Đề tài Quản lý hoạt động cho vay lại vốn ODA thông qua quỹ Hỗ trợ phát triển

thuËn lîi cho viÖc ¸p dông GDDS cña IMF . 3.1.2. VÒ ph©n lo¹i nî n−íc ngoμi NghÞ ®Þnh 134 thay thÕ NghÞ ®Þnh 90/1998/N§-CP (sau ®©y gäi t¾t lμ NghÞ ®Þnh 90) lμ v¨n b¶n cã gi¸ trÞ ph¸p lý cao nhÊt hiÖn nay vÒ qu¶n lý vay vμ tr¶ nî n−íc ngoμi. So víi NghÞ ®Þnh 90, NghÞ ®Þnh 134 ph©n lo¹i nî thμnh “nî khu vùc c«ng” vμ “nî khu vùc t− nh©n” theo th«ng lÖ quèc tÕ, kh¸c víi ph©n lo¹i nî cña NghÞ ®Þnh 90 theo “nî ChÝnh phñ” vμ “nî doanh nghiÖp”. ViÖc thay ®æi nμy rÊt cÇn thiÕt ®Ó gióp ChÝnh phñ x¸c ®Þnh râ t¹i mäi thêi ®iÓm c¸c rñi ro (trùc tiÕp vμ tiÒm Èn) ®èi víi NSNN vμ nÒn kinh tÕ, ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch s¸ch kinh tÕ - tμi chÝnh, ®¶m b¶o duy tr× an toμn nî vμ an ninh tμi chÝnh quèc gia, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó thèng kª, b¸o c¸o nî theo chuÈn mùc quèc tÕ. 3.1.2.1. Nî cña khu vùc c«ng Quan ®iÓm IMF cho thÊy râ tr¸ch nhiÖm cña chÝnh phñ ®èi víi viÖc vay vμ tr¶ c¸c kho¶n nî cña c¸c tæ chøc tù chñ thÓ hiÖn qua c¸c ®iÒu kiÖn: (i) Ng©n s¸ch cña tæ chøc ®ã do chÝnh phñ (cña n−íc vay) phª duyÖt; (ii) H¬n ph©n nöa sè thμnh viªn ban gi¸m ®èc lμ ®¹i diÖn cña chÝnh phñ. Quy ®Þnh nμy cho thÊy chÝnh phñ ®ãng - 38 - vai trß quyÕt ®Þnh trong ho¹t ®éng cña tæ chøc tù chñ, nghÜa lμ chÝnh phñ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hiÖu qu¶ sö dông vèn vay cña c¸c tæ chøc nμy. H¬n n÷a, IMF còng cho thÊy râ tr¸ch nhiÖm cña chÝnh phñ ®èi víi vÊn ®Ò hoμn tr¶ nî vay, ®ã lμ khi vì nî, nhμ n−íc sÏ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr¶ nî cña tæ chøc ®ã. Trong khi ®ã quan ®iÓm cña ViÖt Nam kh«ng thÓ hiÖn râ vai trß cña chÝnh phñ trong viÖc vay vμ sö dông vèn vay, còng nh− tr¸ch nhiÖm tr¶ nî của c¸c DNNN. ChÝnh sù kh«ng râ rμng nμy cã thÓ lμ nguyªn nh©n dÉn ®Õn hiÖu qu¶ sö dông vèn vay n−íc ngoμi cña c¸c DNNN kh«ng cao, uy tÝn vμ th−¬ng hiÖu cña DNNN còng nh− quèc gia suy gi¶m. Do ®ã, theo t¸c gi¶, nªn ¸p dông ®Þnh nghÜa nî cña khu vùc c«ng theo quan ®iÓm cña IMF. 3.1.2.2. Nî cña khu vùc t− Trong giai ®o¹n héi nhËp hiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp ngoμi quèc doanh ®ang ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh gay g¾t cña c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoμi trªn c¶ thÞ tr−êng trong vμ ngoμi n−íc, do ®ã nhu cÇu vÒ vèn rÊt cao ®Ó ®æi míi công nghệ, nghiÖp vô kinh doanh, kh¶ n¨ng nghiªn cøu vμ øng dông khoa học. Theo ®iÒu 21 nghÞ ®Þnh 1343, chÝnh phñ xem xÐt b¶o l·nh cho c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thμnh phÇn kinh tÕ trùc tiÕp ký tháa thuËn vay víi ng−êi cho vay n−íc ngoμi theo ph−¬ng thøc tù vay, tù chÞu tr¸ch nhiÖm tr¶ nî ®Ó thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ®Çu t− hoÆc tÝn dông. Quan ®iÓm nμy kh«ng nh÷ng kh¬i th«ng thªm mét kªnh huy ®éng vèn cho mäi doanh nghiÖp, mμ cßn cho thÊy chÝnh phñ ViÖt Nam ®· thùc hiÖn cam kÕt ®Èy m¹nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Tãm l¹i, nh− ®· ph©n tÝch, quan ®iÓm vay nî n−íc ngoμi cña chÝnh phñ ®· cã nhiÒu ®iÓm míi theo h−íng tiÕp cËn gÇn h¬n víi c¸c th«ng lÖ quèc tÕ. Sù ®æi míi vÒ mÆt quan ®iÓm kh«ng nh÷ng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho viÖc tiÕp cËn c¸c nguån vèn n−íc ngoμi mμ cßn lμ c¬ së cho viÖc theo dâi vμ qu¶n lý c¸c kho¶n nî vay. 3.2. VÒ chÝnh s¸ch vμ thÓ chÕ qu¶n lý nî n−íc ngoμi ViÖt Nam ph¶i ®èi mÆt víi th¸ch thøc trong viÖc t×m ra mét c¸ch thøc bÒn v÷ng ®Ó tμi trî cho sù ph¸t triÓn cña m×nh, cã thùc lùc vÒ tμi chÝnh vμ tr¸nh ®−îc 3 Xem Phô lôc trang 61 - 39 - nh÷ng bÊt æn vÒ tμi chÝnh trong dμi h¹n. Kinh nghiÖm quèc tÕ cho thÊy r»ng ®iÓm then chèt trong thö th¸ch nμy lμ ph¶i x©y dùng ®−îc mét l−îng tiÕt kiÖm trong n−íc v÷ng ch¾c ®ång thêi víi qu¶n lý nî n−íc ngoμi. §Ó qu¶n lý h÷u hiÖu nî n−íc ngoμi, cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch tèt vμ nh÷ng thÓ chÕ m¹nh ®Ó qu¶n lý vμ ®iÒu phèi. 3.2.1. VÒ chÝnh s¸ch nî n−íc ngoμi §iÒu tèi quan träng trong chiÕn l−îc nî n−íc ngoμi lμ x¸c ®Þnh ®−îc møc vay nî bÒn v÷ng, cã tÝnh ®Õn viÔn c¶nh ng©n s¸ch vμ c¸n c©n thanh to¸n trung vμ dμi h¹n. Tuy nhiªn viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch nî n−íc ngoμi cña ViÖt Nam hiÖn nay kh«ng ®¹t ®−îc môc tiªu nμy v× nh÷ng h¹n chÕ sau: 9 MÆc dï cã sù phô thuéc chÆt chÏ lÉn nhau gi÷a c¸c chÝnh s¸ch ng©n s¸ch, tiÒn tÖ, tû gi¸ vμ nî n−íc ngoμi, song ho¹ch ®Þnh nî n−íc ngoμi ®−îc tiÕn hμnh mét c¸ch ®éc lËp. H¹n chÕ nμy dÉn ®Õn viÖc ho¹ch ®Þnh nî n−íc ngoμi th−êng chó träng vμo huy ®éng tμi trî n−íc ngoμi, vμ h×nh thμnh chiÕn l−îc chñ yÕu dùa vμo biÖn ph¸p ra chØ tiªu, nhÊn m¹nh tÇm quan träng cña viÖc huy ®éng ®ñ sè vay n−íc ngoμi ®Ó ®¹t môc tiªu t¨ng tr−ëng hμng n¨m; 9 Trong qu¸ tr×nh lμm chÝnh s¸ch, kh¶ n¨ng ph©n tÝch tÝnh bÒn v÷ng cña nî n−íc ngoμi cßn nhiÒu h¹n chÕ trong viÖc sö dông c¸c m« h×nh vÜ m« víi c¸c kÞch b¶n nî. Nguyªn nh©n cña vÊn ®Ò nμy lμ: • Thø nhÊt, viÖc lËp kÕ ho¹ch vμ qu¶n lý ng©n s¸ch, gi÷a ng©n s¸ch chi ®Çu t− vμ ng©n s¸ch chi th−êng xuyªn, còng nh− c¬ cÊu thÓ chÕ cßn nhiÒu yÕu kÐm; • Thø hai, viÖc phèi hîp gi÷a c¸c bé chñ chèt có liªn quan (MPI, MOF, SBV) trong qu¸ tr×nh lμm chÝnh s¸ch cßn h¹n chÕ vÒ nh÷ng vÊn ®Ò bÒn v÷ng cña nî vμ vÜ m«; • Thø ba, c¸c vô vμ c¸c viÖn ng©n s¸ch cã chuyªn m«n vÒ ph©n tÝch kinh tÕ vÜ m« trong MPI, MOF, SBV l¹i rÊt Ýt tham gia vμo xây dựng chÝnh s¸ch nî; • Cuèi cïng, lμ xÐt tõ gãc ®é qu¶n lý rñi ro vμ tÝnh bÒn v÷ng, ®iÒu quan träng lμ ph¶i cã c¸c c¬ chÕ ®¶m b¶o cho danh môc nî ®−îc th−êng xuyªn xem xÐt l¹i. ViÖc xem xÐt vμ tæng kÕt danh môc nî để ph©n tÝch nî vÒ mÆt c¬ cÊu ®ång tiÒn, c¬ cÊu l·i suÊt, vμ h×nh th¸i ®¸o h¹n, ®−a danh môc nî vμo c¸c phÐp thö nh»m ph©n tÝch ®é rñi ro vμ ph¸t hiÖn nh÷ng thêi ®iÓm ph¶i thanh to¸n dån dËp trong c¬ cÊu ®¸o - 40 - h¹n. Tæng kÕt danh môc nî cßn để cung cấp thông tin ®Çu vμo quan träng cho viÖc x©y dùng mét chiÕn l−îc nî, ®Þnh h−íng møc ®é vμ ®iÒu kho¶n cho nh÷ng kho¶n vay míi. HiÖn nay, danh môc nî ch−a ®−îc xem xÐt th−êng xuyªn, vμ c¸c quan chøc chÝnh phñ ®· chØ ra ®©y lμ mét lÜnh vùc cÇn ®−îc t¨ng c−êng nh©n lùc vμ n¨ng lùc thÓ chÕ. Tãm l¹i, ®Ó cã chiÕn l−îc nî n−íc ngoμi hiÖu qu¶, cÇn so¹n th¶o chiÕn l−îc theo kiÓu cuèn chiÕu, chiÕn l−îc th−êng xuyªn ®−îc söa ®æi nh»m ph¶n ¸nh nh÷ng thay ®æi ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ vÜ m«. §Ó qu¶n lý nî n−íc ngoμi cã hÖ thèng h¬n, cã chó träng h¬n ®Õn