Çu t vµ hç trî kinh phÝ, trong c¸c n¨m gÇn ®©y ng©n s¸ch trung ¬ng ®· trÝch trªn 500 tû ®ång ®Ó s¾p xÕp vµ æn ®Þnh cuéc sèng cho c¸c gia ®×nh ®Þnh canh, ®Þnh c, di d©n x©y dùng kinh tÕ míi. b. Tû lÖ c¸c x· kh«ng cã hoÆc thiÕu c¬ së h¹ tÇng thiÕt yÕu ®· gi¶m dÇn. Trong hai n¨m 1999 vµ 2000 ®· ®Çu t 6500 c¬ së h¹ tÇng ë c¸c x· nghÌo ( trong ®ã ng©n s¸ch Nhµ níc ®Çu t trùc tiÕp cho 1200 x· n¨m 1999 vµ 1870 x· n¨m 2000, ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng ®Çu t cho 650 x·, b×nh qu©n mçi x· ®îc x©y dùng 2,5 c«ng tr×nh. Ngoµi ra c¸c ®Þa ph¬ng ®· huy ®éng ®îc trªn 17 triÖu ngµy c«ng lao ®éng cña nh©n d©n tham gia x©y dùng c¸c c«ng tr×nh, huy ®éng ®ãng gãp b»ng tiÒn vµ hiÖn vËt trong nh©n d©n víi gi¸ trÞ hµng chôc tû ®ång. §Õn th¸ng 4/2001 ®· cã trªn 5000 c«ng tr×nh ®· hoµn thµnh vµ ®a vµo sö dông. c. Ngoµi viÖc hç trî vÒ nguån vèn cho c«ng t¸c xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, Nhµ níc cßn chó träng ®µo t¹o n©ng cao n¨ng lùc cña c¸n bé lµm c«ng t¸c x¸o ®ãi gi¶m nghÌo. §Õn cuèi n¨m 2000 ®· cã 1798 x· thuéc 22 tØnh, thµnh phè cã c¸c bé phËn chuyªn tr¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo t¹i chç. §©y lµ c¸c c¸n bé nßng cét ®îc trang bÞ kiÕn thøc c¬ b¶n ®Ó híng dÉn ngêi d©n thùc hiÖn ch¬ng tr×nh trªn ®Þa bµn, gãp ph©n thùc hiÖn môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. d. ChÝnh phñ ®· ban hµnh nhiÒu c¬ chÕ, chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt viÖc lµm, t¹o c¬ héi ®Ó ngêi lao ®éng cã thÓ chñ ®éng t×m hoÆc tù t¹o viÖc lµm kÕt hîp víi sù hç trî cña Nhµ níc vµ cña céng ®ång. Ch¬ng tr×nh quèc gia vÒ gi¶i quyÕt viÖc lµm ®îc triÓn khai thùc hiÖn ®¹t ®îc nhiÒu kÕt qu¶. C¸c trung t©m xóc tiÕn viÖc lµm, trung t©m d¹y nghÒ, híng nghiÖp cña c¸c ngµnh c¸c cÊp, c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng ®· ho¹t ®éng tÝch cùc. ChÝnh s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ®îc sù hëng øng tÝch cùc cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp, c¸c tÇng líp nh©n d©n, c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng, c¸c tæ chøc x· héi vµ b¶n th©n ngêi lao ®éng, nhiÒu ho¹t ®éng cô thÓ ®· ®îc triÓn khai gióp c¸c hé nghÌo gi¶m bít khã kh¨n, tõng bíc v¬n lªn tho¸t khái ®ãi nghÌo vµ æn ®Þnh cuéc sèng. Trong khu vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n vÉn lµ n¬i thu hót nhiÒu lao ®éng nhÊt. B×nh qu©n mçi n¨m gi¶i quyÕt viÖc lµm cho kho¶ng 1,2 -1,3triÖu lao ®éng, trong ®ã khu vùc kinh tÕ t nh©n, kinh tÕ hîp t¸c vµ hîp t¸c x· thu hót kho¶ng 90%. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ cßn nhiÒu khã kh¨n vµ ngay trong nh÷ng n¨m kinh tÕ bÞ gi¶m sót, ViÖt Nam ®· thùc hiÖn m¹nh mÏ h¬n c¸c chÝnh s¸ch b¶o ®¶m x· héi, nhÊt lµ vÊn ®Ò xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, lao ®éng vµ viÖc lµm, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, ch¨m sãc søc khoÎ nh©n d©n, ngêi tµn tËt, trÎ em lang thang c¬ nhì, æn ®Þnh ®êi sèng cho c¸c ®èi tîng x· héi. §êi sèng d©n c nhiÒu vïng ®îc c¶i thiÖn râ rÖt, nghÌo ®ãi gi¶m ë c¶ n«ng th«n vµ thµnh thÞ, gi¶m c¶ ë ngêi kinh vµ d©n téc thiÓu sè. NhÊt lµ vïng n«ng th«n ngo¹i vi c¸c thµnh phè, thÞ x· vµ c¶ nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi, ®Êt ®ai ph× nhiªu. Møc tiªu dïng b×nh qu©n ®Çu ngêi tÝnh theo gi¸ hiÖn hµnh t¨ng tõ 2,6 triÖu ®ång n¨m 1995 lªn 4,3 triÖu ®ång n¨m 2000. Nh÷ng tån t¹i. 2.1. VÒ kinh tÕ. Qu¸ tr×nh ®æi míi ®· mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi c¬ b¶n, nh÷ng khã kh¨n vµ trë ng¹i vÉn cßn rÊt lín, nÕu kh«ng sím kh¾c phôc th× kh«ng nh÷ng kh«ng ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh ®æi míi, mµ qu¸ tr×nh ®æi míi cã thÓ bÞ ch÷ng l¹i. §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII kh¼ng ®Þnh: “Trong khi ®¸nh gi¸ ®óng thµnh tùu, chóng ta cÇn thÊy râ nh÷ng tån t¹i vµ yÕu kÐm. Níc ta cßn nghÌo vµ kÐm ph¸t triÓn chóng ta cha thùc hiÖn tèt cÇn kiÖm trong s¶n xuÊt, tiÕt kiÖm trong tiªu dïng, giµnh vèn cho ®Çu t ph¸t triÓn. T×nh h×nh x· héi cßn nhiÒu tiªu cùc vµ nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt...”. ViÖt Nam vÉn lµ mét trong nh÷ng níc nghÌo nhÊt ThÕ giíi. Tuy kho¶n nî níc ngoµi kh«ng thuéc diÖn cao so víi c¸c níc trong khu vùc nhng nÕu tÝnh b×nh qu©n ®Çu ngêi, nî níc ngoµi cña ViÖt Nam cao h¬n thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi(GDP). Do lùc lîng s¶n xuÊt nhá bÐ, tr×nh ®é khoa häc, c«ng gnhÖ thÊt vµ chuyÓn biÕn ch©m, nguån nh©n lùc cã kiÕn thøc tay nghÒ, n¨ng lùc qu¶n lý cßn Ýt nªn n¨ng suÊt lao ®éng x· héi thÊp vµ t¨ng chËm. ChÊt lîng s¶n phÈm vµ c«ng tr×nh x©y dùng nh×n chung cßn thÊp, nhiÒu hµng ho¸ kÐm søc c¹nh tranh víi níc ngoµi. Do thu nhÊp, nªn tiÕt kiÖm vµo ®Çu t néi bé thÊp,tû lÖ tiÕt kiÖm míi chØ ë møc díi 20% GDP víi quy m« nhá, h¬n n÷a tû lÖ huy ®éng cho ®Çu t ®¹t thÊp ®ang lµ trë ng¹i lín cho ph¸t triÓn kinh tÕ. HiÖu qu¶ ®Çu t vµo s¶n xuÊt kinh doanh thÊp, mét bé phËn nguån lùc sö dông cho tiªu dïng bÞ l·ng phÝ, nhiÒu doanh nghiÖp Nhµ níc cã quy m« lín lµm ¨n kh«ng cã hiÖu qu¶. C¬ cÊu kinh tÕ tuy cã bíc chuyÓn dÞch ®óng híng nhng ®¹t hiÖu qu¶ thÊp. C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu tuy cã