Đề tài Nguyên nhân, thực trạng và giải pháp cần thiết chống Đô la hoá trong nền kinh tế nước ta

lêi më ®Çu Ngµy 9/01/2001, Tæng thèng Ecuador chÊp nhËn ®ång dollar MÜ (USD) lµ mét c«ng cô tiÒn tÖ chÝnh thøc, hîp ph¸p. Ngµy nay, trong mét thêi ®¹i ph¸t triÓn nh­ vò b·o víi sù t¨ng tr­ëng nhanh chãng cña th­¬ng m¹i thÕ giíi, hÇu hÕt c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®Òu cã nhu cÇu vÒ mét ®ång tiÒn m¹nh (USD lµ mét trong sè ®ã). Vµ v× vËy nh÷ng sù kiÖn vÒ viÖc ph¸ gi¸ ®ång tiÒn n­íc nµo ®ã so víi ®ång USD hay chÊp nhËn USD ®­îc l­u hµnh mét c¸ch réng r·i trªn ®Êt n­íc ®ã kh«ng cßn lµ qu¸ xa l¹ víi chóng ta. Ng­êi ta gäi hiÖn t­îng ®ã b»ng thuËt ng÷ “Dollar ho¸”, song ®Ó hiÓu ®­îc b¶n chÊt còng nh­ mÆt tÝch cùc hay tiªu c­c cña nã hoµn toµn kh«ng ph¶i vÊn ®Ò ®¬n gi¶n. Víi vÞ thÕ cña mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, ViÖt Nam ®ang vÊp ph¶i bao vÊn ®Ò nan gi¶i, khã kh¨n trong ®ã cã vÊn ®Ò vÒ ®ång vèn ®Çu t­. ViÖc thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp tõ n­íc ngoµi, khuyÕn khÝch ng­êi ViÖt Nam ë n­íc ngoµi göi tiÒn vÒ n­íc ®Ó gãp phÇn thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ®· lµm cho luång vèn ngo¹i tÖ ch¶y m¹nh vµo trong n­íc. Thªm vµo ®ã, t©m lý ­a chuéng ®ång USD cña ng­êi d©n ViÖt Nam khiÕn ®ång USD ngµy cµng bµnh tr­íng vµ viÖc sö dông USD trong c¸c giao dÞch hµng ngµy ngµy cµng phæ biÕn. NÕu cø sö dông USD ngµy mét nhiÒu h¬n trªn thÕ giíi, ®ång tiÒn nµy sÏ trë thµnh quèc tÕ ho¸ m¹nh h¬n trong ®iÒu kiÖn toµn cÇu ho¸. Chóng ta ®ang xóc tiÕn qu¸ tr×nh héi nhËp víi thÕ giíi nh­ng vÉn ph¶i gi÷ ®­îc vÞ thÕ cña mét n­ãc ®éc lËp, cã chñ quyÒn riªng. Thõa nhËn r»ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang trong t×nh tr¹ng dollar ho¸, mµ cô thÓ h¬n lµ dollar ho¸ tiÒn göi, bëi mét vµi n¨m gÇn ®©y c¸c Ng©n hµng ø thõa vèn ngo¹i tÖ kh«ng cho vay ®­îc trong khi nÒn kinh tÕ ®ang cÇn vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn lµ mét thùc tr¹ng ®¸ng buån. C¸c nhµ kinh tÕ hµng ®Çu thÕ giíi cho r»ng: C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nªn dollar ho¸ nÒn kinh tÕ hoµn toµn hay mét phÇn tøc lµ sö dông song song c¶ USD vµ néi tÖ. Dollar ho¸ sÏ cho chóng ta thÊy nh÷ng lîi thÕ: Tr¸nh khñng ho¶ng tiÒn tÖ vµ khñng ho¶ng c¸n c©n thanh to¸n. Song dollar ho¸ nh­ mét lÏ tù nhiªn sÏ g©y ra nh÷ng ¶nh h­ëng bÊt lîi ®Õn tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n. §øng tr­íc mét vÊn ®Ò gay g¾t vµ nãng báng, l¹i phô thuéc rÊt nhiÒu yÕu tè t©m lý, ngµnh Ng©n hµng còng nh­ c¸c ngµnh kh¸c cÇn nç lùc phÊn ®Êu trong qu¸ tr×nh chèng dollar ho¸. Lµ mét sinh viªn ngµnh Ng©n hµng, em xin ®ãng gãp mét sè ý kiÕn cña b¶n th©n vÒ nguyªn nh©n, thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p cÇn thiÕt chèng dollar ho¸ trong nÒn kinh tÕ n­íc ta. néi dung phÇn i: vµi nÐt vÒ dollar ho¸ vµ thùc tr¹ng dollar ho¸ ë viÖt nam. i. Kh¸i qu¸t vÒ dollar ho¸: 1.ThÕ nµo lµ dollar ho¸ ? Th«ng th­êng, mçi mét quèc gia ®Òu cã ®ång tiÒn riªng cña m×nh, thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c chøc n¨ng tiÒn tÖ, trõ chøc n¨ng tiÒn tÖ thÕ giíi mµ kh«ng ph¶i ®ång tiÒn nµo còng lµm ®­îc. Khi mét nÒn kinh tÕ cã tû lÖ l¹m ph¸t cao, søc mua cña ®ång b¶n tÖ gØam xuèng th× ng­êi d©n ph¶i t×m ®Õn c¸c c«ng cô dù tr÷ gi¸ trÞ kh¸c, trong ®ã cã c¸c ®ång ngo¹i tÖ cã uy tÝn. Song song víi chøc n¨ng lµm ph­¬ng tiÖn cÊt tr÷, dÇn dÇn ®ång ngo¹i tÖ sÏ c¹nh tranh víi ®ång néi tÖ trong chøc n¨ng lµm ph­¬ng tiÖn thanh to¸n còng nh­ lµm th­íc ®o gi¸ trÞ. Nh­ vËy, trong mét nÒn kinh tÕ, khi ngo¹i tÖ ®­¬c sö dông mét c¸ch r«ng r·i thay thÕ cho ®ång b¶n tÖ trong toµn bé hoÆc mét sè c¸c chøc n¨ng cña tiÒn tÖ th× cã thÓ hiÓu nÒn kinh tÕ ®ã bÞ “ngo¹i tÖ ho¸” hay “dollar ho¸”. Trªn thÕ giíi hiÖn nay, ®ång USD lµ ®ång tiÒn ®­îc ­a chuéng nhÊt do ®ã lµ mét ngo¹i tÖ m¹nh, cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi lín nªn thuËt ng÷ dollar ho¸ ®­îc xem lµ ®ång nghÜa víi ngo¹i tÖ ho¸. HiÖn t­îng dollar ho¸ ®­îc biÓu hiÖn ë mét n­íc cã thÓ x¸c ®Þnh qua c¸c h×nh thøc: _ §ång dollar ®­îc sö dông réng r·i trong c¸c doanh nghiÖp, trong c«ng chóng qua c¸c hµnh vi mua b¸n hµng ho¸, chi tr¶ dÞch vô, thanh to¸n nî vµ t¹o lËp tµi s¶n danh nghÜa b»ng ®ång dollar. _HÖ thèng ng©n hµng cho sö dông réng r·i c¸c h×nh thøc kÝ th¸c c¸c lo¹i tiÒn göi, tiÒn tiÕt kiÖm, k× phiÕu, tr¸i phiÕu ng©n hang b»ng ®ång dollar vµ cho vay b»ng ®ång dollar. 2. Ph©n lo¹i dollar ho¸: Theo IMF, tû lÖ dollar ho¸ cña mét nÒn kinh tÕ ®­îc c¨n cø vµo tû lÖ gi÷a tiÒn göi ngo¹i tÖ t¹i c¸c ng©n hµng so víi l­îng tiÒn cung øng theo nghÜa réng (M2). Theo c¸ch tÝnh nµy, IMF cho r»ng nÕu tû lÖ tiÒn göi ngo¹i tÖ trªn M2 trong mét nÒn kinh tÕ lín h¬n 30% th× nÒn kinh tÕ ®ã cã thÓ coi lµ gÆp ph¶i t×nh tr¹ng dollar ho¸ cao. Theo ®¸nh gi¸ cña IMF n¨m 1998, tr­êng hîp nµy cã m­êi t¸m n­íc. Ba m­¬i t­ n­íc kh¸c ®­îc IMF xÕp lµ n­íc cã møc ®é “dollar ho¸ võ ph¶i” víi tû lÖ tiÒn göi ngo¹i tÖ/M2 kho¶ng 16,4%, ViÖt Nam ®­îc IMF xÕp vµo lo¹i nµy. VÒ c¬ b¶n, dollar ho¸ gåm ba lo¹i chÝnh lµ: Dollar ho¸ kh«ng chÝnh thøc (unoficial dollarization), dollar ho¸ b¸n chÝnh thøc (semioficial dollarization) vµ dollar ho¸ chÝnh thøc (official dollarization). _Dollar ho¸ kh«ng chÝnh thøc: lµ tr­êng hîp ngo¹i tÖ ®­îc sö dông réng r·i trong nÒn kinh tÕ mÆc dï kh«ng ®­îc quèc gia nµy chÝnh thøc thõa nhËn. ThuËt ng÷ “dollar ho¸ kh«ng chÝnh thøc” bao gåm c¶ c¸c tr­êng hîp n¾m gi÷ tµi s¶n n­íc ngoµi hîp ph¸p vµ kh«ng hîp ph¸p. ë mét sè n­íc, viÖc gi÷ mét sè tµi s¶n ngo¹i tÖ lµ hîp ph¸p nh­ c¸c tµi kho¶n b»ng USD t¹i c¸c ng©n hµng trong n­íc, nh­ng l¹i kh«ng hîp ph¸p khi cã tµi kho¶n t¹i ng©n hµng n­íc ngoµi trõ phi ®­îc cÊp phÐp. Dollar ho¸ kh«ng chÝnh thøc cã thÓ gåm c¸c lo¹i sau: _C¸c tr¸i phiÕu ngo¹i tÖ vµ c¸c tµi s¶n phi tiÒn tÖ ë n­íc ngoµi; _TiÒn göi b»ng ngo¹i tÖ ë n­íc ngoµi; _TiÒn göi ngo¹i tÖ t¹i c¸c ng©n hµng trong n­íc; _Tr¸i phiÕu hay c¸c giÊy tê cã gi¸ b»ng ngo¹i tÖ cÊt trong tói. Dollar ho¸ kh«ng chÝnh thøc ®­îc chia thµnh 3 giai ®o¹n: C¸c nhµ kinh tÕ th­êng gäi giai ®o¹n ®Çu cña dollar ho¸ kh«ng chÝnh thøc lµ giai ®o¹n “thay thÕ tµi s¶n” (asset substitution). Trong giai ®o¹n nµy, ng­êi d©n gi÷ tr¸i phiÕu ngo¹i tÖ vµ c¸c kho¶n tiÒn göi ë n­íc ngoµi nh­ mét ph­¬ng tiÖn cÊt tr÷ nh»m tr¸nh viÖc gi¶m gi¸ trÞ tµi s¶n do l¹m ph¸t ë trong n­íc hay viÖc tÞch thu tµi s¶n sung c«ng mµ mét sè n­íc ®· lµm. Giai ®o¹n thø hai cña dollar ho¸ kh«ng chÝnh thøc ®­îc c¸c nhµ kinh tÕ gäi lµ giai ®o¹n “thay thÕ tiÒn tÖ” (currency substitution). Trong giai ®o¹n nµy, ng­êi d©n gi÷ mét khèi l­îng lín c¸c tr¸i phiÕu ngo¹i tÖ vµ tiÒn göi ngo¹i tÖ t¹i hÖ thèng ng©n hµng trong n­íc (nÕu ®­îc phÐp). Ngo¹i tÖ võa thùc hiÖn chøc n¨ng lµ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n vµ ph­¬ng tiÖn cÊt tr÷. TiÒn l­¬ng, thuÕ hay nh÷ng chi tiªu hµng ngµy nh­ hµng t¹p phÈm hay c¸c ho¸ ®¬n ®iÖn ®­îc thanh to¸n b»ng n«Þ tÖ, nh­ng víi nh÷ng tµi s¶n gi¸ trÞ h¬n nh­ «t« vµ nhµ cöa th­êng ®­îc tr¶ b»ng ngo¹i tÖ. Trong giai ®o¹n cuèi cïng cña dollar ho¸ kh«ng chÝnh thøc, gi¸ c¶ cña hµng ho¸ ®­îc tÝnh b»ng néi tÖ nh­ng mäi ng­êi ®Òu liªn t­ëng ®Õn ngo¹i tÖ theo tû gi¸ hèi ®o¸i. Dollar ho¸ kh«ng chÝnh thøc rÊt phæ biÕn ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. VÝ dô: ë thêi ®iÓm th¸ng1-2000, hÇu hÕt c¸c n­íc MÜ_Latinh vµ Caribe nh­ argentina, Bolivia, Mecico, Peru, Trung MÜ; hÇu hÕt c¸c n­íc thuéc Liªn X« cò nh­ Armenia, Azerbajian, Georgia, Russia vµ Ukraine; nhiÒu n­íc kh¸c nh­ Mongolia, Mozambique, Romania, Turkey vµ ViÖt Nam ®Òu ë t×nh tr¹ng dollar ho¸ kh«ng chÝnh thøc. _Dollar ho¸ b¸n chÝnh thøc: Kho¶ng 12 n­íc trªn thÕ giíi ®­îc IMF xÕp lµ c¸c n­íc “Dollar ho¸ b¸n chÝnh thøc” hay cã hÖ thèng l­u hµnh chÝnh thøc hai ®ång tiÒn. VÝ dô: Bahamas, Cambodia, Laos, Thailand, Liberia. ë c¸c n­íc nµy, ®ång ngo¹i tÖ lµ ®ång tiÒn l­u hµnh hîp ph¸p vµ thËm chÝ cã thÓ chiÕm ­u thÕ trong c¸c kho¶n tiÒn göi ng©n hµng, nh­ng ®ãng vai trß thø cÊp trong viÖc tr¶ l­¬ng, thuÕ vµ nh÷ng chi tiªu hµng ngµy. Kh«ng gièng c¸c n­íc cã dollar ho¸ chÝnh thøc, c¸c n­íc dollar ho¸ b¸n chÝnh thøc duy tr× Ng©n hµng Trung ­¬ng (NHT¦) hay mét c¬ quan tiÒn tÖ cã quyÒn h¹n t­¬ng øng ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña hä. _Dollar ho¸ chÝnh thøc: Hay cßn ®­îc gäi lµ dollar ho¸ hoµn toµn (full dollarization) xuÊt hiÖn khi ®ång ngo¹i tÖ lµ ®ång ngo¹i tÖ lµ ®ång tiÒn hîp ph¸p duy nhÊt ®­îc l­u hµnh. NghÜa lµ ®ång ngo¹i tÖ kh«ng chØ ®­îc sö dông hîp ph¸p trong c¸c hîp ®ång gi÷a c¸c bªn t­ nh©n mµ cßn hîp ph¸p trong c¸c kho¶n thanh to¸n cña ChÝnh phñ. NÕu ®ång néi tÖ cßn tån t¹i th× nã chØ cã vai trß thø yÕu vµ th­êng chØ lµ c¸c ®ång tiÒn xu hay c¸c ®ång tiÒn mÖnh gi¸ nhá. C¸c n­íc th­êng chØ ¸p dông dollar ho¸ chÝnh thøc khi thÊt b¹i trong viÖc thùc thi c¸c ch­¬ng tr×nh æn ®Þnh kinh tÕ. Dollar ho¸ chÝnh thøc kh«ng cã nghÜa lµ chØ cã mét hoÆc hai ®ång ngo¹i tÖ ®­îc l­u hµnh hîp ph¸p. Tuy nhiªn, c¸c n­íc dollar ho¸ chÝnh thøc th­êng chØ chän mét ®ång ngo¹i tÖ lµm ®ång tiÒn hîp ph¸p, nh­ng chØ cã Andorra dïng c¶ ®ång Franc cña Ph¸p vµ ®ång Pezota cña T©y Ban Nha. ë hÇu hÕt c¸c n­íc dollar ho¸ chÝnh thøc, c¸ ®èi t¸c t­ nh©n ®­îc phÐp kÝ hîp ®ång b»ng bÊt cø lo¹i tiÒn nµo mµ hä cïng ®ång ý. Theo IMF, hiÖn nay cã kho¶ng 14 n­íc ®­îc xÕp lµ c¸ n­íc dollar ho¸ chÝnh thøc. Theo nghiªn cøu cña hÖ thèng dù tr÷ Liªn bang MÜ, hiÖn t¹i, ng­êi n­íc ngoµi n¾m gi÷ kho¶ng 55% ®Õn70% sè dollar MÜ l­u hµnh. Cßn theo ­íc tÝnh cña Bundesbank, ng­êi n­íc ngoµi gi÷ kho¶ng 40% tæng sè DM ®­îc l­u hµnh. ii. Thùc tr¹ng dollar ho¸ ë viÖt nam ViÖc “xuÊt hiÖn” t×nh tr¹ng dollar ho¸ ë ViÖt Nam ai còng cã thÓ nhËn biÕt r»ng, chØ sau nh÷ng n¨m ®Çu cña c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ, Nhµ n­íc vµ mäi tÇng líp d©n chóng míi cã dÞp tiÕp cËn kh¸ nhiÒu vµ th­êng xuyªn sö dông USD cho nhiÒu ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¸c nhu cÇu kh¸c nhau cña ng­êi d©n. Còng tõ thêi ®iÓm ®ã, ng­êi ta míi cã dÞp lµm quen víi tû gi¸ hèi ®o¸i, qu¶n lý ngo¹i hèi, kinh tÕ ngo¹i tÖ. C«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ ®Êt n­íc ®· thùc sù lµm cho mäi c¸ch cöa ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, giao l­u kinh tÕ víi n­íc ngoµi; ®­îc më ra chiÒu h­íng, ®a d¹ng, phong phó vÒ h×nh thøc vµ chñng lo¹i. §Æc biÖt trong lÜnh vùc ngo¹i hèi, ngo¹i tÖ, ®Çu t­ trùc tiÕp tõ n­íc ngoµi. ChÝnh s¸ch më cöa cña Nhµ n­íc kh«ng chØ khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ tõ n­íc ngoµi mµ cßn ®éng viªn, cæ vò, khÝch lÖ c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc. §©y chÝnh lµ ngßi næ, ®ét ph¸ khÈu cho viÖc ®Èy m¹nh, ph¸t triÓn vµ t¨ng c­êng mäi giao l­u kinh tÕ víi bªn ngoµi. ViÖc ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i trong ®iÒu kiÖn cña mét nÒn kinh tÕ l¹c hËu, ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn mµ ®ång tiÒn quèc gia kh«ng chuyÓn ®æi ®­îc kh«ng chØ lµ mét thö th¸ch cùc k× lín mµ cßn lµ mét bµi to¸n cÇn cã lêi gi¶i. Do vËy, LuËt §Çu t­ Nhµ n­íc ra ®êi, luËt qu¶n lý ngo¹i hèi ®­îc th«ng qua ®· më cöa cho c¸c luång vèn tõ n­íc ngoµi vµ ®ång USD nhanh chãng kh¼ng ®Þnh vai trß cña nã nh­ s½n cã trªn thÞ tr­êng toµn cÇu. T×nh tr¹ng dollar ho¸ ë ViÖt Nam cã nh÷ng biÓu hiÖn chÝnh sau: Thø 1 HÖ thèng Ng©n hµng sö dông réng r·i c¸c nghiÖp vô b»ng ®ång dollar. Cã thÓ nãi, d­ ©m cña l¹m ph¸t cao trªn thÕ giíi cuèi thËp kû 80 vµ ®Çu thËp kû 90 vÉn cßn ®äng l¹i trong t©m trÝ d©n c­. MÆt kh¸c, l·i suÊt tiÕt kiÖm USD t¨ng dÇn khiÕn d©n c­ lùa chän gi¶i ph¸p an toµn lµ tiÕt kiÖm b»ng ngo¹i tÖ. §iÒu nµy lµm cho tû lÖ tiÒn göi b»ng ngo¹i tÖ trong tæng sè vèn huy ®éng cña ng©n hµng cã xu h­íng t¨ng lªn. C¬ cÊu tiÒn göi ngo¹i tÖ trong tæng vèn huy ®éng cña hÖ thèng Ng©n hµng N¨m 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 ngo¹i tÖ 39,2 33,5 31,7 33,2 33,6 39,1 45,3 VND 60,8 66,5 68,3 66,8 66,4 60,9 54,7 Tæng 100 100 100 100 100 100 100 . §¬n vÞ: % (Sè liÖu tÝnh ®Õn hÕt th¸ng 9 n¨m 2001) Nguån: B¸o c¸o th­êng niªn cña Ng©n hµng Nhµ n­íc 1999 vµ thêi b¸o Ng©n hµng sè 78/2000. Sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ lµm cho quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c quèc gia ngµy cµng ®a d¹ng vµ më réng. §Ó thanh to¸n cho c¸c ho¹t ®éng bu«n b¸n, c¸c bªn xuÊt_nhËp khÈu cã thÓ sö dông bÊt cø ®ång tiÒn cña mét quèc gia nµo ®ã theo tho¶ thuËn, th«ng th­êng lµ c¸c ®ång tiÒn m¹nh. NghiÖp vô cho vay ngo¹i tÖ cña Ng©n hµng nhê ®ã mµ t¨ng h¬n. C¬ cÊu cho vay ngo¹i tÖ trong tæng d­ nî cña hÖ thèng Ng©n hµng. N¨m 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 ngo¹i tÖ 38,6 38,7 36,6 31,2 25,2 22,6 18,6 VND 61,4 61,3 63,4 68,8 74,8 77,4 81,4 Tæng 100 100 100 100 100 100 100 §¬n vÞ: % (Sè liÖu tÝnh ®Õn hÕt th¸ng 10 n¨m 2000) Nguån: T¹p chÝ Ng©n