tÝnh bÒn v÷ng vμ nh÷ng quan t©m vÒ kinh tÕ vÜ m«, cÇn c¶i thiÖn nh÷ng mÆt sau ®©y: 9 C¶i thiÖn sù phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan chÝnh (Bé Tμi chÝnh, Bé KH§T, NHNN) trong ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vμ cã thÓ c¶ sù tham gia cña c¸c c¬ quan chÝnh phñ liªn quan nhiÒu ®Õn ph©n tÝch vμ dù b¸o chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«; 9 C¶i thiÖn luång th«ng tin gi÷a c¸c c¬ quan h÷u quan trong qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch nî, kh«ng chØ cã sè liÖu vÒ nî n−íc ngoμi mμ cßn cã c¶ nh÷ng ®Çu vμo quan träng kh¸c nh− viÔn c¶nh ng©n s¸ch trung h¹n, c¸c c¸n c©n ®èi ngo¹i nh− c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, vμ dù b¸o vÒ ®Çu t− c«ng céng; 9 T¨ng c−êng n¨ng lùc kü thuËt ph©n tÝch chÝnh s¸ch vμ ph©n tÝch nî. HiÖn nay, mét sè c¬ quan chÝnh phñ ®· ®−îc giíi thiÖu ng¾n gän vÒ m« h×nh hãa ph©n tÝch nî n−íc ngoμi vμ c¸c c«ng cô ph©n tÝch, nh−ng ®μo t¹o vÒ ph©n tÝch nî vÉn cßn h¹n chÕ. Nhân lực ít ỏi có chuyªn m«n vÒ qu¶n lý nî n−íc ngoμi chỉ có ë cÊp lập chÝnh s¸ch, vμ lùc l−îng nμy l¹i dμn tr¶i, cßn nh÷ng ®¬n vÞ chÞu tr¸ch nhiÖm cụ thể về qu¶n lý nî n−íc ngoμi th× kh«ng ®ñ ng−êi. 9 Kh«ng nªn t¸ch biÖt nî n−íc ngoμi với chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. ViÖc gia t¨ng c¸c kho¶n nî còng nªn ®−îc lËp kÕ ho¹ch thËn träng sao cho nhÊt qu¸n víi khu«n khæ qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« nãi chung vμ dùa trªn mét ph©n tÝch h−íng vÒ kh¶ n¨ng tr¶ nî bÒn v÷ng cña ®Êt n−íc. 9 ViÖc thùc hiÖn vμ theo dâi thùc hiÖn chiÕn l−îc nî n−íc ngoμi nªn ®−îc c«ng khai vμ minh b¹ch; cÇn cã c¸c c¬ chÕ nh»m ®¶m b¶o thùc hiÖn vμ c−ìng chÕ ë cÊp vËn hμnh; tr−íc khi duyÖt mét kho¶n vay cô thÓ, cÇn ph©n tÝch kh«ng chØ vÒ lîi - 41 - Ých kinh tÕ cña dù ¸n so víi l·i suÊt ph¶i tr¶, mμ cßn c¶ t¸c ®éng cña nã ®Õn nghÜa vô tr¶ nî, ®Õn chi tiªu th−êng xuyªn của ng©n s¸ch, vμ ®Õn danh môc nî n−íc ngoμi. 3.2.2. VÒ c¬ cÊu thÓ chÕ §Ó qu¶n lý nî n−íc ngoμi thμnh c«ng, xÐt vÒ mÆt c¬ cÊu thÓ chÕ, vÊn ®Ò chñ yÕu cÇn gi¶i quyÕt lμ kh¶ n¨ng s½n cã c¸c th«ng tin cËp nhËt mäi mÆt vÒ nî. Do vËy: 9 CÇn t¹o ®iÒu kiÖn sao cho cã ®ñ luång th«ng tin, n©ng cao møc ®é phèi hîp, chia xÎ th«ng tin vμ hîp t¸c gi÷a c¸c c¬ quan cã liªn quan. Mét hÖ thèng h÷u hiÖu thu nhËp, l−u gi÷, ph©n tÝch sè liÖu nî n−íc ngoμi, và th−êng xuyªn ph©n tÝch danh môc nî lμ ®iÒu thiÕt yÕu trong hÖ thèng qu¶n lý nî. Đã lμ nÒn mãng cho viÖc ra quyÕt ®Þnh, chiÕn l−îc víi ®Çy ®ñ th«ng tin, vμ ®Ó ®¹t ®−îc sù hiÓu biÕt chung vÒ t×nh tr¹ng nî n−íc ngoμi. Điều đó còng hÕt søc quan träng cho c¸c ho¹t ®éng kiÓm tra kh¸c nhau, cho nh÷ng c¬ quan cÇn cã sè liÖu vÒ nî n−íc ngoμi ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng cña m×nh. ChÝnh phñ ®· cã nh÷ng tiÕn bé dÇn trong c¶i thiÖn viÖc thu thËp sè liÖu vμ hÖ thèng th«ng tin trong vμi n¨m qua. ViÖc vi tÝnh hãa l−u tr÷ sè liÖu vÒ nî n−íc ngoμi, sö dông c¬ së d÷ liÖu DMFAS cña UNCTAD ®−îc thùc hiÖn ®èi víi nî n−íc ngoμi cña chÝnh phñ t¹i MOF/EFD, vμ s¾p söa hoμn tÊt c¬ së d÷ liÖu vÒ nî phi chÝnh phñ t¹i FED, SBV. HiÖn còng ®ang cã nh÷ng nç lùc t¹i SBV nh»m c¶i thiÖn viÖc thu thËp sè liÖu nî phi chÝnh phñ. Tuy nhiªn, nhËn xÐt chung lμ cßn thiÕu kh¶ n¨ng tiÕp cËn ®−îc víi nh÷ng th«ng tin cã chÊt l−îng ®¸ng tin cËy ®Ó dÉn ®−êng cho qu¶n lý còng nh− ra quyÕt ®Þnh chiÕn l−îc. Nh÷ng ng−êi ra quyÕt ®Þnh vμ qu¶n lý khã cã thÓ cã ®−îc c¸i nh×n tæng thÓ vÒ t×nh h×nh nî c«ng cïng nh÷ng hÖ qu¶ cña nã lªn ng©n s¸ch, hoÆc ®¸nh gi¸ ®−îc ho¹t ®éng qu¶n lý nî cña chÝnh phñ. B¶n th©n c¸c quan chøc chÝnh phñ th−êng ®Ò cËp ®Õn nh÷ng chªnh lÖch vÒ sè liÖu vÜ m« vμ sè liÖu nî n−íc ngoμi gi÷a c¸c bé h÷u quan. Mét vÝ dô ®iÓn h×nh lμ sù chªnh nhau ®¸ng kÓ trong b¸o c¸o vÒ quy m« các kho¶n vay cã liªn quan ®Õn FDI gi÷a SBV vμ MPI. C¸c sè liÖu kh¸c nhau vÒ c¸c lo¹i nî sÏ cã nh÷ng hÖ qu¶ kh¸c nhau ®¸ng kÓ ®èi víi t×nh h×nh nî n−íc ngoμi cña quèc gia vμ viÔn c¶nh trung h¹n cña c¸n c©n thanh to¸n. 9 MÆc dï cã thÓ cã nh÷ng lÜnh vùc tμi chÝnh nhÊt ®Þnh mμ quèc gia kh«ng muèn c«ng bè, nh−ng mét quèc gia muèn thu hót vèn n−íc ngoμi sÏ cã lîi rÊt nhiÒu khi chia xÎ nh÷ng th«ng tin tμi chÝnh tæng hîp víi thÕ giíi bªn ngoμi. ViÖc c«ng bè - 42 - kÞp thêi vμ chÝnh x¸c nh÷ng sè liÖu vμ tû sè nî n−íc ngoμi tæng hîp cho ®«ng ®¶o quÇn chóng sÏ gãp phÇn x©y dùng lßng tin, ®iÒu hÕt søc quan träng trong viÖc duy tr× æn ®Þnh tμi chÝnh, thu hót vμ gi÷ ®Çu t−, còng nh− nh÷ng ®iÒu kiÖn ®i vay cña ViÖt Nam. §iÒu nμy ®Æc biÖt ®óng ®èi víi nh÷ng n−íc nh− ViÖt Nam, ®ang ngμy cμng tham gia nhiÒu vμo th−¬ng m¹i quèc tÕ vμ c¸c luång tμi chÝnh quèc tÕ. Tuy nhiªn hiÖn nay vÉn cßn thiÕu nh÷ng sè liÖu tæng hîp nhÊt qu¸n vμ ®Çy ®ñ vÒ t×nh h×nh nî n−íc ngoμi cña ViÖt Nam. Thèng kª chÝnh thøc vÒ nî n−íc ngoμi kh«ng ®−îc c«ng bè mét c¸ch th−êng xuyªn vμ cã hÖ thèng. T−¬ng tù, hiÖn còng kh«ng cã b¸o c¸o chÝnh thøc th−êng xuyªn vÒ t×nh h×nh c¸n c©n thanh to¸n. VÝ dô, ViÖt Nam ch−a tham gia nhãm 171 n−íc cung cÊp b¸o c¸o vÒ sè liÖu tμi chÝnh vμ kinh tÕ cho c¬ quan xuÊt b¶n Thèng kª tμi chÝnh quèc tÕ (IFS). Nh÷ng biÖn ph¸p nh− vËy sÏ gãp phÇn x©y dùng lßng tin cña c¸c nhμ ®Çu t− vμ c¸c chñ nî. 9 §Ó cã thÓ cËp nhËt th«ng tin vÒ nî n−íc ngoμi, cÇn x©y dùng hÖ thèng c¸c chØ tiªu gi¸m s¸t nî n−íc ngoμi vμ lÞch tr×nh phæ biÕn sao cho phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ nh− khuyÕn c¸o cña IMF ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng 3.1 d−íi ®©y. - 43 - B¶ng 3.1: C¸c nhãm sè liÖu nî vμ lÞch tr×nh phæ biÕn C¸c nhãm sè liÖu C¸c chØ sè chñ yÕu TÝnh ®Þnh kú TÝnh kÞp thêi Nî chÝnh quyÒn trung −¬ng Nî trong n−íc vμ nî n−íc ngoμi (theo ®ång tiÒn, kú h¹n, ®èi t−îng vay, c«ng cô vay nî) Hμng n¨m (hμng quý ®−îc khuyÕn khÝch) 1 – 2 quý Nî n−íc ngoμi vμ lÞch biÓu chi tr¶ nî Nî n−íc ngoμi khu vùc c«ng hoÆc ®−îc khu vùc c«ng b¶o l·nh, ®−îc chi tiÕt theo kú h¹n Hμng quý 1 – 2 quý LÞch biÓu chi tr¶ nî n−íc ngoμi khu vùc c«ng hoÆc ®−îc khu vùc c«ng b¶o l·nh Hai lÇn/n¨m víi sè liÖu cho 4 quý vμ 2 kú tiÕp theo Nguån: §o¹n 31, H−íng dÉn IMF vÒ GDDS th¸ng 11/2001, cËp nhËt th¸ng 05/2002 3.3. VÒ thÓ chÕ qu¶n lý nî n−íc ngoμi đối với ho¹t ®éng cho vay l¹i vèn ODA th«ng qua Quü HTPT 3.3.1. §èi víi vÊn ®Ò sö dông vèn ODA Nh×n chung, viÖc sö dông ODA trong thêi gian qua lμ cã hiÖu qu¶, hç trî tÝch cùc cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña ViÖt Nam. §¹t ®−îc kÕt qu¶ trªn, lμ do