chuyÓn biÕn nhng tû lÖ xuÊt khÈu th« vµ nguyªn liÖu cßn cao. T¨ng trëng kinh tÕ tuy ®¹t møc ®é cao nhng nguy c¬ suy gi¶m tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ lµ rÊt lín do c¸c yÕu tè chiÒu réng ®· ®îc khai th¸c ®Õn gÇn giíi h¹n, trong khi ®ã ¸p lùc vÒ vèn ®Çu t vµ c«ng nghÖ lµ rÊt lín, kh¶ n¨ng ®¸p øng h¹n chÕ. 2.2. VÒ x· héi. NhÞp ®é t¨ng d©n sè cao g©y ¸p lùc lín vÒ gi¶i quyÕt viÖc lµm. ChÊt lîng gi¸o dôc ®µo t¹o thÊp, c«ng t¸c gi¸o dôc ë nh÷ng vïng xa, vïng s©u, miÒn nói cßn rÊt nhiÒu khã kh¨n. HÖ thèng kh¸m vµ ch÷a bÖnh bÞ xuèng cÊp c¶ vÒ chÊt lîng vµ sè lîng. C¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸ kh«ng lµnh m¹nh vµ tÖ n¹n x· héi gia t¨ng. Tû lÖ ngêi nghÌo, hé nghÌo cßn cao, ph©n ho¸ giÇu nghÌo cßn cao, møc chªnh lÖch thu nhËp gi÷a c¸c tÇng líp d©n c cßn kh¸ lín. Ch¬ng 3 c¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ, c«ng b»ng x· héi vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010. I. c¸c môc tiªu c¬ b¶n vÒ t¨ng trëng kinh tÕ vµ phóc lîi x· héi ë ViÖt Nam. Môc tiªu vÒ t¨ng trëng kinh tÕ. Môc tiªu tæng qu¸t cña níc ta ®Õn n¨m 2010 lµ: §a níc ta ra khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn, n¨ng cao râ rÖt ®êi sèng vËt chÊt, v¨n ho¸, tinh thÇn cña nh©n d©n, t¹o nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 níc ta c¬ b¶n trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp theo híng hiÖn ®¹i. Nguån lùc con ngêi, n¨ng lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ, kÕt cÊu h¹ tÇng, tiÒm lùc kinh tÕ, quèc phßng, an ninh ®îc t¨ng cêng, thÓ chÕ kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®îc h×nh thµnh cÒ c¬ b¶n, vÞ thÕ cña níc ta trªn trêng quèc tÕ ®îc n©ng cao. Trong ®ã, môc tiªu cô thÓ lµ: §a GDP n¨m 2010 lªn Ýt nhÊt gÊp ®«i n¨m 2000. N¨ng cao râ rÖt hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm, doanh nghiÖp vµ nÒn kinh tÕ, ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu tiªu dïng thiÕt yÕu, mét phÇn ®¸ng kÓ nhu cÇu s¶n xuÊt vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ lµnh m¹nh vµ t¨ng dù tr÷ ngo¹i tÖ, béi chi ng©n s¸ch, l¹m ph¸t, nî níc ngoµi ®îc kiÓm so¸t trong giíi h¹n an toµn vµ t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn t¨ng trëng. TÝch luü néi bé nÒn kinh tÕ ®¹t ®Õn trªn 30% GDP. NhÞp ®é t¨ng xuÊt khÈu gÊp trªn 2 lÇn nhÞp ®é t¨ng GDP. Tû träng trong GDP cña n«ng nghiÖp 16-17%, c«ng nghiÖp 40-41%, dÞch vô 42-43%. Tû träng lao ®éng n«ng nghiÖp cßn kho¶ng 50%. 