LỜI MỞ ĐẦU
Hoạt động tín dụng của Ngân hàng thương mại là một trong những hoạt
động truyền thống và quan trọng, hoạt động này ngoài việc mang lại lợi nhuận
từ chênh lệch giữa lãi suất cho vay và lãi suất huy động, các chi phí hoạt
động . thì cũng là một trong những nhân tố góp phần để thu hút khách hàng
sử dụng dịch vụ của ngân hàng. Tuy nhiên, hoạt động này cũng chứa đựng rất
nhiều rủi ro, có thể gây tổn thất lớn cho ngân hàng nếu xảy ra việc khách hàng
không trả nợ cho ngân hàng. Chỉ cần một khách hàng mất khả năng trả nợ thì
bao nhiêu công sức, lợi nhuận của ngân hàng sẽ bị xóa bỏ một cách nhanh
chóng, nếu đây là khoản vay lớn thì nó còn có thể ảnh hưởng xấu đến tình hình
tài chính và danh tiếng của ngân hàng.
Các ngân hàng thương mại Việt Nam đang trong quá trình phát triển mạnh
về cả số lượng và quy mô hoạt động, sức cạnh tranh trên thị trường tài chính
Việt Nam giữa các ngân hàng ngày càng mạnh mẽ tạo ra áp lực rất lớn cho các
ngân hàng thương mại trong quá trình kinh doanh. Trong áp lực cạnh tranh
ấy Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu (ACB ) đã và đang có những bước
chuyển mình để có thể cạnh tranh và tồn tại trong môi trường ngày càng khắc
nghiệt ấy. Trong bước phát triển của mình ACB luôn coi quản lý rủi ro là một
công tác cực kỳ quan trọng và quản lý rủi ro tín dụng là một thành phần cần
được lưu ý nhất vì hoạt động tín dụng hàm chứa rất nhiều rủi ro, có thể gây ra
tổn thất lớn cho Ngân hàng về tài chính và uy tín. Chính vì vậy, việc xây dựng
một hệ thống quản lý tín dụng hiệu quả cho ngân hàng thương mại là một công
tác rất thiết thực nhằm giúp cho các ngân hàng có thể có khả năng phòng
chống rủi ro trong hoạt động tín dụng mà nguyên nhân của nó ngày càng trở
nên đa dạng và khó lường.
Thông qua đề tài:”Quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ
phần Á Châu (ACB )” em muốn mọi người có thể thấy được cách mà ACB đã
áp dụng để quản lý rủi ro tín dụng của Ngân hàng mình như thế nào.
Chương 1
Tổng quan về hoạt động tín dụng và rủi ro tín dụng
ngân hàng
1.1 Hoạt động tín dụng
1.1.1 Khái niệm
Tín dụng là một giao dịch về tài sản (tiền hoặc hàng hóa) giữa bên
cho vay (ngân hàng và các định chế tài chính khác) và bên đi vay (cá
nhân, doanh nghiệp và các chủ thể khác), trong đó bên cho vay chuyển
giao tài sản cho bên đi vay sử dụng trong một thời hạn nhất định theo thỏa
thuận, bên đi vay có trách nhiệm hoàn trả vô điều kiện vốn gốc và lãi cho
bên cho vay khi đến hạn thanh toán.
Căn cứ theo khoản 01 Điều 03 của Quy chế cho vay của Tổ chức Tín
dụng đối với khách hàng (ban hành kèm theo Quyết định số
1627/2001/QĐ-NHNN ngày 31/12/2001 của Thống đốc Ngân hàng Nhà
nước) thì “Cho vay là một hình thức cấp tín dụng, theo đó Tổ chức Tín
dụng giao cho khách hàng sử dụng một khoản tiền để sử dụng vào mục
đích và thời gian nhất định theo thỏa thuận với nguyên tắc có hoàn trả
cả gốc và lãi.”
Căn cứ theo Điều 20 của Luật các tổ chức tín dụng số 07/1997/QHX đã
được Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam khoá X, kỳ họp
thứ hai thông qua ngày 12 tháng 12 năm 1997 và có hiệu lực thi hành từ
ngày 01 tháng 10 năm 1998 thì “Hoạt động tín dụng là việc tổ chức tín
dụng sử dụng nguồn vốn tự có, vốn huy động để cấp tín dụng”
Căn cứ theo Điều 49 của Luật này về “Cấp tín dụng” thì Tổ chức tín dụng
được cấp tín dụng cho tổ chức, cá nhân dưới các hình thức cho vay, chiết
khấu thương phiếu và giấy tờ có giá khác, bảo lãnh, cho thuê tài chính
và các hình thức khác theo quy định của Ngân hàng Nhà nước.
1.1.2 Bản chất
Từ khái niệm trên, bản chất của tín dụng là một giao dịch về tài sản
trên cơ sở hoàn trả và có các đặc trưng sau:
62 trang |
Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 4145 | Lượt tải: 3
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu (ACB ), để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
ông tác này chưa thực hiện
đúng nhiệm vụ của nó mà mang nặng tính hình thức. Các báo cáo kiểm soát nội
bộ thường chỉ là tổng hợp, phân tích, thống kê các số liệu từ báo cáo của bộ
phận tín dụng nên chưa thể hiện được tính độc lập, tính kiểm tra và cảnh báo
của mình. Nguyên nhân là do lãnh đạo Ngân hàng Á Châu chưa thực sự chú
trọng đến công tác này và do thiếu nhân sự có đủ trình độ chuyên môn để thực
hiện. Nhân sự của Ban Kiểm soát nội bộ thường được tuyển dụng từ nguồn cán
bộ tín dụng nhưng do tính chất va chạm và nhạy cảm của công việc này nên
các cán bộ tín dụng thường từ chối thuyên chuyển công tác. Còn nguồn nhân sự
từ ngành kiểm toán thì thường không am hiểu sâu về công tác tín dụng nên gặp
khó khăn trong công việc. Do đó, kiểm soát nội bộ của ngân hàng khó có thể có
những nhận định đúng về thực trạng tín dụng của ngân hàng.
2.4.1.5 Năng lực của đội ngũ cán bộ tín dụng còn hạn chế
Hiện nay, hàng loạt các ngân hàng cổ phần ra đời, cạnh tranh giữa các
ngân hàng ngày càng gia tăng kéo theo là cạnh tranh nguồn nhân lực. Để mở
rộng mạng lưới hoạt động phục vụ cho tốc độ tăng trưởng nhanh, ngân hàng Á
Châu cũng đã có chính sách thu hút lao động. Tuy nhiên, việc tuyển dụng lao
động đa phần là từ nguồn cán bộ mới ra trường nên chưa đủ kinh nghiệm để
thực hiện việc thẩm định cho vay, chưa nhận thức được đầy đủ về yêu cầu và
SVTH: Nguyễn Văn Hiếu GVHD:TS. Nguyễn Trung Trực
40
tính phức tạp của công tác tín dụng trong môi trường mới. Họ chưa đáp ứng
được những đòi hỏi của cơ chế thị trường, cũng như khả năng và trình độ đánh
giá đúng hiệu quả và mức độ rủi ro của phương án, dự án còn yếu kém. Không
nhận biết được những dấu hiệu rủi ro đôi khi xuất hiện ngay từ giai đoạn tiếp
xúc khách hàng. Chưa chấp hành đầy đủ quy trình, quy chế nghiệp vụ tín dụng
đã ban hành, công tác thẩm định không kỹ về các mặt.
Bên cạnh đó, do khối lượng công việc ngày càng quá tải dẫn đến nguy cơ
không kiểm soát được toàn diện và đầy đủ tình hình khách hàng mà mình đang
phụ trách. Ngoài ra, tại Ngân hàng Á Châu, số nhân viên nghỉ việc bình quân
hàng năm là 3%, mà trong đó đến hơn phân nữa là nhân viên tín dụng do đó áp
lực công việc cho các nhân viên tín dụng còn lại là rất nặng nề.
Ngoài nguyên nhân về năng lực chuyên môn thì vấn đề đạo đức của nhân viên
tín dụng cũng là nguyên nhân gây rủi ro cho hoạt động tín dụng. Dù nhân viên
tín dụng, những người liên quan đến công tác thẩm định, cho vay đã rất tận tâm
nhưng cũng không thể tránh được hoàn toàn rủi ro. Vì một nguyên nhân khách
quan là không phải khách hàng nào vay vốn ngân hàng cũng kinh doanh có
hiệu quả. Và ở đâu chú trọng đến công tác tín dụng, luôn tuân thủ các quy trình
từ xét duyệt cho vay, kiểm tra giám sát việc sử dụng tiền vay, thu hồi nợ, xử lý
nợ,..luôn nêu cao phẩm chất đạo đức, tinh thần trách nhiệm của cán bộ thì ở đó,
chất lượng tín dụng cao và kiểm soát tốt, giảm thiểu rủi ro. Ngược lại, ở đâu sự
quan tâm chú trọng không đầy đủ đúng mức thì ở đó chất lượng tín dụng thấp,
rủi ro cao. Và qua kết luận của kiểm tra, kiểm toán nội bộ các ngân hàng, thanh
tra, kiểm tra của Ngân hàng Nhà nước cho thấy, nhiều món vay kém chất lượng
, tồn đọng không có khả năng thu hồi và có nguy cơ mất trắng đều có nguyên
nhân thẩm định sơ sài, hồ sơ có vấn đề, thiếu kiểm tra kiểm soát. Điều đó một
phần là do năng lực của cán bộ liên quan, nhưng một phần không nhỏ gây nên
tình trạng đó là một bộ phận cán bộ tín dụng, cán bộ thẩm định,…liên quan
đến công tác cho vay bị sa sút về phẩm chất, đạo đức, thiếu trách nhiệm.
