Đề tài Quan điểm về đạo đức và lối sống của sinh viên trường Đại học sư phạm thành phố Hồ Chí Minh

ử phải nghiên cứu, tổng kết những giá trị của nền phong hóa truyền thống, dựa trên cơ sở kế thừa những tinh hoa của quá khứ mà đề xuất và từng bƣớc hình thành những thói quen mới, phong tục mới vừa đậm đà bản sắc dân tộc, vừa ngang tầm thời đại. Muốn xây dựng các thiết chế văn hóa - xã hội mới cũng phải làm nhƣ vậy. Ngoài những đặc trƣng chung nói trên, dân tộc Việt Nam có những nét đặc thù nhƣ hoàn cảnh địa lý, lịch sử, truyền thống,... Trên cơ sở một nền văn hóa, tính cách con ngƣời Việt Nam đƣợc hình thành với một bản sắc riêng theo thời gian nhƣ sau: Mặc dù Việt Nam nằm ở vị trí ngã tƣ đƣờng và trong hàng nghìn năm, ta đã tiếp nhận nhiều yếu tố văn hoa của Trung Hoa, Ân Độ, rồi gần đây là Nhật Bản, Pháp, Nga, Mỹ ... nhƣng những đặc trƣng bản sắc của dân tộc đƣợc thừa nhận rộng rãi trên đều vẫn xuất phát từ những đặc trƣng gốc của một nền văn hóa nông nghiệp lúa nƣớc điển hình, đƣợc hình thành từ lớp bản địa của lịch sử văn hoa dân tộc. Những đặc trƣng gốc đó là: 1) Tính cộng đồng và tính tự trị; 2) Lối sống trọng tình cảm (tình cảm, tình nghĩa); 3) Lối tƣ duy tổng hợp và trọng quan hệ; 4) Tính tình linh hoạt; 5) Khuynh hƣớng ƣa hài hòa. Hoài Nam Vƣơng Lƣu An, trong sớ dâng lên vua nhà Hán đã nhận xét về bản sắc dân Lạc Việt nhƣ sau: "Việt là đất ngoài cõi. Dân cắt tóc vẽ mình, không thể lấy pháp độ của nƣớc đội mũ mang đai mà trị đƣợc. Đất ấy không thể ở đƣợc, dân ấy không thể chăn đƣợc ... vả ngƣời Việt khinh bạc, tráo trở, không theo pháp độ, không phải mới có một ngày". Dĩ nhiên lời nói trên đây là nhận xét của một vị vƣơng giả ngƣời Hán, tự đặt dân tộc Trung Hoa lên trên thiên hạ, nhƣ bao nhiêu các nhận xét của" ngƣời dân nƣớc lớn". Thế nhƣng, nếu cố hiểu kỹ câu nói trên, ta có thể thấy rằng lời nhận xét của Lƣu An là một nhận thức đúng đắn về bản sắc dân Việt trƣớc công nguyên và là một lời tiên tri cho hàng ngàn đời sau. Nhận xét ấy là: (1) Nƣớc Việt là đất không thể xâm lăng đƣợc (đất ấy không thể ở đƣợc), dân ấy không thể sai khiến đƣợc (dân ấy không thể chăn đƣợc). 6 (2)Không thể xem văn hóa, pháp luật của nƣớc lớn để áp đạt đƣợc (không thể lấy pháp độ của nƣớc đội mũ mang đai mà trị đƣợc. Ngƣời Việt có niềm tự hào dân tộc nên từ lây đã có thái độ khinh bạc đối với dân tộc "Đội mũ mang đai". (3)Ngƣời Việt biết cân nhắc đúng đắn quan niệm dân tộc rộng rãi với quyền lợi đất nƣớc cho nên lúc thì họ hòa hoãn chịu nhƣợng bộ ngƣời Hán, lúc thì quay mũi dáo chống lại họ, vì vậy mới bị coi là tráo trở. Trải qua bao nhiêu thế hệ thăng trầm của lịch sử và sự xâm nhập văn hóa ngoại lai từ nhiều nguồn khác nhau, nếu những đặc tính nêu trên còn tồn tại một phần nào trong xã hội chúng ta hiện tại, khiến cho con ngƣời Việt Nam ngày nay, dù ở đâu, cũng có những cá tính riêng biệt với các các dân tộc khác thì quả đã có một cái gì tạo nên khuôn mẫu ấy. Cái khuôn mẫu gồm những cá tính tốt và xấu ấy phải chăng là kết quả của nhƣng tƣơng quan xã hội và chính từ những thành tố của văn hóa dân tộc? [Dƣơng Thiệu Tống. Giáo dục và sự phát triển. Bài đăng trên internet VASC ngày 22.10.2001] Trong công trình Giá trị tinh thần của dân tộc Việt Nam (1980); Trần Văn Giàu đã trình bày kỹ lƣỡng 7 giá trị tinh thần truyền thống: 1) Yêu nƣớc; 2) cần cù; 3) Anh hùng; 4) Sáng tạo; 5) Lạc quan; 6) Thƣơng ngƣời; 7) Vì tình nghĩa. Trong đó, chủ nghĩa yêu nƣớc đƣợc tác giả xem là giá trị hàng đầu, là sợi chỉ đỏ xuyên suốt toàn bộ lịch sử dân tộc. Trƣơng Chính nói đến 5 giá trị: 1) Tinh thần yêu nƣớc; 2) Tinh thần dân tộc; 3) Cần cù và thông minh; 4) Trọng đạo lý, tình ngƣời; 5) Lạc quan yêu đời. Lê Anh Trà nêu lên 4 giá trị: 1) Yêu nƣớc bất khuất chống giặc ngoại xâm; 2) Lao động cần cù xây dựng đất nƣớc; 3) Lòng nhân ái và ý thức về lẽ phải; 4) Lối sống giản dị, không ƣa thái quá. Trƣớc nữa thì trong số những tính chất tinh thần của ngƣời Việt Nam mà học giả Đào Duy Anh (6) kể ra, có thể thấy những phẩm chất dƣơng tính nhƣ sau: 1) Trí nhớ (tác giả gọi là "sức kí ức") tốt, thiên về nghệ thuật và trực giác"; 2) Ham học, thích văn chƣơng; 3) Thiết thực ("ít mộng tƣởng"); 4) cần cù (tác giả gọi là "sức làm việc khó nhọc") ở mức độ "ít dân tộc bì kịp"; 5) "Giỏi chịu ... khổ và hay nhẫn nhục"; 6) "Chuộng hòa bình, song ngộ sự thì cũng biết hi sinh vì đại nghĩa"; 7) Khả năng "bắt chƣớc, thích ứng và dung hoa rất tài". Claude Falazzoli trong cuốn Việt Nam giữa hai huyền thoại (Le Vietnam entre deux mythes, 1981) thì nói đến: 1) Ý thức "giữ phẩm giá, không chịu để mất nó trong bất kỳ thử thách nào"; 2) "Nết cần cù có thể lấp biển"; 3) "Một sự lịch thiệp, tế nhị... khiến cho không khí ở đây không thô lỗ và nặng nề nhƣ ở những nƣớc dân chủ nhân dân khác"; 4) "Một sự tinh tế cố tình chẻ sợi tóc làm tƣ"; 5) "Tính dè dặt, kéo dài sự cân nhắc, đoán xét, quyết định"; 6) "Tính thực dụng ... khả năng thích ứng một cách khéo léo và sáng suốt với mọi tình huống"; 7) "Đặc biệt lãng mạn và đa cảm". Còn có thể tiếp tục kể ra những danh sách tƣơng tự của nhiều tác giả khác, song mới chừng ấy cũng đã có thể thấy rằng ý kiến của các học giả khác nhau có khá nhiều điểm thống (6) Đào Duy Anh. Việt Nam Văn Hóa Sử Cƣơng. 