Đề tài Phân tích hoạt động xuất khẩu một số mặt hàng nông sản chủ yếu ở Việt Nam Gạo

®­îc coi lµ mét c­êng quèc xuÊt khÈu g¹o, cµ phª...). §ã lµ ch­a kÓ ®Õn nh÷ng thÞ tr­êng mang mÇu s¾c chÝnh trÞ do c¸c n­íc lín ¸p ®Æt. S¸u lµ, vÒ mÆt chÝnh s¸ch, c¬ chÕ qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu, tuy ®· linh ho¹t h¬n, th«ng tho¸ng h¬n, song trong nhiÒu tr­êng hîp cô thÓ vÉn cßn nh÷ng víng m¾c, thiÕu cô thÓ, bÊt hîp lý, nÆng vÒ mÆt kiÓm tra, gi¸m s¸t, ch­a chó träng vÒ t¹o ®iÒu kiÖn, thóc ®Èy doanh nghiÖp ph¸t triÓn. Thñ tôc h¶i quan nhiÒu khi cøng nh¾c, thiÕu thùc tÕ, thuÕ cßn cao vµ cã chç bÊt hîp lý; mét sè thñ tôc hµnh chÝnh trong viÖc ®¨ng ký, xin phÐp... cßn rêm rµ vµ mÊt nhiÒu thêi gian. *Tãm l¹i: NhËn thøc ®­îc ®Çy ®ñ nh÷ng lîi thÕ vµ nh÷ng bÊt lîi trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh n«ng s¶n lµ mét vÊn ®Ò cã ý nghÜa quan träng, ®Ó chñ ®éng vµ tù tin h¬n trong qu¸ tr×nh chØ ®¹o s¶n xuÊt, ph©n phèi l­u th«ng hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò lµ lµm sao kÕt hîp ®­îc c¸c lîi thÕ so s¸nh, ph¸t huy tèi ®a hiÖu qu¶ cña chóng. §­¬ng nhiªn lµ rÊt khã, ®ßi hái sù nç lùc cña c¶ x· héi vµ sù kÕt hîp chÆt chÏ cña c¸c ngµnh c¸c cÊp, c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt. §Æc biÖt lµ vai trß ®iÒu tiÕt cña ChÝnh phñ, nh»m chñ ®éng t¹o lËp vµ x©y dùng c¸c chiÕn l­îc vÒ mÆt hµng xuÊt khÈu, ngµnh hµng xuÊt khÈu vµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu chñ lùc, ®Ó cã thÓ tõ nh÷ng lîi thÕ (tõ tr¹ng th¸i tÜnh sang tr¹ng th¸i ®éng), t¹o søc c¹nh tranh cho mmçi s¶n phÈm cña ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. 2.3 §Æc ®iÓm cña kinh doanh n«ng s¶n trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. §©y lµ mét trong nh÷ng s¶n phÈm thuéc nhu cÇu thiÕt yÕu ®èi víi ®êi sèng con ng­êi; n«ng s¶n phÈm do hµng triÖu hé gia ®×nh n«ng d©n s¶n xuÊt, trë thµnh mét trong nh÷ng nghÒ cã tÝnh truyÒn thèng vµ tËp qu¸n. Do sù ph©n bè d©n c­ vµ ®Êt ®ai gi÷a c¸c vïng kh«ng ®Òu, mang tÝnh tù nhiªn trong khi ®ã tËp qu¸n vµ truyÒn thèng ë mçi vïng s¶n xuÊt nh÷ng n«ng phÈm kh¸c nhau, ®Êt ®ai ë mçi vïng thÝch hîp víi lo¹i c©y trång kh¸c nhau. MÆt kh¸c, viÖc s¶n xuÊt n«ng phÈm chÞu ¶nh h­ëng trùc tiÕp cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn: ®Êt, n­íc, khÝ hËu,... v× vËy viÖc s¶n xuÊt mang tÝnh mïa vô râ rÖt. Mét ®Æc ®iÓm ®¸ng l­u ý lµ ®Êt ®ai n«ng nghiÖp cã h¹n, viÖc t¨ng s¶n l­îng b»ng c¸ch më réng diÖn tÝch lµ rÊt khã kh¨n, trong ®iÒu kiÖn thêi tiÕt khÝ hËu b×nh th­êng th× s¶n l­îng ®Ó cung øng ra thÞ tr­êng trong mïa vô lµ t­¬ng ®èi æn ®Þnh. 2.3.1 §Æc ®iÓm cung cña n«ng s¶n phÈm. S¶n xuÊt ra n«ng s¶n mang tÝnh thêi vô, cã nh÷ng s¶n phÈm mang tÝnh vïng v× còng mÆt hµng nµy cïng mang tÝnh mïa vô vµ mang tÝnh vïng. Th«ng th­êng, ngay sau vô thu ho¹ch, do nhu cÇu tiªu dïng (tiªu dïng c¸ nh©n vµ tiªu dïng ®Ó phôc vô chu kú tiÕp theo) buéc ng­êi s¶n xuÊt ph¶i b¸n n«ng phÈm ra thÞ tr­êng bÊt luËn lµ gi¸ tiªu thô trªn thÞ tr­êng lµ cao hay thÊp. cïng mét thêi ®iÓm tÊt c¶ c¸c nhµ s¶n xuÊt cïng ®a s¶n phÈm b¸n ra thÞ tr­êng lµm cho gi¸ c¶ gi¶m, cã lóc thÊp h¬n c¶ chi phÝ s¶n xuÊt. Ng­êi s¶n xuÊt cã thÓ bÞ lç vèn nh­ng hä kh«ng thÓ gi÷ s¶n phÈm cña m×nh ®Õn khi nµo gi¸ trªn thÞ tr­êng t¨ng lªn ® ¶n phÈm ra b¸n. v× lµm nh­ vËy, sÏ kh«ng cã vèn ®Ó thùc hiÖn chu kú s¶n xuÊt míi, mÆt kh¸c do tÝnh chÊt cña nhiÒu lo¹i s¶n phÈm cµng kh«ng cho phÐp hä lµm nh vËy ®­îc. §iÒu x¶y ra ng­îc l¹i vµo lóc gi¸p h¹t, ng­êi s¶n xuÊt b¸n ra Ýt, khèi l­îng cung nhá h¬n cÇu dÉn ®Õn gi¸ t¨ng. Nh­ng kh«ng ph¶i v× thÕ mµ ng­êi s¶n xuÊt cã thÓ t¨ng cung ngay v× ®Êt trång trät cã nh÷ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh, kh«ng thÓ më réng mét c¸ch tuú ý, dï cã trång thªm th× còng cÇn cã thêi gian sinh tr­ëng. 2.3.2- §Æc ®iÓm cÇu cña n«ng s¶n phÈm. §èi víi ng­êi tiªu dïng n«ng phÈm, cho dï gi¸ mÆt hµng nµy cã cao hay thÊp th× ng­êi ta còng chØ tiªu dïng mét khèi l­îng t­¬ng ®èi æn ®Þnh. Tõ ®Æc ®iÓm nµy cho thÊy cÇu còng kÐm co gi÷an víi sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶. §èi víi viÖc xuÊt khÈu mÆt hµng nµy, c¸c nhµ xuÊt khÈu cã thÓ mua nhiÒu ®Ó dù tr÷ cho xuÊt khÈu khi gi¸ gi¶m vµ mua Ýt khi gi¸ t¨ng. 2.3.3 §Æc ®iÓm thÞ tr­êng gi¸ c¶. VÒ c¬ b¶n, thÞ tr­êng trong n­íc lµ mét thÞ tr­êng c¹nh tranh hoµn h¶o, ë ®ã mçi ng­êi s¶n xu¸t chØ cung øng ra thÞ tr­êng phÇn n«ng s¶n phÈm rÊt nhá so víi tæng l­îng cung cña x· héi, mçi ng­êi s¶n xuÊt kh«ng thÓ ®éc quyÒn ®­îc vÒ l­îng cung nªn hä còng kh«ng ®éc quyÒn ®­îc vÒ gi¸ c¶ . Hä tham gia thÞ tr­êng hay rót l­ui khái thÞ tr­êng còng kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn møc gi¸ ®· h×nh thµnh trªn thÞ tr­êng. §èi víi thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña mÆt hµng nµy, hiÖn nay ë n­íc ta cã mét vµi nÐt sau: VÉn ch­a ph¸ bá ®­îc nÕp lµm ¨n manh món vµ tù ph¸t cho nªn n«ng s¶n th­êng kÐm kh¶ n¨ng c¹nh tranh do chÊt l­îng kh«ng ®ång ®Òu vµ ch­a phï hîp víi thÞ hiÕu ng­êi n­íc ngoµi. S¶n phÈm chñ yÕu lµ xuÊt th«, ch­a qua chÕ biÕn. Vai trß cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ch­a ®­îc thÓ hiÖn trong viÖc thu mua n«ng phÈm Ýt ái, ph©n t¸n theo hé. §Ó cho tr­êng hîp t t­¬ng s½n s¸ng bá mÆc ng­êi s¶n xuÊt hoÆc Ðp gi¸ xuèng thÊp h¬n chi phÝ s¶n xuÊt... 2.3.1 KÕt qu¶ ho¹t ®éng xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng n«ng s¶n chñ yÕu. Hµng n«ng s¶n chiÕm mét vÞ trÝ quan träng trong kim ng¹ch xuÊt khÈu cña n­íc ta. Ngoµi c¸c mÆt hµng quen thuéc nh­ l¹c, chÌ, cµ phª... nh÷ng n¨m gÇn ®©y, víi sù xuÊt hiÖn trë l¹i kh¸ ngo¹n môc cña mÆt hµng g¹o trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, cµng kh¼ng ®Þnh thÕ m¹nh xuÊt khÈu n«ng s¶n cña n­íc ta lµ thùc tÕ. Tõ chç mang tÝnh thu gom ®Ó xuÊt khÈu nh÷ng l« hµng lÎ, tõng b­íc ®· h×nh thµnh nh÷ng vïng chuyªn canh, trång vµ chÕ biÕn n«ng s¶n, t¹o nªn nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu ngµy cµng lín cã Ên tîng trªn thÞ tr­êng. 2.3.2 G¹o. 2.3.1.1 XuÊt khÈu g¹o. Sù t¨ng tr­ëng vît bËc trong s¶n xuÊt l­¬ng thùc nãi chung, ®Æc biÖt lµ lóa ®· xo¸ bá ®­îc nh÷ng hµng rµo c¶n trë vµ t©m lý lo ©u “thiÕu ¨n”. T¹o ®µ cho sù ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, ®Õn nay chóng ta ®· trë thµnh n­íc xuÊt khÈu g¹o ®øng thø 2 trªn thÕ giíi (sau Th¸i Lan), kÓ tõ n¨m 1990 ®Õn nay, l­îng g¹o xuÊt khÈu t¨ng b×nh qu©n 17%/n¨m. B¶ng 2: KÕt qu¶ xuÊt khÈu g¹o. N¨m Sè l­îng (1000 tÊn) Kim ng¹ch (triÖu USD) Sè l­îng % thay ®æi Kim ng¹ch % thay ®æi 1989 1.425 321,811 1990 1.624 13,95 310,403 3,35 1991 1.033 36,39 234,491 22,46 1992 1.946 88,38 418,400 78,43 1993 1.728 11,21 362,900 13,26 1994 2.040 18,05 449,500 23,86 1995 2.052 0,57 539,800 20,08 1996 3.047 48,48 868,200 60,82 1997 3.600 18,14 864,700 0,05 1998 3.750 4,16 1.024,000 18,84 1999 4.550 21,4 1.035,000 1,0 Nguån: Sè liÖu thèng kª vµ Bé Th­¬ng m¹i. N¨m 1989 lµ n¨m ®¸nh dÊu mèc cho viÖc ViÖt Nam b¾t ®Çu xuÊt khÈu g¹o ra thÞ tr­êng thÕ giíi. §Õn n¨m 1996, ViÖt Nam ®· trë thµnh n­íc xuÊt khÈu g¹o lín thø hai trªn thÕ giíi víi sè l­îng vµ kim ng¹ch ngµy cµng t¨ng . MÆc dï cã mét vµi n¨m kim ng¹ch xuÊt khÈu suy gi¶m nh­ng phÇn lín kh«ng ph¶i do sù suy gi¶m trong sè l­îng g¹o xuÊt khÈu mµ do gÝa g¹o xuÊt khÈu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi gi¶m. Cã thÓ nãi, xuÊt khÈu g¹o trong nh÷ng n¨m qua cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Cho ®Õn nay, n­íc ta ®· xuÊt khÈu trªn 4,5 triÖu tÊn g¹o so víi 3,75 triÖu tÊn n¨m 1998, kim ng¹ch ®· ®¹t ®­îc trªn 1 tû USD. §ã lµ nhê vµo sù quan t©m vµ nh÷ng nç lùc lín cña ChÝnh phñ. 2.3.1.2 H×nh thøc xuÊt khÈu. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o ®­îc më réng ®Õn nay ®· xuÊt khÈu trªn 80 n­íc kh¾p c¸c ch©u lôc, chiÕm tíi 20% thÞ phÇn g¹o thÕ giíi, Tuy vËy, trong vÊn ®Ò xuÊt khÈu g¹o vÉn ch­a t¹o ra ®­îc m«i tr­êng th«ng tho¸ng, t¹o sù c¹nh tranh ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu. Nhµ n­íc vÒ c¬ b¶n cßn ®éc quyÒn xuÊt khÈu vµ qu¶n lý theo h¹n ng¹ch (quota), ph©n bæ chØ tiªu cøng cho c¸c doanh nghiÖp. Mét minh chøng ®iÓn h×nh lµ: ë thÞ tr­êng trong n­íc, do lóa §«ng Xu©n n¨m 1999 cho thu ho¹ch sím h¬n nh÷ng n¨m tr­íc mét th¸ng vµ khèi l­îng tån kho n¨m 1998 chuyÓn sang cßn lín, hoµn toµn cho phÐp ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ngay tõ th¸ng ®Çu n¨m. ThÕ nh­ng, QuyÕt ®Þnh sè 250/1998 ngµy 24/12/1998 l¹i khèng chÕ khèi l­îng g¹o xuÊt khÈu cña c¸c tØnh, doanh nghiÖp trong quÝ I/1999 ë møc kho¶ng 1 triÖu tÊn vµ møc khèng chÕ nµy chØ ®­îc dì bá b»ng c«ng v¨n sè 275/CPkinh tÕTH ngµy 18/3/1999 khi kÕt thóc hai th¸ng ®Çu n¨m khèi l­îng g¹o xuÊt khÈu míi chØ ®¹t 423 ngh×n tÊn, chØ b»ng 54,16% so víi cïng kú n¨m 1998. Së dÜ khèi l­îng g¹o xuÊt khÈu trong hai th¸ng ®Çu n¨m 1999 chØ ®¹t rÊt thÊp nh­ vËy lµ do h¹n ng¹ch ®­îc ph©n bæ sím cho tõng ®¬n vÞ ®Çu mèi xuÊt khÈu vµ tõng ®¬n vÞ nµy l¹i bÞ khèng chÕ chØ ®äc xuÊt khÈu tong ph¹m vi 30%h¹n ng¹ch ®­îc giao. MÆt kh¸c, do gi¸ g¹o thÕ giíi diÔn biÕntheo h­íng gi¶m xuèng, cho nªn nhiÒu ®¬n vÞ ®· kh«ng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, bëi h¹n ng¹ch xuÊt khÈu ®· ®­îc ph©n bæ. HÖ qu¶ tÊt yÕu lµ, trong hai th¸ng ®Çu n¨m 1999, khi gi¸ g¹o thÕ giíi hai th¸ng ®Çu n¨m cßn rÊt cao th× ta xuÊt khÈu qu¸ Ýt, cßn ®Õn khi gi¸ g¹o thÕ giíi tôt nhanh th× ta l¹i ph¶i ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. C¸c sè liÖu thèng kª hoµn toµn minh chøng cho ®iÒu ®ã: b×nh qu©n mçi th¸ng trong hai th¸ng ®Çu n¨m, khèi l­îng g¹o xuÊt khÈu chØ ®¹t 211,5 ngh×n tÊn, nh­ng víi gi¸ 259,34 USD/tÊn, cßn trong 10 th¸ng cuèi n¨m th× c¸c con sè ®ã lµ 407,7 ngh×n tÊn vµ 223,28 USD/tÊn. §iÒu nµy ng­îc h¼n víi viÖc xuÊt khÈu g¹o n¨m 1998 khiÕn chóng ta bÞ thua thiÖt kh«ng nhá. May mµ nh÷ng ®iÒu nãi trªn chØ diÔn ra tong 23 th¸ng ®Çu n¨m vµ c¬ héi quý b¸u nh­ng ng¾n ngñi ®ã ®· kh«ng tËn dông ®­îc lµ ®iÒu ®¸ng tiÕc, nh­ng tÊt c¶ nh÷ng g× ChÝnh phñ ®· lµm tõ nöa cuèi th¸ng 3 trë ®i l¹i lµ hoµn toµn ®óng. §ã lµ c¸c gi¶i ph¸p thu hót c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tÝch cùc tham gia xuÊt khÈu g¹o, ®Èy m¹nh viÖc mua lóa t¹m tr÷ chê xuÊt khÈu víi nh÷nh khèi l­îng lín trong thêi gian dµi. C¸c ®¬n vÞ xuÊt khÈu g¹o th× kh«ng chñ ®éng nguån hµng, th­êng xuÊt ®Õn ®©u mua ®Õn ®ã, kh«ng cã nh÷ng chiÕn l­îc vÒ ph¸t triÓn vµ g¾n kÕt chÆt t¹o vïng nguyªn liÖu hoÆc ®Çu t hç trî hay th«ng qua gi¸ mua lóa cña n«ng d©n, ®Ó t¹o vïng nguyªn liÖu nguån hµng æn ®Þnh vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. C«ng nghÖ vµ chÊt l­îng chÕ biÕn cßn thÊp, nhiÒu mÆt ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng. 2.3.1.3 C¬ cÊu mÆt hµng. VÒ chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu trªn thÕ giíi nhu cÇu tiªu dïng g¹o cã chÊt l­îng cao ngµy cµng lín, c¸c lo¹i g¹o th¬m, g¹o h¹t dµi ®ang ®­îc ­a chuéng. MÆt kh¸c, do yªu cÇu cña c¸c s¶n phÈm tõ g¹o nh­: c¬m ®å, c¬m hép, chÕ biÕn xóp g¹o..., nh÷ng s¶n phÈm ®¶m b¶o tiÖn lîi khi sö dông vÖ sinh cao, ®­îc b¶o qu¶n vµ dù tr÷ l©u ngµy ®ang trë thµnh thÞ hiÕu vµ nhu cÇu cña nh÷ng ng­êi sö dông g¹o. Ng­îc l¹i, nhu cÇu g¹o chÊt l­îng thÊp hiÖn nay trªn thÕ giíi ngµy cµng gi¶m. MÊy n¨m gÇn ®©y, cïng víi thµnh tÝch xuÊt khÈu g¹o lµ chÊt l­îng cao, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ngµy cµng ®­îc n©ng cao, c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o lín ®­îc quan t©m ®Çu t­ c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt trong c¸c kh©u xay x¸t, chÕ biÕn, ph©n lo¹i, ®¸nh bãng vµ ®ãng gãi bao b× phï hîp víi nhu cÇu thÞ tr­êng. B¶ng 3: C¬ cÊu g¹o xuÊt khÈu. Lo¹i g¹o 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Lo¹i cÊp cao 51,2 69,0 54,0 45,5 39,2 40,0 43,0 Lo¹i cÊp trung b×nh 21,5 15,0 22,4 11,0 8,4 12,0 11,0 Lo¹i cÊp thÊp 27,3 16,0 23,6 43,5 52,4 48,0 46,0 Nguån: Bé Th­¬ng m¹i. ChÊt l­îng g¹o cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua mÆc dï ®· ®­îc c¶i thiÖn do c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph­¬ng, c¸c doanh nghiÖp ngµy cµng quan t©m ®Õn ®Çu t­ c¶i tiÕn kü thuËt trong c¸c kh©u xay s¸t, chÕ biÕn, ph©n lo¹i, ®¸nh bãng, tuyÓn chän vµ c¶i t¹o gièng lóa, nh­ng nh×n chung vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ. §é tr¾ng kh«ng ®Òu, lÉn thãc vµ t¹p chÊt, ®Æc biÖt lµ g¹o vô hÌthu cã ®é Èm cao, b¹c bông, h¹t vµng, tû lÖ g·y cao. C¸c ®iÒu kiÖn vÒ ®ãng gãi bao b×, ®iÒu kiÖn bèc xÕp b¶o qu¶n vÉn cßn ch­a tèt. Tãm l¹i, chÊt l­îng vµ chñng lo¹i g¹o xuÊt khÈu cña n­íc ta trong chõng mùc nµo ®ã vÉn cßn rÊt thÊp, nhÊt lµ so víi g¹o Th¸i Lan vµ ch­a ®¸p øng ®­îc thÞ hiÕu vµ yªu cÇu cña thÞ tr­êng n­íc ngoµi. 2.3.1.4 GÝa c¶. HiÖn nay c¹nh tranh lín nhÊt ®èi víi xuÊt khÈu g¹o cña n­íc ta trªn thÞ tr­êng thÕ giíi lµ Th¸i Lan. Th¸i Lan lµ mét n­íc cã khèi l­îng g¹o xuÊt khÈu lín nhÊt, vµ ®ang cã nhiÒu lîi thÕ h¬n n­íc ta trªn nhiÒu mÆt, ®Æc biÖt lµ vÒ chÊt l­îng, phÈm cÊp, h¬n n÷a ®· thiÕt lËp ®­îc hÖ thèng thÞ tr­êng xuÊt khÈu kh¸ æn ®Þnh. do vËy, c¸c nhµ ph©n tÝch thÞ tr­êng sö dông gi¸ g¹o ë B¨ng Cèc nh­ mét chØ sè tèt nhÊt ph¶n ¸nh gi¸ trÞ cña thÞ tr­êng thÕ giíi vÒ g¹o. * Trong s¶n xuÊt: ViÖc tÝnh to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lóa cña 2 n­íc ®Ó so s¸nh lµ rÊt khã, do nhiÒu nguyªn nh©n nh­ng qua ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vÒ ®Êt ®ai, tû lÖ diÖn tÝch ®­îc tíi tiªu..., n¨ng xuÊt, còng nh gi¸ vËt t c¸c yÕu tè ®Çu vµo th× ë ViÖt Nam rÎ h¬n so víi Th¸i Lan, nªn ViÖt Nam ch¾c ch¾n chi phÝ cho s¶n xuÊt lóa sÏ rÎ h¬n Th¸i Lan. ¦íc tÝnh chi phÝ s¶n xuÊt “1kg lóa” cña ViÖt Nam b×nh qu©n vµo kho¶ng 12501600 VND, t­¬ng ®­¬ng 90 114,7 USD/tÊn (tû gi¸ 13.940 VND/USD). Theo Harry T.OSHINA trong tµi liÖu “t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë Ch©u ¸ giã mïa” th× ë Th¸i Lan gi¸ thµnh s¶n xuÊt lóa 165 175 USD/tÊn (tû gi¸ 25 bath/USD), hiÖn nay do trît gi¸ 35 bath = 1USD th× gi¸ thµnh lóa 115 120 USD/tÊn. Nh vËy vÒ gi¸ thµnh (so s¸nh theo tû gi¸ víi USD) ViÖt Nam tr­íc nh÷ng n¨m 1996 khi ch­a cã khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë Th¸i Lan, th× thÊp h¬n Th¸i Lan kho¶ng 32%, sau n¨m 1997 thÊp h¬n 12%. Qua ®ã cho chóng ta thÊy r»ng