Đề tài Ngân hàng Trung ương và chính sách tiền tệ ở Việt Nam

ng vÒ tiÒn tÖ, tÝn dông cho môc tiªu vµ æn ®Þnh cña céng ®ång. 1.2. Chøc n¨ng cña NHTW. Ngµy nay, tÊt c¶ c¸c quèc gia lín nhá trªn thÕ giíi ®Òu cã mét NHTW víi nh÷ng vai trß ®Æc biÖt quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®­îc. Mét mÆt, NHTW ®ãng vai trß chñ ng©n hµng ®èi víi c¸c NHTM, ®¶m b¶o cho hÖ thèng ng©n hµng ho¹t ®éng kh«ng trôc trÆc. MÆt kh¸c, NHTW cßn ®ãng vai trß chñ ng©n hµng ®èi víi chÝnh phñ, g¸nh tr¸ch nhiÖm kiÓm so¸t viÖc cung øng tiÒn tÖ vµ viÖc tµi trî cho th©m hôt ng©n s¸ch Nhµ n­íc cña chÝnh phñ, lµ c¬ quan duy nhÊt cã quyÒn ph¸t hµnh tiÒn. 1.2.1. Ph¸t hµnh tiÒn vµ ®iÒu tiÕt møc cung tiÒn. NHTW lµ ng©n hµng ®éc quyÒn ph¸t hµnh tiÒn vµ lµ ng©n hµng ®ãng vai trß quan träng nhÊt trong ®iÒu tiÕt møc cung tiÒn cã nghÜa lµ NHTW lµ ng­êi duy nhÊt ®­îc phÐp ph¸t hµnh tiÒn theo c¸c quyÕt ®Þnh trong luËt hoÆc ®­îc chÝnh phñ phª duyÖt nh»m ®¶m b¶o thèng nhÊt vµ an toµn cho hÖ thèng l­u th«ng tiÒn tÖ cña quèc gia, mäi ho¹t ®éng cung øng tiÒn cña NHTW sÏ ¶nh h­ëng ®Õn tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n trong x· héi vµ do ®ã ¶nh h­ëng ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ. Tr¸ch nhiÖm cña NHTW ë chøc n¨ng nµy ®ã lµ viÖc x©y dùng sè l­îng tiÒn cÇn ph¸t hµnh vµ thêi ®iÓm ph¸t hµnh còng nh­ ph­¬ng thøc ph¸t hµnh ®Ó ®¶m b¶o sù æn ®Þnh tiÒn tÖ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Ba c«ng cô quan träng nhÊt mµ NHTW cã thÓ sö dông ®Ó t¸c ®éng vµo l­îng cung øng tiÒn tÖ ®ã lµ: tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc, tû suÊt triÕt khÊu vµ nghiÖp vô thÞ tr­êng më. +Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc: lµ tû lÖ tèi thiÓu gi÷a dù tr÷ tiÒn mÆt víi tiÒn göi mµ NHTW yªu cÇu c¸c NHTM ph¶i duy tr× +Tû suÊt triÕt khÊu: lµ l·i suÊt mµ NHTW tÝnh víi c¸c NHTM khi hä muèn vay tiÒn. +NghiÖp vô thÞ tr­êng më ph¸t sinh khi NHTW thay ®æi c¬ sè tiÒn b»ng c¸ch mua hoÆc b¸n ra c¸c chøng kho¸n tµi chÝnh trªn thÞ tr­êng më. 1.2.2. NHTW lµ ng©n hµng cña c¸c ng©n hµng. Khi thùc hiÖn chøc n¨ng nµy, NHTW cung øng ®Çy ®ñ c¸c dÞch vô cña mét ng©n hµng cho c¸c Ng©n hµng trung gian (NHTG). Bao gåm: + Më tµi kho¶n tiÒn göi vµ qu¶n lý tiÒn dù tr÷ cña hÖ thèng NHTM. TiÒn göi cña NHTM t¹i NHTW gåm: tiÒn göi dù tr÷ b¾t buéc vµ tiÒn göi thanh to¸n. TiÒn göi dù tr÷ b¾t buéc hay cßn gäi lµ dù tr÷ ph¸p ®Þnh lµ phÇn tiÒn ®­îc gi÷ l¹i trong tæng sè vèn mµ NHTM huy ®éng ®­îc, nã ®­îc göi ë mét tµi kho¶n cña NHTW, vµ NHTW qu¶n lý phÇn tiÒn dù tr÷ nµy cho NHTM, nh»m ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n tr­íc nhu cÇu rót tiÒn mÆt cña kh¸ch hµng. TiÒn göi thanh to¸n: c¸c NHTG ph¶i duy tr× th­êng xuyªn mét l­îng tiÒn göi trªn tµi kho¶n t¹i NHTW ®Ó thùc hiÖn c¸c nhu cÇu giao dÞch víi c¸c ng©n hµng kh¸c hoÆc ®¸p øng c¸c nhu cÇu giao dÞch víi NHTW . + CÊp tÝn dông cho NHTM NHTW cho c¸c NHTM vay nh»m môc ®Ých: - Ph¸t hµnh thªm tiÒn trung ­¬ng theo kÕ ho¹ch. - Bæ sung l­îng vèn kh¶ dông cho ho¹t ®éng cña c¸c NHTM mét c¸ch th­êng xuyªn. - Lµ cøu c¸nh cho vay cuèi cïng s½n sµng cho c¸c ng©n hµng vµ ®Þnh chÕ tµi chÝnh kh¸c vay tiÒn khi c¬n ho¶ng lo¹n tµi chÝnh ®e däa hÖ thèng tµi chÝnh. 1.2.3. NHTW lµ ng©n hµng chÝnh phñ. C¸c dÞch vô ng©n hµng mµ NHTW cung cÊp cho chÝnh phñ bao gåm: + NHTW lµ ®¹i diÖn ng©n hµng cña Nhµ n­íc Tuú theo ®Æc ®iÓm tæ chøc cña tõng n­íc, chÝnh phñ cã thÓ uû quyÒn cho bé tµi chÝnh hoÆc kho b¹c ®øng lªn lµm chñ tµi kho¶n t¹i NHTW. TiÒn thuÕ thu ®­îc vµ nh÷ng kho¶n thu kh¸c cña ng©n s¸ch ®­îc göi vµo NHTW. NHTW c¸c tµi trî hay bï ®¾p thiÕu hôt ng©n s¸ch cña Nhµ n­íc. + NHTW lµ ®¹i lý cña Nhµ n­íc. NHTW thay mÆt cho Nhµ n­íc trong c¸c tho¶ thuËn tµi chÝnh, viÖn trî, vay m­în, chuyÓn nh­îng, thanh to¸n víi n­íc ngoµi. Ngoµi ra, trong t­ c¸ch ®¹i lý, nã ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, cæ phiÕu, c¸c lo¹i phiÕu vay nî cho Nhµ n­íc kÓ c¶ trong n­íc vµ ngoµi n­íc. B»ng viÖc thay mÆt Nhµ n­íc ph¸t hµnh hoÆc mua tr¸i phiÕu, NHTW trùc tiÕp lµm t¨ng (hoÆc gi¶m) l­îng cung øng tiÒn. + NHTW qu¶n lý Nhµ n­íc trong lÜnh vùc tiÒn tÖ vµ tÝn dông NHTW lµ ng­êi x©y dùng vµ tæ chøc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ (CSTT). Cô thÓ: NHTW lµ ng­êi chñ tr× thiÕt kÕ vµ thùc thi CSTT quèc gia, kÕ ho¹ch cung øng l­îng tiÒn bæ sung cho l­u th«ng hµng n¨m, ®iÒu hµnh c¸c c«ng cô thùc hiÖn CSTT, thùc hiÖn viÖc ®­a tiÒn ra l­u th«ng, rót tiÒn tõ l­u th«ng vÒ theo tÝn hiÖu cña thÞ tr­êng lµm t¸c ®éng ®Õn ®iÒu kiÖn tÝn dông vµ do ®ã t¸c ®éng ®Õn c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m«. 2. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ (CSTT). 2.1. Kh¸i niÖm vµ c¬ chÕ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. 2.1.1. Kh¸i niÖm chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. CSTT lµ mét hÖ thèng nh÷ng quan ®iÓm, gi¶i ph¸p, nh÷ng c¸ch thøc mµ NHTW thùc hiÖn nh»m t¸c ®éng tíi cung øng tiÒn trong nÒn kinh tÕ vµ ¶nh h­ëng ®Õn c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m«. CSTT lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« mµ trong ®ã NHTW, th«ng qua c¸c c«ng cô cña m×nh thùc hiÖn viÖc kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt khèi l­îng tiÒn cung øng nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu vÒ s¶n l­îng, gi¸ c¶ vµ c«ng ¨n viÖc lµm. 2.1.2. C¬ chÕ thùc hiÖn CSTT. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn CSTT bao giê còng ®­îc diÔn ra theo mét c¬ chÕ nhÊt ®Þnh. Trong c¬ chÕ nµy, NHTW sÏ lµ ng­êi thiÕt kÕ vµ ®iÒu hµnh CSTT. Mét CSTT cña mét quèc gia cã thÓ ®­îc thùc hiÖn theo hai h­íng: + CSTT “níi láng” lµ chÝnh s¸ch nh»m t¨ng thªm khèi l­îng tiÒn tÖ cung øng cho nÒn kinh tÕ lµm cho tiÒn trë nªn dåi dµo, l·i suÊt h¹ xuèng tõ ®ã kÝch thÝch tiªu dïng vµ ®Çu t­. KÕt qu¶ cña CSTT “níi láng” lµ s¶n l­îng t¨ng, nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng cao víi tØ lÖ thÊt nghiÖp thÊp. + CSTT “th¾t chÆt” lµ chÝnh s¸ch nh»m gi¶m khèi l­îng tiÒn tÖ cung øng cho nÒn kinh tÕ lµm cho tiÒn tÖ trë nªn khan hiÕm vÒ sè l­îng, l·i suÊt bÞ ®Èy lªn cao, tæng cÇu gi¶m vµ do ®ã gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng gi¶m sót, l¹m ph¸t bÞ ®Èy lïi. 2.2. Môc tiªu cña CSTT. HÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ (CSKT) vÜ m« lµ mét hÖ thèng rÊt ®a d¹ng gåm nhiÒu CSKT kh¸c nhau t¹o thµnh. Mçi chÝnh s¸ch cã ®Æc ®iÓm, néi dung vµ c«ng cô ®iÒu tiÕt kh¸c nhau nh­ng chóng ®Òu cã chung mét môc ®Ých lµ t¹o ra m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« lµnh m¹nh, cã lîi cho sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Trong hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch ®ã, CSTT gi÷ vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng. Nhê cã nh÷ng ­u ®iÓm mµ c¸c CSKT vÜ m« kh¸c kh«ng cã ®­îc cho nªn CSTT ®­îc coi lµ c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n­íc. Tuy nhiªn lµ mét bé phËn n»m trong hÖ thèng CSKT vÜ m«, CSTT còng nh­ c¸c CSKT vÜ m« kh¸c chØ cã thÓ ph¸t huy t¸c dông mét c¸ch ®Çy ®ñ khi chóng ®­îc kÕt hîp chÆt chÏ víi nhau, ®­îc thèng nhÊt víi nhau c¶ vÒ môc tiªu còng nh­ ph­¬ng ph¸p tiÕn hµnh. Lµ c«ng cô vÜ m« cña Nhµ n­íc, CSTT ph¶i phôc vô cho viÖc thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu kinh tÕ vÜ m« sau: 2.2.1. T¨ng tr­ëng kinh tÕ cao. BÊt kú CSTT cña mét quèc gia nµo th× môc tiªu cao nhÊt cña nã lµ sù t¨ng lªn cña GDP thùc tÕ. §ã lµ phÇn t¨ng tr­ëng cã ®­îc sau khi lÊy phÇn t¨ng tr­ëng danh nghÜa trõ ®i phÇn t¨ng gi¸ trong t¨ng tr­ëng cïng thêi kú. Mét nÒn kinh tÕ phån thÞnh víi tèc ®é t¨ng tr­ëng æn ®Þnh lµ môc tiªu cña bÊt kú mét CSKT vÜ m« nµo. Bëi lÏ, nÒn kinh tÕ cã t¨ng tr­ëng cao lµ ®ång nghÜa víi viÖc gi¶i quyÕt c¸c môc tiªu kinh tÕ kh¸c cña CSTT nh­ gi¶m thÊt nghiÖp, t¨ng thu nhËp quèc d©n… 2.2.2.æn ®Þnh gi¸ c¶. Gi¸ c¶ cã tû lÖ thÊp lµ môc tiªu cña mäi nÒn kinh tÕ. Khi gi¸ c¶ l¹m ph¸t thÊp møc t¨ng thu nhËp thùc tÕ cña nh©n d©n sÏ d­¬ng, do vËy ®êi sèng ng­êi lao ®éng tèt h¬n. Nh©n d©n tin t­ëng vµo chÝnh quyÒn vµ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc. Gi¸ c¶ cã tû lÖ l¹m ph¸t thÊp sÏ ®ång thêi lµm cho l·i suÊt thùc tÕ d­¬ng vµ l·i suÊt danh nghÜa sÏ thÊp h¬n, do ®ã s¶n xuÊt sÏ cã vèn víi chi phÝ h¹ vÒ mÆt dµi h¹n vµ nÒn kinh tÕ sÏ cã søc bËt ®Çu t­ vÒ l©u dµi. Khi gi¸ c¶ cã tû lÖ l¹m ph¸t thÊp, hiÖn t­îng ®Çu c¬ sÏ biÕn mÊt, gi¸ trÞ tiÒn néi ®Þa sÏ ®­îc æn ®Þnh. Ng­îc l¹i, khi gi¸ c¶ l¹m ph¸t cao, thu nhËp ng­êi lao ®éng sÏ kh«ng t¨ng kÞp víi phÇn t¨ng gi¸ sÏ lµm cho ®êi sèng hä thªm khã kh¨n, n¹n ®Çu c¬ sÏ ph¸t sinh lµm cho mét sè bé phËn giµu lªn rÊt nhanh trong khi ®¹i ®a sè nh©n d©n trë nªn nghÌo h¬n. Kho¶ng c¸ch giµu vµ nghÌo lín dÇn vµ nh©n d©n mÊt niÒm tin vµo chÝnh quyÒn. æn ®Þnh gi¸ c¶ v× thÕ lµ mét môc tiªu quan träng nhÊt cña CSTT . 2.2.3. C«ng ¨n viÖc lµm cao. ViÖc lµm cao cho ng­êi lao ®éng lµ mét môc tiªu kinh tÕ - x· héi cña mäi quèc gia hiÖn nay. NÕu x· héi cã Ýt c«ng ¨n viÖc lµm, tû lÖ thÊt nghiÖp cao sÏ dÉn ®Õn hËu qu¶: l·ng phÝ c¸c nguån lùc, lµm gi¶m s¶n l­îng quèc gia, lµm gi¶m thu nhËp trong d©n chóng g©y khã kh¨n cho ®êi sèng cña hä thËm chÝ cã thÓ lµm t¨ng c¸c tÖ n¹n x· héi. V× vËy viÖc lµm cao lµ mét yªu cÇu bøc thiÕt cña mäi quèc gia cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn còng nh­ ®ang ph¸t triÓn. Mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®óng thóc ®Èy s¶n xu©t, khuyÕn khÝch ®Çu t­ sÏ t¹o ra nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm cho x· héi. KÕt qu¶ lµ tû lÖ thÊt nghiÖp gi¶m xuèng. 2.2.4. æn ®Þnh thÞ tr­êng tµi chÝnh. NÒn t¶ng tµi chÝnh æn ®Þnh lµ môc tiªu chñ ®¹o cña CSTT ngoµi nh÷ng môc tiªu nãi trªn. NHTW ph¶i æn ®Þnh ho¹t ®éng tµi chÝnh cña hÖ thèng tµi chÝnh trong n­íc mét c¸ch gi¸n tiÕp. T¨ng c­êng hiÖu qu¶ cho nã, kÓ c¶ thu thËp th«ng tin, h­íng dÉn, ng¨n ngõa rñi ro cho c¸c tæ chøc tµi chÝnh trong chiÒu h­íng qu¶n lý ho¹t ®éng cña nã phï hîp v¬Ý c¸c môc tiªu cña nÒn kinh tÕ. B¶n th©n hÖ thèng tµi chÝnh cã nh÷ng môc tiªu riªng cña nã vµ nhiÒu khi nh÷ng môc tiªu nµy ®èi chäi víi nh÷ng môc tiªu chung cña nÒn kinh tÕ. VËy vai trß cña CSTT lµ ph¶i hµi hoµ mét c¸ch tèi ­u gi÷a c¸c môc tiªu nãi trªn ®Ó phôc vô tèt nhÊt cho lîi Ých chung mµ kh«ng lµm tæn h¹i hay h¹n chÕ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña hÖ thèng tµi chÝnh. 2.3. C«ng cô cña CSTT. C«ng cô cña CSTT lµ c¸c ho¹t ®éng ®­îc thùc hiÖn trùc tiÕp bëi NHTW nh»m ¶nh h­ëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn khèi l­îng tiÒn trong l­u th«ng vµ l·i suÊt, tõ ®ã mµ ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu cña CSTT . 2.3.1. C«ng cô gi¸n tiÕp. Khi sö dông nh÷ng c«ng cô gi¸n tiÕp, NHTW ®· lµm thay ®æi c¬ sè tiÒn vµ kh¶ n¨ng t¹o tiÒn cña NHTM vµ do ®ã lµm thay ®æi l­îng cung øng tiÒn. Cã c¸c lo¹i c«ng cô gi¸n tiÕp chñ yÕu sau: +NghiÖp vô thÞ tr­êng më (NVTTM): NghiÖp vô thÞ tr­êng më lµ c¸c ho¹t ®éng cña NHTW trªn thÞ tr­êng më th«ng qua viÖc mua b¸n chøng kho¸n. C¸c ho¹t ®éng nµy ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn dù tr÷ cña c¸c NHTM vµ ¶nh h­ëng gi¸n tiÕp ®Õn møc l·i suÊt. Khi NHTW ®em chøng kho¸n ra thÞ tr­êng më ®Ó b¸n, nã thu tiÒn vÒ cho nªn: 1) nã lµm gi¶m l­îng cung øng tiÒn mÆt trong l­u th«ng tõ ®ã lµm gi¶m kh¶ n¨ng cho vay cña NHTM; 2) Khi NHTM mua chøng kho¸n cña NHTW, dï nã tr¶ b»ng sÐc hay tiÒn mÆt dù tr÷ cña nã còng gi¶m ®i. Khi dù tr÷ cña NHTM gi¶m, mét lÇn n÷a nã lµm gi¶m kh¶ n¨ng cÊp ph¸t tÝn dông cña c¸c ng©n hµng, vµ nh­ thÕ cung øng tiÒn trong nÒn kinh tÕ cµng bÞ th¾t chÆt h¬n n÷a. Bªn c¹nh ®ã, khi NHTW b¸n chøng kho¸n thu tiÒn vÒ, l­îng chøng kho¸n tiªu thô ra thÞ tr­êng ®ét ngét trë nªn rÊt lín. Chøng kho¸n d­ thõa lµm gi¸ cña nã h¹ vµ do vËy, l·i suÊt cña chøng kho¸n t¨ng lªn. L·i suÊt chøng kho¸n t¨ng sÏ buéc c¸c NHTM ph¶i t¨ng l·i suÊt ng©n hµng lªn theo ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng nh©n d©n vµ c¸c nhµ ®Çu t­ rót tiÒn ra khái ng©n hµng ®em ®Çu t­ vµo chøng kho¸n. L·i suÊt lªn lµm khan hiÕm l­îng cung øng tiÒn vµ cung øng tiÒn khan hiÕm lµm gi¶m tû gi¸ vµ gi¸ c¶ hµng ho¸. Nh­ vËy, khi NHTW thùc hiÖn nghiÖp vô b¸n, nã th¾t chÆt cung øng tiÒn t¨ng l·i suÊt, gi¶m dù tr÷, gi¶m tû gi¸ vµ gi¶m ph¸t gi¸ c¶. Khi NHTW ®em tiÒn mÆt hoÆc sÐc ra thÞ tr­êng më mua chøng kho¸n, ¶nh h­ëng hoµn toµn ng­îc l¹i. L­îng tiÒn mÆt trong l­u th«ng t¨ng lªn, lµm t¨ng dù tr÷, t¨ng l­îng tÝn dông ®­îc cÊp ph¸t bëi hÖ thèng NHTM. L­îng chøng kho¸n ®­îc NHTW mua lµm khan hiÕm chøng kho¸n vµ ®Èy gi¸ nã lªn. Gi¸ chøng kho¸n t¨ng lµm gi¶m l·i suÊt cña nã vµ ®Õn l­ît gi¶m l·i suÊt cña hÖ thèng NHTM. Cung øng tiÒn t¨ng lµm t¨ng tû gi¸ vµ gi¸ c¶ leo thang. Nh­ vËy, NHTW thùc hiÖn nghiÖp vô mua më réng cung øng tiÒn, gi¶m l·i suÊt, t¨ng dù tr÷, t¨ng tû gi¸ vµ chØ sè l¹m ph¸t gia t¨ng. NghiÖp vô thÞ tr­êng më lµ c«ng cô quan träng ®Ó thùc thi viÖc “níi láng” hay “th¾t chÆt” cung tiÒn. Nã cã nhiÒu ­u ®iÓm nh­: linh ho¹t, cã thÓ tiÕn hµnh th­êng xuyªn vµ ®Æc biÖt cã thÓ dÔ dµng ®¶o ng­îc l¹i. + L·i suÊt cho vay triÕt khÊu L·i suÊt cho vay triÕt khÊu cã hai t¸c dông, mét gi¸n tiÕp, mét trùc tiÕp. T¸c dông gi¸n tiÕp lµ nã lµm t¨ng hay gi¶m l·i suÊt cho vay cña NHTM vµ do ®ã t¸c ®éng ®Õn cung øng tiÒn vµ tÝn dông. T¸c ®éng trùc tiÕp lµ nã lµm t¨ng hay gi¶m dù tr÷ cña NHTM vµ do vËy t¸c ®éng ®Õn l­îng cho vay tiªu dïng vµ ®Çu t­ trong nÒn kinh tÕ. Khi NHTW quyÕt ®Þnh t¨ng l·i suÊt triÕt khÊu, ®ã lµ mét biÕn cè quan träng gièng nh­ thay ®æi CSTT. L·i suÊt triÕt khÊu t¨ng sÏ lµm cho NHTM kh«ng thÓ vay cña NHTW nhiÒu vµ dÔ dµng nh­ tr­íc. Do vËy nã ph¶i gi¶m bít cho vay ®Ó ®¶m b¶o dù tr÷ trë l¹i. Nh­ vËy, t¸c ®éng thø nhÊt lµ nã trùc tiÕp lµm t¨ng dù tr÷, gi¶m cho vay vµ hiÖu qu¶ lµ tæng cÇu vµ s¶n l­îng gi¶m theo. T¸c ®éng thø hai lµ nã lµm cho NHTM ý thøc r»ng trong tr­êng hîp khÈn cÊp cÇn vay nãng cña NHTW, NHTM ph¶i tr¶ l·i suÊt cao, do vËy c¸c NHTM sÏ tõ tõ n©ng l·i suÊt lªn theo ®Ó khái thiÖt h¹i nÆng khi ph¶i vay cña NHTW. L·i suÊt t¨ng tiÕp tôc th¾t chÆt cung øng tiÒn vµ t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ. Khi