2. Môc tiªu vÒ phóc lîi x· héi. *Môc tiªu xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo. B»ng nguån lùc cña Nhµ níc vµ cña toµn x· héi, t¨ng ®Çu t x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, cho vay vèn, trî gióp ®µo t¹o nghÒ, cung cÊp th«ng tin vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, gióp ®ì tiªu thô s¶n phÈm... ®èi víi nh÷ng vïng nghÌo, x· nghÌo vµ nhãm d©n c nghÌo. Chñ ®éng di dêi mét bé phËn nh©n d©n kh«ng cã ®Êt canh t¸c vµ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt ®Õn lËp nghiÖp á nh÷ng vïng cßn tiÒm n¨ng. Nhµ níc t¹o m«i trêng thuËn lîi, khuyÕn khÝch mäi ngêi d©n v¬n lªn lµm giÇu chÝnh ®¸ng vµ gióp ®ì ngêi nghÌo. Thùc hiÖn trî cÊp x· héi ®èi víi nh÷ng ngêi cã hoµn c¶nh ®Æc biÖt kh«ng thÓ tù lao ®éng, kh«ng cã ngêi b¶o trî, nu«i dìng. PhÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010 vÒ c¬ b¶n kh«ng cßn hé nghÌo. Thêng xuyªn cñng cè thµnh qu¶ xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo. NÕu nh c¸c hé ë miÒn xu«i chñ yÕu nghÌo v× c¸c nguyªn nh©n nguyªn nh©n thiÕu t liÖu s¶n xuÊt, thiÕu vèn, thiÕu kiÕn thøc lµm ¨n... th× c¸c hé nghÌo ë miÒn nói ngoµi c¸c nguyªn nh©n ®ã, cßn bÞ chi phèi bëi ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn kh¾c nghiÖt, ®Þa h×nh phøc t¹p, c¶n trë, c¬ së h¹ tÇng thÊp kÐm, m«i trêng bÞ suy tho¸i... Do vËy, ë vïng cao, vïng s©u, vïng xa, cÇn cã nh÷ng ch¬ng tr×nh vµ môc tiªu toµn diÖn, l©u dµi h¬n, ®Æc biÖt tËp trung vµo c¸c x· vïng s©u, vïng xa, vïng cao, n¬i cã tû lÖ nghÌo cao nhÊt, n¬i tËp trung nhiÒu khã kh¨n nhÊt. * Môc tiªu vÒ c«ng b»ng x· héi. Thùc hiÖn tèt c¸c chÝnh s¸ch x· héi híng vµo ph¸t triÓn vµ lµnh m¹nh ho¸ x· héi, thùc hiÖn c«ng b»ng trong ph©n phèi, t¹o ®éng lùc m¹nh mÏ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng x· héi thùc hiÖn b×nh ®¼ng trong c¸c quan hÖ x· héi, khuyÕn khÝch nh©n d©n lµm giÇu hîp ph¸p. TiÕn tíi thu hÑp kho¶ng c¸ch vÒ møc sèng d©n c gi÷a c¸c vïng, c¸c d©n téc, c¸c tÇng líp d©n c, ®Æc biÖt lµ gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ. HiÖn nay, kho¶ng c¸ch giÇu nghÌo gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ cã xu híng d·n ra nhanh. §Ó ®¶m b¶o rót ng¾n kho¶ng c¸ch chªnh lÖch vÒ thu nhËp, cÇn duy tr× tèc ®é ph¸t triÓn cao cña kinh tÕ ®« thÞ vµ c«ng nghiÖp dÞch vô nhng ®ång thêi ph¶i chó träng ®Èy nhanh tèc ®é ph¸t triÓn cña kinh tÕ n«ng th«n, nhÊt lµ c¸c vïng nghÌo. §©y chÝnh lµ mét m©u thuÉn rÊt khã gi¶i quyÕt. Bµi häc thµnh c«ng cã tÝnh phæ biÕn ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn lµ thùc thi mét chiÕn lîc víi môc tiªu c«ng nghiÖp ho¸ ®i tõ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. Môc tiªu gi¶i quyÕt viÖc