do ¶nh h­ëng cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ®· lµm cho chóng ta mÊt lîi thÕ c¹nh tranh. XÐt trªn gãc ®é c¹nh tranh vÒ chi phÝ, th× chi phÝ cho c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña ViÖt Nam thÊp mµ n¨ng xuÊt lóa l¹i cao h¬n, nªn gi¸ xuÊt khÈu tuy cã thÊp h¬n Th¸i Lan, vÉn cã l·i. §©y lµ mét lîi thÕ cã søc c¹nh tranh lín trªn thÞ tr­êng lóa g¹o. Song tõ s¶n xuÊt ra lóa ®Õn thµnh g¹o ®i xuÊt khÈu cßn lµ mét chÆng ®­êng dµi vµ kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n, bÊt cËp nh­ c¸c vÊn ®Ò chÕ biÕn, m«i tr­êng kinh doanh vµ hµng lo¹t t¸c ®éng vÒ thÓ chÕ vµ c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®èi víi xuÊt nhËp khÈu. * Trong xuÊt khÈu: HiÖn nay, vÉn cßn cã sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ c¸c n«ng s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam víi gi¸ thÕ giíi nãi chung vµ g¹o nãi riªng, chÝnh lµ “lç hæng” cÇn ph¶i khÐp dÇn kho¶ng c¸ch vÒ gi¸, t¨ng hiÖu qu¶ xuÊt khÈu. C¶i tiÕn n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm vµ m«i tr­êng th­¬ng m¹i, n©ng cao søc c¹nh tranh vÒ gi¸ ®ang lµ néi dung cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh. Tr­íc ®©y, gi¸ g¹o Th¸i Lan (cïng phÈm cÊp vµ thêi ®iÓm) vÉn th­êng cao h¬n g¹o ViÖt Nam tõ 3580USD/tÊn. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y kho¶ng c¸ch nµy tuy cã ®­îc thu hÑp l¹i dÇn do chÊt l­îng g¹o ViÖt Nam t¨ng lªn. MÆt kh¸c do ®ång Bath Th¸i Lan gi¶m gi¸ 50%, nªn gi¸ g¹o Th¸i Lan gi¶m khi ®æi ra ®ång USD. Trong 5 n¨m qua gÝa g¹o b×nh qu©n ViÖt Nam lµ 262,6USD/tÊn, cßn cña Th¸i Lan b¸n cïng kú 295 USD/tÊn. Nh vËy gi¸ g¹o Th¸i Lan lu«n cao h¬n g¹o ViÖt Nam tõ 1013%. B¶ng 4: So s¸nh gi¸ g¹o cïng phÈm cÊp gi÷a ViÖt Nam vµ Th¸i Lan §¬n vÞ: USD/tÊn. §iÓm thêi gian Lo¹i g¹o ViÖt Nam Th¸i Lan So s¸nh (VN/Th¸i Lan) Gi¸ Tû lÖ % Th¸ng 4/1997 Lo¹i 100%B=5% tÊm Lo¹i 15% tÊm Lo¹i 35% tÊm 270 219 199 318,3 277,3 244,2 48,3 58,3 45,2 15,17 21,02 18,50 Th¸ng 6/1997 Lo¹i 100%B=5% tÊm Lo¹i 15% tÊm Lo¹i 35% tÊm 254 243,4 216 293 293,2 249 15,0 49,8 33,0 6,27 16,98 13,25 Th¸ng 10/1997 Lo¹i 100%B=5% tÊm Lo¹i 15% tÊm Lo¹i 35% tÊm 270 226,5 209 273 252 223 3,0 25,5 14,0 1,09 10,11 6,27 Th¸ng 11/1997 Lo¹i 100%B=5% tÊm Lo¹i 15% tÊm Lo¹i 35% tÊm 249,5 243 222 262 240 211,7 12,5 3,0 10,3 4,77 1,25 4,80 Th¸ng 9/1999 Lo¹i 100%B=5%tÊm 200203 248 48 18,5 Nguån: Bé Th­¬ng m¹i. Trong n¨m 1997, c¹nh tranh vÉn diÔn ra gay g¾t trªn thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi bëi nhu cÇu nhËp khÈu g¹o gi¶m, nguån cung cÊp t¨ng, ®ång thêi ®ång Bath Th¸i Lan gi¶m kh¸ m¹nh. (trong 2 n¨m 19971998), ®ång bath Th¸i tõ 3035 Bath/USD, nªn Th¸i Lan xuÊt khÈu g¹o cã søc c¹nh tranh h¬n VIÖt Nam, do tû gi¸ ngo¹i th­¬ng cao h¬n). Trong khi ®ã gi¸ g¹o trªn thÞ tr­êng thÕ giíi gi¶m 1518%, so víi n¨m 1996. Trong bèi c¶nh ®ã gi¸ g¹o ViÖt Nam xuÊt khÈu còng bÞ gi¶m 40USD/ tÊn so víi n¨m 1996 (Gi¸ FOB b×nh qu©n ®¹t 284,5USD/tÊn (1996), 244,5 USD/tÊn (1997). Tuy nhiªn sang n¨m 1998, gi¸ g¹o trªn thÕ giíi cã xu h­íng t¨ng lªn. T¹i VIÖt Nam (th¸ng 4/1998) gi¸ chµo b¸n lo¹i 5% tÊm ë møc 300 USD/tÊn FOB, t¨ng 35USD/tÊn so víi ®Çu n¨m 1998. Lý gi¶i cho ®iÒu nµy cã nhiÒu, nh­ng c¬ b¶n do nhu cÇu ë mét sè n­íc t¨ng, trong khi ®ã nguån cung t¹i c¸c n­íc xuÊt khÈu bÞ h¹n chÕ (cÇu>cung). C¶ INDONEXIA, PHILIPINES... ®Òu cã nhu cÇu nhËp, nh­ng ViÖt Nam sè l­îng cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu ®· ®­îc ký hîp ®ång. N¨m 1999, theo ®¸nh gi¸ cña tæng côc thèng kª, s¶n l­îng thãc cña c¶ n­íc t¨ng kh¸ m¹nh, t¨ng 1,8 triÖu tÊn (6,5%) so víi n¨m 1998, ®¹t 31,3 triÖu tÊn. §iÒu nµy ®a nguån cung g¹o cho xuÊt khÈun¨m 1999 t¨ng m¹nh, t¨ng 21% so víi n¨m 1998. Trong khi ®ã nhu cÇu nhËp khÈu g¹o trªn thÞ tr­êng n¨m 1999 l¹i gi¶m ®¸ng kÓ. Theo ®¸nh gi¸ cña tæ chøc l­¬ng n«ng Liªn hîp quèc (FAO), nhËp khÈu g¹o thÕ giíi n¨m 1999 chØ ®¹t kho¶ng 23,4 triÖu tÊn, gi¶m 4,1 triÖu tÊn so víi n¨m 1998. Gi¸ xuÊt khÈu g¹o gi¶m m¹nh cïng sù gi¶m gi¸ cña thÞ tr­êng thÕ giíi, gi¶m gÇn 39USD/tÊn, cßn b×nh qu©n kho¶ng 221,5USD/tÊn do nhu cÇu nhËp khÈu gi¶m m¹nh ë c¸c n­íc nhËp khÈu g¹o lín nh INDONEXIA, PHILIPIN, BANGLADESH. Tõ trung tuÇn th¸ng 9/1999, gi¸ xuÊt khÈu g¹o tiÕp tôc gi¶m vµ duy tr× ë møc thÊp. Cuèi th¸ng 9/1999 chØ cßn 200203 USD/tÊn, FOB (5% tÊm) vµ 180 USD/tÊn, FOB (25%tÊm). HiÖn nay, nÕu so víi g¹o cïng phÈm cÊp vµ cïng vµo mét thêi ®iÓm, th× g¹o ViÖt Nam vÉn rÎ h¬n Th¸i Lan tõ 1015USD/tÊn (kho¶ng 710%). tuy nhiªn, nÕu chØ c¨n cø trªn c¬ së sè liÖu vÒ phÈm cÊp tû lÖ (%) g¹o xuÊt khÈu th× ch­a cã thÓ nhËn ®Þnh chÝnh x¸c, v× yÕu tè thÞ tr­êng ®· ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn tû lÖ nµy, nh n¨m 1997 l­îng g¹o xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng Ch©u Phi chiÕm tû lÖ lín (6276%) lµ thÞ tr­êng tiªu thô g¹o chñ yÕu qua c¸c ch¬ng tr×nh viÖn trî quèc tÕ, kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n nªn yªu cÇu g¹o phÈm cÊp thÊp. So s¸nh víi Th¸i Lan vÒ mét sè kho¶n chi phÝ cho qu¸ tr×nh xuÊt khÈu g¹o (vÒ mÆt bÕn b·i, thñ tôc, n¨ng lùc ®iÒu hµnh) th× ViÖt Nam chi phÝ cßn qu¸ cao, cã nh÷ng kh©u gÊp tíi 35 lÇn so víi Th¸i Lan. Bªn c¹nh ®ã, do ch­a cã nh÷ng thÞ tr­êng tiªu thô trùc tiÕp lín, ph¶i xuÊt khÈu qua trung gian nªn ViÖt Nam th­êng bÞ thua thiÖt vÒ gi¸ c¶. Ngoµi c¸c yÕu tè kÓ trªn, trong xuÊt khÈu g¹o, ViÖt Nam cßn thiÕu kho, chÊt l­îng b¶o qu¶n ë c¸c kho cßn thÊp, nªn th­êng ph¶i xuÊt khÈu ngay sau khi thu ho¹ch. viÖc xuÊt khÈu dån dËp trong mét thêi gian ng¾n nh vËy lµ mét yÕu tè bÊt lîi cho ViÖt Nam trong viÖc c¹nh tranh gi¸ c¶. 2.3.1.5 C¬ cÊu thÞ tr­êng. G¹o cña ViÖt Nam hiÖn ®ang ®­îc xuÊt khÈu sang 80 n­íc trªn thÕ giíi, trong ®ã cã Ch©u ¸, Ch©u Phi lµ thÞ tr­êng chÝnh chiÕm kho¶ng 7085% sè l­îng g¹o xuÊt khÈu hµng n¨m. Sè cßn l¹i b¸n sang c¸c n­íc Ch©u ¢u, B¾c Mü, Trung §«ng vµ hiÖn nay NhËt b¶n, Hµn Quèc ®· më cöa thÞ tr­êng ®Ó nhËp khÈu g¹o ViÖt Nam vµ nh÷ng n¨m gÇn ®©y g¹o ViÖt Nam còng ®· th©m nhËp thÞ tr­êng Trung Quèc. B¶ng 5: C¬ cÊu g¹o ViÖt Nam xuÊt khÈu ë c¸c khu vùc trªn thÕ giíi. ®¬n vÞ tÝnh: % Khu vùc 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 Tæng sè 100 100 100 100 100 100 100 Ch©u ¸ 33,81 39,2 33,7 34,01 68,47 62,4 33,0 Ch©u Phi 22,32 37,87 27,9 15,49 14,85 9,89 46,0 Ch©u ¢u+Trung §«ng 6,65 9,04 10,85 2,17 1,87 16,62 13,0 Ch©u Mü 36,22 27,47 48,30 14,8 11,04 8,0 Ch©u §¹i D¬ng 0,01 0,01 Nguån: Bé Th­¬ng m¹i. ThÞ tr­êng g¹o cña ta còng lµ thÞ tr­êng g¹o cña Th¸i Lan, hay nãi c¸ch kh¸c ®Õn nay Th¸i Lan xuÊt khÈu ë thÞ tr­êng nµo th× g¹o ViÖt Nam còng cã mÆt trªn thÞ tr­êng Êy vµ còng ®ang diÔn ra sù c¹nh tranh gay g¾t vÒ chñng lo¹i, chÊt l­îng vµ gi¸... Trªn th­¬ng tr­êng Th¸i Lan cã nhiÒu b¹n hµng truyÒn thèng lín víi kho¶ng trªn 15 thÞ tr­êng chÝnh ®· tiªu thô cho Th¸i Lan trªn 80% tæng sè l­îng g¹o xuÊt khÈu. MÆt kh¸c, Th¸i Lan cã khèi l­îng xuÊt khÈu lín (4,9 5,5 triÖu tÊn/n¨m), cã uy tÝn vµ ®­îc nhiÒu kh¸ch hµng a chuéng. H¬n n÷a g¹o Th¸i Lan ®ång ®Òu, cã phÈm cÊp vµ chÊt l­îng cao, phï hîp víi thÞ tr­êng cã søc mua cao nh NhËt