NHTW tuûªn bè gi¶m l·i suÊt triÕt khÊu, nã khuyÕn khÝch c¸c NHTM ®Õn vay nhiÒu h¬n, ®iÒu nµy tr­íc hÕt lµm t¨ng cung øng tiÒn, t¨ng dù tr÷. Dù tr÷ t¨ng kÝch thÝch c¸c NHTM cho vay nhiÒu h¬n, dÔ dµng h¬n vµ ®iÒu nµy lµm t¨ng nhanh h¬n n÷a cung øng tiÒn. Bªn c¹nh ®ã, khi NHTM cã thÓ vay tiÒn cña NHTW víi l·i suÊt h¹, nã sÏ s½n sµng h¹ l·i suÊt khi cho s¶n xuÊt vµ tiªu dïng vay. Toµn bé l·i suÊt, do vËy sÏ gi¶m theo, kÝch thÝch ®Çu t­ vµ më réng s¶n l­îng. + Dù tr÷ b¾t buéc: Dù tr÷ b¾t buéc cña NHTM bÞ t¸c ®éng trùc tiÕp bëi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc quy ®Þnh bëi NHTW. B»ng viÖc thay ®æi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc, NHTW ®· lµm thay ®æi nh÷ng kho¶n tiÒn ký göi kh«ng kú h¹n cña NHTM, lµm thay ®æi sè nh©n tiÒn vµ do ®ã lµm thay ®æi l­îng cung tiÒn. Cô thÓ, khi NHTW gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi c¸c NHTM, sÏ lµm t¨ng sè nh©n tiÒn vµ tõ ®ã lµm t¨ng cung øng tiÒn. Ng­îc l¹i, khi NHTW t¨ng tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi c¸c NHTM sÏ lµm gi¶m sè nh©n tiÒn vµ tõ ®ã lµm gi¶m cung øng tiÒn. 2.3.2. C«ng cô trùc tiÕp. Ngoµi c¸c c«ng cô truyÒn thèng kÓ trªn cña CSTT , NHTW cßn sö dông mét sè c«ng cô cã tÝnh chÊt can thiÖp trùc tiÕp vµo thÞ tr­êng tiÒn tÖ. §ã lµ c«ng cô h¹n møc tÝn dông vµ l·i suÊt tiÒn göi. +H¹n møc tÝn dông H¹n møc tÝn dông lµ viÖc NHTW Ên ®Þnh mét khèi l­îng tÝn dông ph¶i cung cÊp cho nÒn kinh tÕ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh vµ sau ®ã t×m c¸ch ®Ó ®­a nã vµo nÒn kinh tÕ th«ng qua ho¹t ®éng cho vay cña hÖ thèng NHTM. Nhê viÖc Ên ®Þnh tÝn dông nµy mµ NHTW cã thÓ kiÓm so¸t vµ ®iÒu hµnh ®­îc khèi l­îng tiÒn tÖ trong thêi gian ®ã. Khi NHTW më réng h¹n møc tÝn dông ®èi víi c¸c NHTM th× khèi l­îng, ph¹m vi cho vay trong nÒn kinh tÕ t¨ng lªn, nhê vËy khèi tiÒn cung øng còng t¨ng. Ng­îc l¹i, ®Ó “th¾t chÆt” cung tiÒn, NHTW cã thÓ h¹n chÕ tÝn dông ®èi víi c¸c NHTM nh»m gi¶m khèi l­îng tiÒn cho vay trong nÒn kinh tÕ. + L·i suÊt L·i suÊt lµ chi phÝ ph¶i bá ra cho viÖc vay tiÒn hay lµ gi¸ c¶ cña quyÒn sö dông tiÒn tÖ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. L·i suÊt cã t¸c dông m¹nh mÏ ®Õn nhu cÇu tiÒn tÖ dïng cho tiªu dïng vµ ®Çu t­, tõ ®ã t¸c ®éng ®Õn c¸c biÕn sè kinh tÕ vÜ m« kh¸c. Th«ng qua viÖc thay ®æi møc l·i suÊt quy ®Þnh (møc trÇn l·i suÊt cho vay tèi ®a vµ møc sµn l·i suÊt huy ®éng tèi thiÓu), NHTW buéc c¸c NHTM ph¶i thay ®æi møc l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng cña m×nh. §iÒu nµy ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn th¸i ®é cña c¸c nhµ doanh nghiÖp còng nh­ cña d©n chóng, tøc lµ cã ¶nh h­ëng tíi ®Çu t­ vµ tiªu dïng, tõ ®ã ¶nh h­ëng ®Õn c¸c biÕn sè kinh tÕ vÜ m« kh¸c. Tuy nhiªn, hai c«ng cô h¹n møc tÝn dông vµ l·i suÊt chØ ®­îc sö dông ®Ó ®iÒu tiÕt CSTT ë mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn. ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn cao, c¸c c«ng cô truyÒn thèng (c«ng cô gi¸n tiÕp) cña CSTT ®· hoµn thiÖn, th× NHTW kh«ng sö dông c¸c c«ng cô trùc tiÕp ®Ó ®iÒu hanh CSTT . Nh­ vËy lµ cã nhiÒu c«ng cô ®Ó ®iÒu hµnh CSTT. Mçi c«ng cô t¸c ®éng ®Õn cung tiÒn ë møc ®é, ph¹m vi kh¸c nhau. Trong qu¸ tr×nh sö dông c¸c c«ng cô nµy, cÇn ph¶i cã sù kÕt hîp chÆt chÏ c¸c c«ng cô ®ã víi nhau, t¹o thµnh hÖ thèng c«ng cô ®ång bé th× míi ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« mét c¸ch cã hiÖu qu¶. 2.4. VÞ trÝ cña CSTT trong ®iÒu hµnh kinh tÕ vÜ m«. Trong hÖ thèng c¸c CSKT vÜ m«, CSTT gi÷ vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng vµ trung t©m. ThÓ hiÖn: + CSTT ®­îc sö dông mét c¸ch th­êng xuyªn tr­íc bÊt kú mét biÕn ®æi nµo cña tÝn hiÖu thÞ tr­êng. CSTT cã t¸c ®éng nhanh chãng ®Õn c¸c biÕn sè tiÒn tÖ, cã ¶nh h­ëng s©u réng ®Õn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng. + ChØ khi cã mét CSTT ®óng ®¾n th× c¸c CSKT vÜ m« kh¸c míi ®­îc sö dông hiÖu qu¶, chi phèi viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kh¸c. + Khi cã sù bÊt æn bªn trong nÒn kinh tÕ hay có sèc tõ bªn ngoµi th× CSTT bao giê còng ®­îc sö dông ®Çu tiªn. Ch­¬ng 2 ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam 1. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ viÖc sö dông c¸c c«ng cô cstt nh÷ng n¨m qua ë VN. 1.1. C«ng cô nghiÖp vô thÞ tr­êng më (NVTTM). NVTTM b¾t ®Çu vËn hµnh vµo 12/7/2000 ®· cã t¸c ®éng nhÊt ®Þnh tíi vèn kh¶ dông cña c¸c tæ chøc tÝn dông (TCTD) tham gia thÞ tr­êng, ®a d¹ng ho¸ kªnh huy ®éng vµ lu©n chuyÓn vèn, t¹o ra kh¶ n¨ng phèi kÕt hîp gi÷a thÞ tr­êng liªn ng©n hµng - thÞ tr­êng më - thÞ tr­êng chøng kho¸n (TTCK) trong c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh ë ViÖt Nam hiÖn nay. Ho¹t ®éng cña NVTTM ®­îc ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 85/2000/QD - NHNN 14 ngµy 09/3/2000.Qua nöa n¨m ho¹t ®éng, NVTTM ®· gãp phÇn kh¾c phôc khã kh¨n b­íc ®Çu trong thêi vËn hµnh. Thµnh viªn tham gia NVTTM lµ c¸c TCTD vµ NHNN, bao gåm 15 thµnh viªn lµ Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam, Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam , Ng©n hµng c«ng th­¬ng ViÖt Nam, Quü tÝn dông nh©n d©n Trung ­¬ng, Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam, NHTM cæ phÇn §«ng ¸, Ng©n hµng CHINFON, NHTM cæ phÇn Sµi Gßn Th­¬ng TÝn, NHTM cæ phÇn Quèc tÕ, NHTM cæ phÇn Ph­¬ng Nam, NHTM cæ phÇn c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, NHTM cæ phÇn Qu©n ®éi, NHTM cæ phÇn T©n ViÖt, ABN AMRO Bank, C«ng ty tµi chÝnh b­u ®iÖn.Tuy ch­a ph¶i lµ nhiÒu song sè l­îng c¸c TCTD nµy ®· ®¹i diÖn cho c¸c TCTD hiÖn cã ë ViÖt Nam. Qua c¸c phiªn giao dÞch, sè thµnh viªn tham gia dù thÇu lµ nhá, phiªn giao dÞch ®«ng nhÊt cã 5 thµnh viªn dù thÇu, thÊp nhÊt lµ mét thµnh viªn, trong ®ã c¸c NHTM quèc doanh tham gia dù thÇu vµ tróng thÇu lµ chñ yÕu, cßn c¸c TCTD kh¸c hÇu nh­ ch­a tham gia dù thÇu. Khèi l­îng giao dÞch qua NVTTM tõ 12/07/2000 ®Õn ngµy 15/11/2000 cña Ng©n hµng c«ng th­¬ng ViÖt Nam lµ 810,420 tû ®ång, Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam lµ 228,020 tû ®ång, Ng©n hµng §Çu t­ vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam lµ 393,390 tû ®ång. VÒ hµng ho¸ giao dÞch, theo quy chÕ hiÖn hµnh th× chØ cã c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n míi ®­îc mua b¸n ë thÞ tr­êng më, song cho ®Õn nay, chØ cã tÝn phiÕu kho b¹c vµ tÝn phiÕu NHNN ®­îc mua b¸n. TÝn phiÕu NHNN ®­îc mua b¸n nhiÒu nhÊt víi sè l­îng 1.070 tû/1.448.500 tû ®ång. TÝn phiÕu kho b¹c Nhµ n­íc chØ cã 378,500 tû ®ång nÕu tÝnh theo gi¸ trÞ khi ®Õn h¹n thanh to¸n. Nh­ vËy hµng ho¸ ë thÞ tr­íng më lµ kh¸ ®¬n diÖu vµ chØ tËp trung ë c¸c NHTM quèc doanh. VÒ ph­¬ng thøc giao dÞch, c¸c phiªn giao dÞch võa qua chØ ¸p dông ph­¬ng thøc mua b¸n h¼n víi tÝn phiÕu NHNN, ph­¬ng thøc mua cã kú h¹n ®èi víi tÝn phiÕu kho b¹c nhµ n­íc, cßn ph­¬ng thøc b¸n h¼n Ýt ®­îc thùc hiÖn vµ ®Æc biÖt ph­¬ng thøc b¸n cã kú h¹n ch­a ®­îc thùc thi . TÝnh ®Õn ngµy 15/11/2000, doanh sè tróng thÇu ë h×nh thøc mua h¼n ë 13 phiªn giao dÞch lµ 480 tû ®ång, doanh sè mua cã kú h¹n lµ 418,50 tû ®ång, doanh sè b¸n h¼n lµ 550 tû ®ång. Ph­¬ng thøc ®Êu thÇu th­êng lµ ®Êu thÇu l·i suÊt . 