2.4.1.6 Rủi do do sự cạnh tranh giữa các tổ chức tín dụng chưa thực sự
lành mạnh, việc chạy theo quy mô, bỏ qua các tiêu chuẩn, điều kiện trong
cho vay, thiếu quan tâm đến chất lượng khoản vay
SVTH: Nguyễn Văn Hiếu GVHD:TS. Nguyễn Trung Trực
41
Một trong số các vấn đề nổi bật trong hoạt động ngân hàng ở nước ta hiện nay
là cạnh tranh sôi động trên nhiều lĩnh vực như là: mở rộng và đa dạng hóa dịch
vụ ngân hàng, mở rộng mạng lưới, tập trung vào các thành phố lớn và các khu
công nghiệp, mở rộng cho vay tiêu dùng. Tuy nhiên, khi có càng nhiều ngân
hàng, càng nhiều chi nhánh và phòng giao dịch được thành lập thì sự cạnh tranh
trên thị trường càng trở nên gay gắt. Ngân hàng Á Châu cũng đang phát triển
mạng lưới hoạt động của mình theo hướng này, phấn đấu đến năm 2010 đạt hơn
350 chi nhánh và phòng giao dịch trên toàn quốc.
Xu hướng mở rộng mạng lưới hoạt động này không chỉ tạo ra sự cạnh tranh giữa
ngân hàng này với ngân hàng khác mà còn là sự cạnh tranh gay gắt không đáng
có của các chi nhánh trong cùng một ngân hàng. Hậu quả của việc mở rộng quá
mức mạng lưới chi nhánh, phòng giao dịch là sự tranh giành khách hàng, hạ
tiêu chuẩn và các nguyên tắc thận trọng an toàn trong cùng một ngân hàng.
Tâm lý sợ mất khách hàng dẫn đến không ít trường hợp các chi nhánh Ngân
hàng Á Châu sử dụng nhiều biện pháp như là đánh giá sơ sài về hiệu quả đầu tư
dự án, phương án sản xuất kinh doanh, không thường xuyên giám sát vốn vay
đặc biệt là những khách hàng có trụ sở giao dịch ngoài địa bàn hoạt động,…
đối với những khách có khả năng tài chính yếu kém, kết quả kinh doanh có lãi
thấp hoặc lỗ, khả năng cạnh tranh trên thị trường yếu. Và điều này đã ảnh
hưởng đến chất lượng tín dụng.
2.4.2 Nguyên nhân rủi ro thuộc về phía khách hàng
Ngoài các nhân tố chủ quan xuất phát từ phía Ngân hàng, còn có nhân tố khách
quan xuất phát từ phía khách hàng dẫn đến rủi ro tín dụng. Cụ thể như:
2.4.2.1 Do năng lực tài chính của khách hàng yếu kém
Quy mô tài sản và nguồn vốn nhỏ, tỷ lệ nợ so với vốn tự có cao là đặc điểm
chung của hầu hết các Doanh nghiệp Việt Nam. Với năng lực tài chính như vậy
nên để hoạt động được thì họ phải dựa vào số vốn vay ngân hàng, tỷ trọng vốn
tự có tham gia vào dự án kinh doanh không đáng kể. Cho nên mọi thua lỗ, rủi
ro trong kinh doanh của doanh nghiệp sẽ tác động ngay tới ngân hàng, nếu
doanh nghiệp bị thua lỗ, phá sản thì ngân hàng có nguy cơ mất vốn.
Ngoài ra, do thói quen ghi chép đầy đủ, chính xác và rõ ràng các sổ sách kế toán
SVTH: Nguyễn Văn Hiếu GVHD:TS. Nguyễn Trung Trực
42
vẫn chưa được các doanh nghiệp tuân thủ nghiêm chỉnh và trung thực. Do vậy,
sổ sách kế toán mà các doanh nghiệp cung cấp cho Ngân hàng Á Châu khi đề
nghị vay vốn nhiều khi mang tính chất hình thức hơn thực chất. Và hiện nay
chưa có bất cứ chế tài nào buộc các doanh nghiệp phải kiểm toán báo cáo tài
chính của mình nên ngân hàng không thể buộc khách hàng được. Cho nên khi
nhân viên A/O lập các bảng phân tích các chỉ tiêu tài chính của doanh nghiệp
dựa trên số liệu do các doanh nghiệp cung cấp thường thiếu tính thực tế và xác
thực. Đây cũng là nguyên nhân vì sao Ngân hàng Á châu vẫn luôn xem nặng
phần tài sản thế chấp như là chỗ dựa cuối cùng để phòng chống rủi ro tín dụng.
2.4.2.2 Do năng lực quản trị điều hành kinh doanh yếu kém
Khi các doanh nghiệp vay tiền ngân hàng để mở rộng quy mô kinh doanh, đa
phần là tập trung vốn đầu tư vào tài sản vật chất chứ ít doanh nghiệp nào mạnh
dạn đổi mới cung cách quản lý, đầu tư cho bộ máy giám sát kinh doanh, tài
chính, kế toán theo đúng chuẩn mực. Quy mô kinh doanh phình ra quá to so
với tư duy quản lý là nguyên nhân dẫn đến sự phá sản của các phương án kinh
doanh đầy khả thi mà lẽ ra nó phải thành công trên thực tế.
Qua các hồ sơ phân tích, báo cáo về nợ quá hạn của phòng tín dụng tại Ngân
hàng Á Châu thì đa phần các khách hàng hoạt động khá hiệu quả khi còn ở quy
mô vừa và nhỏ, nhưng sau khi đầu tư phát triển lớn mạnh với nhiều dự án kinh
doanh lớn thì khả năng quản lý không theo kịp với tốc độ tăng trưởng và đã làm
cho hoạt động sản xuất kinh doanh bị đình trệ, phát sinh những khoản chi phí,
thiệt hại, ảnh hưởng đến khả năng hoàn trả nợ vay cho ngân hàng. Và cũng có
một số doanh nghiệp đã xảy ra tình trạng thường xuyên thay đổi người điều
hành đơn vị, dẫn đến không theo dõi kịp quá trình kinh doanh, phát triển của
doanh nghiệp nên đã làm cho tốc độ tăng trưởng chậm lại, thậm chí thua lỗ.
2.4.2.3 Do sử dụng vốn sai mục đích, không có thiện chí trả nợ
Đa số các doanh nghiệp khi vay vốn ngân hàng đều có các phương án kinh
doanh cụ thể, khả thi. Để đảm bảo khả năng trả nợ theo như kế hoạch kinh doanh
đã thẩm định thì đòi hỏi doanh nghiệp phải sử dụng nguồn vốn đã giải ngân vào
đúng mục đích kinh doanh đã giải trình thì mới đảm bảo vòng quay vốn và
dòng tiền về đúng hạn trả nợ. Nhận thức được tầm quan trọng của việc này
SVTH: Nguyễn Văn Hiếu GVHD:TS. Nguyễn Trung Trực
43
nên sau khi giải ngân, Ngân hàng Á Châu luôn yêu cầu các nhân viên A/O
định kỳ 06 tháng 01 lần phải trực tiếp đi xuống doanh nghiệp giám sát tình hình
sử dụng vốn vay và phải làm báo cáo thực tế để đảm bảo việc sử dụng vốn vay
đúng mục đích như đã cam kết và qua đó để biết tình hình hoạt động kinh
doanh của khách hàng như thế nào? Có đảm bảo khả năng trả nợ vay cho
ngân hàng hay không? Tuy nhiên, sau khi kiểm tra thì không ít khách hàng
cho biết một phần vốn vay thực sự được sử dụng vào hoạt động kinh doanh,
phần khác thì dùng cho mục đích khác như là: mua sắm vật dụng, thậm chí là
tiêu xài cá nhân…Điều này rất nguy hiểm, sẽ ảnh hưởng đến dòng tiền của
doanh nghiệp và làm ảnh hưởng đến khả năng trả nợ vay cho ngân hàng, hệ
quả là dẫn đến phát sinh nợ xấu. Thậm chí còn có một số trường hợp khách
hàng xin vay ngắn hạn nhưng thực tế là sử dụng vào những công trình đầu tư
trung dài hạn, vì trong tình hình nền kinh tế tăng trưởng như hiện nay, các
doanh nghiệp thường có nhu cầu đầu tư trung dài hạn để cải tiến mở rộng sản
xuất kinh doanh, trong khi nguồn vốn ngân hàng duyệt cho vay thì có hạn và
điều này dẫn đến tình trạng doanh nghiệp sử dụng vốn vay ngắn hạn để đầu tư
trung dài hạn mà không nghĩ đến việc nợ đến hạn sẽ không trả được..
