Đề tài Nghiên cứu đặc điểm đầu tư trực tiếp của Đài Loan vào Trung Quốc

Trung Quèc víi d©n sè trªn 1,2 tû ng­êi, cã nguån lao ®éng dåi dµo, gi¸ nh©n c«ng rÎ, cïng víi nhiÒu chÝnh s¸ch ­u ®·i thu hót nguån vèn bªn ngoµi ®· ®Æc biÖt hÊp dÉn víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, trong ®ã cã c¸c nhµ ®Çu t­ §µi Loan. Tr¶i qua h¬n 50 n¨m ph¸t triÓn, §µi Loan ®· tõ mét nÒn kinh tÕ thùc d©n l¹c hËu trë thµnh mét trong bèn “con rång” ch©u ¸ cã nÒn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Cã thÓ nãi, mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng gióp §µi Loan cã ®­îc sù ph¸t triÓn nhanh nh­ vËy lµ vµo nh÷ng n¨m 1960 §µi Loan ®· coi träng nÒn kinh tÕ h­íng ngo¹i, lÊy ngo¹i th­¬ng lµm träng t©m ph¸t triÓn kinh tÕ. Sau Héi nghÞ Trung ­¬ng 3 khãa XI cña §CS Trung Quèc quyÕt ®Þnh thùc hiÖn c«ng cuéc c¶i c¸ch vµ më cöa nÒn kinh tÕ, n¨m 1979 Uû ban th­êng vô §¹i héi ®¹i biÓu nh©n d©n Trung Quèc ®· c«ng bè: “Th­ göi ®ång bµo §µi Loan”, kªu gäi xãa bá thï ®Þch, më mang giao l­u kinh tÕ cïng víi nhiÒu chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t­ hÊp dÉn, c¸c th­¬ng gia §µi Loan ®· b¾t ®Çu chó ý ®Õn vïng ®Êt nµy. Hä sang Trung Quèc t×m kiÕm c¬ héi ®Çu t­ vµ trao ®æi mËu dÞch víi hy väng lîi dông nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó cïng nguån nh©n c«ng gi¸ rÎ. §ång thêi, tËn dông l¹i nh÷ng ngµnh s¶n nghiÖp sö dông nhiÒu søc lao ®éng ®· “xÕ chiÒu” t¹i §µi Loan, vµ lîi dông nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cña b¶n ®Þa nh»m h×nh thµnh mét m« h×nh ph©n c«ng s¶n nghiÖp gi÷a §µi Loan víi Trung Quèc vµ tiÕn tíi ph©n c«ng quèc tÕ, t¨ng søc c¹nh tranh. ViÖt Nam ®øng tr­íc bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, th× viÖc nghiªn cøu c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ kh¸c trong khu vùc cã vai trß quan träng trong viÖc ho¹ch ®Þnh ®­êng lèi chÝnh s¸ch cho m×nh ®Ó héi nhËp mét c¸ch hîp lý vµo nÒn kinh tÕ quèc tÕ. Nghiªn cøu quan hÖ kinh tÕ gi÷a §µi Loan vµ Trung Quèc lµ cÇn thiÕt ®èi víi ViÖt Nam, bëi §µi Loan lu«n lµ mét trong nh÷ng nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ lµ b¹n hµng th­¬ng m¹i lín nhÊt cña ViÖt Nam. H¬n n÷a, Trung Quèc l¹i lµ mét ®èi thñ c¹nh tranh khèc liÖt vÒ thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi cña c¸c n­íc §«ng Nam ¸ nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng. §ång thêi, ViÖt Nam còng cã thÓ häc tËp ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm qu‎ý b¸u cña Trung Quèc trong qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ. Víi nh÷ng lý do ®ã, t¸c gi¶ ®· lùa chän vÊn ®Ò “Quan hÖ kinh tÕ mËu dÞch hai bê eo biÓn §µi Loan” lµm ®Ò tµi nghiªn cøu cho m×nh. VÒ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu cña ®Ò tµi chñ yÕu vÉn lµ nh÷ng “ph­¬ng ph¸p phi can dù” cña khoa häc x· héi th­êng vËn dông dùa trªn nguån t­ liÖu s¸ch b¸o t¹p chÝ thu thËp ®­îc. Bao gåm: Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch néi dung, ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch t­ liÖu thèng kª hiÖn cã vµ ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch lÞch sö, so s¸nh v.v.... VÒ ph¹m vi nghiªn cøu, ®Ò tµi lÊy mèc tõ n¨m 1979 khi hai bê ®· chÝnh thøc cã sù qua l¹i trao ®æi gi÷a hai bªn tíi nay. MÆt kh¸c, quan hÖ kinh tÕ hai bê hÕt søc phong phó vµ ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i nªn ®Ò tµi chñ yÕu tËp trung ®i vµo nghiªn cøu ho¹t ®éng ®Çu t­ gi÷a §µi Loan vµ Trung Quèc ®¹i lôc. §ång thêi, ®Ò tµi chñ yÕu ®øng d­íi gãc ®é lÞch sö ®Ó nh×n nhËn vµ ph©n tÝch ®Æc ®iÓm cña mèi quan hÖ kinh tÕ nµy. Vµi nÐt lÞch sö trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ hai bê Theo ®uæi lîi Ých kinh tÕ lµ ®éng lùc chñ yÕu ®Ó ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ mËu dÞch hai bê eo biÓn §µi Loan. D­íi t¸c ®éng cña c¸c nguån lùc kinh tÕ, quan hÖ kinh tÕ hai bê ®· ®¹t ®­îc sù ph¸t triÓn nhanh chãng, ®ång thêi nã còng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn phån vinh cña nÒn kinh tÕ mçi bªn. Tr­íc nh÷ng n¨m 1970, quan hÖ hai bê r¬i vµo tr¹ng th¸i ®èi lËp vÒ chÝnh trÞ, qu©n sù vµ kinh tÕ, tr¹ng th¸i nµy ®· ®em l¹i nh÷ng thiÖt h¹i lín kh«ng thÓ tÝnh hÕt cho c¶ hai bªn. N¨m 1979, Trung Quèc ®¹i lôc tuyªn bè më cöa quan hÖ kinh tÕ víi §µi Loan. Lóc ®ã, Trung Quèc ®ang ë vµo thêi kú ®Çu cña c«ng cuéc c¶i c¸ch nÒn kinh tÕ vµ më cöa ®èi ngo¹i, ®ång thêi, còng lµ ®iÓm ngoÆt lÞch sö cã ý nghÜa to lín trong tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp hãa cña Trung Quèc. Më cöa quan hÖ kinh tÕ víi §µi Loan kh«ng chØ lµ sù thay ®æi quan träng chÝnh s¸ch §µi Loan cña Trung Quèc ®¹i lôc, mµ cßn lµ biÖn ph¸p träng ®¹i trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp hãa. Vµo nh÷ng n¨m 1970, §µi Loan do n¾m b¾t ®­îc thêi c¬ cã lîi trong hoµn c¶nh quèc tÕ, nªn ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu lín trong ph¸t triÓn kinh tÕ, vµ c¬ b¶n thùc hiÖn ®­îc qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, trë thµnh khu vùc cã nÒn c«ng nghiÖp hãa míi vµ nÒn kinh tÕ ®Çy søc sèng. §Õn niªn ®¹i 80, kinh tÕ §µi Loan ®· b­íc vµo giai ®o¹n thµnh thôc. Lóc nµy, hoµn c¶nh trªn ®¶o §µi Loan vµ côc diÖn kinh tÕ chÝnh trÞ thÕ giíi ®· cã mét lo¹t nh÷ng thay ®æi. §Ó thùc hiÖn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ trªn ®¶o h¬n n÷a, vÒ kh¸ch quan cÇn ph¶i c¶i thiÖn vµ ph¸t triÓn quan hÖ gi÷a hai bê, bï ®¾p cho nh÷ng ®iÒu kiÖn cßn h¹n chÕ trªn ®¶o, më réng kh«ng gian ph¸t triÓn kinh tÕ. Do vËy, mÆc dï ®Õn n¨m 1984, chÝnh quyÒn §µi Loan lu«n ¸p dông chÝnh s¸ch cù tuyÖt giao l­u th­¬ng m¹i gi÷a hai bê, nh­ng do lîi Ých trao ®æi th­¬ng m¹i hai bê rÊt lín, c¸c th­¬ng nh©n §µi Loan tuyÖt ®èi kh«ng bá qua c¬ héi cã lîi nµy. Mét khi Trung Quèc ®¹i lôc thùc hiÖn më cöa th× ®· t¹o ra sù th«i thóc rÊt lín ®èi víi c¸c th­¬ng nh©n §µi Loan. Do ®ã, h×nh thµnh nªn sù ®ét ph¸ mang tÝnh lÞch sö trong quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a hai bê, trao ®æi mËu dÞch gi¸n tiÕp tõ 77 triÖu Nh©n d©n tÖ (NDT) n¨m 1979 ®· t¨ng nhanh lªn 5,52 tû NDT n¨m 1984, t¨ng gÊp h¬n 6 lÇn. Long VÜnh Khu, Quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ hai bê, Nxb Qu¶n lý kinh tÕ, 1998, tr 4. N¨m 1985, chÝnh quyÒn §µi Loan ®· tuyªn bè “ba nguyªn t¾c” ®èi víi quan hÖ kinh tÕ hai bê, trªn thùc tÕ lµ b¾t ®Çu ¸p dông th¸i ®é ngÇm thõa nhËn ®èi víi mèi quan hÖ nµy. Giai ®o¹n tõ n¨m 1985 ®Õn 1987 lµ thêi kú §µi Loan kh«ng cã chÝnh s¸ch râ rµng ®èi víi quan hÖ hai bê, nhiÒu ho¹t ®éng kinh tÕ th­¬ng m¹i cña c¸c th­¬ng nh©n §µi Loan ®­îc coi lµ vi ph¹m ph¸p luËt, tuy nhiªn nã kh«ng thÓ ng¨n c¶n ®­îc xu thÕ ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ gi÷a hai bê, ®Õn n¨m 1987, kim ng¹ch mËu dÞch gi¸n tiÕp gi÷a hai bê ®· t¨ng