1951, trang 22 - 23 7 nhất. Có lẽ là chính những chỗ thống nhất đó đã là cơ sở cho việc nêu ra một danh sách mở những đặc trƣng bản sắc trong Nghị quyết 5 của Ban Chấp Hành Trung Ƣơng Đảng Cộng sản Việt Nam (khoa VIII) "Về xây dựng một nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc" nhƣ sau: 1)Lòng yêu nƣớc nồng nàn, ý chí tự cƣờng dân tộc; 2)Tinh thần đoàn kết, ý thức cộng đồng (gắn kết cá nhân - gia đình - làng xã - tổ quốc); 3)Lòng nhân ái, khoan dung; trọng nghĩa tình, đạo tình; 4)Đức tính cần cù, sáng tạo trong lao động; 5)Sự tỉnh tế trong ứng xử, tính giản dị trong lối sống. Những nét đặc trƣng văn hóa đó đƣợc thể hiện cụ thể bằng lối sống trong gia đình, ngoài xã hội. Dƣới đây chúng ta xét một số thể hiện của lối sống đó. Xã hội Việt Nam trong thời cận đại có những những mối quan hệ trong gia đình và xã hội nhƣ sau: •Địa vị đàn bà: Trong gia đình, chủ quyền ở trong tay gia trƣởng thì đàn bà tất là không có quyền gì cả. Khổng giáo chủ trƣơng nam tôn nữ ty (7) , trọng nam khinh nữ (8), lại vun đắp thêm quyền uy của gia trƣởng mà đè nén địa vị của đàn bà. •Địa vị con cái Ở trong gia đình con cái là một vật sở hữu của cha, bởi thế cho nên ngày xƣa cha không những có quyền bán con, mà có khi đánh chết con cũng không có tội. Cha đối với con cái phải nghiêm, mà con đối với cha phải hết sức hiếu. Theo nho giáo thì hiếu là đứng đầu trăm nết. •Hôn nhân Mục đích hôn nhân là cốt duy trì gia thống, cho nên việc hôn nhân là việc chung của gia tộc chứ không phải việc riêng của con cái. Bởi vậy định vợ gả chồng cho con cái là quyền của cha mẹ, chứ con cái chỉ biết phụng mệnh mà thôi. •Nhiệm vụ của gia đình Gia đình là cơ sở của xã hội cho nên nhiệm vụ của gia đình đối với xã hội rất nặng nề. Trƣớc pháp luật, ngƣời gia trƣởng phải chịu trách nhiệm về hết thảy hành vi của ngƣời trong nhà. Trên đây là một số quan điểm về tính cách của dân tộc Việt Nam qua các thời đại, đƣợc hun đúc, hình thành do nhiều điều kiện về tự nhiên, lịch sử, xã hội, địa lý, phân bố dân cƣ,... thể hiện qua lối sống, qua những đặc trƣng văn hóa làm cho ngƣời Việt có những nét nhân cách độc đáo so với các dân tộc khác. (7) Đàn ông là cao quý, đàn bà là thấp hèn (8) Trọng đàn ông mà khinh đàn bà. 8 Các quan điểm về đạo đức, về lối sống của cha ông chúng ta hiện nay hậu duệ các ngƣời còn giữ đƣợc mặt nào, đã bỏ đi phần nào, bị ngoại lai ở phần nào. Đây là một vấn đề nghiên cứu lớn. Trong phạm vi đề tài này, nhóm nghiên chỉ cố gang làm rõ một số quan điểm dƣới đây ở lứa tuổi thanh niên sinh viên thuộc Trƣờng đại học Sƣ phạm Thành phố Hồ Chí Minh: -Một số quan điểm chung nhất về cuộc sống -Một số quan điểm về xã hội và về những mối quan hệ trong xã hội -Một số quan điểm về gia đình và về những mối quan hệ trong gia đình -Một số quan điểm về giáo dục CHƢƠNG 2:TRÌNH BÀY KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Phần trình bày kết quả nghiên cứu đƣợc sắp xếp theo thứ tự nhƣ sau: *Phần kết quả tổng quát theo những phần nghiên cứu của bảng thăm dò *Kết quả theo từng lĩnh vực của cuộc sống đƣợc tổng hợp từ bảng thăm dò 2.1.Phần kết quả tổng quát theo những phần nghiên cứu của bảng thăm dò Nghiên cứu này đƣợc thực hiện trên 989 sinh viên trƣờng Đại học Sƣ phạm Thành phố Hồ Chí Minh và đƣợc theo nhƣ sau: *Sinh viên: - Năm 1: 211 - Năm 2: 633 - Năm: 115 *Giới tính: - Nam: 254 - Nữ: 735 *Địa phƣơng: - Tỉnh: 738 - Thành phố: 206 *Ngành học: - Không ghi: 5 - Khoa học tự nhiên: 247 - Khoa học xã hội: 522 - Ngoại ngữ: 82 - Khác: 106 2.2.Kết quả chung theo từng lĩnh vực của cuộc sống: 2.2.1. Một số quan điểm chung nhất về cuộc sống: • Để tìm hiểu quan điểm chung nhất về cuộc sống của sinh viên, câu hỏi: "Trong một số lãnh vực của cuộc sống nhƣ sẽ liệt kê dƣới đây, theo anh (chị) thì mỗi lĩnh vực có tầm quan trọng thế nào ?". Kết quả trả lời nhƣ sau: Bảng 1: Kết quả chung theo từng lĩnh vực của cuộc sống Lĩnh vực Rất quan trọng Quan trọng ít quan trọng Không quan trọng Thứ Bậc 1. Nghề nghiệp N 689 288 8 4 2 % 69,67 29.12 0.81 0.40 2. Gia đình N 792 183 8 6 1 % 80.08 18.50 0.81 0.61 3. Ban bè N 252 661 60 16 4 % 25.48 66.84 6.07 1.61 4. Địa vị xã hôi N 117 523 278 71 5 % 11.83 52.88 28.11 7.18 5. Của cải tiền bạc N 92 562 257 78 6 % 9.30 56.83 25.98 7.89 6. Lý tƣởng sống N 599 324 44 22 3 % 60.57 32.76 4.45 2.22 9 Qua kết quả của bảng 1 cho thay sinh viên cho rằng các lĩnh vực quan trọng theo thứ tự từ cao đến thấp là: gia đình (80,08 %), nghề nghiệp (69,67 %), lý tƣởng sống (60,57 %), bạn bè (25,48 %), địa vị xã hội (11,83 %), của cải tiền bạc (9,30 %). Có thể nói đây là một kết quả khá khích lệ với những ngƣời quan tâm đến thanh niên, bởi vì có trên 60 % thanh niên sinh viên lựa chọn những lĩnh vực quan trọng trong cuộc đời họ phù hợp với một số quan điểm sống từ trƣớc đến nay coi gia đình, nghề nghiệp và lý tƣởng sống là quan trọng; còn những thứ nhƣ bạn bè, địa vị xã hội và của cải tiền bạc đƣợc xếp ở những thứ bậc thấp nhất. Cũng có thể thứ bậc này chƣa phù hợp với suy nghĩ của một số ngƣời vì họ cho rằng thanh niên cần có "lý tƣởng sống" trƣớc tiên rồi mới đến những thứ khác. Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng gia đình là nơi giáo dục đầu tiên và quan trọng nhất để hình thành ở thanh niên lối sống. Hơn nữa, khi con ngƣời biết chuẩn bị bản thân đóng góp công sức vào xã hội một cách cụ thể qua nghề nghiệp của mình thì đó là cơ sở để hình thành lý tƣởng sống đúng và vững chãi nhất. • Để thanh niên sinh viên có thể tự đánh giá mình, câu hỏi: "Nhìn chung về lối sống của giới trẻ ở thành phố hiện nay, anh (chị) thấy thế nào ?" và ta có kết quả ở bảng 2 Bảng 2 : Kết quả tự đánh giá của thanh niên Nhìn chung về lối sống của giới trẻ ở thành phố hiện nay, anh (chị) thấy thế nào Cách trả lời Rất tốt Tốt Tạm đƣợc Không tốt Hoàn toàn không tốt Không trả lời N 2 100 609 226 23 29 % 0.20 10.11 61.58 22.85 2.33 1.93 Qua kết quả của bảng 2 cho thây sinh viên đánh giá về thanh niên thành phố nói chung ở mức độ rất tốt là (0,20 %), tốt (10,11 %), tạm đƣợc (61,58 %), không tốt (22,85 %), hoàn toàn không tốt (2,33 %). Nhƣ vậy, kết quả này phản ánh một phần hiện trạng về lối sống của thanh niên thành phố. Một bộ phận nhỏ tốt và rất tốt, đại đa số là tạm đƣợc, không tốt và hoàn toàn không tốt khoảng 25 %. Tiêu chí "tốt" ở đây đƣợc đánh giá đƣợc đặt trên lối sống mới mà chúng ta đang mong muốn vƣơn tới. Có thể việc đánh giá ở mức "tạm đƣợc" đặt ra nhiều công việc cho ngƣời có trách nhiệm trong công tác giáo dục chính trị tƣ tƣởng vì "tạm đƣợc" là mức độ có thể tốt hơn và cũng có thể xấu hơn. • Để tìm hiểu suy nghĩ về đất nƣớc, câu hỏi:"Anh (chị) có tin tƣởng vào tƣơng lai tốt đẹp của đất nƣớc không ?" và ta có kết quả của bảng 3 Bảng 3: Kết quả nói lên sự tin tường vào tương lai đất nước Nội dung Cách trả lời Hoàn toàn tin tƣởng Lúc tin lúc không Không tin tƣởng Anh (chị) có tin tƣởng vào tƣơng lai tốt đẹp của đất nƣớc không ? N 532 411 46 % 53,79 41,56 4,65 Qua kết quả của bảng 3, có tỷ lệ 53,79 % trả lời là hoàn toàn tin tƣởng vào tƣơng lai của đất nƣớc, 41,56 % trả lời là lúc tin tƣởng lúc không và chỉ có 4,65 % trả lời là không tin 10 tƣởng. Đây là một trả lời tuy không cao ở mức 'hoàn toàn tin tƣởng", nhƣng đây cũng nói lên một tỷ lệ phản ánh trung thực cuộc sống của chúng ta hiện nay bởi vì trong thời gian qua trong lúc chúng ta đạt đƣợc những thành tựu to lớn trong tất cả các mặt chính trị, kinh tế, xã hội, giáo dục,...; chúng ta vẫn còn nhiều vấn đề cần giải quyết. Do đó, tỷ lệ lúc tin lúc không là hợp lý. Có thể có ý kiến cho rằng tại sao sinh viên sƣ phạm lại còn có một số (4,65 %) không tin tƣởng vào tƣơng lai đất nƣớc thì làm sao có thể giảng dạy và giáo dục cho thế hệ trẻ đƣợc ? Chúng ta tuyển sinh nhầm chăng ? Tuy nhiên, đây là một tỷ lệ nói lên sự tự do trong khi bày - tỏ ý kiến của mình là điều cần thiết vì chính qua những ý kiến này, chúng ta sẽ tiếp tục nghiên cứu và có những phƣơng pháp giáo dục phù hợp hơn. 2.2.2. Một số quan điểm về xã hội và về những mối quan hệ trong xã hội: • Một trong những điều quan trọng trong cuộc sống đối với cá nhân là vấn đề nghề nghiệp. Do đó, câu hỏi:"Khi chọn một công việc, anh (chị) cho rằng nên chọn theo tiêu chuẩn nào sau đây (chỉ chọn tối đa BA ý) ?" và ta có kết quả bảng 4 dƣới đây: Bảng 4: Kết quả tiêu chí chọn nghề của thanh niên sinh viên sư phạm Tiêu chuẩn Y kiến chọn Thứ bậc 1. Có điều kiện phát triển chuyên môn N 490 3 % 49.54 2. Hợp với sở thích N 571 1 % 57.74 3. Tiền lƣợng cao N 239 7 % 24.17 4. Nghề đƣợc tôn trọng N 398 4 % 40.24 5. Công việc ổn định N 565 2 % 57.13 6. Công việc có ít cho XH N 324 5 % 32.76 7. Dễ đƣơc đề bạt N 15 l1 % 1.52 8. Giờ giấc làm việc linh hoạt N 50 9 % 5.06 9. Tƣơng đối nhàn hạ N 44 10 % 4.45 10. Có điều kiên giao thiệp rộng N 245 6 % 24.77 11. Có điều kiện giao tiếp quốc tế N 79 8 % 7.99 Qua kết quả của bảng 4, ta nhận thấy tiêu chuẩn chọn nghề của sinh viên sƣ phạm pha lẫn giữa các động cơ-cá nhân và động cơ xã hội. Tuy nhiên, những đặc điểm của động cơ cá 11 nhân không đi ngƣợc lại những đặc điểm nghề nghiệp đòi hỏi và có một số đặc điểm của động cơ cá nhân lại là yếu tố để trở thành một giáo viên nhƣ tiêu chuẩn "có điều kiện phát triển chuyên môn" đƣợc xếp ở thứ bậc cao; còn một số tiêu chuẩn mang tính cá nhân nhƣ "tiền lƣơng cao", "tƣơng đối nhàn hạ", "dễ đƣợc đề bạt" đƣợc xếp ở thứ bậc thấp. Nói tóm lại, sinh viên sƣ phạm có những tiêu chuẩn lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với đặc điểm của nghề làm công tác giáo dục yêu cầu vì nghề này đòi hỏi những ngƣời có quan điểm coi trọng đời sống tinh thần hơn vật chất. • Sống trong một xã hội, con ngƣời có các mối quan hệ với nhau. Để tìm hiểu quan điểm chung về mối quan hệ giữa ngƣời và ngƣời và mối quan hệ kinh tế của sinh viên sƣ phạm. Câu hỏi dƣới đây đƣợc đặt ra: "Theo anh (chị) giữa việc tăng trƣởng nhanh về kinh tế và việc giải quyết vấn đề nghèo khổ nhƣng tăng trƣởng kinh tế chậm lại, thì anh (chị) sẽ lựa chọn theo hƣớng ƣu tiên nào ? (chỉ chọn MỘT ý) và kết quả đƣợc trình bày ở bảng 5 Bảng 5 : Bảng kết quả về các mặt ưu tiên cần giải quyết GIẢI PHÁP Số ý kiến chọn Thứ bậc a. Cần ƣu tiên cho tăng trƣởng kinh tế N 88 2 % 8.90 b. Cần ƣu tiên giải quyết tình trạng nghèo khổ N 70 3 % 7.08 c. Cần có giải pháp dung hòa cả hai N 822 1 % 83.11 Qua kết quả của bảng 5 cho thấy, có tới 83,11 % chọn giải pháp dung hòa có nghĩa là chọn giải pháp vừa phát triển kinh tế vừa giải quyết tình trạng nghèo khổ (vị trí số 1), rồi mới đến giải pháp ƣu tiên cho tăng trƣởng kinh tế (8,90 %), (thứ 2 ) và thứ bậc cuối cùng là ƣu tiên giải quyết tình trạng nghèo khổ (7,08 %). Có ý kiến cho rằng nếu chọn theo giải pháp dung hòa nhƣ trên thì đất nƣớc ta khó phát triển nhanh để đuổi kịp với các nƣớc khác trong khu vực cũng nhƣ trên thế giới về mặt kinh tế trong một thời gian dài trƣớc mắt. Tuy nhiên, ta cũng có thể nhận thấy mặt tích cực của giải pháp này do sinh viên đƣa ra vì nó thể hiện một mối quan hệ tốt đẹp giữa sinh viên sƣ phạm với phần lớn nhân dân hiện nay. Với tình độ học vấn của sinh viên sau khi ra trƣờng họ sẽ có một công việc đƣợc hƣởng một mức thù lao tƣơng đối để sống một cuộc sống trung lƣu cho dù giải pháp nào đƣợc chọn, nhƣng họ còn suy nghĩ đến ngƣời nghèo và chọn giải pháp dung hòa. • Trong cuộc sống, con ngƣời có những quan điểm về các hiện tƣợng xã hội và sau đây ta tìm hiểu quan điểm của sinh viên sƣ phạm về sự nghèo khổ ở nƣớc ta. Để tìm hiểu cách lý giải nguyên nhân của việc nghèo khổ ở nƣớc ta, câu hỏi dƣới đây đƣợc đƣa ra "Hiện nay ở nƣớc ta vẫn còn nhiều ngƣời sông trong cảnh nghèo khổ. Theo ý anh (chị) thì tại sao ngƣời ta nghèo ? (Có thể chọn NHIÊU ý)" và ta có kết quả ở bảng 6 12 Bảng 6. Kết quả ý kiến nói về nguyên nhân của sự nghèo khổ ở Việt Nam Lý do Ý kiến chọn Thứ bậc 1. Không có cơ hội để làm công việc có thu nhập cao N 532 4 % 53.79 2. Không có vốn để làm N 756 2 % 76.44 3. Không biết tiết kiệm N 290 9 % 29.32 4. Mất ngƣời trụ cột trong gia đình N 152 11 % 15.37 5. Ốm đau, bệnh tật N 404 5 % 40.85 6. Làm ăn thất bại . N 309 8 % 31.24 7. Phải vay nặng lãi N 273 10 % 27.60 8. Lao động không có tay nghề N 658 3 % 66.53 9. Học vấn thấp N 814 1 % 82.31 10. Do số phận N 44 13 % 4.45 11. Vì ngƣời ta lƣời biếng N 349 7 % 35.29 12. Vì xã hội còn bất công N 369 6 % 37.31 13. Vì kinh tế tăng trƣởng nhanh. N 54 12 % 5.46 Qua kết quả của bảng 6 cho thấy theo viên sƣ phạm nguyên nhân do hoàn cảnh gia đình đƣợc nhiều ý kiến nhất trong đó nguyên nhân học vấn và đƣợc đào tạo nghề đƣợc coi là cao nhất còn những hệ quả của nguyên nhân này cũng đƣợc nói đến. Nói cách khác, sinh viên chú trọng đến nguyên nhân nghèo khổ do hoàn cảnh gia đình nhiều nhất. Nguyên nhân cá nhân cũng đƣợc đề cập đến nhƣng ở mức độ thấp hơn (dƣới 40 % ý kiến). Nguyên nhân xã hội cũng đƣợc đánh giá ở vị trí thấp nhƣ sự bất công còn trong xã hội (thứ sáu), kinh tế tăng trƣởng nhanh (thứ mƣời hai). Điểm đặc biệt ở đây là sinh viên sƣ phạm cho rằng nghèo khổ là do số phận có tỷ lệ thấp nhất trong bảng sắp thứ tự. Nhƣ thế, ý kiến sinh viên sƣ phạm cho rằng hoàn cảnh