1.2. C«ng cô l·i suÊt cho vay triÕt khÊu. L·i suÊt t¸i triÕt khÊu lµ mét c«ng cô quan träng gióp NHT¦ thùc hiÖn CSTT. Nh­ng viÖc ¸p dông c«ng cô nµy ë ViÖt Nam nh÷ng n¨m võa qua cßn ®ang ë tr¹ng th¸i gi¶n ®¬n do c¸c ph­¬ng tiÖn lµm c¨n cø ®Ó NHNN thùc hiÖn cho vay triÕt khÊu cßn ch­a hoµn thiÖn (®ã lµ c¸c th­¬ng phiÕu, hèi phiÕu). Trong qu¸ tr×nh cho vay triÕt khÊu, NHNN lu«n lu«n ®iÒu chØnh l·i suÊt cho vay l·i suÊt phï hîp víi môc tiªu cña CSTT trong tõng thêi kú. Cã thÓ nãi trong thêi gian qua, ®Æc biÖt lµ nh÷ng n¨m gÇn ®©y cho vay triÕt khÊu thùc sù trë thµnh c«ng cô ®¾c lùc trong ®iÒu hµnh CSTT cña NHNN ViÖt Nam. ViÖc ®iÒu chØnh l·i suÊt cho vay triÕt khÊu cña NHNN nh÷ng n¨m võa qua ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng cña c¸c NHTM vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn trong nÒn kinh tÕ ®· t¨ng lªn nhiÒu. Cô thÓ: Trong n¨m 1997, l·i suÊt triÕt khÊu ®­îc ®iÒu chØnh nhiÒu lÇn cho phï hîp víi diÔn biÕn cña nÒn kinh tÕ. Tõ th¸ng 03 ®Õn th¸ng 07/1997: møc l·i suÊt triÕt khÊu lµ 1,1%/th¸ng. Tõ th¸ng 8 trë ®i, l·i suÊt triÕt khÊu quy ®Þnh lµ 0,9%/th¸ng. N¨m 1998, NHNH quyÕt ®Þnh t¨ng l·i suÊt cho vay triÕt khÊu lªn møc 1,1%/th¸ng. §Õn n¨m 1999, NHNN gi¶m l·i suÊt cho vay chiÕt khÊu ®èi víi c¸c NHTM lÇn1 (vµo th¸ng 01/1999) lµ 1%/th¸ng, lÇn 2 cßn 0,85%/th¸ng (31/05/1999). Sau nhiÒu n¨m chuÈn bÞ dù ¸n, ngµy 02/08/2000, quyÕt ®Þnh vÒ viÖc thay ®æi c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt sang c¬ chÕ ®iÒu hµnh theo l·i suÊt c¬ b¶n ®· ®­îc ban hµnh vµ trªn c¬ së ®ã c¸c NHTM ®­îc chñ ®éng quy ®Þnh møc l·i cho vay cô thÓ vµ l·i suÊt tiÒn göi xoay quanh møc l·i suÊt c¬ b¶n. Trong nh÷ng th¸ng 08,09,10,11,12/2000, l·i suÊt c¬ b¶n ®èi víi néi tÖ (®ång VN) vÉn gi÷ nguyªn ë møc 0,75 %/th¸ng nh­ng l·i suÊt t¸i triÕt khÊu t¨ng tõ 0,40% lªn 0,45%th¸ng, l·i suÊt cho vay t¸i cÊp vèn cña NHNN ®­îc ®iÒu chØnh tõ 0,4% lªn 0,5%. 1.3. C«ng cô dù tr÷ b¾t buéc. Tõ n¨m 1990, dù tr÷ b¾t buéc( DTBB) ®· trë thµnh c«ng cô chñ yÕu ®Ó ®iÒu hµnh CSTT ë ViÖt Nam. Theo ph¸p lÖnh Ng©n hµng (ban hµnh n¨m1990) tû lÖ DTBB cã thÓ ë møc tõ 10% ®Õn 30% tæng nguån vèn huy ®éng cña c¸c NHTM. Xong xÐt hoµn c¶nh thùc tÕ bÊy giê: tiÒm lùc cña c¸c NHTM ViÖt Nam cßn nhá bÐ vµ l¹m ph¸t ®· ®­îc kiÒm chÕ ë møc ®¸ng kÓ, nªn NHNN ®· quy ®Þnh tû lÖ DTBB ®èi víi c¸c NHTM ë n­íc ta lµ møc 10%. Song trong thêi gian gÇn ®©y NHNN còng liªn tôc gi¶m tû lÖ DTBB ®èi víi c¸c TCTD víi mong muèn khuyÕn khÝch ®Çu t­, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng. 1.4. C«ng cô h¹n møc tÝn dông. C«ng cô h¹n møc tÝn dông ®­îc NHNN ¸p dông ®Ó ®iÒu hµnh CSTT trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thêi kú ®æi míi, do c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp ®Ó ®iÒu hµnh CSTT ch­a ph¸t huy ®Çy ®ñ hiÖu qu¶.ViÖc ®­a ra vµ ¸p dông c«ng cô nµy trong nh÷ng n¨m qua ®· cã nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, chøng tá c«ng cô nµy phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m ®Çu chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng. Ch¼ng h¹n, do l¹m ph¸t nh÷ng n¨m 1990-1991 cßn ë tû lÖ cao, ®Ó khèng chÕ l¹m ph¸t, NHNN chñ tr­¬ng gi¶m bít l­îng tiÒn cung øng h¹n møc tÝn dông ®èi víi tÊt c¶ NHTM lµ 34,5% (n¨m1992) vµ ®· ®¹t ®­îc kÕt qu¶ thùc tÕ rÊt kh¶ quan lµ møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ t¨ng gÊp 2 lÇn so víi dù kiÕn, møc l¹m ph¸t thÊp h¬n dù kiÕn rÊt nhiÒu tiÒn tÖ dÇn ®i vµo æn ®Þnh. Nh÷ng n¨m sau ®ã, ®Ó kiÓm so¸t l¹m ph¸t, NHNN còng ®­a ra tû lÖ h¹n møc tÝn dông ë møc võa ph¶i cho c¸c NHTM. Nh­ng t×nh h×nh thùc tÕ cã kh¸c ®ã lµ hÇu hÕt c¸c NHTM ®Òu cã xu h­íng v­ît qu¸ chØ tiªu h¹n møc tÝn dông theo kÕ ho¹ch ®· ®­îc giao. Tuy nhiªn, tõ n¨m 1998 ®Õn nay, c«ng cô h¹n møc tÝn dông ®· mÊt dÇn vai trß cña nã trong viÖc h¹n chÕ sù gia t¨ng cña tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n. H¬n n÷a viÖc më réng tÝn dông trong giai ®o¹n nµy lµ cÇn thiÕt ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, nÕu tiÕp tôc thùc hiÖn h¹n møc tÝn dông sÏ t¹o thªm nh÷ng nh©n tè khã kh¨n cho c¸c NHTM trong viÖc më réng tÝn dông. V× vËy, tõ quý II n¨m 1998, NHNN ®· kh«ng ¸p dông c«ng cô nµy nh­ mét c«ng cô th­êng xuyªn ®Ó ®iÒu hµnh CSTT. 1.5. C«ng cô l·i suÊt. ë ViÖt Nam l·i suÊt ®­îc sö dông nh­ c«ng cô cña CSTT. §Æc biÖt nh÷ng n¨m gÇn ®©y, viÖc ®iÒu chØnh l·i suÊt theo h­íng tõng b­íc níi láng cña NHNN ®­îc coi nh­ mét ®èi s¸ch nh¹y bÐn tr­íc nh÷ng thay ®æi cña cung - cÇu vÒ tiÒn tÖ. Trong giai ®o¹n ®Çu cña thêi kú qu¸ ®é, n¨m 1989, NHNN thùc hiÖn mét c¬ cÊu kiÓm so¸t l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt tiÒn göi phøc t¹p, Ên ®Þnh c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi, l·i suÊt cho vay cô thÓ theo ®èi t­îng, nghµnh nghÒ kinh tÕ vµ kú h¹n vay m­în. N¨m 1990, c¬ chÕ l·i suÊt trÇn tÝn dông vµ sµn tiÒn göi ®· ®­îc ¸p dông, nh­ng vÉn ®­îc ph©n biÖt theo kú h¹n vµ lo¹i h×nh kh¸ch hµng. KÓ tõ n¨m 1993, NHNN ®· bá h¼n h×nh thøc l·i suÊt theo nghµnh, chØ quy ®Þnh c¸c møc trÇn, sµn l·i suÊt theo kú h¹n giao dÞch. Còng vµo thêi gian nµy, c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn ®· ®­îc thÝ ®iÓm ¸p dông ®èi víi nguån vèn h×nh thµnh do ph¸t hµnh kú phiÕu, tr¸i phiÕu. Trªn thÞ tr­êng, v× cÇu tÝn dông cao h¬n cung nªn l·i suÊt cho vay ®· ®­îc ®Èy lªn rÊt cao vµ c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn ®· bÞ lo¹i bá. B¾t ®Çu 01/01/1996, NHNN thùc thi chÝnh s¸ch trÇn l·i suÊt, tÝn dông vµ qu¶n lý chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt ®Çu vµo vµ l·i suÊt ®Çu ra (bá viÖc ®iÒu tiÕt trùc tiÕp l·i suÊt tiÒn göi). Còng vµo thêi gian nµy, chÕ ®é thuÕ doanh thu ®¸nh vµo ho¹t ®éng tÝn dông bÞ xo¸ bá, chi phÝ trung gian tµi chÝnh ®­îc ®iÒu chØnh gi¶m m¹nh, nªn trÇn l·i suÊt tÝn dông còng ®· ®­îc ®iÒu chØnh gi¶m m¹nh. L·i suÊt tÝn dông trung vµ dµi h¹n lÇn ®Çu tiªn ®· ®uîc ®iÒu chØnh cao h¬n l·i tÝn dông ng¾n h¹n. N¨m 1998 lµ n¨m tù do ho¸ hoµn toµn l·i suÊt tiÒn göi th«ng qua xo¸ bá chªnh lÖch l·i suÊt ®Çu vµo vµ l·i suÊt ®Çu ra, NHNN chØ qu¶n lý duy nhÊt trÇn l·i suÊt tÝn dông. Cuèi n¨m 1998, l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n gi¶m xuèng cßn 1,1%/th¸ng; cho vay trung h¹n, dµi h¹n cßn 1,15%/th¸ng. Sau mÊy th¸ng ®Çu n¨m 1999, thèng ®èc NHNN ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh sè 198/1999/QD-NHNN 1 ®iÒu chØnh gi¶m trÇn l·i suÊt cho vay ng¾n, trung vµ dµi h¹n ®­îc thèng nhÊt ë møc chung lµ 1,15%/th¸ng, ®­îc ¸p dông chung cho c¸c NHTM ë c¶ thµnh thÞ vµ n«ng th«n. §Õn th¸ng 10/1999, trÇn l·i suÊt cho vay b»ng VND cña c¸c NHTM ®­îc quy ®Þnh ë møc chung lµ 1,05%/th¸ng. Vµo n¨m 2000, viÖc kiÓm so¸t l·i suÊt tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ còng ®· ®­îc xo¸ bá. Ngµy 05/08/2000, NHNN ®· chÝnh thøc chuyÓn sang c¬ chÕ ®iÒu hµnh theo l·i suÊt c¬ b¶n, c¸c NHTM ®­îc chñ ®éng quy ®Þnh c¸c møc l·i suÊt cho vay cô thÓ cña m×nh theo biªn ®é xoay quanh møc l·i suÊt c¬ b¶n, trªn c¬ s¬ ®ã chñ ®éng quy ®Þnh c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi. Theo c¬ chÕ míi hµng th¸ng, NHNN c«ng bè møc l·i suÊt c¬ b¶n, l·i suÊt t¸i cÊp vèn vµ l·i suÊt t¸i triÕt khÊu. Trong tÊt c¶ c¸c th¸ng 08,09,10,11 vµ 12/2000, l·i suÊt c¬ b¶n ®èi víi tiÒn VN§ vÉn liªn tôc gi÷ nguyªn ë møc 0,75 %/th¸ng víi biªn ®é 0,3% ®«Ý víi cho vay ng¾n h¹n, 0,5% ®èi víi cho vay trung vµ dµi h¹n. L·i suÊt cho vay ngo¹i tÖ (USD) ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së l·i suÊt SiBor kú h¹n 3 th¸ng céng víi biªn ®é 1,0% ®èi víi cho vay ng¾n h¹n; 2,5% ®èi víi cho vay trung vµ dµi h¹n. Trong c¸c th¸ng cuèi n¨m 2000, nhu cÇu vèn t¨ng lªn, søc Ðp t¨ng l·i suÊt rÊt lín, c¸c NHTM c¹nh tranh nhau ®ång lo¹t t¨ng l·i suÊt huy ®éng vèn lªn mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh, cßn l·i suÊt cho vay th× hÇu nh­ kh«ng t¨ng, møc l·i suÊt tiÒn göi VN§ cao nhÊt cña kú h¹n 12 th¸ng ë c¸c NHTM cæ phÇn lªn tíi 0,6-0,65%/th¸ng; kú h¹n 6 th¸ng: 0,4 - 0,55%/th¸ng. TiÒn göi USD kú h¹n 12 th¸ng phæ biÕn ë c¸c Ng©n hµng lµ 5,5% - 6,0%/n¨m. Nh­ vËy, hiÖn t¹i l·i suÊt cho vay néi tÖ (VN§) hiÖn nay ë ViÖt Nam 7,5% - 10%/n¨m thÊp nhÊt trong h¬n 10 n¨m qua vµ l·i suÊt c¬ b¶n lµ 0,75%/th¸ng (b¾t ®Çu tõ th¸ng 3/2001). 2.Vai trß cña CSTT trong ®iÒu hµnh kinh tÕ vÜ m« ë ViÖt Nam. 2.1. CSTT víi kiÓm so¸t l¹m ph¸t. Tû lÖ l¹m ph¸t thÊp lµ môc tiªu cña mäi nÒn kinh tÕ. Víi vai trß to lín cña m×nh ®Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã, NHNN ViÖt Nam ®· ph¶i tiÕn hµnh thùc hiÖn nh÷ng c«ng cô cña CSTT theo h­íng cã lîi nhÊt. Theo tõng thêi kú, NHNN sÏ ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh hîp lý, ®óng ®¾n sao cho nÒn kinh tÕ ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ to lín nhÊt. Cã thÓ thÊy tû lÖ l¹m ph¸t ë n­íc ta c¸c thêi kú: N¨m 91 92 93 94 95 96 97 98 99 L¹m ph¸t % 6,8 17,5 5,2 14,4 12,7 4,5 3,7 9,2 0,1 Nguån: T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ vµ niªn gi¸m thèng kª 1999. N¨m 1991, l¹m ph¸t møc cao 68%. Víi môc tiªu ®Èy lïi l¹m ph¸t, NHNN ”th¾t chÆt” cung tiÒn, nhê vËy ®Õn n¨m 1992 l¹m ph¸t ®Èy xuèng cßn 17,6%. §Õn n¨m 1993, NHNN tiÕp tôc “ th¾t chÆt” cung tiÒn víi nh÷ng biÖn ph¸p nh­ Ên ®Þnh h¹n møc tÝn dông, ¸p dông quy chÕ DTBB .., nhê ®ã l¹m ph¸t tiÕp tôc gi¶m (chØ cßn 5,2%). N¨m1994, tû lÖ l¹m ph¸t bÞ ®Èy lªn cao (14,4%) lµ do nhiÒu nguyªn nh©n song tû lÖ nµy l¹i bÞ gi¶m ngay vµo c¸c n¨m sau ®ã. Cã ®­îc kÕt qu¶ nh­ vËy lµ do NHNN ®· ¸p dông c¸c c«ng cô nh»m “th¾t chÆt” cung tiÒn. N¨m 1998, do nhiÒu nguyªn nh©n trong vµ ngoµi n­íc, tèc ®é l¹m ph¸t ë møc cao h¬n so víi hai n¨m tr­íc ®ã: 9,2%. Tuy nhiªn l¹m ph¸t vÉn ®­îc kiÒm chÕ ë møc d­íi 10% theo chØ tiªu Quèc héi ®· ®Ò ra. Tõ 1999 ®Õn nay t×nh tr¹ng gi¶m ph¸t xuÊt hiÖn, ®Æc biÖt lµ n¨m 2000. MÆc dï 2 th¸ng ®Çu n¨m 2000, l¹m ph¸t lµ 2,0% nh­ng c¶ n¨m gi¶m ph¸t lµ 0,6%. Nh­ vËy, nh÷ng n¨m võa qua, CSTT vµ viÖc ®iÒu hµnh CSTT cña NHNN ViÖt Nam cã thÓ coi lµ bµn tay h÷u hiÖu ®Èy lïi vµ kiÒm chÕ l¹m ph¸t. L¹m ph¸t bÞ ®Èy lïi tr­íc hÕt lµm cho gi¸ c¶ æn ®Þnh, ®êi sèng cña nh©n d©n nãi chung vµ ng­êi lao ®éng nãi riªng cã xu h­íng ®­îc c¶i thiÖn, ngoµi ra nã cßn t¹o m«i tr­êng ®Çu t­ lµnh m¹nh cho c¸c nhµ doanh nghiÖp trong vµ ngoµi n­íc. 2.2. CSTT víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ. T¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ môc tiªu kinh tÕ vÜ m« ®ång thêi còng lµ môc tiªu cña CSTT. KÕt qu¶ ®æi míi kinh tÕ trong thêi gian qua ®Æc biÖt lµ ®æi míi CSTT ®­îc ®¸nh dÊu b»ng sù æn ®Þnh vµ t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ. Bøc tranh toµn c¶nh trªn ®­îc thÓ hiÖn qua mét sè sè liÖu sau: N¨m GDP (%) C«ng nghiÖp (%) N«ng nghiÖp (%) DÞch vô (%) 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 6,0 8,6 8,1 8,5 9,5 9,3 8,2 5,8 4,8 9,9 12,6 12,1 13,0 13,9 14,2 13,6 12,1 10,4 2,2 6,3 3,8 4,5 4,7 4,4 4,3 3,5 5,2 8,3 8,6 9,2 10,3 10,9 8,8 8,8 4,9 2,3 Nguån: Thêi b¸o kinh tÕ VN 2000-2001. Trong nh÷ng n¨m qua, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng cao vµ t­¬ng ®èi æn ®Þnh. Cã ®­îc kÕt qu¶ nh­ vËy lµ nhê NHNN ®· cã nh÷ng ®iÒu chØnh, quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n, ®Æc biÖt lµ vÒ vÊn ®Ò l·i suÊt ®· cã nh÷ng c¶i c¸ch vµ ®iÒu chØnh hîp lý. T¨ng tr­ëng kinh tÕ cao vµ æn ®Þnh tõ n¨m 1992 ®Õn 1997 (tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n cña nÒn kinh tÕ lµ 8,45% tõ 1992 ®Õn 1998). KÓ tõ 1991 trë ®i, n¨m 1998 vµ 1999 tuy cã t¨ng tr­ëng, song ë møc thÊp nhÊt vµ cã xu h­íng chËm l¹i ë mét sè ngµnh. N¨m 2000, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®¹t 6,7%, v­ît møc chØ tiªu ®Çu n¨m do Quèc héi ®Ò ra lµ 5,5 - 6% vµ cao h¬n nhiÒu so víi n¨m 1999 lµ 4,8%. Trong ®ã gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp c¶ n¨m t¨ng 15,5% (kÕ ho¹ch lµ 10,5 - 11%) gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng, l©m, ng­, nghiÖp 4,9% (kÕ ho¹ch lµ 3,5 - 4%), dÞch vô t¨ng 6% (kÕ ho¹ch lµ 5 - 5,5%). Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ n¨m 2000 t¨ng dÇn qua tõng quý vµ víi kÕt qu¶ nh­ vËy, n¨m 2000 n­íc ta ®· chÆn ®µ gi¶m sót vÒ tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ. B×nh qu©n GDP trªn ®Çu ng­êi n¨m 2000 ®¹t kho¶ng 400 USD/ng­êi. MÆc dï, míi chØ qua 3 th¸ng, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· cã nh÷ng t¨ng tr­ëng kh¸ c¶ vÒ l­îng tuyÖt ®èi còng nh­ tèc ®é (so víi cïng kú c¸c n¨m tr­íc). NÐt næi bËt lµ GDP t¨ng cao h¬n cïng kú n¨m 2000, gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ dÞch vô ®Òu t¨ng so víi cïng kú n¨m tr­íc, nghµnh c«ng nghiÖp vÉn duy tr× ®­îc tèc ®é t¨ng 2 ch÷ sè víi møc ®é cao nhÊt so víi cïng kú trong 4 n¨m tr­íc. 2.3. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi æn ®Þnh viÖc lµm. T¨ng tr­ëng kinh tÕ cao vµ æn ®Þnh ®· gãp phÇn gi¶i quyÕt nhiÒu mÆt vÒ x· héi trong ®ã ®Æc biÖt l­u t©m tíi viÖc lµm. Tõ tr­íc ®Õn nay lao ®éng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp vÉn chiÕm ®a sè (70% d©n sè). §©y lµ lo¹i h×nh lao ®éng cã tÝnh chÊt vô mïa. Cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ lµ sù dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng t¨ng dÇn tû träng nghµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô gi¶m tû träng nghµnh n«ng nghiÖp. Sù ph¸t triÓn cña c¸c nghµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô trong thêi gian qua ®ßi hái ph¶i ®­îc bæ sung lùc l­îng lao ®éng. Bªn c¹nh ®ã lµ viÖc më réng vèn ®Çu t­ cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ còng cÇn ph¶i sö dông sè l­îng lùc l­îng lao ®éng lín h¬n. §©y lµ nh÷ng yÕu tè gióp tû lÖ thÊt nghiÖp gi¶m xuèng. Theo b¸o c¸o thèng kª th× nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ViÖt Nam cã tû lÖ t¹o viÖc lµm nhanh h¬n viÖc t¨ng d©n sè, v× vËy tû lÖ thÊt nghiÖp cã chiÒu h­íng gi¶m ®i. ¦íc tÝnh trong thêi kú 1995-1998, ViÖt Nam ®· gi¶i quyÕt viÖc lµm míi cho kho¶ng 5,2 triÖu ng­êi, b×nh qu©n mçi n¨m gi¶i quyÕt viÖc lµm míi cho kho¶ng 1,3 triÖu ng­êi. Râ rµng, th«ng qua viÖc më réng ®Çu t­ tÝn dông cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn më réng s¶n xuÊt kinh doanh vµ dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ… c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng ®­îc c¶i thiÖn. 