2.4.2.4 Do khách hàng gian lận
Tính không minh bạch của thông tin còn xuất hiện trong quá trình cho vay
với hình thức gian lận. Cho dù không phải món cho vay thương mại nào cũng
hàm chứa khả năng gian lận, song thực tế đáng tiếc là chính hành vi gian
lận đã gây nên những tổn thất lớn cho ngân hàng. Gian lận có thể được coi là
hậu quả tệ hại nhất khi thông tin không minh bạch. Nếu chủ nợ có thể quan sát
được rõ ràng và đầy đủ mọi việc doanh nghiệp làm thì doanh nghiệp không thể
gian lận được vì tất cả các hành động bất hợp pháp đều có thể bị phát hiện và lôi
ra ánh sáng.
Nhiều chủ nợ cho rằng gian lận là loại rủi ro khó quản lý nhất. Nếu một con nợ
thông minh cố tình lừa đảo thì ván bài gian lận dường như đã sẵn sàng triệt hạ
chủ nợ. Không có gì ngạc nhiên khi các bằng chứng cho thấy tác giả của những
vụ gian lận kinh động nhất lại là những khách hàng vay nợ thông minh nhất. Vì
vậy, đây là nỗi lo lớn của Ngân hàng Á Châu và bản thân những người làm
SVTH: Nguyễn Văn Hiếu GVHD:TS. Nguyễn Trung Trực
44
công tác tín dụng. Tổng hợp các thông tin nội bộ của Ngân hàng Á Châu về các
vụ gian lận của khách hàng trong thời gian qua, có thể đúc kết như sau:
- Gian lận liên quan đến báo cáo tài chính hoặc gian lận kế toán: hình thức
gian lận này xảy ra khi một công ty cố tình khai mang các số liệu trên báo cáo
tài chính. Nếu các báo cáo tài chính không được kiểm toán mà do kế toán viên
chuyên nghiệp xây dựng thì hành vi gian lận biểu hiện ở việc các doanh nghiệp
thủ phạm cung cấp cho kế toán viên đó các thông tin giả hoặc dối trá.
- Gian lận liên quan đến tài sản đảm bảo: hình thức gian lận này xảy ra
khi bên đi vay cố tình khai man về sự tồn tại của tài sản đảm bảo cho khoản
vay. Ở đây, phổ biến là gian lận công nợ và hàng tồn kho-những tài sản căn
bản của hình thức cho vay trên cơ sở tài sản.
- Gian lận liên quan đến việc ngụy tạo uy tín để lợi dụng vay tiền như:
2.4.3 Nguyên nhân khách quan
Ngoài các nguyên nhân chính từ phía ngân hàng và khách hàng, không
thể không kể đến một số tác động khác gây rủi ro cho hoạt động tín dụng đến từ
môi trường kinh tế bên ngoài. Cụ thể là:
Rủi ro do sự thay đổi của môi trường tự nhiên như: thiên tai, dịch bệnh,
bão lụt gây tổn thất cho khách hàng vay vốn kinh doanh.
Rủi ro do sự biến động quá nhanh và không dự đoán được của thị
trường thế giới.
Rủi ro do sự tấn công của hàng nhập lậu
Rủi ro do môi trường pháp lý chưa thuận lợi và sự kém hiệu quả của cơ
quan pháp luật cấp địa phương trong việc triển khai.
Rủi ro do sự thanh tra, kiểm tra, giám sát chưa hiệu quả của Ngân hàng
Nhà nước.
Rủi ro do hệ thống thông tin quản lý còn bất cập.
Hiện nay, Trung tâm thông tin tín dụng ngân hàng (CIC) của Ngân hàng Nhà
nước đã hoạt động hơn một thập niên và đã đạt được những kết quả bước đầu
rất đáng khích lệ trong việc cung cấp thông tin tín dụng. Tuy nhiên, thông tin
cung cấp còn đơn điệu, thiếu cập nhật, chưa đáp ứng được đầy đủ yêu cầu tra
cứu thông tin.
SVTH: Nguyễn Văn Hiếu GVHD:TS. Nguyễn Trung Trực
45
Chương 3
Một số giải pháp phòng ngừa rủi ro tín dụng tại
Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu
3.1 Định hướng phát triển hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Á
Châu trong thời gian tới
Định hướng phát triển kinh doanh trong hoạt động tín dụng là một phần
của định hướng chiến lược kinh doanh chung của toàn Ngân hàng. Định hướng
hoạt động tín dụng được ban hành trong từng giai đoạn trên cơ sở chiến lược
kinh doanh chung của Ngân hàng Á Châu và được thể hiện bằng các mục tiêu cụ
thể cho phù hợp với tình hình thị trường và tình hình hoạt động thực tế của ACB.
3.1.1 Định hướng phát triển kinh doanh trong thời gian tới
Môi trường hoạt động năm 2010 sẽ tiếp tục biến động theo chiều hướng
rất phức tạp, tạo ra cả cơ hội và thách thức cho các ngân hàng. Trên thế giới,
kinh tế Mỹ suy thoái diện rộng, kéo theo thâm hụt thanh khoản toàn cầu, ảnh
hưởng xấu đến xuất khẩu của Việt Nam, gây khó khăn cho việc huy động vốn từ
nước ngoài, đồng thời đưa giá vàng vào xu thế tăng giảm thất thường. Trong
nước, các biện pháp đảm bảo tăng trưởng và kiềm chế lạm phát sẽ làm hoạt
động kinh doanh ngân hàng chịu nhiều sức ép và khó khăn. Sẽ có nhiều ngân
hàng mới, bao gồm cả các ngân hàng nước ngoài tham gia thị trường và cạnh
tranh về thị phần, đặc biệt là thị phần huy động và cho vay sẽ quyết liệt hơn. Thị
trường chứng khoán và thị trường bất động sản sẽ ngày càng quy củ hơn và tiếp
tục sẽ là nơi thu hút đầu tư xã hội Trong năm 2010, ACB tiếp tục thực hiện
chiến lược kinh doanh xoay quanh 5 mục tiêu:
- Tăng trưởng nhanh và bền vững.
- Kiểm soát rủi ro tốt để đảm bảo an toàn.
- Duy trì cấu trúc tài chính lành mạnh.
- Chuẩn bị nhân lực kế thừa.
- Hoàn thiện văn hóa công ty.
Để thực thi chiến lược này, năm 2010 ACB phấn đấu nâng chỉ tiêu hoạt
động như sau:
SVTH: Nguyễn Văn Hiếu GVHD:TS. Nguyễn Trung Trực
46
Lợi nhuận trước thuế 3.600 tỷ đồng
Tổng tài sản 210.000 tỷ đồng
Dư nợ cho vay (*) 96.000 tỷ đồng
Huy động tiền gửi khách hàng 170.000 tỷ đồng
Tỷ lệ nợ xấu Dưới 1%
(*) Dư nợ thực hiện thực tế có thể sẽ được điều chỉnh giảm theo chỉ đạo của
Ngân hàng Nhà nước.
(Nguồn: Báo cáo thường niên 2009 Ngân hàng TMCP Á Châu)
Ngoài ra, ACB còn thực hiện các chương trình và dự án trọng điểm, bao gồm:
- Triển khai mô hình bán hàng trực tiếp toàn hệ thống.
- Chuyển đổi cơ cấu tổ chức theo hướng tách bạch vai trò kinh doanh với vận
hành và tăng cường hệ thống kiểm tra kiểm soát.
- Giới thiệu thêm các sản phẩm phục vụ nhu cầu tiết kiệm, vay vốn và đầu tư
của khách hàng.
- Tăng trưởng mạng lưới cả về số lượng chi nhánh, phòng giao dịch và địa bàn
hoạt động.
Do môi trường kinh doanh của năm 2010 thay đổi nhanh như dự báo, ACB nhận
thức được yêu cầu linh hoạt trong xây dựng các chương trình hành động ngắn
hạn phù hợp với diễn biến của thị trường, quyết liệt trong việc triển khai các dự
án trọng điểm và tận dụng tốt cơ hội.
3.1.2 Định hướng phát triển hoạt động tín dụng trong thời gian tới
Tiếp tục đẩy mạnh phát triển khách hàng tại các khu vực thị trường mục tiêu
của ACB thông qua việc tiếp thị các sản phẩm hiện có nhằm mở rộng thị trường
hoạt động tín dụng tới mọi lĩnh vực, mọi đối tượng khách hàng mà pháp luật
cho phép. Đẩy mạnh cho vay đối với các Doanh nghiệp ngoài quốc doanh, các
Doanh nghiệp vừa và nhỏ, đẩy mạnh bán lẻ đối với tư nhân cá thể, hộ gia đình,
các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu đô thị, khu chung cư và khu dân cư,..