gia đình là nguyên nhân của sự nghèo khổ. ơ đây các ý kiến tập trung vào việc khi gia đình không có điều kiện cho con cái 13 học tập và đào tạo nghề nghiệp thì hệ quả của nó là sự nghèo khổ. Có thể nói sinh viên sƣ phạm ít tin vào số phận khi nói về nghèo khổ. • Cũng trong khuôn khổ tìm hiểu các quan điểm chung về cuộc sống, câu hỏi dƣới đây đƣợc đƣa ra: "Có một số ý kiến nhƣ sẽ nêu dƣới đây, anh (chị) đồng ý hay không đồng ý với ý kiến nào ?" và ta có kết quả của bảng 7 Bảng 7. Kết quả các quan điểm về cuộc sống của sinh viên Ý kiến Đồng ý Thứ bậc 1. Nếu không có nhiều tiền thì cuộc sống thiếu ý nghĩa N 128 15 % 12.94 2. Phải nhờ cậy mới có đƣợc việc,làm tốt N 339 l1 % 34.28 3. Muốn thành công trong cuộc sống phải có ngƣời nâng đỡ N 334 12 % 33.77 4. Phải có nhiều tiền mới đƣợc ngƣời khác coi trọng N 216 14 % 21.84 5. Tình đồng đội, tình đồng chí của ngƣời dân giảm sút nhiều so với trƣớc đây N 869 1 % 87.87 6. Lối sống "tình làng, nghĩa xóm" của ngƣời dân không còn mạnh mẽ nhƣ trƣớc đây N 850 2 % 85.95 7. Do kinh tế thị trƣờng, ngƣời dân mất đi những tình cảm tốt đẹp giữa ngƣời với ngƣời N 769 4 % 77.76 8. Trong giai đoạn hiện nay, lối sống ngoại lai làm mất đi bản sắc dân tộc N 650 6 % 65.72 9. Dù kinh tế phát triển, ngƣời thất nghiệp vẫn ngày càng tăng N 862 3 % 87.16 10. Kết hôn với ngƣời nƣớc ngoài là việc bình thƣờng N 659 5 % 66.63 11. Lối sống ngoại quốc du nhập làm phong phú thêm lối sống Viêt Nam N 640 7 % 64.71 12. Để thức sự có ích cho xã hội, mỗi ngƣời đều phải làm giàu N 625 8 % 63.20 13. Hầu hết ngƣời dân đều vẫn giữ lối sống truyền thống Việt Nam N 577 9 % 58.34 14. Sự chênh lệch giàu nghèo nhƣ hiện nay là chấp nhận đƣợc N 272 13 % 27.50 15. Lớp trẻ hiện nay vẫn sống có lý tƣởng nhƣ cha anh mình N 397 10 % 40.14 Qua kết quả cùa bảng 7 cho thấy quan điểm này có thể xếp vào các nhóm nhƣ sau 14 - Lối sống tình nghĩa giữa con ngƣời với con ngƣời trong xã hội nói chung theo truyền thống và tình đồng đội, tình đồng chí nói riêng giảm sút so với trƣớc đay đƣơc sinh viên đánh giá la nghiêm trọng nhất và theo họ là do kinh tế thị trƣờng chi phôi. Điều này có thể đúng một phần vì trong nền kinh tế thị trƣờng thì việc cạnh tranh trong làm ăn kinh doanh là một điều khó tránh khỏi. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra ở đây là làm sao phát triển kinh tế mà vẫn giữ đƣợc những đặc điểm tốt đẹp của cha ông. Đây là một vấn đề cần sự quan tâm của mọi ngƣời nhất là những ngƣời có trách nhiệm trong công cuộc giáo dục thế hệ trẻ. -Bản sắc dân tộc, lối sống truyền thống và sự giao lƣu quốc tế cần đƣợc cân đối hài hòa. Có hơn 50 % sinh viên cho rằng "hầu hết ngƣời dân đều vẫn giữ lối sống truyền thống Việt Nam" và "lớp trẻ hiện nay vẫn sống có lý tƣởng nhƣ cha anh mình" và có lẽ những sinh viên nấy cho rằng "lối sống ngoại quốc du nhập làm phong phú thêm lối sống Việt Nam". Đây là một đánh giá lạc quan vì nếu ta có những con ngƣời, đặc biệt là thế hệ trẻ, đƣợc giáo dục vững vàng, có bản lĩnh thì đây là một điều đáng mừng. Tuy nhiên, cũng có những ý kiến của sinh viên lại cho rằng "lối sống ngoại lai làm mất đi bản sắc dân tộc". Có thể đây là sự lo lắng cho tƣơng lai thế hệ trẻ nếu họ không đƣợc trang bị cốt cách của ngƣời Việt Nam. Một ý kiến đƣợc trên 60 % sinh viên đồng ý là "kết hôn với ngƣời nƣớc ngoài là việc bình thƣờng" cần đƣợc nghiên cứu nhiều hơn về nhiều khía cạnh để tìm ra đƣợc thực chất của vấn đề tế nhị này. - Sự phát triển kinh tế hiện nay cũng đặt ra một số nghịch lý nhƣ "dù kinh tế phát triển, ngƣời thất nghiệp vẫn ngày càng tăng". Thực ra, ý kiến này phản ánh thực tế của kinh tế Việt Nam trong quá trình hội nhập. Có thể nói những thành tựu của nhân dân ta đạt đƣợc trong thời gian qua là việc làm thần kỳ vì khi xem xét lại chúng ta có thể nhận thấy đƣợc cơ sở của nền kinh tế để phát triển nhƣ các nƣớc khu vực và các nƣớc khác trên thế giới, chúng ta còn non trẻ do chiến tranh, do đại đa số nhân dân làm nông nghiệp,...nên phong thái sản xuất theo công nghiệp và trình độ tay nghề cần phải rèn luyện nhiều hơn và cần thời gian nên trong giai đoạn trƣớc mắt nhiều ngƣời chƣa có thể một sớm một chiều thích ứng đƣợc với phƣơng thức sản xuất tạm gọi là mới của kinh tế thị trƣờng. Tuy nhiên, muôn phát triển đƣợc kinh tế để đời sống nhân dân ngày càng đƣợc nâng cao, "mỗi ngƣời đều phải làm giàu" và kết quả là chỉ có hơn 1/4 ý kiến cho rằng "sự chênh lệch giàu nghèo nhƣ hiện nay là chấp nhận đƣợc". Từ những nguyên nhân đã nêu có một số vấn đề xã hội cần giải quyết trong công ăn việc làm. Có hơn 1/3 ý kiến cho rằng "phải nhờ cậy mới có đƣợc việc làm tốt" và "muốn thành công trong cuộc sống phải có ngƣời nâng đỡ". Đây có thể là hệ quả của việc chuyển đổi tay nghề không kịp theo sự phát triển của một số ngƣời vì họ mong muốn có việc làm, nhƣng chƣa đủ khả năng. Đây cũng có thể là một sự kiện nói lên nền kinh tế của chúng ta chƣa phát triển. - Quan điểm về đồng tiền của sinh viên sƣ phạm còn giữ đƣợc phong cách của các nhà giáo dục truyền thống coi trọng đời sống tinh thần. Các ý kiến "phải có nhiều tiền mới đƣợc ngƣời khác coi trọng" và "nếu không có nhiều tiền thì cuộc sống thiếu ý nghĩa" đƣợc khoảng 1/5 ý kiến đồng ý. Đây là một tín hiệu vui cho những ngƣời quan tâm đến công cuộc giáo dục thế hệ trẻ vì sinh viên sƣ phạm có quan điểm về cuộc sống rất gần gửi với các yêu cầu nghề giáo dục. 15 Việc con ngƣời sống trong xã hội và nhận biết những vấn đề cần giải quyết trong xã hội để làm cho cuộc sống ngày càng tốt đẹp hơn là điều cần thiết. Sau đây ta tìm hiểu ý kiến sinh viên về những vấn đề cần giải quyết. • Những vấn đề xã hội cần giải quyết: Để tìm hiểu những vấn đề xã hội cần giải quyết câu hỏi sau đây đƣợc đƣa ra: "Theo anh (chị) thì điều nào sau đây là điều tệ hại nhất trong xã hội ? (tối đa BA ý)" và ta có kết quả của bảng 8 Bảng 8. Kết quả những vấn đề xã hội cần giải quyết Điều tệ hại Chọn Thứ bậc 1. Tham nhũng N 851 1 % 86.5 2. Cửa quyền N 240 5 % 24.27 3. Mại dâm N 431 3 % 43.58 4. Cƣớp giật N 110 7 % 11.12 5. Buôn lậu N 219 6 % 22.14 6. Cậy quyền, cậy thế N 375 4 % 37.92 7. Ma túy N 