c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu sau : (1) ChÝnh phñ lu«n coi träng viÖc hoμn thiÖn m«i tr−êng ph¸p lý ®Ó qu¶n lý vμ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn ODA. TiÕp theo NghÞ ®Þnh 20/CP cña ChÝnh phñ ban hμnh n¨m 1993, NghÞ ®Þnh 87/CP ban hμnh n¨m 1997 vÒ qu¶n lý vμ sö dông ODA, ngμy 04 th¸ng 05 n¨m 2001, ChÝnh phñ ®· ban hμnh NghÞ ®Þnh sè 17/2001/N§-CP (thay thÕ NghÞ ®Þnh 87/CP). Bªn c¹nh ®ã, nhiÒu v¨n b¶n ph¸p quy kh¸c còng ®−îc ban hμnh nh»m qu¶n lý vμ t¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn nguån vèn ODA nh− NghÞ ®Þnh sè 90/1998/N§-CP ngμy 07/11/1998 vÒ Quy chÕ vay vμ tr¶ nî n−íc ngoμi; ngμy 01/11/2005, ChÝnh phñ ®· ban hμnh NghÞ ®Þnh 134/2005/N§-CP vÒ Quy chÕ qu¶n lý vay vμ tr¶ nî n−íc ngoμi thay thÕ NghÞ ®Þnh sè 90/1998/N§-CP… (2) ViÖc chØ ®¹o thùc hiÖn ODA cña ChÝnh phñ kÞp thêi vμ cô thÓ nh− ®¶m b¶o vèn ®èi øng, vÊn ®Ò thuÕ VAT ®èi víi c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ODA, nhê vËy - 44 - nhiÒu v−íng m¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ODA ®· ®−îc th¸o gì. (3) C«ng t¸c theo dâi vμ ®¸nh gi¸ dù ¸n ODA có tiÕn bé. NghÞ ®Þnh 17/2001/N§-CP ®· t¹o khu«n khæ ph¸p lý tæ chøc hÖ thèng theo dâi vμ ®¸nh gi¸ ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ODA tõ c¸c Bé, ngμnh trung −¬ng tíi ®Þa ph−¬ng vμ c¸c Ban qu¶n lý dù ¸n. Trong n¨m 2000 vμ ®Çu n¨m 2001, ChÝnh phñ ®· giao liªn bé Bé Tμi chÝnh, Bé KÕ ho¹ch vμ §Çu t− vμ c¸c c¬ quan liªn quan tiÕn hμnh kiÓm tra vμ ®¸nh gi¸ t×nh h×nh sö dông vèn vay ®èi víi mét sè ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ODA. KÕt qu¶ kiÓm tra vμ ®¸nh gi¸ cho thÊy vÒ c¬ b¶n c¸c dù ¸n ODA vèn vay cã hiÖu qu¶. (4) ChÝnh phñ ®· phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c nhμ tμi trî nh»m t¨ng c−êng qu¶n lý ODA, lμm hμi hßa thñ tôc gi÷a ViÖt Nam vμ c¸c nhμ tμi trî ®Ó thóc ®Èy tiÕn tr×nh thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ODA: Ngμy 12-13 th¸ng 04 n¨m 2000, t¹i §å S¬n, Bé KÕ ho¹ch vμ §Çu t− ®· phèi hîp víi 3 nhμ tμi trî (ADB, NhËt B¶n, WB) tæ chøc Héi nghÞ lÇn thø nhÊt vÒ qu¶n lý c¸c dù ¸n ®Çu t− sö dông vèn ODA nh»m x¸c ®Þnh vμ th¸o gì nh÷ng vÊn ®Ò v−íng m¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ODA; tiÕp ®ã ngμy 31 th¸ng 08 n¨m 2001, Héi nghÞ lÇn thø 2 víi néi dung trªn ®· ®−îc tæ chøc t¹i Hμ Néi nh»m cËp nhËt vμ ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®· ®Ò ra ®Ó c¶i thiÖn qu¸ tr×nh thùc hiÖn vèn ODA. Mét nhãm c¸c nhμ tμi trî kh¸c, gåm Anh, Na Uy, PhÇn Lan, Thôy §iÓn, §an M¹ch, Thôy Sü ®· phèi hîp víi c¸c c¬ quan cña ChÝnh phñ hoμn tÊt mét sè nghiªn cøu vÒ hμi hßa thñ tôc ODA. Thùc tiÔn ®· cho thÊy hμi hßa thñ tôc gi÷a ChÝnh phñ vμ nhμ tμi trî lμ mét trong nh÷ng c¸ch tiÕp cËn ®óng ®¾n ®Ó b¶o ®¶m chÊt l−îng vμ tiÕn ®é thùc hiÖn. (5) N¨ng lùc thùc hiÖn vμ qu¶n lý c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ODA ®· cã b−íc tiÕn bé. B»ng nhiÒu h×nh thøc ®μo t¹o kh¸c nhau vμ qua thùc tÕ thùc hiÖn dù ¸n, nhiÒu c¸n bé cña ViÖt Nam tõ cÊp c¬ quan qu¶n lý vÜ m« tíi c¸c Ban qu¶n lý dù ¸n ®· lμm quen vμ tÝch lòy ®−îc kinh nghiÖm thùc hiÖn vμ qu¶n lý nguån vèn ODA. Tuy vËy, c«ng t¸c qu¶n lý vμ sö dông ODA ë ViÖt Nam còng cßn cã nh÷ng mÆt yÕu kÐm vμ ®øng tr−íc nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc, nhÊt lμ ë c¸c kh©u chuÈn bÞ, tæ chøc thùc hiÖn vμ theo dâi ®¸nh gi¸ dù ¸n. §Ó c¶i thiÖn t×nh h×nh ë c¸c kh©u yÕu nãi trªn, trong thêi gian tíi, ChÝnh phñ dù kiÕn triÓn khai c¸c c«ng t¸c sau : - 45 - 9 Ban hμnh Th«ng t− liªn tÞch Bé KÕ Ho¹ch vμ ĐÇu T− - Bé Tμi chÝnh h−íng dÉn thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 17/2001/N§-CP ngμy 04 th¸ng 05 n¨m 2001 vÒ nh÷ng néi dung liªn quan tíi tμi chÝnh cña c¸c ch−¬ng tr×nh dù ¸n ODA. 9 Sím xóc tiÕn x©y dùng ®Ó tr×nh ban hμnh NghÞ ®Þnh míi vÒ T¸i ®Þnh c− vμ gi¶i phãng mÆt b»ng, nh»m gi¶i quyÕt c¬ b¶n nh÷ng v−íng m¾c vÒ vÊn ®Ò nμy ®èi víi c¸c dù ¸n ODA cã x©y dùng c¬ b¶n. 9 TiÕp tôc tiÕn tr×nh lμm hμi hßa thñ tôc tiÕp nhËn vμ thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ODA gi÷a ViÖt Nam vμ c¸c nhμ tμi trî. 9 Th«ng qua nhiÒu ph−¬ng thøc vμ quy m« ®μo t¹o vμ c¸c h×nh thøc hç trî kh¸c nhau nh»m t¨ng c−êng n¨ng lùc qu¶n lý vμ thùc hiÖn ODA ë c¸c cÊp. ừ 9 KiÖn toμn hÖ thèng theo dâi vμ ®¸nh gi¸ dù ¸n tõ c¸c Bé, ngμnh t trung −¬ng tíi ®Þa ph−¬ng nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh thùc hiÖn vμ sö dông hiÖu qu¶ nguån vèn ODA; ®−a c«ng nghÖ th«ng tin vμo phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý vμ theo dâi dù ¸n. 3.3.2. §èi víi cho vay l¹i vèn ODA 3.3.2.1. NhËn xÐt chung C¸c ho¹t ®éng cho vay l¹i cña chÝnh phñ lu«n lμ mét sù c©n b»ng mong manh gi÷a mét bªn ph¶i ®¶m b¶o r»ng c¸c dù ¸n cã kh¶ n¨ng vÒ tμi chÝnh ®Ó cã thÓ chi tr¶ nî vμ mét bªn lμ viÖc kh«ng ®−îc trî cÊp cho c¸c doanh nghiÖp th−¬ng m¹i mμ do ®ã cã thÓ gây c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng trªn thÞ tr−êng. ViÖc DAF vμ c¸c ng©n hμng thu håi kÞp thêi c¸c kho¶n ®Õn h¹n thanh to¸n tõ c¸c ®èi t−îng ®ược vay l¹i ODA gióp BTC trong viÖc tr¶ nî vay n−íc ngoμi t−¬ng øng cña m×nh. Tû lÖ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n trong cho vay l¹i hiÖn nay vμo kho¶ng 2%. Nh− ®· ®−îc tr×nh bμy trong ch−¬ng 2, c¸c ®iÒu kiÖn cho vay l¹i hay viÖc thay ®æi c¸c ®iÒu kiÖn này kh«ng ®−îc ®Ò cËp trong QuyÕt ®Þnh 02/2000 hiÖn hμnh vÒ cho vay l¹i sè vèn vay n−íc ngoμi hoặc vèn viÖn trî cña chÝnh phñ, trong khi ®ã c¸c ®iÒu kiÖn cho vay l¹i ODA còng lμ mét vÊn ®Ò ®−îc c¸c nhμ cung cÊp ODA quan t©m. VÊn ®Ò nμy trë nªn phøc t¹p h¬n n÷a víi thùc tÕ ViÖt Nam vì cho vay l¹i ODA th−êng ®−îc dμnh cho c¸c DNNN, c¸c doanh nghiÖp th−êng trong t×nh tr¹ng khã kh¨n vÒ tμi chÝnh. ViÖc cÊp tÝn dông −u ®·i cÇn phải ®−îc thay thÕ b»ng tÝn dông theo l·i suÊt thÞ tr−êng. - 46 - ĐiÒu kiÖn cho vay l¹i hay viÖc thay ®æi c¸c ®iÒu kiÖn nμy cã thÓ kh¸c nhau gi÷a c¸c ngμnh, c¸c vïng, c¸c ®Þa ph−¬ng, song thiÕt nghÜ chÝnh phñ nªn quy ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn chung ®Ó lμm chuÈn mùc khi xem xÐt vμ thay ®æi, cô thÓ nh− sau: 9 Thêi h¹n vμ ®iÒu kiÖn vay n−íc ngoμi nªn ®−îc t¸ch biÖt víi thêi h¹n vμ ®iÒu kiÖn cho vay l¹i trong n−íc, cho dï ®ã lμ nguån ODA hay nguån nμo kh¸c. ChÝnh phñ nªn cã chÝnh s¸ch riªng biÖt vÒ thêi h¹n vμ ®iÒu kiÖn cho vay l¹i vμ nªn thùc hiÖn chÝnh s¸ch nμy mét c¸ch ®éc lËp với c¸c ®iÒu kiÖn ®i vay gèc. Trong mét sè tr−êng hîp, nhμ tμi trî cã thÓ cã yªu cÇu vÒ thêi