Đồng thời điều chỉnh cơ cấu tín dụng hợp lý, nâng cao chất lượng tín dụng, đo
lường và quản trị được rủi ro trong hoạt động tín dụng nhằm giảm tỷ lệ nợ xấu
SVTH: Nguyễn Văn Hiếu GVHD:TS. Nguyễn Trung Trực
47
trên tổng dư nợ và không vượt quy định của Ngân hàng Nhà nước.
Hoàn thiện sản phẩm, dịch vụ và quy trình cung cấp các sản phẩm dịch vụ hiện
có thông qua việc tăng cường ứng dụng và khai thác công nghệ thông tin nhằm
đơn giản hóa thủ tục xử lý công việc, từ đó đáp ứng một cách nhanh nhất yêu
cầu của khách hàng.
Đa dạng hóa sản phẩm tín dụng để phù hợp với từng đối tượng khách hàng
nhằm thực hiện việc chuyển dịch cơ cấu hoạt động tín dụng.
Tiếp nhận hỗ trợ kỹ thuật của các đối tác chiến lược trong lĩnh vực quản lý rủi
ro, ứng dụng công nghệ hiện đại nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ. Đồng thời,
ứng dụng các chuẩn mực kế toán và quản trị ngân hàng theo thông lệ quốc tế.
Tăng cường đào tạo nhân viên tín dụng và các cá nhân khác cùng tham gia trong
hoạt động cung cấp dịch vụ để bồi dưỡng kỹ năng tiếp thị, bán hàng, các kiến
thức liên quan đến các sản phẩm/dịch vụ hiện có và các sản phẩm/dịch vụ mới.
Tăng cường đào tạo đội ngũ cán bộ quản lý trung gian nhằm nâng cấp các kỹ
năng lập kế hoạch phát triển kinh doanh, đánh giá và phân tích cạnh tranh, quản
trị rủi ro và quản trị nhân sự.
3.2 Một số giải pháp phòng ngừa rủi ro tín dụng tại NH TMCP Á Châu
Như đã phân tích ở phần thực trạng hoạt động tín dụng và một số nguyên
nhân cơ bản dẫn đến rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại nói chung và
Ngân hàng Á Châu nói nói riêng, rủi ro tín dụng có thể xảy ra từ những nguyên
nhân chủ quan và khách quan, từ chính bản thân ngân hàng, từ khách hàng và
từ cả môi trường kinh tế bên ngoài. Nhận diện được những nguyên nhân trên là
điều kiện cơ bản để phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng. Trong giai đoạn vừa
qua, Ngân hàng Á Châu đã thực hiện khá nhiều giải pháp hiệu quả để giảm thiểu
rủi ro.
Tuy nhiên, quản lý rủi ro là một quá trình liên tục trong một ngân hàng thương
mại nên để hiệu quả hoạt động bền vững thì nhất thiết không ngừng đề ra các
giải pháp để nâng cao hơn nữa hiệu quả quản lý rủi ro, đặc biệt trong hoạt
động tín dụng. Ngân hàng thương mại muốn giảm thiểu rủi ro cho mình nhất
thiết phải có một hệ thống giải pháp chủ động ngăn ngừa và hạn chế rủi ro
từ những nguyên nhân chủ quan nội bộ cũng như hạn chế sự ảnh hưởng từ phía
SVTH: Nguyễn Văn Hiếu GVHD:TS. Nguyễn Trung Trực
48
khách hàng. Sự chủ động này được thể hiện ngay từ khi xây dựng chính sách
cho vay, quy trình cho vay, thực hiện quy trình và kể cả các biện pháp kỹ thuật
để ngăn chặn gian lận từ phía khách hàng cũng như đảm bảo an toàn vốn cho
ngân hàng khi khách hàng gặp rủi ro. Sau đây, chúng ta sẽ đi sâu phân tích việc
áp dụng và hiệu quả áp dụng của các giải pháp theo trình trình tự trên.
3.2.1 Xây dựng và thực hiện chính sách cho vay thích hợp
Hiện nay, chính sách cho vay với các quy định cơ bản về nguyên tắc
chung, điều kiện cho vay, các tỷ lệ an toàn trong cho vay vẫn đang được
Ngân hàng Á Châu thực hiện theo quy định chung của Ngân hàng Nhà nước
cũng như quy định cụ thể của Ngân hàng Á Châu. Quyền chủ động trong xây
dựng chính sách cho vay nhằm phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng là việc
xây dựng các chính sách về lãi suất, chính sách khách hàng, quy mô và cơ cấu
tín dụng phù hợp với đặc điểm nguồn vốn, khả năng quản lý và nhân lực. Cụ
thể, chính sách cho vay nên được xây dựng theo hướng sau:
- Về chính sách lãi suất: trong môi trường cạnh tranh hiện nay thì chính
sách lãi suất của một ngân hàng thương mại sẽ được xây dựng tùy thuộc vào uy
tín của khách hàng, tính khả thi của hoạt động vay vốn và độ an toàn của món
vay. Trên cơ sở đó, chính sách lãi suất ưu đãi hoặc lãi suất linh hoạt cần được áp
dụng cho những khách hàng có lịch sử vay – trả sòng phẳng, có hoạt động sản
xuất kinh doanh hiệu quả, có dự án sử dụng vốn vay khả thi cũng như có tài
sản đảm bảo thích hợp. Trong chính sách về lãi suất, các ngân hàng thương
mại vẫn chấp nhận cho vay những món vay có rủi ro cao (ví dụ thiếu hoặc
không có tài sản đảm bảo,…) với mức lãi suất cao vượt trội để nâng cao lợi
nhuận. Tuy nhiên, cần phải giới hạn hình thức này trong một tỷ lệ nhất định để
tránh rủi ro quá lớn.
- Về chính sách khách hàng: việc xây dựng một chính sách khách hàng là
điều cần thiết nhất là trong tình hình cạnh tranh khốc liệt giữa các ngân hàng
với nhau như hiện nay nhằm giữ chân khách hàng cũ, thu hút khách hàng mới
theo hướng đa dạng hóa thành phần từ cá nhân đến tổ chức kinh tế để vừa mở
rộng thị phần, vừa phân tán rủi ro. Để thực hiện tốt chính sách khách hàng, có
thể sử dụng một số biện pháp sau:
SVTH: Nguyễn Văn Hiếu GVHD:TS. Nguyễn Trung Trực
49
+ Chuyển đổi cơ cấu khách hàng theo hướng tích cực để xóa bỏ tình
trạng bị động vào một số lượng khách hàng nhất định. Cần tiến hành
phân loại khách hàng theo các tiêu chí như: tiền gửi thanh toán, chất
lượng tiền vay,…để áp dụng giá vốn huy động phù hợp, có chính sách
động lực đối với khách hàng lớn.
+ Tổ chức nghiên cứu, tìm hiểu tâm lý của từng nhóm khách hàng để
hoàn thiện chính sách huy động vốn kết hợp lãi suất và chính sách chăm
sóc khách hàng cho phù hợp với từng nhóm đối tượng nhằm tăng tính ổn
định của nguồn vốn.
+ Thường xuyên tiến hành trao đổi, tham khảo, đóng góp ý kiến giữa
ngân hàng và khách hàng để có thể tạo ra mối quan hệ tốt đẹp giữa khách
hàng và ngân hàng cũng như giúp ngân hàng ngày càng hoàn thiện hơn.
+ Xây dựng chính sách giá khép kín nhằm khuyến khích khách hàng
sử dụng kết hợp nhiều sản phẩm dịch vụ tại Ngân hàng Á Châu như: dịch
vụ thanh toán trong nước, dịch vụ thanh toán quốc tế, dịch vụ chi hộ
lương, dịch vụ ngân quỹ,…
+ Không ngừng nâng cao chất lượng phục vụ và dịch vụ ngân hàng.
Đây là biện pháp hiệu quả trong việc thu hút và sử dụng vốn của ngân
hàng, qua đó cũng nâng cao năng lực của ngân hàng. Chất lượng phục vụ
bao gồm nhiều lĩnh vực có liên quan đến khách hàng chẳng hạn như là:
thủ tục giấy tờ gọn nhẹ, thời gian xử lý nghiệp vụ nhanh chóng, tư vấn
cho khách hàng hiệu quả, phong cách, thái độ giao tiếp tốt để làm vừa
lòng khách hàng, nơi giao dịch sạch sẽ, thuận tiện,…
- Về chính sách sản phẩm tín dụng: sự đa dạng của sản phẩm tín dụng góp
phần nâng cao hiệu quả hoạt động nói chung của ngân hàng thương mại, vừa mở
rộng, đa dạng khách hàng, lĩnh vực đầu tư, mở rộng quy mô tín dụng sẽ góp
phần phân tán và hạn chế rủi ro tín dụng nếu hệ thống sản phẩm được thiết kế
chặt chẽ.