711 2 % 71.89 Qua kết quả của bảng 8 ta có thể nhận thấy các vấn đề xã hội cần giải quyết có thể sắp xếp vào các nhóm sau: - Các vấn đề có liên quan đến chính quyền nhƣ tham nhũng, cửa quyền, cậy thế, buôn lậu. Vấn đề tham nhũng đƣợc sinh viên cho là nghiêm trọng nhất. Cùng với vấn đề này là các vấn đề về cửa quyền, cậy quyền cậy thế và buôn lậu. Có thể nói những vấn đề này có liên quan với nhau và nó tạo ra trong xã hội một chuỗi các vấn đề cần phải giải quyết. - Các vấn đề xã hội nhƣ ma túy, mại dâm, cƣớp giật cũng đƣợc sinh viên cho là nghiêm trọng, đặc biệt là ma túy đƣợc xếp thứ hai sau tham nhũng với trên 2/3 ý kiến đồng ý. Sinh viên là thành phần ƣu tú trong xã hội. Do đó, những ý kiến của họ cần đƣợc xem xét để đƣa những giải pháp tốt nhất làm cho xã hội của chúng ta ngày càng tốt đẹp hơn. 2.2.3. Một số quan điểm về gia đình và về những mối quan hệ trong gia đình: • Quan điểm về vai trò của cha mẹ trong hôn nhân Để tìm hiểu vai trò của cha mẹ trong hôn nhân, câu hỏi sau đây đƣợc đƣa ra "Trong việc kết hôn của giới trẻ hiện nay, theo ý anh (chị) thì ngƣời quyết định chính nên là ai ?" và ta có kết quả của bảng 9 16 Bảng 9. Kết quả về vai trò của cha mẹ trong hôn nhân Nội dung Đồng ý Thứ bậc Chỉ cần cha mẹ quyết định là đủ N 5 4 % 0.51 Cha mẹ quyết định nhƣng có hỏi ý kiến của con N 61 2 % 6.17 Bản thân con quyết định là đủ N 28 3 % 2.83 Con quyết định nhƣng có hỏi ý kiến cha mẹ N 945 1 % 95.55 Qua kết quả của bảng 9 ta thấy sinh viên sƣ phạm dung hòa hai quyết định của cha mẹ và của bản thân trong hôn nhân. Có nghĩa là con quyết định hôn nhân của mình nhƣng hỏi ý kiến của cha mẹ. Đây là một ý kiến mang nhiều ý nghĩa vì nó thể hiện vai trò của cha mẹ trong gia đình truyền thông ở một mức độ nhất định. Mặc dù con cái không muốn theo lối "cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy" trong hôn nhân, nhƣng cũng không muốn tự quyết định hoàn toàn. Qua cách trả lời này thể hiện việc thanh niên muốn thừa hƣởng kinh nghiệm quý báu của cha mẹ vì cha mẹ là ngƣời đã kinh qua đời sống hôn nhân và cho đến lúc đó có thể họ đã thành công. Hơn nữa, khi tham khảo ý kiến cha mẹ một phần ngƣời con muốn tỏ lòng biết ơn đối với cha mẹ. Điều này không phải theo quan điểm ngày xƣa là cha mẹ tạo ra thân xác, hình hài của đứa con thì có toàn quyền quyết định trên con cái mình mà là một phần đền đáp công ơn qua việc bày tỏ sự vâng lời. Trong một số trƣờng hợp sinh viên sƣ phạm cũng để cho cha mẹ quyết định, nhƣng hỏi ý kiến của mình. Nói cách khác, vai trò của cha mẹ trong hôn nhân đối với sinh viên sƣ phạm còn đƣợc coi trọng. Từ trƣớc đến nay vai trò của gia đình và của phụ nữ trong xã hội Việt Nam luôn đƣợc coi trọng cho dù bị ảnh hƣởng Nho giáo và quan điểm của các triều đại phong kiến. Dƣới đây ta xét quan điểm đối với gia đình và phụ nữ của sinh viên sƣ phạm. •Quan điểm về gia đình và vai trò của ngƣời phụ nữ Để tìm hiểu quan điểm về gia đình và vai trò của ngƣời phụ nữ, câu hỏi sau đây đƣợc đƣa ra: " Sau đây là một số ý kiến có liên quan đến gia đình và vai trò của ngƣời phụ nữ. Anh (chị) đồng ý hoặc không đồng ý với ý kiến nào ?" và ta có kết quả của bảng 10 Bảng 10. Kết quả về quan điểm về gia đình và vai trò của người phụ nữ Ý KIẾN Đồng ý Thứ bậc 1. Khi con đã trƣởng thành (đến 18 tuổi), cha mẹ không nên can thiêp vào cuộc sống của con N 92 11 % 9.30 2 "Cá không ăn muối cá ƣơn. Con cãi cha mẹ trăm đƣờng con hƣ" N 545 2 % 55.11 3. Xã hôi đã phân công: chồng đi làm còn vợ thì lo nôi trợ N 25 12 % 2.53 17 4. Mỗi phụ nữ đều cần có một việc làm N 950 1 % 96.06 5. Phụ nữ vẫn có thể có con mà không nhất thiết phải có chồng N 309 4 % 31.24 6. Vợ phải luôn nghe lời chồng để giữ hòa khí trong gia đình N 144 8 % 14.56 7. Nếu chồng có thu nhập khá thì vợ nên ở nhà lo nội trợ N 140 9 % 14.16 8. Mức sống khá lên dễ gây đổ vỡ trong cuộc sống gia đình N 275 5 % 27.81 9. Nam giới làm việc ngoài xã hội thƣờng dễ thành công hơn phụ nữ N 491 3 % 49.65 10. Chức vụ lãnh đạo nói chung không phù hợp với phụ nữ N 186 6 % 18.81 l1. Mỗi gia đình thì cần có con trai để nối dõi tông đƣờng N 145 7 % - 14.66 12. Có đông con thì về già có nơi nƣơng tựa N 115 10 % 11.63 Qua kết quả của bảng 10, ta nhận thất có những điểm chính dƣới đây: -Một số quan điểm về đạo đức đối với cha mẹ, quan hệ giữa cha mẹ với con cái và chuẩn mực trong hôn nhân. Theo quan điểm trƣớc đây xã hội Việt Nam chấp nhận quan điểm cho rằng con cái phải vâng lời cha mẹ và đó là một việc làm có ích cho chính bản thân đứa con nên ca dao có câu: "Cá không ăn muối cá ƣơn. Con cãi cha mẹ trăm đƣờng con hƣ". Quan điểm này vẫn đƣợc hơn 1/2 sinh viên sƣ phạm chấp nhận. Điều này đƣợc khẳng định lại ở tỷ lệ hơn 9/10 khi trả lời không đồng ý với câu "Khi con đã trƣởng thành (đến 18 tuổi), cha mẹ không nên can thiệp vào cuộc sống của con". Còn về quan điểm trong xã hội trƣớc đây cho là "kiến tử tôn, tri phúc đức" hoặc "thất hiếu hữu tam, vô hậu vi đại" chỉ có dƣới 1/6 ý kiến đồng ý. Ngoài ra, một chuẩn mực trong xã hội trƣớc đây không chấp nhận "Phụ nữ vẫn có thể có con mà không nhất thiết phải có chồng" đƣợc khoảng 1/3 ý kiến sinh viên trả lời đồng ý. Cách trả lời này phải chăng thể hiện sự "xé rào" của thanh niên sinh viên hay một sự cảm thông cho những phụ nữ không có cơ hội trong đời sống hôn nhân tìm đƣợc nguồn an ủi nơi đứa con của mình ? Nhƣ vậy việc vâng lời cha mẹ và coi cha mẹ có vai trò rất lớn trong cuộc sống của mình cho dù là lúc trƣởng thành đƣợc coi trọng ở sinh viên sƣ phạm. Tuy nhiên, quan điểm về việc có con nối dõi tông đƣờng hoặc có đông con thì không đƣợc sinh viên đánh giá cao nữa. Hơn nữa một số sinh viên cũng nhìn nhận chuẩn mực trong hôn nhân với cặp mắt bớt khắc khe hơn nhƣ việc một số ý kiến chấp nhận "phụ nữ vẫn có thể có con mà không nhất thiết phải có chồng". -Vai trò của phụ nữ (trong gia đình và ngoài xã hội) 18 Hiện nay có nhiều ý kiến cho rằng phụ nữ Việt Nam chƣa đƣợc coi trọng. Tuy nhiên, trong thực tê vai trò phụ nữ đƣợc mặc nhiên tôn trọng ở xã hội Việt Nam. Trƣớc hết, có gần nhƣ 100 % ý kiến cho rằng phụ nữ cần tham gia vào công việc xã hội. Có