lµm. * Môc tiªu gi¶i quyÕt viÖc lµm. Lµ môc tiªu hµng ®Çu cña chiÕn lîc ph¸t triÓn con ngêi ë ViÖt Nam. Theo tÝnh to¸n ban ®Çu sè lao ®éng cÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm trong 5 n¨m 2001-2005 lµ 15triÖu ngêi, bao gåm: lao ®éng míi t¨ng thªm mçi n¨m kho¶ng 1,2 triÖu vµ sè lao ®éng cha ®îc gi¶i quyÕt viÖc lµm tõ 5 n¨m tríc chuyÓn sang, trong khi ®ã ë n«ng th«n (tÝnh theo ngµy c«ng quy ®æi) kho¶ng 12,5 triÖu ngêi, ë thµnh thÞ kho¶ng 2,5 triÖu ngêi. TÝnh ®Õn n¨m 2005, tû lÖ thêi gian sö dông lao ®éng ë n«ng th«n vµo kho¶ng 80%; tû lÖ lao ®éng cha cã viÖc lµm ë thµnh thÞ chiÕm kho¶ng 5,4% sè lao ®éng trong ®é tuæi. TiÕp tôc gi¶m tèc ®é t¨ng d©n sè, sím æn ®Þnh quy m« d©n sè ë møc hîp lý( kho¶ng 88-89tr ngêi vµo n¨m 2010), gi¶i quyÕt ®ång bé, tõng bíc vµ cã träng ®iÓm chÊt lîng d©n sè, c¬ cÊu d©n sè vµ ph©n bè d©n c. Gi¶i quyÕt viÖc lµm lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Ó ph¸t huy nh©n tè con ngêi, æ ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, lµm lµnh m¹nh x· héi, ®¸p øng nguyÖn väng chÝnh ®¸ng vµ yªu cÇu bøc xóc cña nh©n d©n. §Õn n¨m 2010, níc ta cã 56,8 triÖu ngêi ë ®é tuæi lao ®éng, t¨ng gÇn 11 triÖu ngêi so víi n¨m 2000. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, ph¶i t¹o m«i trêng vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t ph¸t triÓn réng r·i c¸c c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh, t¹o viÖc lµm vµ ph¸t triÓn thÞ trêng lao ®éng. Thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng x· héi phï hîp víi c¬ cÊu kinh tÕ. Chó träng b¶o ®¶m an toµn lao ®éng. §Èy m¹nh xuÊt khÈu lao ®éng. X©y dùng vµ thùc hiÖn ®ång bé, chÆt chÏ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vÒ ®µo t¹o nguån lao ®éng, gia c«ng lao ®éng ra níc ngoµi, b¶o vÖ quyÒn lîi vµ t¨ng uy tÝn cña ngêi lao ®éng ViÖt Nam ë níc ngoµi. II. Gi¶i ph¸p c¬ b¶n vÒ mèi quan hÖ gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ, c«ng b»ng x· héi vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. 1. Ph¬ng híng gi¶i quyÕt viÖc lµm. Gi¶i ph¸p c¬ b¶n, bao trïm lµ ph¸t triÓn vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån nh©n lùc. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc l¹i lu«n lu«n ®îc g¾n víi chªnh lÖch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, chªnh lÖch ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi ë níc ta ph¶i tõng bíc ®îc ®iÒu chØnh theo híng CNH-H§H. §iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i thay ®æi c¶ vÒ c¬ cÊu chÊt lîng cung lao ®éng cho phï hîp víi nhu cÇu vÒ lao ®éng hay nhu cÇu