- Về chính sách đối với tài sản đảm bảo: tài sản đảm bảo là nguồn thu thứ
cấp để thu hồi vốn khi có rủi ro xảy ra, vì vậy cần phải có quy định cụ thể hơn
về việc định giá tài sản đảm bảo chẳng hạn như là việc xác định giá trị tài
SVTH: Nguyễn Văn Hiếu GVHD:TS. Nguyễn Trung Trực
50
sản đảm bảo cần khách quan, có khả năng chuyển nhượng, có đủ điều kiện
pháp lý và tính khả mại. Ngân hàng cần thường xuyên theo dõi tài sản đảm bảo,
nắm bắt thông tin về tài sản đảm bảo, nếu có biến động lớn thì cần xem xét
định giá lại tài sản. Đồng thời, cần thường xuyên thu thập thông tin về tài sản
cùng loại qua thị trường và trung tâm bán đấu giá để có cơ sở định giá. Ngoài
ra, ngân hàng cũng nên kết hợp với nhiều cơ quan ban ngành khác trong việc
xử lý tài sản đảm bảo và kết hợp các biện pháp bảo hiểm tài sản thế chấp mà
người thụ hưởng là ngân hàng.
3.2.2 Hoàn thiện và tuân thủ nghiêm ngặt quy trình cho vay
Quy trình cho vay đang được áp dụng tại Ngân hàng Á Châu được xây dựng
khá khoa học và chặt chẽ. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện từ khâu tiếp
nhận hồ sơ, thẩm định hồ sơ, quyết định cho vay và kiểm tra sử dụng vốn, thu
hồi vốn sau khi cho vay vẫn còn lỏng lẻo. Để quy trình này đạt được hiệu quả
thì cần phải thực hiện chặt chẽ ở các giai đoạn sau:
Giai đoạn kiểm tra hồ sơ thông tin khách hàng.
Việc kiểm tra các thông tin liên quan đến hồ sơ pháp lý, năng lực tài chính, năng
lực quản lý, uy tín tín dụng chủ yếu dựa trên hai nguồn thông tin là từ khách
hàng và từ thông tin nội bộ trên mạng của ngân hàng. Nhân viên tín dụng cần
phải tận dụng toàn bộ nguồn thông tin này để có được nhận định chính xác về
khách hàng vay.
Vì nguồn thông tin do chính khách hàng cung cấp có thể tính chính xác không
cao, đặc biệt trong trường hợp khách hàng cố ý làm sai nên để tránh gặp phải
rủi ro thông tin, ngân hàng cần có sự kết hợp với một số cơ quan ban ngành có
đủ chức năng để đối chiếu thông tin do khách hàng cung cấp (ví dụ: cơ quan
thuế,…) và áp dụng phương pháp phỏng vấn trực tiếp chủ doanh nghiệp,
khách hàng vay và một số đối tượng có liên quan, đồng thời sử dụng triệt để
nguồn thông tin từ trung tâm thông tin tín dụng của Ngân hàng Nhà nước (CIC)
để nắm bắt tính xác thực của thông tin.
Một rủi ro khác có thể xảy ra ở giai đoạn này là sự chủ quan hoặc cố ý đưa ra
nhận định chủ quan của cán bộ tín dụng trong việc nhận xét về năng lực tài
chính của khách hàng. Do đó, hiện nay Ngân hàng Á Châu đang áp dụng một
SVTH: Nguyễn Văn Hiếu GVHD:TS. Nguyễn Trung Trực
51
phần mềm chấm điểm để xếp loại doanh nghiệp và cá nhân vay vốn để có cơ sở
cho vay cũng như quyết định lãi suất. Tuy nhiên, hiện nay phần mềm này vẫn
chưa thực sự đạt được hiệu quả như mong muốn vì biểu chấm điểm cũng như
xử lý thông tin còn hẹp, cho ra những kết quả xếp loại chưa thực sự thuyết
phục. Hệ thống chấm điểm tín dụng, xếp loại doanh nghiệp, cá nhân vay vốn
này cần được cải tiến mở rộng thang điểm, tăng chỉ tiêu thông tin để đạt được
hiệu quả sử dụng cao hơn.
Giai đoạn thẩm định phương án vay vốn và khả năng trả nợ
Khi thẩm định phương án vay vốn, nhân viên tín dụng cần xem xét tính xác
thực của phần vốn tự có của khách hàng tham gia vào phương án, dự án xin
vay. Yêu cầu khách hàng chứng minh nguồn cụ thể của vốn tự có này vì đây
là một vấn đề rất quan trọng ảnh hưởng đến việc thực hiện phương án, dự án.
Vì nếu vốn tự có tham gia vào càng lớn thì doanh nghiệp sử dụng vốn sẽ hiệu
quả hơn, họ sẽ thận trọng hơn trong việc đầu tư vào kế hoạch kinh doanh sắp
tới. Để dự án mang lại hiệu quả và có nguồn trả nợ cho ngân hàng thì:
+ Tỷ lệ vốn tự có /vốn vay > 1
+ Lãi ròng sau thuế và khấu hao > Tổng nợ đến hạn phải trả
Ngoài ra, khi thẩm định phương án vay vốn, nhân viên tín dụng cần phải
đánh giá năng lực tài chính, khả năng sản suất kinh doanh của khách hàng
vay để xem xét hiệu quả vốn tín dụng. Quá trình này phải kết hợp với nguyên
nhân khách hàng vay, đánh giá được các phương diện: rủi ro do ngành, rủi ro
do kinh doanh,…và nên được thực hiện dựa trên các chỉ tiêu như: khả năng
sinh lời, khả năng khai thác và sử dụng tài sản, tình hình sử dụng nguồn vốn và
khả năng thanh toán.
Khi đánh giá khả năng trả nợ của khách hàng vay vốn, nhân viên tín dụng cần
phải nắm rõ nguồn trả nợ chính, tức là khả năng sinh lời của phương án xin vay
và các nguồn thu khác mà khách hàng cam kết trả nợ cho ngân hàng khi nguồn
trả nợ chính có sự cố, đồng thời xem xét kèm theo những rủi ro tiềm tàng có thể
mà bước đầu tín dụng chưa thẩm định được nhằm điều chỉnh thời hạn cho vay
và thu hồi nợ hợp lý. Có thể nói trong bất kỳ trường hợp nào thì nguồn vốn tự
có phải được coi là nguồn lý tưởng để trả nợ. Nhân viên tín dụng phải cố gắng
SVTH: Nguyễn Văn Hiếu GVHD:TS. Nguyễn Trung Trực
52
tránh quan điểm cho vay hoàn toàn dựa vào tài sản đảm bảo trực tiếp hoặc của
bên thứ ba bảo lãnh vì khi xử lý tài sản thế chấp để thu hồi nợ vay thì quá trình
này diễn ra lâu dài, mất nhiều thời gian và thiệt thòi luôn nghiêng về phía
người cho vay. Đồng thời, ngân hàng nên yêu cầu doanh nghiệp vay phải có
số liệu báo cáo hàng tháng, hàng quý về tình hình hoạt động kinh doanh với
những nguồn vốn vay của ngân hàng trong thời hạn đang vay vốn nhằm phát
hiện những thay đổi có chiều hướng xấu của doanh nghiệp để có biện pháp xử lý
kịp thời.
Ngoài ra, ngân hàng cũng có thể tăng cường thuê đội ngũ thẩm định chuyên
nghiệp trong những phương án xin vay lớn, mang tính kỹ thuật sâu để có thể
phân tích chính xác tính khả thi trước khi quyết định cho vay.
Giai đoạn quyết định cho vay
Trước khi cán bộ tín dụng đề xuất cho vay và lãnh đạo ngân hàng quyết
định cho vay thì cần phải tập hợp một số thông tin về thị trường, chính sách kinh
tế,… để có cái nhìn hệ thống về rủi ro có thể xảy ra trong một bối cảnh cụ thể
trước khi ra quyết định. Việc ra quyết định cho vay cần phải có sự kiểm tra kỹ
lưỡng thay vì kiểm tra sơ sài và quyết định theo đề nghị của cán bộ tín dụng thì
hiệu quả phòng ngừa rủi ro sẽ cao hơn.
Đối với những khoản vay phải thông qua Hội đồng tín dụng để xét duyệt
thì càng ẩn chứa rủi ro cao, hoạt động của Hội đồng tín dụng vẫn mang tính
hình thức, các thành viên không có đủ thời gian cần thiết để nghiên cứu hồ sơ
và đa phần vẫn quyết định theo đề nghị của cán bộ tín dụng trực tiếp xử lý
hồ sơ. Chính vì vậy, hoạt động của Hội đồng tín dụng cần quy định thời gian
nghiên cứu hồ sơ cụ thể và phải có ý kiến bằng văn bản của tất cả thành viên
hội đồng trước khi họp để ra quyết định.