2.4. Gãp phÇn thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi kh¸c. 2.4.1. Thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Trong nh÷ng n¨m qua víi chÝnh s¸ch tû gi¸ t­¬ng ®èi æn ®Þnh ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ xuÊt khÈu . Do nh÷ng ®iÒu chØnh kÞp thêi vÒ tiÒn tÖ vµ tû gi¸ cña NHNN, mµ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ cña khu vùc cã t¸c dông kh«ng lín ®Õn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam n¨m 1997, trong ®ã xuÊt khÈu vÉn t¨ng 4% (vµo n¨m 1998), xuÊt khÈu n­íc ta n¨m 1999 ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn dµi so víi n¨m1998. §Õn n¨m 2000, víi nh÷ng ®iÒu chØnh ®óng cña NHNN, ®· t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vÒ mäi mÆt, trong ®ã kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t xÊp xØ 14 tû USD t¨ng 21,3% so víi kÕ ho¹ch ®Ò ra lµ 11-12%, nÕu trõ yÕu tè t¨ng, gi¶m gi¸ hµng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ yÕu th× nhÞp t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t trªn 13%. Kim ng¹ch xuÊt khÈu b×nh qu©n ®Çu ng­êi ®¹t trªn 180 USD (n¨m 1999 lµ 1500 USD/ng­êi) v­ît qua ng­ìng 1700USD/ng­êi ®­îc xÕp vµo lo¹i c¸c n­íc cã nÒn ngo¹i th­¬ng ph¸t triÓn. Qóy I/2001, kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 14,3% so víi quý I/2000, trong ®ã khu vùc kinh tÕ trong n­íc t¨ng cao h¬n (15,4%), khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi t¨ng 14,9%. Tæng kim ng¹ch nhËp khÈu quý I/2001 ­íc tÝnh t¨ng 8,4% so víi cïng kú thÊp h¬n tèc ®é xuÊt khÈu vµ thÊp h¬n tèc ®é t¨ng cña quý I/2000. Nhê vËy, nhËp siªu ®· gi¶m m¹nh. 2.4.2. Gãp phÇn æn ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i. Trong mét thËp kû qua, tØ gi¸ hèi ®o¸i nãi chung æn ®Þnh (cã biÕn ®éng nh­ng ë møc cã thÓ chÊp nhËn ®­îc). KÕt qu¶ ®ã lµ do nh÷ng cè g¾ng cña Nhµ n­íc vµ cña hÖ thèng Ng©n hµng ViÖt Nam trong qu¶n lý vµ kiÓm so¸t thÞ tr­êng. Sau hai quyÕt ®Þnh sè 64 vµ 65/1999/Q§-NHNN7 cña NHNN ViÖt Nam, c¬ chÕ tû gi¸ ®­îc c¶i tiÕn mét b­íc míi: vÒ c¬ b¶n NHNN chØ c«ng bè tû gi¸ giao dÞch b×nh qu©n qua thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn Ng©n hµng vµ biªn ®é dao ®éng rÊt thÊp. Nh­ vËy, tû gi¸ kh«ng cßn lµ ®­îc ®iÒu chØnh, mµ lµ ®­îc h×nh thµnh trªn thÞ tr­êng. Th«ng qua can thiÖp vµ c«ng bè tû gi¸ giao dÞch b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn Ng©n hµng, NHNN ®· ®IÒu chØnh t¨ng tû gi¸ gi÷a ®ång ViÖt Nam vµ §«la Mü (USD) dÇn dÇn, ®Òu ®Æn qua c¸c phiªn giao dÞch, kh«ng g©y ra c¸c có sèc vÒ t¨ng ®ét biÕn tû gi¸, g©y bÊt lîi cho c¸c doanh nghiÖp vµ thÞ tr­êng. Trong c¸c th¸ng cuèi n¨m 2000, b×nh qu©n mçi phiªn giao dÞch tû gi¸ t¨ng tõ 5 ®ång ®Õn 7 ®ång/USD vµ tû gi¸ trªn ba thÞ tr­êng ®· t¨ng so víi ®Çu n¨m nh­ sau: thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn Ng©n hµng t¨ng 3,5%, thÞ tr­êng mua b¸n cña c¸c NHTM t¨ng 3,4%, thÞ tr­êng tù do t¨ng 3,5%. MÆc dï t¨ng nh­ vËy, nh­ng møc mÊt gi¸ cña ®ång ViÖt Nam vÉn thÊp h¬n møc mÊt gi¸ cña c¸c ®ång tiÒn kh¸c trong khu vùc so víi ®«la Mü. Bªn c¹nh ®ã, trong nhiÒu n¨m qua, NHNN ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng ®Èy m¹nh vµ ph¸t triÓn mèi quan hÖ víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông quèc tÕ vµ víi Ng©n hµng c¸c n­íc, nh»m tranh thñ c¸c nguån tµi trî, c¸c nguån vèn vay tõ c¸c tæ chøc nµy nh»m: mét mÆt t¨ng c­êng vèn ®Çu t­ ®Ó kh«i phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trong n­íc, mÆt kh¸c, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh thiÕt lËp vµ héi nhËp víi céng ®ång tµi chÝnh, tiÒn tÖ quèc tÕ cña ViÖt Nam. Ngoµi nh÷ng thµnh tùu kÓ trªn, qu¸ tr×nh thùc thi CSTT cña hÖ thèng Ng©n hµng ViÖt Nam nh÷ng n¨m qua cßn gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo c¸c qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thùc hiÖn chÝnh s¸ch xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo. 3. Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i trong qu¸ tr×nh thùc thi CSTT ë ViÖt Nam nh÷ng n¨m qua. 3.1. VÒ viÖc sö dông c¸c c«ng cô cña CSTT. 3.1.1.Nh÷ng tån t¹i cña sö dông nghiÖp vô thÞ tr­êng më. Cã thÓ nhËn xÐt ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng më võa qua r»ng: + C¸c TCTD ch­a tham gia th­êng xuyªn vµo c¸c phiªn giao dÞch c¸ch 10 ngµy/lÇn, t¹o ra quang c¶nh kh¸ buån tÎ ë tõng phiªn chî. + Hµng ho¸ giao dÞch ë thÞ tr­êng më chØ dõng l¹i ë giÊy tê cã gi¸ trÞ ng¾n h¹n vµ tËp trung vµo hai lo¹i lµ tÝn phiÕu NHNN vµ tÝn phiÕu kho b¹c. §©y lµ khã kh¨n lín nhÊt cña NVTTM hiÖn nay. + C¸c phiÕu ®Êu thÇu l·i suÊt cã tÝnh c¹nh tranh cao nªn c¸c NHTM vµ c¸c TCTD nhá kh«ng ®ñ tham gia, t¹o ra t×nh huèng ch­a s«i ®éng cña thÞ tr­êng. + ThÞ tr­êng thø cÊp cña thÞ tr­êng më ( mua b¸n l¹i tÝn phiÕu gi÷a c¸c TCTD vµ kh¸ch hµng cña hä ) ch­a ph¸t triÓn, c¸c thÞ tr­êng liªn ng©n hµng ch­a hoµn thiÖn g©y ¶nh h­ëng lín ®Õn NVTTM. Víi nh÷ng tån t¹i trªn, do vËy mµ nh÷ng t¸c ®éng vµ hiÖu qu¶ cña NVTTM tíi CSTT ch­a s©u réng vµ thiÕt thùc. 3.1.2. Nh÷ng tån t¹i cña sö dông l·i suÊt cho vay triÕt khÊu vµ DTBB. ViÖc sö dông c«ng cô l·i suÊt cho vay triÕt khÊu vµ DTBB cña NHNN nhiÒu khi kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ nh­ mong muèn ( 1991 ®Õn 1999 ). MÆc dï NHNN ®· ra nh÷ng quy chÕ ®Çy ®ñ vµ râ rµng vÒ quyÒn h¹n, nghÜa vô cña c¸c TCTD trong viÖc göi tiÒn dù tr÷ t¹i NHNN, thÕ nh­ng cho ®Õn nay vÉn cßn mét sè tæ chøc tÝn dông vÉn ch­a ph¶i thùc hiÖn DTBB, tøc lµ trong lÜnh vùc nµy, NHNN vÉn ch­a thùc sù t¹o ra mét “ s©n ch¬i b×nh ®¼ng “ ®èi víi c¸c TCTD ho¹t ®éng trong n­íc. MÆt kh¸c, liªn tôc trong nh÷ng n¨m 1991-1999, NHNN liªn tôc gi¶m tØ lÖ DTBB vµ gi¶m l·i suÊt cho vay triÕt khÊu ®èi víi c¸c TCTD víi mong muèn khuyÕn khÝch ®Çu t­, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng. Tuy nhiªn, sau mét lo¹t gi¶i ph¸p nh»m “ níi láng “ CSTT, tèc ®é t¨ng tr­ëng tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ vÉn ch­a cã chuyÓn h­íng m¹nh mÏ. 3.1.3. Nh÷ng tån t¹i cña sö dông l·i suÊt. Nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 1999, do ®Çu t­ gi¶m sót, t¨ng tr­ëng kinh tÕ ch÷ng l¹i, ®Ó “ kÝch cÇu” NHNN ViÖt Nam quyÕt ®Þnh gi¶m trÇn l·i suÊt ®èi víi c¸c TCTD. Nh­ng sau nhiÒu lÇn gi¶m l·i suÊt, ®Çu t­ vÉn ch­a t¨ng m¹nh. H¬n n÷a, viÖc NHNN liªn tiÕp ®iÒu chØnh l·i suÊt trong mét kho¶ng thêi gian ng¾n ( tõ 1/06/1999 ®Õn 4/09/1999 ®· 3 lÇn gi¶m l·i suÊt cho vay ), ®· g©y khã kh¨n cho c¸c TCTD: ch­a kÞp æn ®Þnh viÖc h¹ trÇn l·i suÊt lÇn tr­íc ®· ph¶i ®èi phã víi lÇn sau. Tõ ®ã n¶y sinh hiÖn t­îng: c¸c TCTD th× e dÌ trong viÖc huy ®éng vèn ( ®Æc biÖt lµ vèn dµi h¹n ), v× sî l·i suÊt cßn h¹ n÷a th× sÏ bÞ lç nhiÒu h¬n, cßn vÒ phÝa