ph¸t triÓn viÖc lµm. -§èi víi khu vùc thµnh thÞ, ph¬ng híng gi¶i quyÕt viÖc lµm tËp trung vµo híng sau: +G¾n víi ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp qui m« lín, nhÊt lµ ë c¸c ®Þa bµn cã ®iÒu kiÖn lËp c¸c khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp tËp trung, c¸c dù ¸n thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi ®Ó t¹o viÖc lµm cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao vµ gi¸ trÞ lao ®éng còng cao. + Ph¸t triÓn c¸c lÜnh vùc, ngµnh nghÒ cã kh¶ n¨ng thu hót ®îc nhiÒu lao ®éng. Trong ®ã, gi¶i quyÕt viÖc lµm khu vùc phi chÝnh thøc, c¸c doanh nghiÖp nhá võa ho¹t ®éng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, kinh doanh vµ dÞch vô. + Ph¸t triÓn h×nh thøc gia c«ng s¶n xuÊt hµng ho¸ tiªu dïng cho xuÊt khÈu theo híng ®a d¹ng ho¸, mÆt hµng, tríc hÕt lµ c¸c mÆt hµng cã c«ng nghÖ sö dông nhiÒu lao ®éng nh may mÆc, da giÇy, gèm sø, l¾p r¸p ®iÖn tö... + Ph¸t triÓn c¸c c¬ së dÞch vô c«ng céng vµ sù nghiÖp nhµ ë trong c¸c thµnh phè, thÞ x·. -§èi víi khu vùc n«ng th«n: ë n«ng th«n vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt cÇn gi¶i quyÕt lµ n¹n thiÕu viÖc lµm cßn rÊt phæ biÕn, viÖc lµm kÐm hiÖu qu¶, thu nhËp thÊp dÉn ®Õn ®êi sèng thÊp. Do vËy gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng khu vùc n«ng th«n mét mÆt ®Ó t¨ng thu nhËp, mÆt kh¸c còng qãp phÇn lµm gi¶m søc Ðp vÒ viÖc lµm ë khu vùc thµnh thÞ. Ph¬ng híng c¬ b¶n lµ: + Ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp, sö dông nhiÒu lao ®éng ë n«ng th«n nhng cÇn Ýt vèn. + Kh«i phôc vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, c¸c lµng nghÒ g¾n liÒn víi ®« thÞ ho¸ nhá n«ng th«n. + TËp trung vµo nh÷ng vïng cã kh¶ n¨ng thu hót nhiÒu lao ®éng (§ång Th¸p Mêi, tø gi¸c Long Xuyªn, T©y Nguyªn...) Thùc hiÖn nh÷ng ph¬ng híng c¬ b¶n nãi trªn ®ßi hái ph¶i cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch t¹o, më viÖc lµm trong c¸c vïng, lÜnh vùc vµ ¸p dông c«ng nghÖ sö dông nhiÒu lao ®éng, ®Æc biÖt lµ chiÕn lîc huy ®éng vµ sö dông vèn. 2. ChÝnh s¸ch ®iÒu hoµ ph©n phèi thu nhËp. * ViÖt nam thùc thi c¸c chÝnh s¸ch kh¸c nhau ®Ó ®iÒu tiÕt thu nhËp, tr¸nh g©y ra sù chªch lÖch qu¸ lín gi÷a c¸c tÇng líp d©n c vµ gi÷a c¸c vïng. Th«ng qua c¸c h×nh thøc t¨ng l¬ng, chia l·i ë c«ng ty, møc chªnh lÖch gi÷a c¸c nhãm thu hÑp l¹i.Thêi kú kh«i phôc kinh tÕ, ViÖt Nam chñ tr¬ng tËp trung ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. Nhng khi ®· ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng trëng cao, chÝnh phñ chñ yÕu chó ý ®Õn viÖc ph¸t triÓn vïng n«ng th«n, nh»m lµm