Giai đoạn kiểm tra sử dụng vốn sau khi cho vay
Một khoản vay có hiệu quả sẽ phụ thuộc không ít vào việc kiểm tra tín dụng.
Ngay cả đối với các khoản vay tốt nhất cũng cần có một số kiểm tra nhất định,
định kỳ để đảm bảo nó đang hoạt động theo dự kiến, tình trạng của khoản vay
không xấu đi. Vì vậy, giai đoạn này mang ý nghĩa rất quan trọng trong việc
phòng ngừa rủi ro và giảm thiểu rủi ro trước khi nó xảy ra, gây hậu quả nặng
SVTH: Nguyễn Văn Hiếu GVHD:TS. Nguyễn Trung Trực
53
nề với phần vốn vay. Tuy nhiên, hiện nay công tác này vẫn còn được thực hiện
một cách đối phó cho đủ thủ tục quy định nên hiệu quả kiểm tra không cao. Các
vấn đề cần phải xem xét sau khi cho vay:
+ Nắm vững và theo dõi sát sao tình hình sử dụng vốn vay của khách hàng xem
việc sử dụng vốn vay có đúng mục đích hay không? Nêu rõ nguyên nhân gây
ra sai lệch.
+ Mô tả thực tế sử dụng vốn vay so với các chứng từ đã xuất trình hoặc dự
kiến ban đầu.
+ Ngân hàng phải quản lý được nguồn doanh thu của khách hàng. Trong hợp
đồng tín dụng phải thỏa thuận được với khách hàng việc chuyển doanh thu và
sử dụng các dịch vụ tại Ngân hàng Á Châu, qua đó vừa kiểm soát được nguồn
trả nợ, vừa tăng thêm phí dịch vụ thu được.
+ So sánh thực tế dự án so với dự kiến ban đầu: tình hình các yếu tố đầu vào, thị
trường tiêu thụ, tình hình cơ sở vật chất, sự hiện hữu và tình trạng của tài sản thế
chấp/cầm cố tại thời điểm kiểm tra.
+ Những thay đổi trong hoạt động kinh doanh, bộ máy quản lý, tình hình tài
chính của khách hàng (khách hàng doanh nghiệp) hoặc sự thay đổi về tình trạng
gia đình và nguồn thu nhập (khách hàng cá nhân). Đánh giá ảnh hưởng của các
thay đổi này đến khả năng trả nợ.
Việc kiểm tra tình hình sử dụng vốn sau khi cho vay cần phải được thực hiện
một cách nghiệm ngặt và cán bộ tín dụng cần phải thực hiện tốt giai đoạn này
trong quy trình để có thể cảm nhận được môi trường, hiệu quả công việc của
doanh nghiệp. Nếu có các dấu hiệu bất thường nào của khách hàng ảnh hưởng
đến khả năng thanh toán khoản vay thì cán bộ tín dụng phải có trách nhiệm báo
cáo kịp thời cho lãnh đạo để có hướng giải quyết kịp thời và thích hợp.
Ngoài việc trực tiếp kiểm tra tình hình sử dụng vốn vay, nên có một cơ chế kiểm
tra chéo trong giai đoạn này để bảo đảm tính khách quan trong kiểm tra, nếu
có điều kiện, có thể thành lập một bộ phận kiểm tra sử dụng vốn chuyên
biệt cho những món vay lớn, có tầm quan trọng đặc biệt để nhận diện rủi ro
ngay từ khi mới phát sinh.
Ngoài ra, khi có sự thay đổi về nhân sự trong việc chuyển giao hồ sơ từ cán bộ
SVTH: Nguyễn Văn Hiếu GVHD:TS. Nguyễn Trung Trực
54
tín dụng này sang cán bộ tín dụng khác thì cần phải quy định cụ thể trách
nhiệm bàn giao, nội dung bàn giao. Có thể quy định việc lập sổ nhật ký tín dụng
về các lần phát vay, thu nợ, biến động tài sản đảm bảo, tình hình kinh doanh và
tài chính để đảm bảo sự liên tục, thuận tiện trong việc theo dõi và chuyển giao
hồ sơ giữa các cán bộ tín dụng.
3.2.3 Thành lập bộ phận nghiên cứu, phân tích và dự báo kinh tế vĩ mô
Như đã trình bày ở các nội dung trước, một phần khá lớn rủi ro trong hoạt
động tín dụng xuất phát từ việc thiếu thông tin hoặc tiếp nhận thông tin không
chính xác từ khách hàng, xử lý thông tin thị trường còn sơ sài. Tất cả phần việc
trên hiện đều đặt trách nhiệm vào cán bộ tín dụng nên việc xảy ra thiếu sót và
xử lý sai lệch là điều khó tránh khỏi. Ngoài ra, hệ thống cung cấp thông tin tín
dụng của Ngân hàng Á Châu và của Ngân hàng Nhà nước đang hoạt động hiệu
quả chưa cao vì thông tin cung cấp chỉ thuần túy là những con số mà thiếu
những nhận định chuyên môn, những dự báo đáng tin cậy.
Để tránh được rủi ro từ nguyên nhân này, Ngân hàng Á Châu nên thành lập Bộ
phận nghiên cứu, phân tích và dự báo kinh tế vĩ mô, bộ phận này sẽ dựa trên tất
cả các kênh thông tin, các nguồn nghiên cứu và dự báo khác để làm định
hướng cho hoạt động tín dụng, chiến lược quản lý rủi ro tín dụng, chiến lược
khách hàng và chiến lược đầu tư vốn tín dụng của mình. Bộ phận này sẽ tiến
hành phân tích, đánh giá quy mô, cơ cấu và hiệu quả tín dụng của các ngành
kinh tế, thành phần kinh tế, địa bàn nông thôn và thành thị để trên cơ sở đó
ngân hàng có thể thực hiện các giải pháp mở rộng tín dụng an toàn - hiệu quả -
bền vững.
3.2.4 Nâng cao vai trò của công tác kiểm soát nội bộ ngân hàng
Công tác kiểm soát nội bộ trong hoạt động tín dụng là một công cụ vô
cùng quan trọng, thông qua hoạt động kiểm soát có thể phát hiện, ngăn ngừa và
chấn chỉnh những sai sót trong quá trình thực hiện nghiệp vụ tín dụng. Bên cạnh
đó, hoạt động kiểm soát cũng phát hiện, ngăn chặn những rủi ro đạo đức do cán
bộ tín dụng gây ra. Để nâng cao vai trò của công tác kiểm soát nhằm hạn chế
rủi ro tín dụng, Ngân hàng Á Châu cần thực hiện một số biện pháp sau:
- Tăng cường những cán bộ có trình độ, đã qua nghiệp vụ tín dụng để bổ
SVTH: Nguyễn Văn Hiếu GVHD:TS. Nguyễn Trung Trực
55
sung cho phòng kiểm soát. Và tiêu chuẩn đối với người làm công tác kiểm toán
nội bộ cần phải có là: có phẩm chất trung thực, ý thức chấp hành pháp luật và sự
nhìn nhận khách quan; có kiến thức, hiểu biết chung về pháp luật, về quản trị
kinh doanh và các nghiệp vụ ngân hàng; có khả năng thu thập, phân tích, đánh
giá và tổng hợp thông tin; có kiến thức, kỹ năng về kiểm toán nội bộ; và có
kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực ngân hàng tối thiểu là 02 năm.
- Trong quá trình kiểm tra hoạt động tín dụng, có thể tăng cường cán
bộ làm trực tiếp từ bộ phận tín dụng hoặc thẩm định và quản lý tín dụng cùng
phối hợp kiểm tra.
- Thường xuyên đào tạo, nâng cao trình độ nghiệp vụ, luật pháp cho cán
bộ phòng kiểm soát. Vì hiện nay, có những cán bộ thực hiện kiểm tra mà chưa
hề được đào tạo hoặc chưa có kinh nghiệm làm tín dụng. Trong đó, phải đào
tạo đạo đức nghề nghiệp để cán bộ kiểm toán nội bộ trong quá trình tác
nghiệp phải thực hiện vô tư, tránh tình trạng cả nể và chưa thực sự góp ý thẳng.
- Cần quy định trách nhiệm đối với cán bộ kiểm soát, có chế độ khuyến
khích thưởng phạt để nâng cao tinh thần trách nhiệm trong hoạt động kiểm soát.
- Không ngừng hoàn thiện và đổi mới phương pháp kiểm tra, áp dụng linh
hoạt các biện pháp kiểm tra tùy thuộc vào từng thời điểm, từng đối tượng và
mục đích của kiểm tra.
- Bên cạnh đó, hệ thống kiểm soát nội bộ cần được thường xuyên tự
đánh giá bởi vì việc này sẽ có tác dụng phòng ngừa rủi ro và hỗ trợ đắc lực
cho công tác quản lý rủi ro của ngân hàng.