c¸c tæ chøc kinh tÕ th× còng cã ý chê l·i suÊt h¹ n÷a th× míi xin vay tiÕp. ViÖc ban hµnh l·i suÊt c¬ b¶n cña NHNN ViÖt nam míi chØ ®­îc thùc hiÖn ch­a ®Çy mét n¨m, v× thÕ mµ nh÷ng tån t¹i cña nã ch­a béc lé ra bªn ngoµi vµ ch­a ®­îc thèng kª. 3.1.4. Nh÷ng tån t¹i cña sö dông h¹n møc tÝn dông. C«ng cô h¹n møc tÝn dông chØ phï hîp víi qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi kinh tÕ trong giai ®o¹n ®Çu, nh­ng trong t­¬ng lai sÏ kh«ng cßn phï hîp n÷a. NÕu trong thêi kú ®Çu cña qu¸ tr×nh ®æi míi, c«ng cô nµy cã t¸c dông tÝch cùc ®èi víi viÖc kiÓm so¸t cung tiÒn nh»m ®Èy lïi l¹m ph¸t, th× nay, hiÖu qu¶ cña nã ®· gi¶m h¼n. V× vËy tõ quý II/1998, NHNN ®· bá viÖc Ên ®Þnh h¹n møc tÝn dông ®èi víi c¸c TCTD. 3.2. Sù yÕu kÐm cña hÖ thèng Ng©n hµng. Víi chÝnh s¸ch vµ thµnh tùu ®æi míi nÒn kinh tÕ, ViÖt Nam ®· x©y dùng ®­îc nh÷ng c¬ së quan träng cho mét nÒn tiÒn tÖ vµ mét hÖ thèng Ng©n hµng ®ang ®­îc nhanh chãng ®æi míi, cã tÝnh b­íc ngoÆt phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh ®æi míi ngµnh Ng©n hµng vµ qu¸ tr×nh héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ, hÖ thèng Ng©n hµng ViÖt Nam ®· béc lé nh÷ng yÕu kÐm bªn trong vÒ khu«n khæ ph¸p lý, hiÖu qu¶ qu¶n lý vµ kinh doanh ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p c¶i c¸ch m¹nh mÏ vµ hÕt søc cÊp b¸ch kh«ng thÓ tr× ho·n ®­îc. 3.3. Nh÷ng tån t¹i kh¸c. + ViÖc bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch Nhµ n­íc cña NHTW lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho l¹m ph¸t cña ViÖt Nam tuy bÞ ®Èy lïi nh­ng vÉn cßn tiÒm Èn víi tû lÖ cao. + Qu¸ tr×nh thùc thi CSTT cña hÖ thèng Ng©n hµng ®«i khi cßn thiÕu tÝnh tù chñ … Nh÷ng h¹n chÕ trªn ®©y chøng tá qu¸ tr×nh thùc thi CSTT cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vÉn cÇn ph¶i tiÕp tôc bæ sung vµ hoµn thiÖn. Cã nh­ vËy th× CSTT míi thùc sù ph¸t huy vai trß ®iÒu tiÕt vÜ m« trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. 4. Mét sè gi¶i ph¸p hoµn thiÖn CSTT ë ViÖt Nam. 4.1. TiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng Ng©n hµng. ViÖc hoµn thiÖn CSTT ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi kh«ng thÓ t¸ch rêi qu¸ tr×nh hoµn thiÖn hÖ thèng Ng©n hµng nãi chung vµ bé m¸y tæ chøc,®iÒu hµnh cña NHNN nãi riªng. Bëi lÏ, hÖ thèng Ng©n hµng – tr­íc hÕt lµ bé m¸y tæ chøc NHTW t­¬ng ®èi ®éc lËp, lµnh m¹nh vµ v÷ng ch¾c – lµ yÕu tè ®Çu tiªn ®¶m b¶o tÝnh hiÖu lùc cña CSTT. ViÖc c¶i c¸ch vµ hoµn thiÖn hÖ thèng Ng©n hµng cÇn ph¶i tiÕn hµnh hÕt søc cÊp b¸ch vµ kh«ng thÓ tr× ho·n ®­îc: + Thùc thi CSTT thËn träng, ®iÒu hµnh linh ho¹t l·i suÊt vµ tû gi¸, sö dông tÝch cùc h¬n c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp, theo c¬ chÕ thÞ tr­êng thay thÕ dÇn c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh trùc tiÕp, ®Ó võa gi÷ v÷ng æn ®Þnh vÜ m«, võa t¹o lËp m«i tr­êng thuËn lîi vµ th«ng tho¸ng cho s¶n xuÊt kinh doanh, cho ho¹t ®éng tÝn dông - Ng©n hµng. + Xö lý nî tån ®äng, t¨ng n¨ng lùc tµi chÝnh, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n trÞ ®iÒu hµnh. T¸ch b¹ch chøc n¨ng cho vay chÝnh s¸ch víi vay th­¬ng m¹i, t«n träng vµ ®Ò cao quyÒn tù chñ kinh doanh, tù chÞu tr¸ch nhiÖm cña TCTD. + Gi¸m s¸t c¸c TCTD yÕu kÐm. Cã ph­¬ng ¸n vµ b­íc ®i cô thÓ ®Ó cñng cè, phôc håi, s¸p nhËp, hoÆc gi¶i thÓ nh÷ng tæ chøc nµy, xö lý nghiªm minh nh÷ng tæ chøc vµ c¸ nh©n ho¹t ®éng bÊt minh, tr¸i ph¸p luËt, lµm cho hÖ thèng Ng©n hµng ngµy cµng trong s¹ch, v÷ng m¹nh. + T¹o lËp c¸c thiÕt chÕ cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho hÖ thèng nh­ hoµn thiÖn ®ång bé h¬n khu«n khæ ph¸p lý cho ho¹t ®éng Ng©n hµng, trÝch lËp vµ dù phßng rñi ro, ®­a vµo ho¹t ®éng tæ chøc b¶o hiÓm tiÒn göi. §ång thêi t¨ng c­êng c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra, kiÓm so¸t néi bé còng nh­ gi¸m s¸t tõ xa ®¶m b¶o an toµn hÖ thèng kh«ng thÓ x¶y ra sù cè ngoµi tÇm kiÓm so¸t. + Nhanh chãng hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ Ng©n hµng, tiÕp tôc c¶i c¸ch hÖ thèng thanh to¸n, ph¸t triÓn tin häc, tranh thñ sù gióp ®ì cña quèc tÕ, tiÕp cËn nhanh víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn trªn thÕ giíi. 4.2. Hoµn thiÖn c¸c c«ng cô cña CSTT. Tõ khi c¬ chÕ l·i suÊt c¬ b¶n ®­îc ban hµnh, c¸c c«ng cô cña CSTT nh­ DTBB, l·i suÊt cho vay triÕt khÊu vµ l·i suÊt cßn ch­a béc lé nh÷ng khuyÕt ®iÓm vµ h¹n chÕ cña m×nh. ChÝnh v× vËy mµ giê ®©y viÖc kh¾c phôc vµ hoµn thiÖn NVTTM lµ gi¶i ph¸p quan träng trong c¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn c¸c c«ng cô cña CSTT. + NVTTM thùc chÊt lµ ho¹t ®éng cña NHTW: trªn thÞ tr­êng më ®Ó t¸c ®éng tíi l­îng tiÒn cung øng trong tõng thêi kú. §Ó cho c¸c TCTD ngoµi quèc doanh tham gia NVTTM mét c¸ch thùc sù th× NHNN ph¶i t¹o cho hä mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng, tøc lµ gi¶m cho vay theo chØ ®Þnh, ph©n biÖt râ rµng tÝn dông chÝnh s¸ch vµ tÝn dông th­¬ng m¹i. Ngoµi ra cÇn ph¶i tuyªn truyÒn th­êng xuyªn, s©u réng cho c¸c TCTD vÒ nghiÖp vô nµy.( C¸c NHTM quèc doanh ®­îc vay theo chØ ®Þnh, nªn cã nhiÒu lîi thÕ trong giao dÞch trªn thÞ tr­êng më nhê ®­îc vay víi gi¸ rÎ ®Ó mua giÊy tê cã gi¸ cã l·i suÊt lîi h¬n. C¸c NHTM cæ phÇn, Ng©n hµng liªn doanh, Qòi tÝn dông Ýt ®­îc ­u thÕ nµy. §iÒu nµy kh«ng kÝch thÝch cÇu tÝn dông, t¹o ra ph©n biÖt ®¸ng kÓ trªn thÞ tr­êng). + T¹o hµng ho¸ cho NVTTM: Tuy kh«ng ph¶i lµ nhiÒu, nh­ng c¸c lo¹i tr¸i phiÕu hiÖn cã cã thÓ giao dÞch ë thÞ tr­êng më kh«ng ph¶i lµ Ýt. Riªng tÝn phiÕu kho b¹c( thêi h¹n d­íi mét n¨m) vµ tr¸i phiÕu kho b¹c( thêi h¹n mét n¨m) tõ th¸ng 6/1995 ®Õn th¸ng 9/2000 ®­îc ®Êu thÇu qua NHNN víi 39 ®ît ®Êu thÇu lµ 18.282,8 tû ®ång trong ®ã 11.126,7 tû ®ång lµ tr¸i phiÕu kho b¹c, 4.156,1 tû ®ång lµ tÝn phiÕu. NÕu ®­îc phÐp giao dÞch th× lo¹i tr¸i phiÕu kho b¹c nµy sÏ lµ mét hµng ho¸ tèt cho thÞ tr­êng më. Ngoµi ra c¸c lo¹i tr¸i phiÕu Ng©n hµng, tr¸i phiÕu c«ng ty … ®· ph¸t hµnh còng nªn ®­îc chÊp nhËn ë thÞ tr­êng më. Râ rµng sù khan hiÕm vÒ hµng ho¸ cña thÞ tr­êng më ®· lµm cho thÞ tr­êng nµy kh«ng thÓ hiÖn ®óng b¶n chÊt vèn cã cña nã. Tuy nhiªn nÕu nh­ NVTTM ®­îc phÐp sö dông c¸c tr¸i phiÕu kho b¹c ®· ph¸t hµnh khi chóng cßn thêi gian ®¸o ng¾n h¹n th× lu©n chuyÓn vèn sÏ ®a d¹ng h¬n. + VÒ ph­¬ng thøc giao dÞch: Ph­¬ng thøc giao dÞch phï hîp nhÊt víi NVTTM lµ mua b¸n cã kú h¹n mµ NHTW lµ ng­êi chñ ®éng quyÕt ®Þnh mua b¸n víi sè l­îng bao nhiªu, thêi gian, nµo theo ph­¬ng thøc nµo tuú theo yªu cÇu cña CSTT trong t­êng thêi kú. Theo quy chÕ NVTTM, NHTW cã thÓ thùc hiÖn ®Êu thÇu khèi l­îng hoÆc ®Êu thÇu l·i suÊt. ViÖc ®Êu thÊu khèi l­îng x¶y ra khi l·i suÊt cè ®Þnh ®­îc tÝnh to¸n vµ chØ ®¹o, cßn ®Êu thÇu l·i suÊt sÏ x¸c ®Þnh l·i suÊt sÏ tróng thÇu t¹i thêi ®iÓm mµ khèi l­îng cÇn b¬m vµo hay rót ra khái l­u th«ng ®¹t ®­îc. ChÝnh c¸c møc l·i suÊt nµy sÏ quyÕt ®Þnh gi¸ cña giÊy tê cã gi¸ trÞ trªn thÞ tr­êng më. §Ó khuyÕn khÝch c¸c TCTD tham gia NVTTM, NHNN cÇn kÕt hîp c¶ hai h×nh thøc ®Êu thÇu khèi l­îng vµ ®Êu thÇu l·i suÊt. + Hoµn thiÖn thÞ tr­êng liªn Ng©n