Đề tài Những biến động của thị trường cà phê thế giới trong thời gian qua và ảnh hưởng của nó đến hoạt động sản xuất - Xuất khẩu cà phê Việt Nam

n vèn kinh doanh cña c¸c hé s¶n xuÊt cµ phª rÊt eo hÑp, kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng tµi chÝnh ®Ó g¨m gi÷ cµ phª mµ ph¶i nhanh chãng b¸n ra ®Ó quay vßng vèn, nªn viÖc d÷ tr÷ cµ phª chñ yÕu ®­îc thùc hiÖn bëi c¸c doanh nghiÖp quèc doanh. §Ó tr¸nh t×nh tr¹ng lén xén trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn vµ ®¶m b¶o cho gi¶i ph¸p nµy ®em l¹i hiÖu qu¶ nhanh chãng chóng ta cÇn ph¶i: + Quy ®Þnh râ nh÷ng doanh nghiÖp nµo ®ñ tiªu chuÈn thùc hiÖn t¹m tr÷ cµ phª vµ møc t¹m tr÷ ®èi víi tõng doanh nghiÖp lµ bao nhiªu. + Quy ®Þnh râ thêi gian t¹m tr÷ cµ phª. Thêi gian nµy ph¶i ®¶m b¶o lµ mét kho¶ng thêi gian thÝch hîp ®ñ ®Ó t¹m æn ®Þnh l¹i thÞ tr­êng cµ phª trong n­íc vµ khi tung l­îng cµ phª ra sau thêi gian t¹m tr÷ sÏ kh«ng lµm t¨ng cung cµ phª ®ét ngét. ¦íc tÝnh kho¶ng thêi gian t¹m tr÷ thÝch hîp lµ mét n¨m. + C¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn t¹m tr÷ cµ phª ph¶i cã kho chøa ®¶m b¶o tiªu chuÈn ®Ó cµ phª sau thêi gian t¹m tr÷ sÏ kh«ng bÞ gi¶m chÊt l­îng. * Huû cµ phª chÊt l­îng kÐm: Thùc hiÖn nghÞ quyÕt 407 cña ICO vÒ ch­¬ng tr×nh chÊt l­îng, bªn c¹nh viÖc t¨ng l­îng dù tr÷ cµ phª, ViÖt Nam sÏ tiÕn hµnh lo¹i bá cµ phª chÊt l­îng kÐm. Theo tiªu chuÈn nµy, cµ phª chÌ nÕu v­ît qu¸ 86 h¹t vµ cµ phª vèi v­ît qua 150 h¹t cã chÊt l­îng thÊp trong 300g s¶n phÈm hoÆc cµ phª cã ®é Èm tiªu chuÈn n¨m ngoµi kho¶ng 8-12,5% sÏ bÞ lo¹i bá. §©ylµ gi¶i ph¸p mang tÝnh tiªu cùc song nã l¹i cã ý nghÜa trong hoµn c¶nh khã kh¨n hiÖn t¹i. Thø nhÊt, gi¶i ph¸p nµy cã thÓ nhanh chãng lµm gi¶m nguån cung cµ phª trªn thÞ tr­êng,®¶m b¶o cho lîi Ých cña ng­êi s¶n xuÊt cµ phª. Thø hai, gi¶i ph¸p nµy ®ång thêi gióp ta kiÓm so¸t ®­îc cµ phª xuÊt khÈu. Cµ phª xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sÏ ®¸p øng ®­îc tiªu chuÈn chÊt l­îng chung cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi, ®¶m b¶o uy tÝn cho cµ phª ViÖt Nam. Theo VICOFA, nh÷ng yªu cÇu vÒ chÊt l­îng mµ ICO ®­a ra, kh«ng ph¶i lµ mét ®iÒu qu¸ khã ®èi víi thùc tÕ cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ vÒ tiªu chuÈn kh«ng qu¸ 150 lçi. QuyÕt ®Þnh cña ViÖt Nam, n­íc s¶n xuÊt cµ phª lín thø hai thÕ giíi vµ lµ n­íc s¶n xuÊt cµ phª vèi lín thø nhÊt thÕ giíi, ®ång ý tham gia thùc hiÖn nghÞ quyÕt cña ICO sÏ phÇn nµo gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng bÕ t¾c cña thÞ tr­êng cµ phª thÕ giíi nãi chung vµ thÞ tr­êng cµ phª ViÖt Nam nãi riªng. 2.2. Nhµ n­íc cÊp tÝn dông. §©y lµ mét biÖn ph¸p rÊt quan träng nh»m hç trî vÒ mÆt tµi chÝnh cho c¸c c«ng ty, c¸c doanh nghiÖp cßn yÕu vÒ vèn ®Çu t­ cho s¶n xuÊt vµ kinh doanh hµng xuÊt khÈu. BiÖn ph¸p nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp vµ ng­êi s¶n xuÊt vay vèn qua ng©n hµng víi l·i suÊt thÊp vµ thêi gian cÊp tÝn dông hîp lý. Cô thÓ: - Nhµ n­íc cÇn hç trî l·i suÊt vay vèn ng©n hµng ®èi víi c¸c kho¶n vay thu mua, s¬ chÕ vµ xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam. C¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn mua t¹m tr÷ cµ phª sÏ ®­îc vay vèn víi l·i suÊt 0% trong mét kho¶ng thêi gian hîp lý. ThËm chÝ, chÝnh phñ cÇn ph¶i hç trî bï lç cho l­îng cµ phª t¹m tr÷ do gi¸ cña l­îng cµ phª c¸c doanh nghiÖp mua vµo bÞ gi¶m m¹nh. - Nhµ n­íc nªn tho¸i phô thu cµ phª ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vÉn cßn kho¶n phô thu ®· nép n¨m 1994-1995 ®Ó hç trî lç kinh doanh cµ phª xuÊt khÈu trong n¨m qua. Tuy nhiªn sè hç trî sÏ kh«ng qu¸ 50% sè lç kinh doanh chung cña ®¬n vÞ. - Nhµ n­íc cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cµ phª tiÕp tôc khoanh nî ®èi víi c¸c kho¶n vay ng©n hµng ®· gia h¹n, gi·n nî vµ qu¸ h¹n. - §èi víi nh÷ng hé gia ®×nh trång cµ phª, nh÷ng kho¶n tiÒn vay ®Çu t­ nh­ x¨ng, dÇu, ph©n bãn, thuèc trõ s©u, thuû lîi phÝ…sÏ trë thµnh kho¶n nî lín mµ nh÷ng hé trång cµ phª kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n. V× vËy nhµ n­íc cÇn ph¶i hç trî cho c¸c hé n«ng d©n ®Ó hä cã thÓ duy tr× ®­îc v­ên cµ phª trong thêi ®iÓm khã kh¨n nµy vµ cã thÓ tiÕp tôc ®Çu t­ cho s¶n xuÊt vô sau b»ng c¸ch miÔn toµn bé sè nî l·i suÊt tiÒn vay tÝn dông ng©n hµng ®èi víi c¸c hé nghÌo vµ hé d©n téc thiÓu sè ë c¸c tØnh §¾c L¾c, Gia Lai, Kontum vµ L©m §ång. MÆc dï nh÷ng biÖn ph¸p nµy còng ch¼ng thÊm th¸p g× so víi sù thua lç trong thêi gian qua do kinh doanh cµ phª mang l¹i. Tuy nhiªn, ®©y l¹i lµ biÖn ph¸p thiÕt thùc nhÊt gióp cho s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cµ phª cã thÓ v­ît qua ®­îc khã kh¨n vµ b×nh tÜnh chê gi¸ cµ phª phôc håi chø kh«ng véi vµng, n«n nãng quyÕt ®Þnh xo¸ bá c©y cµ phª ®Ó thay thÕ b»ng c©y c«ng nghiÖp kh¸c. II. ChiÕn l­îc l©u dµi 1. ChiÕn l­îc cho s¶n xuÊt 1.1. Thay ®æi c¬ cÊu c©y trång Cµ phª chÌ lµ lo¹i cµ phª cã h­¬ng vÞ th¬m ngon, ®­îc ng­êi tiªu dïng thÕ giíi rÊt ­a thÝch. Nã còng chiÕm phÇn lín trong giao dÞch cµ phª thÕ giíi víi gi¸ trÞ th­¬ng phÈm rÊt cao. Ngµnh cµ phª ViÖt Nam ®· vµ ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn, chøng tá vÞ trÝ quan träng cña m×nh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tuy nhiªn, c¬ cÊu gièng còng nh­ vïng trång cµ phª cña ta ch­a hîp lý. HiÖn nay, ë ViÖt Nam diÖn tÝch trång cµ phª cµ phª vèi lªn tíi 500.000 ha, trong khi diÖn tÝch trång cµ phª cµ phª chÌ chØ cã 20.000 ha. §iÒu nµy ®· t¹o ra sù mÊt c©n ®èi trong c¬ cÊu s¶n phÈm, kho¶ng 80-85% s¶n l­îng lµ cµ phª vèi, cµ phª chÌ ch­a chiÕm næi 20%. Trong khi ®ã thÞ tr­êng thÕ giíi tiªu thô hµng n¨m trªn 70% sè l­îng cµ phª chÌ, 25%- 30% lµ cµ phª vèi. H¬n n÷a, khi thÞ tr­êng cµ phª cã biÕn ®éng vÒ gi¸ c¶, gi¸ cµ phª vèi th­êng biÕn ®éng m¹nh h¬n. VÝ dô nh­ trong ®ît biÕn ®éng thÞ tr­êng võa qua, gi¸ cµ phª vèi ®· gi¶m tõ 3000USD/tÊn giai ®o¹n 1994-1998 xuèng cßn 320 USD/tÊn trong khi gi¸ cµ phª chÌ gi¶m xuèng møc thÊp nhÊt còng chØ lµ 1000USD/tÊn. V× vËy, sÏ lµ mét sù thiÖt h¹i rÊt lín nÕu kh«ng nhanh chãng cã sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu cµ phª vµ ngµnh cµ phª ViÖt Nam muèn ®øng ch©n ®­îc trªn thÞ tr­êng cµ phª chÌ thÕ giíi th× ph¶i s¶n xuÊt ra ®­îc s¶n phÈm cµ phª chÌ chÊt l­îng cao, gi¸ thµnh h¹, cã thÕ c¹nh tranh ®­îc víi s¶n phÈm cµ phª chÌ cña c¸c n­íc ®i tr­íc. Theo ­íc tÝnh, b­íc ®Çu ngµnh nªn n©ng tû lÖ cµ phª chÌ so víi cµ phª vèi lªn møc 20:80, ®¹t 120.000 - 132.000 tÊn. §©y lµ møc ban ®Çu cÇn ph¶i ®¹t ®­îc vµ sau ®ã sÏ tiÕp tôc ®iÒu chØnh trong c¸c n¨m tiÕp theo. §iÒu nµy cã nghÜa lµ sÏ xo¸ bá mét sè diÖn tÝch (dù kiÕn tíi 180.000 ha) chØ gi÷ l¹i 320.000 - 352.000 ha cµ phª vèi, ph¸t triÓn 100.000 - 110.000 ha cµ phª chÌ. Khi ®ã cµ phª chÌ sÏ chiÕm kho¶n 30% tæng diÖn tÝch. Tuy nhiªn còng cÇn ph¶i tØnh t¸o vÒ nhËn thøc, kh«ng nªn theo trùc gi¸c, trùc quan, hÔ thÊy c©y nµo bÞ h¹ gi¸ lµ lo¹i bá. Gi¶m diÖn tÝch cµ phª vèi kh«ng cã nghÜa lµ chÆt bá tuú tiÖn. Lóc nµy cµ phª vèi ®ang lao ®ao, kh«ng nªn v× thÕ mµ véi vµng xo¸ bá chuyÓn toµn bé sang cµ phª chÌ hay trång c¸c lo¹i c©y c«ng nghiÖp kh¸c. Vßng ®êi c©y cµ phª 20 n¨m, cã n¨m gi¸ thÊp, nhiÒu n¨m gi¸ cao, tÝnh b×nh qu©n vÉn cã gi¸ trÞ cao h¬n nhiÒu lo¹i c©y kh¸c. H¬n n÷a, cµ phª vèi rÊt cÇn thiÕt ®Ó chÕ biÕn cµ phª hoµ tan, vµ rÊt cÇn ®Ó ®én vµo cµ phª chÌ khi rang xay. Ngoµi ra, trång cµ phª cßn mang ý nghÜa trång rõng b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i. V× vËy, môc tiªu xo¸ bá mét sè diÖn tÝch cµ phª vèi còng cã nghÜa lµ chØ chÆt bá c¸c v­ên cµ phª ph¸t triÓn å ¹t theo phong trµo, ®­îc trång trªn nh÷ng vïng ®Êt xÊu, xa nguån n­íc, hay cµ phª t¸i sinh cho n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng thÊp. Do ®Æc tÝnh cña cµ phª chÌ ­a khÝ hËu m¸t l¹nh, nhiÖt ®é thÝch hîp lµ kho¶ng 18°C - 24°C vµ dÔ bÞ ¶nh h­ëng bëi s­¬ng muèi nªn trång cµ phª chÌ ë khu vùc phÝa B¾c nh­ mét sè tØnh; S¬n La, Yªn B¸i, Hµ Giang… sÏ thÝch hîp h¬n. NÕu trång lo¹i cµ phª nµy ë khu vùc miÒn Nam vµ T©y Nguyªn th× ®Êt trång cµ phª sÏ réng h¬n nh­ng khÝ hËu l¹i nãng h¬n kh«ng phï hîp víi cµ chÌ. Trong khi ®ã nÕu trång cµ phª vèi ë khu vùc nµy th× võa kh«ng bÞ s©u bÖnh, l¹i vèn Ýt lêi nhiÒu, chØ sau 3 n¨m lµ cho thu ho¹ch. Muèn thùc hiÖn tèt chiÕn l­îc nµy cÇn ®¶m b¶o: - Cã chÝnh s¸ch khuyÕn n«ng ®óng ®¾n. ën­íc ta, kho¶ng 80% s¶n l­îng cµ phª lµ b¾t nguån tõ v­ên cµ phª cña c¸c hé n«ng d©n do ®ã cÇn ph¶i chØ râ cho c¸c hé trång cµ phª biÕt vÒ lîi Ých l©u dµi cña cµ phª chÌ. - CÇn tuyÓn chän kü nh÷ng gièng cµ phª chÌ cã n¨ng suÊt cao, phÈm chÊt tèt, chèng chÞu ®­îc c¸c lo¹i s©u bÖnh h¹i chñ yÕu vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu ViÖt Nam. - §¸p øng ®ñ thiÕt bÞ chÕ biÕn, ®µo t¹o c¸n bé kü thuËt, tu©n thñ nghiªm ngÆt quy tr×nh c«ng nghÖ v× c¸c kh©u chÕ biÕn cña cµ phª chÌ kh¸c cµ phª vèi (cµ phª chÌ ®­îc chÕ biÕn b»ng ph­¬ng ph¸p ­ít trong khi cµ phª vèi chÕ biÕn theo ph­¬ng ph¸p kh«). Nãi tãm l¹i, tham kh¶o tõ kinh nghiÖm trong n­íc vµ quèc tÕ cho thÊy sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu nµy lµ hîp lý ®èi víi ngµnh cµ phª ViÖt Nam còng nh­ thÞ tr­êng cµ phª quèc tÕ. MÊy n¨m nay s¶n l­îng cµ phª vèi ë ViÖt Nam còng nh­ trªn thÕ giíi t¨ng lªn nhanh chãng. §iÒu nµy kh«ng thÝch hîp víi tiªu dïng cµ phª thÕ giíi vµ ViÖt Nam chñ tr­¬ng gi¶m diÖn tÝch cµ phª vèi, t¨ng diÖn tÝch cµ phª chÌ lµ mét ®iÒu rÊt cã ý nghÜa. 1.2. N©ng cao chÊt l­îng Theo c¸c chuyªn gia kinh tÕ, viÖc gi¸ cµ phª xuÊt khÈu cña ViÖt Nam liªn tôc gi¶m kh«ng chØ xuÊt ph¸t tõ nguyªn nh©n chung lµ cung vÒ cµ phª trªn thÞ tr­êng thÕ giíi ®· v­ît qu¸ cÇu mµ cßn do chÊt l­îng cµ phª ViÖt Nam ch­a cao vµ ch­a æn ®Þnh. NhiÒu kh¸ch hµng quèc tÕ ®· cã nh÷ng ý kiÕn vÒ chÊt l­îng cµ phª ViÖt Nam nh­ cì h¹t nhá, tû lÖ h¹t ®en vì nhiÒu. Cã thÓ gi¶i thÝch cho t×nh tr¹ng nµy lµ do thêi tiÕt ®· ¶nh h­ëng ®Õn viÖc ch¨m sãc thu ho¹ch vµ b¶o qu¶n. Nh­ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn chØ lµ mét phÇn nhá nguyªn nh©n. Cßn phÇn lín nguyªn nh©n lµ do yÕu tè chñ quan, vµ ®ã lµ nh÷ng nguyªn nh©n mµ chóng ta cã thÕ kh¾c phôc ®­îc.V× vËy, vÊn ®Ò n©ng cao chÊt l­îng lµ rÊt cÊp thiÕt, ®Æc biÖt trong thêi ®iÓm hiÖn nay khi gi¸ cµ phª ch­a cã chiÒu h­íng t¨ng lªn vµ gi¸ cµ phª ViÖt Nam th­êng thÊp h¬n tõ 50- 100 USD so víi gi¸ cµ phª thÕ giíi. N©ng cao chÊt l­îng cµ phª ViÖt Nam lµ mét c«ng viÖc khã kh¨n vµ còng rÊt tèn kÐm. §Ó cã cµ phª chÊt l­îng cao chóng ta ph¶i gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cô thÓ sau: - Thø nhÊt, lùa chän gièng tèt phï hîp víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu ë ViÖt Nam. Nh÷ng yÕu tè cã ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng cµ phª th× cã nhiÒu, song sau cuéc c¸ch m¹ng vÒ gien, ng­êi ta kh«ng thÓ phñ nhËn ®­îc gièng lµ mét yÕu tè quan träng ®Ó duy tr× b¶o tån nh÷ng mÆt hµng truyÒn thèng mang tÝnh chÊt ®Æc s¶n cã chÊt l­îng cao ®ång thêi t¹o ra c¸c mÆt hµng míi cã n¨ng suÊt cao, chÊt l­îng tèt. V× vËy, chóng ta cÇn ph¶i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt tiªn tiÕn ®Ó t¹o ra nh÷ng gièng cµ phª mang l¹i hiÖu qu¶ cao. §ång thêi ngay tõ ®Çu ph¶i x¸c ®Þnh xem thÞ tr­êng thÕ giíi ®ang tiªu dïng lo¹i cµ phª g× ®Ó x¸c ®Þnh c¬ cÊu lo¹i gièng cÇn ®­a vµo canh t¸c. Tõ tr­íc tíi nay ViÖt Nam chñ yÕu trång lo¹i cµ phª vèi, nh­ng chÊt l­îng vµ nhu cÇu tiªu dïng trªn thÕ giíi l¹i cã xu h­íng nghiªng vÒ lo¹i cµ phª chÌ v× nã cã mïi th¬m vµ chÊt l­îng tèt h¬n. Do vËy, chóng ta cÇn nhanh chãng thay ®æi c¬ cÊu gi÷a gièng cµ phª chÌ vµ vèi ®Ó t¨ng nhanh s¶n l­îng lo¹i cµ phª mµ thÕ giíi ­a chuéng. §Æc biÖt ®èi víi cµ phª chÌ ta nªn lùa chän nh÷ng gièng cã kh¶ n¨ng ®èi chäi víi thêi tiÕt s­¬ng muèi th­êng x¶y ra ë khu vùc phÝa B¾c. - Thø hai, cÇn qu¶n lý chÊt l­îng cµ phª xuÊt khÈu tõ kh©u s¶n xuÊt, ®ång thêi cÇn cã sù kiÓm tra thùc hiÖn nh»m ®¹t tiªu chuÈn cµ phª s¹ch cã chÊt l­îng cao trong nh÷ng n¨m tíi. Quy ho¹ch nh÷ng vïng chuyªn cho cµ phª xuÊt khÈu vµ tuú theo chÊt l­îng cao thÊp mµ ®Þnh h­íng vµo c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu kh¸c nhau. - Thø ba: qu¶n lý chÆt chÏ tõ kh©u thu ho¹ch ®Õn kh©u chÕ biÕn v× chÊt l­îng cµ phª kh«ng chØ phô thuéc vµo qu¸ tr×nh chÕ biÕn mµ cßn phô thuéc chÝnh vµo kh©u thu h¸i, ph¬i vµ b¶o qu¶n cña c¸c nhµ v­ên. CÇn tr¸nh t×nh tr¹ng ®Ó tiÕt kiÖm thêi gian vµ c«ng søc nhiÒu hé n«ng d©n th­êng tuèt cµ phª phª mét lÇn. Nh­ vËy cµ phª thu ho¹ch sÏ bÞ lÉn c¶ qu¶ xanh do cµ phª chÝn kh«ng ®ång ®Òu. Tr­íc khi chÕ biÕn cÇn ph¶i röa s¹ch vµ läc ra nh÷ng qu¶ cµ phª xanh hoÆc nh÷ng qu¶ cµ phª qu¸ chÝn ®· bÞ lªn men. Khi chÕ biÕn b»ng ph­¬ng ph¸p kh«, cµ phª ph¶i ®­îc ph¬i n¾ng giµ. Trong tr­êng hîp ®iÒu kiÖn thêi tiÕt kh«ng thuËn lîi ph¶i cã hÖ thèng m¸y sÊy thay thÕ. -Thø t­, c«ng t¸c bao gãi, kho hµng ph¶i ®¶m b¶o ®óng tiªu chuÈn, an toµn cho s¶n phÈm ph¶i ®­îc chó träng. Còng nh­ nhiÒu mÆt hµng n«ng s¶n kh¸c, tr­íc khi xuÊt khÈu mÆt hµng cµ phª ph¶i tr¶i qua qu¸ tr×nh thu gom vµ vËn chuyÕn ®Õn c¶ng trong mét thêi gian dµi. H¬n n÷a, cµ phª th­êng ®­îc chuyªn chë b»ng tÇu biÓn nªn mÊt rÊt nhiÒu thêi gian. NÕu kh«ng cã ph­¬ng tiÖn b¶o qu¶n, vËn t¶i tèt, bao b×, bao gãi an toµn th× chÊt l­îng cµ phª sÏ kh«ng ®­îc b¶o ®¶m, cµ phª sÏ rÊt dÔ bÞ mèc vµ mÊt mïi. Thùc tÕ cho thÊy nhiÒu l« cµ phª do bao gãi kh«ng tèt, khi huy ®éng ra tíi c¶ng l¹i ph¶i mang vÒ b¸n ë thÞ tr­êng néi ®Þa v× bÞ mÊt mïi th¬m. - Thø n¨m, cÇn ban hµnh quy chuÈn chÊt l­îng thèng nhÊt vÒ cµ phª cho toµn ngµnh còng nh­ nh÷ng quy ®Þnh mang tÝnh ph¸p lý kh¸c. Vµ c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i coi nh÷ng quy chuÈn vµ quy ®Þnh ®Êy lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt khi doanh nghiÖp tham gia xuÊt khÈu cµ phª. Do ë ViÖt Nam tr­íc ®©y cµ phª chØ ®­îc b¸n víi 3 chØ tiªu chÊt l­îng ®¬n gi¶n lµ: %thuû phÇn, %h¹t ®en vì vµ %t¹p chÊt. MÆc dï ViÖt Nam ®· ban hµnh tiªu chuÈn Nhµ n­íc vÒ yªu cÇu kü thuËt ®èi víi cµ phª nh©n, tiªu chuÈn sè 4193-86 vµ tiªu chuÈn 4193-93 nh­ng hai hÖ thèng chØ tiªu nµy vÉn ch­a ®¸p øng ®­îc nh÷ng ®ßi hái cao vÒ chÊt l­îng cña thÞ tr­êng. Míi ®©y, ngµnh cµ phª võa cho ban hµnh TCVN 4193-2001. Tuy nhiªn tÝnh ph¸p lý vÒ TCVN ¸p dông cho viÖc xuÊt khÈu cµ phª trong suèt thêi gian qua vÉn lµ rÊt thÊp. ViÖc ¸p dông tiªu chuÈn 4193 - 2001 ®èi víi cµ phª nh©n xuÊt khÈu cßn ch­a ®­îc chuÈn bÞ tèt tõ kh©u phæ biÕn tiªu chuÈn ®Õn mäi c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh ®Õn viÖc tæ chøc thùc hiÖn nªn hÇu nh­ vÊn ®Ò nµy cßn xa l¹ víi c¸c doanh nghiÖp c¶ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu. Trong hÇu hÕt c¸c hîp ®ång xuÊt khÈu cµ phª, tiªu chuÈn chÊt l­îng phÇn lín lµ do kh¸ch hµng n­íc ngoµi ®Æt ra. Tiªu chuÈn chÊt l­îng cña ViÖt Nam chØ dõng l¹i ë tÝnh h­íng dÉn, thËm chÝ kh¸ch hµng nghe hay kh«ng lµ tuú hä. T×nh tr¹ng ®ã ®· lµm lu mê tÝnh ph¸p lý cña bé tiªu chuÈn chÊt l­îng cña ViÖt Nam vÒ chÊt l­îng cµ phª vµ chÝnh nã t¹o ra sù chñ quan, thiÕu thËn träng tõ kh©u s¶n xuÊt ®Õn kh©u thu mua, chÕ biÕn, b¶o qu¶n vµ xuÊt khÈu. ChÝnh v× vËy, viÖc lµm cÇn thiÕt lóc nµy lµ: - Tuyªn truyÒn, giíi thiÖu vµ h­íng dÉn réng r·i vÒ tiªu chuÈn chÊt l­îng TCVN 4193-2001. - Ngµnh cµ phª ViÖt Nam ph¶i lu«n kiÓm tra, gi¸m s¸t qu¸ tr×nh thùc hiÖn TCVN 4193- 2001 cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cµ phª nh©n; cã c¸c h×nh thøc ph¹t vµ c¸c quy ®Þnh ph¸p lý ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp nµo vi ph¹m quy ®Þnh nµy, còng nh­ c¸c h×nh thøc khen th­ëng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn tèt. Mét khi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thùc hiÖn tèt c¸c tiªu chuÈn nµy th× tÊt yÕu ng­êi s¶n xuÊt cµ phª còng ph¶i ¸p dông tiªu chuÈn ®ã ®Ó s¶n xuÊt ra cµ phª ®¶m b¶o ®óng tiªu chuÈn chÊt l­îng nÕu kh«ng sÏ kh«ng b¸n ®­îc. Mét vÊn ®Ò ®Æt ra lµ nh÷ng tiªu chÝ vÒ chÊt l­îng cµ phª cña ViÖt Nam kh«ng hoµn toµn gièng tiªu chÝ cña c¸c n­íc, vµ tiªu chÝ cña b¶n th©n c¸c kh¸ch hµng n­íc ngoµi ®­a ra còng cã nh÷ng tiªu chuÈn kh¸c nhau v× vËy cµ phª ViÖt Nam rÊt khã kh¨n trong viÖc ®¸p øng yªu cÇu cña mäi kh¸ch hµng. VÝ dô nh­ tËp ®oµn Taloca cña Mü quy ®Þnh h¹t ®en lµ c¶ nh÷ng h¹t dï mÇu s¾c ngoµi b×nh th­êng nh­ng bªn trong ®en th× vÉn lµ ®en. TËp ®oµn Sucafina cña Thuþ Sü th× l¹i coi h¹t ®en lµ nh÷ng h¹t cã bÒ ngoµi ®en 100% cho dï bªn trong mÇu s¸ng. Trong khi ®ã tËp ®oµn Comi cña Ph¸p l¹i coi h¹t ®en lµ nh÷ng h¹t cã bÒ mÆt ngoµi ®en trªn 1/2 diÖn tÝch bÒ mÆt... Mçi n­íc ®­a ra mét tiªu chuÈn chÊt l­îng riªng v× vËy ViÖt Nam cÇn ph¶i ®iÒu chØnh sao cho phï hîp víi yªu cÇu cña phÇn lín kh¸ch hµng vµ phï hîp víi tiªu chuÈn chung cña thÕ giíi Thø s¸u, gi¶m møc ®é « nhiÔm cµ phª. Mét vÊn ®Ò kh¸c còng mang tÝnh chÊt cÊp b¸ch kh«ng chØ ®èi víi chÊt l­îng cµ phª ViÖt Nam mµ cßn nhiÒu n­íc xuÊt khÈu cµ phª kh¸c ®ã lµ møc ®é « nhiÔm cµ phª. Nguyªn nh©n lµ do phÇn lín ng­êi trång cµ phª ®Òu mong muèn c©y cµ phª cho n¨ng suÊt cao nªn ®· sö dông ph©n bãn vµ thuèc trõ s©u víi hµm l­îng cao vµ nhiÒu chÊt ho¸ häc kh¸c. T¹i héi th¶o mang tªn "ChÊt l­îng cµ phª chÌ vµ b¶o vÖ méi tr­êng ®­îc tæ chøc ë Hµ Néi võa qua, mét chuyªn gia ®· khuyÕn c¸o c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam cÇn ph¶i chó träng h¬n n÷a ®Õn chÊt l­îng nÕu nh­ muèn cã ®­îc thÞ tr­êng æn ®Þnh vµ v÷ng ch¾c. Chuyªn gia nµy cho biÕt, tõ 1/1/2003 c¸c n­íc EU sÏ ¸p dông ng­ìng « nhiÔm orchatoxyn A trong cµ phª nªn hä sÏ huû bá mét khèi l­îng lín cµ phª kh«ng ®­îc tiªu dïng. NÕu ¸p dông ë ViÖt Nam th× t­¬ng ®­¬ng víi 40.000 tÊn - trÞ gi¸ gÇn 200 tû ®ång mçi n¨m. §©y lµ mét vÊn ®Ò mµ ViÖt Nam cÇn ph¶i xem xÐt. ThÞ tr­êng ngµy cµng cã nh÷ng yªu cÇu kh¾t khe h¬n vÒ an toµn vÖ sinh. V× vËy muèn tån t¹i ®­îc chóng ta kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c lµ t¹o ®­îc s¶n phÈm "s¹ch" chÊt l­îng cao. C¸c tiªu chuÈn ISO 14001 vµ ISO 14031 lµ nh÷ng c«ng cô ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý chÊt l­îng vµ m«i tr­êng trong ngµnh cµ phª ®· ®­îc nhiÒu n­íc ¸p dông vµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cµng kh«ng thÓ chËm trÔ h¬n ®­îc n÷a trong viÖc ¸p dông c¸c tiªu chuÈn nµy. S¶n xuÊt cµ phª h÷u c¬ lµ mét xu thÕ ®ang ph¸t triÓn kh¸ m¹nh ë c¸c n­íc s¶n xuÊt cµ phª hiÖn nay v× vËy, s¶n xuÊt cµ phª h÷u c¬ lµ mét ph­¬ng h­íng mµ ngµnh cµ phª ViÖt Nam cÇn quan t©m. TiÒm n¨ng s¶n xuÊt cµ phª h÷u c¬ cña ViÖt Nam lµ rÊt lín v× phÝa B¾c ViÖt Nam cã vïng nói réng lín ®iÒu kiÖn khÝ hËu thÝch hîp cho cµ phª chÌ ph¸t triÓn. §ång thêi, ®ång bµo d©n téc thiÓu sè ë ®©y Ýt sö dông ph©n ho¸ häc vµ thuèc trõ s©u. §ã lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt cµ phª h÷u c¬. VÊn ®Ò ë ®©y lµ viÖc cÊp chøng chØ cµ phª h÷u c¬ vµ thÞ tr­êng tiªu thô lµm sao cho thuËn tiÖn vµ cã hiÖu qña cho ng­êi s¶n xuÊt. Do phÇn lín (80%) cµ phª ë ViÖt Nam lµ do c¸c hé n«ng d©n nªn muèn cã ®­îc cµ phª s¹ch, chÊt l­îng cao, cµ phª h÷u c¬, kh«ng bÞ « nhiÔm do sö dông thuèc trõ s©u hay ph©n bãn ho¸ häc th× ngµnh cÇn ph¶i tuyªn truyÒn, h­íng dÉn c¸c hé n«ng d©n c¸ch ch¨m bãn phï hîp ®Ó kh«ng g©y l·ng phÝ nh­ng vÉn ®em l¹i hiÖu qu¶ cao. §ång thêi cã nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî kÞp thêi ®Ó c¸c hé n«ng d©n an t©m gi÷ vµ ®Çu t­ v­ên c©y ®Ó võa gi÷ võa ®¶m b¶o chÊt l­îng. 1.3. H¹ thÊp gi¸ thµnh Nh©n c«ng lao ®éng lµ mét yÕu quan träng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt cµ phª. Lao ®éng ch©n tay rÊt cÇn thiÕt cho qu¸ trÝnh trång c©y, ch¨m sãc vµ thËm chÝ c¶ kh©u thu h¸i. MÆc dï chi phÝ lao ®éng cña ngµnh cµ phª t­¬ng ®èi thÊp so víi nhiÒu n­íc kh¸c nh­ng gi¸ thµnh s¶n xuÊt cµ phª cña ViÖt Nam vÉn ch­a thÊp ®Õn møc cã thÓ c¹nh tranh ®­îc. Theo ®iÒu tra, chi phÝ l­¬ng cña ViÖt Nam lµ 0,18USD/h trong khi ë mét sè n­íc kh¸c lµ: Trung Quèc: 0,34USD/h, Mü: 12.63USD/h, NhËt B¶n: 16,36USD/h,…V× vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra lóc nµy lµ ph¶i h¹ thÊp gi¸ thµnh s¶n xuÊt, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. Trong thêi gian qua gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña ®¹i ®a sè c¸c hé trång cµ phª vÉn rÊt cao. Chi phÝ s¶n xuÊt mét tÊn cµ phª nh©n lªn tíi 800 USD trong khi møc chung cña nhiÒu n­íc kh¸c lµ 450 USD. §©y qu¶ lµ ®iÒu khã chÊp nhËn v× so víi c¸c n­íc kh¸c ViÖt Nam, bªn c¹nh lîi thÕ vÒ lao ®éng, cßn cã nhiÒu lîi thÕ kh¸c nh­ : ®iÒu kiÖn thæ nh­ìng, khÝ hËu thuËn lîi, … Tr­íc t×nh h×nh gi¸ c¶ biÕn ®éng bÊt lîi nh­ hiÖn nay, h¹ thÊp gi¸ thµnh lµ gi¶i ph¸p ®¶m b¶o cho sù sèng