3.2.5 Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực
Yếu tố con người là yếu tố quan trọng nhất quyết định đến sự thành bại của
bất cứ hoạt động nào trên mọi lĩnh vực. Đối với hoạt động tín dụng thì yếu tố
con người lại càng đóng một vai trò quan trọng, nó quyết định đến chất lượng
tín dụng, chất lượng dịch vụ và hình ảnh của ngân hàng và từ đó quyết định đến
hiệu quả tín dụng của ngân hàng. Vì vậy, giải pháp nâng cao chất lượng nguồn
nhân lực được đưa ra tập trung vào một số nội dung sau:
Ngân hàng Á Châu cần quan tâm đúng mức việc đào tạo từ cơ bản đến chuyên
sâu về từng nghiệp vụ cụ thể, từng đối tượng khách hàng có đặc điểm đặc thù
SVTH: Nguyễn Văn Hiếu GVHD:TS. Nguyễn Trung Trực
56
về sản xuất kinh doanh cụ thể. Tổ chức các buổi hội thảo chuyên đề trao đổi các
bài học kinh nghiệm liên quan đến tín dụng. Cập nhật kiến thức nghiệp vụ và
tập huấn các quy định pháp luật mới. Ngoài ra, cần tổ chức đội ngũ giảng dạy
là các chuyên gia bên ngoài, các cán bộ chuyên viên tín dụng có kinh nghiệm
của ngân hàng, biên soạn và cập nhật giáo trình giảng dạy mang tính thực
tiễn, trang bị tốt cơ sở vật chất, phương tiện giảng dạy, tổ chức kiểm tra
nghiêm túc, khuyến khích tinh thần học tập bằng cơ chế khen thưởng đề bạt.
Hiện nay, thực tế cho thấy cường độ làm việc của cán bộ tín dụng trong thời
gian qua là khá căng thẳng, thậm chí việc làm thêm ngoài giờ cũng khá phổ
biến. Và điều này đã dẫn đến những hạn chế các hoạt động tiếp xúc với khách
hàng, kiểm tra và kiểm soát các khoản cho vay. Vì vậy, để đảm bảo an toàn tín
dụng, đủ nhân lực để đón bắt các cơ hội kinh doanh mới thì việc tăng cường cả
về số lượng và chất lượng sẽ giúp cho ngân hàng đảm bảo nhịp độ tăng trưởng
tín dụng đồng thời đảm bảo được chất lượng tín dụng.
Ngân hàng cũng cần phải chú trọng nhiều hơn, đòi hỏi cao hơn và có thái độ rõ
ràng hơn đối với cán bộ tín dụng nhằm để hạn chế rủi ro trong cho vay như là:
- Về năng lực công tác: đòi hỏi những cán bộ có liên quan đến hoạt
động cho vay phải thường xuyên nghiên cứu, học tập, nắm vững, thực hiện đúng
các quy định hiện hành và phải không ngừng nâng cao năng lực công tác, nhất
là khả năng phát hiện, ngăn chặn những thủ đoạn lợi dụng khách hàng.
- Về phẩm chất đạo đức, ý thức trách nhiệm: yêu cầu mỗi cán bộ ngân
hàng phải luôn tu dưỡng về phẩm chất đạo đức, nêu cao ý thức trách nhiệm.
Cán bộ ở cương vị càng cao thì càng phải gương mẫu.
Và ngân hàng cần phải có chế độ đãi ngộ, khen thưởng hợp lý, công bằng: đối
với cán bộ có thành tích xuất sắc thì nên được biểu dương, khen thưởng cả về
mặt vật chất lẫn tinh thần tương xứng với kết quả mà họ mang lại, kể cả
việc nâng lương trước thời hạn hoặc đề bạt lên vị trí cao hơn; đối với cán bộ có
sai phạm thì tùy theo mức độ mà có thể giáo dục thuyết phục hoặc xử lý kỷ
luật. Có như vậy thì kỷ cương trong hoạt động tín dụng, uy tín của ngân hàng
sẽ ngày càng được nâng cao và chất lượng tín dụng chắc chắn sẽ được cải thiện
đáng kể.
SVTH: Nguyễn Văn Hiếu GVHD:TS. Nguyễn Trung Trực
57
Ngoài ra, ngân hàng phải thường xuyên liên kết, tổ chức các khóa đào tạo về
chuyên môn nghiệp vụ để nâng cao trình độ. Nếu chưa gửi người đi đào tạo kịp
thời thì có thể đào tạo tại chỗ, các giảng viên là các lãnh đạo phòng hay các
chuyên viên có kinh nghiệm. Và ngân hàng cũng cần mở các lớp học bồi
dưỡng về ngoại ngữ nhằm rèn luyện và nâng cao khả năng ngoại ngữ cho
nhân viên để phục vụ cho nhóm khách hàng có vốn đầu tư nước ngoài.
Đồng thời, ngân hàng không thể bỏ qua việc xây dựng chính sách đãi ngộ nhân
sự, thực hiện cơ chế tài chính thông thoáng nhằm thu hút được nhân tài và duy
trì đủ nhân lực chất lượng có thể đảm trách các hoạt động tín dụng của ngân
hàng. Vì việc tăng trưởng tín dụng hàng ngày không đồng bộ với số lượng và
chất lượng của cán bộ tín dụng phụ trách nên dễ dẫn đến những rủi ro tiềm ẩn
trong hoạt động tín dụng. Số lượng cán bộ tín dụng có kinh nghiệm hiện nay tại
các chi nhánh, phòng giao dịch của Ngân hàng Á Châu luôn thiếu, trong khi đó
các ngân hàng mới thành lập lại thu hút nhân sự với chính sách đãi ngộ tốt hơn
đã dẫn đến tình trạng “chảy máu chất xám” nhất là trong tình hình khan hiếm
nhân lực trong ngành tài chính ngân hàng như hiện nay. Đứng trước tình hình
như vậy, việc xây dựng chính sách đãi ngộ để thu hút nhân sự là vấn đề bức
thiết và cấp bách.
3.3 Một số kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước và Chính Phủ
3.3.1 Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước
3.3.1.1 Nâng cao chất lượng quản lý, điều hành
Nâng cao vai trò định hướng trong quản lý và tư vấn cho các ngân hàng
thương mại thông qua việc thường xuyên tổng hợp, phân tích thông tin thị
trường, đưa ra các nhận định và dự báo khách quan, mang tính khoa học, đặc
biệt là liên quan đến hoạt động tín dụng để các ngân hàng thương mại có cơ sở
tham khảo, định hướng trong việc hoạch định chính sách tín dụng của mình sao
cho vừa đảm bảo phát triển hợp lý, vừa phòng ngừa được rủi ro.
Tiếp tục hoàn thiện quy chế cho vay, đảm bảo tiền vay trên cơ sở bảo đảm an
toàn cho hoạt động tín dụng, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các ngân hàng
thương mại, quy định chặt chẽ về trách nhiệm của các ngân hàng thương mại về
việc tuân thủ quy chế cho vay và bảo đảm tiền vay, hạn chế bớt các thủ tục
SVTH: Nguyễn Văn Hiếu GVHD:TS. Nguyễn Trung Trực
58
pháp lý phức tạp, gây khó khăn cho các ngân hàng thương mại.
Ngân hàng Nhà nước cần phối hợp với các bộ ngành có liên quan trong quá
trình xử lý nợ xấu, tập trung tháo gở những khó khăn vướng mắc trong thủ tục
phát mãi tài sản. Nên có những hướng dẫn cụ thể về trình tự, thủ tục, trách
nhiệm của Tổ chức Tín dụng, của cơ quan Công an, của Chính quyền cơ sở, của
Sở Tài nguyên Môi trường làm cơ sở pháp lý để đi đến ban hành thông tư liên
ngành hướng dẫn thêm nhằm nâng cao hiệu quả công tác phối hợp đẩy nhanh
tiến độ, cụ thể hóa từng công việc trong thi hành án.
Nghiên cứu, ban hành các quy định cụ thể để các ngân hàng thương mại áp dụng
chuẩn xác, kịp thời các công cụ bảo hiểm cho hoạt động tín dụng như: bảo
hiểm tiền vay, quyền chọn và các công cụ tài chính phái sinh khác. Đồng
thời, tổ chức đào tạo, hướng dẫn các nghiệp vụ trên để giúp các ngân hàng
thương mại vừa đa dạng hóa các sản phẩm tín dụng, vừa phòng ngừa và phân
tán rủi ro trong hoạt động tín dụng.
3.3.1.2 Tăng cường công tác thanh tra, kiểm soát
Thực hiện thường xuyên công tác thanh tra, kiểm soát dưới nhiều hình thức
để kịp thời phát hiện và ngăn chặn những vi phạm tiêu cực trong hoạt động tín
dụng nhằm đưa hoạt động tín dụng của ngân hàng vào đúng quỹ đạo luật pháp.
Chương trình thanh tra cần được xây dựng chi tiết, khoa học, thông tin được thu
thập cần phân tích kỹ lưỡng, tránh mang tính hình thức, nội dung thanh tra
nên được cải tiến sao cho chương trình thanh tra đảm bảo kiểm soát được ngân
hàng thương mại, thể hiện được vai trò của mình là cảnh báo, ngăn chặn và
phòng ngừa rủi ro và không gây ảnh hưởng đến các hoạt động của các ngân hàng
thương mại.