hµng sè 1+2/2000. Tin tøc (TTXVN) sè 534/2000. Trªn c¬ së lý thuyÕt vµ xu h­íng chung cña nÒn kinh tÕ dollar ho¸, c¸c ng©n hµng cho vay b»ng ngo¹i tÖ nhiÒu h¬n nÕu rñi ro ph¸ gi¸ cao h¬n. Nh­ng thùc tÕ cho thÊy cho vay ngo¹i tÖ cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ®Õn n¨m 2000 chØ chiÕm ch­a ®Õn 20% tæng sè d­ nî ®èi víi nÒn kinh tÕ cña hÖ thèng ng©n hµng. Nh­ vËy, nh÷ng biÓu hiÖn cña hiÖn t­îng dollar ho¸ ë n­íc ta chØ diÔn ra m¹nh mÏ ë tr¹ng th¸i dollar ho¸ tiÒn göi. Thø 2 C¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i (NHTM) cã mét khèi l­îng USD lín ë c¸c ng©n hµng (NH) n­íc ngoµi ®­îc xem nh­ lµ “XuÊt khÈu t­ b¶n”. Khi NH cã sù chªnh lÖch gi÷a tû lÖ tiÒn göi vµ tû lÖ tiÒn cho vay b»ng ngo¹i tÖ th× phÇn ngo¹i tÖ chªnh lÖch ®ã sÏ ®­îc NH sö dông ®Ó dÇu t­ kiÕm lêi cho m×nh th«ng qua c¸c ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Tû träng sö dông vèn so víi huy ®éng ngo¹i tÖ cña hÖ thèng NH. N¨m 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Tû träng 135 148 141 104 73 47 33 §¬n vÞ: % (Nguån: T¹p chÝ Ng©n hµng sè 1+2/2000; Tin tøc (TTXVN) sè 534/2000, B¸o c¸o th­êng niªn cña NHNN n¨m 1999). Nh×n vµo b¶ng ta thÊy râ møc ®é sö dông vèn huy ®éng ngo¹i tÖ, trong giai ®o¹n 1994_1997, cho vay b»ng ngo¹i tÖ v­ît kh¶ n¨ng huy ®éng cña c¸c NH, do ®ã nguån vèn n­íc ngoµi sÏ bï ®¾p phÇn thiÕu hôt nµy. Giai ®o¹n 1998_2000 cã xu h­íng ng­îc l¹i, ®Çu t­ tÝn dông cho nÒn kinh tÕ chØ chiÕm mét phÇn vèn huy ®éng. Gi¶i to¶ phÇn vèn huy ®éng ngo¹i tÖ d­ thõa, c¸c NH kinh doanh trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ quèc tÕ hay ®Çu t­ vµo tr¸i phiÕu ChÝnh phñ. Mét m©u thuÉn n¶y sinh lµ trong khi c¸n c©n th­¬ng m¹i cña c¶ n­íc lµ nhËp siªu, cÇn ph¶i cã ngo¹i tÖ ®Ó trang tr¶i cho c¸c nhu cÇu nhËp khÈu cÊp b¸ch vµ c¸c doanh nghiÖp thiÕu vèn ph¶i ®i vay n­íc ngoµi th× chóng ta l¹i göi mét khèi l­îng USD kh«ng nhá ë n­íc ngoµi. Sù “®¶o hèi” nµy do chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« kh¸c t¹o ra lµ ch­a hîp lý. Thø 3 Xu h­íng sö dông USD ®Ó tÝch luü tµi s¶n danh nghÜa. §Æc biÖt dollar ho¸ phæ biÕn trong thêi k× cã l¹m ph¸t cao, tèc ®é l­u th«ng tiÒn trong n­íc t¨ng nhanh, USD lªn gi¸ liªn tôc víi tèc ®é lín nhiÒu h¬n so víi chØ sè gi¸. N¨m 1988 lµ 432,6%; n¨m 1990 lµ 145,4% vµ n¨m 1991 lµ 203,1%. Vµ hiÖn nay còng vËy, ®¸ng quan t©m lµ hai n¨m 1999 vµ 2000 trong ®iÒu kiÖn chØ sè gi¸ tiªu dïng gi¶m 0,5% (n¨m 1999 t¨ng 0,1%, n¨m 2000 gi¶m 0,6%) th× søc mua ®èi néi cña VND t¨ng lªn, nh­ng søc mua ®èi ngo¹i cña VND l¹i gi¶m 4,5% do tû gi¸ VND/USD n¨m 1999 gi¶m 1,1%, n¨m 2000 gi¶m 3,4%. Tû gi¸ tõ ®Çu n¨m 2001 ®Õn nay t¨ng nhanh nhÊt lµ tõ th¸ng 6 ®Õn nay nh­ng chØ sè gi¸ kh«ng t¨ng. Tõ ®ã viÖc sö dông USD ®Ó tÝch luü tµi s¶n danh nghÜa trë nªn hÊp dÉn h¬n. Thø 4 §ång USD ®­îc l­u hµnh trªn l·nh thæ ViÖt Nam mét c¸ch t­¬ng ®èi phæ biÕn. USD ®­îc sö dông ®Ó biÓu hiÖn gi¸ trÞ vµ ®o l­êng gi¸ trÞ cña c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô. Gi¸ c¶ hµng ho¸ ®­îc c«ng khai Ên ®Þnh b»ng USD vµ ®­îc ®¨ng t¶i trªn c¸c th«ng tin vµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng. Thø 5 ViÖc sö dông USD ®· nhiÔm vµo ViÖt Nam vµ trë thµnh nh­ mét tËp tôc trong c¸c ho¹t ®éng mua b¸n, thanh to¸n sinh ho¹t víi nh÷ng tªn gäi rÊt ®¬n gi¶n vÒ ®¬n vÞ tiÒn tÖ (100USD = 1 tê = 1vÐ). HiÖn t­îng nµy cã thÓ thÊy râ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cïng víi sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh dÞch vô. Song song tån t¹i viÖc thanh to¸n b»ng VND th× ë c¸c nhµ hµng, kh¸ch s¹n, c¸c siªu thÞ, kh¸ch hµng kÓ c¶ ng­êi d©n trong n­íc vµ ng­êi n­íc ngoµi ®Òu cã thÓ dÓ dµng thanh to¸n b»ng USD. HiÖn t­îng sö dông USD ®· b¾t ®Çu x©m nhËp vµo mäi ho¹t ®éng cña ng­êi d©n ViÖt Nam, tõ viÖc mua linh kiÖn cña m¸y vi tÝnh cho ®Õn ph­¬ng tiÖn ®i l¹i nh­ xe m¸y ng­êi ta còng cã thÓ dÔ dµng giao dÞch b»ng USD. Ngoµi ra, USD cßn lµ ph­¬ng tiÖn cÊt tr÷ thuËn tiÖn, tæng hîp víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ngÇm nhÊt lµ víi c¸c tæ chøc bu«n lËu. phÇn ii: nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng dollar ho¸ vµ nh÷ng ¶nh h­ëng cña dollar ho¸ ®Õn nÒn kinh tÕ viÖt nam. I. nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng dollar ho¸. HiÖn t­îng dollar ho¸ ®ang lµ mét vÊn ®Ò g©y tranh c·i trong thêi gian qua, c¸c nhµ NH còng nh­ c¸c nhµ kinh tÕ häc ®· ®Ò xuÊt nh÷ng ý kiÕn kh¸c nhau vÒ nh÷ng nguyªn nh©n nµo g©y ra hiÖn t­îng dollar ho¸. Hä ®Òu ph¸t hiÖn ra r»ng hiÖn t­îng dollar ho¸ th­êng x¶y ra ë c¸c n­íc mµ nÒn kinh tÕ cã l¹m ph¸t cao vµ hËu qu¶ cña l¹m ph¸t. Tuy nhiªn l¹m ph¸t kh«ng ph¶i lµ nguyªn nh©n duy nhÊt ®Ó gi¶i thÝch ®­îc hiÖn t­îng dollar ho¸ trong thêi k× hiÖn nay khi l¹m ph¸t ®· ®­îc k×m chÕ vµ kiÓm so¸t víi tû lÖ thÊp. 1. Nguyªn nh©n s©u xa: T×m hiÓu nguyªn nh©n s©u xa cña t×nh tr¹ng dollar ho¸ ë ViÖt Nam còng nh­ c¸c n­íc trªn thÕ giíi th× ®ã lµ: _Tr×nh ®é ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ, cïng tÝnh chÊt cña nÒn kinh tÕ ®ã. Dollar ho¸ th­êng r¬i vµo c¸c n­íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cßn thÊp, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Bu«n lËu ch­a ®­îc kiÓm so¸t chÆt chÏ, nhÊt lµ bu«n lËu qua biªn giíi, bu«n b¸n tiªu ng¹ch. _Tr×nh ®é d©n trÝ, cïng t©m lý ng­êi d©n. C¸c n­íc cã tr×nh ®é d©n trÝ ch­a cao, ng­êi d©n cßn cã thãi quen n¾m gi÷ vµng vµ dollar th× th­êng lµ nÒn kinh tÕ cã møc dollar ho¸ cao. _Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña hÖ thèng NH, nhÊt lµ ho¹t ®éng thanh to¸n. Râ rµng lµ khi hÖ thèng NH cßn non trÎ, ho¹t ®éng thanh ch­a ph¸t triÓn, c«ng nghÖ thanh to¸n cßn l¹c hËu, th× th­êng lµ cã t×nh tr¹ng dollar ho¸ ë nÒn kinh tÕ. _ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi, cïng møc ®é ®¶m b¶o tÝnh nghiªm minh cña c¬ chÕ qu¶n lý. NÐu nh­ ®ång néi tÖ æn ®Þnh, c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi chÆt chÏ, th× t×nh tr¹ng dollar ho¸ nÒn kinh tÕ rÊt khã x¶y ra. Kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi cña ®ång néi tÖ_®ång tiÒn cña quèc gia ®ã. 2. Nguyªn nh©n trùc tiÕp: Ngoµi nh÷ng nguyªn nh©n trªn, t×nh tr¹ng dollar ho¸ cßn do nh÷ng yÕu tè sau: _BiÕn ®éng tiÒn göi ngo¹i tÖ t¹i hÖ thèng NH trong nh÷ng n¨m qua, ®Æc biÖt lµ n¨m 1999 vµ 2000 chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c t¸c ®éng bªn ngoµi nh­ sù më réng xu h­íng toµn cÇu ho¸ tõ nh÷ng n¨m 1990; sù t¨ng tr­ëng cao vµ æn ®Þnh nÒn kinh tÕ MÜ ®· lµm cho ®ång dollar MÜ ngµy cµng cã søc m¹nh vµ cã tÝnh hÊp dÉn h¬n so víi c¸c ®ång tiÒn kh¸c, trong ®ã cã c¶ ®ång ViÖt Nam. Thªm vµo ®ã, tõ n¨m 1997, cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc Ch©u ¸ x¶y ra ®· cã t¸c ®éng nhÊt ®Þnh lµm gi¶m gi¸ trÞ cña ®ång ViÖt Nam, vµ ¶nh h­ëng bÊt lîi ®Õn kinh tÕ trong n­íc. Trong khi ®ã, thu nhËp cña c¸c tÇng líp d©n c­ cßn thÊp, víi t©m lý muèn tiÕt kiÖm ®Ó lo cho cuéc sèng t­¬ng lai th× ng­êi d©n lùa chän nh÷ng ®ång tiÒn m¹nh vµ æn ®Þnh. §ång dollar ®­îc sö dông kh¸ tù do. Trong c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi hiÖn nay cña nhµ n­íc ta, cho phÐp ng­êi ViÖt Nam nhËn tiÒn kiÒu hèi, tiÒn cña ng­êi th©n ë n­íc ngoµi chuyÓn vÒ b»ng ngo¹i tÖ mµ kh«ng b¾t buéc ph¶i b¸n cho NH, nhËn VND nh­ tr­íc ®©y. Trong bèi c¶nh VND liªn tôc gi¶m gi¸ so víi USD, l·i suÊt USD hÊp dÉn nªn râ rµng hä kh«ng d¹i g× mµ chuyÓn ®æi sang néi tÖ_VND. §èi víi c¸c doanh nghiÖp tr­íc ®©y quy ®Þnh ph¶i kÕt hèi 80% nh­ng tû lÖ kÕt hèi quy ®Þnh gi¶m xuèng cßn 40% tøc lµ mét doanh nghiÖp cã nguån thu ngo¹i tÖ, tr­íc ®©y quy ®Þnh ph¶i b¸n ngay tíi 80% cho NH, th× nay chØ ph¶i b¸n 40%. Tr­íc diÔn biÕn vÒ tû gi¸ vµ thÞ tr­êng viÖc b¸n ngo¹i tÖ th× dÔ mµ mua l¹i ngo¹i tÖ cña NH th× hÕt søc khã kh¨n. Trong khi ®ã, tû gi¸ th× th¸ng nµy mét møc th¸ng sau l¹i kh¸c. Do ®ã, c¸c doanh nghiÖp sÏ hÕt søc tØnh t¸o khi chØ b¸n ngo¹i tÖ theo tû lÖ kÕt nèi quy ®Þnh, thËm chÝ cßn chÇn chõ, tr× ho·n viÖc b¸n ngay mµ ®Ó tån t¹i sè d­ ngo¹i tÖ trªn tµi kho¶n lµ ®iÒu dÔ hiÓu. _Thu nhËp b»ng USD trong tÇng líp d©n c­ t¨ng lªn vµ më réng. §ã lµ do ng­êi ViÖt Nam lµm viÖc cho c¸c c«ng ty n­íc ngoµi vµ tæ chøc quèc tÕ ë ViÖt Nam, tiÒn cho ng­êi n­íc ngoµi thuª nhµ vµ kinh doanh kh¸ch s¹n mini, kinh doanh du lÞch, tiÒn cña ng­êi ViÖt Nam ë n­íc ngoµi ®i xuÊt khÈu lao ®éng hay ®i häc tËp, tiÒn kiÒu hèi göi vÒ, tiÒn cña ng­êi ViÖt Nam ®i héi th¶o, häc tËp vµ lµm viÖc ng¾n h¹n ë n­íc ngoµi mang vÒ. Ng­êi ViÖt Nam ®i du lÞch ra n­íc ngoµi gia t¨ng nhanh chãng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. C¸c c«ng ty du lÞch ®Òu niªm yÕt, th«ng b¸o, qu¶ng c¸o gi¸ c¶ tour du lÞch b»ng USD. Do ®ã, muèn ®i du lÞch ph¶i cã ngo¹i tÖ, ph¶i tÝch tr÷ USD. Ng­êi ViÖt Nam ®i xuÊt khÈu lao ®éng ë n­íc ngoµi ph¶i ®Æt cäc mét kho¶n b»ng USD trong tµi kho¶n NH. Mµ sè l­îng ng­êi nµy còng t¨ng lªn rÊt nhanh rong thêi gian qua. Bªn c¹nh ®ã, ng­êi ViÖt Nam ®i du häc n­íc ngoµi b»ng c¸c h×nh thøc kh¸c nhau, chñ yÕu lµ ®i du häc tù tóc ®ang t¨ng lªn gÊp béi. Muèn ®­îc chÊp nhËn vµo häc ë n­íc ngoµi, ng­êi xin ®i häc ph¶i chøng minh ®­îc n¨ng lùc tµi chÝnh cña m×nh, thÓ hiÖn b»ng sè d­ tiÒn göi USD trong c¸c NH ViÖt Nam. TiÕp ®Õn trong qu¸ tr×nh häc, gia ®×nh ë trong n­íc ph¶i th­êng xuyªn chuyÓn tiÒn cho con em m×nh theo häc b»ng USD th«ng qua c¸c NH. Do ®ã ph¶i cã sè d­ tiÒn göi USD t¹i c¸c NH ®Ó chuyÓn tiÒn ra n­íc ngoµi cho con em du häc. _C¬ chÕ vÒ l·i suÊt ®· lµm cho khuynh h­íng dollar ho¸ kh«ng gi¶m. ThÓ hiÖn ë chç, tõ n¨m 1991 ®Õn nay, trong c«ng cuéc chèng l¹m ph¸t ë ViÖt Nam, l·i suÊt tÝn dông NH (l·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt cho vay) ®· ®­îc ®iÒu chØnh h¹ thÊp nhiÒu lÇn. L·i suÊt tÝn dông b»ng VND vÉn lu«n cao h¬n l·i suÊt tÝn dông b»ng USD. Biªn ®é chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt tÝn dông b»ng USD vµ VND t¹o ra khe hë cho viÖc lîi dông ¨n chªnh lÖch l·i suÊt, nhÊt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vay vèn vµ kÝch thÝch vay vèn tÝn dông b»ng USD lµm cho khuynh h­íng dollar ho¸ kh«ng ®­îc gi¶m ®i. Víi quy ®Þnh sè 08 NH/Q§ ngµy 14/01/1991 vµ th«ng t­ sè 02/2000/NHNN7 ngµy 24/02/2000, quyÕt ®Þnh sè 180/Q§-TTG cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ viÖc gi¶m tû lÖ kÕt hèi ngo¹i tÖ cña c¸c tæ chøc cã thu ngo¹i tÖ tõ 80% xuèng 50% c¸c NHTM ®­îc n©ng l·i suÊt tiÒn tiÕt kiÖm USD ®Ó thu hót ngo¹i tÖ. Khi vèn ngo¹i tÖ bÞ ø ®äng, c¸c NHTM ®· göi vèn ra n­íc ngoµi h­ëng l·i suÊt cao h¬n l·i suÊt cho vay ngo¹i tÖ ë trong n­íc. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu chØnh Êy ®· kÝch thÝch ng­êi d©n, c¸c doanh nghiÖp t×m kiÕm n¾m gi÷ ngo¹i tÖ, chuyÓn dÞch tµi s¶n cña hä tõ VND sang USD b»ng c¸ch göi tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ vµo NH ®Ó h­ëng l·i kÐp (l·i tiÕt kiÖm vµ l·i tû gi¸). _MÖnh gi¸ cña tê VND thÊp (cao nhÊt chØ 100.000§, ch­a b»ng 7USD), thùc chÊt chØ ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu l­u th«ng chi tr¶ b×nh th­êng cßn gi¸ c¶ nh÷ng mÆt hµng th«ng dông ph¶i sö dông tíi c¸c mÖnh gi¸ cao nhÊt. §ã còng lµ mét lý do dÉn tíi viÖc sö dông USD trë nªn rÊt thÝch hîp, thuËn tiÖn vÒ nhiÒu ph­¬ng diÖn. MÖnh gi¸ ®ång tiÒn chØ lµ vÊn ®Ò kü thuËt cña chÕ ®é tiÒn tÖ nh­ng nÕu kh«ng thÝch øng còng lµ mét yÕu tè ®Ó USD chiÕm vÞ trÝ cña ®ång b¶n tÖ vµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh dollar ho¸. _Thêi k× tõ n¨m 1992 ®Õn nay khi l¹m ph¸t ®­îc kiÒm chÕ ë møc thÊp, ChÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh chÊm døt sö dông biÖn ph¸p ph¸t hµnh tiÒn ®Ó bï ®¾p thiÕu hôt NSNN. Nh­ng trong thùc tÕ, viÖc cßn sö dông mét bé phËn vèn tiÒn ph¸t hµnh vµ sö dông mét bé phËn USD cña quü ®iÒu hoµ ngoaÞ tÖ cña NHNN ®Ó lµm nguån vèn tÝn dông ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n cña Nhµ n­íc hoÆc vèn cho vay trung h¹n cña c¸c NHTM quèc doanh, thùc chÊt vÉn lµ bï ®¾p thiÕu hôt NSNN vµ lµ nguyªn nh©n thóc ®Èy thªm qu¸ tr×nh dollar ho¸ ë ViÖt Nam. _HÖ thèng kho b¹c Nhµ n­íc huy ®éng vèn th«ng qua viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu (USD) ®Ó bï ®¾p thiÕu hôt NSNN còng lµ nguyªn nh©n thóc ®Èy qu¸ tr×nh dollar ho¸ ë ViÖt Nam. _T×nh tr¹ng bu«n lËu, nhÊt lµ bu«n lËu qua biªn giíi vµ trªn biÓn kh¸ ph¸t triÓn vµ qu¶n lý láng lÎo. T×nh tr¹ng c¸c doanh nghiÖp, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c cöa hµng kinh doanh, c¸c cöa hiÖu vµng b¹c b¸n hµng thu ngo¹i tÖ, thu ®æi ngo¹i tÖ cßn tuú tiÖn, diÔn biÕn phæ biÕn. ii. ¶nh h­ëng cña t×nh tr¹ng dollar ho¸ ®Õn nÒn kinh tÕ viÖt nam. Dollar ho¸ kh«ng chØ lµ mét vÊn ®Ò ë ViÖt Nam mµ ®ang lµ mét vÊn ®Ò lín ®· vµ ®ang diÔn ra trªn thÕ giíi. Cã nhiÒu ng­êi cho r»ng dollar ho¸ lµ mét hiÖn t­îng hoµn xÊu vµ cÇn xo¸ bá. Cã ý kiÕn l¹i cho r»ng dollar ho¸ nã còng cã mÆt tÝch cùc cÇn ®­îc ph¸t huy. §Æc biÖt víi xu h­íng