h¹n vμ ®iÒu kiÖn cho vay l¹i tr¸i víi chÝnh s¸ch nμy, nÕu c¸c ®iÒu kiÖn ®ã cña nhμ tμi trî lμ cã lîi, th× nh×n chung cã thÓ chÊp nhËn yªu cÇu nμy, nh−ng trong tÊt c¶ c¸c tr−êng hîp kh¸c ChÝnh phñ ph¶i cã chÝnh s¸ch râ rμng vÒ thêi h¹n vμ ®iÒu kiÖn cho vay l¹i. 9 §èi víi ®ång tiÒn cho vay l¹i, quan ®iÓm cña chÝnh phñ ®· tiÕp cËn dÇn víi th«ng lÖ quèc tÕ, khi quy ®Þnh t¹i ®iÒu 13, ®iÓm 3, môc a – N§ 1344 r»ng: vay l¹i tõ nguån ODA, ng−êi vay l¹i ®−îc quyÒn lùa chän ®ång tiÒn vay l¹i b»ng néi tÖ hoÆc ngo¹i tÖ. Quy ®Þnh nμy cho thÊy chñ dù ¸n ph¶i xem xÐt danh môc ®ång tiÒn khi ®¸nh gi¸ rñi ro ®ång tiÒn vμ b»ng c¸ch ®ã sÏ chØ chÊp nhËn rñi ro ngo¹i tÖ víi sè nî cña m×nh nÕu dù ¸n ®ã cã sè thu b»ng ngo¹i tÖ. 9 VÒ thêi h¹n cho vay l¹i, nguyªn t¾c hiÖn nay lμ ph¶i ¸p dông thêi h¹n ng¾n h¬n so víi kho¶n vay gèc ®Ó t¹o nguån “®Öm” cho Quü tÝch lòy. §Ò xuÊt cña t¸c gi¶ lμ xãa bá Quü tÝch lòy. Nãi ®óng h¬n, chñ dù ¸n ph¶i nép sè tiÒn tr¶ nî gèc trùc tiÕp vμo Kho b¹c, lμm cho sè dù phßng gi¶m xuèng. Do vËy, cã thÓ quyÕt ®Þnh vÒ thêi h¹n cho vay l¹i mμ kh«ng bÞ bã buéc ph¶i t¹o nguån “®Öm” cho quü nh− hiÖn nay. Dù to¸n vÒ cho vay l¹i còng nh− ch−¬ng tr×nh tæng thÓ vÒ huy ®éng nguån vèn cña chÝnh phñ cÇn ®−îc thÓ hiÖn trong ng©n s¸ch. Tuy nhiªn, Quèc héi l¹i kh«ng đưa ra bÊt kú mét quyÕt ®Þnh nμo vÒ vÊn ®Ò nμy. ChÝnh phñ cã tr¸ch nhiÖm cho vay l¹i theo h¹n møc tæng thÓ do Quèc héi quy ®Þnh cô thÓ. ViÖc b¸o c¸o cho Quèc héi ph¶i chøa ®ùng c¸c th«ng tin thÝch hîp mμ Quèc héi cÇn cã ®Ó theo dâi, gi¸m s¸t viÖc cho vay l¹i. Còng cÇn ph¶i c¶i thiÖn møc ®é s½n cã c¸c th«ng tin vÒ cho vay l¹i dành cho c«ng chóng. 4 Xem phô lôc trang 60 - 47 - 3.3.2.2. NhËn xÐt chu kú vay nî vÒ cho vay l¹i vèn ODA Trong viÖc gi¶i ng©n vμ ghi chÐp sè gi¶i ng©n, ®Ò xuÊt cña t¸c gi¶ lμ: ¾ Vô TC§N cÇn chuyÓn th«ng b¸o gi¶i ng©n nhËn ®−îc tõ c¸c chñ nî cho Quü HTPT. Quü HTPT còng cÇn ®−îc phÐp ghi chÐp ph¶n ¸nh sè gi¶i ng©n vμ ghi nî tμi kho¶n cña dù ¸n mμ kh«ng cÇn ®îi th«ng b¸o cña Vô NSNN míi lμm. ¾ C¬ quan thùc hiÖn dù ¸n cÇn x¸c nhËn sè gi¶i ng©n víi Vô TC§N. C¬ quan thùc hiÖn dù ¸n sau ®ã ®Õn l−ît m×nh sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm thanh to¸n chi tr¶ kho¶n nî t−¬ng øng ®ã cho Quü HTPT/BTC. ¾ TriÓn khai hÖ thèng th«ng tin tÝch hîp nh− TABMIS sÏ c¶i thiÖn ®¸ng kÓ luång th«ng tin trong BTC. Nhê ®ã, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc qu¶n lý tiÒn mÆt còng nh− t¹o kh¶ n¨ng chuyÓn tõ viÖc ghi chÐp c¸c kho¶n nî trªn c¬ së giÊy tê sang viÖc ghi chÐp b»ng ®iÖn tö. ViÖc chi tr¶ nî cho chñ nî n−íc ngoμi: Nh− ®· nhËn xÐt, viÖc chi tr¶ nî cho chñ nî n−íc ngoμi ®ßi hái ph¶i thùc hiÖn nhiÒu ghi chÐp trªn c¸c hÖ thèng kh¸c nhau vμ dùa trªn giÊy tê. Cho dï viÖc triÓn khai thùc hiÖn hÖ thèng th«ng tin tÝch hîp cã thÓ c¶i thiÖn ®−îc t×nh h×nh, t¸c gi¶ vÉn cã ®Ò xuÊt cô thÓ vÒ giai ®o¹n thanh to¸n nî cho chñ nî n−íc ngoμi. Do viÖc thanh to¸n b»ng ngo¹i hèi ®−îc thùc hiÖn th«ng qua Tμi kho¶n Ngo¹i hèi cña KBNN ë Ng©n hμng Ngo¹i th−¬ng ViÖt Nam nªn Vô TC§N vÉn cÇn ph¶i th−êng xuyªn cung cÊp cho KBNN c¸c dù b¸o vÒ sè thanh to¸n nî hμng n¨m b»ng ngo¹i tÖ. NÕu kh«ng cã ®ñ tiÒn trong Tμi kho¶n ngo¹i hèi th× cÇn ph¶i mua ngo¹i tÖ tr−íc khi thùc hiÖn thanh to¸n. V× Ng©n hμng Ngo¹i th−¬ng ViÖt Nam ¸p dông c¸c tû gi¸ kh¸c nhau để b¸n/mua ngo¹i tÖ nên c¸c giao dÞch ngo¹i hèi nμy sÏ được thu phÝ. ViÖc tËp hîp mäi kho¶n thu vμ chi cña Tμi kho¶n ngo¹i hèi sÏ h¹n chÕ ®−îc chi phÝ giao dÞch nμy. NÕu duy tr× mét kho¶n tiÒn trong Tμi kho¶n ngo¹i hèi th× cã thÓ sÏ kh«ng cÇn ph¶i th−êng xuyªn mua ngo¹i tÖ. Do ®ã, c¸c chi phÝ giao dÞch sÏ Ýt h¬n nh−ng sẽ cã chi phÝ c¬ héi do duy tr× sè tiÒn nhμn rçi trên Tμi kho¶n ngo¹i hèi. Dï c¸ch nμy hay c¸ch kh¸c, thanh to¸n nî n−íc ngoμi vÉn lμ phÇn chi tiªu chñ yÕu trên tμi kho¶n nμy. §Ó c¶i thiÖn viÖc qu¶n lý dßng tiÒn trong tμi kho¶n ®ã, KBNN cÇn dù b¸o vÒ sè chi tr¶ nî b»ng ngo¹i tÖ (còng nh− c¸c kho¶n thu vμ chi kh¸c). - 48 - ViÖc thanh to¸n ViÖc thanh to¸n c¸c kho¶n vay ODA, cho vay l¹i ODA nh×n chung lμ phøc t¹p. ViÖc hç trî cña hÖ thèng m¸y tÝnh nh×n chung còng yÕu víi viÖc trïng l¾p vÒ nhËp sè liÖu. Mét trong nh÷ng yÕu kÐm nghiªm träng nhÊt lμ BTC kh«ng cã bÊt kú mét c¬ së d÷ liÖu nμo vÒ cho vay l¹i. Do ®ã, BTC kh«ng thÓ kiÓm tra sè thanh to¸n cña Quü HTPT. BTC cÇn gi¸m s¸t chÆt chÏ h¬n luång cho vay l¹i vμ cÇn x©y dùng mét c¬ së d÷ liÖu ®Ó cã thÓ dÔ dμng tiÕp nhËn c¸c th«ng tin tõ Quü HTPT. 3.3.2.3. NhËn xÐt và kiến nghị về c¸ch h¹ch to¸n thu vμ chi cho vay l¹i vèn ODA Tr−íc hÕt, cã thÓ nhËn thÊy viÖc cho vay l¹i vèn ODA hiÖn nay th−êng kh«ng ®−îc h¹ch to¸n thu vμ chi ng©n s¸ch, cô thÓ nh− sau: • ViÖc h¹ch to¸n kho¶n vay gèc (®−îc coi lμ mét phÇn cña sè nî kÓ tõ khi gi¶i ng©n) ®−îc thÓ hiÖn trong Quü Ng©n s¸ch. • Sè tiÒn cho vay l¹i sÏ ®−îc chuyÓn cho ®èi t−îng thô h−ëng vμ ®èi t−îng nμy sÏ thanh to¸n tiÒn l·i vμ gèc cho Quü tÝch lòy theo thêi h¹n vμ ®iÒu kiÖn ghi trong hîp ®ång cho vay l¹i, th−êng cã thêi gian ®¸o h¹n ng¾n h¬n kho¶n vay gèc. • Sau ®ã, Quü tÝch lòy sÏ nép l¹i cho Quü Ng©n s¸ch theo thêi h¹n vμ ®iÒu kiÖn cña hîp ®ång gèc. Do thùc tÕ lμ kho¶n cho vay l¹i th−êng cã thêi gian ®¸o h¹n ng¾n h¬n kho¶n vay gèc nªn Quü tÝch lòy cã thÆng d− cã thÓ dïng ®Ó trang tr¶i c¸c kho¶n chi tiªu. Quü tÝch lòy trang tr¶i c¸c kho¶n cho vay l¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi tíi mét møc ®é nhÊt ®Þnh. Sè thÆng d− ®−îc ®Çu t− theo nhiÒu c¸ch, kÓ c¶ dïng ®Ó tμi trî ng©n s¸ch. Khi l−îng cho vay lại kh«ng thể thu håi qu¸ lín ®èi víi Quü tÝch lòy, c¸c kho¶n cho vay ®ã sÏ ®−îc chuyÓn toμn bé hoÆc mét phÇn sang cho ng©n s¸ch. V× phÇn nμy sÏ ®−îc h¹ch to¸n trong ng©n s¸ch nh− lμ c¸c kho¶n cÊp ph¸t ng©n s¸ch míi nªn khã mμ biÕt ®−îc bao nhiªu ®· chuyÓn sang cho ng©n s¸ch theo c¸ch nμy. C¸ch qu¶n lý nμy dÉn ®Õn hai khã kh¨n chÝnh nh− sau: • Mét lμ, Quü tÝch lòy thùc ra lμ mét quü ngoμi ng©n s¸ch. §iÒu nμy lμ tiªu cùc xÐt theo quan ®iÓm qu¶n lý dßng tiÒn v× yªu cÇu c¬ b¶n lμ sè tiÒn nhμn rçi cμng ít cμng tèt. Thay v× ®Çu t− sè tiÒn thÆng d− trong Quü tÝch lòy, tèt h¬n lμ nªn sö dông - 49 - luång tiÒn nμy ®Ó gi¶m bít sè nî b»ng c¸ch chuyÓn sè tiÒn gèc thu håi ®−îc trùc tiÕp vμo tμi kho¶n Kho b¹c. • Hai lμ, viÖc kÕ to¸n Quü tÝch lòy vμ c¸c kho¶n thanh to¸n “cøu nguy” tõ ng©n s¸ch ®−îc h¹ch to¸n mét c¸ch kh«ng râ rμng lμm cho rÊt khã x¸c ®Þnh ®−îc chi phÝ cña c¸c kho¶n cho vay kh«ng thể thu håi. Tõ nh÷ng h¹n chÕ nμy, t¸c gi¶ ®Ò