cßn cña c¸c hé n«ng d©n vµ c¸c doanh nghiÖp. Theo tÝnh to¸n, møc gi¸ thµnh b×nh qu©n s¶n xuÊt cµ phª vèi ë møc 450-500USD/tÊn lµ an toµn nhÊt vµ hoµn toµn cã thÓ lµm ®­îc. §iÒu quan träng lµ ph¶i thay ®æi c¸ch nghÜ tr­íc ®©y lµ cè g¾ng cã ®­îc n¨ng suÊt cao nhÊt sang c¸ch nghÜ lµm sao ®Ó cã n¨ng suÊt thÝch hîp nh­ng ®em l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt. * C¸c hé trång cµ phª nªn: - Lo¹i bá nh÷ng v­ên cµ phª n¨ng suÊt thÊp, n­íc kh«ng ®­îc cung cÊp ®Çy ®ñ, ®Êt kh«ng tèt, nÕu tiÕp tôc duy tr× sÏ kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶. - Kh«ng nªn ®Çu t­ mét c¸ch å ¹t, l·ng phÝ vÝ dô nh­ bãn ph©n, phun thuèc qu¸ nhiÒu, bãn nh÷ng lo¹i ph©n vi sinh trong ®Êt ®· cã ®ñ. - Gi¶m thiÓu ®Çu t­ vµo ph©n bãn hãa häc, thuèc trõ s©u, l­îng n­íc t­íi ®Ó ®¹t mét n¨ng suÊt kh«ng ph¶i lµ cao nhÊt nh­ng cã møc lîi nhuËn tèt nhÊt. - N«ng d©n trång cµ phª nªn sö dông ph©n h÷u c¬ thay cho viÖc dïng nhiÒu ph©n ho¸ häc. * C¸c doanh nghiÖp nªn: - Gi¶m tèi ®a chi phÝ qu¶n lý - Gi¶m vµ kÐo dµi thêi gian ph©n bæ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh - T×m mua nguyªn liÖu ë nh÷ng khu vùc gÇn ®Ó gi¶m chi phÝ vËn chuyÓn. - B¸n thu håi vèn nhãm tµi s¶n, thiÕt bÞ kh«ng sö dông. - ThiÕt lËp quan hÖ mua b¸n cµ phª nguyªn liÖu trùc tiÕp víi ng­êi trång cµ phª ®Ó gi¶m chi phÝ mua qua ®¹i lý. 1.4. Th©m canh t¨ng n¨ng suÊt vµ duy tr× sinh th¸i. Trong ®iÒu kiÖn khÝ hËu nhiÖt ®íi nãng Èm, m­a nhiÒu, cµ phª l¹i sinh tr­ëng ë c¸c vïng trung du, v× vËy s©u bÖnh cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn m¹nh vµ dÔ dµng trë thµnh dÞch. Do ®ã cÇn lu«n cã c¸c h×nh thøc kiÓm tra ch¨m sãc v­ên cÈn thËn ®Ó nhanh chãng ph¸t hiÖn ra c¸c mÇm bÖnh vµ xö lý kÞp thêi, tr¸nh ®Ó lan réng thµnh dÞch g©y thiÖt h¹i lín nh­ ë mét sè n­íc kh¸c. MÆt kh¸c còng cÇn ng¨n chÆn nh÷ng khuynh h­íng khai th¸c triÖt ®Ó nh­ sö dông ph©n ho¸ häc qu¸ nhiÒu, lµm dông chÊt kÝch thÝch sinh tr­ëng, t­íi n­íc å ¹t, thóc ®Èy c©y ra hoa qu¶ nhiÒu ®Ó cã n¨ng suÊt cao trong mét sè n¨m nh­ng sau ®ã v­ên c©y l¹i tµn lôi nhanh chãng, lµm hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp kÐm. Th©m canh ch¨m sãc v­ên c©y, duy tr× n¨ng suÊt cao, æn ®Þnh m«i tr­êng sinh th¸i bÒn v÷ng suèt chu kú sinh tr­ëng ph¶i lµ mét nhiÖm vô quan träng. 2. ChiÕn l­îc cho chÕ biÕn 2.1. §Çu t­ n©ng cao c«ng nghÖ chÕ biÕn Ngoµi c¸c vÊn ®Ò vÒ gièng, khÝ hËu, canh t¸c, th× viÖc ¸p dông c«ng nghÖ sau thu ho¹ch ch­a hîp lý lµ mét nguyªn nh©n quan träng lµm gi¶m chÊt l­îng cµ phª ViÖt Nam. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cho thÊy r»ng c«ng nghÖ nµo th× s¶n phÈm ®ã. Nh÷ng c¬ së chÕ biÕn l¹c hËu sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng bÞ ®éng vµ th­êng g©y ra l·ng phÝ, gi¸ thµnh cao, chÊt l­îng kÐm. HiÖn nay, thiÕt bÞ m¸y mãc chÕ biÕn cµ phª ViÖt Nam ®· l¹c hËu hai, ba thÕ hÖ so víi c¸c n­íc trong khu vùc. §iÒu nµy lý gi¶i cho thùc tr¹ng v× sao ViÖt Nam xuÊt khÈu cµ phª h¹t nh­ng l¹i nhËp khÈu vÒ cµ phª chÕ biÕn tõ chÝnh nguyªn liÖu lµ cµ phª ViÖt Nam. N©ng cao c«ng nghÖ chÕ biÕn lµ mét vÊn ®Ò kh«ng cßn ph¶i bµn c·i. Tuy nhiªn trong giai ®o¹n khã kh¨n hiÖn nay, cµ phª sôt gi¸ nghiªm träng, kh«ng cã l·i, ng­êi trång cµ phª khã cã "lùc" ®Ó ®Çu t­ nhiÒu vµo kh©u chÕ biÕn. ThËm chÝ ngay c¶ nh÷ng doanh nghiÖp chÕ biÕn cµ phª còng gÆp khã kh¨n trong vÊn ®Ò nµy. V× vËy, nhµ n­íc cÇn m¹nh d¹n ®Çu t­ cho c¸c doanh nghiÖp trong viÖc n©ng cao tr×nh ®é vµ ®æi míi thiÕt bÞ - c«ng nghÖ. Tr­íc m¾t ­u tiªn chÕ biÕn cµ phª chÌ b»ng c¸c thiÕt bÞ míi hiÖn ®¹i ®ång thêi tiÕp tôc thay thÕ dÇn c¸c d©y truyÒn chÕ biÕn cò, l¹c hËu trong cµ phª vèi. T¹i c¸c c¬ së lµm hµng xuÊt khÈu cÇn ®­îc trang bÞ hÖ thèng chÕ biÕn ®ång bé ®Ó t¸i chÕ n©ng cÊp chÊt l­îng xuÊt khÈu . Môc tiªu cña ngµnh cµ phª vÒ l©u dµi ph¶i n©ng cÊp c«ng nghÖ kh©u chÕ biÕn, theo kÞp c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. HiÖn nay, ®Çu t­ n©ng cÊp kh©u chÕ biÕn cho b»ng c¸c n­íc kh¸c lµ rÊt khã kh¨n vµ kh«ng phï hîp víi nguån vèn ®Çu t­ eo hÑp cña ViÖt Nam. ViÖt Nam nªn thùc hiÖn tõng b­íc vµ trong thêi ®iÓm nµy ViÖt Nam nªn lùa chän nh÷ng thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ cã ®Æc tÝnh míi, tiªn tiÕn, tiªu hao Ýt nhiªn liÖu, n­íc s¹ch vµ ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn tõng vïng. Theo ­íc tÝnh cña VINACOFE, víi møc ®Çu t­ kho¶ng 10 triÖu ®ång ®· cã thÓ x©y dùng t¹i c¸c b¶n lµng cã diÖn tÝch trång cµ phª nhá, ph©n t¸n (tæng diÖn tÝch d­íi 50 ha) c¸c tr¹m chÕ biÕn nhá c«ng suÊt 0,3 tÊn qu¶ t­¬i/giê. Víi møc ®Çu t­ 1,5 tû ®ång cã thÓ x©y dùng x­ëng chÕ biÕn quy m« võa (c«ng suÊt 4- 10 tÊn qu¶ t­¬i/ giê) ¸p dông cho c¸c vïng cµ phª cã diÖn tÝch tõ 50 - 100 ha. Møc chi phÝ nµy lµ hoµn toµn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc. Tuy nhiªn ®èi víi nh÷ng vïng cµ phª chuyªn canh (diÖn tÝch tõ 500 - 1000 ha) cÇn x©y dùng c¸c x­ëng chÕ biÕn quy m« lín ®Ó chÕ biÕn ra cµ phª ®¹t tiªu chuÈn xuÊt khÈu, nhµ n­íc cã thÓ khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi d­íi h×nh thøc ®Çu t­ vèn hoÆc chuyÓn giao c«ng nghÖ. §Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ trong chÕ biÕn xuÊt khÈu ®ßi hái ph¶i cã ®éi ngò c¸n bé vµ c«ng nh©n cã tr×nh ®é ®Ó ¸p dông c¸c kü thuËt tiÕn bé, biÕt vËn hµnh hÖ thèng m¸y mãc hiÖn ®¹i vµ quy tr×nh c«ng nghÖ tiªn tiÕn. V× vËy, c«ng t¸c ®µo t¹o cho ®éi ngò nh©n c«ng trong lÜnh vùc chÕ biÕn còng nh­ c«ng t¸c tuyªn truyÒn réng r·i ®Õn ng­êi s¶n xuÊt, ng­êi cung cÊp cµ phª xuÊt khÈu lµ rÊt cÇn thiÕt. 2.1. S¶n xuÊt cµ phª chÕ biÕn chÊt l­îng cao, cµ phª ®Æc biÖt, cµ phª h¶o h¹ng. Mét xu thÕ chung mµ hiÖn nay c¸c n­íc xuÊt khÈu cµ phª trªn thÕ giíi ®ang theo ®uæi lµ cho ra ®êi c¸c s¶n phÈm cµ phª chÕ biÕn chÊt l­îng cao, h¶o h¹ng, cã h­¬ng vÞ ®Æc biÖt mang tÝnh chÊt ®Æc s¶n cña tõng vïng nh»m ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng khã tÝnh cña ng­êi tiªu dïng. Vµ ®©y còng kh«ng cßn lµ ®iÒu míi mÎ trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn cµ phª cña c¸c n­íc, v× vËy ViÖt Nam còng kh«ng nªn n»m ngoµi xu thÕ chung nµy. S¶n phÈm hµng ho¸ s¶n xuÊt ra lµ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng. NÕu cµ phª ViÖt Nam kh«ng cã nh÷ng b­íc cè g¾ng míi cho ra ®êi nh÷ng lo¹i cµ phª chÊt l­îng cao, ®Æc biÖt th× cµ phª ViÖt Nam sÏ nhanh chãng bÞ lo¹i khái thÞ tr­êng. Trong vÊn ®Ò nµy, ViÖt Nam nªn häc hái kinh nghiÖm cña mét sè n­íc nh­ c¸c n­íc s¶n xuÊt cµ phª ë khu vùc Trung vµ Nam Mü. C¸c n­íc nµy ®· nhËn biÕt ®­îc lîi Ých cña viÖc s¶n xuÊt cµ phª chÊt l­îng cao vµ cung cÊp cho thÞ tr­êng nhiÒu lo¹i cµ phª ®Æc s¶n. VÝ dô nh­ Colombia dù ®Þnh sÏ t¨ng gÊp ®«i l­îng cµ phª chÕ biÕn h¶o h¹ng trong vßng 5 n¨m tíi. HiÖn nay, cµ phª h¶o h¹ng chiÕm tíi 10% tæng l­îng cµ phª xuÊt khÈu cña n­íc nµy. ThËt ®¸ng tiÕc, c«ng nghiÖp chÕ biÕn ®å uèng cµ phª cña ViÖt Nam cßn qu¸ nhá bÐ, cã nguy c¬ bÞ n­íc ngoµi tranh mÊt thÞ tr­êng chø ch­a nãi tíi viÖc ViÖt Nam xuÊt khÈu cµ phª thµnh phÈm chÊt l­îng cao, h¶o h¹ng. Cã thÓ nãi r»ng, trong thêi gian qua, c«ng nghiÖp chÕ biÕn cµ phª ®· kh«ng theo kÞp víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña s¶n xuÊt cµ phª. V× vËy trong thêi gian tíi, ViÖt Nam nªn x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn cµ phª chÕ biÕn chÊt l­îng cao, cµ phª ®Æc biÖt tr­íc khi qu¸ muén. §iÒu nµy ®èi víi ViÖt Nam kh«ng ph¶i lµ qu¸ khã. ViÖt Nam cã nhiÒu vïng cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ra cµ phª th¬m ngon cã h­¬ng vÞ ®Æc biÖt nh­ Bu«n Mª ThuËt….H¬n n÷a, ®a sè cµ phª tù nhiªn cña chóng ta ®­îc c¸c nhµ cung øng cña Mü vµ Ch©u ©u ®¸nh gi¸ cao vÒ chÊt l­îng. NÕu cã nh÷ng chñ tr­¬ng s¶n xuÊt tèt céng víi chÕ biÕn tèt ngµnh cµ phª ViÖt Nam hoµn toµn cã thÓ ®­a ra thÞ tr­êng nh÷ng mÆt hµng cµ phª h¶o h¹ng. ThÞ tr­êng cµ phª chÕ biÕn nh×n chung lu«n æn ®Þnh cho dï thÞ tr­êng cµ phª nh©n lu«n cã nh÷ng biÕn ®éng bÊt th­êng. V× vËy, mét khi gia nhËp ®­îc vµo thÞ tr­êng nµy th× ngµnh cµ phª ViÖt Nam sÏ cã thÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh h¬n, Ýt chÞu t¸c ®éng cña nh÷ng biÕn ®éng thÞ tr­êng. B»ng chøng lµ trong cuéc khñng ho¶ng thõa võa qua, nh÷ng tËp ®oµn chÕ biÕn cµ phª lµ ng­êi duy nhÊt thu ®­îc lêi nhuËn cao. 3. ChiÕn l­îc cho xuÊt khÈu 3.1. Më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu Víi khèi l­îng cµ phª xuÊt khÈu ngµy cµng lín nh­ hiÖn nay th× ngµnh cµ phª ViÖt Nam kh«ng thÓ thô ®éng ngåi chê kh¸ch hµng ®Õn mua mµ ph¶i chñ ®éng t¹o ra thÞ tr­êng. VÊn ®Ò më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu cµ phª kh«ng ph¶i chØ míi ®­îc ®Æt ra khi ngµnh cµ phª ViÖt Nam l©m vµo giai ®o¹n khã kh¨n do ¶nh h­ëng cña nh÷ng biÕn ®éng bÊt th­êng cña thÞ tr­êng cµ phª thÕ giíi. Thùc chÊt, tr­íc ®ã, trong nghÞ quyÕt cña §¹i héi §¶ng céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø 9 ®· chØ râ : "®Þnh h­íng ph¸t triÓn trong giai ®o¹n 2001-2010 lµ ph¶i më réng thÞ tr­êng tiªu thô n«ng s¶n trong vµ ngoµi n­íc, t¨ng ®¸ng kÓ thÞ phÇn cña c¸c n«ng s¶n chñ lùc trªn thÞ tr­êng thÕ giíi mµ trong ®ã g¹o vµ cµ phª lµ hai mÆt hµng n«ng s¶n chñ lùc". Tr­íc xu thÕ biÕn ®éng cña t×nh h×nh kinh tÕ nÕu kh«ng cã gi¶i ph¸p mang tÝnh ®ét ph¸ ®Ó khai th«ng thÞ tr­êng, thóc ®Èy xuÊt khÈu th× khã cã thÓ hoµn thµnh c¸c chØ tiªu xuÊt khÈu cho giai ®o¹n nµy. Cµ phª ViÖt Nam mÆc dï ®· cã mÆt t¹i h¬n 60 n­íc trªn thÕ giíi nh­ng nãi chung thÞ tr­êng tiÒm n¨ng vÉn cßn rÊt nhiÒu. Chóng ta cÇn ph¶i cñng cè c¸c thÞ tr­êng hiÖn cã vµ khai th¸c thªm nhiÒu thÞ tr­êng míi bëi v× cã tíi 95% s¶n l­îng cµ phª ViÖt Nam lµ giµnh cho xuÊt khÈu. C¸c thÞ tr­êng tiÒm n¨ng ®ång thêi còng lµ nh÷ng thÞ tr­êng träng ®iÓm cña ViÖt Nam, bao gåm: NhËt B¶n, Hoa Kú, Trung Quèc, Nga . §Ó cã thÓ x©m nhËp vµ trô v÷ng t¹i c¸c thÞ tr­êng tiÒm n¨ng nµy, bªn c¹nh sù nç lùc cè g¾ng cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cµ phª cßn ®ßi hái sù hç trî tõ phÝa nhµ n­íc. V× vËy, gi¶i ph¸p vÒ thÞ tr­êng ph¶i bao gåm c¶ gi¶i ph¸p vÜ m« vµ gi¶i ph¸p vi m«. * XÐt vÒ vÜ m«: §Ó ®Èy m¹nh viÖc tiÕp cËn thÞ tr­êng vµ xóc tiÕn xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp, Nhµ n­íc cÇn: - Bè trÝ tham t¸n n«ng nghiÖp theo dâi th«ng tin vµ thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng giao dÞch th­¬ng m¹i n«ng s¶n, cô thÓ lµ mÆt hµng cµ phª, tr­íc m¾t ë c¸c thÞ tr­êng lín nh­ Trung Quèc, EU, Mü…C¸c tham t¸n th­¬ng m¹i ph¶i ®øng ra lµm cÇu nèi gi÷a c¸c ®¬n vÞ xuÊt khÈu cµ phª víi thÞ tr­êng n­íc ngoµi, gióp c¸c ®¬n vÞ t×m hiÓu vµ tiÕp cËn c¸c thÞ tr­êng nµy. - Bé N«ng nghiÖp ph¶i thùc hiÖn mét sè néi dung xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®èi víi mÆt hµng cµ phª nh­: phèi hîp víi c¸c n­íc s¶n xuÊt cµ phª kh¸c tæ chøc nh÷ng héi chî chuyªn vÒ cµ phª, tæ chøc c¸c buæi thö nÕm, tham quan vïng s¶n xuÊt, tr­ng bÇy hµng ho¸ ®Ó cã dÞp qu¶ng b¸ mÆt hµng cµ phª ViÖt Nam - Hç trî mét phÇn kinh phÝ vµ tæ chøc ®Çu mèi gióp c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam tham gia héi chî vÒ cµ phª ë c¸c n­íc hay tæ chøc c¸c buæi héi th¶o ®Ó giíi thiÖu víi kh¸ch hµng trong vµ ngoµi n­íc. §©y chÝnh lµ sù hç trî thiÕt thùc nhÊt tõ phÝa Nhµ n­íc do phÇn lín c¸c ®¬n vÞ xuÊt khÈu cµ phª cã tiÒm lùc tµi chÝnh rÊt h¹n chÕ. * XÐt vÒ mÆt vi m«. Sù hç trî tõ phÝa Nhµ n­íc lµ rÊt quan träng, tuy nhiªn yÕu tè quyÕt ®Þnh vÉn lµ sù nç lùc cña b¶n th©n c¸c ®¬n vÞ xuÊt khÈu cµ phª. C¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i: - CÇn ph¶i am hiÓu râ luËt ph¸p liªn quan ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh ë c¸c thÞ tr­êng nµy. ThiÕu hiÓu biÕt vÒ hÖ thèng luËt cña thÞ tr­êng n­íc ngoµi kh«ng ph¶i chØ lµ nh÷ng khã kh¨n cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam mµ cßn cña c¸c doanh nghiÖp nãi chung. §Ó tr¸nh t×nh tr¹ng nµy, c¸c ®¬n vÞ nªn liªn hÖ víi c¸c c«ng ty luËt cña n­íc ngoµi cã mÆt t¹i ViÖt Nam hoÆc c¸c ®¹i sø qu¸n, l·nh sù qu¸n ®Æc biÖt lµ tham t¸n th­¬ng m¹i ViÖt Nam t¹i c¸c thÞ tr­êng nµy ®Ó ®­îc t­ vÊn nh»m tr¸nh ®­îc rñi ro trong kinh doanh. - Truy cËp vµ xö lý tèt c¸c th«ng tin vÒ c¸c thÞ tr­êng tiÒm n¨ng nµy, - X©y dùng hÖ thèng ®¹i lý ë c¸c thÞ tr­êng tiÒm n¨ng ®Ó cã dÞp nghiªn cøu râ h¬n vÒ thÞ tr­êng vµ ®¸p øng kÞp thêi c¸c nhu cÇu. §Æc biÖt cµ phª xuÊt khÈu th­êng bÞ mèc, biÕn chÊt do qu¸ tr×nh chuyªn chë kÐo dµi, v× vËy gi¶i ph¸p nµy cã thÓ kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng trªn. - C¸c trang Web giíi thiÖu vÒ s¶n phÈm cµ phª ViÖt Nam cÇn ph¶i phong phó vµ cËp nhËt h¬n. Qu¶ng c¸o trªn Internet hiÖn ®ang ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng ph­¬ng tiÖn qu¶ng c¸o phæ biÕn nhÊt vµ nã cã t¸c dông ®Èy nhanh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Trªn ®©y lµ mét sè c¸c gi¶i ph¸p chung khi x©m nhËp vµo c¸c thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, thÞ tr­êng th× mu«n h×nh mu«n vÎ, mçi thÞ tr­êng cã nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ khã kh¨n kh¸c nhau. V× vËy, khi øng dông vµo mçi thÞ tr­êng cÇn ph¶i kÕt hîp víi c¸c ®Æc ®iÓm riªng cña c¸c thÞ tr­êng ®ã. §èi víi thÞ tr­êng Hoa Kú, kÓ tõ sau khi HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü ®­îc ký kÕt, ViÖt Nam gÆp nhiÒu thuËn lîi h¬n khi x©m nhËp vµo thÞ tr­êng nµy. Tuy nhiªn ®©y vÉn ®­îc ®¸nh gi¸ lµ thÞ tr­êng khã tÝnh nhÊt. V× vËy khi xuÊt khÈu cµ phª vµo thÞ tr­êng nµy cÇn nghiªn cøu râ nh­ng tiªu chÝ chÊt l­îng mµ thÞ tr­êng nµy ®Æt ra ®èi víi mÆt hµng cµ phª vµ cµ phª ph¶i ®¶m b¶o ®½ ®­îc kiÓm tra cÈn thËn tr­íc khi xuÊt khÈu. C¸c thÞ tr­êng NhËt B¶n, Trung Quèc vèn lµ nh÷ng thÞ tr­êng cã truyÒn thèng uèng trµ. MÆc dï trong thêi gian gÇn ®©y uèng cµ phª ®ang dÇn dÇn ®­îc du nhËp vµo c¸c n­íc nµy, nh­ng nã vÉn ch­a thÕ trë thµnh mét thãi quen. §Ó khai th¸c c¸c thÞ tr­êng tiÒm n¨ng nµy cÇn ph¶i cã chiÕn l­îc marketing kiªn tr× trong thêi gian dµi. Qu¶ng c¸o trªn mäi ph­¬ng tiÖn sÏ ®­îc kÕt hîp víi viÖc tæ chøc c¸c buæi giíi thiÖu s¶n phÈm nh¨m t¹o lËp h×nh ¶nh vÒ cµ phª ViÖt Nam trong t©m trÝ ng­êi tiÒu dïng. ThÞ tr­êng NhËt B¶n vµ Trung Quèc vèn lµ nh÷ng thÞ tr­êng gÇn, v× vËy b­íc ®Çu ch­a nhÊt thiÕt ph¶i thiÕt lËp c¸c ®¹i lý ë ®©y nh»m gi¶m chi phÝ kinh doanh. §èi víi thÞ tr­êng Nga, chóng ta cã mét lîi thÕ lµ cµ phª ViÖt Nam ®· ®­îc biÕt ®Õn ë khu vùc thÞ tr­êng nµy tr­íc nh÷ng n¨m 90 th«ng qua c¸c hiÖp ®Þnh xuÊt khÈu cµ phª víi chÝnh phñ Liªn X« cò. V× vËy bªn c¹nh c¸c h×nh thøc qu¶ng c¸o, tham gia héi chî ë n­íc nµy chóng ta cã thÓ t¹o dùng mét m¹ng l­íi ph©n phèi ë ®©y víi nh÷ng c¸n bé marketing giái vÒ ngo¹i ng÷ vµ nghiÖp vô. EU tuy kh«ng ®­îc xÕp vµo c¸c thÞ tr­êng tiÒm n¨ng nh­ng l¹i lµ mét thÞ tr­êng truyÒn thèng cña cµ phª ViÖt Nam, hµng n¨m ViÖt Nam xuÊt khÈu sang EU mét khèi l­îng rÊt lín. Do ®Æc ®iÓm cña thÞ tr­êng nµy lµ nhu cÇu cµ phª gÇn nh­ ®· b·o hoµ v× uèng cµ phª ®· lµ mét thãi quen l©u ®êi cña ng­êi d©n ë ®©y. V× vËy, chiÕn l­îc thÞ tr­êng ®èi víi khu vùc nµy còng kh¸c so víi c¸c khu vùc kh¸c. Víi môc tiªu lµ duy tr× thÞ phÇn vèn cã ë khu vùc thÞ tr­êng nµy, chóng ta chñ yÕu thùc hiÖn b»ng viÖc n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, giao hµng ®óng h¹n ®Ó t¹o nªn uy tÝn t¹i c¸c thÞ tr­êng nµy. 3.2. X©y dùng th­¬ng hiÖu cã uy tÝn Theo c¸c chuyªn gia quèc tÕ, viÖc gi¸ cµ phª cña ViÖt Nam suy gi¶m kh«ng chØ b¾t nguån tõ nguyªn nh©n d­ thõa cµ phª trªn thÞ tr­êng thÕ giíi mµ chñ yÕu lµ do cµ phª ViÖt Nam cßn thiÕu th­¬ng hiÖu, mét yÕu tè cã tÇm quan träng ®Æc biÖt cho bÊt kú mét s¶n phÈm giao dÞch nµo trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Còng theo lêi nhËn ®Þnh cña «ng Rolf Sauerbter, gi¸m ®èc tiÕp thÞ cña c«ng ty Craft Foods, mét h·ng cµ phª næi tiÕng cña §øc " chÊt l­îng cµ phª ViÖt Nam kh«ng thua kÐm g× cµ phª Brazil nh­ng v× kh«ng cã th­¬ng hiÖu nªn kh«ng thÓ c¹nh tranh ®­îc. Thùc tÕ, ViÖt Nam hiÖn lµ mét trong nh÷ng n­íc xuÊt khÈu cµ phª hµng ®Çu thÕ giíi nh­ng cho tíi nay vÉn ch­a cã ®­îc mét th­¬ng hiÖu nµo thùc sù "®¸ng nÓ". V× vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi cµ phª ViÖt Nam lµ ph¶i x©y dùng ®­îc th­¬ng hiÖu cã uy tÝn. Mét th­¬ng hiÖu ®­îc cÊu thµnh tõ mét hçn hîp c¸c thµnh phÇn bao gåm: l«g« hay biÓu t­îng, tªn c«ng ty, tªn s¶n phÈm, mÇu s¾c, thiÕt kÕ bao gãi. Mçi mét thµnh phÇn nµy ®ãng gãp cho mét c¶m gi¸c ®ã lµ nh·n hiÖu cña doanh nghiÖp, nh­ng b¶n th©n mçi c¸i ®ã kh«ng thÓ t¹o nªn th­¬ng hiÖu. Th­¬ng hiÖu lµ kÕt qu¶ c¸c kinh nghiÖm ®· tÝch luü ®­îc cña ng­êi tiªu dïng víi nhËn thøc vÒ c«ng ty, nh÷ng con ng­êi cña c«ng ty vµ c¸c s¶n phÈm cña hä. Th­¬ng hiÖu còng kh«ng ph¶i lµ mét ho¹t ®éng mµ doanh nghiÖp cã thÓ hoµn thµnh trong thêi gian ng¾n hoÆc lµ mua s½n tõ mét c«ng ty t­ vÊn hay qu¶ng c¸o. Mét th­¬ng hiÖu thµnh c«ng ®­îc x©y dùng qua mét thêi gian dµi tõ hµng tr¨m ®iÒu nhá mµ doanh nghiÖp lµm ®óng. Th­¬ng hiÖu cã t¸c dông rÊt lín v× nã lu«n in s©u vµo ®Çu ãc cña mäi kh¸ch hµng vµ cµng ngµy th­¬ng hiÖu cµng trë thµnh mét thø tµi s¶n v« cïng quan träng vµ lµ vò khÝ c¹nh tranh s¾c bÐn cña doanh nghiÖp trªn th­¬ng tr­êng. V× vËy, x©y dùng th­¬ng hiÖu lµ vÊn ®Ò cÊp thiÕt hiÖn nay kh«ng chØ ®èi víi mÆt hµng cµ phª mµ cßn nhiÒu s¶n phÈm kh¸c nãi chung. §Ó x©y dùng th­¬ng hiÖu, vÊn ®Ò tr­íc m¾t lµ ph¶i gióp c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cµ phª trong n­íc hiÓu ®­îc mét c¸ch chÝnh x¸c thÕ nµo lµ th­¬ng hiÖu còng nh­ ý thøc ®­îc vai trß vµ tÇm quan träng cña nã…Tuy nhiªn, tõ nhËn thøc ®Õn hµnh ®éng vÉn cßn lµ mét kho¶ng c¸ch kh¸ xa. V× vËy, tr­íc tiªn c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam rÊt cÇn ®Õn sù hç trî cña Côc xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®Ó qu¶ng b¸ ®­îc h×nh ¶nh cña cµ phª ViÖt Nam ra thÞ tr­êng thÕ giíi. ViÖc qu¶ng b¸ h×nh ¶nh cña cµ phª ViÖt Nam cã thÓ ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸c ch­¬ng tr×nh qu¶ng c¸o h­íng ra n­íc ngoµi nh»m môc ®Ých lµ t¨ng c­êng nhËn biÕt cña ng­êi tiªu dïng vµ c¸c nhµ nhËp khÈu trªn thÞ tr­êng ®Ó hä cã th¸i ®é nh×n nhËn tÝch cùc h¬n, cã lßng tin h¬n vµ tõ ®ã cã thiÖn c¶m vµ ­a chuéng cµ phª ViÖt Nam h¬n. Bªn c¹nh sù hç trî cña Côc xóc tiÕn th­¬ng m¹i, b¶n th©n mçi doanh nghiÖp còng ph¶i nç lùc x©y dùng cho m×nh mét th­¬ng hiÖu cã uy tÝn vµ b­íc ®Çu tiªn c¸c doanh nghiÖp ph¶i lµm lµ n©ng cao chÊt l­îng kÕt hîp víi ho¹t ®éng marketing ®Ó t¹o nªn nh÷ng Ên t­îng rÊt riªng vµ lßng tin cña kh¸ch hµng ®èi víi s¶n phÈm. Chóng ta cÇn thùc hiÖn dÊu hiÖu th­¬ng m¹i thèng nhÊt ®èi víi c¸c lo¹i cµ phª xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. DÊu hiÖu nµy ph¶i ®­îc g¾n cho tÊt c¶ c¸c lo¹i s¶n phÈm tõ cµ phª nh©n tíi cµ phª tinh chÕ cña c¸c nhµ xuÊt khÈu, ®ång thêi tÝch cùc truyÒn th«ng dÊu hiÖu ®ã tíi thÞ tr­êng tiªu dïng cµ phª quèc tÕ. Cã thÓ nãi, cho ®Õn nay, Trung Nguyªn lµ th­¬ng hiÖu cµ phª duy nhÊt cña ViÖt Nam chiÕm ®­îc mét vÞ trÝ nhÊt ®Þnh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Th­¬ng hiÖu cµ phª Trung Nguyªn kh«ng chØ xuÊt hiÖn ë Mü, NhËt mµ cßn ë rÊt nhiÒu thÞ tr­êng tiªu thô kh¸c. Mét kh¸ch hµng ng­êi NhËt ®· nãi vÒ Ên t­îng cña m×nh ®èi víi cµ phª Trung Nguyªn nh­ sau: "phong c¸ch bµi trÝ cña cöa hµng mang nÐt v¨n hãa ViÖt Nam víi c¸c bøc tranh thiÕu n÷ mÆc ¸o tø th©n vµ c¸c tranh ¶nh ViÖt Nam kh¸c. NhiÒu lo¹i cµ phª kh¸c nhau ®­îc ®ùng trong bao b× rÊt Ên t­îng vµ b¾t m¾t, thu hót ®­îc sù chó ý cña kh¸ch hµng". §Êy chÝnh lµ ®iÒu mµ cµ phª Trung Nguyªn ®· lµm ®­îc, x©y dùng ®­îc mét h×nh ¶nh cµ phª rÊt riªng mang ®Ëm phong c¸ch ViÖt Nam trong t©m trÝ kh¸ch hµng. Vµ ®©y còng lµ ®iÒu mµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam cÇn ph¶i häc tËp. NÕu nh­ x©y dùng mét th­¬ng hiÖu cã uy tÝn lµ mét vÊn ®Ò khã kh¨n ®ßi hái thêi gian vµ sù kÕt hîp cña nhiÒu yÕu tè th× viÖc qu¶n lý th­¬ng hiÖu còng lµ mét vÊn ®Ò kh«ng ®¬n gi¶n. Sù kiÖn th­¬ng hiÖu cña mét sè mÆt hµng ViÖt Nam nh­ cµ phª Trung Nguyªn, thuèc l¸ Vinataba, n­íc m¾m Phó Quèc… ®ang bÞ c¸c n­íc kh¸c sö dông lµ mét bµi häc cho c¸c doanh nghiÖp cña ViÖt Nam nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, chÕ biÕn cµ phª nãi riªng. V× vËy, bªn c¹nh viÖc x©y dùng th­¬ng hiÖu cã uy tÝn, doanh nghiÖp còng cÇn quan t©m ®Õn vÊn ®Ò qu¶n lý vµ cñng cè th­¬ng hiÖu cña m×nh. 3.3. Gi¶m dÇn ph­¬ng thøc xuÊt khÈu qua trung gian Cµ phª trªn thÕ giíi ®­îc bu«n b¸n theo hai h×nh thøc: bu«n b¸n trùc tiÕp vµ bu«n b¸n qua trung gian. ThÞ tr­êng cµ phª thÕ giíi chñ yÕu tËp trung vµo c¸c nhµ ph©n phèi lín. HiÖn nay cã kho¶ng 20 nhµ ph©n phèi quèc tÕ thao tóng toµn bé