Đề tài Rèn luyện kỹ năng thực hành cho học sinh thông qua việc dạy học các bài thực hành Tin học 11 THPT

¸c kü n¨ng c¬ b¶n trong häc tËp vµ nghiªn cøu Tin häc mµ cßn lµ c«ng cô ®Ó c¸c em øng dông Tin häc vµo cuéc sèng. 1. Néi dung ch­¬ng tr×nh c¸c bµi thùc hµnh líp 11 1.1 Néi dung Ch­¬ng tr×nh Tin häc líp 11 THPT bao gåm 8 bµi thùc hµnh: Bµi tËp vµ thùc hµnh 1: Giíi thiÖu mét ch­¬ng tr×nh Pascal hoµn chØnh ®¬n gi¶n. Lµm quen víi mét sè dÞch vô c¬ b¶n cña Turbo Pascal hoÆc Free Pascal trong viÖc so¹n th¶o, l­u tr÷, dÞch vµ thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh. Bµi tËp vµ thùc hµnh 2: X©y dùng ch­¬ng tr×nh cã sö dông cÊu tróc rÏ nh¸nh. Lµm quen víi viÖc hiÖu chØnh ch­¬ng tr×nh. Bµi tËp vµ thùc hµnh 3: N©ng cao kü n¨ng sö dông mét sè c©u lÖnh vµ mét sè kiÓu d÷ liÖu th«ng qua viÖc t×m hiÓu, ch¹y thö c¸c ch­¬ng tr×nh cã s½n. Gi¶i mét sè bµi to¸n tÝnh to¸n, t×m kiÕm ®¬n gi¶n trªn m¸y tÝnh. Bµi tËp vµ thùc hµnh 4: NhËn xÐt, ph©n tÝch, ®Ò xuÊt thuËt to¸n gi¶i bµi to¸n sao cho ch­¬ng tr×nh ch¹y nhanh h¬n. Lµm quen víi d÷ liÖu cã cÊu tróc vµ bµi to¸n s¾p xÕp. Bµi tËp vµ thùc hµnh 5: Lµm quen víi viÖc t×m kiÕm, thay thÕ vµ biÕn ®æi x©u. Bµi tËp vµ thùc hµnh 6: RÌn luyÖn c¸c thao t¸c xö lÝ x©u, kü n¨ng t¹o hiÖu øng ch÷ ch¹y trªn mµn h×nh. N©ng cao kü n¨ng viÕt, sö dông ch­¬ng tr×nh con. Bµi tËp vµ thùc hµnh 7: N©ng cao kü n¨ng viÕt, sö dông ch­¬ng tr×nh con BiÕt c¸ch viÕt mét ch­¬ng tr×nh cã cÊu tróc ®Ó gi¶i mét bµi to¸n trªn m¸y tÝnh. Bµi tËp vµ thùc hµnh 8: Giíi thiÖu mét sè ch­¬ng tr×nh ®Ó häc sinh thÊy ®­îc kh¶ n¨ng ®å ho¹ cña Pascal. 1.2 Yªu cÇu C¸c bµi tËp vµ thùc hµnh ®­îc x©y dùng cã hÖ thèng; c¸c yªu cÇu cô thÓ vÒ thùc hµnh kh¸ ®a d¹ng nh­ng ®Òu xoay quanh träng t©m: vËn dông kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ thuËt to¸n, c¸c cÊu tróc d÷ liÖu, ng«n ng÷ lËp tr×nh bËc cao, kü n¨ng lËp tr×nh cho yªu cÇu tæng thÓ lµ gi¶i quyÕt bµi to¸n trªn m¸y tÝnh. 2. Quy tr×nh rÌn luyÖn kü n¨ng C¸c kü n¨ng thùc hµnh Tin häc ®­îc h×nh thµnh qua 4 b­íc: 2.1 T×m hiÓu néi dung bµi to¸n T×m hiÓu néi dung bµi to¸n hay nãi chÝnh x¸c h¬n lµ ta ®i x¸c ®Þnh bµi to¸n. Mçi bµi to¸n ®­îc ®Æc t¶ bëi hai thµnh phÇn: Input vµ output. ViÖc x¸c ®Þnh bµi to¸n chÝnh lµ x¸c ®Þnh râ hai thµnh phÇn nµy vµ mèi quan hÖ gi÷a chóng. C¸c th«ng tin ®ã cÇn ®­îc nghiªn cøu cÈn thËn ®Ó cã thÓ lùa chän thuËt to¸n, c¸ch thÓ hiÖn c¸c ®¹i l­îng ®· cho, c¸c ®¹i l­îng ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh gi¶i bµi to¸n vµ ng«n ng÷ lËp tr×nh thÝch hîp. VÝ dô: §èi víi bµi to¸n: T¹o m¶ng A gåm n (n<=100) sè nguyªn, mçi sè cã trÞ tuyÖt ®èi kh«ng v­ît qu¸ 300. TÝnh tæng c¸c phÇn tö cña m¶ng lµ béi sè cña mét sè nguyªn k cho tr­íc. §èi víi bµi to¸n nµy, gi¸o viªn cÇn h­íng dÉn häc sinh x¸c ®Þnh ®­îc Input, Output cña bµi to¸n, c¸ch thÓ hiÖn c¸c ®¹i l­îng ®· cho, c¸c ®¹i l­îng ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh gi¶i bµi to¸n nh­ sau: Input: M¶ng A gåm n phÇn tö Output: Tæng c¸c phÇn tö cña m¶ng chia hÕt cho k ThÓ hiÖn c¸c ®¹i l­îng ®· cho: N lµ sè phÇn tö cña m¶ng vµ n<=100 nªn ta khai b¸o kiÓu d÷ liÖu cña n lµ Byte. Mçi phÇn tö cña m¶ng lµ kiÓu sè nguyªn vµ cã gi¸ trÞ tuyÖt ®èi nhá h¬n 300 v× vËy ta khai b¸o kiÓu d÷ liÖu cña m¶ng lµ Integer. C¸c ®¹i l­îng ph¸t sinh §Ó tham chiÕu ®Õn tõng phÇn tö cña m¶ng ta cÇn khai b¸o thªm biÕn i. §Ó tÝnh tæng c¸c phÇn tö cña m¶ng lµ béi sè cña mét sè nguyªn k cho tr­íc ta khai b¸o biÕn Tong kiÓu Integer vµ ph¶i g¸n gi¸ trÞ ban ®Çu (g¸n b»ng 0) tr­íc khi sö dông. 2.2 X©y dùng thuËt gi¶i Dùa vµo c¸c th«ng tin ®· x¸c ®Þnh ®­îc vÒ bµi to¸n ®Ó lùa chän hoÆc thiÕt kÕ thuËt to¸n. §©y lµ b­íc quan träng nhÊt ®Ó gi¶i mét bµi to¸n. ë b­íc nµy ta cã thÓ h­íng dÉn hoÆc yªu cÇu häc sinh viÕt thuËt gi¶i b»ng l­u ®å khèi hoÆc ng«n ng÷ pháng tr×nh. Tøc lµ x©y dùng d·y c¸c t¸c ®éng ®Ó cho m¸y tÝnh cã thÓ thùc hiÖn trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh nh»m ®¹t ®­îc mét kÕt qu¶ x¸c ®Þnh. Còng cã thÓ cho häc sinh biÕt ®­îc nhiÒu thuËt gi¶i gi¶i quyÕt cïng mét bµi to¸n, sau ®ã yªu cÇu häc sinh chän xem trong sè c¸c thuËt gi¶i ®ã thuËt gi¶i nµo tèt nhÊt. VÝ dô: Bµi to¸n: NhËp vµo tõ bµn phÝm mét x©u. Thay thÕ tÊt c¶ c¸c côm kÝ tù “anh” b»ng côm kÝ tù “em”. §èi víi bµi to¸n nµy häc sinh cã thÓ x©y dùng thuËt gi¶i b»ng ng«n ng÷ pháng tr×nh nh­ sau: THUATGIAI XULIXAU; BIEN S: String; vt: Byte; BATDAU {NhËp x©u S} KHI vÞ trÝ x©u con “anh” trong x©u S 0 LAM BATDAU - T×m vÞ trÝ b¾t ®Çu cña x©u “anh” - Xãa x©u “anh” võa t×m thÊy - ChÌn x©u “em” vµo x©u S t¹i vÞ trÝ tr­íc ®©y xuÊt hiÖn x©u “anh” KETTHUC; {In x©u S} KETTHUC. 2.3 Thùc hiÖn x©y dùng ch­¬ng tr×nh X©y dùng ch­¬ng tr×nh hay cßn ®­îc gäi lµ lËp tr×nh. LËp tr×nh lµ dïng mét ng«n ng÷ m¸y tÝnh cô thÓ ®Ó diÔn t¶ thuËt to¸n, cÊu tróc d÷ liÖu thµnh c¸c c©u lÖnh ®Ó m¸y tÝnh cã thÓ thùc hiÖn ®­îc vµ gi¶i quyÕt ®óng bµi to¸n mµ ng­êi lËp tr×nh mong muèn. ë b­íc nµy gi¸o viªn cã thÓ yªu cÇu häc sinh x©y dùng ch­¬ng tr×nh b»ng c¸ch tinh chÕ tõng b­íc. §©y lµ ph­¬ng ph¸p cã hÖ thèng gióp häc sinh ph©n tÝch c¸c thuËt to¸n vµ c¬ së d÷ liÖu ®Ó tõ ®ã viÕt thµnh ch­¬ng tr×nh. Ban ®Çu ch­¬ng tr×nh ®­îc viÕt b»ng nh÷ng c©u lêi tù nhiªn thÓ hiÖn sù ph©n tÝch tæng thÓ. ë tõng b­íc sau c¸c c©u lêi ®­îc ph©n tÝch chi tiÕt h¬n thµnh nh÷ng c©u lêi kh¸c t­¬ng øng víi sù ph©n tÝch c«ng viÖc thµnh nh÷ng c«ng viÖc nhá h¬n. Mçi c©u lêi ®ã lµ sù ®Æc t¶ c«ng viÖc. Sù tinh chÕ ®­îc h­íng vÒ phÝa ng«n ng÷ lËp tr×nh mµ ta sÏ dïng nghÜa lµ cµng ë nh÷ng b­íc sau c¸c c©u lêi tù nhiªn cµng ®­îc thay b»ng c¸c c©u lêi cña ng«n ng÷ lËp tr×nh. VÝ dô: Tõ thuËt to¸n x©y dùng ®­îc ë môc 2.3 gi¸o viªn h­íng dÉn vµ yªu cÇu häc sinh chi tiÕt hãa b»ng c¸c c©u lÖnh ®Ó cã ®­îc ch­¬ng tr×nh hoµn chØnh nh­ sau: Program XULIXAU; Var S: String; vt: Byte; Begin Write(‘Moi nhap mot xau:’); Readln(S); While Pos(‘anh’, s)0 do Begin Vt:= Pos(‘anh’, s); Delete(s, vt, 3); Insert(‘em’, s, vt); End; Write(s); Readln; End. 2.4 Thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh (ch¹y ch­¬ng tr×nh) §Ó t¹o ®iÒu kiÖn vËn dông tri thøc khoa häc Tin häc vµo thùc tÕ cÇn tr¸nh t×nh tr¹ng häc sinh chØ dõng l¹i ë ph­¬ng h­íng x©y dùng gi¶i thuËt mµ kh«ng trùc tiÕp sö dông c¸c ng«n ng÷ lËp tr×nh ®Ó m· hãa vµ thùc hµnh kiÓm thö l¹i ch­¬ng tr×nh