B¶n, EU, T©y ©u... Th¸i Lan l¹i cã nhiÒu kinh nghiÖm trªn th­¬ng tr­êng, am hiÓu qu¶n lý... Trong khi ®ã, ViÖt Nam, trªn thùc tÕ níi th©m nhËp thÞ tr­êng thÕ giíi trong vßng 10 n¨m trë l¹i ®©y , l¹i ch­a cã nh÷ng b¹n hµng lín vµ truyÒn thãng nh­ Th¸i Lan. ChÊt l­îng g¹o ViÖt Nam cßn thÊp thiÕu nh÷ng lo¹i cã chÊt l­îng cao phï hîp víi thÞ hiÕu tiªu dïng cña nh÷ng thÞ tr­êng khã tÝnh nh EU, NhËt B¶n nªn g¹o cña ViÖt Nam th­êng bÞ thua thiÖt vÒ gi¸ c¶ vµ mét khèi l­îng lín cßn ph¶i ®i ®­êng vßng qua c¸c n­íc trung gian míi ®Õn ®­îc n¬i tiªu thô. G¹o ViÖt Nam chØ chñ yÕu xuÊt b¸n cho c¸c n­íc nghÌo ë Ch©u Phi, Ch©u Mü la tinh. T¹i Ch©u ¸, nh÷ng n­íc nhËp khÈu g¹o chÝnh cña ViÖt Nam lµ MALAYSIA, §µi Loan, Ên §é, Trung Quèc, Hång K«ng, Singapore, NhËt B¶n, Hµn Quèc. Cßn thÞ tr­êng Ch©u Mü chñ yÕu lµ Hoa Kú vµ Brazin. Trong nh÷ng n¨m qua, ë Ch©u ¢u, Ph¸p còng næi lªn nh­ lµ mét n­íc nhËp khÈu g¹o chÝnh cña ViÖt Nam. MÆt hµng g¹o cña ViÖt Nam ®ang tõng b­íc chiÕm ®­îc chç ®øng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. T×m ®­îc nh÷ng thÞ tr­êng æn ®Þnh, nh÷ng b¹n hµng v÷ng ch¾c vµ l©u dµi ®ang lµ mét yªu cÇu cÊp thiÕt cho ngµnh xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam. ViÖc Nhµ n­íc, c¸c doanh nghiÖp còng nh ng­êi s¶n xuÊt ®Çu t­ mét c¸ch thÝch ®¸ng vµo c«ng nghÖ xay x¸t ®Ó n©ng cao ®­îc phÈm cÊp g¹o còng hÕt søc quan träng trong viÖc më réng thÞ tr­êng vµ n©ng cao gi¸ c¶ mÆt hµng g¹o xuÊt khÈu. Ch¬ng 3: Ph­¬ng h­íng vµ mét sè biÖn ph¸p nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng n«ng s¶n chñ yÕu. nÒn kinh tÕ th¸i lan trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp niªn 80 vµo nh÷ng n¨m ®Çu thËp niªn 80 ,nÒn kinh tÕ Th¸i Lan vÉn cßn chËm ph¸t triÓn .n«ng nghiÖp lµ ngµnh kinh tÕ chÝnh ,nh­ng n¨ng xuÊt c¸c c©y trång ®Òu thÊp do kü thuËt canh t¸c cò kÜ vµ theo ph­¬ng thøc qu¶ng canh .thong khi c¸c thµnh phè ,®Æc biÖt lµ b¨ng cèc ®· b¾t ®Çu ph¸t triÓn ,th× phÇn lín c¸c vïng n«ng th«n vÉn cßn nghÌo nµn ,l¹c hËu .c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cßn Ýt ái vµ ®¬n ®iÖu (khai má thiÕc ,xay x¸t g¹o ,xÎ gç v , v ...).t­ b¶n Anh vµ hoa kú n¾m nh÷ng ngµnh kinh tÕ quan träng ®­êng lèi kinh tÕ h­íng ra xuÊt khÈu Th¸i Lan ®· t×m ra c¸ch tho¸t ra khái t×nh tr¹ng kinh tÕ tr× trÖ kÓ trªn.xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn ,nh©n lùc cô thÓ cña m×nh vµ qua nghiªn cøu t×m hiÓu thÞ tr­êng quèc tÕ ,tõ n¨m 1985 Th¸i Lan ®· thùc ®­êng lèi kinh tÕ h­íng ra xuÊt khÈu .c¸c ngµnh kinh tÕ xuÊt khÈu liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau ®Ó thu nhiÒu ngo¹i tÖ ,gi¶i quÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi d©n vµ t¨ng c­êng søc s¶n xuÊt ë trong n­íc .®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ theo h­íng míi ,Th¸i Lan ®· thu hót nhiÒu vèn ®Çu t­ cña n­íc ngoµi b»ng luËt ®Çu t­ hÊp dÉn , b»ng viÖc t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho t­ b¶n n­íc ngoµi kinh doanh .tæng sè vèn ®Çu t­ cña t­ b¶n n­íc ngoµi vµo th¸i lan n¨m 1998 lµ 6 tû ®«la (chiÕm 2/3 tæng sè ®Çu t­ vµo toµn ngµnh CN Th¸i Lan ) xingapo, nhËt b¶n vµ hoa kú lµ nh÷ng ®Çu t­ vèn nhiÒu nhÊt nÒn n«ng nghiÖp Th¸i Lan cã nhiÒu vÒ xuÊt khÈu Th¸i Lan ®· tËn c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi vµ cã c¸c chÝnh s¸ch thÝch hîp ®Ó s¶n xuÊt nhiÒu n«ng s¶n xuÊt khÈu ,kÕ ho¹ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp g¾n chÆt víi kÕ ho¹ch ho¸ ®Êt n­íc do ®Èy m¹nh nh÷ng biÖn ph¸p th©m canh t¨ng n¨ng suÊt ,tÝch cùc sö dông gièng vµ kÜ thuËt míi (c¬ giíi ho¸ , ho¸ häc ho¸ ...),s¶n l­îng lóa g¹o cña Th¸i Lan ngµy cµng t¨ng .n¨m 1986,quèc gia nµy ®· v¬n lªn ®øng ®Çu vÒ xuÊt khÈu g¹o ngoµi l­u vùc s«ng mªnam lµ ®Þa bµn s¶n xuÊt chÝnh ,lóa g¹o cßn ®­îc trång ë mét sè n¬i thuéc l­u vùc hai s«ng nËm xi vµ xª mun (phô l­u cña s«ng mª c«ng ). 3.1 Ph­¬ng h­íng. Trªn con ®­êng ph¸t triÓn ®Ó trë thµnh mét nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ thùc sù, g¾n s¶n xuÊt víi nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng tiªu thô trªn thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc, g¾n chi phÝ ®Çu t­ víi hiÖu qu¶ thu ®­îc tèi ­u,... nÒn n«ng nghiÖp ViÖt Nam cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt. Tuy nhiªn, víi môc tiªu n©ng cao kh¶ n¨ng xuÊt khÈu, nh­ trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ®Õn n¨m 2010 cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ®· chØ râ: *B¶o ®¶m an ninh l­¬ng thùc quèc gia. *N©ng cao tû xuÊt hµng ho¸ n«ng nghiÖp tõ 20% hiÖn nay lªn 30% n¨m 2000 vµ 40% vµo n¨m 2010. *T¨ng khèi l­îng hµng ho¸ vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng s¶n tõ 2,4 4,0 tû USD vµo n¨m 2000 vµ 8,5 9,0 tû USD vµo n¨m 2010. *N©ng cao vÞ thÕ cña nÒn N«ng nghiÖp ViÖt Nam trong khu vùc vµ thÕ giíi. Do ®ã ®ßi hái ph¶i thùc thi ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p vµ chÝnh s¸ch vÒ ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng trong s¶n xuÊt chÕ biÕn vµ kinh doanh xuÊt khÈu n«ng s¶n. 3.1.1 Ph¸t triÓn vµ më réng nguån hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu. §a d¹ng ho¸ n«ng nghiÖp ®­îc hiÓu theo nghÜa ®Êt nµo c©y Êy, khÝ hËu nµo c©y Êy, vïng nµo c©y Êy,... chø kh«ng ph¶i lµ sù manh món ph©n t¸n trong s¶n xuÊt theo kiÓu tù tóc l­¬ng thùc b»ng mäi gi¸ cña nÒn n«ng nghiÖp nhá l¹c hËu tr­íc ®©y. Môc tiªu chñ yÕu cña ®Þnh h­íng nµy lµ nh»m khai th¸c hÕt tiÒm n¨ng cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ViÖt Nam vµ t¹o ra c¸c c¬ së nguån hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu kh«ng chØ cã quy m« lín mµ cßn phong phó vÒ chñng lo¹i s¶n phÈm. Nh÷ng c¬ së cña ®Þnh h­íng nµy lµ: VÒ lý thuyÕt, ®a d¹ng ho¸ n«ng nghiÖp dùa trªn c¸c yÕu tè nh ®Êt ®ai, lao ®éng vµ vèn vËt chÊt, do ®ã, trong chõng mùc nµo ®ã, ®a d¹ng ho¸ n«ng nghiÖp tá ra kh¸ phï hîp víi hoµn c¶nh vµ tr×nh ®é cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay. VÒ thùc tÕ, mét mÆt,do qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë c¸c n­íc ph¸t triÓn ®ang diÔn ra m¹nh mÏ cã t¸c ®éng m¹nh ®Õn thÞ tr­êng hµng n«ng s¶n thÕ giíi theo h­íng lµm thay ®æi lîi thÕ so s¸nh trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña c¸c n­íc vµ chÝnh ®iÒu nµy chó träng ®Õn vÊn ®Ò ®a d¹ng ho¸ n«ng nghiÖp ®Ó lÊp nh÷ng nhu cÇu cña thÞ tr­êng. MÆt kh¸c, trong thùc tÕ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ViÖt Nam, ®©y lµ mét vÊn ®Ò thuéc chñ tr¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc hiÖn. 3.1.2 T¨ng c­êng n¨ng lùc chÕ biÕn ®Ó n©ng cao gi¸ trÞ xuÊt khÈu. Tr­íc hÕt, cÇn lµm râ mét sè quan niÖm trong gi¶i ph¸p nµy, ®ã lµ: Quan niÖm vÒ ®ång bé: kh«ng nªn xem c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp ë giai ®o¹n thu ho¹ch lµ s¶n phÈm cuèi cïng, mµ chØ lµ nh÷ng s¶n phÈm trung gian, võa qua mét giai ®o¹n cña s¶n xuÊt cÇn ®­îc n©ng cao gi¸ trÞ hµng ho¸ cña s¶n phÈm ë giai ®o¹n tiÕp theo (giai ®o¹n sau thu ho¹ch). Tõ ®ã cÇn cã c¸c dù ¸n ®Çu t­ t­¬ng xøng vµo giai ®o¹n sau thu ho¹ch, nhÊt lµ ®èi víi c¸c s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu. Quan