hµng: ThÞ tr­êng më vµ NVTTM chØ thùc sù h÷u hiÖu trªn c¬ së thÞ tr­êng liªn Ng©n hµng ph¸t triÓn. Trong lÞch sö, thÞ tr­êng liªn Ng©n hµng ho¹t ®éng tr­íc khi thÞ tr­êng më ho¹t ®éng. ThÞ tr­êng liªn Ng©n hµng chÝnh lµ n¬i x¸c ®Þnh nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng vèn kh¶ dông cña c¸c NHTM, n¬i mµ NHTW n¾m b¾t ®­îc mét c¸ch nhanh nh¹y nhu cÇu vèn cña nÒn kinh tÕ qua ho¹t ®éng cña NHTM ®Ó quyÕt ®Þnh sö dông c«ng cô CSTT thÝch hîp. ë ViÖt Nam, thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn Ng©n hµng cã vai trß kh¸ lín trong lu©n chuyÓn vèn ngo¹i tÖ, x¸c ®Þnh vµ ®iÒu chØnh tØ gi¸ hèi ®o¸i. Song hiÖn nay, thÞ tr­êng néi tÖ liªn Ng©n hµng gÇn nh­ ®ãng b¨ng, ®iÒu nµy ®· lµm gi¶m ®¸ng kÓ kh¶ n¨ng qu¶n lÝ cña NHNN, còng nh­ sù phèi hîp gi÷a c¸c thÞ tr­êng chøng kho¸n- thÞ tr­êng më, thÞ tr­êng tiÒn tÖ. V× vËy, viÖc hoµn thiÖn thÞ tr­êng liªn Ng©n hµng cÇn ph¶i ®­îc xem lµ c¬ së cho c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña NHNN trong bèi c¶nh c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh ®· thiÕt lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng, hÖ thèng Ng©n hµng sÏ cã sù c¶i c¸ch m¹nh mÏ, xu thÕ héi nhËp Quèc tÕ sÏ trë thµnh hiÖn thùc ë ViÖt Nam. Hoµn thiÖn hÖ thèng liªn Ng©n hµng nªn lµ mét mèi quan t©m ®Æc biÖt cña NHNN trong thêi gian tíi. KÕt luËn CSTT cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nãi chung vµ nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam nãi riªng. Nã ®­îc chÝnh phñ ( tr­íc hÕt lµ NHTW ) c¸c n­íc sö dông lµm c«ng cô t¸c ®éng vµo c¸c biÕn sè kinh tÕ vÜ m«, ®Ó nh»m ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu nhÊt ®Þnh. Trong nh÷ng n¨m qua, ViÖt Nam ®· häc ®­îc nhiÒu bµi häc kinh nghiÖm quý b¸u vµ bæ Ých rót ra tõ c¸c n­íc trªn thÕ giíi vÒ ®iÒu hµnh CSTT. Tuy nhiªn ®iÒu quan träng h¬n lµ chóng ta ph¶i ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ rót ra nh÷ng kinh nghiÖm vÒ ®iÒu hµnh CSTT ë ViÖt Nam trong thêi gian qua, ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng quyÕt s¸ch phï hîp vµ ®óng ®¾n h¬n ®èi víi nÒn tµi chÝnh tiÒn tÖ trong tæng thÓ nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. Cã thÓ nãi CSTT cña n­íc ta hiÖn nay ch­a ®¹t ®Õn ®é hoµn thiÖn nh­ mong muèn vµ ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái mµ nÒn kinh tÕ ®Æt ra cho nã. Nh­ng nãi mét c¸ch c«ng b»ng, chóng ta kh«ng thÓ kh«ng thõa nhËn sù ®ãng gãp tÝch cùc vµ ®· ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh cña CSTT vµo thµnh tùu to lín cña sù nghiÖp h¬n 10 n¨m ®æi míi cña ®Êt n­íc. §Ó hoµn thiÖn CSTT, tr­íc hÕt ph¶i x¸c ®Þnh ®óng môc tiªu vµ ®Þnh h­íng cña nã trong thêi gian tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi. Tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p ®ång bé, võa c¶i tiÕn, hoµn thiÖn nh÷ng yÕu tè s½n cã; võa ph¸t triÓn, bæ sung nh÷ng yÕu tè míi. Lµm ®­îc nh­ vËy ch¾c ch¾n trong thêi gian tíi, CSTT sÏ thùc sù trë thµnh c«ng cô ®iÒu tiÕt h÷u hiÖu kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam, nh­ng vÉn ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ®ã vËn hµnh theo ®Þnh h­íng XHCN, theo ®óng ®­êng lèi mµ §¶ng vµ ChÝnh phñ ®· ®Ò ra. Tµi liÖu tham kh¶o Mai Anh. Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn hÖ thèng thanh to¸n vµ c¬ chÕ tÝn dông ®Ó héi nhËp vµ ph¸t triÓn. TCNH 2/2001. Duy B¶o. C¬ chÕ l·i suÊt c¬ b¶n – mét b­íc tiÕn míi trong tiÕn tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt ë ViÖt Nam. ThÞ tr­êng tµi chÝnh 9/2000. §avi® Begg. Kinh tÕ häc. NXB Gi¸o Dôc. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ. NXB ChÝnh TrÞ Quèc Gia. C¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt c¬ b¶n cña NHNN. TCNH 8/2000. Lª Vinh Danh. Sù ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« cña NHTW. Kinh tÕ ViÖt Nam 15 n¨m ®æi míi: ®éng lùc tiÕn vµo thÕ kû XXI.TC Tµi chÝnh Doanh nghiÖp 2001. Lý thuyÕt TiÒn tÖ – Ng©n hµng. Häc viÖn Nh©n hµng 8-2000. M­êi sù kiÖn næi bËt trong n¨m 2000. TC Doanh nghiÖp sè 1/2001. TS. Lª Hoµng Nga. NghiÖp vô thÞ tr­êng më ë ViÖt Nam. TCNH 2/2001. TS. §µo Minh Phóc. Nh÷ng nÐt míi trong ®iÒu hµnh ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Th«ng tin Tµi chÝnh TiÒn tÖ 2.2001. Samuelson. Kinh tÕ häc. NXB Gi¸o Dôc. §ç ThÞ T©m líp K41B-KT§N Khoa Kinh tÕ- §HQGHN. CSTT cña ViÖt Nam - vÊn ®Ò vµ gi¶i ph¸p. LuËn v¨n tèt nghiÖp n¨m 2000. Lª TuÊn. Th¸o gì v­íng m¾c vÒ ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ – tÝn dông thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ vµ gi¶i ph¸p kÝch cÇu. ThÞ tr­êng Tµi chÝnh TiÒn tÖ 2/2001. TrÇn Minh TuÊn. C¸c Ng©n hµng cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®ãng gãp vµo sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam.TCNH 2/2001. Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam c¸c sè n¨m 2001. T« Hång Th­ , Khoa Kinh tÕ - §HQGHN. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam hiÖn nay. LuËn v¨n th¹c sü khoa häc kinh tÕ n¨m 1999. Môc lôc Më ®Çu Néi dung Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ Ng©n hµng Trung ­¬ng vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 1 1. Ng©n hµng Trung ­¬ng 1 1.1. Kh¸i niÖm Ng©n hµng Trung ­¬ng 1 1.2. Chøc n¨ng cña Ng©n hµng Trung ­¬ng 1 2. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ 3 2.1. Kh¸i niÖm vµ c¬ chÕ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 3 2.2. Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 4 2.3. C«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 6 2.4. VÞ trÝ cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu hµnh kinh tÕ vÜ m« 9 Ch­¬ng 2: ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam 11 1. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ viÖc sö dông c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh÷ng n¨m qua ë ViÖt Nam 11 1.1. C«ng cô nghiÖp vô thÞ tr­êng më 11 1.2. C«ng cô l·i suÊt cho vay triÕt khÊu 12 1.3. C«ng cô dù tr÷ b¾t buéc 13 1.4. C«ng cô h¹n møc tÝn dông 13 1.5. C«ng cô l·i suÊt 14 2. Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu hµnh kinh tÕ vÜ m« ë ViÖt Nam 16 2.1. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi kiÓm so¸t l¹m ph¸t 16 2.2. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ 17 2.3. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi æn ®Þnh viÖc lµm 18 2.4. Gãp phÇn thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi kh¸c 19 3. Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i trong qu¸ tr×nh thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam nh÷ng n¨m qua 20 3.1. VÒ viÖc sö dông c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 20 3.2. Sù yÕu kÐm cña hÖ thèng ng©n hµng 22 3.3. Nh÷ng tån t¹i kh¸c 22 4. Mét sè gi¶i ph¸p hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam 22 4.1. TiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng ng©n hµng 23 4.2. Hoµn thiÖn c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 24 KÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o