cho thu nhËp cña n«ng nghiÖp. ChÝnh s¸ch cña chÝnh phñ lµ ®iÒu chØnh l¬ng thùc, thùc phÈm, trî cÊp gi¸ n«ng s¶n...ChÝnh phñ lu«n ®iÒu hoµ nguån lîi lín thu ®îc trong kinh doanh ®Ó ®a l¹i sù ph©n chia c«ng b»ng cho c¸c c¬ së kinh doanh nhá, hç trî cho c¸c c«ng ty cã søc c¹nh tranh. * Trî cÊp cho ngêi thÊt nghiÖp, ngêi mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng hoÆc thu nhËp qu¸ thÊp, ®¸nh thuÕ luü tiÕn vµo nh÷ng ngêi cã thu nhËp cao lµ mét c¸ch ®iÒu hoµ thu nhËp mµ c¶ ngêi giÇu lÉn ngêi nghÌo ®Òu chÊp nhËn. C¸c biÖn ph¸p cña chÝnh phñ ®· gióp cho c¸c gia ®×nh neo ®¬n khã kh¨n, gióp ®ì c¸c gia ®×nh cã c«ng víi c¸ch m¹ng, trî gi¸ cho n«ng s¶n, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Xãa ®ãi gi¶m nghÌo lµ mét ho¹t ®éng cã ý nghÜa thiÕt thùc. Víi nguån ng©n s¸ch hç trî tõ Nhµ níc, nguån viÖn trî c¸c tæ chøc quèc tÕ, b»ng viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô khoa häc kü thuËt, dÞch vô y tÕ, gi¸o dôc, kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh sè hé nghÌo ®ãi ®· gi¶m. MÆc dï Nhµ níc cã quan t©m, nhng do nguån tµi chÝnh cã h¹n cho nªn kÕt qu¶ thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh ®Ó ®iÒu hoµ thu nhËp cßn bÞ h¹n chÕ. 3. Gi¶i ph¸p vÒ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. * ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. §©y kh«ng cßn lµ ®iÒu míi mÎ, nã ®· ®îc §¶ng cô thÓ ho¸ trong nghÞ quyÕt 5 cña Ban chÊp hµnh Trung ¬ng kho¸ VII. Tuy nhiªn nÒn kinh tÕ cña chóng ta hiÖn nay c¬ cÊu kinh tÕ vÉn cßn ph¶i tiÕp tôc c¬ cÊu l¹i nÒn kinh tÕ theo híng chuyÓn hé kinh tÕ thuÇn n«ng sang kinh tÕ thÞ trêng, gãp phÇn con ngêi ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. Chóng ta cã thÓ tiÕn hµnh mét sè gi¶i ph¸p cô thÓ sau: Thø nhÊt: ph¶i gióp c¸c hé nghÌo, x· nghÌo cã kÕ ho¹ch s¶n xuÊt l¬ng thùc mét c¸ch hîp lý, nh më réng ph¸t triÓn nhiÒu lo¹i c©y trång kh¸c nhau, nhÊt lµ c©y c«ng nghiÖp, chó träng viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ vên, ao, chu«ng. Thø hai: lµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng, kÕt hîp võa lµm n«ng nghiÖp võa lµm c¸c nghÒ phô khi hÕt thêi vô. Thø ba: ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ dÞch vô g¾n víi ®« thÞ ho¸ n«ng th«n. §ßi hái cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ngµy mét cao, do vËy ®Ó ®¸p øng ®îc nhu c©ï nµy chóng ta ph¶i ®Çu t cho n«ng s¶n ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cho mÆt hµng nay kh«ng chØ lµ thÞ trêng trong níc, mµ cßn lµ thÞ trêng quèc tÕ. §ång thêi ph¸t triÓn c¸c dÞch vô vÒ cung øng vËt t, kü