gần 50 % ý kiến cho rằng "Nam giới làm việc ngoài xã hội thƣờng dễ thành công hơn phụ nữ". Điều đặc biệt là hơn 8/10 ý kiến đánh giá cao tài năng lãnh đạo của phụ nữ "Chức vụ lãnh đạo nói chung không phù hợp với phụ nữ". Đó là những ý kiến về vai trò của phụ nữ ngoài xã hội. Trong gia đình mối quan hệ giữa ngƣời vợ và ngƣời chồng đƣợc xác lập lại. Nếu nhƣ trƣớc đây xã hội cho rằng ngƣời vợ phải tuân theo chuẩn mực "phu xƣớng, phụ tùy" thì ngày nay việc "vợ nghe theo lời chồng dù chỉ để giữ hòa khí trong gia đình" chƣa đƣợc 1/6 ý kiến đồng ý. Còn nhƣ ý kiến "Nếu chồng có thu nhập khá thì vợ nên ở nhà lo nội trợ" cũng đƣợc đồng ý với tỷ lệ xấp xỉ nhƣ thế. Qua các ý kiến này ta nhận thấy vai trò của phụ nữ ngày càng đƣợc đánh giá cao ngoài xã hội cũng nhƣ trong gia đình vì phụ nữ cũng có những khả năng không thua kém gì nam giới. Nói cách khác, sự bình đẳng về giới ở xã hội Việt Nam ta là rõ ràng. Tuy nhiên, có hơn 1/4 ý kiến cho rằng "Mức sống khá lên dễ gây đổ vỡ trong cuộc sống gia đình". Ở đây chúng ta chƣa có thể khẳng đính điều này là lỗi do ai, ngƣời vợ hoặc ngƣời chồng. Nhƣng đây là một nhận xét cần quan tâm vì nếu lối sống này phát triển lên, thì lối sống truyền thống tốt đẹp trong gia đình bị mai một đi. • Trách nhiệm của cha mẹ trong việc giáo dục con cái: Để tìm hiểu vai trò gƣơng mẫu của cha mẹ trong việc giáo dục con cái, câu hỏi đƣợc đặt ra là "Anh (chị) có cho rằng cha mẹ cần phải sông gƣơng mẫu để giáo dục con cái hay không ?" và ta có kết quả ở bảng 11 Bảng 11. Kết quả về vai trò gương mẫu của cha mẹ trong việc giáo dục con cái Nội dung Cách trả lời Rất cần Lúc cần lúc không Không cần thiết 13. Anh (chị) có cho rằng cha mẹ cần phải sống gƣơng mẫu để giáo dục con cái hay không ? N 963 19 7 % 97,37 1,92 0,71 Qua kết quả của bảng 11, có 97,37 % ý kiến cho rằng rất cần cha mẹ phải sống gƣơng mẫu để giáo dục con cái; 1,92 % ý kiến cho rằng lúc cần lúc không và 0,71% ý kiến cho rằng không cần thiết. Đây là một câu hỏi về cha mẹ, nhƣng đồng thời cũng là một câu hỏi cho chính bản thân sinh viên. Qua đây chúng ta nhận thấy rằng sinh viên nhận thức vai trò quan trọng của cha mẹ trong việc giáo dục con cái. Cùng với các phân tích ở các phần trên, một điều xuyên suốt là sinh viên sƣ phạm coi trọng vai trò của cha mẹ trong cuộc sống của mình. Ngoài ra, khi sinh viên nhận đƣợc sự gƣơng mẫu của cha mẹ đóng vai trò quan trọng dƣờng nào trong cuộc sống của họ sinh viên sẽ phân đâu để trở thành những cha mẹ mẫu mực trong tƣơng lai. • Mong đợi của cha mẹ đối với con cái: Để tìm hiểu mong đợi của cha mẹ đối với con cái, câu hỏi :"Xin anh (chị) vui lòng cho biết cha mẹ anh (chị) mong đợi những gì từ con cái mình, và điều mong đợi lớn nhất là gì ?" đƣợc đƣa ra và ta có kết quả ở bảng 12 19 Bảng 12. Mong đợi của cha mẹ đối với con cái Những mong đợi từ con cái Trả lời Thứ bậc Sự hiếu thảo N 865 2 % 87,46 Học hành tới nơi tới chốn N 992 1 % 93,22 Ngoan ngoãn N 755 5 % 76,34 Có địa vị xã hội N 550 7 % 55,61 Thành ngƣời có ích cho xã hội N 850 4 % 85,94 Thành ngƣời giàu có N 295 8 % 29,83 Có việc làm ổn định N 860 3 % 86,96 Giúp đỡ cha mẹ khi già yếu N 556 6 % 56,22 Qua kết quả ở bảng 12, những mong đợi của cha mẹ đối với con cái là những điều tốt đẹp dành con cái mang tính chất tinh thần cao. Những điều nhƣ học hành đến nơi đến chốn, có việc làm ổn định, thành ngƣời có ích cho xã hội thuộc về lợi ích của con cái đƣợc trả lời với tỷ lệ cao; còn sự hiếu thảo, ngoan ngoãn và giúp đỡ cha mẹ khi già yếu đƣợc trả lời ở tỷ lệ thấp hơn. Ngoài ra, những điều mong đợi từ con cái mang tính vật chất đƣợc trả lời với tỷ lệ thấp. Kết quả này có thể do việc lựa chọn nghề làm công tác giáo dục quy định, cũng có thể do ảnh hƣởng của cha mẹ. Dù sao đi nữa, sinh viên cũng ý thức đƣợc những hy sinh của cha mẹ đối với mình và đây cũng là cơ sở để giúp họ định hƣớng cuộc đời trở thành những ngƣời cha, ngƣời mẹ sống theo lối sống đậm đà bản sắc dân tộc truyền thống - cơ sở vững chắc để bảo tồn, phát triển những điều tốt đẹp của gia đình Việt Nam. Để tìm hiểu những mong đợi nhất của cha mẹ đối với con cái cho thấy các thứ bậc mong đợi nhất của cha mẹ từ không thay đổi nhiều và xác định lại rằng cha mẹ trong các gia đình Việt Nam luôn hy sinh cho con cái và mong muốn con mình đạt đƣợc những điều có ích cho xã hội và mang tính tinh thần cao. Những ý kiến ở đây ít so với bảng 15 là do trong bảng câu hỏi chỉ yêu cầu trả lời một ý. Để tìm hiểu sinh viên đã đáp ứng đƣợc phần nào những mong đợi của cha mẹ, câu hỏi "Anh (chị đã đáp ứng đƣợc những mong đợi nào ?" và ta có kết quả ở bảng 12b Bảng 12b Những đáp ứng của con cái đối với cha mẹ Những mong đợi đƣợc con cái đáp ứng (ở mức đô của một sinh viên Trả lời Thứ bậc Sự hiếu thảo 613 1 61,98 20 Học hành tới nơi tới chốn N 516 3 % 52,17 Ngoan ngoãn N 564 2 % 57,03 Có địa vị xã hội N 38 7 % 3,84 Thành ngƣời có ích cho xã hội N 246 4 % 24,87 Thành ngƣời giàu có N 8 8 % 0,81 Có việc làm ổn định N 42 6 % 4,25 Giúp đỡ cha mẹ khi già yếu N 97 5 % 9,81 Qua kết quả của bảng 12b các mong đợi của cha mẹ đƣợc sinh viên đáp ứng theo thứ tự là: thứ nhất sự hiếu thảo, thứ hai ngoan ngoãn, thứ ba học hành tới nơi tới chốn, thứ tƣ thành ngƣời có ích cho xã hội, thứ năm giúp đỡ cha mẹ khi già yếu, thứ sáu có việc làm ổn định, thứ bảy có địa vị xã hội và sau cùng thành ngƣời giàu có. Kết quả này cho thấy tính logic và trung thực của sinh viên khi trả lời. Điều mong đợi thứ ba lại là hệ quả của điều mong đợi thứ nhất và thứ hai mà các sinh viên đáp ứng đƣợc. Việc hiếu thảo ở đây có lẽ đƣợc quan niệm là sự biết ơn và cố gắng đền đáp lại qua việc vâng lời. Có một điều đáng lƣu ý ở đây là cha mẹ mong muốn con mình ngoan ngoãn ở thứ bậc thấp nhất (ở bảng 12b). điều này chứng tỏ rằng cha mẹ không gò bó con cái vào một khuôn phép nhất định, mà mong muốn con mình trƣởng thành, nhƣng con cái lại coi ngoan ngoãn là tiêu chí thứ nhì để đáp ứng lại điều mong đợi của cha mẹ. Ngoài ra, những mong muốn thuộc về tƣơng lai đặc biệt những mong muốn mang tính vật chất thì đƣợc sinh viên trả lới với thứ bậc thấp nhất. 2.2.4. Một số quan