thÞ tr­êng, chÌn Ðp vÒ gi¸ c¶ vµ chÊt l­îng g©y nhiÒu thiÖt h¹i cho c¸c nhµ xuÊt khÈu. §iÓn h×nh lµ bèn tËp ®oµn lín: General Foods (Mü), Procter & Gamble (Mü), Jacobs (Thuþ Sü), vµ Consolidated Foods ( nay mang tªn lµ Sarah Lee). HÇu hÕt c¸c nhµ xuÊt khÈu cña n­íc ta ®Òu ph¶i xuÊt qua c¸c trung gian quèc tÕ. §iÒu nµy kh«ng chØ g©y søc Ðp vÒ gi¸ c¶, chÊt l­îng mµ cßn ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng thu gom cµ phª ë thÞ tr­êng trong n­íc, thÞ tr­êng trong n­íc lu«n bÞ r¬i vµo thÕ bÞ ®éng. Nguyªn nh©n lµ do vèn cña c¸c doanh nghiÖp thu gom rÊt Ýt nªn hä kh«ng thÓ thu gom cµ phª ®Ó dù tr÷, nªn khi thÞ tr­êng cµ phª quèc tÕ s«i ®éng th× ho¹t ®éng thu gom trong n­íc còng nhén nhÞp, cßn khi c¸c trung gian quèc tÕ gi¶m l­îng mua hay h¹ thÊp gi¸ c¶ th× thÞ tr­êng thu mua néi ®Þa sÏ trao ®¶o, ¸ch t¾c. ViÖt Nam cÇn ph¶i tõng b­íc gi¶m dÇn sù phô thuéc vµo c¸c trung gian quèc tÕ vµ tiÕn tíi cung cÊp trùc tiÕp cho c¸c thÞ tr­êng tiªu thô trªn thÕ giíi. ViÖc th©m nhËp thÞ tr­êng n­íc ngoµi, tiÕn tíi xuÊt khÈu trùc tiÕp, gi¶m dÇn xuÊt khÈu qua trung gian lµ kÕt qu¶ tæng hîp cña nhiÒu biÖn ph¸p chÝnh trÞ, ngo¹i giao, kü thuËt nghiÖp vô ngo¹i th­¬ng vµ ®ßi hái sù nç lùc cña c¬ quan Nhµ n­íc vµ cña c¸c doanh nghiÖp. Trong ®ã, cÇn tËp trung thùc hiÖn c¸c b­íc sau: * B¶n th©n doanh nghiÖp: + Kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh (chÊt l­îng, chñng lo¹i phï hîp víi thÞ hiÕu cña tõng thÞ tr­êng) + Cã kÕ ho¹ch vµ biÖn ph¸p båi d­ìng, ®µo t¹o c¸n bé lµm c«ng t¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi, x©y dùng ®éi ngò c¸n bé ngo¹i th­¬ng cã n¨ng lùc. + CËp nhËt th«ng tin vÒ thÞ tr­êng cµ phª thÕ giíi. + X©y dùng vµ thùc hiÖn chiÕn l­îc marketing, tiÕn hµnh qu¶ng c¸o, tham gia héi chî, triÓn l·m vµ c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­îng m¹i kh¸c ë n­íc ngoµi ®Ó cã ®iÒu kiÖn qu¶ng b¸ vÒ s¶n phÈm cµ phª ViÖt Nam còng nh­ t×m kiÕm ®èi t¸c, thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ kinh doanh. * VÒ phÝa Nhµ n­íc: + Tæ chøc tèt c¸c viÖc nghiªn cøu, kh¶o s¸t thÞ tr­êng n­íc ngoµi. N©ng cao tr¸ch nhiÖm vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn l¬i cho c¸c c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm cña Bé Th­¬ng M¹i (nh­: c¸c Vô chÝnh s¸ch thÞ tr­êng ngoµi n­íc, c¸c c¬ quan th­¬ng vô ViÖt Nam ë n­íc ngoµi, ViÖn nghiªn cøu th­¬ng m¹i, Côc xóc tiÕn th­¬ng m¹i, Trung t©m th«ng tin th­¬ng m¹i) trong c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr­êng, cung cÊp th«ng tin vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu cho c¸c doanh nghiÖp. Hç trî vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam ra n­íc ngoµi kh¶o s¸t, t×m kiÕm thÞ tr­êng vµ b¹n hµng xuÊt khÈu. + KhuyÕn khÝch vµ hç trî c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn cµ phª ViÖt Nam x©y dùng ë n­íc ngoµi m¹ng l­íi ®¹i lý ®Ó giíi thiÖu vµ ph©n phèi hµng. + Ký cam kÕt "G to G" víi c¸c n­íc mµ ë ®ã sù can thiÖp cña chÝnh phñ cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc nhËp khÈu cµ phª n­íc ta. + Bªn c¹nh viÖc x©y dùng kªnh th«ng tin th­¬ng m¹i th«ng suèt tõ c¸c c¬ quan th­¬ng vô ViÖt Nam ë n­íc ngoµi vµ Bé th­¬ng m¹i ®Õn c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, chÕ biÕn- xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam, nhµ n­íc cßn cã thÓ thùc hiÖn th­¬ng m¹i ho¸ th«ng tin, ¸p dông c¸c ph­¬ng thøc linh ho¹t kh¸c nh»m ®¸p øng nhu cÇu cô thÓ vµ kÞp thêi cña doanh nghiÖp. 4. ChiÕn l­îc vÒ tæ chøc vµ qu¶n lý. 4.1. N©ng cao vai trß qu¶n lý cña VICOFA. - T¨ng c­êng vai trß, chøc n¨ng, nhiÖm vô cña tæ chøc HiÖp héi cµ phª ca cao ViÖt Nam (VICOFA) nh»m theo dâi s¸t sao diÔn biÕn thÞ tr­êng cµ phª thÕ giíi, dù ®o¸n vµ tæ chøc thèng nhÊt hµnh ®éng cña c¸c nhµ xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam, ®iÒu hoµ lîi Ých gi÷a c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu, chÕ biÕn vµ s¶n xuÊt cµ phª ®ång thêi ®­a ra kiÕn nghÞ víi chÝnh phñ trong viÖc h×nh thµnh c¸c chÝnh s¸ch vÒ s¶n xuÊt chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu cµ phª. Phèi hîp víi c¸c bé ngµnh ®Ó x¸c ®Þnh kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh cµ phª ViÖt Nam trong t­¬ng lai nh»m ®¶m b¶o tÝnh bÒn v÷ng, c©n ®èi ë thÞ tr­êng cµ phª trong n­íc vµ trªn thÕ giíi. Cô thÓ lµ: + Tham gia x©y dùng, bæ sung vµ hoµn thiÖn Tiªu chuÈn quèc gia vÒ cµ phª ViÖt Nam. + X¸c ®Þnh kÕ ho¹ch ph¸t triÓn c©n ®èi cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010. + Tham gia x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn 100.000ha cµ phª chÌ +Tham gia x©y dùng ch­¬ng tr×nh vÒ C«ng nghÖ chÕ biÕn, c¶i tiÕn chÊt l­îng s¶n phÈm ®èi víi cµ phª. + Tham gia x©y dùng chiÕn l­îc thÞ tr­êng cho cµ p hª ViÖt Nam . - VICOFA cÇn ®­a ra c¸c tiªu chuÈn ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu cµ phª ®Ó gi¶m bít sè doanh nghiÖp tham gia vµo ho¹t ®éng nµy, nh»m tr¸nh t×nh tr¹ng tranh mua tranh b¸n, ph¸ gi¸ thÞ tr­êng. Thùc tÕ cho thÊy, Colombia ®· nhiÒu n¨m ®øng ë vÞ trÝ thø nh× thÕ giíi vÒ s¶n l­îng nh­ng n­íc nµy chØ cã 35 doanh nghiÖp xuÊt khÈu cµ phª, trong khi ViÖt Nam hiÖn cã tíi 157 nhµ xuÊt khÈu. Trong ®ã, chØ víi 15 ®¬n vÞ lín ®· cã thÓ xuÊt khÈu tíi 78% tøc lµ 3/4 s¶n l­îng cµ phª c¶ n­íc. Vµ víi 25 ®¬n vÞ lín ®· cã thÓ xuÊt khÈu tíi 89% s¶n l­îng cµ phª c¶ n­íc. §iÒu nµy cã nghÜa lµ chØ víi sè ®¬n vÞ xuÊt khÈu chiÕm 16% ®· cã thÕ xuÊt khÈu ®­îc 89% tæng s¶n l­îng cµ phª c¶ n­íc. V× vËy, VICOFA nªn cñng cè vµ chØ ®¹o tèt 25 ®¬n vÞ xuÊt khÈu m¹nh vµ nªn lo¹i bá bít nh÷ng doanh nghiÖp kinh doanh vôn vÆt vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ kh«ng cao b»ng c¸ch ®­a ra nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh ®­îc tham gia xuÊt khÈu cµ phª. Colombia mÆc dï chñ tr­¬ng tù do xuÊt khÈu cµ phª nh­ng ®ång thêi l¹i ®Ò ra nh÷ng tiªu chÝ nhÊt ®Þnh cßn ë ViÖt Nam th× doanh nghiÖp nµo còng cã thÓ xuÊt khÈu cµ phª. §iÒu nµy g©y rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc qu¶n lý chÊt l­îng cµ phª còng nh­ kiÓm so¸t ®­îc l­îng cµ phª xuÊt khÈu. H¬n n÷a, h×nh thøc xuÊt khÈu manh món, khèi l­îng bÐ, kh«ng cã quy m« th­êng bÞ Ðp gi¸, lµm gi¶m kim ng¹ch xuÊt khÈu. - VICOFA ph¶i lµ ®Çu mèi trong viÖc kiÓm so¸t chÊt l­îng vµ ®iÒu tiÕt sè l­îng cµ phª xuÊt khÈu. C¸c ®¬n vÞ khi xuÊt khÈu cµ phª yªu cÇu ph¶i cã sù x¸c nhËn ®¶m b¶o tiªu chuÈn chÊt l­îng cña VICOFA nh»m cung cÊp nh÷ng s¶n phÈm cµ phª chÊt l­îng cao, b¶o ®¶m uy tÝn. MÆc dï ®iÒu nµy cã thÕ sÏ g©y ®«i chót phiÒn phøc cho c¸c ®¬n vÞ xuÊt khÈu nh­ng ®©y l¹i lµ mét biÖn ph¸p tèi ­u ®Ó qu¶n lý chÆt chÏ chÊt l­îng cµ phª vµ buéc c¸c ®¬n vÞ xuÊt khÈu cµ phª ph¶i thùc hiÖn nghiªm tóc tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng cµ phª võa ®­îc ban hµnh. §ång thêi sù qu¶n lý nghiªm ngÆt nh­ vËy