trªn m¸y. T×nh tr¹ng nµy sÏ cã t¸c h¹i kh«ng nhá ®èi víi häc sinh trong häc tËp hiÖn t¹i còng nh­ trong cuéc sèng sau nµy. Mét ch­¬ng tr×nh viÕt xong ch­a ch¾c ®· ch¹y ®­îc trªn m¸y; kü n¨ng t×m lçi, söa lçi, ®iÒu chØnh viÕt l¹i ch­¬ng tr×nh còng lµ mét kü n¨ng quan träng trong lËp tr×nh. Khi ch­¬ng tr×nh kh«ng ch¹y ®­îc hoÆc ch¹y cho kÕt qu¶ sai lµ cã lçi vÒ thuËt to¸n hoÆc lçi tr×nh tù hoÆc lçi có ph¸p. Häc sinh cÇn ph¸t hiÖn ®­îc vµ söa ®­îc c¸c lçi ®Ó cã ch­¬ng tr×nh ch¹y ®óng. Trong b­íc nµy gi¸o viªn nªn yªu cÇu häc sinh x©y dùng c¸c bé Test nh»m kiÓm tra tÝnh ®óng ®¾n cña ch­¬ng tr×nh; theo dâi vµ ®¸nh gi¸ ch­¬ng tr×nh cña häc sinh C¸c b­íc cña bµi thùc hµnh Bµi thùc hµnh ®­îc sö dông trong kh©u hoµn thiÖn kiÕn thøc vµ rÌn luyÖn kü n¨ng thùc hµnh cho häc sinh. §Ó viÖc rÌn luyÖn cã hiÖu qu¶ gi¸o viªn cÇn n¾m ch¾c c¸c b­íc tiÕn hµnh bµi thùc hµnh. Quy tr×nh mét bµi thùc hµnh gåm 5 b­íc B­íc 1: X¸c ®Þnh nhiÖm vô nhËn thøc Môc ®Ých cña b­íc nµy lµ gióp häc sinh x¸c ®Þnh ®­îc môc ®Ých, yªu cÇu, nhiÖm vô nhËn thøc cña m×nh ®èi víi bµi thùc hµnh, ®ång thêi t¹o cho häc sinh t©m lÝ, ý thøc chuÈn bÞ s½n sµng cho giê häc. Yªu cÇu ®¹t ®­îc lµ gi¸o viªn gióp häc sinh x¸c ®Þnh môc tiªu cô thÓ cña tõng bµi thùc hµnh: môc tiªu kiÕn thøc, môc tiªu kü n¨ng, môc tiªu gi¸o dôc trong ®ã môc tiªu kü n¨ng lµ quan träng. B­íc nµy gi¸o viªn cã thÓ thùc hiÖn b»ng c¸ch hái ®¸p häc sinh qua ®ã nªu lªn môc tiªu cña bµi. B­íc 2: KiÓm tra sù chuÈn bÞ cña häc sinh KiÓm tra sù chuÈn bÞ vÒ lÝ thuyÕt Gi¸o viªn thùc hiÖn b»ng c¸ch hái ®¸p nh÷ng kiÕn thøc liªn quan ®Õn néi dung cña bµi thùc hµnh, sau ®ã bæ sung thªm c¸c kiÕn thøc kh¸c. KiÓm tra sù chuÈn bÞ vÒ c¸c bµi tËp trong bµi thùc hµnh. B­íc 3: Tæ chøc thùc hµnh Gi¸o viªn chia nhãm thùc hµnh tõ 2- 4 em/ m¸y. Trong mçi nhãm cã Ýt nhÊt mét häc sinh kh¸ ®Ó gióp ®ì c¸c b¹n trong nhãm, ph©n c«ng nhãm tr­ëng. Giíi thiÖu bµi tËp cña bµi thùc hµnh vµ h­íng dÉn häc sinh x¸c ®Þnh néi dung bµi to¸n, x©y dùng thuËt gi¶i. Yªu cÇu c¸c nhãm so¹n ch­¬ng tr×nh hoµn chØnh vµo m¸y B­íc 4: Häc sinh ®éc lËp suy nghÜ ®Ó hoµn thiÖn ch­¬ng tr×nh Häc sinh tù hoµn thiÖn ch­¬ng tr×nh theo thuËt gi¶i ®· ®­îc x©y dùng Ch¹y thö trªn m¸y ®Ó nghiªn cøu thuËt gi¶i B­íc 5: B¸o c¸o kÕt qu¶, rót ra kÕt luËn, ®¸nh gi¸ Gi¸o viªn cho ®¹i diÖn c¸c nhãm tr×nh bµy kÕt qu¶ Yªu cÇu häc sinh th¶o luËn, tr¶ lêi mét sè c©u hái liªn quan Gi¸o viªn bæ sung vµ rót ra kÕt luËn cuèi cïng Gi¸o viªn ®¸nh gi¸ møc ®é hoµn thµnh, nhËn xÐt thøc ý thøc trong líp häc cña c¸c nhãm vµ cho ®iÓm Giao nhiÖm vô, bµi tËp vÒ nhµ cho häc sinh Yªu cÇu ®èi víi bµi thùc hµnh Trong SGK Tin häc c¸c bµi thùc hµnh ®­îc bè trÝ sau khi ®· häc hÕt mét ch­¬ng hay mét phÇn lín néi dung nµo ®ã. Do ®ã bµi thùc hµnh th­êng ®­îc sö dông ®Ó vËn dông tri thøc, «n tËp, cñng cè kh¾c s©u kiÕn thøc, rÌn luyÖn kü n¨ng, kü x¶o. Th«ng th­êng giê häc thùc hµnh ®­îc thùc hiÖn ë phßng m¸y, mçi líp ®­îc chia thµnh nhiÒu nhãm tõ 2- 4 em/ m¸y. Gi¸o viªn chØ h­íng dÉn häc sinh x¸c ®Þnh néi dung cña bµi to¸n vµ x©y dùng thuËt to¸n sau ®ã häc sinh tù suy nghÜ vµ viÕt ch­¬ng tr×nh hoµn thiÖn. V× vËy häc sinh kh«ng chØ n¾m ch¾c c¸c kiÕn thøc liªn quan mµ cßn ph¶i vËn dông c¸c kiÕn thøc ®ã lÉn thao t¸c hµnh ®éng vµo thùc hµnh. Nãi chung yªu cÇu cña bµi thùc hµnh ®ßi hái rÊt cao tÝnh tù lùc s¸ng t¹o cña häc sinh vµ kh¶ n¨ng tæ chøc, ®iÒu khiÓn cña gi¸o viªn. Mét sè yªu cÇu cô thÓ ®èi víi gi¸o viªn vµ häc sinh khi thùc hiÖn c¸c bµi thùc hµnh: * §èi víi gi¸o viªn: Tr­íc khi thùc hµnh: Gi¸o viªn kiÓm tra sù chuÈn bÞ cña häc sinh + ChuÈn bÞ vÒ mÆt lÝ thuyÕt: Gi¸o viªn kiÓm tra b»ng c¸c c©u hái + ChuÈn bÞ vÒ bµi tËp §Ó gi¸o viªn cã n¨ng lùc thùc hµnh thµnh thôc cÇn ph¶i thùc hµnh thö tr­íc khi h­íng dÉn häc sinh ®Ó: N¾m râ ®Æc ®iÓm cña tõng bµi thùc hµnh + N¾m ®­îc c¸c kiÓu lçi mµ häc sinh th­êng m¾c ph¶i + L­êng tr­íc ®­îc nh÷ng t×nh huèng bÊt ngê cã thÓ x¶y ra + N¾m ®­îc thêi gian thùc tÕ cÇn ph¶i lµm cho mçi bµi tËp N¾m v÷ng c¸ch thøc mét bµi thùc hµnh Gi¸o viªn chØ cã vai trß h­íng dÉn, uèn n¾n, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ bµi thùc hµnh cña häc sinh chø kh«ng ®­îc lµm thay * §èi víi häc sinh ChuÈn bÞ lÝ thuyÕt tr­íc khi thùc hµnh Nghiªn cøu ë nhµ néi dung cña c¸c bµi thùc hµnh N¾m ®­îc môc ®Ých cña bµi thùc hµnh Tù lùc viÕt ch­¬ng tr×nh dùa trªn thuËt to¸n ®· ®­îc h­íng dÉn B¸o c¸o kÕt qu¶ vµ rót ra kÕt luËn sau mçi bµi thùc hµnh Sö dông c¸c bµi tËp vµ thùc hµnh ®Ó rÌn luyÖn kü n¨ng thùc hµnh cho häc sinh Ch­¬ng tr×nh Tin häc líp 11 gåm 8 bµi thùc hµnh ë ®©y t«i chØ so¹n gi¸o ¸n cña c¸c bµi tËp vµ thùc hµnh 3, 4 vµ 5. * X©y dùng gi¸o ¸n cho c¸c bµi tËp vµ thùc hµnh §Ó bµi thùc hµnh cã hiÖu qu¶ cao nhÊt trong viÖc rÌn luyÖn kü n¨ng, khi thùc hiÖn gi¸o viªn cÇn n¾m râ ®Æc ®iÓm cña tõng bµi thùc hµnh. Do ®ã tr­íc mçi gi¸o ¸n t«i sÏ cã b­íc ph©n tÝch ®Æc ®iÓm cña tõng bµi vÒ mÆt kiÕn thøc, kü n¨ng vµ mét sè ®iÒu cÇn chó ý kh¸c. Bµi tËp vµ thùc hµnh 3 Ph©n tÝch ®Æc ®iÓm cña bµi * Cñng cè cho häc sinh nh÷ng hiÓu biÕt vÒ kiÓu d÷ liÖu m¶ng * Tæ chøc nh÷ng ho¹t ®éng trong phßng m¸y ®Ó häc sinh cã ®­îc c¸c kü n¨ng c¬ b¶n lµm viÖc víi kiÓu m¶ng (mét chiÒu) trong lËp tr×nh, cô thÓ lµ: Khai b¸o kiÓu d÷ liÖu m¶ng NhËp d÷ liÖu cho m¶ng, ®­a ra mµn h×nh chØ sè vµ gi¸ trÞ c¸c phÇn tö cña m¶ng DuyÖt qua tÊt c¶ c¸c phÇn tö cña m¶ng ®Ó xö lÝ tõng phÇn tö * Cung cÊp cho häc sinh ba thuËt to¸n c¬ b¶n vµ ®¬n gi¶n th­êng gÆp víi kiÓu d÷ liÖu m¶ng: TÝnh tæng c¸c phÇn tö tháa m·n ®iÒu kiÖn nµo ®ã T×m phÇn tö lín nhÊt (hay nhá nhÊt) cña m¶ng cïng víi vÞ trÝ cña nã trong m¶ng * Giíi thiÖu hµm Random(n) cho häc sinh thÊy cã thÓ dïng lÖnh ®Ó m¸y lÊy ngÉu nhiªn mét sè nguyªn d­¬ng trong kho¶ng tõ 0 ®Õn n – 1, giíi h¹n n do ng­êi lËp tr×nh ®­a ra. * Gãp phÇn h×nh thµnh vµ rÌn luyÖn t­ duy lËp tr×nh, t¸c phong cña ng­êi lËp tr×nh. * Nh÷ng ®iÓm cÇn l­u ý trong bµi Khi kÕt thóc giê thùc hµnh, Ýt nhÊt häc sinh ph¶i ch¹y ®­îc ba ch­¬ng tr×nh ë bµi 1a, 1b vµ 2a. Tïy theo ®iÒu kiÖn cô thÓ, tr×nh ®é häc sinh gi¸o viªn cÇn gióp häc sinh ®¹t ®­îc môc ®Ých chÝnh cña bµi thùc hµnh. VÒ bµi 1 Häc sinh hiÓu ®­îc ch­¬ng tr×nh cho s½n ë c©u a vµ thÊy ®­îc kÕt qu¶ ch¹y ch­¬ng tr×nh nµy, trªn c¬ së ®ã míi t×m ra ®­îc c¸ch gi¶i quyÕt yªu cÇu ®Æt ra ë c©u b §iÓm kh¸c nhau c¬ b¶n