xuÊt ý kiÕn nh− sau: • C¸c tæn thÊt cã thÓ cã do cho vay l¹i ODA cÇn ®−îc dù phßng trong ng©n s¸ch. C¸c kho¶n dù phßng nμy cÇn ®−îc tÝnh ®Õn sau khi xem xÐt cÈn thËn c¸c rñi ro liªn quan. B»ng c¸ch dù phßng tæn thÊt, cã thÓ coi c¸c kho¶n cho vay l¹i nh− lμ c¸c kho¶n chi th«ng th−êng. ViÖc ®−a vμo ng©n s¸ch c¸c kho¶n dù phßng nμy cã nghÜa lμ hoÆc lμ ®èi t−îng ®−îc chÝnh phñ hç trî ph¶i nép phÝ vμo ng©n s¸ch hoÆc lμ trong tæng chi ng©n s¸ch ph¶i cã c¸c kho¶n chi nμy. C¸c kho¶n dù phßng nμy ®−îc h¹ch to¸n trong mét Quü dù phßng rñi ro, lμ mét phÇn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña ng©n s¸ch vμ kh«ng cã tμi kho¶n ng©n hμng riªng. Th«ng qua Quü dù phßng rñi ro nμy, sè tæn thÊt thùc tÕ còng nh− sè thu håi ®−îc sau khi mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n cÇn ph¶i ®−îc ghi chÐp. VÒ l©u dμi, Quü dù phßng rñi ro cÇn ph¶i trang tr¶i ®ñ cho sè tæn thÊt tÝn dông thùc tÕ. Sè thu vμ chi cña Quü dù phßng rñi ro ph¶i ®−îc b¸o c¸o Quèc héi. ChÝnh phñ ®−îc phÐp ®i vay ®Ó bï ®¾p th©m hôt cña Quü nμy bëi v× Quü nμy sÏ kh«ng cã bÊt kú sè tμi s¶n thùc nμo. • Quü tÝch lòy hiÖn nay cÇn ®−îc thay thÕ b»ng Quü dù phßng rñi ro, trong ®ã sÏ chØ thÓ hiÖn sè dù phßng tæn thÊt/thu håi thùc tÕ tõ c¸c tæn thÊt ®ã. PhÝ rñi ro tÝn dông sÏ ®−îc nép trùc tiÕp vμo ng©n s¸ch. Sè tiÒn l·i cho vay l¹i còng sÏ ®−îc nép trùc tiÕp vμo ng©n s¸ch nhμ n−íc mμ kh«ng h¹ch to¸n vμo tμi kho¶n thu, do ®ã cã thÓ lμm gi¶m bít sè nî cña chÝnh phñ. - 50 - KÕt luËn Tõ nh÷ng g× ®· ph©n tÝch, cã thÓ nhËn thÊy kh«ng chØ riªng ho¹t ®éng cho vay l¹i vèn ODA mμ nî n−íc ngoμi nãi chung kh«ng ph¶i lμ mét vÊn ®Ò nghiªm träng trõ khi thiÕu qu¶n lý vμ duy tr× æn ®Þnh. Tø trô ®Ó qu¶n lý nî n−íc ngoμi tèt, bao gåm: tr¸ch nhiÖm, sù minh b¹ch, tiªn liÖu, vμ sù tham gia. 9 Tr¸ch nhiÖm, cã thÓ hiÓu lμ chÝnh phñ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm tr−íc nh©n d©n vÒ hμnh ®éng cña hä; 9 Sù minh b¹ch, chÝnh lμ nh©n d©n cÇn biÕt nh÷ng g× chÝnh phñ ®ang lμm ®Ó cã thÓ yªu cÇu chÝnh phñ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm; 9 Tiªn liÖu, lμ ®iÒu mμ chÝnh phñ cÇn cã ®Ó ng−êi d©n cã thÓ lËp kÕ ho¹ch cho cuéc sèng cña hä; 9 Vμ cuèi cïng sù tham gia, nªn ®−îc hiÓu lμ ng−êi d©n cÇn ®−îc tham gia vμo nh÷ng ch−¬ng tr×nh cña chÝnh phñ khi ch−¬ng tr×nh ®ã ¶nh h−ëng ®Õn hä. Bªn c¹nh qu¶n lý nî n−íc ngoμi tèt, thiÕt nghÜ cßn cÇn ph¶i duy tr× nã mét c¸ch æn ®Þnh, nghÜa lμ ph¶i cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch vμ thÓ chÕ tèt. C¬ chÕ chÝnh s¸ch vμ thÓ chÕ tèt, nh− ®· ph©n tÝch, bao gåm: 9 X¸c ®Þnh ®−îc møc ®i vay bÒn v÷ng, cã tÝnh ®Õn viÔn c¶nh ng©n s¸ch vμ c¸n c©n thanh to¸n trung vμ dμi h¹n; 9 Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò s½n sμng cung cÊp c¸c th«ng tin cËp nhËt mäi mÆt vÒ nî; 9 Nghiªn cøu x©y dùng mét c¬ quan qu¶n lý nî trùc thuéc BTC. Qu¶n lý tèt, chÝnh s¸ch tèt, vμ thÓ chÕ tèt kh«ng cã lý do g× chóng ta lo ng¹i r»ng vay nî n−íc ngoμi l¹i ®Ó l¹i g¸nh nÆng cho thÕ hÖ mai sau. - 51 - Danh môc tμI liÖu tham kh¶o TiÕng ViÖt 1. C¸c bμi b¸o, t¹p chÝ Lª Thanh Hμ, “T¨ng c−êng c«ng t¸c qu¶n lý nî n−íc ngoμi ë ViÖt Nam”, T¹p chÝ Tμi chÝnh (th¸ng 09/2003), tr. 12 – 13. Tμo Kh¸nh Hîp, “Vay nî n−íc ngoμi víi vÊn ®Ò ®¶m b¶o an ninh tμi chÝnh quèc gia”, T¹p chÝ Tμi chÝnh (th¸ng 09/2003), tr. 10 – 11. NguyÔn ThÞ Minh T©m, “Nî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ vμ tÝnh bÒn v÷ng cña NSNN ViÖt Nam”, T¹p chÝ Tμi chÝnh (th¸ng 03/2005), tr. 12 – 13. 2. C¸c gi¸o tr×nh, s¸ch tham kh¶o Hμ ThÞ Ngäc Oanh (2000), Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA  Nh÷ng hiÓu biÕt c¨n b¶n vμ thùc tiÔn ë ViÖt Nam, NXB Gi¸o dôc. Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n (2002), Tμi chÝnh ph¸t triÓn  Dμnh cho ch−¬ng tr×nh ®μo t¹o Th¹c sü Kinh tÕ Tμi chÝnh theo ph−¬ng thøc tõ xa, NXB Thèng kª. 3. C¸c tμi liÖu kh¸c Tr−¬ng Th¸i Ph−¬ng, B¸o c¸o Dù th¶o Quy chÕ cho vay l¹i tõ nguån vay/viÖn trî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ theo NghÞ ®Þnh 134, Héi th¶o vÒ NghÞ ®Þnh 134/2005/N§ - CP. Ban Vèn n−íc ngoμi vμ Quan hÖ quèc tÕ – Quü hç trî ph¸t triÓn, “Chuyªn ®Ò 4: §¸nh gi¸, söa ®æi quy tr×nh cho vay vèn ODA”, B¸o c¸o chuyªn ®Ò, Tμi liÖu phôc vô Héi nghÞ Gi¸m ®èc Quü HTPT t¹i Thanh Hãa ngμy 24 – 25/03/2006. B¸o c¸o ph¸t triÓn thÕ giíi n¨m 2005 cña Ng©n hμng thÕ giíi, IMF, ESCAP. Thèng kª nî n−íc ngoμi: H−íng dÉn cho c¸c nhμ biªn so¹n vμ c¸c ®èi t−îng sö dông (th¸ng 06/2003) ®· ®−îc ph¸t hμnh bëi Nhãm c«ng t¸c ®Æc biÖt liªn c¬ quan do IMF chñ tr×. ViÖt Nam Qu¶n lý chi tiªu c«ng ®Ó t¨ng tr−ëng vμ gi¶m nghÌo  TËp 1: C¸c vÊn ®Ò liªn ngμnh - 52 - Nhãm Quan hÖ ®èi t¸c vÒ HiÖu qu¶ viÖn trî (2005), Hîp t¸c n©ng cao HiÖu qu¶ viÖn trî nh»m hç trî ph¸t triÓn bÒn v÷ng t¹i ViÖt Nam, Héi nghÞ Nhãm t− vÊn c¸c Nhμ tμi trî cho ViÖt Nam. TiÕng Anh David N. Hyman, Public Fiance  A contemporary application of theory to policy 7th edition, Harcourt College Publishers. IMF Country Report (2006), Vietnam: Selected Issues, Publication Serivces. C¸c trang web cña c¸c c¬ quan, tæ chøc trong vμ ngoμi n−íc 1. Bé KÕ ho¹ch vμ ®Çu t−: www.mpi.gov.vn 2. Bé Tμi chÝnh: www.mof.gov.vn 3. Ng©n hμng ph¸t triÓnCh©u ¸ (ADB): www.adb.org 4. Quü tiÒn tÖ Quèc tÕ (IMF): www.imf.org 5. Ng©n hμng thÕ giíi (WB): www.worldbank.org.vn 6. Tæ chøc ph¸t triÓn con ng−êi – Liªn hiÖp quèc (UNDP): www.undp.org - 53 - Phô lôc 1: §iÒu 8  LuËt NSNN sè 01/2002/QH11 ngμy 26/12/2002 1. Ng©n s¸ch nhμ n−íc ®−îc c©n ®èi theo nguyªn t¾c tæng sè thu tõ thuÕ, phÝ, lÖ phÝ ph¶i lín h¬n tæng sè chi th−êng xuyªn vμ gãp phÇn tÝch luü ngμy cμng cao vμo chi ®Çu t− ph¸t triÓn; tr−êng hîp cßn béi chi, th× sè béi chi ph¶i nhá h¬n sè chi ®Çu t− ph¸t triÓn, tiÕn tíi c©n b»ng thu, chi ng©n s¸ch. 2. Béi chi ng©n s¸ch nhμ n−íc ®−îc bï ®¾p b»ng nguån vay trong n−íc vμ ngoμi n−íc. Vay bï ®¾p béi chi ng©n s¸ch nhμ n−íc ph¶i b¶o ®¶m nguyªn t¾c kh«ng sö dông cho tiªu dïng, chØ ®−îc sö dông cho môc ®Ých ph¸t triÓn vμ b¶o ®¶m bè trÝ ng©n s¸ch ®Ó chñ ®éng tr¶ hÕt nî khi ®Õn h¹n. 3. VÒ nguyªn t¾c, ng©n s¸ch ®Þa ph−¬ng ®−îc c©n ®èi víi tæng sè chi kh«ng v−ît qu¸ tæng sè thu; tr−êng hîp tØnh, thμnh phè trùc thuéc trung −¬ng cã nhu cÇu ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng thuéc ph¹m vi ng©n s¸ch cÊp tØnh b¶o ®¶m, thuéc danh môc ®Çu t− trong kÕ ho¹ch 5 n¨m ®· ®−îc Héi ®ång nh©n d©n cÊp tØnh quyÕt ®Þnh, nh−ng v−ît qu¸ kh¶ n¨ng c©n ®èi cña ng©n s¸ch cÊp tØnh n¨m dù to¸n, th× ®−îc