điểm về giáo dục Trong phần phân tích này, chúng ta lần lƣợt tìm hiểu: • Môi trƣờng nào có ảnh hƣởng quan trọng đến lối sống của sinh viên sƣ phạm Để tìm hiểu môi trƣờng nào là quan trọng nhất đối với lối sống sinh viên, câu hỏi dƣới đây đƣợc đƣa ra "Theo anh (chị) thì môi trƣờng nào quan trọng nhất ?" và ta có kết quả ở bảng 13. Bảng 13. Kết quả về môi trường nào quan trọng nhất Nội dung Cách trả lời Không ý kiến Gia đình Nhà trƣờng Xã hội Theo anh (chị) thì môi trƣờng nào quan trong nhất ? N 43 680 63 203 % 4,35 68,75 6,37 20,53 21 Qua kết quả ở bảng 13 có thể đƣợc coi nhƣ sự kiểm chứng những ý kiến đƣợc phân tích ở ƣên vê gia đình. Cho đến thời điểm đầu thế kỷ 21 có đƣợc 2/3 ý kiến của sinh viên cho rằng gia đình có vai trò quan trọng trong việc hình thành lối sống cho bản thân họ là một điều vui mừng đối với những ngƣời có khuynh hƣớng thiên về việc lấy gia đình, họ tộc làm nơi giáo dục. Bởi vì theo những ngƣời này gia đình là cái nôi để hình thanh nên một nhân cách phù hợp với xã hội và giữ đƣợc những truyền thống tốt đẹp của tổ tiên để lại. Có 2/10 ý kiến cho rằng xã hội có vai trò quan trọng trong việc hình thành lối sống cho. Tuy nhiên, kết quả này cũng làm cho một số nhà giáo dục (theo nghĩa hẹp) buồn lòng vì chỉ có 1/10 ý kiến cho rằng nhà trƣờng có vai trò quan trọng trong việc hình thành lối sống cho họ. Theo ý kiến riêng của nhóm nghiên cứu không có gì mâu thuẫn trong kết quả này vì hầu nhƣ mọi ngƣời đều công nhận rằng gia đình là môi trƣờng đầu tiên hình thành, một nhân cách cho trẻ, sau đó mới đến xã hội (gồm những tác động của xã hội và nhà trƣờng). Trẻ đầu tiên tiếp xúc đƣợc với xã hội và nhà trƣờng thông qua gia đình. Những chuẩn mực, hành vi đạo đức đƣợc hình thành đầu tiên ở gia đình, vv... Do đó, kết quả trả lời này có điều hợp lý của nó. • Những yêu cầu của phụ huynh đối với nhà trƣờng. Để tìm hiểu những yêu cầu của phụ huynh đối với nhà trƣờng, câu hỏi: "Sự mong đợi nào, của anh (chị) từ giáo dục nhà trƣờng (Tiểu học, Trung học) đem lại cho con em mình là gì?" và ta có kết quả ở bẵng 14. Bảng 14. Sự mong đợi của phụ huynh đối với nhà trường Những điều mong đợi từ nhà trƣờng Chọn Thứ bậc 1. Dạy cho con em biết chữ N 514 4 % 51,97 2. Có những kiến thức cơ bản cho cuộc sống N 853 2 % 86,25 3. Dạy về đạo đức và cách sống cho con em N 928 1 % 93,83 4. Rèn luyện tinh thần tập thể N 671 3 % 67,85 5. Có đƣợc mảnh bằng tiểu học(tiểu học, trung học) N 130 6 % 13,14 6. Dễc kiếm việc làm N 290 5 % 29,32 7. Dễ đi học nghề N 113 7 % 11,43 Kết quả này cho thấy rằng sinh viên sƣ phạm có những ý kiến thiên về lĩnh vực giáo dục và phù hợp với truyền thống cha ông ta. Quan điểm "Tiên học lễ, hậu học văn" thể hiện rõ trong thứ bậc ý kiến (thứ tƣ mới học chữ) sau các mong đợi "dạy về đạo đức và cách sống", "có những kiến thức cơ bản cho cuộc sống" và sâu xa hơn là "rèn luyện tinh thần tập thể". Có thể chúng ta ngạc nhiên vì "bằng cấp" và "phƣơng tiện để kiếm việc làm" hoặc "dễ đi học nghề" đƣợc quan tâm ở những thứ bậc thấp nhất. Kết quả này có thể đƣợc giải thích 22 rằng đa số cha mẹ muốn con em em mình tiếp tục học ở những bậc học cao hơn và ít muốn con cái mình đi học nghề (vì đây là những ý kiến của sinh viên về con cái họ trong tƣơng lai). Ngoài ra, cũng trong câu hỏi này có một phần hỏi về mong đợi cao nhất từ nhà trƣờng xác minh lại việc sinh viên sƣ phạm coi việc hình thành cho con em mình một nhân cách hài hòa với xã hội trên cơ sở những kiến thức cơ bản cho cuộc sống hơn là những mục đích khác thiên về học thuật hoặc mang tính thực dụng. - Những mong đợi nêu trên có đƣợc nhà trƣờng đáp ứng không, câu hỏi "Anh (chị) thấy việc giáo dục hiện nay ở nhà trƣờng có đáp ứng đƣợc sự mong đợi lớn nhất đó của anh (chị) hay không ?" đƣợc đƣa ra và ta có kết quả ở bảng 15. Bảng 15. Nhà trường có đáp ứng được sự mong đợi lớn nhất đó của sinh viên Nội dung Cách trả lời Không ý kiến Có Đáp ứng một phần Không Anh (chị) thấy việc giáo dục hiện nay ở nhà trƣờng có đáp ứng đƣợc sự mong đợi lớn nhất đó của anh (chị) hay không N 19 198 749 23 % 1,92 20,02 75,73 2,33 Qua kết quả của bảng 15, ta thấy nhà trƣờng ta đã đáp ứng một phần những mong đợi của phụ huynh. Có ý kiến sẽ hỏi "một phần" là bao nhiêu và phần nào chƣa đáp ứng. Y kiến này, nếu muốn lý giải đƣợc, cần có các công trình khác. Một điều chúng ta cần lƣu ý là không có một nền giáo dục nào là hoàn toàn đáp ứng đƣợc các yêu cầu của xã hội luôn luôn phát triển. Vấn đề là ở chỗ làm sao chúng ta tiếp cận đƣợc tính hoàn chỉnh một cách nhanh nhất và khoa học nhất. • Ảnh hƣởng giáo dục của môi trƣờng xã hội: Một số ảnh hƣởng của gia đình và nhà trƣờng vừa đƣợc xem xét. Dƣới đây chúng ta xét tới ảnh hƣởng giáo dục của môi trƣờng xã hội. Để làm việc này, câu hỏi dƣới đây đƣợc đƣa ra "Khi nói rằng xã hội là một môi trƣờng giáo dục, theo ý anh (chị) thì yếu tố nào trong xã hội góp phần vào sự giáo dục con em ? Và yếu tố nào quan trọng nhất ?" và ta có kết quả ở bảng 16 sau Bảng 16. Yếu tố nào trong xã hội góp phần vào sự giáo dục con em Yếu tố nào trong xã hội góp phần vào sự giáo dục con em Chọn Thứ bậc 1. Cách ngƣời ta cƣ xử ở nơi công cộng N 766 1 % 77,45 2. Cách xử phạt của pháp luật N 482 6 % 48,74 3. Hoạt động của các đoàn thể xã hội (TN, PN..) N 682 3 % 68,96 4. Bạn bè N 738 2 % 74,62 23 5. Truyền hình N 612 4 % 61,88 6. Báo viết N 469 7 % 47,42 7. Sách N 606 5 % 61,27 Qua kết quả của bảng 16, ta nhận thấy có hai yếu tố mà các nhà giáo dục không thể tác động một cách chắc chắn theo ý định là cách ngƣời ta cƣ xử ở nơi công cộng và bạn bè ; còn năm yếu tố khác thì việc hoạch định các mục đích, nội dung và phƣơng pháp tác động là nằm trong tầm tay của các nhà giáo dục. Cũng có thể nói thêm rằng khi chúng ta làm tốt năm yếu tố ảnh hƣởng đến việc giáo dục này thì ta có thể dần dần làm tích cực hơn những yếu tố xã hội khác chƣa tác động một cách chắc chắn. Hơn nữa, qua kết quả này chúng ta cũng cần xem xét lại các phƣơng thức tác động giáo dục của xã hội để tạo ra trong xã hội một lối sống tích cực, phù hợp với khuynh hƣớng phát triển của đất nƣớc đồng thời cũng giữ đƣợc