cña c¸c ch­¬ng tr×nh ë c©u a vµ c©u b lµ ch­¬ng tr×nh ë c©u a kiÓm tra lÇn l­ît tõng phÇn tö cña m¶ng ®Ó quyÕt ®Þnh cã céng tÝch lòy hay kh«ng, cßn ch­¬ng tr×nh ë c©u b kiÓm tra tõng phÇn tö cña m¶ng ®Ó quyÕt ®Þnh ®Õm t¨ng cho sè c¸c sè d­¬ng hay ®Õm t¨ng cho sè c¸c sè ©m. Thñ tôc Randomize khëi t¹o bé lÊy ngÉu nhiªn tr­íc khi dïng lÖnh Random(n) ®Ó lÊy mét sè nguyªn ngÉu nhiªn trong ph¹m vi tõ 0 ®Õn n – 1 NÕu ®ñ thêi gian còng cã thÓ nªu thªm mét vµi yªu cÇu kh¸c ®Ó t¨ng thªm kh¶ n¨ng vËn dông cña häc sinh. Chó ý nh¾c häc sinh ghi l¹i ch­¬ng tr×nh ë c©u a tr­íc khi söa ®æi ®Ó cã ch­¬ng tr×nh ®¸p øng yªu cÇu ë c©u b. VÒ bµi 2 Ch­¬ng tr×nh ë c©u a nh»m cung cÊp cho häc sinh thuËt to¸n t×m phÇn tö lín nhÊt (nhá nhÊt) trong mét m¶ng, ®©y lµ thuËt to¸n hay gÆp trong nhiÒu bµi to¸n thùc tÕ. Träng t©m cña bµi nµy lµ gióp häc sinh hiÓu ®­îc ®o¹n ch­¬ng tr×nh thÓ hiÖn thuËt to¸n ®ã, viÖc t¹o m¶ng d÷ liÖu häc sinh ®· ®­îc thùc hµnh ë bµi 1. Ch­¬ng tr×nh 2a thÓ hiÖn thuËt to¸n lín nhÊt T×m hiÓu vai trß cña biÕn j: Qua c©u lÖnh ®­a kÕt qu¶ ra mµn h×nh, qua lÖnh g¸n khëi trÞ cho biÕn j tr­íc khi duyÖt tõng phÇn tö cña m¶ng b»ng vßng lÆp For – do; qua c©u lÖnh If – then dïng ®Ó kiÓm tra phÇn tö thø i cña m¶ng vµ l­u tr÷ chØ sè i cña phÇn tö nµy trong biÕn j Cã thÓ cho häc sinh mét vÝ dô bé d÷ liÖu Input nhá (m¶ng A cã kho¶ng 4 ®Õn 8 phÇn tö cô thÓ) vµ yªu cÇu häc sinh m« pháng viÖc ch¹y ®o¹n ch­¬ng tr×nh thÓ hiÖn thuËt to¸n trªn giÊy nh¸p. §èi víi häc sinh kh¸ giái cã thÓ h­íng dÉn c¸c em theo dâi sù thay ®æi qua c¸c biÕn khi ch¹y ®o¹n ch­¬ng tr×nh nµy (víi c¸c c«ng cô Debug cña Pascal) Ph¶i cho häc sinh n¾m ®­îc ®iÓm mÊu chèt lµ t¹i b­íc lÆp thø i trong c©u lÖnh For – do, phÇn tö A[i] ®­îc so s¸nh víi A[j], nghÜa lµ so s¸nh víi phÇn tö lín nhÊt t×m ®­îc trong ph¹m vi c¸c phÇn tö ®· ®­îc duyÖt qua ë tr­íc b­íc nµy (tõ phÇn tö thø nhÊt ®Õn phÇn tö thø i – 1). So s¸nh ®ã ®­îc thùc hiÖn ®Ó t×m phÇn tö lín nhÊt trong ph¹m vi cã thªm A[i]. Nh­ vËy ë b­íc lÆp thø i, biÕn j lu«n l­u tr÷ chØ sè cña phÇn tö lín nhÊt ®· t×m ®­îc trong ph¹m vi A[1] ®Õn A[i]. Bëi vËy khi thùc hiÖn xong c©u lÖnh For – do, gi¸ trÞ cña biÕn j chÝnh lµ chØ sè cña phÇn tö lín nhÊt cÇn t×m. Nªn hái häc sinh, sau ®ã gi¸o viªn kÕt luËn, c¸ch söa ®Ó cã ch­¬ng tr×nh t×m phÇn tö nhá nhÊt, cã thÓ cho häc sinh söa vµ ch¹y ngay. NÕu kh«ng sî thiÕu thêi gian, nªn yªu cÇu häc sinh söa l¹i mét chç trong ch­¬ng tr×nh ®Ó kÕt qu¶ ®­a ra phÇn tö lín nhÊt víi chØ sè lín nhÊt (trong tr­êng hîp cã nhiÒu phÇn tö cã cïng gi¸ trÞ lín nhÊt ®ã). L­u ý, viÖc t¹o m¶ng cã c¸c phÇn tö lµ c¸c sè ngÉu nhiªn t¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh ch¹y ®­îc ch­¬ng tr×nh cã kÝch th­íc m¶ng t­¬ng ®èi lín Gi¸o ¸n Bµi tËp vµ thùc hµnh 3 I. Môc ®Ých, yªu cÇu N©ng cao kü n¨ng sö dông mét sè c©u lÖnh vµ mét sè kiÓu d÷ liÖu th«ng qua viÖc t×m hiÓu vµ ch¹y thö c¸c ch­¬ng tr×nh cã s½n. BiÕt gi¶i quyÕt trªn m¸y tÝnh mét sè bµi to¸n vÒ tÝnh to¸n vµ t×m kiÕm. TÊt c¶ häc sinh ph¶i n¾m v÷ng lÝ thuyÕt, ph¶i chuÈn bÞ bµi tèt TÊt c¶ häc sinh ph¶i chuÈn bÞ tèi ®a thêi gian thùc hµnh II. Ph­¬ng ph¸p Thùc hµnh ®ång lo¹t t¹i phßng m¸y, cuèi giê cã ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ III. TiÕn tr×nh thùc hµnh 1. Tæ chøc Líp chia thµnh 20 nhãm, thùc hµnh t¹i phßng m¸y, khi ®i thùc hµnh ph¶i ®em theo bµi ®· chuÈn bÞ s½n trªn giÊy kÎ ngang cã ghi hä tªn, líp vµ nép cho gi¸o viªn khi vµo phßng m¸y Mçi nhãm gåm 2 – 4 em/m¸y, cã ph©n c«ng nhãm tr­ëng 2. KiÓm tra bµi cò Em h·y nªu cÊu tróc khai b¸o m¶ng mét chiÒu theo 2 c¸ch trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp. Mçi c¸ch cho mét vÝ dô Tr¶ lêi: Khai b¸o trùc tiÕp Var : array[KiÓu chØ sè] of ; VÝ dô: Var a: Array[1..20] of Integer; Khai b¸o gi¸n tiÕp Type : array[KiÓu chØ sè] of ; Var : VÝ dô: Type Mang = Array[1..20] of Integer; Var a: Mang; 3. Mét sè lçi th­êng gÆp “ ; ”expected : ThiÕu dÊu ; “ : ” expected : ThiÕu dÊu : “ , ” expected : ThiÕu dÊu, “ ( ”expected : ThiÕu dÊu ( “ ) ” expected: ThiÕu dÊu ) “ = ” expected: ThiÕu dÊu = “ := ” expected : To¸n tö g¸n kh«ng xuÊt hiÖn ë n¬i cÇn error in statement: KÝ hiÖu nµy kh«ng thÓ b¾t ®Çu mét c©u lÖnh 4. Néi dung thùc hµnh Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu c¸ch sö dông lÖnh vµ kiÓu d÷ liÖu m¶ng mét chiÒu qua ch­¬ng tr×nh cã s½n Môc tiªu Häc sinh hiÓu ®­îc ch­¬ng tr×nh cã s½n ë c©u a, biÕt ®­îc kÕt qu¶ ch¹y ch­¬ng tr×nh nµy, tõ ®ã t×m ra c¸ch gi¶i quyÕt c©u b. Néi dung T×m hiÓu, gâ ch­¬ng tr×nh vµo m¸y vµ ch¹y thö: Program Sum1; Uses Crt; Const nmax=100; Type Myarray = Array[1..nmax] of integer; Var A: myarray; s,n,i,k: Integer; Begin Clrscr; Randomize; Write('Nhap n:'); Readln(n); For i:=1 to n do a[i]:= Random(300)-Random(300); For i:=1 to n do Write(a[i]:5); Writeln; Write('Nhap k:'); Readln(k); s:=0; For i:=1 to n do If a[i] mod k = 0 then s:= s+a[i]; Readln; End. T×m vÞ trÝ thÝch hîp ®Ó thªm c¸c lÖnh míi vµo ch­¬ng tr×nh nh»m söa ®æi ch­¬ng tr×nh trong c©u a ®Ó ch­¬ng tr×nh thùc hiÖn ®Õm sè l­îng sè d­¬ng vµ sè l­îng sè ©m cña m¶ng: Posi, neg: Integer; Posi:= 0; Neg:= 0; If a[i]>0 then Posi:= Posi+1 Else If a[i]<0 then Neg:= Neg+1; Write(Posi:4, Neg:4); Write('Tong can tinh la:', s); C¸c b­íc tiÕn hµnh Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh T×m hiÓu ch­¬ng tr×nh ë c©u a, SGK trang 63 vµ ch¹y thö ch­¬ng tr×nh ChiÕu ch­¬ng tr×nh lªn b¶ng Hái khai b¸o Uses CRT; cã ý nghÜa g×? Hái: Myarray lµ tªn kiÓu d÷ liÖu hay tªn biÕn? Hái: Vai trß cña nmax vµ n cã g× kh¸c nhau? Hái: Nh÷ng dßng lÖnh nµo dïng ®Ó t¹o biÕn m¶ng a? Thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh ®Ó häc sinh thÊy kÕt qu¶. Hái: lÖnh g¸n a[i]:= Random(300) – Random(300) cã ý nghÜa g×? Hái: LÖnh For i:= 1 to n do Write(a[i]:5); cã ý nghÜa g×? Hái: LÖnh For – do cuèi cïng thùc hiÖn nhiÖm vô g×? Hái: LÖnh s:= s+a[i]; ®­îc thùc hiÖn bao nhiªu lÇn? Thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh l¹i lÇn cuèi ®Ó häc sinh thÊy kÕt qu¶. Söa ch­¬ng tr×nh ë c©u a ®Ó ®­îc ch­¬ng tr×nh gi¶i quyÕt bµi to¸n ë c©u b ChiÕu lªn mµn h×nh c¸c lÖnh cÇn thªm vµo ch­¬ng tr×nh ë c©u a Hái: ý nghÜa cña biÕn Posi vµ neg? Hái chøc n¨ng cña lÖnh: If a[i]>0 then Posi:= Posi+1 Else If a[i]<0 then Neg:= Neg+1; Yªu cÇu häc sinh thªm vµo vÞ trÝ cÇn thiÕt ®Ó ch­¬ng tr×nh ®Õm ®­îc sè. Yªu cÇu häc sinh gâ néi dung vµ l­u l¹i víi tªn Caub.Pas. Thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh vµ b¸o c¸o kÕt qu¶. Quan s¸t, chó ý vµ tr¶ lêi Khai b¸o th­ viÖn ch­¬ng tr×nh con Crt ®Ó sö dông ®­îc thñ tôc Clrscr Tªn kiÓu d÷ liÖu Nmax lµ sè phÇn tö tèi ®a cã thÓ chøa cña biÕn m¶ng a, n lµ sè phÇn tö thùc tÕ cña a. LÖnh khai b¸o kiÓu vµ khai b¸o biÕn Quan s¸t ch­¬ng tr×nh thùc hiÖn vµ kÕt qu¶ trªn mµn h×nh LÖnh sinh ngÉu nhiªn gi¸ trÞ cho m¶ng a tõ -299 ®Õn 299 In ra mµn h×nh gi¸ trÞ cña tõng phÇn tö trong m¶ng a. Céng c¸c phÇn tö chia hÕt cho k. Cã sè lÇn ®óng b»ng sè phÇn tö a[i] chia hÕt cho k. Quan s¸t gi¸o viªn thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh vµ kÕt qu¶ trªn mµn h×nh Quan s¸t vµ chó ý theo dâi c¸c c©u hái cña gi¸o viªn Quan s¸t c¸c lÖnh vµ suy nghÜ vÞ trÝ cÇn söa trong ch­¬ng tr×nh c©u a Dïng ®Ó l­u sè l­îng ®Õm ®­îc §Õm sè d­¬ng hoÆc ®Õm sè ©m ChØ ra vÞ trÝ cÇn thªm vµo trong ch­¬ng tr×nh So¹n ch­¬ng tr×nh, thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh vµ th«ng b¸o kÕt qu¶ Ho¹t ®éng 2: RÌn luyÖn kü n¨ng lËp tr×nh Môc tiªu ViÕt ®­îc ch­¬ng tr×nh hoµn thiÖn b»ng c¸ch sö dông lÖnh vµ kiÓu d÷ liÖu m¶ng mét chiÒu Néi dung ViÕt ch­¬ng tr×nh t×m phÇn tö cã gi¸ trÞ lín nhÊt cña m¶ng vµ in ra mµn h×nh chØ sè vµ gi¸ trÞ cña phÇn tö t×m ®­îc. NÕu cã phÇn tö cã cïng gi¸ trÞ lín nhÊt th× chØ ®­a ra phÇn tö cã chØ sè nhá nhÊt C¸c b­íc tiÕn hµnh Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh LÊy vÝ dô thùc tiÔn: Ng­êi mï t×m viªn sái cã kÝch th­íc lín nhÊt trong d·y c¸c viªn sái ®Ó gîi ý cho häc sinh thuËt to¸n t×m gi¸ trÞ lín nhÊt. Yªu cÇu: nªu thuËt to¸n t×m phÇn tö cã gi¸ trÞ lín nhÊt T×m hiÓu ch­¬ng tr×nh t×m chØ sè vµ gi¸ trÞ lín nhÊt ChiÕu ch­¬ng tr×nh vÝ dô, SGK trang 64 Hái: vai trß cña biÕn j trong ch­¬ng tr×nh? Hái: NÕu muèn t×m phÇn tö nhá nhÊt, cÇn söa ë chç nµo? Hái: NÕu muèn t×m phÇn tö lín nhÊt víi chØ sè lín nhÊt ta söa ë chç nµo? §Æt yªu cÇu míi: ViÕt ch­¬ng tr×nh ®­a ra c¸c chØ sè cña c¸c phÇn tö cã gi¸ trÞ lín nhÊt Hái: CÇn gi÷ l¹i ®o¹n ch­¬ng tr×nh t×m gi¸ trÞ lín nhÊt kh«ng? Hái: CÇn thªm lÖnh nµo n÷a? Hái: VÞ trÝ ®Ó thªm c¸c lÖnh ®ã? Yªu cÇu viÕt ch­¬ng tr×nh hoµn thiÖn Yªu cÇu häc sinh nhËp d÷ liÖu vµo cña gi¸o viªn vµ b¸o kÕt qu¶ §¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña c¸c nhãm Theo dâi vÝ dô cña gi¸o viªn So s¸nh lÇn l­ît tõ tr¸i qua ph¶i, gi÷ l¹i chØ sè cña phÇn tö lín nhÊt Quan s¸t ch­¬ng tr×nh, suy nghÜ vµ tr¶ lêi Gi÷ l¹i chØ sè cña phÇn tö cã gi¸ trÞ lín nhÊt PhÐp so s¸nh a[i]<a[j] ChuyÓn thø tù duyÖt tõ n – 1 vÒ 1. Theo dâi yªu cÇu, suy nghÜ c¸c c©u hái ®Þnh h­íng ®Ó viÕt ch­¬ng tr×nh Cã LÖnh ®Ó in ra c¸c chØ sè cã gi¸ trÞ b»ng gi¸ trÞ lín nhÊt t×m ®­îc Sau khi t×m ®­îc gi¸ trÞ lín nhÊt So¹n ch­¬ng tr×nh vµo m¸y. Thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh vµ th«ng b¸o kÕt qu¶ NhËp d÷ liÖu vµo vµ th«ng b¸o cho gi¸o viªn d÷ liÖu ra IV. §¸nh gi¸ cuèi bµi 1. Nh÷ng néi dung ®· häc Mét sè thËt to¸n ®· häc: + TÝnh tæng c¸c phÇn tö tháa m·n ®iÒu kiÖn nµo ®ã + §Õm sè c¸c phÇn tö tháa m·n ®iÒu kiÖn nµo ®ã + T×m phÇn tö lín nhÊt, nhá nhÊt 2. C©u hái vµ bµi tËp vÒ nhµ ViÕt ch­¬ng tr×nh nhËp mét m¶ng mét chiÒu A[1..20] vµ nhËp mét sè x. §Õm sè l­îng sè trong A cã gi¸ trÞ b»ng x. Xem néi dung bµi thùc hµnh sè 4, SGK trang 65. Bµi tËp vµ thùc hµnh 4 Ph©n tÝch ®Æc ®iÓm cña bµi * Cñng cè cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc vµ kü n¨ng ®· cã khi lËp tr×nh víi kiÓu d÷ liÖu m¶ng * Cñng cè cho häc sinh mét thuËt to¸n s¾p xÕp c¸c phÇn tö cña mét d·y (b»ng tr¸o ®æi) vµ kü n¨ng diÔn ®¹t thuËt to¸n nµy b»ng ch­¬ng tr×nh sö dông d÷ liÖu kiÓu m¶ng * RÌn luyÖn häc sinh mét ý thøc cÇn cã cña ng­êi lËp tr×nh lµ viÕt ch­¬ng tr×nh víi khèi l­îng tÝnh to¸n Ýt nhÊt cã thÓ ®­îc * Gãp phÇn h×nh thµnh vµ rÌn luyÖn t­ duy lËp tr×nh, t¸c phong cña ng­êi lËp tr×nh * Nh÷ng ®iÓm cÇn l­u ý trong bµi VÒ bµi 1 Môc ®Ých: Cñng cè cho häc sinh thuËt to¸n s¾p xÕp (b»ng tr¸o ®æi) vµ kü n¨ng cµi ®Æt b»ng ng«n ng÷ lËp tr×nh Ch­¬ng tr×nh ë bµi 1a chØ kh¸c víi ch­¬ng tr×nh ë §11, môc 1b, vÝ dô 2 ë chç d·y sè nguyªn kh«ng nhËp tõ bµn phÝm mµ ®­îc m¸y t¹o ra ngÉu nhiªn mét c¸ch nhanh chãng. KhuyÕn khÝch häc sinh giái viÕt ch­¬ng tr×nh cµi ®Æt c¸c thuËt to¸n s¾p xÕp kh¸c VÒ bµi 2 Môc ®Ých: RÌn luyÖn thªm cho häc sinh kü n¨ng lËp tr×nh víi kiÓu d÷ liÖu m¶ng, ®ång thêi yªu cÇu häc sinh cã ý thøc muèn viÕt ch­¬ng tr×nh sao cho khèi l­îng tÝnh to¸n lµ Ýt nhÊt cã thÓ ®­îc Bµi nµy ®­a cho häc sinh mét bµi to¸n tÝnh c¸c tæng i phÇn tö ®Çu tiªn cña mét m¶ng t­¬ng øng víi mçi gi¸ trÞ cña i vµ hai c¸ch gi¶i quyÕt kh¸c nhau kÌm theo sù ph©n tÝch vµ so s¸nh hai c¸ch ®ã. Gi¸o viªn cÇn lµm cho häc sinh biÕt víi cïng mét bµi to¸n cã thÓ cµi ®Æt nh÷ng ch­¬ng tr×nh kh¸c nhau (nh÷ng thuËt to¸n kh¸c nhau), ng­êi lËp tr×nh lu«n ph¶i cã ý thøc chän c¸ch cµi ®Æt sao cho sè phÐp to¸n m¸y tÝnh thùc hiÖn cµng Ýt cµng tèt. Trong ch­¬ng tr×nh thø hai viÖc tÝnh tæng cña i phÇn tö ®· tËn dông ®­îc kÕt qu¶ cña viÖc tÝnh tæng i – 1 phÇn tö cã s½n ë b­íc tr­íc do vËy gi¶m ®­îc sè phÐp tÝnh mµ m¸y cÇn thùc hiÖn so víi ch­¬ng tr×nh thø nhÊt. Cô thÓ lµ vßng lÆp For – do tÝnh tæng i phÇn tö ®Çu tiªn ®· ®­îc thay thÕ bëi mét lÖnh g¸n: B[i]:= B[i-1] + A[i]; Gi¸o ¸n Bµi tËp vµ thùc hµnh 4 I. Môc ®Ých, yªu cÇu N©ng cao kü n¨ng sö dông mét sè c©u lÖnh vµ mét sè kiÓu d÷ liÖu th«ng qua viÖc t×m hiÓu, ch¹y thö c¸c ch­¬ng tr×nh cã s½n. BiÕt gi¶i quyÕt trªn m¸y tÝnh mét sè bµi to¸n vÒ tÝnh to¸n vµ t×m kiÕm TÊt c¶ häc sinh ph¶i n¾m v÷ng lÝ thuyÕt, ph¶i chuÈn bÞ bµi tèt TÊt c¶ häc sinh ph¶i tËn dông tèi ®a thêi gian thùc hµnh II. Ph­¬ng ph¸p Thùc hµnh ®ång lo¹t t¹i phßng m¸y, cuèi giê cã ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ III. TiÕn tr×nh thùc hµnh 1. Tæ chøc Líp chia thµnh 20 nhãm, thùc hµnh t¹i phßng m¸y, khi ®i thùc hµnh ph¶i ®em theo bµi ®· chuÈn bÞ s½n trªn giÊy kÎ ngang cã ghi hä tªn, líp vµ nép cho gi¸o viªn khi vµo phßng m¸y Mçi nhãm gåm 2 – 4 em/m¸y, cã ph©n c«ng nhãm tr­ëng 2. KiÓm tra bµi cò ViÕt ch­¬ng tr×nh nhËp vµo tõ bµn phÝm m¶ng a gåm 7 phÇn tö kiÓu sè nguyªn sau ®ã in c¸c phÇn tö cña m¶ng ra mµn h×nh. Program baicu; Uses Crt; Var a: array[1..7] of integer; i:Byte; Begin