phÐp huy ®éng vèn trong n−íc vμ ph¶i c©n ®èi ng©n s¸ch cÊp tØnh hμng n¨m ®Ó chñ ®éng tr¶ hÕt nî khi ®Õn h¹n. Møc d− nî tõ nguån vèn huy ®éng kh«ng v−ît qu¸ 30% vèn ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n trong n−íc hμng n¨m cña ng©n s¸ch cÊp tØnh. 4. C¸c bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, c¬ quan kh¸c ë trung −¬ng, Uû ban nh©n d©n c¸c cÊp, c¸c tæ chøc vμ ®¬n vÞ chÞu tr¸ch nhiÖm tæ chøc thùc hiÖn dù to¸n ng©n s¸ch trong ph¹m vi ®−îc giao; nghiªm cÊm c¸c tr−êng hîp vay, cho vay vμ sö dông ng©n s¸ch nhμ n−íc tr¸i víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - 54 - Phô lôc 2: NghÞ ®Þnh sè 134/2005/N§-CP ngμy 01/11/2005 ban hμnh Quy chÕ qu¶n lý vay vμ tr¶ nî n−íc ngoμi Điều 2. Giải thÝch từ ngữ Trong Quy chế này, c¸c từ ngữ dưới ®©y được hiểu như sau: 1. Vay nước ngoài: là c¸c khoản vay do người cư tró ở một nước vay của người kh«ng cư tró. 2. Vay nước ngoài của Việt Nam: là c¸c khoản vay ngắn hạn (cã thời hạn vay đến một năm), trung và dài hạn (cã thời hạn vay trªn một năm), cã hoặc kh«ng phải trả l·i, do Nhà nước, ChÝnh phủ Việt Nam và c¸c tổ chức là người cư tró ở Việt Nam (sau ®©y gọi tắt là người vay) vay của c¸c tổ chức tài chÝnh quốc tế, ChÝnh phủ c¸c nước, c¸c tổ chức và c¸ nh©n là người kh«ng c− tró (sau ®©y gọi tắt là người cho vay nước ngoài). 9. Nợ nước ngoài của khu vực c«ng: bao gồm nợ nước ngoài của ChÝnh phủ, nợ nước ngoài (nếu cã) của chÝnh quyền cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, nợ nước ngoài của c¸c doanh nghiệp nhà nước, c¸c tổ chức tài chÝnh, tÝn dụng nhà nước và c¸c tổ chức kinh tế nhà nước (sau ®©y gọi tắt là doanh nghiệp nhà nước) trực tiếp vay nước ngoài. 11. Nợ nước ngoài của khu vực tư nh©n: là nợ nước ngoài của c¸c doanh nghiệp, tổ chức kinh tế thuộc khu vực tư nh©n (sau đây gọi tắt là doanh nghiệp tư nh©n). 14. Nợ được khu vực c«ng b¶o l·nh: là khoản nợ mà việc chi trả c¸c nghĩa vụ nợ (gốc, l·i, phÝ…) được ChÝnh phủ hoặc tổ chức được phÐp cÊp b¶o l·nh thuộc khu vực c«ng (c¸c tổ chức tài chÝnh, tÝn dụng nhà nước) đứng ra b¶o l·nh theo luật ph¸p hiện hành. 15. Nghĩa vụ nợ dự phßng: là c¸c nghĩa vụ nợ tiềm ẩn, hiện tại chưa ph¸t sinh nhưng cã thÓ ph¸t sinh khi xảy ra một trong c¸c điều kiện ®· được x¸c định trước (vÝ dụ: khi người được bảo l·nh kh«ng trả được một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ nợ, bị ph¸ sản ...). - 55 - Điều 13. Cho vay lại vốn vay nước ngoài của ChÝnh phủ 1. Bộ Tài chÝnh tổ chức cho vay lại vốn vay nước ngoài của ChÝnh phủ th«ng qua c¸c tổ chức được uỷ quyền là Quỹ hỗ trợ ph¸t triển, c¸c ng©n hàng thương mại nhà nước và Ng©n hμng chÝnh s¸ch x· héi (cơ quan cho vay lại). 2. Cơ quan cho vay lại cã tr¸ch nhiệm quản lý và thu hồi vốn từ người vay lại để nộp vào Quỹ tÝch lòy trả nợ nước ngoài, đồng thời được hưởng phÝ cho vay lại theo quy định. 3. Việc cho vay lại vốn vay nước ngoài của ChÝnh phủ được thực hiện theo c¸c điều kiện chÝnh sau: a) Đồng tiền vay lại: - Đối với nguồn vốn vay ODA của ChÝnh phủ: người vay lại được quyền lựa chọn đồng tiền vay lại là nội tệ hoặc ngoại tệ tïy theo khả năng trả nợ; - Đối với vốn vay thương mại nước ngoài của ChÝnh phủ: người vay lại phải vay lại bằng ngoại tệ gốc do ChÝnh phủ vay nước ngoài, trừ trường hợp đặc biệt do Thủ tướng ChÝnh phủ quyết định. b) Thời hạn cho vay lại: phèi hợp với thời gian hoàn vốn nªu trong B¸o c¸o nghiªn cøu cứu khả thi hoặc B¸o c¸o ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh hoặc B¸o c¸o kinh tế - kỹ thuật x©y dùng c«ng tr×nh được cấp cã thẩm quyền phª duyệt theo quy định của ph¸p luật; c) L·i suÊt vμ phÝ cho vay lại: - Đối với vay thương mại nước ngoài của ChÝnh phủ: l·i suất cho vay lại tÝnh theo mức l·i suất thị trường, tối thiểu phải bằng mức l·i suất vay của nước ngoài, cộng c¸c khoản phÝ vay nước ngoài và phÝ dịch vụ cho vay lại trong nước; - Đối với vốn vay ODA: l·i suất cho vay lại bằng nội tệ được x¸c định theo ngành kinh tế kỹ thuật, căn cứ đồng tiền vay, thời hạn vay và khả năng hoàn vốn của chương tr×nh, dự ¸n, đảm bảo mức độ ưu ®·i c«ng bằng giữa c¸c chương tr×nh, dự ¸n cã tÝnh chÊt tương tự trong cïng một ngành. Mức l·i suất này bao gồm cả phÝ cho vay lại trong nước và lh«ng vượt qu¸ mức l·i suất tÝn dụng ưu ®·i của Nhà nước quy định trong từng thời kỳ; - 56 - Trường hợp người vay lại đề nghị vay lại bằng ngoại tệ: l·i suất cho vay lại bằng l·i suất cho vay lại bằng nội tệ quy định cho ngành kinh tế kỹ thuật tương ứng trừ đi tỷ lệ rủi ro về tỷ gi¸ hối ®o¸i theo từng đồng tiền, nhưng trong mọi trường hợp kh«ng thấp hơn mức l·i suất vay nước ngoài. Bộ Tài chÝnh x©y dựng và tr×nh Thủ tướng ChÝnh phủ phª duyệt khung l·i suất cho vay lại bằng nội tệ ¸p dụng thống nhất cho c¸c ngành kinh tế kỹ thuật. Hàng năm, trªn cơ sở khung l·i suất đã được duyệt, tïy theo biến động của thị trường tài chÝnh và tiền tệ, Bộ Tài chÝnh điều chỉnh và c«ng bố lại mức l·i suất cho vay lại. d) Bộ Tài chÝnh x¸c định điều kiện cho vay lại cụ thể và ký hợp đồng ủy quyền cho vay lại (hoặc ký hiệp định vay phụ và hợp đồng ủy quyền cho vay lại) cho từng trường hợp theo c¸c điều kiện khung nªu trªn. Trường hợp đặc biệt cần quy định kh¸c với điều kiện khung, Bộ Tài chÝnh b¸o c¸o Thủ tướng ChÝnh phủ quyết định. ChÝnh phủ kh«ng xem xÐt bæ trî vốn cho c¸c ch−¬ng tr×nh, dự ¸n thuộc diện vay lại vốn vay nước ngoài của ChÝnh phủ nhưng kh«ng cã khả năng trả nợ theo c¸c điều kiện vay lại đã được Bộ Tài chÝnh c«ng bố. đ) Đối tượng được vay lại: Các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế thuộc mọi thành phần kinh tế, nếu cã dù ¸n đầu tư khả thi phï hîp với danh mục và quy hoạch đầu tư ph¸t triển của Nhà nước ®· được cấp cã thẩm quyền phª duyệt theo quy định hiện hành, cã nhu cầu sử dụng vốn vay nước ngoài của ChÝnh phủ, cã khả năng trả nợ, cã t×nh h×nh tμi chÝnh lμnh m¹nh, được xem xÐt để vay lại vốn vay nước ngoài của ChÝnh phủ. e) Tài sản thế chấp: Tïy theo đối tượng được vay lại cụ thể, cơ quan cho vay lại cã thể yªu cầu thế chấp c¸c tài sản để đảm bảo cho c¸c khoản vay, bao gồm c¸c tài sản h×nh thành từ vốn vay và c¸c tài sản kh¸c theo quy định của ph¸p luật. Điều 21. Điều kiện cấp bảo l·nh ChÝnh phủ để vay vốn nước ngoài - 57 - 1. Đối tượng được xem xÐt cấp bảo l·nh ChÝnh phủ (người được bảo l·nh): là doanh nghiệp, tổ chức kinh tế, tổ chức tÝn dụng trong nước thuộc mọi thành phần kinh tế trực tiếp ký Thoả thuận vay với người cho vay nước ngoài theo phương