lªn gÇn gÊp 2 lÇn, ®¹t 1,515 tû USD. Thêi gian 1987-1988, lµ giai ®o¹n tÝnh hîp lý cña kinh tÕ ®· ph¸ vì tÝnh bÊt hîp lý cña giai ®o¹n tr­íc: n¨m 1987, chÝnh quyÒn §µi Loan b¾t ®Çu th¶ láng nh÷ng h¹n chÕ ®èi víi mËu dÞch gi¸n tiÕp gi÷a hai bê eo biÓn; n¨m 1988, Bé Kinh tÕ §µi Loan ®· c«ng bè chÝnh s¸ch “kh«ng truy cøu” ®èi víi ho¹t ®éng mËu dÞch gi¸n tiÕp gi÷a th­¬ng nh©n §µi Loan víi Trung Quèc ®¹i lôc. Tõ ®ã, quan hÖ kinh tÕ hai bê ®· ph¸t triÓn víi quy m« lín h¬n, mÆc dï trong 10 n¨m tíi sù ph¸t triÓn cña quan hÖ hai bê lu«n thay ®æi khã l­êng lóc dõng lóc tiÕn, nh­ng xu thÕ trao ®æi qua l¹i kinh tÕ gi÷a hai bê th× kh«ng g× ng¨n c¶n næi. HiÖn nay, §µi Loan ®· trë thµnh b¹n hµng mËu dÞch lín thø n¨m cña Trung Quèc, vµ lµ thÞ tr­êng nhËp khÈu lín thø hai; cßn Trung Quèc còng trë thµnh thÞ tr­êng xuÊt khÈu lín thø hai cña §µi Loan vµ lµ thÞ tr­êng xuÊt siªu mËu dÞch lín nhÊt cña §µi Loan. Nh×n chung, quan hÖ kinh tÕ gi÷a §µi Loan vµ Trung Quèc ®¹i lôc vÒ ®¹i thÓ ®· tr¶i qua ba giai ®o¹n: giai ®o¹n 1, tõ 1979 ®Õn 1986 lµ giai ®o¹n th¨m dß; giai ®o¹n 2, tõ 1987 ®Õn 1994, lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cao ®é; giai ®o¹n 3, tõ 1995 ®Õn 2001 lµ giai ®o¹n t¨ng tr­ëng æn ®Þnh. Tr¶i qua thêi gian h¬n 20 n¨m, quan hÖ kinh tÕ mËu dÞch hai bê lu«n lu«n ®­îc t¨ng c­êng vµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn. Quan hÖ hîp t¸c ®Çu t­ cña §µi Loan vµ Trung Quèc ®¹i lôc Th­¬ng nh©n §µi Loan tõ ®Çu nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû 20 b¾t ®Çu tiÕn hµnh ho¹t ®éng ®Çu t­ vµo Trung Quèc ®¹i lôc. N¨m 1983, lÇn ®Çu tiªn xuÊt hiÖn mét doanh nghiÖp §µi Loan ®Õn ®Çu t­ t¹i Trung Quèc. Tr­íc n¨m 1987 sè l­îng ®Çu t­ t­¬ng ®èi Ýt, chØ ®Õn sau n¨m 1988 míi thùc sù lµ cao trµo. §Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan vµo Trung Quèc lµ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tõ s¬ cÊp ®Õn cao cÊp, tõ côc bé ®Õn toµn diÖn, tõ ®éng th¸i nhá ®Õn ®éng th¸i lín. VËy, v× sao hä l¹i ®Õn Trung Quèc ®Çu t­ trong khi ph¶i chÞu rÊt nhiÒu nh÷ng rµo c¶n tõ chÝnh quyÒn §µi Loan. Hay nãi c¸ch kh¸c, ®éng c¬ ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan lµ g×? III.1. §éng c¬ ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan vµo Trung Quèc Tr­íc t×nh tr¹ng chÝnh quyÒn §µi Loan ¸p ®Æt c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ th­¬ng nh©n §µi Loan sang Trung Quèc ®Çu t­, nh­ng c¸c th­¬ng nh©n §µi Loan víi “tr¨m ph­¬ng ngµn kÕ” vÉn lÇn l­ît ®Õn Trung Quèc tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ vµ mËu dÞch. Mét häc gi¶ §µi Loan trong khi ph©n tÝch t×nh h×nh th­¬ng nh©n §µi Loan ®Õn Trung Quèc ®¹i lôc ®Çu t­ ®· cã b×nh luËn: “c¸c th­¬ng nh©n §µi Loan ®Õn Trung Quèc ®¹i lôc ®Çu t­ sím nhÊt, phÇn lín ®Òu ®· dÇn dÇn bÞ thÊt b¹i. Lý do rÊt ®¬n gi¶n, hä ®Õn Trung Quèc ®Çu t­ kh«ng ph¶i lµ ®Ó tiÕn hµnh c«ng viÖc kinh doanh thËt sù. RÊt nhiÒu ng­êi ®· bÞ thÊt b¹i ë §µi Loan vµ ®Õn Trung Quèc ®¹i lôc ®Ó m¹o hiÓm. Cã mét sè th­¬ng nh©n kh¸c do tiÒn vèn kh«ng ®ñ, kinh nghiÖm s¶n xuÊt còng kh«ng cã, mµ chØ cã t­ t­ëng ®Çu c¬ v¬ vÐt, ®­¬ng nhiªn lµ dÔ thÊt b¹i” Liªu Thiªn NhiÖm, §iÓm mÆt c¸c c«ng ty ë Trung Quèc ®¹i lôc, “T¹p chÝ Th«ng th­¬ng nghiÖp Trung Quèc” §µi Loan, 7/1996. . Tõ ®ã cã thÓ thÊy, mét bé phËn th­¬ng nh©n §µi Loan lóc ®Çu ®Õn Trung Quèc ®Çu t­ víi ®éng c¬ tiªu cùc, nh­ng ®¹i ®a sè th­¬ng nh©n §µi Loan sau nµy ®Òu ®Õn §¹i lôc ®Çu t­ víi nh÷ng ®éng c¬ b×nh th­êng. C¸i gäi lµ ®éng c¬ b×nh th­êng cña th­¬ng nh©n §µi Loan còng chÝnh lµ theo ®uæi môc ®Ých tèi ®a hãa lîi nhuËn vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Do ®ã, trong khi gi¸ thµnh lao ®éng vµ vÊn ®Ò m«i tr­êng ®ang lªn cao ë ®¶o §µi Loan, th× th­¬ng nh©n §µi Loan ®· ®em tiÒn vèn cña hä sang Trung Quèc ®¹i lôc ®Çu t­, bëi Trung Quèc cã gi¸ nh©n c«ng vµ nguån nguyªn liÖu t­¬ng ®èi rÎ, cã cïng mét ng«n ng÷ vµ nÒn v¨n hãa chung. §ång thêi, khi s¶y ra cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ §«ng Nam ¸, ®Çu t­ ë khu vùc nµy rñi ro t¨ng cao, th× th­¬ng nh©n §µi Loan ®· rót l­îng lín tiÒn ë ®©y ®Çu t­ vµo Trung Quèc, bëi Trung Quèc kh«ng nh÷ng cã nhiÒu chÝnh s¸ch ­u ®·i mµ cßn cã t×nh h×nh kinh tÕ x· héi æn ®Þnh. Nãi mét c¸ch kh¸i qu¸t, së dÜ th­¬ng nh©n §µi Loan tiÕn hµnh ho¹t ®éng ®Çu t­ ngµy cµng nhiÒu ë Trung Quèc ®¹i lôc lµ do: mét lµ, lîi dông ­u thÕ gi¸ thµnh s¶n xuÊt t­¬ng ®èi thÊp; hai lµ, ®· nh×n thÊy tiÒm lùc thÞ tr­êng to lín cña Trung Quèc. TÊt nhiªn, c¸c th­¬ng nh©n §µi Loan ®Õn Trung Quèc ®Çu t­ ®Òu víi nh÷ng môc tiªu vµ ®éng c¬ kh¸c nhau, vµ cã thÓ ph©n lµm ba lo¹i khuynh h­íng ®Çu t­ chñ yÕu sau: Thø nhÊt, mét bé ph©n t­¬ng ®èi lín c¸c doanh nghiÖp §µi Loan, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp ®Õn Trung Quèc ®Çu t­ tõ sau thËp kû 90, ®Òu ®· tiÕn hµnh ®ång thêi víi hai môc ®Ýnh lµ lîi dông søc lao ®éng vµ khai ph¸t thÞ tr­êng Trung Quèc ®¹i lôc. Thø hai, mét bé phËn doanh nghiÖp kh¸c ®Õn Trung Quèc ®Çu t­ th× tró träng thiªn vÒ thÞ tr­êng réng lín cña Trung Quèc vµ ®ã lµ môc tiªu chñ yÕu, chÝnh do th«ng qua viÖc më réng nhu cÇu thÞ tr­êng ë Trung Quèc ®¹i lôc ®Ó thùc hiÖn tèi ®a hãa lîi nhuËn vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Thø ba, cßn kh«ng Ýt doanh nghiÖp §µi Loan ®Õn Trung Quèc ®¹i lôc ®Çu t­ víi môc tiªu chØ ®¬n thuÇn lµ ®Ó giµnh lÊy ­u thÕ gi¸ thµnh s¶n xuÊt. Chñ yÕu lµ mét sè xÝ nghiÖp võa vµ nhá theo lo¹i h×nh s¶n xuÊt tËp trung nhiÒu søc lao ®éng. Ho¹t ®éng s¶n nghiÖp cña hä tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1980 ph¶i chÞu nh÷ng ¸p lùc cña gi¸ nh©n c«ng cïng víi chi phÝ b¶o vÖ m«i tr­êng ®ang t¨ng cao ë ®¶o §µi Loan, nªn ®· di chuyÓn nh÷ng doanh nghiÖp tËp trung nhiÒu søc lao ®éng vµ møc « nhiÔm cao sang Trung Quèc ®¹i lôc - n¬i cã gi¸ nh©n c«ng rÎ vµ møc ®é coi träng b¶o vÖ m«i tr­êng lóc ®ã cßn thÊp, ®Ó tiÕp tôc duy tr× thêi c¬ tèt thùc hiÖn môc tiªu thu lîi nhuËn. Nh×n chung, víi nh÷ng lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c nhau cña th­¬ng nh©n §µi Loan th× hä cã nh÷ng môc tiªu vµ ®éng c¬ kh¸c nhau khi ®Õn Trung Quèc ®Çu t­. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá theo lo¹i h×nh tËp trung nhiÒu søc lao ®éng th× lÊy theo ®uæi ­u thÕ gi¸ thµnh lµm chÝnh, nh­ c¸c ngµnh giÇy dÐp, may mÆc, v.v.... Cßn nh÷ng doanh nghiÖp §µi Loan theo lo¹i h×nh lín ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc dÞch vô th× l¹i coi träng thÞ tr­êng réng lín, tøc lµ muèn chiÕm lÜnh thÞ tr­êng cña Trung Quèc ®¹i lôc, bëi c¸i mµ hä theo ®uæi lµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn quèc tÕ hãa. §µi Loan muèn chiÕm lÜnh thÞ tr­êng Trung Quèc bao gåm hai lý do: mét lµ, trong h¬n 40 ngh×n doanh nghiÖp lín, võa vµ nhá cña th­¬ng nh©n §µi Loan ®· cïng nhau phèi hîp do ®iÒu kiÖn giao dÞch vµ tËp qu¸n. Trong nhiÒu n¨m, phÇn lín c¸c doanh nghiÖp lo¹i võa vµ nhá cña §µi Loan gia c«ng xuÊt khÈu nh÷ng linh kiÖn vµ nguyªn liÖu cÇn thiÕt vÉn mua tõ §µi Loan lµ chÝnh. §Ó rót ng¾n thêi gian cung øng linh kiÖn vµ h¹ thÊp gi¸ thµnh s¶n xuÊt, ngµy cµng nhiÒu c¸c doanh nghiÖp §µi Loan trong cïng ngµnh s¶n nghiÖp cïng phèi hîp tiÕn hµnh ®Çu t­ víi nhau, do ®ã ®éng c¬ ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan ë Trung Quèc ®¹i lôc lµ lÊy chiÕm lÜnh thÞ tr­êng lµm chñ ®¹o, trong mét ý nghÜa nhÊt ®Þnh ®ã lµ sù phèi hîp ®ång bé cïng ®Çu t­ cña c¸c ngµnh s¶n nghiÖp. Hai lµ, thÞ tr­êng réng lín tiÒm tµng cña Trung Quèc ®¹i lôc víi d©n sè h¬n 1,2 tû ng­êi, cïng thÞ tr­êng tiªu dïng gÇn 200 tû NDT. Theo ®iÒu tra, hiÖn nay sè c«ng ty §µi Loan s¶n xuÊt cho tiªu thô ë néi ®Þa Trung Quèc víi møc 100% chiÕm 42,7%, vµ 30% tiªu thô néi ®Þa chiÕm 31,3%, vµ 100% s¶n xuÊt cho xuÊt khÈu chØ chiÕm 14,6%. Cao HiÓu Quyªn, §Æc tr­ng ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan ë Trung Quèc ®¹i lôc, T¹p chÝ “VÊn ®Ò mËu dÞch quèc tÕ”, sè 2 n¨m 2002, tr 63. Quan hÖ hîp t¸c ®Çu t­ gi÷a §µi Loan vµ Trung Quèc ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh giao l­u th­¬ng m¹i gi÷a hai bê, ®Æc biÖt ®­îc h×nh thµnh cïng víi nh÷ng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña c¶ hai bªn. Do ®ã, n¾m v÷ng tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c chÝnh s¸ch nµy, lµ mét b­íc kh«ng thÓ thiÕu ®Ó hiÓu biÕt hiÖn tr¹ng vµ xu thÕ ph¸t triÓn trong t­¬ng lai cña quan hÖ hîp t¸c ®Çu t­ gi÷a hai bê eo biÓn §µi Loan. III.2. ChÝnh s¸ch ®Çu t­ cña hai bê. III.2.1. ChÝnh s¸ch thu hót ®Çu t­ cña Trung Quèc ®èi víi §µi Loan N¨m 1987, chÝnh quyÒn §µi Loan b¾t ®Çu xãa bá h¹n chÕ d©n chóng xuÊt c¶nh, vµ cho phÐp th«ng qua m¶nh ®Êt kh¸c ®Õn Trung Quèc ®¹i lôc th¨m th©n, ®iÒu nµy vÒ kh¸ch quan cã lîi cho giao l­u kinh tÕ gi÷a hai bê cã thªm b­íc ph¸t triÓn. Quan hÖ hai bê tõ ®ã ®· b­íc vµo giai ®o¹n ph¸t triÓn míi. §Ó thÝch øng víi thay ®æi nµy cña chÝnh quyÒn §µi Loan, thóc ®Èy giao l­u kinh tÕ gi÷a hai bê vµ ®Ó x©y dùng mét m«i tr­êng chÝnh s¸ch tèt ®Ñp, Quèc vô viÖn n­íc Céng hßa nh©n d©n Trung Hoa ®· c«ng bè “Quy ®ÞnhvÒ khuyÕn khÝch ®ång bµo §µi Loan ®Çu t­” vµo th¸ng 7/1988. B¶n quy ®Þnh nµy dïng h×nh thøc ph¸p lÖnh cung cÊp cho ®ång bµo §µi Loan ®Õn Trung Quèc ®Çu t­ nh÷ng lÜnh vùc réng lín. Nã hoan nghªnh c¸c th­¬ng nh©n §µi Loan ®Õn c¸c tØnh, c¸c khu tù trÞ, c¸c thµnh phè trùc thuéc vµ c¸c ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc ®Çu t­. Cô thÓ, quy ®Þnh nµy: Cho phÐp th­¬ng nh©n §µi Loan thµnh lËp doanh nghiÖp 100% vèn, doanh nghiÖp chung vèn kinh doanh vµ doanh nghiÖp hîp t¸c kinh doanh. Cho phÐp th­¬ng nh©n §µi Loan ®Õn Trung Quèc ®¹i lôc triÓn khai båi th­êng mËu dÞch, gia c«ng l¾p r¸p, hîp t¸c s¶n xuÊt. Cho phÐp th­¬ng nh©n §µi Loan mua cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp ®¹i lôc. Cho phÐp th­¬ng nh©n §µi Loan mua bÊt ®éng s¶n ë Trung Quèc. Cho phÐp th­¬ng nh©n §µi Loan cã quyÒn sö dông ®Êt ®ai vµ kinh doanh khai ph¸t theo ph¸p luËt cña Trung Quèc. §ång thêi, quy ®Þnh nµy cßn thõa nhËn mang tÝnh nguyªn t¾c b¶o hé ®Çu t­ cho c¸c th­¬ng nh©n §µi Loan, vµ cßn t¹o cho hä mét vµi nh÷ng ®iÒu kiÖn ­u ®·i kh¸c víi nh÷ng nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi kh¸c, nh­ cho phÐp cã quyÒn thõa kÕ theo ph¸p luËt vµ ®èi víi h×nh thøc ®Çu t­ vµ kú h¹n ®Çu t­... còng cã nh÷ng quy ®Þnh linh ho¹t. Th¸ng 5/1989, Quèc vô viÖn ®· phª chuÈn cho phÐp tØnh Phóc KiÕn thµnh lËp khu ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan ë Phóc Ch©u, H¹ M«n, H¹nh L©m vµ H¶i Th­¬ng..., nhµ n­íc hç trî tµi chÝnh ®Ó t¨ng nhanh x©y dùng c¬ së h¹ tÇng trong khu ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan nµy. T¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt cho c¸c th­¬ng nh©n §µi Loan ®Õn ®©y ®Çu t­. Sau ®ã, cïng víi sù më réng kh«ng ngõng quy m« giao l­u quan hÖ kinh tÕ hai bê, Quèc vô viÖn Trung Quèc l¹i tiÕp tôc phª chuÈn x©y dùng khu ®Çu t­ cho th­¬ng nh©n §µi Loan ë Giang T«, Th­îng H¶i vµ Thµnh §«.... Nh»m t¨ng c­êng trao ®æi th«ng tin vµ liªn l¹c víi th­¬ng nh©n §µi Loan, Trung Quèc l¹i tiÕp tôc phª chuÈn thµnh lËp “HiÖp héi doanh nghiÖp ®Çu t­ §µi Loan” ë B¾c Kinh, H¶i Nam, Th­îng H¶i, Th©m QuyÕn, Giang T«, v.v... cã t¸c dông lµm cho gi÷a c¸c doanh nghiÖp §µi Loan víi nhau vµ gi÷a doanh nghiÖp §µi Loan víi chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng cã sù c©u th«ng vµ ph¶n ¸nh nhu cÇu kÞp thêi, thóc tiÕn viÖc x©y dùng quan hÖ c«ng céng tèt ®Ñp gi÷a th­¬ng nh©n §µi Loan víi chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng. Ngµy 5/3/1994, ®Ó b¶o hé vµ khuyÕn khÝch ®Çu t­ cña §µi Loan, Uû ban th­êng vô §¹i héi ®¹i biÓu nh©n d©n toµn quèc ®· th«ng qua “LuËt b¶o hé ®Çu t­ cho ®ång bµo §µi Loan cña n­íc céng hßa nh©n d©n Trung Hoa”. LuËt b¶o hé nµy quy ®Þnh: Nhµ n­íc b¶o hé t­ s¶n, tµi s¶n, lîi Ých ®Çu t­, quyÒn lîi kÕ thõa, chuyÓn nh­îng vµ c¸c quyÒn lîi hîp ph¸p kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt cho c¸c nhµ ®Çu t­ §µi Loan. C¸c nhµ ®Çu t­ §µi Loan cã thÓ lÊy tù do trao ®æi tiÒn tÖ, thiÕt bÞ m¸y mãc hoÆc c¸c vËt dông kh¸c,... ®Ó ®Çu t­. C¸c nhµ ®Çu t­ §µi Loan theo ph¸p luËt thu ®­îc lîi nhuËn ®Çu t­, lîi nhuËn hîp ph¸p kh¸c vµ tiÒn sau khi kÕt to¸n, cã thÓ chuyÓn vÒ §µi Loan hoÆc chuyÓn ra n­íc ngoµi. III.2.2. ChÝnh s¸ch ®Çu t­ cña §µi Loan ®èi víi Trung Quèc Th¸ng 7/1988, Quèc D©n §¶ng ®· chÕ ®Þnh “ChÝnh s¸ch §¹i Lôc giai ®o¹n hiÖn nay”, cã lùa chän më cöa nhËp khÈu nguyªn liÖu n«ng c«ng nghiÖp tõ Trung Quèc ®¹i lôc, cho phÐp th­¬ng nh©n §µi Loan tiÕn hµnh mËu dÞch vµ ®Çu t­ gi¸n tiÕp víi Trung Quèc ®¹i lôc. Nöa cuèi n¨m 1990, chÝnh quyÒn §µi Loan ®· chÕ ®Þnh “BiÖn ph¸p qu¶n lý hµng hãa xuÊt khÈu gi¸n tiÕp ®èi víi khu vùc §¹i Lôc”, néi dung chñ yÕu cña nã lµ: Th­¬ng nh©n §µi Loan xuÊt khÈu hµng sang Trung Quèc ®¹i lôc, h¹n chÕ ë ph­¬ng thøc gi¸n tiÕp, bªn mua ph¶i lµ ngoµi §¹i lôc h¬n n÷a ®­îc chÝnh quyÒn §µi Loan liÖt vµo danh s¸ch c¸c doanh th­¬ng cña quèc gia hoÆc khu vùc ®­îc phÐp trùc tiÕp xuÊt khÈu. Th­¬ng nh©n §µi Loan xuÊt khÈu hµng hãa sang Trung Quèc, dùa theo quy ®Þnh ký duyÖt xuÊt khÈu hµng hãa nãi chung ®Ó thùc hiÖn. Nh­ng nÕu hµng hãa thuéc lo¹i miÔn cÊp ph¸t giÊy phÐp vÉn ph¶i ®Õn ng©n hµng ®­îc ñy quyÒn cÊp giÊy th«ng hµnh xuÊt khÈu lµm thñ tôc xin giÊy th«ng hµnh. Hµng hãa xuÊt khÈu sang §¹i lôc n»m trong khu gia c«ng xuÊt khÈu vµ khu v­ên khoa häc, th× nªn ®Õn n¬i qu¶n lý cña khu vùc ®ã xin phÐp. §èi víi hµng hãa xuÊt khÈu sang §¹i lôc, nh÷ng hµng hãa xuÊt khÈu ®ã cÇn ph¶i viÕt râ hai ch÷ “§¹i lôc”. Hµng hãa xuÊt khÈu sang §¹i lôc, chØ h¹n chÕ ë nh÷ng lo¹i kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn an toµn hoÆc ph¸t triÓn kinh tÕ cña §µi Loan. §Õn th¸ng 10/1990, chÝnh quyÒn §µi Loan l¹i c«ng bè “BiÖn ph¸p qu¶n lý ho¹t ®éng ®Çu t­ gi¸n tiÕp hoÆc hîp t¸c kü thuËt ®èi víi khu vùc §¹i lôc”, néi dung chñ yÕu cña nã lµ: LÊy ph­¬ng thøc “B¶ng biÓu chÝnh diÖn”, quy ®Þnh râ kh«ng cho phÐp ®Çu t­ trùc tiÕp, ®Çu t­ gi¸n tiÕp ¸p dông chÕ ®é giÊy phÐp. Quy ®Þnh ®Çu t­ gi¸n tiÕp cã thÓ tiÕn hµnh d­íi hai h×nh thøc sau: mét lµ, nh©n d©n §µi Loan, ph¸p nh©n, ®oµn thÓ hoÆc c¬ quan kh¸c cã thÓ th«ng qua mét c«ng ty n­íc ngoµi hoÆc ®¬n vÞ sù nghiÖp kh¸c ë Trung Quèc ®¹i lôc tiÕn hµnh ho¹t ®éng ®Çu t­ hoÆc hîp t¸c kü thuËt; hai lµ, nh©n d©n §µi Loan, ph¸p nh©n, ®oµn thÓ hoÆc c¬ quan kh¸c cã thÓ tiÕn hµnh ho¹t ®éng ®Çu t­ hoÆc hîp t¸c kü thuËt víi c«ng ty §¹i lôc hoÆc ®¬n vÞ sù nghiÖp cña Trung Quèc ë h¶i ngo¹i. Danh s¸ch c¸c ngµnh s¶n nghiÖp hoÆc h¹ng môc s¶n phÈm ®Õn Trung Quèc ®Çu t­ ph¶i do Bé Kinh tÕ §µi Loan c«ng bè, ®Ó kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn sù an toµn vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña §µi Loan lµm nguyªn t¾c. Tr×nh tù xin phÐp lµ: kim ng¹ch ®Çu t­ d­íi 1 triÖu USD cã thÓ tiÕn hµnh ®Çu t­ sau nöa n¨m råi b¸o c¸o víi Bé Kinh tÕ §µi Loan, nh­ng ®Çu t­ trªn 1 triÖu USD th× tr­íc khi tiÕn hµnh ®Çu t­ ph¶i xin giÊy phÐp tõ Bé Kinh tÕ §µi Loan. Nguyªn t¾c c¬ b¶n më cöa ®Çu t­ gi¸n tiÕp vµo ®¹i lôc lµ, c¸c s¶n nghiÖp kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn sù an toµn cña §µi Loan; kh«ng thuéc lo¹i qu¶n lý xuÊt khÈu c¸c h¹ng môc kü thuËt cao; nh÷ng kü thuËt kh«ng ph¶i lµ do ng©n s¸ch tµi chÝnh chÝnh phñ hç trî nghiªn cøu; nh÷ng h¹ng môc kh«ng t¸c ®éng ®Õn s¶n xuÊt kinh tÕ §µi Loan. Theo quy ®Þnh trªn, chÝnh quyÒn §µi Loan ®· liÖt ra 14 h¹ng môc s¶n nghiÖp cÊm ®Çu t­ hoÆc hîp t¸c kü thuËt víi Trung Quèc ®¹i lôc, vµ c«ng bè 3.353 h¹ng môc s¶n phÈm cã thÓ ®Õn Trung Quèc ®¹i lôc ®Çu t­, nh÷ng h¹ng môc nµy vÒ c¬ b¶n ®Òu thuéc lo¹i s¶n nghiÖp ®· mÊt tÝnh c¹nh tranh trªn ®¶o vµ tËp trung nhiÒu søc lao ®éng, g©y « nhiÔm m«i tr­êng cao nh­: ngµnh dÖt may, ngµnh da giÇy, ngµnh thùc phÈm, ngµnh chÕ t¹o s¶n phÈm cao su, ®iÖn gia dông, v.v... Cïng víi quy m« kinh tÕ mËu dÞch hai bê kh«ng ngõng t¨ng tr­ëng, vµ møc ®é phô thuéc cña nÒn kinh tÕ §µi Loan vµo Trung Quèc n©ng cao, chÝnh quyÒn §µi Loan trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· më réng nh÷ng h¹n chÕ vÒ ®Çu t­ vµ mËu dÞch ®èi víi Trung Quèc ®¹i lôc, cho phÐp c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu tõ Trung Quèc ®¹i lôc lªn ®Õn 4.502 h¹ng môc, vµ më réng c¸c h¹ng môc s¶n phÈm ®­îc phÐp sang Trung Quèc ®Çu t­ ®· t¨ng lªn 4.895 h¹ng môc. Th¸ng 3/1996, Bé Kinh tÕ §µi Loan ®· c«ng bè S¸ch tr¾ng vÒ kinh tÕ mËu dÞch hai bê. §èi víi vÊn ®Ò th­¬ng nh©n §µi Loan ®Çu t­ vµo Trung Quèc ®¹i lôc, s¸ch tr¾ng ®· tiÕp tôc níi láng nh÷ng h¹n chÕ vÒ ®Çu t­ h¬n tr­íc. N¨m 1997, chÝnh quyÒn §µi Loan l¹i theo ®uæi chÝnh s¸ch “giíi cÊp dông nhÉn” (kh«ng nãng véi h·y nhÉn n¹i), vµo ngµy 15/7 thùc hiÖn chÕ ®Þnh l¹i “BiÖn ph¸p thÈm tra doanh nghiÖp ®Çu t­ vµo Trung Quèc ®¹i lôc”, nghiªm cÊm th­¬ng nh©n §µi Loan ®Çu t­ vµo Trung Quèc ®¹i lôc c¸c h¹ng môc nh­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, bÊt ®éng s¶n vµ ngµnh b¶o hiÓm, v.v..., h¹n chÕ kim ng¹ch c¸c h¹ng môc ®Çu t­ ®¬n lÎ kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 50 triÖu USD, ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp ®· niªm yÕt cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n §µi Loan ®Õn Trung Quèc ®¹i lôc ®Çu t­ th× thi hµnh “ChÕ ®é tØ lÖ nghÞch kim ng¹ch ®Çu t­”, tøc lµ nh÷ng doanh nghiÖp nµo cã tµi s¶n tÞnh cµng lín, sang Trung Quèc ®Çu t­ tØ lÖ kim ng¹ch tÝch lòy cµng thÊp. §ång thêi yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp §µi Loan khi sang Trung Quèc ®Çu t­ th× ph¶i ®¨ng ký víi chÝnh quyÒn §µi Loan nÕu kh«ng khi bÞ kiÓm tra sÏ bÞ ph¹t tõ 1 ®Õn 5 triÖu §µi tÖ. H¬n n÷a, chÝnh quyÒn §µi Loan c«ng khai cÊm c¸c doanh nghiÖp lín cña §µi Loan nh­ Taisu, Tongyi, v.v... cã nh÷ng dù ¸n ®Çu t­ lín ë Trung Quèc ®¹i lôc. Nh­ vËy, tõ diÔn biÕn sù ph¸t triÓn cña chÝnh s¸ch trao ®æi th­¬ng m¹i gi÷a hai bê trong nh÷ng n¨m qua cã thÓ thÊy, Trung Quèc ®¹i lôc lu«n cã th¸i ®é hoan nghªnh, tÝch cùc chñ ®éng ®èi víi c¸c th­¬ng nh©n §µi Loan ®Õn ®Çu t­ vµ lµm mäi viÖc ®Ó thóc ®Èy quan hÖ hîp t¸c ®Çu t­ gi÷a hai bê. Cßn chÝnh quyÒn §µi Loan th× l¹i cã th¸i ®é h¹n chÕ quan hÖ nµy ph¸t triÓn, nªn quan hÖ giao l­u gi÷a hai bê vÉn cßn gÆp nhiÒu vËt c¶n vÒ mÆt chÝnh s¸ch. §Õn nay, quan hÖ hîp t¸c ®Çu t­ cña hai bê vÉn ph¶i th«ng qua m¶nh ®Êt thø ba ®Ó gi¸n tiÕp tiÕn hµnh, quan hÖ nµy còng vÉn ë vµo tr¹ng th¸i gi¸n tiÕp ®¬n tÝnh. VÒ c¸c lÜnh vùc ®Çu t­ còng chÞu nhiÒu h¹n chÕ cña chÝnh quyÒn §µi Loan, hai bê vÉn ch­a h×nh thµnh nªn mèi quan hÖ hîp t¸c ®Çu t­ b×nh th­êng. III.3. §Æc ®iÓm ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan Theo thèng kª cña Trung Quèc ®¹i lôc, tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2001 vÒ lÜnh vùc ®Çu t­, th­¬ng nh©n §µi Loan ®· ®Çu t­ ë Trung Quèc ®¹i lôc trªn 50.000 dù ¸n ®Çu t­, víi vèn ph¸p ®Þnh v­ît qu¸ 50 tû USD, vµ vèn thùc tÕ ®¹t gÇn 30 tû USD. Trong sè tÊt c¶ c¸c c«ng ty cña §µi Loan, ­íc kho¶ng mét nöa ®· cã ®Çu t­ ë Trung Quèc, vµ trªn 40% dù ¸n ®Çu t­ ®· thu lîi nhuËn. §µi Loan ®· trë thµnh nhµ ®Çu t­ lín thø t­ cña Trung Quèc ®¹i lôc, chØ sau Hång K«ng, Mü vµ NhËt B¶n. Ng« HiÕn B©n, Xu thÕ ph¸t triÓn cña quan hÖ th­¬ng m¹i hai bê, “T¹p chÝ Ch©u ¸ ®­¬ng ®¹i”, Sè 1/2003, tr 38. C¸c th­¬ng nh©n §µi Loan ®Çu t­ ë Trung Quèc ®¹i lôc vÒ kÕt cÊu s¶n nghiÖp, quy m« ®Çu t­, khu vùc ph©n bè vµ h×nh thøc ®Çu t­ ®· biÓu hiÖn nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt, trong phÇn nµy ®Ò tµi sÏ tËp trung tr×nh bÇy vµ ph©n tÝch nh÷ng ®Æc ®iÓm ®ã nh»m thÓ hiÖn mét c¸ch toµn diÖn vÒ hiÖn tr¹ng ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan t¹i Trung Quèc ®¹i lôc. III.3.1. KÕt cÊu s¶n nghiÖp ®Çu t­ Trong giai ®o¹n ®Çu th­¬ng nh©n §µi Loan ®Çu t­ vµo §¹i lôc, mÆc dï c¸c ngµnh s¶n nghiÖp liªn quan t­¬ng ®èi réng lín, nh­ng phÇn lín ®Òu lµ c¸c s¶n nghiÖp truyÒn thèng cã hµm l­îng kü thuËt thÊp, gi¸ trÞ h¹n chÕ, nh­ ngµnh s¶n xuÊt giÇy, may mÆc, ®å ch¬i… ®a sè thuéc c¸c ngµnh s¶n nghiÖp chÕ biÕn tËp trung nhiÒu søc lao ®éng. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña qu¸ tr×nh ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan, lo¹i h×nh ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan ®· ph¸t triÓn ®Õn c¸c lo¹i h×nh nh­ lîi dông m«i tr­êng, khai khÈn ®Êt ®ai, chiÕm h÷u thÞ tr­êng, khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ lo¹i h×nh hîp t¸c kü thuËt. C¸c lÜnh vùc ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan ngoµi nh÷ng lÜnh vùc ®Çu t­ s¶n xuÊt ra cßn më réng ®Çu t­ ra c¸c lo¹i h×nh s¶n nghiÖp thø ba nh­ vui ch¬i gi¶i trÝ, th­¬ng nghiÖp, bÊt ®éng s¶n, dÞch vô tiÒn tÖ… vµ b¾t ®Çu lan sang c¸c lÜnh vùc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ khai th¸c n¨ng l­îng…. §Çu nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû 20, ngµnh ®iÖn tö trªn ®¶o §µi Loan ®· tõng b­íc ®em mét sè linh kiÖn ®iÖn tö cã tr×nh ®é thÊp ®Õn Trung Quèc s¶n xuÊt nh­ bµn phÝm, chuét, vá m¸y…, tÊt c¶ ®Òu lµ nh÷ng dù ¸n ®Õn Trung Quèc ®¹i lôc t­¬ng ®èi sím. Sau ®ã, c¸c lo¹i s¶n phÈm ®iÖn tö th«ng tin x©m nhËp thÞ tr­êng Trung Quèc còng nhanh chãng t¨ng cao, c¸c s¶n phÈm nh­ mµn h×nh TV, motherboard, m¸y tÝnh §µi Loan… còng chuyÓn sang Trung Quèc ®¹i lôc ®Çu t­ s¶n xuÊt víi tèc ®é t¨ng tr­ëng cao. §Õn ngµnh s¶n xuÊt m¸y vi tÝnh x¸ch tay - niÒm tù hµo cña ng­êi §µi Loan còng t¹o ra nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi “LÖnh cÊm ®Çu t­ vµo Trung Quèc ®¹i lôc” cña chÝnh quyÒn §µi Loan, liªn tôc ®­a ra nh÷ng dù ¸n ®Çu t­ vµo Trung Quèc ®¹i lôc. Ngµnh s¶n nghiÖp TFT-LCD míi ®­îc sinh ra ë §µi Loan hai n¨m, vµ ngµnh s¶n xuÊt m¸y ¶nh kü thuËt sè võa ®Çy 3 n¨m, cïng víi hai ®Çu tÇu lín lµ doanh nghiÖp “TÞch Phong” vµ “Phæ LËp NhÜ” còng ®Òu ®· chuyÓn hÕt sang Trung Quèc ®¹i lôc ®Çu t­. §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña kÕt cÊu s¶n nghiÖp lµ c¶ ba ngµnh s¶n nghiÖp lín ®Òu cã ®Çu t­ ë Trung Quèc, nh­ng ngµnh s¶n nghiÖp thø hai lµm chñ ®¹o, trong s¶n nghiÖp thø hai nµy th× l¹i lÊy ngµnh chÕ t¹o lµm chÝnh. Theo thèng kª cña §µi Loan, tÝnh ®Õn th¸ng 10/1995, th­¬ng nh©n §µi Loan ®Çu t­ vµo Trung Quèc trong ngµnh chÕ t¹o ®· chiÕm 80%, trong ®ã l¹i lÊy c¸c ngµnh ®iÖn tö ®iÖn khÝ, thùc phÈm vµ ®å uèng, chÕ phÈm nhùa, kim lo¹i c¬ b¶n, s¶n phÈm hãa häc vµ ngµnh m¸y mãc lµm nh÷ng ngµnh chñ ®¹o, chiÕm 59% tæng ®Çu t­ cña ngµnh chÕ t¹o Long VÜnh Khu, Quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ hai bê, Nxb Qu¶n lý kinh tÕ, 1998, tr 178. (xem b¶ng 1). Theo sè liÖu cña Trung Quèc, trong ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan ë thµnh phè B¾c Kinh, ngµnh chÕ t¹o ®· chiÕm 60%, nh÷ng dù ¸n cã quy m« ®Çu t­ t­¬ng ®èi lín tËp trung ë c¸c ngµnh thùc phÈm, chÕ phÈm nhùa, thiÕt bÞ vµ linh kiÖn m¸y mãc. §Çu t­ ë thñ ®« B¾c Kinh – trung t©m chÝnh trÞ, v¨n hãa cña Trung Quèc, tØ träng cña ngµnh chÕ t¹o cao ®¹t 60%, ë nh÷ng khu vùc kh¸c lÊy c«ng nghiÖp lµm chñ ®¹o th× tØ träng ®Çu t­ cña ngµnh chÕ t¹o còng cao tíi 80%. Long VÜnh Khu, Quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ hai bê, Nxb Qu¶n lý kinh tÕ, 1998, tr 179. B¶ng 1: C¸c ngµnh s¶n nghiÖp §µi Loan ®Çu t­ vµo Trung Quèc Ngµnh s¶n nghiÖp Kim ng¹ch (100 triÖu USD) Tû träng (%) Ngµnh chÕ t¹o 54,42 86,74 trong ®ã: §iÖn tö ®iÖn khÝ 18,55 29,57 Thùc phÈm vµ ®å uèng 10,46 16,67 ChÕ phÈm nhùa 9,18 14,63 ChÕ phÈm kim lo¹i 9,11 14,52 ChÕ phÈm phi kim lo¹i vµ kho¸ng s¶n 7,12 11,35 Ngµnh phi chÕ t¹o 8,31 13,25 Nguån: “NhËt b¸o kinh tÕ” §µi Loan, ngµy 27 th¸ng 1 n¨m 1998, (DÉn tõ: Long VÜnh Khu, Quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ hai bê, Nxb Qu¶n lý kinh tÕ, 1998, tr 179). Ph©n tÝch vÒ s¶n nghiÖp ®Çu t­, n¨m 2000 th­¬ng nh©n §µi Loan ®Çu t­ ë Trung Quèc ®¹i lôc nhiÒu nhÊt lµ ngµnh chÕ t¹o c¸c s¶n phÈm ®iÖn tö vµ ®iÖn m¸y, tæng vèn ®Çu t­ lµ 530 triÖu USD, chiÕm 42,92%, tiÕp ®Õn lµ c«ng nghiÖp luyÖn thÐp, vèn ®Çu t­ ®¹t 105 triÖu USD, chiÕm 8,34%, cßn l¹i lµ nh÷ng ngµnh hµng còng t­¬ng ®èi quan träng nh­ ngµnh chÕ t¹o s¶n phÈm nhùa, ngµnh thùc phÈm ®å uèng, ngµnh m¸y mãc tinh s¶o, v.v.... Nh×n vµo kim ng¹ch ®Çu t­ thèng kª cña c¸c n¨m, th× ngµnh chÕ t¹o c¸c s¶n phÈm ®iÖn tö vµ ®iÖn khÝ ®øng vÞ trÝ hµng ®Çu, tæng céng cã 330 triÖu USD, chiÕm 23,04%, tû träng t¨ng cao 1,91%. Ngµnh luyÖn kim vµ chÕ t¹o kim khÝ ®øng thø hai, lµ 123 triÖu USD, chiÕm 8,58%, tû träng gi¶m 0,37%. Thø ba lµ ngµnh chÕ t¹o thùc phÈm vµ ®å uèng lµ 122 triÖu USD, chiÕm 8,5% Cao HiÓu Quyªn, §Æc tr­ng ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n§µi Loan ë Trung Quèc ®¹i lôc, T¹p chÝ “VÊn ®Ò mËu dÞch quèc tÕ”, sè 2 n¨m 2002, tr 62. . Ngoµi ra, cßn cã ngµnh chÕ t¹o c¸c s¶n phÈm nhùa vµ ngµnh chÕ t¹o m¸y mãc tinh s¶o, v.v... Th­¬ng nh©n §µi Loan ®Çu t­ ë Trung Quèc ®¹i lôc lÊy ngµnh chÕ t¹o lµm chñ, vµ nã cã quan hÖ mËt thiÕt tíi ®éng c¬ ®Çu t­ cña §µi Loan ë Trung Quèc, cÊp bËc s¶n nghiÖp vµ nh©n tè chÝnh s¸ch h÷u quan. §éng c¬ ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan chñ yÕu lµ di chuyÓn c¬ së s¶n xuÊt ®Ó ®iÒu chØnh kÕt cÊu gi¸ thµnh, chó träng ®Õn lîi dông nguån kinh tÕ gi¸ rÎ cña Trung Quèc (chñ yÕu lµ søc lao ®éng vµ ®Êt ®ai) ®Ó gi¶m nhÑ ¸p lùc gi¸ thµnh s¶n xuÊt trªn ®¶o §µi Loan, vµ tiÕp tôc duy tr× thÞ phÇn vèn cã cña doanh nghiÖp, do vËy ®Çu t­ mang tÝnh s¶n xuÊt lµ chÝnh. III.3.2. Quy m« ®Çu t­ t¨ng tr­ëng nhanh tõ nhá ®Õn lín Tæng kim ng¹ch ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan ë Trung Quèc ®¹i lôc n¨m 1991 chØ lµ 3,43 tû USD, n¨m 1992 do cã sù ph¸t triÓn h¬n cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng Trung Quèc nªn kim ng¹ch ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan vµo Trung Quèc ®· t¨ng trªn 3,5 tû USD, v­ît qua tæng kim ng¹ch ®Çu t­ cña c¸c n¨m vµ Trung Quèc trë thµnh khu vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi lín nhÊt cña §µi Loan. Theo thèng kª cña Bé Kinh tÕ §µi Loan, tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2000, th­¬ng nh©n §µi Loan ®· ®Çu t­ vµo Trung Quèc ®¹t 22.782 dù ¸n, tæng kim ng¹ch ®Çu t­ ®¹t 15,61 tû USD, chiÕm kho¶ng 40% tû träng kim ng¹ch ®Çu t­ ra n­íc ngoµi cña §µi Loan. Theo thèng kª cña Trung Quèc, c¸c h¹ng môc ®Çu t­ theo hiÖp ®Þnh lµ 4.529 h¹ng môc, kim ng¹ch ®Çu t­ theo hiÖp ®Þnh ®¹t 46,51 tû USD, kim ng¹ch ®Çu t­ thùc tÕ ®¹t gÇn 25,3 tû USD. Xu thÕ t¨ng tr­ëng nhanh nµy kh«ng cã dÊu hiÖu chËm l¹i. Tõ n¨m 1993 ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan vµo Trung Quèc liªn tôc cã xu h­íng t¨ng tr­ëng, tuy sau n¨m 1997 chÞu t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ ch©u ¸, kim ng¹ch ®Çu t­ theo hîp ®ång vµ kim ng¹ch sö dông thùc tÕ cã gi¶m nh­ng lu«n ®øng ë vÞ trÝ cao, b×nh qu©n kim ng¹ch ®Çu t­ trong mét n¨m ë møc trªn 2,5 tû USD. Cao HiÓu Quyªn, §Æc tr­ng ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n§µi Loan ë Trung Quèc ®¹i lôc, T¹p chÝ “VÊn ®Ò mËu dÞch quèc tÕ”, sè 2 n¨m 2002, tr 63. XÝ nghiÖp võa vµ nhá cña §µi Loan chiÕm 98% tæng sè doanh nghiÖp §µi Loan. C¬ chÕ kinh doanh cña xÝ nghiÖp võa vµ nhá §µi Loan linh ho¹t, tÝnh thÝch øng cao vµ ®· thÓ hiÖn t¸c dông tiªn phong trong ®Çu t­ vµo Trung Quèc ®¹i lôc. Do ®ã th­¬ng nh©n §µi Loan ®Çu t­ vµo Trung Quèc trong thêi kú ®Çu chñ yÕu lµ xÝ nghiÖp võa vµ nhá lµ chÝnh, quy m« ®Çu t­ kh«ng lín. Nh÷ng xÝ nghiÖp võa vµ nhá theo lo¹i h×nh tËp trung nhiÒu søc lao ®éng §µi Loan ®Õn Trung Quèc ®Çu t­ do søc Ðp vÒ gi¸ thµnh s¶n xuÊt trªn ®¶o t¨ng cao. §©y l¹i lµ mét ®Æc ®iÓm kh¸c cho thÊy quy m« c¸c h¹ng môc ®Çu t­ cña §µi Loan ë Trung Quèc t­¬ng ®èi nhá. Theo sè liÖu thèng kª cña “NguyÖt b¸o thèng kª ®Çu t­ kiÒu bµo” cña Héi thÈm tra ®Çu t­ Bé Kinh tÕ §µi Loan, tÝnh ®Õn th¸ng 8/1995, dù ¸n ®Çu t­ nhá nhÊt cña §µi Loan ë Trung Quèc ®¹i lôc b×nh qu©n lµ 476.100 USD. TÊt nhiªn do sè liÖu thèng kª cña “NguyÖt b¸o thèng kª ®Çu t­ kiÒu bµo” thÊp, nªn kim ng¹ch ®Çu t­ b×nh qu©n trªn kh«ng thËt chÝnh x¸c, chØ lµ t­¬ng ®èi. Nh­ng quy m« ®Çu t­ cña §µi Loan ë Trung Quèc ®¹i lôc vÒ tæng thÓ lµ nhá, ®iÒu nµy kh«ng cÇn tranh c·i, v× theo kÕt qu¶ sè liÖu thèng kª cña Trung Quèc, th× quy m« b×nh qu©n cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ cña §µi Loan ë Trung Quèc còng chØ lµ 932.700 USD. Nh­ng tõ n¨m 1990 ®Õn nay, do Trung Quèc thóc ®Èy quèc tÕ hãa vµ thÞ tr­êng hãa nÒn kinh tÕ, tõng b­íc më cöa thÞ tr­êng trong n­íc vµ lÜnh vùc ®Çu t­, nªn ®éng c¬ ®Çu t­ cña c¸c th­¬ng nh©n §µi Loan b¾t ®Çu chuyÓn tõ ®¬n thuÇn lîi dông nguån nguyªn liÖu gi¸ rÎ gia c«ng xuÊt khÈu sang khai th¸c thÞ tr­êng trong n­íc, chñ thÓ ®Çu t­ tõ xÝ nghiÖp võa vµ nhá lµ chÝnh chuyÓn sang lÊy nh÷ng doanh nghiÖp lín lµm chñ ®¹o. Cïng víi hai sù chuyÓn biÕn nµy, quy m« c¸c dù ¸n ®Çu t­ ®· xuÊt hiÖn nh÷ng thay ®æi theo h­íng lín h¬n. HiÖn nay, khu vùc ®ång b»ng s«ng Tr­êng Giang ®· cã h¬n 400 doanh nghiÖp §µi Loan cã sè vèn ®Çu t­ v­ît qu¸ 10 triÖu USD, vèn ®Çu t­ ®¹t tõ 100 triÖu USD trë lªn ®· cã h¬n 10 doanh nghiÖp. Trong sè 100 doanh nghiÖp lín hµng ®Çu cña §µi Loan ®· cã h¬n 30 doanh nghiÖp ®Çu t­ ë Giang T«, cã 26 doanh nghiÖp ®Çu t­ ë Th­îng H¶i. Ngoµi ra, theo sè liÖu thèng kª cña §µi Loan, trong sè 358 c«ng ty §µi Loan ®· niªm yÕt cæ phiÕu lªn thÞ tr­êng, th× ®Õn th¸ng 6/1996 ®· cã 83 c«ng ty ®Çu t­ ë Trung Quèc, sè dù ¸n ®Çu t­ v­ît qu¸ 200 dù ¸n, kim ng¹ch ®Çu t­ ­íc ®¹t 1,4 tû USD, b×nh qu©n mçi dù ¸n ®Çu t­ kho¶ng 7 triÖu USD, s¶n nghiÖp ®Çu t­ bao gåm 17 lÜnh vùc: xi m¨ng, thùc phÈm, ®iÖn tö, hãa c«ng, nhùa, kÝnh gèm sø, gang thÐp, c¬ ®iÖn, vËn t¶i, mËu dÞch b¸ch hãa, v.v... Trong 82 c«ng ty ®· niªm yÕt cæ phiÕu cña §µi Loan ®Çu t­ ë Trung Quèc, th× 10 c«ng ty ®Çu cã ®Çu t­ nhiÒu nhÊt lÇn l­ît lµ: c«ng ty Thèng NhÊt, §µi Pha (c«ng ty kÝnh §µi Loan), ChÝnh T©n, B¶o Thµnh, Phóc MËu, Hoa T©n, Thanh B¶o, Thèng NhÊt Thùc NghiÖp, Trung Ph­ëng vµ KiÕn §¹i. B×nh qu©n kim ng¹ch ®Çu t­ cña 10 c«ng ty nµy kho¶ng 100 triÖu USD trë lªn. Long VÜnh Khu, Quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ hai bê, Nxb Qu¶n lý kinh tÕ, 1998, tr 179-180. TËp ®oµn quèc tÕ §Ønh T©n ®· lÊy m× ¨n liÒn “Khang s­ chuyÒn” ®Ó tiÕn vµo thÞ tr­êng Trung Quèc tõ n¨m 1992 vµ ®­îc coi lµ ngµnh thùc phÈm lín nhÊt Trung Quèc ®¹i lôc. TËp ®oµn ®· thµnh lËp 180 phßng kinh doanh t¹i 120 thµnh phè cña Trung Quèc, cã 144 kho hµng vµ ®Çu t­ kh¸ch s¹n, cöa hµng thùc phÈm ¨n nhanh vµ siªu thÞ 3C v.v… tæng vèn ®Çu t­ ®· ®¹t 300 triÖu USD. Nhµ m¸y s¶n xuÊt m¸y vi tÝnh §¹i §ång Ng« Giang ®Õn cuèi n¨m 2001 míi b¾t ®Çu ®i vµo khëi ®éng nh­ng ®· trë thµnh mét c¬ së s¶n xuÊt m¸y vi tÝnh c¸ nh©n lín nhÊt toµn cÇu. Cao HiÓu Quyªn, §Æc tr­ng ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n§µi Loan ë Trung Quèc ®¹i lôc, T¹p chÝ “VÊn ®Ò mËu dÞch quèc tÕ”, sè 2 n¨m 2002, tr 63-64. C¸c c«ng ty lín cña §µi Loan ®Õn Trung Quèc ®Çu t­ t¨ng cao, ch¾c ch¾n nã sÏ kÐo theo sù n©ng cÊp s¶n nghiÖp ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan, tiÕn thªm mét b­íc trong ph¸t triÓn quan hÖ giao l­u hîp t¸c kinh tÕ gi÷a hai bê eo biÓn §µi Loan. III.3.3. Khu vùc ®Çu t­ tõ vïng duyªn h¶i vµo néi ®Þa Tr­íc nh÷ng n¨m 1990, do khu vùc duyªn h¶i ®«ng nam më cöa t­¬ng ®èi sím, cïng víi nh©n duyªn vµ ®Þa duyªn cña vïng nµy, nªn thêi kú ®Çu c¸c doanh nghiÖp §µi Loan ®Õn Trung Quèc ®Çu t­ chñ yÕu tËp trung ë hai tØnh Phóc KiÕn vµ Qu¶ng §«ng. Khi ®ã c¸c th­¬ng nh©n §µi Loan ®Õn hai tØnh nµy ®Çu t­ chØ lµ lîi dông gi¸ lao ®éng vµ gi¸ ®Êt rÎ ë ®©y, lÊy ph­¬ng thøc “Tam lai nhÊt bæ” ®Ó tiÕn hµnh gia c«ng xuÊt khÈu, chÕ t¹o mét c¸ch ®¬n gi¶n c¸c s¶n phÈm tËp trung nhiÒu søc lao ®éng, chñ thÓ ®Çu t­ phÇn lín lµ xÝ nghiÖp võa vµ nhá, quy m« cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ t­¬ng ®èi nhá. Tõ niªn ®¹i 90, nhÊt lµ sau bµi ph¸t biÓu cña ®ång chÝ §Æng TiÓu B×nh khi tuÇn du ph­¬ng nam, cïng víi qu¸ tr×nh c¶i c¸ch më cöa kinh tÕ Trung Quèc ®i vµo chiÒu s©u th× quy m« ®Çu t­ cña §µi Loan ë Trung Quèc b¾t ®Çu t¨ng lªn, vµ khu vùc ®Çu t­ dÇn dÇn më réng ph¸t triÓn ra l­u vùc Tr­êng Giang lÊy Phè §«ng lµm trung t©m vµ c¸c thµnh phè lín ë phÝa b¾c nh­ B¾c Kinh, Thiªn T©n, v.v... Träng t©m ®Çu t­ dÇn dÇn tõ duyªn h¶i §«ng Nam chuyÓn sang khu vùc ®ång b»ng s«ng Tr­êng Giang (ba tØnh Giang T«, Th­îng H¶i vµ ChiÕt Giang). Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ tõ duyªn h¶i ®Õn néi ®Þa lµ chÝnh s¸ch ®· ®­îc ®Þnh h×nh cña c«ng cuéc më cöa ®èi ngo¹i cña Trung Quèc, ®ång thêi còng ®· thu hót th­¬ng nh©n §µi Loan ®Õn ®Çu t­, céng thªm m«i tr­êng tèt ®Ñp vµ nguån tµi nguyªn phong phó cña Trung Quèc khiÕn cho th­¬ng nh©n §µi Loan ®ua nhau ®Õn Trung Quèc ®Çu t­. Trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90, tæng sè dù ¸n ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan ë khu vùc ®ång b»ng s«ng Tr­êng Giang ®¹t 11.000 dù ¸n, tæng sè vèn ph¸p ®Þnh ®¹t 16,405 tû USD, lÇn l­ît chiÕm 1/3 tæng sè dù ¸n ®Çu t­ vµ 1/2 tæng sè vèn ph¸p ®Þnh cña th­¬ng nh©n §µi Loan ®­îc Trung Quèc phª chuÈn. Nh×n vµo quy m« ®Çu t­ cña c¸c dù ¸n, th× ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan ë khu vùc ®ång b»ng s«ng Tr­êng Giang cã quy m« b×nh qu©n cña c¸c dù ¸n cao h¬n møc b×nh qu©n cña toµn quèc ®¹t 1.485.000 USD, ®©y cã nguyªn nh©n cña sù kh¸c biÖt vÒ ®Þa lý kinh tÕ vµ nh©n tè thêi gian trong ®ã. Khu vùc l­u vùc s«ng Tr­êng Giang n»m ë vµnh ®ai hoµng kim cña kinh tÕ Trung Quèc ®¹i lôc, cã lÞch sö l©u ®êi vÒ c¸c c¬ së c«ng nghiÖp vµ ®iÒu kiÖn giao th«ng, th«ng tin thuËn lîi, céng thªm vµo ®Çu thËp kû 90 thùc hiÖn kÕ ho¹ch më khu khai ph¸t Phè §«ng Th­îng H¶i, kÐo kinh tÕ c¶ vïng lªn mét ®iÓm ph¸t triÓn cao h¬n (xem b¶ng 2 vµ 3). Long VÜnh Khu, Quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ hai bê, Nxb Qu¶n lý kinh tÕ, 1998, tr 182-183. B¶ng 2: §µi Loan phª chuÈn th­¬ng nh©n ®Õn Trung Quèc ®¹i lôc ®Çu t­ t¹i 6 khu vùc chÝnh vµ 5 ngµnh s¶n nghiÖp. (Tõ 1/1991 ®Õn 12/1995) Khu vùc Sè dù ¸n Kim ng¹ch ®Çu t­ (a) B×nh qu©n kim ng¹ch dù ¸n ®Çu t­ (b) Ngµnh s¶n nghiÖp Sè dù ¸n Kim ng¹ch ®Çu t­ (a) Qu¶ng §«ng 3.640 16,86 463,2 §iÖn tö ®iÖn khÝ 1.495 8,82 Giang T« 2.514 16,78 667,4 Thùc phÈm ®å uèng 942 6,53 Th­îng H¶i 1.313 8,29 631,3 ChÕ phÈm nhùa 1.199 5,79 Phóc KiÕn 1.794 7,77 433,1 