niÖm vÒ s¶n p hÈm träng ®iÓm ®­îc xem xÐt trªn mét sè chØ tiªu: * Kh¶ n¨ng tiªu thô cña s¶n phÈm ®ã, nhÊt lµ trªn c¸c thÞ truêng xuÊt khÈu. * HiÖu qu¶ kinh tÕ do s¶n phÈm mang l¹i. * Møc ®é phæ biÕn cña s¶n xuÊt s¶n phÈm. * Xu h­íng ph¸t triÓn dµi h¹n cña s¶n phÈm * Kh¶ n¨ng ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng ë vïng s¶n xuÊt tËp trung cña s¶n phÈm. Môc tiªu cña gi¶i ph¸p nµy lµ nh»m kh«ng ngõng n©ng cao gi¸ trÞ xuÊt khÈu n«ng s¶n ViÖt Nam trªn c¸c gãc ®é kh¸c nhau nh­: T¨ng khèi l­îng xuÊt khÈu, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm xuÊt khÈu tõ kh©u chän gièng ®Õn th­¬ng m¹i ho¸ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp b»ng c¸ch t¨ng gi¸ trÞ c«ng nghiÖp trong s¶n phÈm ë møc cao nhÊt cã thÓ, tiÕp cËn c¸c thÞ tr­êng cã lîi Ých xuÊt khÈu lín, h¹n chÕ bít biªn ®é dao ®éng gi¸ c¶ cña c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp. Gi¶i ph¸p x©y dùng ch¬ng tr×nh ®ång bé cho c¸c s¶n phÈm träng ®iÓm thùc chÊt lµ ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo chiÒu s©u cã chän läc. C¸c c¬ së cña gi¶i ph¸p nµy lµ: vÒ lý thuyÕt, ®Çu t­ ph¸t triÓn theo chiÒu s©u cho phÐp ph©n bæ vµ sö dông c¸c nguån lùc hîp lý, do ®ã sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n trªn c¬ së t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng cao; trªn thùc tÕ: mét mÆt, trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, xu h­íng chung cña c¸c n­íc xuÊt khÈu n«ng s¶n lµ t¨ng tû lÖ c¸c s¶n phÈm cã ®é chÕ biÕn s©u nh»m n©ng cao gi¸ trÞ cña s¶n phÈm, tho¶ m·n ®­îc c¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng cña thÞ tr­êng nhËp khÈu vµ gi¶m møc ®é dao ®éng cña gi¸ c¶ n«ng phÈm trªn thÞ tr­êng,... MÆt kh¸c, trong ®iÒu kiÖn n­íc ta, ®©y lµ vÊn ®Ò hÕt søc quan träng trong chñ tr¬ng ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ h­íng m¹nh vµo xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n tõ nay ®Õn 2010. 3.1.3 T¨ng c­êng vai trß cña ChÝnh phñ trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n. §©y lµ gi¶i ph¸p mang ý nghÜa trî gióp cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp ViÖt Nam x©m nhËp thÞ tr­êng míi vµ duy tr× æn ®Þnh c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng. Ngµy nay, khi mµ nÒn kinh tÕ cña mçi quèc gia ngµy cµng phô thuéc nhiÒu h¬n vµo kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cµng chÆt chÏ h¬n. C¸c hµnh ®éng cÊm vËn, ®ãng cöa thÞ tr­êng, cho hoÆc kh«ng cho h­ëng c¸c ®iÒu kiÖn mËu dÞch ­u ®·i, x©y dùng khu vùc thÞ tr­êng chung... ®­îc sö dông kh¸ phæ biÕn trong quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia víi nhau. Th«ng th­êng, c¬ héi tiÕp cËn thÞ tr­êng xuÊt khÈu cho c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp bÞ h¹n chÕ bëi c¸c hµng rµo quan thuÕ vµ phi quan thuÕ cña mçi quèc gia, do ®ã ph¶i ®­îc ®µm ph¸n, tho¶ thuËn ë cÊp ®é quèc gia vµ ®«i khi trë thµnh ®iÒu kiÖn cho c¸c tho¶ thuËn th­¬ng m¹i cña c¸c hµng ho¸ kh¸c. V× vËy, ChÝnh phñ ®ãng vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc x©y dùng, cñng cè vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu n«ng s¶n. 3.1.4 C¸c biÖn ph¸p xóc tiÕn xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n. §©y lµ gi¶i ph¸p nh»m tiÕp tôc th¸o gì nh÷ng chång chÐo, phiÒn phøc kh«ng ®¸ng cã cña c¸c c«ng cô qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu nãi chung, ®ång thêi hoµn thiÖn c¸c c«ng cô qu¶n lý míi trong m«i tr­êng kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. §©y lµ gi¶i ph¸p tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ ë n­íc ta, h¬n n÷a, b¶n th©n ho¹t ®éng qu¶n lý lµ ho¹t ®éng tù hoµn thiÖn, ®­îc ®iÒu chØnh trong qu¸ tr×nh vËn hµnh. HiÖn nay, nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu nãi chung ®ang tån ®äng trªn nhiÒu m¹t c¶ vÒ hÖ thèng ph¸p lý vµ nh÷ng quy ®Þnh vÒ thñ tôc hµnh chÝnh, trong ®ã næi lªn c¸c m©u thuÉn gi÷a chÝnh s¸ch thuÕ vµ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu, m©u thuÉn gi÷a chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ chÝnh s¸ch quy ®Þnh tû gi¸ ngo¹i hèi,... 3.1.5 T¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n thÕ giíi. 3.1.5.1 T¨ng c­êng kh¶ n¨ng cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu n«ng s¶n. §©y lµ gi¶i ph¸p nh»m t¹o nªn mét hÖ thèng kinh doanh cã quy m« ®ñ lín, ®ñ linh ®éng cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr­êng tèt vµ øng phã nhanh víi biÕn ®éng cña thÞ tr­êng, ®ång thêi ph¸t huy ®­îc søc m¹nh tæng hîp cña c¸c doanh nghiÖp kinh doanh hµng n«ng s¶n. 3.1.5.2 T¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu. Trªn th­¬ng tr­êng, c¸c yÕu tè nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®éc chiÕm thÞ tr­êng cña s¶n phÈm bao gåm 2 nhãm yÕu tè chÝnh, ®ã lµ: * C¸c yÕu tè vÒ gi¸ c¶: bao gåm chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm, chi phÝ vÒ vËn chuyÓn, ®ãng gãi, qu¶ng c¸o vµ marketing s¶n phÈm, lîi nhuËn... Nãi chung, tÊt c¶ c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc ®a s¶n phÈm ra thÞ tr­êng tiªu thô, tÝnh gép vµo c¶ gi¸ hµng. * C¸c yÕu tè phi gi¸ c¶: c¸c yÕu tè nµy ngµy cµng trë nªn quan träng khi mµ vÊn ®Ò cung cÊp s¶n phÈm ®óng nhu cÇu, ®¸p øng thÞ hiÕu cña ng­êi tiªu dïng vµo ®óng thêi ®iÓm hoÆc mµ vô tiªu thô (lÔ héi, gi¸ng sinh...) ngµy cµng ®­îc giíi tiªu thô cã thu nhËp cao t¹i c¸c n­íc ph¸t triÓn quan t©m. §èi víi yÕu tè vÒ gi¸ c¶, nh c¸c phÇn trªn ®· ®Ò cËp, hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp cña ViÖt Nam ®Òu b¸n ra víi møc gi¸ thÊp h¬n nhiÒu so víi gi¸ s¶n phÈm cïng lo¹i cña c¸c nhµ cung cÊp c¸c n­íc kh¸c. Trong ®iÒu kiÖn nÒn n«ng nghiÖp nhá l¹c hËu, ®Êt ®ai canh t¸c kÐm mµu mì, kü thuËt canh t¸c yÕu kÐm, ph­¬ng tiÖn b¶o qu¶n vµ thiÕt bÞ chÕ biÕn th« s¬, hÇu nh kh«ng cã c¬ héi ®Ó s¶n phÈm cña ViÖt Nam cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi ®èi thñ cã tiÒm lùc m¹nh mÏ trªn mäi ph­¬ng tiÖn, ®Æc biÖt lµ tiÒm lùc tµi chÝnh ®Ó t¨ng ®Çu t­, ph¸t triÓn s¶n xuÊt trªn quy m« lín, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. V× vËy, trong nh÷ng n¨m tíi, chóng ta ph¶i ra søc khai th¸c triÖt ®Ó c¸c yÕu tè phi gi¸ c¶ ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña n«ng s¶n xuÊt khÈu. C¸c yÕu tè quan träng nhÊt mµ bÊt cø mét nhµ nhËp khÈu nµo còng quan t©m, ®Æc biÖt lµ c¸c b¹n hµng “khã tÝnh” trªn c¸c thÞ tr­êng cã søc tiªu thô cao ®ång thêi cã nhiÒu ®ßi hái nghiªm ngÆt vÒ mäi ph­¬ng diÖn liªn quan ®Õn mÆt hµng, lµ vÊn ®Ò chÊt l­îng s¶n phÈm vµ cung cÊp hµng ®óng thêi h¹n ®· cam kÕt. §©y lµ hai vÊn ®Ò cã tÝnh sèng cßn ®Ó s¶n phÈm ViÖt Nam cã thÓ tån t¹i vµ ®øng v÷ng trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ. 