Clrscr; Write('Moi nhap cac phan tu cua mang'); For i:=1 to 7 do Begin Write('Nhap phan tu tu',i); Readln(a[i]); End; Write('Cac phan tu cua mang la:'); For i:=1 to 7 do Write(a[i]:3); Readln; End. 3. Mét sè lçi th­êng gÆp “ ; ”expected : ThiÕu dÊu ; “ : ” expected : ThiÕu dÊu : “ , ” expected : ThiÕu dÊu, “ ( ”expected : ThiÕu dÊu ( “ ) ” expected: ThiÕu dÊu ) “ = ” expected: ThiÕu dÊu = “ := ” expected : To¸n tö g¸n kh«ng xuÊt hiÖn ë n¬i cÇn error in statement: KÝ hiÖu nµy kh«ng thÓ b¾t ®Çu mét c©u lÖnh 4. Néi dung thùc hµnh Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu ch­¬ng tr×nh diÔn ®¹t cña thuËt to¸n s¾p xÕp Môc tiªu Häc sinh hiÓu ch­¬ng tr×nh vµ thuËt to¸n s¾p xÕp ®¬n gi¶n Néi dung Bµi 1: ViÕt ch­¬ng tr×nh s¾p xÕp c¸c phÇn tö cña m¶ng theo thø tù kh«ng gi¶m Ch­¬ng tr×nh minh häa Uses crt; Const nmax= 250; Type arrint= array[1..nmax] of integer; Var n, i, j, t: integer; a: arrint; Begin Clrscr; Randomize; Write (‘Nhap n=’); Readln(n); For i:= 1 to n do a[i]:= random(300)- random(300); For i:= 1 to n do write(a[i]:5); Writeln; For j:= n downto 2 do For i:= 1 to j- 1 do If a[i] > a[i+1] then Begin t:= a[i]; a[i]:= a[i+1]; a[i+1]:= t; End; Writeln (‘Day so sau khi sap xep la:’); For i:= 1 to n do write(a[i]:7); Writeln; Readln; End. Yªu cÇu: So¹n ch­¬ng tr×nh vµo m¸y, ch¹y thö víi c¸c gi¸ trÞ kh¸c nhau cña n. Rót ra nhËn xÐt vÒ thêi gian thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh TiÕn hµnh thùc hiÖn Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh Gîi ý cho häc sinh thuËt to¸n s¾p xÕp t¨ng dÇn LÊy mét vÝ dô thùc tiÔn: §ãng vai trß lµ mét líp tr­ëng, h·y tæ chøc cho líp xÕp thµnh mét hµnh däc tõ cao ®Õn thÊp. Yªu cÇu: Em h·y v¹ch ra c¸c b­íc ®Ó s¾p xÕp c¸c phÇn tö cña mét m¶ng kh«ng gi¶m? T×m hiÓu ch­¬ng tr×nh vÝ dô, SGK trang 65 Giíi thiÖu ch­¬ng tr×nh vÝ dô lªn b¶ng Hái: Em h·y cho biÕt vai trß cña biÕn i, j trong ch­¬ng tr×nh? Mçi vßng lÆp For trong ®o¹n ch­¬ng tr×nh s¾p xÕp cã ý nghÜa g×? Hái: em h·y cho biÕt 3 lÖnh t:= a[i]; a[i]:= a[i+1]; a[i+1]:= t; cã ý nghÜa g×? Yªu cÇu häc sinh thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh vµ cho biÕt kÕt qu¶ Hái: Em cho biÕt ch­¬ng tr×nh trªn thùc hiÖn c«ng viÖc g×? Söa ch­¬ng tr×nh ®Ó gi¶i quyÕt bµi to¸n ë c©u b §Æt yªu cÇu míi: Khai b¸o thªm biÕn nguyªn Dem vµ bæ sung vµo ch­¬ng tr×nh ®o¹n lÖnh cÇn thiÕt ®Ó biÕn Dem tÝnh sè lÇn thùc hiÖn tr¸o ®æi. In sè lÇn thùc hiÖn tr¸o ®æi ra mµn h×nh Hái: Em cho biÕt ®o¹n ch­¬ng tr×nh nµo dïng ®Ó thùc hiÖn tr¸o ®æi gi¸ trÞ Yªu cÇu häc sinh viÕt lÖnh ®Ó ®Õm sè lÇn tr¸o ®æi Hái: Em cho biÕt lÖnh nµy ®­îc viÕt ë vÞ trÝ nµo trong ch­¬ng tr×nh Yªu cÇu häc sinh so¹n ch­¬ng tr×nh vµo m¸y Yªu cÇu häc sinh nhËp d÷ liÖu vµo cña gi¸o viªn vµ th«ng b¸o kÕt qu¶ §¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc sinh Chó ý theo dâi nh÷ng dÉn d¾t cña gi¸o viªn ®Ó tr¶ lêi c©u hái LÇn l­ît lÊy c¸c phÇn tö tõ tr¸i qua ph¶i Cø mçi phÇn tö ta ®em so s¸nh lÇn l­ît víi c¸c phÇn tö ®øng bªn ph¶i cña nã Quan s¸t ch­¬ng tr×nh, suy nghÜ c©u hái vµ tr¶ lêi BiÕn i, j dïng lµm chØ sè Mçi vßng lÆp For øng víi mçi phÐp duyÖt lÇn l­ît Dïng ®Ó ®æi gi¸ trÞ cña hai phÇn tö a[i] víi a[i+1] NhËp d÷ liÖu theo yªu cÇu cña gi¸o viªn vµ xem kÕt qu¶ hiÖn lªn trªn mµn h×nh Ch­¬ng tr×nh s¾p xÕp d·y sè theo thø tù kh«ng gi¶m Quan s¸t yªu cÇu míi, chó ý ®Þnh h­íng gi¶i quyÕt cña gi¸o viªn t:= a[i]; a[i]:= a[i+1]; a[i+1]:= t; Dem:= Dem +1; Ngay sau ®o¹n lÖnh tr¸o ®æi So¹n ch­¬ng tr×nh vµo m¸y, thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh vµ th«ng b¸o kÕt qu¶ NhËp d÷ liÖu theo yªu cÇu cña gi¸o viªn, thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh vµ th«ng b¸o kÕt qu¶ sau khi thùc hiÖn Ho¹t ®éng 2: RÌn luyÖn kü n¨ng nhËn xÐt, ph©n tÝch vµ ®Ò xuÊt c¸ch gi¶i bµi to¸n sao cho ch­¬ng tr×nh ch¹y nhanh h¬n Môc tiªu Häc sinh biÕt c¸ch sö dông kiÓu m¶ng ®Ó lËp tr×nh gi¶i mét bµi to¸n. BiÕt nhËn xÐt, ph©n tÝch ®Ó ®Ò xuÊt ph­¬ng ph¸p gi¶i hay. Néi dung Cho m¶ng A gåm n phÇn tö. ViÕt ch­¬ng tr×nh t¹o m¶ng B[1..n] trong ®ã B[i] lµ tæng gi¸ trÞ cña i phÇn tö ®Çu tiªn cña m¶ng A. Ch­¬ng tr×nh minh häa Uses crt; Const nmax= 100; Type myarray= array[1..nmax] of integer; Var n, i, j: integer; A,B: myarray; Begin Clrscr; Randomize; Write (‘nhap n=’); Readln(n); For i:= 1 to n do a[i]:= random(300)- random(300); For i:= 1 to n do write(a[i]:5); Writeln; For i:= 1 to n do Begin B[i]:= 0; For j:= 1 to i do B[i]:= B[i] + A[i]; End; For i:=1 to n do write(B[i]:5); Readln; End. TiÕn hµnh thùc hiÖn Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh X¸c ®Þnh bµi to¸n Giíi thiÖu ®Ò bµi Yªu cÇu: Em h·y x¸c ®Þnh Input, Ouput cña bµi to¸n Giíi thiÖu ch­¬ng tr×nh ch­a c¶i tiÕn Giíi thiÖu ch­¬ng tr×nh diÔn ®¹t thuËt to¸n. Yªu cÇu häc sinh ch¹y ch­¬ng tr×nh trªn m¸y ®Ó xem thêi gian thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh vµ kÕt qu¶ cña ch­¬ng tr×nh Hái: Em cho biÕt ch­¬ng tr×nh ph¶i thùc hiÖn bao nhiªu phÐp céng? §Ó c¶i tiÕn ch­¬ng tr×nh trªn: Ta sö dông kÕt qu¶ ®· tÝnh ë b­íc i-1 ®Ó tÝnh b­íc i B[i]:= B[i-1] + A[i]; LÖnh nµy ®­îc thay lÖnh nµo trong ch­¬ng tr×nh? §­îc viÕt ë vÞ trÝ nµo? Yªu cÇu: ViÕt ch­¬ng tr×nh hoµn thiÖn, thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh ®Ó th«ng b¸o kÕt qu¶, nhËn xÐt vÒ thêi gian thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh nµy so víi ch­¬ng tr×nh tr­íc khi c¶i tiÕn TiÓu kÕt: Cïng mét bµi to¸n cã nhiÒu c¸ch gi¶i quyÕt kh¸c nhau. Ng­êi lËp tr×nh cÇn chän c¸ch sao cho m¸y thùc hiÖn nhanh nhÊt Quan s¸t, suy nghÜ vµ tr¶ lêi Input: m¶ng A gåm n phÇn tö Output: m¶ng B gåm n phÇn tö T¹i vÞ trÝ i ta tÝnh tæng gi¸ trÞ c¸c phÇn tö tõ 1 ®Õn i Quan s¸t ch­¬ng tr×nh trªn b¶ng Ch¹y ch­¬ng tr×nh vµ xem kÕt qu¶, rót ra thêi gian thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh Ph¶i thùc hiÖn n(n+1)/2 phÐp céng Thay ®o¹n lÖnh For j:= 1 to i do B[i]:= B[i] + A[j]; So¹n ch­¬ng tr×nh vµo m¸y, thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh ®Ó th«ng b¸o kÕt qu¶. NhËn xÐt: víi hai lÖnh nµy, m¸y chØ ph¶i thùc hiÖn n-1 phÐp céng, trong khi víi ®o¹n ch­¬ng tr×nh trªn m¸y ph¶i thùc hiÖn n(n+1)/2 phÐp céng IV. §¸nh gi¸ cuèi bµi 1. Nh÷ng néi dung ®· häc ThuËt to¸n s¾p xÕp ®¬n gi¶n Mét bµi to¸n cã thÓ cã nhiÒu c¸ch viÕt thµnh mét ch­¬ng