thức tự vay, tự chịu tr¸ch nhiệm trả nợ để thực hiện chương tr×nh, dự ¸n đầu tư hoặc tÝn dụng; cã t×nh h×nh hoạt động như quy định của đoạn 6 Điều 22 của Quy chế này. 2. Loại h×nh ch−¬ng tr×nh, dù ¸n được xem xÐt cÊp b¶o l·nh ChÝnh phủ: a) Là chương tr×nh, dù ¸n đầu tư trọng điểm được Quốc hội hoặc Thủ tướng ChÝnh phủ phª duyệt chủ trương đầu tư hoặc b) Là chương tr×nh, dù ¸n nhập c¸c thiÕt bÞ c«ng nghÖ cao hoặc để sản xuất hàng hãa, cung cấp dịch vụ xuất khẩu và ch−¬ng tr×nh, dù ¸n thuộc các lĩnh vực ưu tiªn đầu tư của Nhà nước, cã khả năng trả được nợ hoặc c) Là chương tr×nh, dù ¸n được tài trợ bằng khoản vay thương mại đi cïng nguồn vốn ODA tạo thành nguồn vốn tài trợ dưới dạng tÝn dụng hỗn hợp hoặc d) Là chương tr×nh, dù ¸n của c¸c tæ chøc tÝn dụng được Ng©n hàng Nhà nước Việt Nam thẩm định và đề nghị cấp bảo l·nh ChÝnh phủ. 3. Vốn chủ sở hữu của chủ đầu tư cho chương tr×nh, dù ¸n phải đảm bảo kh«ng dưới 20% tổng mức vốn đầu tư cho chương tr×nh, dù ¸n ®ã. 4. Khoản vay thương mại nước ngoài được ChÝnh phñ b¶o l·nh cho ch−¬ng tr×nh, dù ¸n phải nằm trong tổng hạn mức vay thương mại nước ngoài hàng năm của ChÝnh phñ được Thủ tướng ChÝnh phủ phª duyệt. - 58 - Phô lôc 3: QuyÕt ®Þnh sè 02/2000/Q§-BTC ngμy 6 th¸ng 01 n¨m 2000 Ban hμnh Quy chÕ cho vay l¹i tõ nguån vay/viÖn trî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ §iÒu 1. §Þnh nghÜa Trong Quy chÕ nμy c¸c thuËt ng÷ d−íi ®©y ®−îc hiÓu nh− sau: (a) "Cho vay l¹i" lμ ChÝnh phñ, th«ng qua Bé Tμi chÝnh, uû quyÒn cho c¸c C¬ quan cho vay l¹i thùc hiÖn cho vay l¹i tíi c¸c Ng−êi vay l¹i, tõ nguån vay/viÖn trî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t− cã kh¶ n¨ng thu håi vèn; hoÆc cho c¸c tæ chøc tÝn dông trong n−íc vay l¹i ®Ó cho vay tiÕp theo ch−¬ng tr×nh tÝn dông hoÆc hîp phÇn tÝn dông trong mét dù ¸n sö dông vèn vay n−íc ngoμi. (g) "L·i suÊt th−¬ng m¹i tham chiÕu (CIRR)" lμ l·i suÊt cè ®Þnh theo c¸c lo¹i ®ång tiÒn do tæ chøc Hîp t¸c vμ ph¸t triÓn kinh tÕ (OECD) c«ng bè hμng th¸ng trªn c¬ së l·i suÊt tr¸i phiÕu dμi h¹n vμ th−êng dïng ®Ó x¸c ®Þnh l·i suÊt cho vay tÝn dông xuÊt khÈu. (h) "Tû gi¸ do Bé Tμi chÝnh h−íng dÉn": Tû gi¸ khi cho vay l¹i vμ thu håi nî ®−îc ¸p dông theo tû gi¸ do Bé Tμi chÝnh h−íng dÉn dùa trªn tû gi¸ ®−îc Ng©n hμng Nhμ n−íc ViÖt Nam c«ng bè chÝnh thøc hoÆc th«ng b¸o cho Bé Tμi chÝnh t¹i thêi ®iÓm cho vay l¹i hoÆc thu håi nî. §iÒu 3. C¸c ®iÒu kiÖn cho vay l¹i 3.01. Lo¹i tiÒn cho vay l¹i vμ thu håi nî; (a) Cho vay l¹i b»ng ngo¹i tÖ: (1) Ng−êi vay l¹i nhËn nî tÝnh b»ng ngo¹i tÖ vμ cã thÓ hoμn tr¶ b»ng ngo¹i tÖ hoÆc tiÒn ViÖt Nam theo tû gi¸ t¹i thêi ®iÓm hoμn tr¶ do Bé Tμi chÝnh h−íng dÉn. (2) Lo¹i ngo¹i tÖ cho vay l¹i lμ nguyªn tÖ ghi trong HiÖp ®Þnh vay/viÖn trî ký víi n−íc ngoμi, hoÆc b»ng ngo¹i tÖ chuyÓn ®æi kh¸c theo tháa thuËn víi Bé Tμi chÝnh. Tr−êng hîp thu håi nî b»ng ngo¹i tÖ, Ng−êi vay l¹i cã thÓ tr¶ b»ng ngo¹i tÖ ghi trong HiÖp ®Þnh vay/viÖn trî hoÆc ngo¹i tÖ chuyÓn ®æi kh¸c theo tho¶ thuËn víi Bé Tμi chÝnh vμ theo tû gi¸ do Bé Tμi chÝnh h−íng dÉn. (b) Cho vay l¹i b»ng ®ång ViÖt Nam: - 59 - §èi víi mét sè ch−¬ng tr×nh/dù ¸n sö dông vèn ODA chØ cã thÓ cho vay l¹i b»ng ®ång ViÖt Nam vμ ®−îc ChÝnh phñ ®ång ý chÞu rñi ro ngo¹i hèi, Ng−êi vay l¹i ®−îc nhËn nî b»ng ®ång ViÖt Nam. (c) Trong mét sè ch−¬ng tr×nh/ dù ¸n ODA nÕu cÇn thiÕt cã thÓ kÕt hîp cho vay l¹i tÝnh b»ng ngo¹i tÖ vμ ®ång ViÖt Nam. 3.02. TrÞ gi¸ cho vay l¹i TrÞ gi¸ cho vay l¹i ghi trong Tho¶ thuËn cho vay l¹i ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së trÞ gi¸ HiÖp ®Þnh vay/viÖn trî n−íc ngoμi ký víi Nhμ tμi trî cho mçi ch−¬ng tr×nh/dù ¸n. Trong tr−êng hîp HiÖp ®Þnh vay/viÖn trî n−íc ngoμi ký cho nhiÒu ch−¬ng tr×nh/dù ¸n nh−ng kh«ng quy ®Þnh møc ph©n bæ cho tõng ch−¬ng tr×nh/dù ¸n th× trÞ gi¸ cho vay l¹i ®−îc x¸c ®Þnh c¨n cø vμo quyÕt ®Þnh ph©n bæ vèn vay/viÖn trî cña ChÝnh phñ. TrÞ gi¸ nhËn nî thùc tÕ ®−îc tÝnh theo tõng lÇn rót vèn. TrÞ gi¸ nhËn nî trong tr−êng hîp cho vay l¹i b»ng ®ång ViÖt Nam ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së sè vèn rót thùc tÕ b»ng ngo¹i tÖ nh©n víi tû gi¸ do Bé Tμi chÝnh h−íng dÉn t¹i thêi ®iÓm rót vèn. 3.05. L·i suÊt cho vay l¹i: (1) L·i suÊt th−¬ng m¹i: Tr−êng hîp ChÝnh phñ vay n−íc ngoμi theo ®iÒu kiÖn th−¬ng m¹i vμ thùc hiÖn cho vay l¹i trong n−íc b»ng ngo¹i tÖ th× l·i suÊt cho vay l¹i b»ng møc l·i suÊt vμ phÝ do n−íc ngoμi thu (trõ c¸c lo¹i phÝ ®· ®−îc Ng−êi vay l¹i tr¶ trùc tiÕp cho n−íc ngoμi) céng phÝ cho vay l¹i trong n−íc. (2) L·i suÊt −u ®·i: L·i suÊt −u ®·i ®−îc ¸p dông trong tr−êng hîp ChÝnh phñ thùc hiÖn cho vay l¹i trong n−íc cho c¸c dù ¸n ®Çu t− tõ nguån vèn ODA cña ChÝnh phñ. L·i suÊt −u ®·i trong tr−êng hîp cho vay l¹i b»ng ®ång ViÖt Nam ¸p dông theo møc l·i suÊt cho vay ®Çu t− cu¶ Quü hç trî ph¸t triÓn cña Nhμ n−íc, hoÆc l·i suÊt −u ®·i ¸p dông cho c¸c ch−¬ng tr×nh tÝn dông ®Æc biÖt theo QuyÕt ®Þnh cña Thñ t−íng ChÝnh phñ. Møc l·i suÊt −u ®·i nμy ®· bao gåm phÝ cho vay l¹i trong n−íc. L·i suÊt −u ®·i trong tr−êng hîp cho vay l¹i b»ng ngo¹i tÖ ®−îc tÝnh theo tõng lo¹i tiÒn tÖ theo nguyªn t¾c b»ng 2/3 L·i suÊt th−¬ng m¹i tham chiÕu (CIRR) - 60 - t¹i thêi ®iÒm ký HiÖp ®Þnh vay/viÖn trî n−íc ngoμi, cã thêi h¹n phï hîp víi thêi h¹n cña kho¶n vay theo HiÖp ®Þnh vay n−íc ngoμi céng víi phÝ ngoμi n−íc (nÕu cã) vμ phÝ dÞch vô cho vay l¹i, nh−ng trong mäi tr−êng hîp kh«ng thÊp h¬n l·i suÊt ghi trong HiÖp ®Þnh vay céng phÝ ngoμi n−íc vμ phÝ cho vay l¹i. §èi víi c¸c lo¹i ngo¹i tÖ kh«ng cã trong B¶ng l·i suÊt th−¬ng m¹i tham chiÕu, Bé Tμi chÝnh sö dông l·i suÊt th−¬ng m¹i trªn thÞ tr−êng n−íc Nhμ tμi trî. L·i suÊt −u ®·i nªu trªn còng ®−îc ¸p dông cho c¸c kho¶n vay l¹i trong tr−êng hîp sö dông vèn tÝn dông hçn hîp bao gåm kho¶n vay th−¬ng m¹i vμ vèn ODA theo ph−¬ng thøc hoμ ®ång cho c¶ hai hîp phÇn nμy. §iÒu 6. Quy tr×nh thñ tôc cho vay l¹i vμ tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan 6.01. ThÈm ®Þnh, phª duyÖt ch−¬ng tr×nh/dù ¸n cho vay l¹i: (1) §èi víi c¸c kho¶n ODA theo dù ¸n: Bé KÕ ho¹ch vμ §Çu t− lμ c¬ quan chñ tr× phèi hîp víi Bé Tμi chÝnh tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ danh môc c¸c dù ¸n ®−îc vay l¹i tõ nuån vay/viÖn trî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ tr−íc khi c¸c ®iÒu −íc quèc tÕ khung hoÆc tho¶ thuËn danh môc dù ¸n ®−îc ký kÕt víi n−íc ngoμi. ViÖc thÈm ®Þnh vμ phª duyÖt dù ¸n ®−îc thùc hiÖn theo NghÞ ®Þnh sè 87/CP cña ChÝnh phñ ngμy 5/8/1997 vÒ viÖc ban