3.2. Mét sè quan ®iÓm vÒ thóc ®Èy xuÊt khÈu n«ng s¶n. 3.2.1.S¶n xuÊt xuÊt khÈu n«ng s¶n ph¶i xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thÞ tr­êng, thÞ tr­êng lµ c¨n cø chñ yÕu ®Ó x©y dùng chiÕn l­îc kinh doanh, ®èi víi tõng ngµnh hµng vµ cho tõng s¶n phÈm. Qu¸n triÖt quan ®iÓm nµy cÇn lµm tèt c«ng t¸c nghiªn cøu nhu cÇu vÒ thÞ tr­êng vµ thÞ hiÕu kh¸ch hµng, tõ ®ã x¸c ®Þnh thÞ tr­êng träng ®iÓm, dung l­îng trao ®æi vµ tÝnh æn ®Þnh víi nh÷ng mÆt hµng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao, ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ lín. QuyÕt ®Þnh lùa chän vµ ®Þnh h­íng quy ho¹ch s¶n xuÊt mét c¸ch ®ång bé bao gåm: c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµ thÞ tr­êng, tong c¸c vïng chuyªn canh xuÊt khÈu. 3.2.2. Thóc ®Èy s¶n xuÊt xuÊt khÈu n«ng s¶n trªn c¬ së ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh cña tõng vïng, tõng s¶n phÈm, t¹o lîi thÕ c¹nh tranh, ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶, gãp phÇn t¨ng nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu, thùc hiÖn chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸. Qu¸n triÖt quan ®iÓm nµy cÇn ph©n tÝch vµ t×m ra nh÷ng n«ng s¶n cã ­u thÕ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt xuÊt khÈu, trªn c¬ së vËn dông lý thuyÕt vÒ lîi thÕ so s¸nh t×m ra nh÷ng s¶n phÈm xuÊt khÈu cã hiÖu qu¶ cao, cã chi phÝ vµ gi¸ thµnh thÊp so víi thÕ giíi. §ång thêi, tËp trung ®Çu t­ kü thuËt vµ c«ng nghÖ thùc hiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. 3.2.3. Thóc ®Èy s¶n xuÊt xuÊt khÈu n«ng s¶n ph¶i trªn c¬ së s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ tiªn tiÕn, cã hµm l­îng khoa häc c«ng nghÖ vµ chÊt x¸m cao, n©ng cao gi¸ trÞ n«ng s¶n. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chÕ biÕn tæ chøc xuÊt khÈu n«ng s¶n, cÇn chó ý øng dông kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc (VÝ dô trong lÜnh vùc c¶i t¹o gièng tèt). §ång thêi ®æi míi c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ c«ng nghiÖp chÕ biÕn, b¶o qu¶n, n©ng cao chÊt l­îng, h¹n chÕ tæn thÊt sau thu ho¹ch, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. 3.2.4. Thóc ®Èy xuÊt khÈu n«ng s¶n cÇn cã sù hç trî cña Nhµ n­íc, c¸c ngµnh cã liªn quan, ®Ó t¹o lËp nh÷ng ngµnh hµng cã ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Kinh doanh trong m«i tr­êng kinh tÕ thÞ tr­êng, ®Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu n«ng s¶n, ph¶i xuÊt ph¸t tõ ®éng lùc trùc tiÕp cña ng­êi kinh doanh th«ng qua sù kÝch thÝch vÒ lîi Ých vËt chÊt vµ nhu cÇu ph¸t triÓn cña chÝnh hä, song cÇn cã m«i tr­êng thuËn lîi b»ng hÖ thèng c¬ chÕ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch cña Nhµ n­íc trong lÜnh vùc kinh doanh xuÊt khÈu n«ng s¶n, ®Ó nhanh chãng t¹o lËp ®­îc c¸c ngµnh s¶n xuÊt xuÊt khÈu m¹nh cã vÞ thÕ trªn thÞ tr­êng. 3.2.5. Thóc ®Èy s¶n xuÊt xuÊt khÈu n«ng s¶n ph¶i trªn c¬ së ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp vµ khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ tham gia. Tõ thùc tr¹ng vµ nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n nªu trªn lµ nh÷ng ®Þnh h­íng chÝnh cho viÖc ®Ò xuÊt c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p nh»m ph¸t huy lîi thÕ c¹nh tranh, n©ng cao hiÖu qu¶ c¸c n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi. 3.3. Gi¶i ph¸p. §Ó ph¸t huy lîi thÕ c¹nh tranh, thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh xuÊt khÈu n«ng s¶n nh ph­¬ng h­íng ®· ®Ò ra, lµ néi dung cã tÝnh tæng hîp cÇn thùc thi ®ång bé nhiÒu gi¶i ph¸p vµ sù hiÖn h÷u cña c¸c chÝnh s¸ch trªn c¶ tÇm vÜ m« vµ vi m«, trong thêi gian tíi cÇn tËp trung mét sè gi¶i ph¸p sau: 3.3.1. Më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu. Qua nghiªn cøu lîi thÕ, ®Æc ®iÓm vµ triÓn väng thÞ tr­êng n­íc ngoµi thêi gian tíi ®èi víi n«ng s¶n nãi chung, g¹o, cµ phª, cao su nãi riªng cÇn më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu nh sau: Më réng c¸c ®Çu mèi xuÊt khÈu, cã c¶ thµnh phÇn kinh tÕ t nh©n tham gia trùc tiÕp xuÊt khÈu mét c¸ch ®éc lËp vµ b×nh ®¼ng. C¸c c«ng ty ®­îc chän lµm ®Çu mèi xuÊt khÈu, ph¶i minh chøng ®­îc n¨ng lùc chÕ biÕn ®¹t tiªu chuÈn nhÊt ®Þnh, n¨ng lùc kho tµng vµ hÖ thèng ®¹i lý mua gom trùc tiÕp tíi hé n«ng d©n th«ng qua hîp ®ång. Trªn c¬ së tæ chøc l¹i hÖ thèng th­¬ng m¹i trung gian sÏ khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty kinh doanh xuÊt nhËp khÈu më réng hÖ thèng ®¹i lý, gi¶m ®Çu mèi th­¬ng m¹i trung gian kinh doanh theo kiÓu “chôp giËt ®Çu c¬ trôc lîi” lµm rèi lo¹n thÞ tr­êng. X¸c ®Þnh vµ quy ®Þnh c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i trung gian, tõ ®ã ph¶i cã sù hç trî d­íi nhiÒu h×nh thøc. KhuyÕn khÝch më v¨n phßng ®¹i diÖn vµ ®¹i lý ë n­íc ngoµi, g¾n kÕt tr¸ch nhiÖm l©u dµi gi÷a s¶n xuÊt chÕ biÕn vµ tiªu thô, n©ng cao vÞ thÕ cña c¸c ngµnh hµng xuÊt khÈu. Më réng thÞ tr­êng tiªu thô n«ng s¶n ngoµi n­íc. Thµnh lËp tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i thuéc ChÝnh phñ, cã nhiÖm vô khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, khuyÕn khÝch ®Çu t­ cña n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam, trao ®æi th«ng tin, trao ®æi khoa häc vµ c«ng nghÖ. Do s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã tÝnh thêi vô dÉn ®Õn tÝnh thêi vô trong thu ho¹ch vµ trao ®æi, nªn “cung cÇu” kh«ng ¨n khíp lµm cho thÞ tr­êng lu«n cã sù kh«ng c©n b»ng. ChÝnh phñ víi chøc n¨ng ®iÒu hµnh “vÜ m«” nÒn kinh tÕ cÇn cã sù chñ ®éng ®Ó can thiÖp vµo nh÷ng lóc “cung cÇu” cã biÕn ®éng m¹nh nh­: lËp quü b×nh æn gi¸; hç trî l·i xuÊt tiÒn vay ®Ó mua n«ng s¶n dù tr÷ l­u kho, æn ®Þnh cung cÇu cña thÞ tr­êng vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng­êi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng TiÕp tôc duy tr× vµ ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc thuéc thÞ tr­êng truyÒn thèng, ®Æc biÖt thÞ tr­êng SNG vµ §«ng ¢u, v× ®©y lµ mét thÞ tr­êng cã dung l­îng trao ®æi lín vµ yªu cÇu vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm kh«ng kh¾t khe, nh­ c¸c thÞ tr­êng ®èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. ViÖc chñ ®éng khai th¸c thÞ tr­êng nµy, mét mÆt lµ sù chñ ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, mÆt kh¸c c¸c c¬ quan qu¶n lý vÜ m« ph¶i cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn. Khai th¸c thÞ tr­êng Trung Quèc, lµ thÞ tr­êng cã d©n sè ®«ng, cã kh¶ n¨ng tiªu thô lín, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· nhËp nhiÒu cao su, g¹o cña ViÖt Nam, nh­ng ®ang ë d¹ng tiÓu ng¹ch. Tuy vËy, ®©y lµ mét thÞ tr­êng gÇnViÖt Nam, ®Ó ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh vÒ mÆt ®Þa lý, tiÕt kiÖm chi phÝ vËn chuyÓn. Nh­ng ®èi víi thÞ tr­êng nµy ph¶i cã sù chØ ®¹o thèng nhÊt cña Nhµ n­íc trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®Ó gi¶m bít rñi ro tæn thÊt. §¶m b¶o an toµn trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu, cÇn cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm cña hai bªn, thùc hiÖn ®µm ph¸n ký c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ë c¸c cÊp ®é kh¸c nhau (tØnh, trung ¬ng, huyÖn, doanh nghiÖp) nh»m ®¶m b¶o quan hÖ ngo¹i th­¬ng l©u dµi vµ æn ®Þnh. ThÞ tr­êng c¸c n­íc ASEAN ®ãng vai trß quan träng vµ chiÕm tû lÖ lín. Tuy nhiªn, t×nh h×nh tõ n¨m 1996 ®Õn nay ®· cã nhiÒu thay ®æi, cã xu h­íng gi¶m tû lÖ xuÊt khÈu v×. §Æc tr­ng c¬ b¶n vÒ c¬ cÊu s¶n phÈm xuÊt khÈu t­¬ng tù gièng nhau, nªn