tr×nh. CÇn chän c¸ch cã sè phÐp tÝnh Ýt nhÊt 2. C©u hái vµ bµi tËp vÒ nhµ Xem l¹i tÊt c¶ c¸c kiÕn thøc ®· häc, bao gåm: lÖnh c¬ b¶n, lÖnh ®iÒu khiÓn, kiÓu d÷ liÖu c¬ b¶n, kiÓu d÷ liÖu cã cÊu tróc. TiÕt sau kiÓm tra thùc hµnh 45 phót Bµi tËp vµ thùc hµnh 5 Ph©n tÝch ®Æc ®iÓm cña bµi * Cñng cè cho häc sinh nh÷ng hiÓu biÕt vÒ kiÓu x©u * Tæ chøc nh÷ng ho¹t ®éng trong phßng m¸y ®Ó häc sinh cã ®­îc c¸c kü n¨ng c¬ b¶n lµm viÖc víi x©u trong lËp tr×nh. Cô thÓ lµ: Khai b¸o kiÓu x©u NhËp d÷ liÖu cho x©u, ®­a ra mµn h×nh gi¸ trÞ cña x©u DuyÖt qua tÊt c¶ c¸c kÝ tù cña x©u ®Ó thùc hiÖn xö lÝ t­¬ng øng víi tõng kÝ tù ®ã Sö dông ®­îc c¸c hµm vµ thñ tôc chuÈn ®· tr×nh bµy ë SGK * Cung cÊp cho häc sinh mét vµi thuËt to¸n c¬ b¶n vµ ®¬n gi¶n th­êng gÆp khi xö lÝ v¨n b¶n, rÌn luyÖn mét sè kü n¨ng cµi ®Æt: T¹o mét x©u míi tõ mét x©u ban ®Çu §Õm sè lÇn xuÊt hiÖn cña mét ch÷ c¸i trong mét v¨n b¶n T×m kiÕm vµ thay thÕ sù xuÊt hiÖn mét tõ b»ng mét tõ kh¸c trong toµn bé v¨n b¶n * Gãp phÇn h×nh thµnh vµ rÌn luyÖn t­ duy lËp tr×nh, t¸c phong cña ng­êi lËp tr×nh * Nh÷ng ®iÓm cÇn l­u ý trong bµi VÒ bµi 1 Nªn cho vÝ dô hoÆc yªu cÇu häc sinh cho vÝ dô vÒ x©u ®èi xøng vµ x©u kh«ng ®èi xøng tr­íc khi häc sinh t×m hiÓu ch­¬ng tr×nh ®· cho Víi yªu cÇu viÕt l¹i ch­¬ng tr×nh kh«ng dïng biÕn x©u p, cÇn gîi ý cho häc sinh khai th¸c kh¶ n¨ng tham chiÕu ®Õn tõng kÝ tù trong x©u th«ng qua vÞ trÝ cña kÝ tù nµy VÒ bµi 2 Cã thÓ giíi thiÖu m¶ng mét chiÒu víi chØ sè lµ kÝ tù tõ ‘A’ ®Õn ‘Z’ ®Ó ghi nhËn sè lÇn xuÊt hiÖn cña c¸c kÝ tù trong x©u S Nªn ®­a dµn ý ch­¬ng tr×nh vµ yªu cÇu häc sinh chi tiÕt hãa b»ng c¸c c©u lÖnh vµo giê thùc hµnh hoÆc ®­a cho häc sinh chuÈn bÞ ë nhµ tr­íc buæi thùc hµnh. VÒ bµi 3 §Ó thay thÕ tÊt c¶ c¸c côm kÝ tù “anh” trong x©u st thµnh côm kÝ tù “em”, cã thÓ lµm mét c¸ch tù nhiªn: T×m vÞ trÝ x©u con “anh” trong x©u st ®· cho, xãa x©u con nµy ®i råi chÌn x©u “em” vµo vÞ trÝ ®ã. LÆp l¹i ®iÒu nµy cho ®Õn khi kh«ng t×m thÊy x©u “anh” cÇn thay thÕ trong x©u st n÷a. Cã thÓ hái häc sinh: ®Ó gi¶i quyÕt bµi to¸n cÇn dïng hµm vµ thñ tôc xö lÝ x©u nµo? §­a dµn ý ch­¬ng tr×nh cho häc sinh vµ yªu cÇu häc sinh chi tiÕt hãa b»ng c¸c c©u lÖnh ®Ó cã mét ch­¬ng tr×nh ch¹y ®óng Gi¸o ¸n Bµi tËp vµ thùc hµnh 5 I. Môc ®Ých, yªu cÇu KiÕn thøc N¾m ®­îc mét sè thuËt to¸n c¬ b¶n: t¹o x©u míi, ®Õm sè lÇn xuÊt hiÖn mét kÝ tù, … KÜ n¨ng Khai b¸o biÕn kiÓu x©u NhËp, xuÊt gi¸ trÞ cho biÕn x©u DuyÖt qua tÊt c¶ c¸c kÝ tù cña x©u Th¸i ®é TÝch cùc, chñ ®éng trong thùc hµnh II. Ph­¬ng ph¸p Thùc hµnh ®ång lo¹t t¹i phßng m¸y, cuèi giê cã ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ III. TiÕn tr×nh thùc hµnh 1. Tæ chøc Líp chia thµnh 20 nhãm, thùc hµnh t¹i phßng m¸y, khi ®i thùc hµnh ph¶i ®em theo bµi ®· chuÈn bÞ s½n trªn giÊy kÎ ngang cã ghi hä tªn, líp vµ nép cho gi¸o viªn khi vµo phßng m¸y Mçi nhãm gåm 2 – 4 em/m¸y, cã ph©n c«ng nhãm tr­ëng 2. KiÓm tra bµi cò Nªu c¸ch khai b¸o x©u, c¸c hµm vµ thñ tôc xö lÝ x©u? C¸ch khai b¸o x©u: Var : String[®é dµi lín nhÊt cña x©u]; VÝ dô: Hoten: string[20]; C¸c thñ tôc xö lÝ x©u: Thñ tôc Delete(st, vt, n) thùc hiÖn viÖc xãa ®i trong x©u st gåm n kÝ tù b¾t ®Çu tõ vÞ trÝ vt. Thñ tôc Insert(st1, st2, vt) thùc hiÖn viÖc chÌn x©u st1 vµo x©u st2 b¾t ®Çu tõ vÞ trÝ vt. Hµm Copy(st, vt, n) cho gi¸ trÞ lµ mét x©u kÝ tù ®­îc lÊy trong x©u st gåm n kÝ tù liªn tiÕp b¾t ®Çu tõ vÞ trÝ vt cña x©u st. Hµm Length(st) cho gi¸ trÞ lµ sè l­îng kÝ tù cña x©u st Hµm Pos(st1, st2) cho gi¸ trÞ lµ vÞ trÝ xuÊt hiÖn ®Çu tiªn cña x©u st1 trong x©u st2. Hµm Upcase(ch) cho gi¸ trÞ lµ kÝ tù hoa t­¬ng øng víi kÝ tù ch 3. Mét sè lçi th­êng gÆp “ ; ”expected : ThiÕu dÊu ; “ : ” expected : ThiÕu dÊu : “ , ” expected : ThiÕu dÊu, “ ( ”expected : ThiÕu dÊu ( “ ) ” expected: ThiÕu dÊu ) “ = ” expected: ThiÕu dÊu = “ := ” expected : To¸n tö g¸n kh«ng xuÊt hiÖn ë n¬i cÇn error in statement: KÝ hiÖu nµy kh«ng thÓ b¾t ®Çu mét c©u lÖnh 4. Néi dung thùc hµnh Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu mét ch­¬ng tr×nh, ®Ò xuÊt ph­¬ng ¸n c¶i tiÕn Môc tiªu HiÓu ®­îc ch­¬ng tr×nh, tÝnh ®­îc kÕt qu¶ cña ch­¬ng tr×nh. BiÕt ®Ò xuÊt ph­¬ng ¸n c¶i tiÕn. Néi dung NhËp vµo mét x©u, kiÓm tra xem nã cã ph¶i lµ mét Palindrome hay kh«ng? Ch­¬ng tr×nh Var i,x:Byte; a,p:string; Begin Write('Nhap vap mot xau:'); Readln(a); x:= length(a); p:=''; For i:=x downto 1 do p:=p+a[i]; If a=p then Write('Xau la Palindrome') Else Write('Xau khong la Palindrome'); Readln; End. TiÕn hµnh thùc hiÖn Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh T×m hiÓu ®Ò bµi. Giíi thiÖu néi dung ®Ò bµi DiÔn gi¶i: mét x©u ®­îc gäi lµ Palindrome nÕu ta ®äc c¸c kÝ tù tõ tr¸i sang ph¶i sÏ gièng khi ®äc tõ ph¶i sang tr¸i. Yªu cÇu häc sinh cho hai vÝ dô vÒ x©u Palindrom vµ mét vÝ dô kh«ng ph¶i lµ x©u Palindrome T×m hiÓu ch­¬ng tr×nh gîi ý. Giíi thiÖu ch­¬ng tr×nh trong SGK Hái: Em h·y cho biÕt ch­¬ng tr×nh ®ã cã chøc n¨ng lµm g×, kÕt qu¶ in ra mµn h×nh? Yªu cÇu häc sinh thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh ®Ó kiÓm nghiÖm suy luËn cña m×nh. C¶i tiÕn ch­¬ng tr×nh. Nªu yªu cÇu míi: ViÕt l¹i ch­¬ng tr×nh mµ kh«ng sö dông biÕn trung gian p. Yªu cÇu: NhËn xÐt vÒ c¸c cÆp ë vÞ trÝ ®èi xøng nhau trong mét x©u Palindrome? Hái: KÝ tù i ®èi xøng víi kÝ tù ë vÞ trÝ nµo? Hái: CÇn ph¶i so s¸nh bao nhiªu cÆp kÝ tù trong x©u ®Ó biÕt ®­îc x©u ®ã lµ Palindrome? Hái: Em cho biÕt dïng cÊu tróc lÆp nµo ®Ó so s¸nh? Yªu cÇu häc sinh viÕt ch­¬ng tr×nh hoµn chØnh. Yªu cÇu häc sinh nhËp d÷ liÖu cho s½n cña gi¸o viªn vµ th«ng b¸o kÕt qu¶. X¸c nhËn nh÷ng bµi lµm cã kÕt qu¶ ®óng Quan s¸t, ®äc kü ®Ò. X©u Palindrome: 12321 abccba X©u kh«ng ph¶i lµ Palindrome: abcda Quan s¸t ch­¬ng tr×nh, suy nghÜ, ph©n tÝch ®Ó hiÓu ch­¬ng tr×nh. KiÓm tra mét x©u cã ph¶i lµ Palindrome hay kh«ng. In ra mµn h×nh: ‘Xau la palindrome’ ‘Xau khong la palindrome’ Thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh vµ tù rót ra nhËn xÐt. Chó ý theo dâi yªu cÇu cña gi¸o viªn, tr¶ lêi mét sè c©u hái dÉn d¾t. C¸c kÝ tù ë vÞ trÝ nµy gièng nhau. KÝ tù i ®èi xøng víi kÝ tù Length() –i + 1. So s¸nh tèi ®a Length() Div 2. Cã thÓ dïng For hoÆc While. Thùc hiÖn so¹n th¶o ch­¬ng tr×nh vµo m¸y theo yªu cÇu c¶i tiÕn cña gi¸o viªn. NhËp d÷ liÖu vµo vµ th«ng b¸o kÕt qu¶. Ho¹t ®éng 2: RÌn luyÖn kü n¨ng lËp tr×nh