Cần xây dựng phương án bổ sung hoặc hoán đổi cán bộ thanh tra giữa các chi
nhánh Ngân hàng Nhà nước để đảm bảo tính khách quan và tạo môi trường hoạt
động đa dạng cho cán bộ thanh tra, kiểm tra trau dồi nghiệp vụ.
Cần phải xây dựng đội ngũ thanh tra, giám sát chuẩn về nghiệp vụ ngân hàng,
nghiệp vụ kiểm tra, có phẩm chất đạo đức tốt, được cập nhật thông tin về
chính sách, pháp luật, thị trường để một mặt thực hiện công tác thanh tra, giám
sát hoạt động của các ngân hàng thương mại, mặt khác có thể đưa ra các nhận
SVTH: Nguyễn Văn Hiếu GVHD:TS. Nguyễn Trung Trực
59
định, kết luận giúp ngân hàng thương mại nâng cao hiệu quả hoạt động.
Ngân hàng Nhà nước phải theo dõi chặt chẽ việc sửa đổi, bổ sung những kiến
nghị của Thanh tra Ngân hàng Nhà nước nhằm đảm bảo hiệu lực và hiệu quả
của công tác thanh tra.
Hiện nay hoạt động thanh tra ngân hàng của Ngân hàng Nhà nước chủ yếu là
kiểm tra tính tuân thủ pháp luật trong hoạt động của ngân hàng và đánh giá về sự
an toàn của ngân hàng thương mại. Về việc đánh giá hệ thống kiểm soát rủi ro
của các ngân hàng thương mại thì Thanh tra Ngân hàng Nhà nước chưa thực
hiện việc này một cách có hệ thống, chưa có tiêu chí để thực hiện việc đánh giá
này và chưa thực sự đánh giá toàn diện, kiến nghị cụ thể về hệ thống kiểm soát
rủi ro của các ngân hàng thương mại qua các cuộc thanh tra. Vì vậy, để thanh
tra Ngân hàng Nhà nước thực hiện được vai trò đánh giá hệ thống kiểm soát
rủi ro của ngân hàng thương mại, cần phải xây dựng tiêu chí cụ thể về đánh giá
rủi ro khi thực hiện thanh tra, nội dung hoạt động ngoài thanh tra tuân thủ cần
có sự giám sát, theo dõi rủi ro và tiến tới xây dựng hệ thống giám sát từ xa
của Thanh tra ngân hàng thông qua mạng thông tin trực tuyến với các ngân
hàng thương mại. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi công nghệ cao và quy chế
nghiêm ngặt về bảo mật thông tin để bảo vệ bí mật kinh doanh của các ngân
hàng thương mại.
3.3.1.3 Nâng cao chất lượng của Trung tâm thông tin tín dụng (CIC)
Một trong những bộ phận được ngân hàng thương mại sử dụng là Trung tâm
thông tin tín dụng (mạng CIC). Và một trong những điều kiện cần thiết để thực
hiện quản trị rủi ro tốt là hệ thống thông tin phải đầy đủ, cập nhật, chính xác.
Chất lượng thông tin càng cao thì rủi ro trong kinh doanh tín dụng của các Tổ
chức Tín dụng càng giảm. Vì vậy, việc hoàn thiện hoạt động của Trung tâm
thông tin tín dụng là rất cần thiết chẳng hạn như là: thông tin tín dụng phải bao
hàm tất cả các thông tin về tình hình vay vốn của khách hàng tại các Tổ chức
Tín dụng, phải có sự phân tích thông tin tổng hợp về khách hàng để lưu ý các
ngân hàng thương mại. Bên cạnh đó, cần chú trọng đổi mới và hiện đại hóa các
trang thiết bị, thiết lập hệ thống sao cho việc thu thập cũng như cung cấp thông
tin tín dụng được thông suốt, kịp thời.
SVTH: Nguyễn Văn Hiếu GVHD:TS. Nguyễn Trung Trực
60
Ngoài ra, Ngân hàng Nhà nước cần phải có chính sách tuyển chọn và đào tạo
cán bộ làm công tác quản lý mạng CIC không chỉ am hiểu về công nghệ thông
tin như khai thác thông tin qua mạng và các công cụ hỗ trợ khác mà còn phải có
khả năng thu thập thông tin, phân tích, tổng hợp và đưa ra những nhận định,
cảnh báo thích hợp thay vì những con số báo cáo thống kê khô khan cho các
ngân thương mại tham khảo.
Hiện nay, các ngân hàng chưa có sự hợp tác tích cực với CIC chủ yếu là do
muốn giữ bí mật thông tin về khách hàng để cạnh tranh. Vì vậy, Ngân hàng Nhà
nước nên có những biện pháp thích hợp để các ngân hàng nhận thức đúng đắn
về quyền lợi và nghĩa vụ trong việc báo cáo và khai thác thông tin tín dụng từ
CIC nhằm góp phần ngăn ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng. Ngân hàng Nhà
nước cần phải có biện pháp khuyến khích và đi dần đến quy định bắt buộc các
ngân hàng thương mại hợp tác, cung cấp thông tin một cách đầy đủ cho trung
tâm. Thanh tra Ngân hàng Nhà nước nên kiểm tra việc báo cáo, khai thác thông
tin của các ngân hàng, đồng thời có biện pháp xử lý kiên quyết, kịp thời đối với
những ngân hàng vi phạm chế độ báo cáo thông tin tín dụng như: báo cáo thiếu,
báo cáo thông tin sai lệch. Đồng thời, Ngân hàng Nhà nước cần phải có biện
pháp khuyến khích các ngân hàng sử dụng thông tin tín dụng từ CIC như là một
tài liệu bắt buộc phải có trong quá trình thẩm định cho vay.
3.3.2 Kiến nghị đối với Chính phủ
Trong việc hoạch định chính sách, cần cân đối một cách thích hợp giữa các
mục tiêu đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế, ổn định tiền tệ và sự phát triển bền
vững của hệ thống ngân hàng thương mại, tránh tình trạng thắt chặt hoặc thả
lỏng quá mức, thay đổi định hướng quá đột ngột gây ảnh hưởng đến hoạt
động của ngân hàng thương mại.
Tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật cũng là một đòi hỏi cấp bách. Nhà nước
phải không ngừng tạo ra môi trường pháp lý lành mạnh để khuyến khích sản
xuất kinh doanh, tạo hành lang pháp lý vững chắc để các thành phần kinh tế
yên tâm bỏ vốn ra đầu tư. Bên cạnh đó, Nhà nước cũng cần tiếp tục hoàn thiện,
đổi mới môi trường kinh tế, coi đó là giải pháp tổng thể và cơ bản nhất trong
quá trình đổi mới mọi lĩnh vực kinh doanh nói chung và lĩnh vực kinh doanh
SVTH: Nguyễn Văn Hiếu GVHD:TS. Nguyễn Trung Trực
61
tiền tệ nói riêng, chẳng hạn như:
- Trong việc ban hành và thực hiện các cơ chế chính sách pháp luật cần nắm bắt
nhanh và kịp thời mọi sự phát triển của nền kinh tế xã hội, cần phải thu thập ý
kiến đầy đủ, khách quan từ các cơ quan ban ngành, doanh nghiệp để đảm bảo
việc thực thi được chính xác, hiệu quả, công bằng và phù hợp với điều kiện thực
tế;
- Hoàn thiện hơn nữa các quy định pháp lý liên quan đến đảm bảo tiền vay, làm
thế nào để trong trường hợp ngân hàng đã thực hiện đúng các quy định về thế
chấp, cầm cố tài sản khi cho vay thì khi xử lý nợ, ngân hàng được toàn quyền
trong việc thanh lý tài sản nhận làm đảm bảo đó để thu nợ nhằm khắc phục các
khó khăn về quy trình, thủ tục và thời gian xử lý tài sản đảm bảo thu hồi vốn vay
như hiện nay;
- Thúc đẩy thị trường tài chính, trước hết là thị trường liên ngân hàng và thị
trường tiền tệ nhằm xác định khuôn khổ hoạt động của các ngân hàng, tạo thêm
nhiều cơ hội đầu tư nhằm phân tán rủi ro, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn và
đa dạng hóa các công cụ thanh toán nhằm giảm thiểu rủi ro trong hoạt động ngân
h àng.
- Hoàn thiện cơ sở hạ tầng kỹ thuật như hệ thống thông tin, kiểm toán, kế toán
theo chuẩn mực quốc tế,…để thúc đẩy nền kinh tế phát triển ổn định, tạo điều
kiện cho hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp nói chung và
ngân hàng thương mại nói riêng phát triển an toàn, bền vững và hội nhập quốc
tế.
SVTH: Nguyễn Văn Hiếu GVHD:TS. Nguyễn Trung Trực
62
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- Quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu (ACB ).pdf