toµn cÇu ho¸ nh­ hiÖn nay nhiÒu cuéc th¶o luËn vÒ vÊn ®Ò dollar ho¸ chÝnh thøc nÒn kinh tÕ ®èi víi c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn ®· ®­îc tæ chøc. Tuy nhiªn mét hiÖn t­îng nµo ®ã còng cã hai mÆt cña nã, cã khi mÆt ®óng, mÆt tÝch cùc cña thêi k× tr­íc cã thÓ trë thµnh mÆt tiªu cùc cña thêi k× ph¸t triÓn sau. Bëi vËy ta còng cã thÓ thÊy ®­îc hiÖn t­îng dollar ho¸ cã t¸c ®éng hai mÆt: tÝch cùc vµ tiªu cùc. 1. T¸c ®éng tÝch cùc. _Cã mét l­îng lín ngo¹i tÖ, c¸c NH cã ®iÒu kiÖn më réng c¸c ho¹t ®éng cña m×nh nhÊt lµ c¸c ho¹t ®éng ®èi ngo¹i. H¬n n÷a, sù tån t¹i cña c¸c kho¶n tiÒn göi b»ng USD t¹i c¸c NH trong n­íc t¹o c«ng cô héi nhËp thÞ tr­êng trong n­íc víi thÞ tr­êng khu vùc vµ thÞ tr­êng thÕ giíi, gi¶m thiÓu c¸c chi phÝ giao dÞch tµi chÝnh quèc tÕ. _Mét lùc l­îng USD ®­îc göi trong c¸c NH t¹o thµnh nguån vèn ngo¹i tÖ lín ®Ó cho vay vµ ®Çu t­ cho nÒn kinh tÕ, h¹n chÕ ®­îc viÖc ph¶i ®i vay n­íc ngoµi. Song trong ®iÒu kiÖn cho vay b»ng ngo¹i tÖ cña c¸c NH gÆp khã kh¨n, th× víi l·i suÊt trªn thÞ tr­êng quèc tÕ cao, c¸c NH trong n­íc ®em göi ë n­íc ngoµi. Râ rµng lµ ng­êi d©n còng ®­îc h­ëng lîi tõ l·i suÊt h¬n lµ cÊt tr÷ trong nhµ, c¸c NH còng cã thu nhËp vÒ nghiÖp vô tiÒn göi vµ cã lîi Ých nh­ ë phÇn trªn. Quèc gia còng cã thªm nguån dù tr÷ ngo¹i tÖ. _Thªm vµo ®ã, thêi k× c¶ c¸n c©n th­¬ng m¹i vµ c¸n c©n thanh to¸n ®Òu th©m hôt nghiªm träng viÖc thu hót mäi nguån USD tr«i næi trªn thÞ tr­êng vµ c¸c chÝnh s¸ch ®Ó thu hót kiÒu hèi qua NH lµ mét gi¶i ph¸p tÝch cùc ®Ó ®¶m b¶o nhiÒu c©n ®èi vËt chÊt kh¸c cña nÒn kinh tÕ. _Mét ®Êt n­íc víi mét ®ång tiÒn riªng th­êng ®­îc ph¸t hµnh bëi NHT¦-sÏ cã chÝnh sach tiÒn tÖ cña nã. Trªn lý thuyÕt th× ®iÒu nµy cho phÐp NHT¦ qu¶n lý ®­îc møc cung tiÒn, l·i suÊt, tû gi¸ nh»m ®Õn môc tiªu chØ v× lîi Ých cña riªng ®Êt n­íc ®ã. Trªn thùc tÕ th× hÇu nh­ tÊt c¶ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· tr¶i qua nh÷ng vÊn ®Ò nghiªm träng vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña hä-®ã chÝnh lµ viÖc c¸c n­íc nµy thiÕu rÊt nhiÒu nh÷ng thÓ chÕ còng nh­ kinh nghiÖm cÇn thiÕt vÒ thiÕt kÕ, ®iÒu hµnh, thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Trong bèi c¶nh ®ã th× viÖc dollar ho¸ d­êng nh­ lµ mét b­íc tiÕn quan träng trong viÖc æn ®Þnh gÝa c¶ trong n­íc, ®Æc biÖt lµ nh÷ng n­íc th­êng m¾c ph¶i nh÷ng vÊn ®Ò nghiªm träng vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. 2.T¸c ®éng tiªu cùc. _Trong mét nÒn kinh tÕ cã tû träng ngo¹i tÖ lín, viÖc ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ sÏ kh«ng ®­îc ®éc lËp mµ chÞu nhiÒu ¶nh h­ëng bëi diÔn biÕn kinh tÕ quèc tÕ, nhÊt lµ khi cã nh÷ng cuéc khñng ho¶ng x¶y ra. Dollar ho¸ lµm gi¶m hiÖu qu¶ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ: +G©y khã kh¨n cho viÖc dù b¸o diÔn biÕn tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n. Qua ®ã, viÖc quyÕt ®Þnh t¨ng, gi¶m l­îng tiÒn trong l­u th«ng kÐm chÝnh x¸cvµ kÞp thêi. +Dollar ho¸ còng lµm cho cÇu ®ång ViÖt Nam nh¹y c¶m h¬n ®èi víi nh÷ng thay ®æi tõ bªn ngoµi, nh÷ng cè g¾ng trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m t¸c ®éng ®Õn tæng cÇu nÒn kinh tÕ th«ng qua viÖc ®iÒu chØnh l·i suÊt cho vay ®Òu trë nªn kÐm hiÖu qu¶. +T×nh tr¹ng dollar ho¸ cã t¸c ®éng ®Õn viÖc ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chÝnh s¸ch tû gi¸. Dollar ho¸ cã thÓ lµm cho cÇu tiÒn trong n­íc kh«ng æn ®Þnh do ng­êi c­ tró cã xu h­íng chuyÓn tõ ®ång néi tÖ sang dollar MÜ lµm cÇu dollar MÜ t¨ng m¹nh g©y søc Ðp ®Õn tû gi¸. _Trong tr­êng hîp tû lÖ tiÒn göi d©n c­ b»ng ngo¹i tÖ cao nh­ hiÖn nay, th× c¸c NH sÏ gÆp khã kh¨n vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n khi cã nh÷ng biÕn ®éng lµm ng­êi d©n ®æ x« ®i rót ngo¹i tÖ trong khi sè ngo¹i tÖ nµy ®· ®­îc NH cho vay, ®Æc biÖt cho vay dµi h¹n, khi ®ã NHNNVN còng sÏ kh«ng thÓ hç trî ®­îc v× kh«ng cã chøc n¨ng ph¸t hµnh dollar MÜ. _C¸c NHT¦ vèn cã mét chøc n¨ng cã tÝnh lÞch sö lµ chøc n¨ng ng­êi cho vay cuèi cïng víi c¸c NHTM. Lµ ng­êi cho vay cuèi cïng, NHT¦ s½n sµng cung cÊp c¸c kho¶n cho vay thanh to¸n ®èi víi hÖ thèng NH khi cã sù rót tiÒn khái hÖ thèng NH mét c¸ch cã hÖ thèng. NHT¦ thùc hiÖn chøc n¨ng nµy chñ yÕu b»ng nguån vèn tù cã cña m×nh ®Ó t¹o ra kh¶ n¨ng thanh to¸n-mét nghiÖp vô kh«ng thÓ cã ®­îc trong hÖ thèng dollar ho¸. Bëi vËy, dollar ho¸ sÏ lµm h¹n chÕ vai trß cña NHT¦ lµ ng­êi cho vay cuèi cïng. H¹n chÕ c¸c ®Æc quyÒn riªng cña NHT¦ trong ph¸t hµnh tiÒn ®Ó mua ngo¹i tÖ, t¨ng quü dù tr÷ ngo¹i tÖ vµ sö dông nã kh«ng chØ víi t­ c¸ch lµ c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mµ cßn lµ môc tiªu t¨ng tiÒm lùc kinh tÕ cho ®Êt n­íc. _Dollar ho¸ sÏ t¨ng h¹n chÕ vai trß cña tû gi¸ hèi ®o¸i trong chÝnh s¸ch tû gi¸ lµ mét bé phËn cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Nã cã nhiÖm vô ®¶m b¶o æn ®Þnh tiÒn tÖ, kiÒm chÕ l¹m ph¸t, gãp phÇn t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë møc ®é cao. Nh­ng trong nÒn kinh tÕ bÞ dollar ho¸, tû gi¸ bÞ cè ®Þnh, nªn sÏ h¹n chÕ viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch xuÊt khÈu. MÆt kh¸c l¹i kÝch thÝch nhËp siªu (trong ®ã cã c¶ nhËp lËu) do VND chÞu søc Ðp t¨ng gi¸ so víi USD. _Dollar ho¸ trong x· héi ®· nh­ chÊt xóc t¸c gióp mét bé phËn d©n chóng quen thãi lµm ¨n bÊt chÝnh sö dông USD vµo viÖc bu«n lËu hµng nhËp khÈu qua biªn giíi, tiÕp tay cho mét sè ViÖt kiÒu lµm ¨n kh«ng ®µng hoµng, tiÕn hµnh ®Çu t­ chui ®Õn nay vÉn ch­a gì xong. Bªn c¹nh ®ã, t×nh tr¹ng ®µo hèi ch¶y m¸u ngo¹i tÖ qua biªn giíi, cöa khÈu quèc tÕ vµ n¹n röa tiÒn ma tuý gi¸n tiÕp hay trùc tiÕp liªn quan ®Õn t×nh tr¹ng dollar ho¸. Nh­ vËy, khi nÒn kinh tÕ bÞ dollar th× kh«ng t­íc ®­îc vò khÝ lîi h¹i (USD) cña c¸c kÎ bu«n lËu trªn c¸c tuyÕn, ph¸ rèi thÞ tr­êng vµ lµm cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ë trong n­íc bÞ ®×nh ®èn. _VND kh«ng lµm ®­îc trän vÑn c¸c chøc n¨ng cña m×nh vµ ph¶i “c¹nh tranh” trong thÕ yÕu so víi mét ®ång tiÒn m¹nh, tù do chuyÓn ®æi ë tÊt c¶ c¸c n­íc. Tõ ®ã môc tiªu tiÕn tíi trªn ®Êt n­íc ViÖt Nam chØ sö dông ®ång ViÖt Nam kh«ng ®¹t ®­îc. §ång néi tÖ kh«ng d­îc coi träng. Mäi ng­êi ®Òu coi ®ång tiÒn cña n­íc m×nh lµ biÓu t­îng cña chñ quyÒn d©n téc. Vµ khi mét n­íc dollar ho¶ chÝnh thøc th× còng t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c chÝnh kh¸ch n­íc ®ã dÔ dµng ®æ lçi cho chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña MÜ hay n­íc nµo ®ã mµ cã ®ång tiÒn ®ang ®­îc sö dông ë n­íc ngo¹i tÖ ho¸, khi mµ hä v­íng m¾c ph¶i nh÷ng ®iÒu kiÖn khã kh¨n, bÊt æn vÒ kinh tÕ do viÖc ®iÒu hµnh, qu¶n lý yÕu kÐm. §èi víi MÜ, ®©y lµ vÊn ®Ò ®­îc quan t©m ®Çu tiªn khi vÊn ®Ò dollar ho¸ næi lªn. phÇn iii. c¸c ph­¬ng ph¸p vµ kiÕn nghÞ. i. quan ®iÓm cña §¶ng vµ nhµ n­íc vÒ vÊn ®Ò dollar ho¸. Quan ®iÓm, chñ tr­¬ng cña §¶ng, ChÝnh phñ vµ NHNN trong vÊn ®Ò dollar ho¸ lµ “Xo¸ bá dollar ho¸ trong nÒn kinh tÕ-x· héi n­íc ta ph¶i thùc hiÖn tõng b­íc tõng kh©u thÝch øng víi tõng giai ®o¹n ®æi míi, ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, ph¶i b»ng nhiÒu gi¶i ph¸p võa kinh tÕ võa hµnh chÝnh kÕt hîp víi gi¸o dôc ph¸p luËt, ®iÒu chØnh t©m lý x· h«i trong lé tr×nh thùc thi nhiÒu c¬ chÕ kinh tÕ nghiÖp vô NH cô thÓ nèi tiÕp nhau, ®Ó n©ng vÞ thÕ cña ®ång tiÒn ViÖt Nam trong chøc n¨ng thuéc tÝnh cña tiÒn tÖ”. Gi¶i ®¸p t¹i k× häp Quèc héi n¨m 2000 vÒ vÊn ®Ò dollar ho¸, Thèng ®èc NH Lª §øc Thuý nãi: “T×nh tr¹ng dollar ho¸ ®ang gia t¨ng, xö lý vÊn ®Ò nµy vÒ h×nh thøc cã vÎ ®¬n gi¶n nh­ng trªn thùc tÕ th× rÊt khã. §ã lµ mét cuéc chiÕn gay go vµ ch¾c ch¾n lµ ch­a thÓ gi¶i quyÕt trong mét sím mét chiÒu. Bëi v× mçi ng­êi cã gãc ®é lîi Ých riªng cña m×nh, cho nªn còng xin b¸o c¸o víi Quèc héi r»ng sÏ cã nhiÒu gi¶i ph¸p ®ông ®Õn thãi quen Êy, nhÊt ®Þnh sÏ cã nhiÒu ph¶n øng. Mong ®­îc sù chia sÎ, ®ång t×nh vµ hç trî cña Quèc héi”. Nh­ vËy, quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n­íc trong vÊn ®Ò dollar ho¸ ë n­íc ta rÊt râ rµng. Tõ nh÷ng nh×n nhËn nãi trªn ®Æt ra tr­íc m¾t c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, thiÕt lËp c¬ chÕ qu¶n lý vÜ m« trong lÜnh vùc tiÒn tÖ ngo¹i hèi, cÇn cã chung quan ®iÓm thùc tiÔn vµ kiªn tr× ®Ó cã ®èi s¸ch ®óng ®¾n vµ nhÊt qu¸n trong vÊn ®Ò xö lý dollar ho¸ ë n­íc ta. Râ rµng dollar ho¸ kh«ng ®¬n thuÇn lµ vÊn ®Ò kinh tÕ-tiÒn tÖ-ngo¹i hèi cña riªng ngµnh NH ph¶i gi¶i quyÕt, mµ cßn lµ vÊn ®Ò chÝnh trÞ-x· héi, vÊn ®Ò an ninh kinh tÕ vµ mÆt nµo ®ã còng cã tÝnh chÊt quèc tÕ g¾n víi xu thÕ vµ héi nhËp trong ®iÒu kiÖn míi cña thÕ giíi ngµy nay. ii. c¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ. 1. Mét sè gi¶i ph¸p ®· ®­îc ®Ò xuÊt. VÊn ®Ò dollar ho¸ ®· cã nh÷ng biÓu hiÖn ë ViÖt Nam trong n¨m 2000. Thêi gian qua trªn c¸c b¸o vµ t¹p chÝ thuéc lÜnh vùc kinh tÕ-tµi chÝnh-ng©n hµng ®· ®¨ng nhiÒu bµi viÕt tranh luËn vÒ vÊn ®Ò dollar ho¸ ë n­íc ta. NhiÒu gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy ®· ®­îc ®­a ra. NhiÒu ng­êi ®· ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p nh­ sau: Xo¸ bá c¬ chÕ ®a së h÷u ngo¹i tÖ, tËp trung viÖc thu chi ngo¹i tÖ vµo NH; kh«ng tr¶ kiÒu hèi b»ng ngo¹i tÖ; kh«ng huy ®éng tiÕt kiÖm b»ng ngo¹i tÖ ®Ó nhÊt qu¸n víi viÖc NHNN kh«ng thùc hiÖn b¶o hiÓm tiÒn göi b»ng ngo¹i tÖ; kh«ng cho vay vµ b¶o l·nh cho c¸c doanh nghiÖp vay vèn n­íc ngoµi ®Ó nhÊt qu¸n víi viÖc NHNN kh«ng cho NHTM vay chiÕt khÊu b»ng ngo¹i tÖ; thùc hiÖn kÕt hèi 100% ngo¹i tÖ c¸c doanh nghiÖp cã thu ngo¹i tÖ ph¶i b¸n hÕt cho NHTM ®­îc phÐp kinh doanh ngo¹i tÖ; mäi nhu cÇu chi ngo¹i tÖ cÇn thiÕt vµ hîp lý ®Òu ®­îc mua t¹i NH theo kÕ ho¹ch dù trï vµ ®­îc NH tho¶ thuËn. 2. Nh÷ng h¹n chÕ cña c¸c gi¶i ph¸p ®· ®­îc ®Ò xuÊt. _B¾t buéc c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô ph¶i më tµi kho¶n ngo¹i tÖ t¹i mét NH ®­îc phÐp. Gi¶i ph¸p nµy thùc ra kh«ng ph¶i míi mÎ ®èi víi n­íc ta bëi tr­íc ®©y trong qu¶n lý ngo¹i hèi ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi còng nh­ ®Ó thùc hiÖn biÖn ph¸p kÕt hèi theo kÕ ho¹ch, NH ®· ®­a ra gi¶i ph¸p yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp ph¶i më mét tµi kho¶n ngo¹i tÖ t¹i mét NH. Quy ®Þnh nµy ®· g©y ra kh«ng Ýt khã kh¨n cho doanh nghiÖp vµ t¹o sù ph¶n øng m¹nh mÏ tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp. NÕu quy ®Þnh nh­ vËy cã nghÜa lµ doanh nghiÖp chØ ®­îc quan hÖ tÝn dông thanh to¸n vµ sö dông dÞch vô kh¸c cña NH kh¸c tõ mét NH, kh«ng t¹o ra sù c¹nh tranh b×nh ®¼ng ®Ó n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô NH, g©y ra sù rñi ro mµ doanh nghiÖp sÏ gÆp ph¶i khi toµn bé vèn b»ng ngo¹i tÖ ®­îc göi t¹i mét NH g¹p khã kh¨n vÒ tµi chÝnh. Do ®ã biÖn ph¸p nay hoµn toµn kh«ng kh¶ thi. _T¨ng tû lÖ kÕt hèi lªn 100% nguån thu ngo¹i tÖ tõ c¸c giao dÞch v·ng lai. §©y lµ mét gi¶i ph¸p mang nÆng tÝnh hµnh chÝnh lµ h¹n chÕ vÒ ngo¹i hèi trong c¸c giao dÞch v·ng lai. ViÖc quy ®Þnh b¾t buéc ph¶i kÕt hèi 100% nguån thu ngo¹i tÖ tõ c¸c giao dÞch v·ng lai sÏ ®Èy c¸c rñi ro vÒ tû gi¸ vÒ c¸c doanh nghiÖp trong khi c¸c c«ng cô chèng rñi ro vÒ tû gi¸ cña ta cßn ch­a ph¸t triÓn. _VÒ gi¶i ph¸p chi tr¶ tiÒn kiÒu hèi b»ng VND vµ kh«ng cho c¸ nh©n ®­îc göi tiÒn tiÕt kiÖm b»ng ngo¹i tÖ. Tr­íc tiªn, ph¶i thõa nhËn r»ng ®©y lµ mét gi¶i ph¸p hµnh chÝnh ®Ó gi¶m t×nh tr¹ng dollar ho¸ ®ang diÔn ra ë ViÖt Nam. Nh­ng mét ®iÒu kh«ng thÓ phñ nhËn r»ng chÝnh s¸ch kiÒu hèi cña ta trong giai ®o¹n võa qua ®· thu hót mét l­îng ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ chuyÓn vÒ ViÖt Nam, ®­îc chøng minh b»ng sè ngo¹i tÖ chuyÓn vÒ t¨ng qua c¸c n¨m: n¨m 1997 lµ 400 triÖu USD; n¨m 1998 lµ 950 triÖu USD; n¨m 1999 lµ 1,2 tû USD; n¨m 2000 gÇn 1,7 tû USD. Cho ng­êi ViÖt Nam nhËn kiÒu hèi b»ng ngo¹i tÖ lµ mét gi¶i ph¸p t×nh thÕ tr­íc m¾t gãp phÇn kh«ng nhá gi¶m bít sù mÊt c©n ®èi vÒ cung cÇu ngo¹i tÖ trong thêi gian qua. Trong khi gi¸ trÞ VND cßn ch­a ®­îc æn ®Þnh bÒn v÷ng vµ kh«ng thÓ quay l¹i viÖc ®iÒu hµnh tû gi¸ theo c¬ chÕ ®a tû gi¸, ®­a ra tû gi¸ ­u ®·i ®èi víi ng­êi ViÖt Nam nhËn tiÒn ë trong n­íc. Do trong thêi gian qua l·i suÊt b»ng USD trªn thÞ tr­êng quèc tÕ t¨ng, ®Æc biÖt, khi côc dù tr÷ liªn bang MÜ t¨ng l·i suÊt chØ ®¹o ba lÇn trong n¨m 2000 lµm ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt huy ®éng b»ng USD trong n­íc. V× vËy, l­îng ngo¹i tÖ cña d©n c­ göi t¹i c¸c NHTM còng t¨ng lªn. Gi¶ sö gi¶i ph¸p kh«ng cho c¸ nh©n ng­êi ViÖt Nam göi tiÒn tiÕt kiÖm b»ng ngo¹i tÖ ®­îc ¸p dông th× ®iÒu g× sÏ x¶y ra khi ng­êi göi tiÒn rót tiÒn mÆt ngo¹i tÖ ra khái NH hoÆc ph¶i b¸n ngo¹i tÖ cho c¸c NH. Lóc ®ã ng­êi göi tiÒn sÏ dïng l¹i VND ®Ó mua l¹i ngo¹i tÖ t¹i thÞ tr­êng bªn ngoµi g©y ra ¸p lùc lªn gi¸ gi÷a VND víi USD vµ sÏ g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho NHNN trong viÖc kiÓm so¸t ®èi t­îng tiÒn tÖ trong l­u th«ng. MÆt kh¸c, biÖn ph¸p nµy sÏ lµm kÐm ®i viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn néi lùc trong n­íc trong khi nh×n tæng thÓ ViÖt Nam lµ mét ®Êt n­íc ®ang thiÕu vèn. Kinh nghiÖm cña Trung Quèc cho thÊy lµ mét n­íc lu«n ®­a ra chÕ ®é qu¶n lý ngo¹i hèi chÆt chÏ, tuy cã l­îng dù tr÷ ngo¹i hèi t­¬ng ®èi lín vµo kho¶ng 150 tû USD, ®ång Nh©n d©n tÖ lu«n gi÷ æn ®Þnh gi¸ trÞ, nh­ng Trung Quèc vÉn ¸p dông cho phÐp c¸ nh©n göi tiÒn tiÕt kiÖm b» ng ngo¹i tÖ. Bëi vËy ®i ®«i víi viÖc huy ®éng b»ng ngo¹i tÖ, chóng ta cÇn ph¶i xem xÐt mét c¸ch ®óng møc ph¹m vi cho vay ngo¹i tÖ ®Ó ®¶m b¶o c©n ®èi nguån huy ®éng vµ cho vay b»ng ngo¹i tÖ cña c¸c NHTM. 3. Nh÷ng gi¶i ph¸p kiÕn nghÞ. Dollar ho¸ lµ mét hiÖn t­îng kinh tÕ kh¸ch quan chØ mang tÝnh lÞch sö vµ v× vËy trong tÊt c¶ c¸c n­íc theo chÝnh s¸ch kinh tÕ thÞ tr­êng më cöa, ng­êi ta kh«ng cøng nh¾c dïng luËt ph¸p hµnh chÝnh ®Ó xo¸ bá nã khi ch­a héi ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi kh¸ch quan cho phÐp. Víi ViÖt Nam møc dollar ho¸ kh«ng qu¸ trÇm träng. Tuy nhiªn, víi t×nh h×nh dollar ho¸ ch­a cã dÊu hiÖu thuyªn gi¶m. Do vËy, ë n­íc ta §¶ng vµ ChÝnh phñ nhËn râ vÊn ®Ò nµy. ViÖc thùc hiÖn tõng kh©n tõng b­íc trong tiÕn tr×nh chung cña nç lùc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi. Do ®ã, trªn gãc ®é toµn bé nÒn kinh tÕ cÇn: _T¹o m«i tr­êng ®Çu t­ trong n­íc, t¹o sù hÊp thô vèn ngo¹i tÖ, tËp trung vµo ®æi míi vµ c¶i c¸ch c¸c doanh nghiÖp, c¶i c¸ch hµnh chÝnh. Tr­íc m¾t më réng mét sè dù ¸n ®Çu t­ cña ChÝnh phñ: DÇu khÝ, cÇu ®­êng, ®iÖn lùc. _Ph¸t triÓn c¸c c«ng cô tµi chÝnh nh­ cæ phÇn, cæ phiÕu, tr¸i phiÕu. §a d¹ng c¸c danh môc ®Çu t­ trong n­íc. _Thóc ®Èy ph¸t triÓn m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m«, t¹o m«i tr­êng c¹nh tranh thùc sù gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong c¶ s¶n xuÊt th­¬ng m¹i, dÞch vô vµ kÓ c¶ lÜnh vùc tµi chÝnh NH. KÕt hîp víi kiÓm so¸t chÆt chÏ t×nh tr¹ng bu«n lËu, t×nh tr¹ng b¸n hµng thu ngo¹i tÖ trong n­íc. _T×nh tr¹ng nhËp siªu kÐo dµi trong nhiÒu n¨m cÇn ph¶i h¹n chÕ. TiÕp tôc h¹n chÕ nhËp siªu c¸c mÆt hµng tiªu dïng b»ng c¸ch yªu cÇu c¸c NH kh«ng b¸n ngo¹i tÖ cho nhu cÇu thanh to¸n nµy. NH kh«ng cho vay ngo¹i tÖ ®Ó nhËp nh÷ng mÆt hµng tiªu dïng, c¾t gi¶m h¹ng ng¹ch nhËp khÈu c¸c mÆt hµng nµy. Tuy nhiªn, ®©y chØ lµ mét gi¶i ph¸p t¹m thêi bëi xu h­íng quèc tÕ ho¸ hiÖn nay, ViÖt Nam còng ph¶i dÇn dÇn tù do ho¸ th­¬ng m¹i, ®Æc biÖt hiÖn nay khi ViÖt Nam ®ang xin gia nhËp WTO. VÒ l©u dµi, mét chÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ c¸c mÆt hµng, ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng, xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng cã gi¸ trÞ cao ®i ®«i víi chÝnh s¸ch nhËp khÈu cã träng ®iÓm h­íng tíi t¨ng c­êng nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ c«ng nghÖ cao. §Ó tõ ®ã h¹n chÕ viÖc nhËp siªu ®Ó gi¶m sù mÊt c©n ®èi vÒ ngo¹i tÖ. _Trªn gãc ®é ngµnh ng©n hµng: ViÖc xö lý vÊn ®Ò dollar ho¸ ë n­íc ta kh«ng chØ tr¸ch nhiÖm riªng cña ngµnh NH. Nh­ng ®øng trªn gãc ®é ngµnh NH ta thÊy vÊn ®Ò dollar ho¸ còng do sù yÕu kÐm cña ngµnh NH. §Æc biÖt lµ ho¹t ®éng thanh to¸n ch­a ph¸t triÓn, c«ng nghÖ thanh to¸n cßn l¹c hËu. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi cïng møc ®é ®¶m b¶o tÝnh nghiªm minh cña c¬ chÕ qu¶n lý. NÕu nh­ c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi cña ta chÆt chÏ th× t×nh tr¹ng dollar ho¸ th­êng khã x¶y ra. Bëi vËy, lµ mét ngµnh chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ, ngµnh NH cÇn thÊy râ tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong vÊn ®Ò xö lý dollar ho¸ ë n­íc ta. HÖ thèng NH kh«ng ngõng n©ng cao vµ ph¸t triÓn. Xin ®­a ra mét vµi ®Ò nghÞ nh­ sau: Kh«ng ngõng hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi, thùc hiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi chÆt chÏ. VÒ biÖn ph¸p t¨ng tû lÖ kÕt hèi lµ mét gi¶i ph¸p mang nÆng tÝnh hµnh chÝnh vµ cã nh÷ng h¹n chÕ nh­ ®· nªu trªn, kh«ng ®­îc c¸c doanh nghiÖp ­a thÝch. Nh­ng ®Õn nay vÉn rÊt cÇn thiÕt v× ch­a cã gi¶i ph¸p lùa chän nµo kh¸c tr­íc t×nh h×nh nh÷ng biªñ hiÖn cña dollar ho¸ ch­a cã chiÒu h­íng thuyªn gi¶m vµ sù mÊt c©n ®èi trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi. CÇn ph¶i duy tr× vµ thùc hiÖn nghiªm quy ®Þnh vÒ kÕt hèi ®Ó t¨ng cung ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng.Tû lÖ kÕt hèi cña ViÖt Nam ¸p dông hiÖn nay kh«ng ph¶i lµ cao v× ngay Trung Quèc còng cã thêi k× kÕt hèi 95% ®èi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp. MÆt kh¸c, c¸c quy ®Þnh vÒ kÕt hèi cÇn xiÕt chÆt h¬n, t¨ng c­êng kiÓm tra, kiÓm so¸t t¹i c¸c NH còng nh­ doanh nghiÖp. _VÊn ®Ò ng­êi d©n göi, rót tiÕt kiÖm vµ kiÒu hèi b»ng ngo¹i tÖ. Nã chØ lµ hiÖn t­îng lÞch sö gi¶i ph¸p t×nh thÕ. VËy khi nµo cã thÓ chÊm døt vÊn ®Ò nµy, ®ã hoµn toµn do ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi. Khi nÒn kinh tÕ n­íc ta ph¸t triÓn æn ®Þnh, VND m¹nh, cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi, ng­êi d©n thÊy cÊt tr÷ vµ ®Çu t­ b»ng VND thuËn tiÖn vµ lîi Ých h¬n ngo¹i tÖ th× c¸c hiÖn t­îng trªn kh«ng cßn tån t¹i. VËy NH cã thÓ mua víi tû gi¸ cao h¬n ®æi kiÒu hèi, v× vËy sè ngo¹i tÖ nµy, NH kh«ng mÊt phÝ chuyÓn ®æi tõ tiÒn mÆt sang chuyÓn kho¶n. MÆt kh¸c, NHTM cã thÓ chÊp nhËn lç khi mua b¸n ngo¹i tÖ ®Ó thu l·i phÝ ë dÞch vô thanh to¸n quèc tÕ. NÕu nh­ vËy th× ch¾c ch¾n l­îng kiÒu hèi b¸n l¹i cho NHTM t¨ng lªn, thay v× yªu cÇu nhËn ngo¹i tÖ tiÒn mÆt tr¸nh hiÖn t­îng g¨m gi÷ ngo¹i tÖ. _Hoµn thiÖn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ chÝnh s¸ch tû gi¸ ®Ó phèi hîp chÆt chÏ víi chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi nh»m kh¾c phôc t×nh tr¹ng dollar ho¸ trong nÒn kinh tÕ. HiÖn nay viÖc lùa chän chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã sù qu¶n lý, ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc lµ thÝch hîp víi tiÕn tr×nh ®æi míi nÒn kinh tÕ n­íc ta. V× chÕ ®é tû gi¸ ®ã cho phÐp chóng ta thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®éc lËp vµ nã võa theo quy luËt cung-cÇu cña thÞ tr­êng, võa ph¸t huy vai trß qu¶n lý ®iÒu tiÕt linh ho¹t cña Nhµ n­íc ®Ó ®¹t c¸c môc tiªu yªu cÇu ph¸t triÓn knh tÕ. Tuy nhiªn ®Ó cã chÝnh s¸ch tû gi¸ hîp lý cÇn ph¶i hoµn thiÖn c¸c vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt then chèt nh­: Cñng cè vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng-mét c¬ së h¹ tÇng rÊt quan träng ®Ó NHNN can thiÖp vµ ®iÒu