sÔ tr¸nh ®­îc hiÖn t­îng xuÊt khÈu cµ phª mét c¸ch å ¹t vµo mçi vô thu ho¹ch chÞu sù Ðp gi¸, sau ®ã l¹i khan hiÕm cµ phª trong n­íc trong khi nhu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi vÉn cao. - §èi víi thÞ tr­êng thu mua cµ phª cho xuÊt khÈu, VICOFA cÇn ph¶i phèi hîp víi Bé Th­¬ng M¹i ®Ó ®Ò ra th«ng t­ quy ®Þnh møc chªnh lÖch gi¸ xuÊt khÈu so víi møc gi¸ thÕ giíi t¹i hai thÞ tr­êng London vµ Newyork nh»m h¹n chÕ t×nh tr¹ng b¸n å ¹t ®Èy gi¸ cµ phª xuèng thÊp, g©y thiÖt h¹i cho c¸c nhµ s¶n xuÊt. Kiªn quyÕt lo¹i trõ nh÷ng tæ chøc kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ra khái ho¹t ®éng ph©n phèi cµ phª. KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu vµ c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn, c¸c nhµ nhËp khÈu n­íc ngoµi më c¸c ®¹i lý trùc tiÕp tíi tËn vïng s©u vïng xa, thùc hiÖn mua b¸n trùc tiÕp víi ng­êi s¶n xuÊt. CÇn kiÓm tra ®iÒu kiÖn vµ cÊp giÊy phÐp kinh doanh cho c¸c ®¹i lý. H¹n chÕ tèi ®a h×nh thµnh nhiÒu cÊp ®¹i lý vµ c¸c trung gian ®Çu c¬ cµ phª. - VÒ ®èi ngo¹i, VICOFA cÇn t¨ng c­êng hîp t¸c h¬n n÷a víi tæ chøc HiÖp héi c¸c n­íc s¶n xuÊt cµ phª (ACPC) vµ tæ chøc cµ phª thÕ giíi (ICO) nh»m ®­a ra c¸c tr­¬ng tr×nh hµnh ®éng ®¶m b¶o cho lîi Ých cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu cµ phª nãi chung vµ lîi Ých cña quèc gia nãi riªng. Quan hÖ chÆt chÏ víi HiÖp héi cµ phª cña mét sè n­íc xuÊt khÈu cµ phª lín nh­ Indonesia, Ên §é, Brazil, Colombia ®Ó phèi hîp c¸c biÖn ph¸p nh»m æn ®Þnh thÞ tr­êng cµ phª thÕ giíi. 4.2. Gi¶i ph¸p vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch. Cµ phª lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng n«ng s¶n chñ lùc cña ViÖt Nam, ®em l¹i lîi nhuËn xuÊt khÈu cao, nh­ng ®ång thêi còng lµ mÆt hµng chÞu nhiÒu rñi ro, biÕn ®éng. V× vËy, Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch ­u tiªn vµ hç trî vÒ mäi mÆt ®èi víi mÆt hµng nµy. - Nhµ n­íc cÇn sím cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt vèn cho xuÊt khÈu cµ phª th«ng qua chÝnh s¸ch tÝn dông, chÝnh s¸ch thuÕ… t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp cã ®ñ vèn ®Ó dù tr÷ vµ g¨m hµng chê c¬ héi gi¸ cã lîi ®Ó b¸n tr¸nh t×nh tr¹ng bÞ Ðp gi¸ do b¸n tèng b¸n th¸o vµo ®Çu vô thu ho¹ch nh»m nhanh chãng thu håi vèn ®Ó ®Çu t­ cho vô sau. - H×nh thµnh quü b×nh æn gi¸ cµ phª nh»m ®iÒu hoµ cung cÇu cµ phª trªn thÞ tr­êng. Quü nµy th­êng xuyªn ho¹t ®éng nh»m hç trî cho ho¹t ®éng dù tr÷ cµ phª cña toµn ngµnh vµ cña tõng doanh nghiÖp. - Gi¶m møc thuÕ suÊt ®èi víi nh÷ng mÆt hµng s¶n phÈm cµ phª. - Cã biÖn ph¸p khuyÕn khÝch m¹nh, c¸c h×nh thøc th­ëng cô thÓ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu cµ phª. - ¦u tiªn ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng quan träng cho vïng s¶n xuÊt cµ phª tËp trung nh­: thuû lîi, giao th«ng, c¬ së chÕ biÕn… §ång thêi n©ng cÊp m¸y mãc, øng dông khoa häc c«ng nghÖ vµo kh©u chÕ biÕn cµ phª - Do gi¸ c¶ cµ phª biÕn ®éng phøc t¹p nªn ChÝnh phñ cÇn ®­a ra chÝnh s¸ch gi¸ c¶ phï hîp ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých cho ng­êi s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu cµ phª. CÇn quy ®×nh møc gi¸ sµn ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng bÞ Ðp gi¸ khi thÞ tr­êng biÕn ®éng theo chiÒu h­íng bÊt lîi s¶n phÈm. + Gi¸ mua s¶n phÈm cña ng­êi s¶n xuÊt. (c¨n cø vµo gi¸ FOB xuÊt khÈu t¹i c¶ng ViÖt Nam ) Gm = Gxk - (Cxk + Lxk) Trong ®ã: Gm : Gi¸ mua s¶n phÈm Gxk : Gi¸ FOB tÝnh b»ng ®ång ViÖt Nam Cxk : Chi phÝ xuÊt khÈu Lxk : Lîi nhuËn xuÊt khÈu Møc gi¸ mua theo c«ng thøc tÝnh nh­ trªn sÏ ®­îc so s¸nh víi møc gi¸ chuÈn trong mçi giai ®o¹n (møc gi¸ tèi thiÓu cña c¸c ®¬n vÞ thu mua). Khi gi¸ cµ phª xuèng d­íi møc gi¸ chuÈn, Nhµ n­íc cÇn ph¶i trî gi¸ cho ng­êi s¶n xuÊt. Tr­êng hîp gi¸ lªn cao th× Nhµ n­íc thu l¹i mét phÇn th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ. V× vËy gi¸ mua cho tõng thêi kú vµ tõng vïng sÏ lµ: Gi¸ mua = Gi¸ chuÈn x k HÖ sè k ®­îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo sù biÕn ®éng cña s¶n xuÊt cµ phª tõng vïng vµ møc ®é æn ®Þnh cña gi¸ trÞ ®ång tiÒn. + ChÝnh s¸ch gi¸ xuÊt khÈu : (c¨n cø vµo møc gi¸ ë thÞ tr­êng London) Gxk ViÖt Nam = Gi¸ London x k Trong ®ã hÖ sè k lµ hÖ sè chªnh lÖch tèi ®a gi÷a gi¸ ë thÞ tr­êng London víi gi¸ ë ViÖt Nam. KÕt luËn Cµ phª lµ mét c©y trång cã hiÖu qña kinh tÕ cao vµ lµ mét c©y cã chç ®øng v÷ng ch¾c trong ngµnh n«ng ngiÖp n­íc ta. Trong vßng 20 n¨m l¹i ®©y, ngµnh cµ phª ViÖt Nam ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn nhanh chãng v­ît bËc tuy nhiªn vÉn cßn tån t¹i nhiÒu h¹n chÕ. §ît biÕn ®éng thÞ tr­êng cµ phª thÕ giíi nµy vµ nh÷ng hËu qu¶ mµ nã ®em l¹i mét lÇn n÷a ph¶n ¸nh chÝnh x¸c h¬n thùc tr¹ng cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam trong thêi gian qua. Trong nh÷ng n¨m qua ngµnh cµ phª ViÖt Nam ®· khai th¸c tèi ®a lîi thÕ vÒ khÝ hËu, ®Êt ®ai vµ nguån lao ®éng rÎ cña m×nh khiÕn cho diÖn tÝch vµ s¶n l­îng kh«ng ngõng t¨ng g©y bÊt ngê cho nhiÒu ng­êi. §ã lµ ®iÒu ®¸ng mõng. Tuy nhiªn, ®Êy còng chÝnh lµ mét nguyªn nh©n dÉn ®Õn nh÷ng ®iÓm yÕu cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam. ViÖt Nam chñ yÕu chØ ph¸t triÓn cµ phª tõ nh÷ng lîi thÕ m×nh cã mµ ch­a biÕt tËn dông nh÷ng lîi thÕ ®ã ®Ó ph¸t triÓn cho phï hîp víi nhu cÇu vµ xu thÕ cña thÞ tr­êng. Ngµnh cµ phª ViÖt Nam ®¹t ®­îc nh÷ng b­íc tiÕn lín trong s¶n l­îng, nh­ng mÆt chÊt l­îng, mét ®iÓm quan träng nhÊt ®èi víi mÆt hµng cµ phª, th× l¹i gÇn nh­ dËm ch©n t¹i chç. Nh­îc ®iÓm nµy kh«ng chØ khiÕn cho ViÖt Nam gãp mét phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc cung cÊp d­ thõa cµ phª trªn thÞ tr­êng, ®Èy gi¸ cµ phª ®Õn møc thÊp nhÊt trong thêi gian mÊy chôc n¨m qua, mµ cßm lµm cho ngµnh cµ phª ViÖt Nam ph¶i g¸nh chÞu nhiÒu thiÖt thßi tõ cuéc khñng ho¶ng nµy. Tr­íc t×nh h×nh biÕn ®éng cña thÞ tr­êng cµ phª, chÝnh phñ ViÖt Nam ®· ®­a ra nhiÒu biÖn ph¸p tµi kÓ c¶ biÖn ph¸p huy ®éng ng©n s¸ch nhµ n­íc ®Ó gióp ®ì n«ng d©n qua khái khã kh¨n. Nh­ng dï sao do kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña nhµ n­íc cã h¹n nªn ng­êi s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cµ phª vÉn cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. §iÒu quan träng h¬n c¶ lµ ChÝnh phñ ph¶i chØ ra h­íng ®i, chiÕn l­îc l©u dµi cho ngµnh cµ phª. Sù ®iÒu chØnh ph­¬ng h­íng lµ mét vÊn ®Ò quan träng nhÊt ®èi víi ngµnh cµ phª ViÖt Nam. Nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ tr­êng cµ phª thÕ giíi trong thêi gian qua ®· khiÕn cho ngµnh cµ phª ViÖt Nam ph¶i lao ®ao, tuy nhiªn bªn c¹nh xÊu ®ã còng cã mÆt tèt lµ chÝnh trong khã kh¨n nµy ngµnh cµ phª ViÖt Nam míi thÊy râ h¬n nh÷ng thiÕu sãt tån t¹i cña m×nh vµ tõ ®ã chän cho m×nh mét h­íng ®i ®óng ®¾n vµ hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng h¬n.