những đặc điểm của truyền thống dân tộc ta. Nhƣ vậy, tạo ra một môi trƣờng giáo dục trong xã hội nhất là trong cƣ xử, giao tiếp có tác động giáo dục rất quan trọng và kế đến là những tác động của đoàn thể, nhà nƣớc, bạn bè, các phƣơng tiện truyền thông đại chúng, ở đây ta có thể nói ảnh hƣởng giáo dục của báo viết là thấp nhất. Để có một đánh sơ khởi về các tác động trên, ta có câu hỏi :"Theo anh (chị) thì yếu tố quan trọng nhất mà anh (chị) vừa đề cập đã có tác động đến mức nào đến sự giáo dục con em ?" và ta có kết quả ở bảng 16b Bảng 16b.Yếu tố quan trọng nhất đã có tác động đến mức nào đến sự giáo dục con em 19. Theo anh (chị) thì yếu tố quan trọng nhất mà anh (chị) vừa đề cập đã có tác động đến mức nào đến sự giáo dục con em ? Chọn Thứ bậc 1. Đã có tác động rất tích cực N 648 1 % 65,53 2. Chỉ có tác động nhỏ N 206 2 % 20,82 3. Hầu nhƣ không có tác động giáo dục N 6 4 % 0,60 4. Có tác dụng ngƣợc (làm trẻ em hƣ thêm) N 40 3 % 4,05 5. Không ý kiến N 89 % 9,00 Qua kết quả của bảng l6c, yếu tố trong xã hội góp phần vào sự giáo dục con em quan trọng nhất có tác động tích cực đến việc giáo dục con em. Qua kết quả này cho thấy, cách đối xử của ngƣời lớn ở nơi công cộng, hoạt động của các đoàn thể xã hội (TN, PN..) và bạn bè là những nhân tố tích cực tác động đến việc giáo dục con em. Tuy nhiên, tỷ lệ trả lời các ý kiến 24 này giao động từ 1/3 đến 1/5 số ý kiến trả lời. Do đó, điều này cũng gợi ra cho các cấp có trách nhiệm trong công tác giáo dục những vấn đề cần giải quyết. Ngoài ra các phân tích về thông số giới tính và địa phƣơng thì không có sự khác biệt ý nghĩa về mặt thống kê trong việc sắp xếp các thứ bậc của các kết quả ở các bảng KẾT LUẬN Sinh viên trƣờng Đại học Sƣ phạm Thành phố Hồ Chí minh có những quan điểm nhƣ sau : 1. Một số quan điểm chung nhất về cuộc sống Đại đa số sinh viên trả lời tin tƣờng vào tƣơng lai đất nƣớc với mức độ tin tƣởng hoàn toàn và mức độ lúc tin lúc không. Theo họ, thanh niên hiện nay là tốt và tạm đƣợc. Trong cuộc sống họ chọn những mục đích sống mang tính chất tinh thần hơn vật chất thể hiện qua việc chọn nghề - một trong những tiêu chí thể hiện lối sống độc lập về kinh tế đối với những ngƣời khác. Họ cũng có những quan lâm lo lắng cho đồng bào qua việc cho rằng dung hòa việc phát triển kinh tế đồng thời giải quyết tình trạng đói nghèo là hay nhất. về nguyên nhân của nghèo đói, sinh viên sƣ phạm cho rằng là do những nguyên nhân cá nhân, chủ quan hay khách quan, chứ không phải do xã hội và lại càng không phải do số phận. 2. Một số quan điểm về xã hội và về những mối quan hệ trong xã hội Điều đầu tiên có thể nói là sinh viên sƣ phạm đánh giá cao đời sống tinh thần và xem mục đích cuộc đời không phải là đồng tiền hoặc những phƣơng tiện vật chất khác. Họ mong muốn có một cuộc sống tình nghĩa trong xã hội và trong tình bạn bè ở xã hội chúng ta. Họ cũng cho rằng việc giao lƣu quốc tế sẽ làm phong phú đời sống văn hóa Việt Nam. Tuy nhiên, họ chƣa ý thức hết việc kết hôn với ngƣời nƣớc ngoài. Họ quan tâm đến sự công bằng xã hội vì có một nghịch lý là kinh tế càng phát triển thì tỷ lệ thất nghiệp tăng cao. Ngoài ra, họ cho rằng vấn đề xã hội cần giải quyết là tham nhũng và hệ quả của nó là tệ quan liêu đồng thời là vấn đề ma túy, mại dâm... 3. Một số quan điểm về gia đình và về những mối quan hệ trong gia đình Sinh viên sƣ phạm cho rằng gia đình là môi trƣờng quan trọng nhất ảnh hƣởng đến lối sống của họ. Những truyền thống gia đình Việt Nam vẫn còn đƣợc giữ gìn khá tốt nhƣ việc vâng lời cha mẹ, tham khảo ý kiến cha mẹ trong hôn nhân, mong muốn đền đáp công ơn sinh thành,...Họ vẫn coi cha mẹ là gƣơng mẫu trong cuộc sống. Đặc biệt, quan điểm của sinh viên sƣ phạm đánh giá cao vai trò của phụ nữ trong gia đình cũng nhƣ ngoài xã hội. Ngày nay phụ nữ lại khẳng định rõ nét hơn vai trò đó thông qua việc làm, cách đối xử với nhau trong gia đình,... 4. Một số quan điểm về giáo dục Quan điểm về giáo dục hiện nay của cha mẹ (thể hiện qua ý kiến của sinh viên) còn mang tính chất rộng rãi cho rằng việc quan trọng là phải giáo dục con em trở thành một thành viên xã hội sống có đạo lý, biết những kiến thức cơ bản về cuộc sống...chứ không phải giáo dục cho trẻ trở thành những ngƣời đạt đƣợc nhiều thành tích trong cuộc sống vật chất. Họ cũng cho rằng việc giáo dục, đặc biệt giáo dục lối sống, thì những hành 25 động gƣơng mẫu có kết quả nhiều hơn là những điều chạy dỗ một cách lý thuyết. Họ cũng đánh giá rằng những tác động giáo dục hiện nay của xã hội ta có tác dụng tích cực đến việc giáo dục con em. KIẾN NGHỊ Qua phần kết luận trên, nhóm nghiên cứu đề xuất một số ý kiến sau : 1. Sinh viên thanh niên nói chung, sinh viên sƣ phạm nói riêng, là những thành phần ƣu tú của xã hội. Kết quả này là do sự đào luyện của gia đình, nhà trƣờng và xã hội. Ở đây vai trò của gia đình rất quan trọng. Do đó, chúng ta cần có những tác động tích cực hơn đến gia đình để cùng phối hợp lực lƣợng giáo dục thế hệ trẻ thông qua việc chuẩn bị tốt cho thanh niên có những quan điểm về gia đình một cách đúng đắn và phù hợp với truyền thống gia đình Việt Nam qua các chƣơng trình học chính thức trong nhà trƣờng. 2. Về việc giáo dục đạo đức lối sống cho thanh niên, cần có những chƣơng trình thực tiên đề sinh viên có thể tham gia và cảm nghiệm những lối sống truyền thống tốt đẹp nhƣ tham gia các lễ hội, tiếp xúc với những bậc phụ huynh có phƣơng pháp giáo dục con trở thành những ngƣời con ngoan trong gia đình, đóng góp tích cực vào công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc. 3. Đây là kết quả của một quá trình giáo dục từ lúc sinh viên còn bé. Do đó, có thể tổ chức các nghiên cứu khoa học về phƣơng pháp giáo dục của các bậc phụ huynh. Từ đó, khái quát lên thành lý luận để hƣớng dẫn có cơ sở khoa học những phụ huynh còn trẻ cần học những kinh nghiệm giáo dục con em trong tƣơng lai. Nhất là về giáo dục truyền thống của gia đình, của làng xã, của dân tộc. 4. Do kinh phí có hạn, nên khách thể nghiên cứu chƣa mở rộng đƣợc. Nếu có thể, đề nghị cấp trên cho phép thực lên nghiên cứu này trên diện rộng hơn trong tƣơng lai.