Môc tiªu Häc sinh biÕt ph©n tÝch yªu cÇu ®Ó viÕt mét ch­¬ng tr×nh hoµn chØnh Néi dung ViÕt ch­¬ng tr×nh nhËp vµo mét x©u kÝ tù S vµ th«ng b¸o ra mµn h×nh sè lÇn xuÊt hiÖn cña mçi ch÷ c¸i tiÕng Anh trong S (kh«ng ph©n biÖt ch÷ hoa hay ch÷ th­êng) NhËp vµo tõ bµn phÝm mét x©u. Thay thÕ tÊt c¶ c¸c côm kÝ tù “anh” b»ng côm kÝ tù “em”. TiÕn hµnh thùc hiÖn Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh Giíi thiÖu ®Ò bµi. Giíi thiÖu néi dung ®Ò bµi, nªu môc ®Ých cña bµi to¸n. Hái: Em h·y x¸c ®Þnh d÷ liÖu vµo vµ d÷ liÖu ra cña bµi to¸n? Hái: Em h·y nªu c¸c nhiÖm vô chÝnh cÇn thùc hiÖn ®Ó gi¶i quyÕt bµi to¸n? Gîi ý: Sö dông mét m¶ng víi chØ sè lµ kÝ tù tõ ‘A’ ®Õn ‘Z’ ®Ó ghi nhËn sè lÇn xuÊt hiÖn cña c¸c kÝ tù trong x©u S Khai b¸o nh­ sau: Var Dem: Array[‘A’.. ‘Z’] of Integer Hái: §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò kh«ng ph©n biÖt ch÷ hoa hay ch÷ th­êng ta dïng hµm g×? Dµn ý: {PhÇn khai b¸o} Begin {NhËp x©u a} N:= Length(a); {ChuyÓn x©u a thµnh x©u hoa b} {Khëi trÞ cho m¶ng ®Õm} For i:=1 to n do {NÕu b[i] lµ ch÷ c¸i th× ®Õm t¨ng cho b[i]} For c:= ‘A’ to ‘Z’ do {Th«ng b¸o sè lÇn xuÊt hiÖn cña c} Readln; End. Yªu cÇu: chi tiÕt hãa b»ng c¸c c©u lÖnh ®Ó cã ch­¬ng tr×nh ch¹y ®óng. KiÓm tra ch­¬ng tr×nh cña häc sinh, x¸c nhËn kÕt qu¶ ®óng vµ söa sai cho mét sè em cã kÕt qu¶ sai. Yªu cÇu häc sinh xem bµi 3 SGK trang 73 vµ ph©n tÝch ®Ò bµi. Hái: Em h·y x¸c ®Þnh Input vµ Output cña bµi to¸n? Em h·y nªu c¸c nhiÖm vô chÝnh cÇn thùc hiÖn khi gi¶i quyÕt bµi to¸n? §Ó gi¶i quyÕt bµi to¸n nµy chóng ta sÏ ph¶i sö dông nh÷ng hµm vµ thñ tôc nµo? Hái: Em h·y thÓ hiÖn c¸c nhiÖm vô trªn b»ng Pascal? Hái: Em cho biÕt c«ng viÖc trªn ®­îc thùc hiÖn cho ®Õn khi nµo? Hái: Em cho biÕt cÊu tróc lÆp nµo sÏ ®­îc sö dông? Yªu cÇu häc sinh so¹n ch­¬ng tr×nh vµo m¸y, ch¹y thö vµ th«ng b¸o kÕt qu¶. NhËn xÐt ch­¬ng tr×nh cña häc sinh Quan s¸t ®Ò vµ x¸c ®Þnh nh÷ng c«ng viÖc cÇn thùc hiÖn. Input: Mét x©u S. Output: D·y c¸c sè t­¬ng øng víi sè lÇn xuÊt hiÖn cña mçi lo¹i kÝ tù trong x©u. DuyÖt tõ tr¸i sang ph¶i, thªm mét ®¬n vÞ cho kÝ tù ®äc ®­îc. Dïng hµm Upcase() §éc lËp suy nghÜ ®Ó so¹n ch­¬ng tr×nh dùa trªn dµn ý. Th«ng b¸o kÕt qu¶ cho gi¸o viªn vµ ghi nhí ch­¬ng tr×nh. Quan s¸t ®Ò bµi, suy nghÜ ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng c«ng viÖc cÇn thùc hiÖn. Input: X©u S Output: X©u S ®· ®­îc thay thÕ tÊt c¶ c¸c côm kÝ tù ‘anh’ b»ng côm kÝ tù ‘em’ T×m vÞ trÝ xuÊt hiÖn x©u con ‘anh’ trong x©u S ®· cho T×m c¸c x©u con ‘anh’ Xãa c¸c x©u con ‘anh’ ChÌn c¸c x©u con ‘em’ vµo c¸c vÞ trÝ tr­íc ®©y xuÊt hiÖn x©u con ‘anh’ Sö dông thñ tôc Delete, Insert. Vt:= pos(‘anh’, s) Delete(s, vt, 3) Insert(‘em’, s, vt) Thùc hiÖn cho ®Õn khi kh«ng cßn x©u con ‘anh’ trong x©u S Sö dông cÊu tróc lÆp While…do §éc lËp so¹n ch­¬ng tr×nh vµo m¸y, ch¹y ch­¬ng tr×nh vµ th«ng b¸o kÕt qu¶. IV. §¸nh gi¸ cuèi bµi 1. Nh÷ng néi dung ®· häc Mét sè thuËt to¸n ®¬n gi¶n liªn quan ®Õn x©u kÝ tù: KiÓm tra mét x©u ®èi xøng, t×m tÇn suÊt xuÊt hiÖn cña c¸c kÝ tù cã trong x©u. 2. C©u hái vµ bµi tËp vÒ nhµ ChuÈn bÞ néi dung cho tiÕt lÝ thuyÕt tiÕp theo: §äc tr­íc néi dung bµi KiÓu b¶n ghi, SGK trang 74. KÕt luËn ch­¬ng 2 Tõ môc ®Ých, yªu cÇu cña c¸c bµi thùc hµnh vµ thùc tr¹ng d¹y häc thùc hµnh ë tr­êng THPT nhÊt thiÕt ph¶i rÌn luyÖn c¸c kü n¨ng thùc hµnh cho häc sinh. ViÖc rÌn luyÖn kü n¨ng thùc hµnh ®­îc tiÕn hµnh theo 4 b­íc ®­îc tr×nh bµy ë ch­¬ng 2. Dùa trªn quy tr×nh rÌn luyÖn kü n¨ng thùc hµnh, kho¸ luËn ®· giíi thiÖu mét sè gi¸o ¸n cña c¸c bµi thùc hµnh cã thÓ sö dông ®Ó gi¶ng d¹y trong c¸c buæi thùc hµnh Tin häc nh»m gióp häc sinh ®¹t ®­îc mét sè kü n¨ng. Ch­¬ng 3: Thùc nghiÖm s­ ph¹m 1. Môc ®Ých thùc nghiÖm Môc ®Ých cña thùc nghiÖm lµ: Nh»m kiÓm tra tÝnh ®óng ®¾n cña gi¶ thuyÕt khoa häc. §¸nh gi¸ tÝnh kh¶ thi cña ®Ò tµi trong viÖc rÌn luyÖn kü n¨ng thùc hµnh cho häc sinh theo quy tr×nh ®· ®Ò ra. 2. §èi t­îng thùc nghiÖm Thùc nghiÖm s­ ph¹m ®­îc tiÕn hµnh trªn ®èi t­îng lµ häc sinh líp 11 cña tr­êng THPT Nghi Léc I – Nghi Léc – NghÖ An. 3. Néi dung thùc nghiÖm X¸c ®Þnh hiÖu qu¶ cña quy tr×nh rÌn luyÖn kü n¨ng ®· x©y dùng. Sö dông c¸c bµi thùc hµnh ®Ó rÌn luyÖn kü n¨ng thùc hµnh cho häc sinh líp 11. TiÕn hµnh so¹n gi¸o ¸n vµ gi¶ng d¹y c¸c bµi thùc hµnh Bµi tËp vµ thùc hµnh 3, gi¸o viªn ®· tæ chøc cho häc sinh thùc hµnh. V× vËy t«i ®· tiÕn hµnh d¹y 2 tiÕt lµ bµi tËp vµ thùc hµnh 4 (tiÕt 1), bµi tËp vµ thùc hµnh 5 (tiÕt 2). 4. Ph­¬ng ph¸p thùc nghiÖm Thùc nghiÖm s­ ph¹m ®­îc tiÕn hµnh vµo thêi gian tõ 08/ 02/ 2009 ®Õn 03/ 04/ 2009 trong ®ît thùc tËp s­ ph¹m. T«i ®· tiÕn hµnh trªn mét líp thùc nghiÖm vµ mét líp ®èi chøng cña tr­êng THPT Nghi Léc I. C¸c líp ®­îc lùa chän lµm thùc nghiÖm ®Òu cã tr×nh ®é nhËn thøc ngang nhau + Líp TN: D¹y theo gi¸o ¸n do t«i x©y dùng theo quy tr×nh rÌn luyÖn kü n¨ng thùc hµnh trong kho¸ luËn. + Líp §C: Tæ chøc d¹y häc thùc hµnh nh­ng kh«ng theo quy tr×nh rÌn luyÖn kü n¨ng ®­îc tr×nh bµy trong kho¸ luËn. Chän líp §C vµ TN theo nguyªn t¾c: ®ång ®Òu vÒ sÜ sè, tr×nh ®é nhËn thøc, tû lÖ giíi tÝnh vµ c¸c ®iÒu kiÖn häc tËp kh¸c. Sau khi lùa chän líp §C vµ líp TN chóng t«i cã kÕt qu¶ nh­ sau: Ph­¬ng ¸n Líp SÜ sè Nam N÷ Häc lùc Kh¸ - Giái TB YÕu §C 11A2 47 20 27 8 36 3 TN 11A3 47 25 22 7 35 5 KÕt thóc mçi bµi thùc hµnh t«i ®Òu tiÕn hµnh kiÓm tra c¸c líp §C vµ TN, néi dung kiÓm tra nh­ nhau, h×nh thøc kiÓm tra viÕt, thêi gian 15 phót/ bµi. KÕt qu¶ kiÓm tra ®­îc xö lÝ b»ng ph­¬ng ph¸p thèng kª to¸n häc + B¶ng thèng kª sè ®iÓm. + B¶ng tÇn suÊt sè % häc sinh (HS) ®¹t ®iÓm xi. + B¶ng tÇn sè % HS ®¹t ®iÓm xi trë xuèng. + VÏ ®­êng cong tÇn suÊt luü tÝch. + TÝnh c¸c th«ng sè thèng kª theo c«ng thøc: §iÓm trung b×nh: = §é lÖnh chuÈn: S = Ph­¬ng sai: σ = S2 = HÖ sè biÕn thiªn: CV = .100% Trong ®ã: Xi lµ ®iÓm sè cña häc sinh; n lµ sè häc sinh tham gia lµm bµi kiÓm tra. §iÓm trung b×nh ®Æc tr­ng cho sù tËp trung cña sè liÖu, nh»m so s¸nh møc häc trung b×nh cña häc sinh ë c¸c nhãm líp TN vµ §C §é lÖch chuÈn (S): Tham sè ®o møc ®é ph©n t¸n cña kÕt qu¶ qua häc tËp quanh gi¸ trÞ HÖ sè biÕn thiªn (CV): Tham sè so s¸nh møc ®é ph©n t¸n cña c¸c sè liÖu. CV cµng nhá th× sè liÖu cµng tËp trung vµ ng­îc l¹i. §é tin cËy: TD = 5. Xö lÝ vµ ph©n tÝch kÕt qu¶ thùc nghiÖm KÕt qu¶ thùc nghiÖm ë c¸c líp TN vµ §C chóng t«i