hµnh tû gi¸. NHNN ph¶i cã dù tr÷ ngo¹i tÖ ®ñ m¹nh ®Ó can thiÖp vµo thÞ tr­êng khi cÇn thiÕt. X¸c ®Þnh ®­îc mét c¬ cÊu dù tr÷ ngo¹i tÖ hîp lý trªn c¬ së ®a d¹ng ho¸ ngo¹i tÖ m¹nh ®Ó lµm c¨n cø Ên ®Þnh tû gÝa ®ång ViÖt Nam chø kh«ng nªn chØ neo gi÷ VND vµo USD... _Nh÷ng biÓu hiÖn cña hiÖn t­îng dollar ho¸ trong thêi gian qua lµ do l·i suÊt huy ®éng tiÒn göi b»ng USD cao h¬n VND. MÆc dï NHNN ®· cã nh÷ng gi¶i ph¸p tÝch cùc ®iÒu chØnh l·i suÊt theo h­íng cã lîi cho VND. Tuy nhiªn nh÷ng gi¶i ph¸p ch­a thùc sù mang tÝnh chñ ®éng cña NHNN nÕu nh­ kh«ng cã nh÷ng t¸c ®éng tõ c¸c yÕu tè kh¸ch quan bªn ngoµi. Ta thÊy r»ng viÖc l·i suÊt huy ®éng tiÒn göi b»ng USD cao lªn trong thêi gian qua lµ mét yÕu tè kh¸ch quan do l·i suÊt ë MÜ t¨ng vµ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi t¨ng. Do ®ã chóng ta ph¶i cã nh×n nhËn ®óng vÒ nguyªn nh©n cña nã ®Ó t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®óng ®¾n. Trong thêi gian qua l·i suÊt huy ®éng tiÒn göi VND thÊp h¬n USD mét mÆt lµ do Nhµ n­íc ta cã chñ tr­¬ng h¹ thÊp l·i suÊt tiÒn göi b»ng VND ®Ó kÝch cÇu. Nh­ng xÐt vÒ thùc tÕ, biÖn ph¸p nµy ®· kh«ng c¶i thiÖn ®­îc t×nh h×nh. Chóng ta nªn nh×n nhËn l¹i vÊn ®Ò tõ nhiÒu gãc ®é, kh«ng nªn ®i theo mét lèi mßn ®Ó cã h­íng ®iÒu chØnh phï hîp. kÕt luËn Ngµy nay, chóng ta ®· vµ ®ang nãi nhiÒu ®Õn toµn cÇu ho¸-mét xu thÕ kh¸ch quan g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña c¸c qu¸ tr×nh ®an xen, héi nhËp vµ phô thuéc lÉn nhau trªn ph¹m vi quèc tÕ. Nh­ng trong xu thÕ ®ã, rÊt nhiÒu ng­êi cßn b¨n kho¨n liÖu cã thùc sù lµ toµn cÇu ho¸ hay “MÜ toµn cÇu” bëi sù thiÕt lËp c¸c gi¸ trÞ n­íc MÜ trªn toµn thÕ giíi. Mét biÓu hiÖn râ nÐt nhÊt mµ chóng ta cã thÓ nhËn thÊy ®­îc lµ t×nh tr¹ng dollar ho¸ ë ViÖt Nam còng nh­ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Qua nh÷ng ph©n tÝch vÒ nguyªn nh©n cña dollar ho¸ còng nh­ viÖc ®­a ra mét sè nh÷ng gi¶i ph¸p, b¶n th©n em còng nhËn thøc râ h¬n vÒ th­c tr¹ng dollar ho¸ ë ViÖt Nam. ThÕ hÖ trÎ ViÖt Nam nãi chung, sinh viªn ngµnh NH nãi riªng chÝnh lµ niÒm hy väng lín lao trong qu¸ tr×nh chèng dollar ho¸. Nh­ chóng ta ®· biÕt, tiÒn tÖ lµ vÊn ®Ò hÕt søc nh¹y c¶m, h¬n thÕ nã l¹i liªn quan chÆt chÏ ®Õn ngµnh NH, mét sù ®iÒu chØnh t¨ng l·i suÊt cña côc dù tr÷ liªn bang MÜ (Fed) cã thÓ g©y ¶nh h­ëng ®Õn mÆt b»ng l·i suÊt ngo¹i tÖ trong n­íc vµ tõ ®ã ¶nh h­ëng ®Õn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. HiÖn tr¹ng ø thõa vèn ngo¹i tÖ trong n¨m 1999, 2000, d©n chóng liªn tôc chuyÓn ®æi VND sang USD, NH göi ngo¹i tÖ ë n­íc ngoµi ®Ó h­ëng l·i suÊt cao h¬n. NHT¦ ®· gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña m×nh bëi dollar ho¸, nÒn kinh tÕ còng ®· ph¶i tr¶i qua mét giai ®o¹n khã kh¨n, “cÇu ®Çu t­ vµ tiªu dïng gi¶m sót”. Nh­ vËy, dï liªn quan trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Õn vÊn ®Ò tiÒn tÖ, tÊt c¶ mäi ngµnh mäi cÊp vµ mäi ng­êi d©n cÇn thiÕt n©ng cao tr×nh ®é vÒ vÊn ®Ò dollar ho¸ vµ c¸ch thøc h¹n chÕ dollar ho¸ mét c¸ch h÷u hiÖu nhÊt. LÞch sö d©n téc ®· ®Ó l¹i cho chóng ta ng÷ng bµi häc quý b¸u vÒ më réng giao l­u quan hÖ víi c¸c n­íc, song vÉn gi÷ g×n ®­îc ®éc lËp d©n téc, b¶o vÖ nÐt v¨n ho¸ truyÒn thèng.Thùc chÊt qu¸ tr×nh dollar ho¸ ë ViÖt Nam lµ qu¸ tr×nh ®Êu tranh gay g¾t ®Ó VND gi÷ ®­îc sù tin t­ëng v÷ng ch¾c trong lßng ng­êi d©n ViÖt Nam so víi USD; phÊn ®Êu ®­a VND trë thµnh ®ång tiÒn cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ quèc tÕ. Më cöa víi bªn ngoµi, lµm b¹n víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi d­íi sù l·nh ®¹o ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, chóng ta hoµn toµn cã quyÒn tin t­ëng vµo kh¶ n¨ng b¶o vÖ gi¸ trÞ cña VND, b¶o vÖ mét nÐt v¨n ho¸ l©u ®êi cña d©n téc. tµi liÖu tham kh¶o _T¹p chÝ Khoa häc vµ ®µo t¹o Ng©n hµng sè 1+2/2000. _T¹p chÝ ThÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ sè 13/2002. _T¹p chÝ Ng©n hµng sè 1+2/2002. _T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ sè 277-th¸ng6/2001. _T¹p chÝ Ng©n hµng sè 6/2001. _B¸o Thêi b¸o ng©n hµng sè 95-th¸ng11/2000. _T¹p chÝ Ng©n hµng sè 6/2001. _T¹p chÝ ThÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ sè 8-9/2000. môc lôc Lêi nãi ®Çu ................................................................................. 1 néi dung...................................................................................... 2 phÇn i. vµi nÐt vÒ dollar ho¸ vµ thùc tr¹ng dollar ho¸ ë viÖt nam .................................................................... 2 I. Kh¸i qu¸t vÒ dollar ho¸. ......................................................... 2 1. ThÕ nµo lµ dollar ho¸?................................................... 2 2. Ph©n lo¹i dollar ho¸...................................................... 3 II. Thùc tr¹ng dollar ho¸ ë ViÖt Nam............................................ 5 phÇn ii. nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng dollar ho¸ vµ nh÷ng ¶nh h­ëng cña dollar ho¸ ®Õn nÒn kinh tÕ viÖt nam...................................................................................................... 10 I. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng dollar ho¸............................... 10 1. Nguyªn nh©n s©u xa...................................................... 10 2. Nguyªn nh©n trùc tiÕp.................................................. 11 II. ¶nh h­ëng cña t×nh tr¹ng dollar ho¸ ®Õn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam.................................................................................. 13 1. T¸c ®éng tÝch cùc.......................................................... 14 2. T¸c ®éng tiªu cùc.......................................................... 14 phÇn iii. c¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ................................. 17 I. Quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vÒ vÊn ®Ò dollar ho¸........ 17 II. C¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ.................................................... 18 1. Mét sè gi¶i ph¸p ®· ®­îc ®Ò xuÊt................................. 18 2. Nh÷ng h¹n chÕ cña c¸c gi¶i ph¸p ®· ®­îc ®Ò xuÊt....... 18 3. Nh÷ng gi¶i ph¸p kiÕn nghÞ............................................ 20 kÕt luËn........................................................................... 23 Tµi liÖu tham kh¶o.................................................... 24