Kim lo¹i c¬ b¶n 939 4,83 Hµ B¾c 780 3,64 466,6 S¶n phÈm hãa häc 749 3,85 ChiÕt Giang 587 2,62 446,3 --- --- --- Chó thÝch: (a): ®¬n vÞ 100 triÖu USD ; (b) ®¬n vÞ 1000 USD. Nguån: Héi thÈm tra ®Çu t­ Bé Kinh tÕ §µi Loan, (dÉn tõ: Long VÜnh Khu, Quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ hai bê, Nxb Qu¶n lý kinh tÕ, 1998, tr 182). B¶ng 3: Trung Quèc phª chuÈn kim ng¹ch ®Çu t­ cña §µi Loan t¹i 6 khu vùc lín cña Trung Quèc Khu vùc Sè dù ¸n Kim ng¹ch ®Çu t­ (100 triÖu USD) B×nh qu©n kim ng¹ch dù ¸n ®Çu t­ (1000 USD) Qu¶ng §«ng 7.800 100,00 1.282,0 Giang T« 5.800 74,60 1.286,2 Phóc KiÕn 4.170 68,00 1.630,6 Th­îng H¶i 2.842 47,45 1.669,5 ChiÕt Giang 2.400 42,00 1.750,0 S¬n §«ng 3.100 26,00 838,7 Chó thÝch: Sè liÖu cña Th­îng H¶i tÝnh ®Õn 9/1995; Giang T« tÝnh ®Õn 12/1995; Qu¶ng §«ng, Phóc KiÕn tÝnh ®Õn 8/1996; ChiÕt Giang, S¬n §«ng tÝnh ®Õn 7/1996. Nguån: Long VÜnh Khu, Quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ hai bê, Nxb Qu¶n lý kinh tÕ, 1998, tr 183. N¨m 1999, theo ph©n tÝch t×nh h×nh ®Çu t­ vµo c¸c tØnh, th­¬ng nh©n §µi Loan ®Çu t­ vµo Trung Quèc ®¹i lôc chñ yÕu tËp trung vµo c¸c tØnh Qu¶ng §«ng, Giang T«, ChiÕt Giang, Phóc KiÕn, Hµ B¾c, kim ng¹ch ®Çu t­ lÇn l­ît lµ 500 triÖu USD (chiÕm 39,92%), 475 triÖu USD (chiÕm 37,92%), 75,86 triÖu USD (chiÕm 6,06%), 58,9 triÖu USD (chiÕm 4,7%), 57,28 triÖu USD (chiÕm 4,57%). Tû träng cña tæng kim ng¹ch ®Çu t­ trong n¨m tØnh nµy chiÕm 93,17% tæng vèn ®Çu t­. Tõ ®ã cã thÓ thÊy, khu vùc ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan ë Trung Quèc ®¹i lôc rÊt tËp trung, h¬n n÷a l¹i tËp trung chñ yÕu ë khu vùc duyªn h¶i §«ng nam. Nh­ng ë ba tØnh Qu¶ng §«ng, Phóc KiÕn vµ H¶i Nam n¨m 1999 tæng vèn ®Çu t­ phª chuÈn ®· gi¶m lÇn l­ît lµ 0,6%, 2,71% vµ 0,608% so víi n¨m 1998; ng­îc l¹i, hai tØnh Giang T« vµ Hµ B¾c tû lÖ ®Çu t­ ®­îc phª chuÈn t¨ng 3,7% vµ 0,3%. VÒ thµnh phè ®Çu t­, th­¬ng nh©n §µi Loan ®· ®Çu t­ chñ yÕu vµo 5 thµnh phè lín cña Trung Quèc lµ Th­îng H¶i, §«ng Hoan, Qu¶ng Ch©u, Th©m QuyÕn, H¹ M«n, kim ng¹ch ®Çu t­ lÇn l­ît lµ 144 triÖu USD (chiÕm 12,02% tæng kim ng¹ch), 130 triÖu USD (chiÕm 10,86%), 93,47 triÖu USD (chiÕm 7,81%), 83,22 triÖu USD (chiÕm 6,96%), 26,39 triÖu USD (chiÕm 2,2%). Vèn ®Çu t­ cña 5 thµnh phè lín chiÕm 39,85% tæng vèn ®Çu t­ cña §µi Loan vµo Trung Quèc ®¹i lôc. Cao HiÓu Quyªn, §Æc tr­ng ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n§µi Loan ë Trung Quèc ®¹i lôc, T¹p chÝ “VÊn ®Ò mËu dÞch quèc tÕ”, sè 2 n¨m 2002, tr 63-64. §iÒu nµy cµng thÓ hiÖn tÝnh tËp trung vµ tÝnh khu vùc cña th­¬ng nh©n §µi Loan khi ®Çu t­ vµo Trung Quèc ®¹i lôc. III.3.4. H×nh thøc ®Çu t­ ®a d¹ng H×nh thøc ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan ë Trung Quèc ®¹i lôc cïng víi sù thay ®æi cña thêi gian mµ cã sù kh¸c biÖt. Tõ tÝnh chÊt cña ho¹t ®éng kinh doanh cña §µi Loan ë Trung Quèc cã thÓ thÊy, ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan còng kh«ng n»m ngoµi mÊy h×nh thøc nh­ 100% vèn n­íc ngoµi, liªn doanh, hîp doanh vµ “tam lai nhÊt bæ”..., trong ®ã hai h×nh thøc hîp doanh vµ “tam lai nhÊt bæ” ®· tõng lµ h×nh thøc ho¹t ®éng kinh doanh chñ yÕu nhÊt cña doanh nghiÖp §µi Loan, cßn hiÖn nay h×nh thøc doanh nghiÖp 100% vèn §µi Loan th× cµng ngµy cµng nhiÒu, cïng víi sù xuÊt hiÖn c¸c doanh nghiÖp liªn doanh ®Çu t­ h¹ng trung b×nh, h×nh thµnh c¸c m« thøc ho¹t ®éng tËp ®oµn hãa, chØnh thÓ hãa, vµ khu vùc hãa. Thêi h¹n ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan còng dÇn theo h­íng kÐo dµi. RÊt nhiÒu doanh nghiÖp §µi Loan ®Çu t­ ë Trung Quèc ®¹i lôc ®Òu kh«ng chØ cã 1 dù ¸n, mµ gåm nhiÒu dù ¸n kh¸c nhau, nh÷ng dù ¸n nµy võa cã thÓ lµ hîp doanh còng võa cã thÓ lµ 100% vèn n­íc ngoµi. MÆt kh¸c, ph­¬ng thøc hîp doanh l¹i cã thÓ lµ mét hoÆc mÊy lo¹i trong nh÷ng lo¹i h×nh thøc sau: Bá vèn, thiÕt bÞ cïng lo¹i víi nhµ m¸y cò cña Trung Quèc ®¹i lôc ®Ó hîp doanh, nh»m më réng s¶n l­îng vµ l­îng tiªu thô cña nhµ m¸y nµy cña Trung Quèc ®¹i lôc. LÊy thiÕt bÞ hîp doanh víi nhµ x­ëng vµ ®Êt ®ai cña Trung Quèc ®¹i lôc, ®Ó x©y dùng xÝ nghiÖp míi, s¶n xuÊt s¶n phÈm míi. LÊy thiÕt bÞ cò gi¸ rÎ cña §µi Loan vËn chuyÓn sang nhµ m¸y cña Trung Quèc. VÒ con ®­êng tiÒn vèn cña §µi Loan ®i vµo Trung Quèc ®¹i lôc, do ¶nh h­ëng bëi nh÷ng chÝnh s¸ch h¹n chÕ cña chÝnh quyÒn §µi Loan (nhÊt lµ kh«ng cho phÐp trùc tiÕp “tam th«ng” víi Trung Quèc), trong giai ®o¹n ®Çu, c¸c dù ¸n bÊt kÓ lµ lín hay nhá, ®a sè ®Òu ph¶i lÊy h×nh thøc th«ng qua m¶nh ®Êt thø ba gi¸n tiÕp ®Çu t­ vµo Trung Quèc lµm h×nh thøc chñ yÕu. Sau nµy cïng víi nh÷ng chÝnh s¸ch thay ®æi cëi më h¬n cña chÝnh quyÒn §µi Loan, nh÷ng dù ¸n cã quy m« võa vµ nhá sau khi qua thÈm ®Þnh phª chuÈn cã thÓ tiÕn hµnh ®Çu t­ trùc tiÕp, nh­ng nh÷ng dù ¸n ®Çu t­ cã quy m« t­¬ng ®èi lín vÉn ph¶i lÊy h×nh thøc gi¸n tiÕp lµ chÝnh. VÝ dô nh­ ph­¬ng thøc cña C«ng ty Hoa LÖ ®· lµm, cïng mét lóc vËn dông mÊy lo¹i h×nh thøc ®Ó hîp doanh víi phÝa Trung Quèc x©y dùng nhµ m¸y lËp nghiÖp. Nh­, n¨m 1993 c«ng ty Hoa T©n LÖ Hoa b¾t ®Çu ®Õn Trung Quèc ®Çu t­ ®· th«ng qua Hång K«ng vµ quÇn ®¶o British Virgin thuéc ch©u Mü La Tinh ®Ó ®Çu t­ vµo Trung Quèc ®¹i lôc. Cßn tËp ®oµn Tr­êng Vinh th× lÊy danh nghÜa cña c«ng ty ®Çu t­ Panama VÜnh Hoa ®Ó ®Çu t­ vµo Trung Quèc, v.v... III.3.5. Qu¶n lý nguån nh©n lùc b¶n ®Þa Tuy nh÷ng n¨m gÇn ®©y §µi Loan ®· dèc søc vµo t¨ng c­êng cho nghiªn cøu c¬ së, nh­ng trong thêi gian nhÊt ®Þnh, sù thiÕu hôt nguån nh©n tµi vÒ khoa häc kü thuËt ®· k×m chÕ qu¸ tr×nh n©ng cao tr×nh ®é khoa häc kü thuËt vµ khã ®­îc kh¾c phôc, tõ ®ã ®· dÉn tíi nhu cÇu cña th­¬ng nh©n §µi Loan ®èi víi c¸c c¬ quan khoa häc, nh©n tµi kü thuËt vµ n¨ng lùc nghiªn cøu c¬ së cña Trung Quèc ®¹i lôc. Nh÷ng n¨m qua, khi th­¬ng nh©n §µi Loan ®Çu t­ vµo Trung Quèc, th× tû träng lîi dông nguån nh©n lùc khoa häc kü thuËt ®· thÓ hiÖn xu thÕ t¨ng cao râ rÖt. Nguån nh©n tµi khoa häc kü thuËt cña Trung Quèc ®· cã søc hót lín ®èi víi c¸c doanh nghiÖp §µi Loan. Theo b¶n tin cña “TuÇn b¸o kinh tÕ Hång K«ng”: gi¸ thµnh thuª nh©n viªn nghiªn cøu khoa häc ë Trung Quèc ®¹i lôc chØ b»ng 1/10 gi¸ thµnh ë §µi Loan. Cïng víi viÖc kh«ng ngõng më réng vµ t¨ng c­êng ®Çu t­ cña c¸c s¶n nghiÖp kü thuËt cao §µi Loan ®Çu t­ vµo Trung Quèc, thu hót vµ sö dông nguån nh©n tµi cã tr×nh ®é khoa häc kü thuËt cña Trung Quèc lµ lùa chän tÊt yÕu cña th­¬ng nh©n §µi Loan. C¸c c«ng ty lín §µi Loan, nhÊt lµ c¸c c«ng ty phÇn mÒm ®Òu ®ua nhau mêi nh÷ng nh©n tµi khoa häc kü thuËt cña Trung Quèc ®¹i lôc, vµ thµnh lËp trung t©m nghiªn cøu nh»m nghiªn cøu t×m ra nh÷ng kü thuËt míi vµ s¶n phÈm míi. H¬n n÷a, møc ®é coi träng nguån nh©n tµi ë ®©y ngµy cµng lín, ®· coi hä lµ nh÷ng nh©n tµi nghiªn cøu ph¸t triÓn kh«ng thÓ thiÕu cña doanh nghiÖp. kÕt luËn Víi nh÷ng tr×nh bÇy vÒ chÝnh s¸ch vµ ®Æc ®iÓm ®Çu t­ ë