ViÖt Nam xuÊt khÈu c¬ b¶n d­íi h×nh thøc t¹m nhËp, t¸i xuÊt, ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng Singapore nªn kh«ng phï hîp víi yªu cÇu n©ng cao gi¸ trÞ xuÊt khÈu n«ng s¶n cña ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, hai lµ do t¸c ®éng cña hiÖp ®Þnh u ®·i thuÕ quan (CFPT) Ýt cã t¸c ®éng ®Õn khèi l­îng xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp cña ViÖt Nam trong t­¬ng lai. Tuy nhiªn, thÞ tr­êng ASEAN vÉn lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng xuÊt khÈu quan träng ®èi víi c¸c s¶n phÈm nh: G¹o, cµ phª, cao su... do ®ã cÇn tËp trung nghiªn cøu khai th¸c trong thêi gian tíi còng nh­ l©u dµi. + §èi víi g¹o: Võa t×m b¹n hµng võa x¸c lËp thÞ tr­êng æn ®Þnh, chó träng thÞ tr­êng khèi ASEAN (Malaysia, Indonesia, Singapore), thÞ tr­êng Trung §«ng, Mü La tinh, Ch©u Phi, Ch©u ¢u, Trung Quèc vµ NhËt B¶n... HiÖn nay, g¹o cña ViÖt Nam ®· cã mÆt trªn 80 n­íc, song trong t­¬ng lai cÇn ph¶i t¹o dùng vµ t¹o lËp ®­îc c¸c thÞ tr­êng cã tÝnh chiÕn l­îc l©u dµi, nhÊt lµ thÞ tr­êng ®èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn cã søc mua cao. + §èi víi cµ phª: T¨ng c­êng c«ng t¸c tiÕp thÞ, gi÷ “ch÷ tÝn” ®Ó duy tr× bÒn v÷ng c¸c quan hÖ truyÒn thèng víi c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng Ch©u ¢u, cñng cè c¸c thÞ tr­êng míi t¹o lËp nh­ Mü, mét sè n­íc T©y ¢u, Trung §«ng, ®ång thêi më réng thÞ tr­êng Ch©u ¸ nh­ Trung Quèc vµ NhËt B¶n... + §èi víi cao su: Duy tr× c¸c quan hÖ víi thÞ tr­êng truyÒn thèng SNG, §«ng ¢u, cñng cè c¸c thÞ tr­êng míi t¹o lËp nh­ Mü, Trung Quèc, §µi Loan vµ c¸c n­íc T©y ¢u... 3.3.2 ChiÕn l­îc s¶n phÈm. 3.3.2.1 N©ng cao ®Çu t­ vµ ¸p dông c¸c tiÕn bé KHCN. Tr­íc m¾t còng nh l©u dµi cÇn tËp trung cho c«ng t¸c nghiªn cøu lai t¹o gièng kÕt hîp chÆt chÏ víi nghiªn cøu vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, bao gåm c¶ c«ng nghÖ sinh häc t¹o ra nh÷ng gièng cã n¨ng xuÊt, chÊt l­îng cao ®¸p øng cho chÕ biÕn vµ xuÊt kh¶u. + Lóa: HiÖn nay ®· ®a vµo s¶n xuÊt trªn 100 gièng lóa míi kh¸c nhau vµ ®· gãp phÇn vµo viÖc t¨ng s¶n l­uîng ®¸ng kÓ. ViÖc lùa chän c¬ cÊu thÝch nghi trªn c¸c vïng sinh th¸i lµ cÇn thiÕt, song do yªu cÇu thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi lµ: h¹t dµi, trõ thÞ tr­êng NhËt mua h¹t trßn nh­ng kh«ng nhiÒu, do vËy cÇn t¨ng c­êng c«ng t¸c vÒ gièng, ®Ó cã gièng ®¸p øng xuÊt khÈu theo tiªu chuÈn (chiÒu dµi h¹t g¹o +7mm; chiÒu dµi/chiÒu réng>3; g¹o ph¶i trong, nÊm (®iÓm) b¹c bông cho phÐp 01mm) ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña g¹o ViÖt Nam. 3.3.2.2 §Çu t ®æi míi c«ng nghÖ chÕ biÕn b¶o qu¶n. T¹o lËp ch¬ng tr×nh “Hç trî ®æi míi c«ng nghÖ trong n«ng nghiÖp nãi chung, ®èi víi nh÷ng mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu nãi riªng”. TËp trung chñ yÕu vµo kh©u thu ho¹ch, b¶o qu¶n, chÕ biÕn víi nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn hiÖn ®¹i, ®Èy m¹nh chÕ biÕn vµ tinh chÕ n«ng s¶n, ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm chÕ biÕn theo tiªu chuÈn vÖ sinh c«ng nghiÖp còng nh vÖ sinh thùc phÈm cao b»ng c¸ch n©ng cÊp nh÷ng nhµ m¸y hiÖn cã, x©y dùng mét sè nhµ m¸y míi t¹i vïng nguyªn liÖu ¸p dông ®ång bé c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ lÊy hiÖu qu¶ lµm môc tiªu. 3.3.2.3 Nghiªn cøu ¸p dông h×nh thøc b¸n b¶o hiÓm cho c¸c lo¹i c©y c«ng nghiÖp ®Ó t¹o quü trî cÊp thiÖt h¹i ®èi víi s¶n l­îng thu ho¹ch khi gÆp thiªn tai. 3.3.2.4 TiÕp tôc triÓn khai ¸p dông c¸c quy ®Þnh vÒ gi¸ sµn ®èi víi c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp, sö dông ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®Ó can thiÖp kÞp thêi khi gi¸ c¶ sôt xuèng d­íi møc gi¸ sµn quy ®Þnh... 3.2.2.5 T¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm n«ng s¶n xuÊt khÈu. KiÓm tra hµng tr­íc khi xuÊt khÈu: thùc hiÖn nghiªm chØnh kh©u kiÓm tra chÊt l­îng hµng tr­íc khi giao, ®¶m b¶o hµng xuÊt ®óng víi yªu cÇu ®· ký kÕt trong hîp ®ång. Kh©u l­u th«ng, vËn chuyÓn. + §Çu t­ ®ãng hoÆc nhËp khÈu c¸c ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn chuyªn dïng, ph­¬ng tiÖn cã kho l¹nh, n©ng cÊp thiÕt bÞ vËn chuyÓn ®Ó ®¶m b¶o hµng kh«ng bÞ h­ hao mÊt m¸t vµ suy gi¶m chÊt l­îng trªn ®­êng vËn chuyÓn. + Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch th¸o gì ¸ch t¾c giao th«ng trªn c¸c trôc ®­êng vËn chuyÓn hµng ra c¶ng, ®¶m b¶o hµng kh«ng bÞ n»m l©u trªn ®­êng vËn chuyÓn, ®¶m b¶o kh«ng nh÷ng vÒ chÊt l­îng hµng ho¸ mµ c¶ thêi h¹n giao hµng. VÒ cam kÕt thùc hiÖn ®óng thêi h¹n giao hµng víi kh¸ch hµng n­íc ngoµi, cÇn tæ chøc tèt mét sè c¸c t¸c nghiÖp cô thÓ sau: + Ký hîp ®ång l©u dµi víi c¸c c¬ së vµ ng­êi s¶n xuÊt, n¾m v÷ng vµ th­êng xuyªn kiÓm tra luång hµng; ®a d¹ng ho¸ vµ æn ®Þnh nguån hµng xuÊt khÈu, tæ chøc kh©u thu mua kÞp thêi; tr¸nh t×nh tr¹ng tµu ®· cËp cµng mµ vÉn ch­a tËp trung ®­îc ®ñ hµng ®Ó xÕp vµ ph¶i chê hµng; thùc hiÖn chÕ ®é th­ëng cho c¸c nhµ cung cÊp hµng thùc hiÖn tèt cam kÕt hîp ®ång cho xuÊt khÈu. + Khai th¸c c¸c luång vËn chuyÓn hîp lý, thuËn tiÖn, thuª c¸c h·ng tµu cã ph­¬ng tiÖn vËn t¶i tèt vµ cã uy tÝn tr¸nh t×nh tr¹ng hµng ph¶i chê tµu. + C¶i tiÕn kh©u thñ tôc giÊy tê phiÒn hµ, tèn thêi gian ®Ó hµng ph¶i chê l©u v× c¸c kh©u thñ tôc rêm rµ t¹i c¸c ®iÓm bèc xÕp hµng t¹i c¶ng. + Th«ng tin kÞp thêi vÒ t×nh h×nh hµng ho¸ tõ khi ký hîp ®ång ®Õn khi giao hµng, nhÊt lµ nh÷ng tr­êng hîp bÊt kh¶ kh¸ng, gi÷ uy tÝn víi kh¸ch hµng vÒ c¸c cam kÕt giao hµng ®óng thêi h¹n ®· tho¶ thuËn. 3.3.3 BiÖn ph¸p tµi chÝnh. 3.2.3.1 Vèn. Yªu cÇu vèn cho ®Çu t­ s¶n xuÊt chÕ biÕn vµ tiªu thô xuÊt khÈu lµ rÊt lín, ®Ó cã ®ñ vèn cho ®Çu t­ ®ång bé vµo c¸c kh©u quan träng, chÝnh s¸ch tµi chÝnh nh»m thu hót ®­îc c¸c nguån vèn cho ®Çu t­ nh­: T¹o vèn lµ thu hót ®Çu t­ trong n­íc, trong ®ã huy ®éng vèn tù cã cña c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, huy ®éng vèn nhµn rçi trong d©n, ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, s¶n xuÊt, chÕ biÕn... Vay vèn tÝn dông Nhµ n­íc th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng ph¸t triÓn n«ng th«n vµ ng©n hµng th­¬ng m¹i. Thu hót vèn n­íc ngoµi vµ tham gia hîp t¸c quèc tÕ trong c¸c lÜnh vùc kinh doanh. §©y ®­îc xem nh­ gi¶i ph¸p quan träng th¸o gì tµi chÝnh, v× dùa vµo néi lùc th× ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu, do vËy vèn vµ c«ng nghÖ n­íc ngoµi rÊt quan träng th«ng qua hîp t¸c quèc tÕ. Vµ th«ng qua ®Çu t­ hîp t¸c hai bªn cïng cã lîi, ta sÏ tranh thñ ®­îc mét phÇn thÞ tr­êng nh­: th«ng qua bao tiªu, cho sö dông c¸c kªnh ph©n phèi, sö dông nh·n hiÖu cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi... 3.3.3.2 Quü hç trî. * Nghiªn cøu x©y dùng vµ triÓn khai ¸p dông quü tµi trî xuÊt khÈu cho c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu chñ yÕu (ph¹m vi s¶n xuÊt réng, lµ nguån thu nhËp chñ yÕu cña ®a sè n«ng d©n) trong giai ®o¹n tõ nay ®Õn n¨m 2010, b»ng c¸c nguån kh¸c nhau: ng©n s¸ch Nhµ n­íc (tû lÖ nµy sÏ t¨ng dÇn khi c¸c nguån thu ng©n s¸ch t¨ng); ®ãng gãp cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n theo tû lÖ lîi nhuËn khi gi¸ xuÊt khÈu t¨ng nhanh, hoÆc khi Nhµ n­íc cÇn ®iÒu chØnh gi¶m ë møc ®é lín tû gi¸ ®ång néi tÖ... * Nghiªn cøu ¸p dông c¸c h×nh thøc hç trî xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n nh­: B¶o l·nh tÝn dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu trong tr­êng hîp cÇn thiÕt; cÊp tÝn dông bæ sung kÞp thêi vµo thêi ®iÓm quan träng; hîp t¸c tÝn dông gi÷a c¸c quü tÝn dông, c¸c ng©n hµng, kÓ c¶ víi c¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu chñ yÕu s¶n phÈm n«ng nghiÖp ViÖt Nam... Nghiªn cøu, x©y dùng vµ h×nh thµnh quü khai th¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n ViÖt Nam nh»m hç trî gióp cho c¸c ho¹t ®éng Marketing ë thÞ tr­êng n­íc ngoµi, gióp ®ì kü thuËt, dÞch vô,... nh»m më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu. 3.3.3.3 ThuÕ. MiÔn gi¶m thuÕ n«ng nghiÖp trong mét thêi gian cÇn thiÕt ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm cÇn ph¸t triÓn më réng quy m«. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ­u ®·i thuÕ cho c¸c doanh nghiÖp phôc vô xuÊt khÈu t¹i c¸c vïng xa, vïng s©u, vïng khã kh¨n. §Ó hç trî cho ®æi míi c«ng nghÖ, nªn gi¶m thuÕ nhËp khÈu ®èi víi nh÷ng trang thiÕt bÞ m¸y mãc vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt chÕ biÕn c¸c n«ng s¶n. 3.2.3.4 Tû gi¸ hèi ®o¸i. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i nh»m khuyÕn khÝch xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n, nh­ng trªn c¬ së ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn æn ®Þnh c¸c ngµnh, lÜnh vùc kinh tÕ cã thÓ ¸p dông tû gi¸ thanh to¸n cao h¬n tû gi¸ quy ®Þnh chung, cho c¸c kho¶n thu xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n trong ®iÒu kiÖn gi¸ s¶n phÈm ®ã trªn thÞ tr­êng thÕ giíi bÞ suy gi¶m, hoÆc gi¸ thu mua xuÊt khÈu trong n­íc t¨ng ®ét biÕn, hoÆc Nhµ n­íc v× lý do nµo ®ã cè g¾ng k×m chÕ tû gi¸ chung ®Ó cã lîi cho nÒn kinh tÕ nh­ng l¹i bÊt lîi cho xuÊt khÈu nãi chung vµ xuÊt khÈu n«ng s¶n nãi riªng trong giai ®o¹n nµo ®ã. 3.3.4 ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ vµ ®µo t¹o c¸n bé. TËp trung ®Çu t­ cho nghiªn cøu khoa häc c¬ b¶n vµ øng dông, thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh nghiªn cøu gièng (lai t¹o, chän läc, nhËp néi) quèc gia, t¹o mét b­íc cã tÝnh “®ét ph¸” vÒ n¨ng suÊt chÊt l­îng, ph¸t triÓn c«ng nghÖ sau thu ho¹ch, nghiªn cøu kinh tÕ, thÞ tr­êng. Cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch nghiªn cøu vµ øng dông khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt theo c¸c lÜnh vùc ­u tiªn. T¨ng c­êng c«ng t¸c khuyÕn n«ng, ®a nhanh vµ trùc tiÕp ®Õn ng­êi s¶n xuÊt (hé n«ng d©n). KiÖn toµn vµ s¾p xÕp hÖ thèng nghiªn cøu khoa häc, ®Ó huy ®éng vµ ph¸t huy ®­îc søc m¹nh trÝ tuÖ cña ®éi ngò c¸n bé khoa häc kü thuËt. T¨ng c­êng ®Çu t­ trang thiÕt bÞ vµ c¬ së vËt chÊt cho nghiªn cøu khoa häc. §æi m íi c«ng t¸c qu¶n lý khoa häc, tiÕn tíi thùc hiÖn c¬ chÕ ®Êu thÇu trong c¸c ®Ò tµi nghiªn cøu. Cã quy ho¹ch vµ kinh phÝ ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé khoa häc, nghiªn cøu khoa häc ë trong vµ ngoµi n­íc. Trªn ®©y chØ lµ nh÷ng biÖn ph¸p c¬ b¶n nhÊt ®ång thêi còng lµ nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt nh»m thóc ®Èy c¸c mÆt hµng n«ng s¶n cã lîi thÕ cña ViÖt Nam. KÕt luËn ViÖt Nam ®­îc ®¸nh gi¸ lµ mét n­íc cã vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi, ®Êt ®ai mÇu mì, khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa rÊt phï hîp víi viÖc trång c¸c c©y n«ng nghiÖp vµ c¸c c©y c«ng nghiÖp ®Çu ngµnh cô thÓ lµ g¹o, cµ phª, cao su,... thùc tÕ ®· chøng minh b»ng viÖc xuÊt khÈu g¹o cña chóng ta ®øng vµo hµng thø hai trªn thÕ giíi sau Th¸i Lan, cã l­îng cµ phª ®øng ®Çu trong khu vùc sau INDONESIA,... Tuy nhiªn, bªn c¹nh ®ã c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu n«ng s¶n cña ta còng cã nh÷ng ®iÓm h¹n chÕ chñ yÕu nh­ c«ng nghÖ l¹c hËu ch­a ®­îc thay thÕ; kü thuËt, gi¸, chÊt l­îng s¶n phÈm kÐm ch­a phï hîp víi thÞ tr­êng, m¹ng líi thu mua cho xuÊt khÈu còng nh­ c¸c ®Çu mèi xuÊt khÈu ho¹t ®éng ch­a hiÖu qu¶ cßn mang tÝnh ®éc quyÒn víi vai trß th©u tãm cña Nhµ n­íc... ®· lµm h¹n chÕ ®Õn xuÊt khÈu. Thªm vµo ®ã lµ th«ng tin thÞ tr­êng võa chËm, võa thiÕu chÝnh x¸c, ®«i khi cßn trong t×nh tr¹ng ®ãi th«ng tin, lµm cho kim ng¹ch xuÊt khÈu gi¶m trong khi sè l­îng xuÊt khÈu tang. §Ó xuÊt khÈu cã thÓ ph¸t triÓn h¬n n÷a theo ®Þnh h­íng ®· ®Æt ra, cÇn tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p cã hÖ thèng vµ kiªn quyÕt nh»m t¨ng chÊt l­îng s¶n phÈm vµ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. VÊn ®Ò quan träng ®Æt ra lµ bªn c¹nh nh÷ng nç lùc cña ng­êi s¶n xuÊt vµ kinh doanh xuÊt khÈu, rÊt cÇn cã sù khuyÕn khÝch vµ t¹o m«i tr­êng ph¸p lý, tµi chÝnh vµ kinh tÕ cña Nhµ n­íc. Nhµ n­íc chÝnh lµ ng­êi dÉn d¾t t¹o hµnh lang cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®­îc ph¸t triÓn. Hy väng r»ng ViÖt Nam, víi nh÷ng tiÒm n¨ng dåi dµo s½n cã trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp c¶ vÒ ®Êt ®ai, ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ nguån lao ®éng, víi ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ ®óng ®¾n cña §¶ng trong viÖc t¨ng c­êng ph¸t huy néi lùc sÏ t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm n«ng nghiÖp phong phó vÒ chñng lo¹i, víi nhiÒu tÇng chÊt l­îng, cã khèi l­îng lín vµ gi¸ trÞ xuÊt khÈu ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn, t¹o nªn søc lan to¶ m¹nh mÏ cña “h¬ng vÞ” s¶n phÈm ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng n«ng s¶n thÕ giíi. Tµi liÖu tham kh¶o 1 §Ò ¸n: §Èy m¹nh s¶n xuÊt hµng ho¸, n©ng cao chÊt l­îng, kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ hiÖu qu¶ n«ngl©m s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. (Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n 1998). 2 ChiÕn l­îc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña mét sè mÆt hµng n«ng l©m s¶n chÝnh (Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT 1998). 3 Gi¸o tr×nh: Kü thuËt nghiÖp vô ngo¹i th­¬ng (Tr­êng §¹i häc Quèc gia Hµ Néi Khoa Kinh tÕ 1999). 4 Hå s¬ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam (Bé Th­¬ng m¹i 1999) 5 Niªn gi¸m thèng kª TCTK 1996, 1997, 1998. 6 Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam: Kinh tÕ 1999 2000. 7 T« ThÞ Kû: B¸o c¸o chuyªn ®Ò: Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh mÆt hµng lóa g¹o xuÊt khÈu (th¸ng 81999). 8 PTS. NguyÔn §×nh Long: Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu, n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam T¹p chÝ kinh tÕ N«ng nghiÖp sè 41999. 9 PTS. NguyÔn §×nh Long: N©ng cao søc c¹nh tranh hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu ë ViÖt Nam T¹p chÝ céng s¶n sè 4 (21999), t¹p chÝ kinh tÕ ph¸t triÓn sè 6 (71999). 10 PTS. NguyÔn ®×nh Long: Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu xuÊt khÈu n«ng s¶n trong thêi gian tíi T¹p chÝ kinh tÕ N«ng nghiÖp sè 10 (101999). 11 §ç Hång Tuyªn: B¸o c¸o chuyªn ®Ò: Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh mÆt hµng cµ phª xuÊt khÈu (th¸ng 101999)