thuËt s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ tiªu thô s¶n phÈm. §©y lµ mét néi dung quan träng ®Ó chuyÓn dich c¬ cÊu kinh tÕ, tiÕn tíi xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, tuy nhiªn ®Ó thùc hiÖn nã cã hiÖu qu¶ ph¶i cã c¸c chÝnh s¸ch hç trî vÒ vèn, vÒ thuÕ. * C¸c gi¶i ph¸p vÒ ®Êt ®ai vµ t liÖu s¶n xuÊt cho c¸c hé nghÌo. §Êt víi ngêi n«ng d©n lµ t liÖu quan träng cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nhÊt lµ víi nh÷ng hé n«ng d©n nghÌo. ChÝnh phñ ®· ban hµnh LuËt ®Êt ®ai tõ n¨m 1993 ®Õn nay ®· cã t¸c dông ®¸ng kÓ, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c hé kh«ng cã ®Êt ®îc thuª mín, c¸c hé cã ®Êt ®îc ®em b¸n hoÆc cho thuª, ®©y lµ biÖn ph¸p linh ho¹t gióp ngêi d©n thÝch nghi víi kinh tÕ thÞ trêng. Trong thêi gian tíi chóng ta cÇn ph¶i bæ sung vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ nµy ®ùc biÖt lµ víi vïng nói, n¬i mµ ngêi d©n cha bá ®îc c¸c tËp tôc vÒ quyÒn së h÷u vµ sö dông tµi nguyªn ®Êt, rõng. Chóng ta ®ång thêi ph¶i khai hoang, lÊn biÓn, t¹o ra nhiÒu quü ®Êt h¬n kh«ng nh÷ng ®Ó s¶n xuÊt lÊy ®Êt cho s¶n xuÊt mµ cßn ®Ó x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. ë nh÷ng n¬i quü ®Êt thùc sù thiÕu thèn chóng ta cã thÓ ®Çu t cho n«ng d©n t liÖu lao ®éng ®Ó kiÕm sèng nh thuyÒn, líi vµ c¸c c«ng cô kh¸c tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn tõng vïng. * ChÝnh s¸ch vay vèn ®èi víi ngêi nghÌo. Cïng víi ®Êt ®ai vµ t liÖu s¶n xuÊt, vèn lµ nguån lùc rÊt quan träng ®èi víi n«ng d©n nãi chung, ®Æc biÖt lµ víi ngêi nghÌo. Ngµy nay trong quy chÕ vay vèn cña ng©n hµng ®· cã nhiÒu ®iÓm rÊt th«ng tho¸ng t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi nghÌo tiÕp cËn ®îc víi tÝn dông ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Song trong thêi gian tíi chóng ta vÉn cßn nhiÒu viÖc ph¶i lµm ®Ó ch¬ng t×nh thùc sù lµ b¹n cña nhµ n«ng, trî gióp hä trong c«ng cu«c xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. C¸c ng©n hµng cÇn cã tr¸ch nhiÖm h¬n trong hç trî ngêi nghÌo, ®Æc biÖt trong nh÷ng kho¶n vay víi quy m« nhá. MÆc dï ®· cã chÝnh s¸ch vay vèn u ®·i nhng ®Ó cã ®îc nã n«ng d©n cßn rÊt nhiÒu gian khæ do ng©n hµng kh«ng ®i xuèng thùc tÕ, kh«ng híng dÉn víi bµ con. §Ó ph¸t huy tÝnh u viÖt cña chÝnh s¸ch cho ngêi nghÌo vay vèn cÇn cã nh÷ng ho¹ch ®Þnh vµ quy ®Þnh râ rµng vÒ vÊn ®Ò t¹o nguån vèn ®ång thêi ®a vèn ®Õn tay n«ng d©n mét c¸ch nhanh chãng vµ hiÖu qu¶ nhÊt.

Các file đính kèm theo tài liệu này:

Mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế, công bằng xã hội và vấn đề xoá đói giảm nghèo.DOC