hμnh quy chÕ qu¶n lý vμ sö dông nguån Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc; NghÞ ®Þnh sè 90/CP ngμy 7 th¸ng 11 n¨m 1998 cña ChÝnh phñ vÒ Ban hμnh Quy chÕ qu¶n lý vay vμ tr¶ nî n−íc ngoμi; NghÞ ®Þnh sè 52/1999/N§-CP ngμy 8 th¸ng 7 n¨m 1999 cu¶ ChÝnh phñ vÒ viÖc ban hμnh Quy chÕ Qu¶n lý ®Çu t− vμ x©y dùng. C¬ quan thÇm ®Þnh chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hiÖu qu¶ vμ kh¶ n¨ng tr¶ nî cña dù ¸n cho Ng©n s¸ch Nhμ n−íc vμ chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc ph¸p luËt vÒ kÕt qu¶ thÇm ®Þnh (2) §èi víi c¸c kho¶n ODA theo ch−¬ng tr×nh tÝn dông: Tæ chøc tμi trî chÝnh/tÝn dông lμ Ng−êi vay l¹i ®−îc quyÒn thÇm ®Þnh dù ¸n vμ chän ®èi t−îng cho vay tiÕp phï hîp víi ch−¬ng tr×nh tÝn dông ®· tho¶ thuËn víi Nhμ tμi trî, ®ång thêi chÞu mäi rñi ro trong qu¸ tr×nh cho vay l¹i ®èi víi nh÷ng ®èi t−îng nμy. (3) §èi víi c¸c kho¶n vay th−¬ng m¹i, trõ tr−êng hîp Thñ t−íng ChÝnh phñ chØ ®Þnh râ Ng−êi vay l¹i, C¬ quan cho vay l¹i ®−îc quyÒn thÇm ®Þnh l¹i dù ¸n vμ chän Ng−êi vay l¹i thÝch hîp sau khi Chñ ®Çu t− ®· hoμn thμnh c¸c thñ lôc vμ phª - 61 - duyÖt dù ¸n ®Çu t− theo quy ®Þnh hiÖn hμnh cña Nhμ n−íc vμ chÞu mäi rñi ro trong qu¸ tr×nh cho vay l¹i. 6.02. Tr×nh tù, thñ tôc cho vay l¹i: Ng−êi vay l¹i nép cho Bé Tμi chÝnh (Vô Tμi chÝnh ®èi ngo¹i) c¸c tμi liÖu sau ®Ó lμm c¨n cø cho vay l¹i : - Nghiªn cøu kh¶ thi cña Dù ¸n ®· ®−îc phª duyÖt - QuyÕt ®Þnh ®Çu t− cña cÊp cã thÈm quyÒn - C«ng v¨n ®Ò xuÊt c¸c ®iÒu kiÖn vay l¹i vèn vay/viÖn trî cña ChÝnh phñ - B¶n x¸c nhËn t×nh h×nh tμi chÝnh do Së Tμi chÝnh vËt gi¸ cÊp hoÆc Chi côc Tμi chÝnh doanh nghiÖp (ë nh÷ng tØnh, thμnh phè ®−îc thμnh lËp chi côc) cÊp ®èi víi doanh nghiÖp nhμ n−íc, hoÆc b¸o c¸o tμi chÝnh cña ®¬n vÞ, tæ chøc cho 2 n¨m tμi chÝnh kÕ tr−íc thêi ®iÓm vay l¹i ®· ®−îc kiÓm to¸n (®èi víi c¸c ®¬n vÞ, tæ chøc ®ang ho¹t ®éng). - B¶n gi¶i tr×nh vμ cam kÕt vÒ vèn ®èi øng. Trong thêi gian 30 ngμy kÓ tõ ngμy nhËn ®ñ c¸c tμi liÖu hîp lÖ nãi trªn tõ Ng−êi vay l¹i, Bé Tμi chÝnh lμm viÖc víi C¬ quan cho vay l¹i, Ng−êi vay l¹i ®Ò x¸c ®Þnh ®iÒu kiÖn cho vay l¹i cô thÓ cho dù ¸n trªn c¬ së c¸c ®iÒu kiÖn khung cña Quy chÕ nμy. Trong tr−êng hîp ®Æc biÖt dÉn tíi kh«ng thùc hiÖn ®−îc ®iÒu kiÖn vay l¹i ghi trong Quy chÕ nμy, Bé Tμi chÝnh lÊy ý kiÕn c¸c c¬ quan cã liªn quan vμ tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyÖt. 6.03. Ký kÕt hîp ®ång uû quyÒn cho vay l¹i Sau khi x¸c ®Þnh ®iÒu kiÖn cho vay l¹i cô thÓ theo ®iÒu 6.02 hoÆc sau khi ®−îc Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyÖt, trong vßng 15 ngμy, Bé Tμi chÝnh (®¹i diÖn lμ Vô Tμi chÝnh ®èi ngo¹i) ký kÕt hîp ®ång uû quyÒn cho vay l¹i víi C¬ quan cho vay l¹i víi c¸c nguyªn t¾c chung theo mÉu ®Ýnh kÌm. 6.04. Ký kÕt tho¶ thuËn cho vay l¹i: Trong vßng 30 ngμy sau khi ký Hîp ®ång uû quyÒn cho vay l¹i víi Bé Tμi chÝnh, C¬ quan cho vay l¹i ký kÕt Tho¶ thuËn cho vay l¹i víi Ng−êi vay l¹i theo c¸c ®iÒu kiÖn ghi trong Hîp ®ång uû quyÒn cho vay l¹i ®· ký víi Bé Tμi chÝnh - 62 - Sau khi ký kÕt Tho¶ thuËn cho vay l¹i, C¬ quan cho vay l¹i göi 1 b¶n ®Õn Bé Tμi chÝnh (vô Tμi chÝnh ®èi ngo¹i) ®Ó phèi hîp theo dâi qu¶n lý. §èi víi Tho¶ thuËn cho vay l¹i d−íi h×nh thøc HiÖp ®Þnh vay phô hoÆc trong tr−êng hîp Bé Tμi chÝnh trùc tiÕp cho vay l¹i, Bé Tμi chÝnh sÏ uû quyÒn cho Vô Tμi chÝnh ®èi ngo¹i ký kÕt Tho¶ thuËn cho vay l¹i. Thêi h¹n ký HiÖp ®Þnh vay phô thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh vay/viÖn trî n−íc ngoμi. Trong tr−êng hîp nμy, Hîp ®ång uû quyÒn cho vay l¹i cã thÓ ký sau khi ký kÕt Tho¶ thuËn cho vay l¹i. 6.05. Thñ tôc nhËn nî: C¨n cø vμo th«ng b¸o rót vèn cña Nhμ tμi trî, Bé Tμi chÝnh h¹ch to¸n ghi nî cho C¬ quan cho vay l¹i ®Ó C¬ quan nμy th«ng b¸o cho Ng−êi vay l¹i lμm thñ tôc nhËn nî vèn vay l¹i tõng lÇn. Ngay sau khi nhËn ®−îc th«ng b¸o kÕt thóc thêi h¹n rót vèn cña HiÖp ®Þnh vay/viÖn trî n−íc ngoμi Bé Tμi chÝnh th«ng b¸o cho C¬ quan cho vay l¹i ®Ò hoμn tÊt thñ tôc nhËn nî ®èi víi tõng dù ¸n/ch−¬ng tr×nh. 6.06. Qu¶n lý vμ b¸o c¸o: (1) Ng−êi vay l¹i chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý vμ sö dông vèn vay/viÖn trî ®óng môc ®Ých ®−îc quy ®Þnh trong HiÖp ®Þnh vay/viÖn trî n−íc ngoμi vμ cã hiÖu qu¶. Ng−êi vay l¹i ph¶i thùc hiÖn ghi chÐp, h¹ch to¸n kÕ to¸n ®Çy ®ñ c¸c hμng ho¸, dÞch vô, tiÒn tÖ ®−îc tμi trî b»ng vèn vay. Ng−êi vay l¹i chÞu tr¸ch nhiÖm cung cÊp ®Þnh kú hoÆc theo yªu cÇu ®ét xuÊt cña C¬ quan cho vay l¹i hoÆc cña Bé Tμi chÝnh (trong tr−êng hîp Bé Tμi chÝnh trùc tiÕp cho vay l¹i) c¸c th«ng tin, b¸o c¸o liªn quan ®Õn viÖc thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh/dù ¸n cho C¬ quan cho vay l¹i, Bé Tμi chÝnh vμ Nhμ tμi trî, ®ång thêi cã tr¸ch nhiÖm th«ng b¸o cho c¸c c¬ quan nãi trªn c¸c t×nh huèng ph¸t sinh g©y chËm chÕ tiÕn tr×nh thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh/dù ¸n vμ nh÷ng thay ®æi liªn quan ®Õn ch−¬ng tr×nh/dù ¸n. (2) C¬ quan cho vay l¹i chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý, gi¸m s¸t viÖc sö dông vèn vay l¹i cña Ng−êi vay l¹i. C¬ quan cho vay l¹i ph¶i thùc hiÖn ghi chÐp, h¹ch to¸n kÕ to¸n râ rμng c¸c kho¶n cho vay l¹i theo tõng Ng−êi vay l¹i. - 63 - C¬ quan cho vay l¹i chÞu tr¸ch nhiÖm cung cÊp ®Þnh kú hoÆc ®ét xuÊt th«ng tin, b¸o c¸o liªn quan ®Õn viÖc thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh/dù ¸n cho Bé Tμi chÝnh vμ Nhμ tμi trî theo yªu cÇu. 6.07. Thu håi vèn: (1) Ng−êi vay l¹i vμ C¬ quan cho vay l¹i cã tr¸ch nhiÖm nép ®óng, nép ®ñ nghÜa vô tr¶ nî ghi trong Tho¶ thuËn cho vay l¹i vμ Hîp ®ång uû quyÒn cho vay l¹i chuyÓn vμo Quü tÝch luü tr¶ nî do Bé Tμi chÝnh qu¶n lý theo h−íng dÉn cô thÓ cña Bé Tμi chÝnh. (2) C¬ quan cho vay l¹i cã quyÒn ¸p dông mäi biÖn ph¸p cÇn thiÕt phï hîp víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hμnh ®Ó ®¶m b¶o thu håi nî ®Çy ®ñ vμ ®óng h¹n tõ Ng−êi vay l¹i, hoμn tr¶ Ng©n s¸ch Nhμ n−íc. (3) Tr−êng hîp Ng−êi vay l¹i kh«ng tr¶ ®−îc nî: (a) NÕu lμ ch−¬ng tr×nh/dù ¸n do C¬ quan cho vay l¹i tù thÈm ®Þnh vμ quyÕt ®Þnh cho vay ghi ë môc 6.01 (3), th× C¬ quan cho vay l¹i ph¶i tr¶ nî thay cho Ng−êi vay l¹i. (b) NÕu lμ ch−¬ng tr×nh/dù ¸n ®−îc ChÝnh phñ chØ ®Þnh ghi ë môc 6.01(1), C¬ quan cho vay l¹i sau khi ¸p dông c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt mμ luËt ph¸p cho phÐp mμ vÉn kh«ng thu håi ®−îc nî, ph¶i th«ng b¸o cho Bé Tμi chÝnh ®Ó phèi hîp víi Bé KÕ ho¹ch vμ ®Çu t−, C¬ quan thÈm ®Þnh dù ¸n b¸o c¸o Thñ t−íng ChÝnh phñ xö lý.