trªn, chóng ta cã thÓ thÊy râ, quan hÖ hîp t¸c ®Çu t­ gi÷a hai bê ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh qu¶ nhÊt ®Þnh, tuy nhiªn còng ®ang tån t¹i mét sè vÊn ®Ò. §Ó quan hÖ kinh tÕ hai bê eo biÓn §µi Loan cïng ph¸t triÓn phån vinh h¬n, hai bê cÇn ph¶i dùa trªn c¬ së nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc t¨ng c­êng hîp t¸c, nç lùc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cßn tån t¹i ¶nh h­ëng xÊu tíi quan hÖ hîp t¸c ®Çu t­ gi÷a hai bê, nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c ®Çu t­ tèt ®Ñp h¬n trong t­¬ng lai. Trong h¬n 20 n¨m qua, quan hÖ hîp t¸c ®Çu t­ gi÷a hai bê vÒ c¬ b¶n lµ mèi quan hÖ hai bªn cïng cã lîi, vµ mang tÝnh t­¬ng hç cao, nã cã t¸c dông thóc ®Èy nÒn kinh tÕ cña c¶ hai bªn cïng ph¸t triÓn. TÝnh ®Õn nay, quan hÖ hîp t¸c ®Çu t­ gi÷a hai bê ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu chñ yÕu thÓ hiÖn ë nh÷ng ph­¬ng diÖn sau: Thø nhÊt, quan hÖ cïng phô thuéc lÉn nhau cña nÒn kinh tÕ hai bªn b­íc ®Çu ®­îc h×nh thµnh. HiÖn nay, §µi Loan ®· trë thµnh b¹n hµng mËu dÞch lín thø n¨m cña Trung Quèc, vµ lµ thÞ tr­êng nhËp khÈu lín thø hai; cßn Trung Quèc còng trë thµnh thÞ tr­êng xuÊt khÈu lín thø hai cña §µi Loan vµ lµ thÞ tr­êng xuÊt siªu mËu dÞch lín nhÊt cña §µi Loan. §ång thêi, §µi Loan ®· trë thµnh nhµ ®Çu t­ lín thø t­ cña Trung Quèc ®¹i lôc, chØ sau Hång K«ng, Mü vµ NhËt B¶n. Thø hai, cã t¸c dông thóc ®Èy nhÊt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ Trung Quèc ®¹i lôc. Th­¬ng nh©n §µi Loan kh«ng ngõng ®Õn Trung Quèc ®¹i lôc ®Çu t­, vµ cã t¸c dông tÝch cùc nhÊt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña nh÷ng khu vùc mµ hä tíi, chñ yÕu cã 3 t¸c dông sau: mét lµ, ®· t¹o ra nhiÒu c¬ héi viÖc lµm cho Trung Quèc ®¹i lôc, nÕu nh­ mçi doanh nghiÖp §µi Loan b×nh qu©n sö dông 100 nh©n c«ng lao ®éng, th× c¬ héi viÖc lµm mµ nh÷ng doanh nghiÖp nµy ®em l¹i cho Trung Quèc ®· lªn tíi h¬n 3 triÖu viÖc lµm; hai lµ, doanh nghiÖp §µi Loan còng cã cèng hiÕn nhÊt ®Þnh cho nguån thu nhËp tµi chÝnh cña ®Þa ph­¬ng së t¹i; ba lµ, doanh nghiÖp §µi Loan ®· ®em ®Õn kü thuËt vµ kinh nghiÖm qu¶n lý. Thø ba, ®· thóc ®Èy viÖc tiÕn hµnh mét c¸ch thuËn lîi chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ vµ n©ng cÊp s¶n nghiÖp §µi Loan. Tõ gi÷a nh÷ng n¨m 1980 §µi Loan tiÕn hµnh n©ng cÊp s¶n nghiÖp ®Õn nay, mét l­îng lín nh÷ng s¶n nghiÖp tËp trung nhiÒu søc lao ®éng do bÞ mÊt ­u thÕ c¹nh tranh vµ ®· bÞ ®µo th¶i, nh­ng nh÷ng ngµnh s¶n nghiÖp nµy l¹i kh«ng do vËy mµ ph¶i ®ãng cöa, mµ hä ®· chuyÓn h­íng ®Çu t­ sang n­íc ngoµi ®Ó t×m kiÕm sù “håi xu©n” cña doanh nghiÖp, trong ®ã phÇn lín lµ chuyÓn h­íng sang ®Çu t­ ë Trung Quèc ®¹i lôc. Hä lîi dông ­u thÕ gi¸ thµnh lao ®éng thÊp ë Trung Quèc ®Ó tiÕp tôc ph¸t triÓn, h¬n n÷a ®a sè l¹i thu ®­îc hiÖu qu¶ cao tõ ho¹t ®éng ®Çu t­. Nh÷ng s¶n nghiÖp lo¹i nµy chuyÓn sang Trung Quèc ®¹i lôc ®Çu t­ tiÕp tôc ph¸t triÓn ®· cã ¶nh h­ëng tÝch cùc ®èi víi nÒn kinh tÕ §µi Loan ë ba ph­¬ng diÖn sau: mét lµ, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho §µi Loan tiÕn hµnh viÖc ph©n phèi l¹i nguån tµi nguyªn hoÆc ®iÒu chØnh kÕt cÊu ®Ó thóc ®Èy n©ng cÊp s¶n nghiÖp; hai lµ, lµm cho c¸c doanh nghiÖp trong s¶n nghiÖp bÞ ®µo th¶i nµy cña §µi Loan kh«ng bÞ ph¸ s¶n, vµ nh÷ng thiÖt h¹i khi tiÕn hµnh chuyÓn ®æi lµ thÊp nhÊt, ®ång thêi, doanh nghiÖp cã thÓ tiÕp tôc duy tr× vµ ph¸t triÓn, nh÷ng kho¶n vay ng©n hµng vÉn cã thÓ tr¶ nî ®­îc, lµm cho tØ lÖ tµi kho¶n nî tõ doanh nghiÖp cña ng©n hµng kh«ng cao; ba lµ, do l­îng lín doanh nghiÖp §µi Loan ®Õn Trung Quèc ®Çu t­ sÏ thóc ®Èy l­îng lín trang thiÕt bÞ vµ nguyªn liÖu tõ §µi Loan xuÊt khÈu sang Trung Quèc ®· t¹o cho §µi Loan thu ®­îc kim ng¹ch xuÊt siªu mËu dÞch lín, nã cã ®ãng gãp rÊt lín cho tµi kho¶n v·ng lai liªn tôc t¨ng cao vµ viÖc tÝch tr÷ ngo¹i hèi cña §µi Loan. Thø t­, ngoµi nh÷ng thµnh tùu vÒ kinh tÕ kÓ trªn, ®èi víi Trung Quèc, viÖc t¹o dùng ®­îc lßng tin tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp tiÕn tíi lan réng ra ®ång bµo §µi Loan ®èi víi chÝnh s¸ch më cöa cña Trung Quèc lµ mét thµnh tùu lín vÒ t­ t­ëng, tõ ®ã t¹o tiÒn ®Ò thuËn lîi cho viÖc thùc thi chÝnh s¸ch “mét n­íc hai chÕ ®é” ®èi víi §µi Loan. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu mµ hai bªn ®· ®¹t ®­îc trong quan hÖ hîp t¸c ®Çu t­ vÉn cßn tån t¹i kh«ng Ýt nh÷ng vÊn ®Ò ®ang c¶n trë mèi quan hÖ nµy ph¸t triÓn nh­: chÝnh quyÒn §µi Loan d­íi gãc ®é chÝnh trÞ ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch h¹n chÕ c¸c doanh nghiÖp lín cña §µi Loan vµo Trung Quèc ®Çu t­; quan hÖ hîp t¸c gi÷a hai bªn ë cÊp ®é thÊp, c¸c s¶n nghiÖp ®Õn Trung Quèc ®Çu t­ chñ yÕu lµ c¸c s¶n nghiÖp tËp trung nhiÒu søc lao ®éng nªn quan hÖ hai bê chØ ë møc ®é thÊp; ngoµi ra, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, gi¸ nh©n c«ng lao ®éng ë Trung Quèc ®ang cã xu h­íng t¨ng cao, cïng víi nh÷ng yªu cÇu ®ßi hái cao vÒ m«i tr­êng cña ng­êi d©n, v.v.... còng lµ nh÷ng yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan t¹i Trung Quèc. N Tµi liÖu tham kh¶o ===== N ===== Long VÜnh Khu, Quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ hai bê, Nxb Qu¶n lý kinh tÕ, 1998. Liªu Thiªn NhiÖm, §iÓm mÆt c¸c c«ng ty ë Trung Quèc ®¹i lôc, “T¹p chÝ Th«ng th­¬ng nghiÖp Trung Quèc” §µi Loan, 7/1996. Cao HiÓu Quyªn, §Æc tr­ng ®Çu t­ cña th­¬ng nh©n §µi Loan ë Trung Quèc ®¹i lôc, T¹p chÝ “VÊn ®Ò mËu dÞch quèc tÕ”, sè 2 n¨m 2002. Ng« HiÕn B©n, Xu thÕ ph¸t triÓn cña quan hÖ th­¬ng m¹i hai bê, “T¹p chÝ Ch©u ¸ ®­¬ng ®¹i”, Sè 1/2003. Giang Tr¹ch D©n, VÊn ®Ò §µi Loan cña Trung Quèc, NXB Cöu Ch©u, B¾c Kinh, 9/1998. TrÇm §an D­¬ng, H¹ Qu¶i Niªn, Më réng quan hÖ kinh tÕ víi §µi Loan, thóc ®Èy hai bê thèng nhÊt hßa b×nh, “T¹p chÝ Kinh tÕ ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng” (Phóc Ch©u), sè 33~37-2/1999. Lý Lîi, §Æc ®iÓm vµ xu thÕ cña th­¬ng nh©n §µi Loan ®Çu t­ vµo Trung Quèc trong thêi gian gÇn ®©y, “Nghiªn cøu kinh tÕ ®èi ngo¹i”, B¾c Kinh, Phßng nghiªn cøu chÝnh s¸ch Bé hîp t¸c kinh tÕ mËu dÞch ®èi ngo¹i, ngµy 30/1/2003. V­¬ng KiÕn D©n, L­u Ngäc Xu©n, Xu thÕ míi trong quan hÖ kinh tÕ hai bê, “Hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ”, B¾c Kinh, sè 10-2002. Hoµng Mai Ba, Quan hÖ qua l¹i vµ triÓn väng ®Çu t­ cña hai bê eo biÓn, “Hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ”, B¾c Kinh, sè 10-2002. T¹ V¨n Vò, DiÖp KiÕn L­îng, Tæng thuËt héi th¶o häc thuËt triÓn väng quan hÖ kinh tÕ hai bê trong thÕ kû 21, “§éng th¸i kinh tÕ häc”, B¾c Kinh, sè 45~48-6/2002. Ng« N¨ng ViÔn, Qu¸n triÖt chñ tr­¬ng 8 ®iÓm, thóc ®Èy quan hÖ hai bê, “T¹p chÝ Nghiªn cøu §µi Loan hiÖn ®¹i”, sè 1-2003. TrÇn H­íng Th«ng, Lùa chän c¬ chÕ hîp t¸c kinh tÕ hai bê vµ chÕ ®é khung, “Nghiªn cøu §µi Loan hiÖn ®¹i”, Phóc Ch©u, sè 1-2003.