tiÕn hµnh 2 lÇn kiÓm tra. KÕt qu¶ nh­ sau: KiÓm tra lÇn 1 * KÕt qu¶ B¶ng 3.1: B¶ng ph©n phèi sè häc sinh ®¹t ®iÓm Xi Ph­¬ng ¸n Sè HS ®iÓm 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 §C 47 1 3 7 5 14 5 7 4 1 0 TN 47 0 1 4 9 15 7 5 2 3 1 B¶ng 3.2: B¶ng tÇn suÊt sè % häc sinh ®¹t ®iÓm Xi Ph­¬ng ¸n Sè HS ®iÓm 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 §C 47 2.1 6.4 14.9 10.6 29.8 10.6 14.9 8.5 2.1 0.0 TN 47 0.0 2.1 8.5 19.1 31.9 14.9 10.6 4.3 6.4 2.1 B¶ng 3.3: B¶ng tÇn sè % häc sinh ®¹t ®iÓm Xi trë xuèng Ph­¬ng ¸n Sè HS ®iÓm 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 §C 47 2.1 8.5 23.4 34.0 63.8 74.5 89.4 97.9 100.0 100.0 TN 47 0.0 2.1 10.6 29.8 61.7 76.6 87.2 91.5 97.9 100.0 B¶ng 3.4: C¸c tham sè thèng kª Ph­¬ng ¸n Sè HS S S2 CV% td §C 47 5.1 1.9 3.4 67.6 1.0 TN 47 5.4 1.7 3.1 56.3 §å thÞ tÇn suÊt sè % häc sinh ®¹t ®iÓm Xi trë xuèng NhËn xÐt: KiÓm tra lÇn 1: Líp TN cã ®iÓm trung b×nh cao h¬n líp §C HÖ sè biÕn thiªn cña líp TN thÊp h¬n líp §C Qua ®å thÞ: §å thÞ líp TN ë bªn ph¶i vµ thÊp h¬n so víi ®å thÞ líp §C chøng tá kÕt qu¶ líp §C thÊp h¬n líp TN KiÓm tra lÇn 2 * KÕt qu¶ B¶ng 3.5: B¶ng ph©n phèi sè häc sinh ®¹t ®iÓm Xi Ph­¬ng ¸n Sè HS ®iÓm 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 §C 47 1 3 7 5 18 6 4 2 1 0 TN 47 0 0 3 6 15 10 5 4 4 0 B¶ng 3.6: B¶ng tÇn suÊt sè % häc sinh ®¹t ®iÓm Xi Ph­¬ng ¸n Sè HS ®iÓm 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 §C 47 2.1 6.4 14.9 10.6 38.3 12.8 8.5 4.3 2.1 0.0 TN 47 0.0 0.0 6.4 12.8 31.9 21.3 10.6 8.5 8.5 0.0 B¶ng 3.7: B¶ng tÇn sè % häc sinh ®¹t ®iÓm Xi trë xuèng Ph­¬ng ¸n Sè HS ®iÓm 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 §C 47 2.1 8.5 23.4 34.0 72.3 85.1 93.6 97.9 100.0 100.0 TN 47 0.0 0.0 6.4 19.1 51.1 72.3 83.0 91.5 100.0 100.0 B¶ng 3.8: C¸c tham sè thèng kª Ph­¬ng ¸n Sè HS S S2 CV% td §C 47 4.8 1.7 2.8 5.9 2.8 TN 47 5.8 1.6 2.6 5.5 §å thÞ tÇn suÊt sè % häc sinh ®¹t ®iÓm Xi trë xuèng NhËn xÐt: §iÓm kiÓm tra lÇn 2 líp TN cã cao h¬n cña líp §C HÖ sè biÕn thiªn cña líp §C cao h¬n líp TN thÓ hiÖn sù bÒn v÷ng cña c¸c kü n¨ng HÖ sè td = 2.8 chøng tá kÕt qu¶ häc tËp ë líp TN cao h¬n líp §C thùc sù, ®é tin cËy cao. §å thÞ: Líp TN n»m phÝa d­íi vµ bªn ph¶i so víi ®å thÞ líp §C KÕt luËn ch­¬ng 3 Qua thùc nghiÖm s­ ph¹m chóng t«i thÊy r»ng: viÖc sö dông c¸c bµi thùc hµnh Tin häc ®Ó rÌn luyÖn c¸c kü n¨ng thùc hµnh cho häc sinh lµ kh¶ thi C¸c gi¸o ¸n cho líp §C vµ TN hîp lÝ, phï hîp, cã hiÖu qu¶ thiÕt thùc ®èi víi viÖc n©ng cao n¨ng lùc nhËn thøc cña häc sinh trong d¹y häc Tin häc ViÖc rÌn luyÖn kü n¨ng thùc hµnh cho häc sinh cßn nhiÒu h¹n chÕ v× sè l­îng m¸y Ýt vµ thêi gian ch­a nhiÒu. PhÇn KÕt luËn Qua nghiªn cøu cho thÊy: RÌn luyÖn kü n¨ng thùc hµnh lµ môc ®Ých, nhiÖm vô cña qu¸ tr×nh d¹y häc, ®¸p øng yªu cÇu ®æi míi néi dung ch­¬ng tr×nh Tin häc THPT, phï hîp víi ®Æc ®iÓm t©m lý vµ n¨ng lùc nhËn thøc cña häc sinh THPT. HÖ thèng c¸c kü n¨ng cÇn rÌn luyÖn lµ: + Kü n¨ng vËn dông tri thøc Tin häc vµo ho¹t ®éng lËp tr×nh + Kü n¨ng vËn dông tri thøc Tin häc vµo gi¶i c¸c bµi to¸n thùc tiÔn + Kü n¨ng vËn dông tri thøc vµo khai th¸c c¸c thµnh tùu vÒ Tin häc §Ó rÌn luyÖn kü n¨ng thùc hµnh cã hiÖu qu¶ cÇn thùc hiÖn theo quy tr×nh gåm 4 b­íc ®· ®­îc tr×nh bµy. Quy tr×nh nµy ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c bµi thùc hµnh. Qua thùc nghiÖm s­ ph¹m cho thÊy c¸c gi¸o ¸n mÉu ®· biªn so¹n lµ t­¬ng ®èi hîp lÝ vµ cã thÓ sö dông ®Ó gi¶ng d¹y c¸c bµi thùc hµnh nh»m rÌn luyÖn kü n¨ng thùc hµnh cho häc sinh. §Ò tµi mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh ®­îc gi¸ trÞ cña viÖc sö dông c¸c bµi thùc hµnh ®Ó rÌn luyÖn kü n¨ng thùc hµnh cho häc sinh. Phô lôc §Ò kiÓm tra lÇn 1: C©u 1: Gi¶ thiÕt M vµ N lµ hai m¶ng mét chiÒu ®­îc khai b¸o nh­ sau: Var M, N: Array[1..20] of Integer; Gi¶ sö gi¸ trÞ M[i] vµ N[i] (i ch¹y tõ 1 ®Õn 20) ®· ®­îc x¸c ®Þnh. XÐt ®o¹n ch­¬ng tr×nh sau: D:=0; For i := 1 to 20 do If M[i]N[i] then d:=d+1; Writeln(d); §iÒu kh¼ng ®Þnh nµo sau ®©y lµ ®óng? §o¹n ch­¬ng tr×nh trªn ®Õm sè phÇn tö cña M kh¸c c¸c phÇn tö cña N. §o¹n ch­¬ng tr×nh trªn ®Õm sè phÇn tö kh¸c nhau cña M vµ N. §o¹n ch­¬ng tr×nh trªn ®Õm sè cÆp phÇn tö t­¬ng øng kh¸c nhau cña M vµ N. C¶ a, b, c ®Òu sai. C©u 2: XÐt ch­¬ng tr×nh: Program Cau_2; Var a: array[1..100] of Integer; i, n, t: Integer; Begin Write('N ='); Readln(n); For i:=1 to n do Readln(a[i]); For i:=1 to n div 2 do Begin t:= a[i]; a[i]:= a[n-i+1]; a[n-i+1]:= t; End; For i:=1 to n do write(a[i]:5); Readln; End. §iÒu kh¼ng ®Þnh nµo sau ®©y lµ ®óng? Ch­¬ng tr×nh trªn ®¶o ng­îc vÞ trÝ cña c¸c phÇn tö m¶ng a (theo kÝch th­íc thùc tÕ ®­îc nhËp). Ch­¬ng tr×nh trªn ghi mét nöa sè phÇn tö ë cuèi lªn c¸c vÞ trÝ ®Çu tiªn. Ch­¬ng tr×nh trªn s¾p xÕp c¸c phÇn tö cña m¶ng a theo thø tù gi¶m dÇn. C¶ a, b, c ®Òu sai. C©u 3: Dùa vµo ch­¬ng tr×nh s¾p xÕp c¸c phÇn tö cña m¶ng theo thø tù kh«ng gi¶m (bµi 1, SGK trang 65), h·y söa ch­¬ng tr×nh ®ã ®Ó cã ch­¬ng tr×nh s¾p xÕp c¸c phÇn tö cña m¶ng theo thø tù gi¶m dÇn. §Ò kiÓm tra lÇn 2: C©u 1: Cho str lµ mét x©u kÝ tù, ®o¹n ch­¬ng tr×nh sau thùc hiÖn c«ng viÖc g×? for i := length(str) downto 1 do write(str[i]) ; In x©u ra mµn h×nh. In tõng kÝ tù x©u ra mµn h×nh. In tõng kÝ tù ra mµn h×nh theo thø tù ng­îc, trõ kÝ tù ®Çu tiªn. In tõng kÝ tù ra mµn h×nh theo thø tù ng­îc C©u 2: Cho str lµ mét x©u kÝ tù, ®o¹n ch­¬ng tr×nh sau thùc hiÖn c«ng viÖc g×? for i := 1 to length(str) – 1 do str[i+1] := str[i] ; DÞch chuyÓn c¸c kÝ tù cña x©u vÒ sau 1 vÞ trÝ. DÞch chuyÓn c¸c kÝ tù cña x©u lªn tr­íc 1 vÞ trÝ. Khëi t¹o l¹i mäi kÝ tù cña x©u b»ng kÝ tù ®Çu tiªn. Khëi t¹o l¹i mäi kÝ tù cña x©u b»ng kÝ tù cuèi cïng. C©u 3: Cho biÕt ch­¬ng tr×nh sau ®©y lµm g×? H·y viÕt l¹i dßng 9 ®Ó ch­¬ng tr×nh in ra tÊt c¶ nh÷ng ch÷ sè xuÊt hiÖn trong mét x©u nhËp vµo tõ bµn phÝm. (1) Program Cau_3; (2) Var s,t: string; (3) i: Integer; (4) Begin (5) Write('Nhap mot xau:'); (6) Readln(s); (7) t:= ''; (8) For i:= 1 to length(s) do (9) If (s[i]>= 'A') and (s[i]<='Z') then t:= t+ s[i]; (10) Writeln('Ket qua la:', t); (11) Readln; (12) End. Tµi liÖu tham kh¶o Lý luËn d¹y häc Tin häc ë tr­êng phæ th«ng – Tr­¬ng Träng CÇn – Tñ s¸ch §¹i häc Vinh. Ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y Tin häc – NguyÔn B¸ Kim. S¸ch gi¸o khoa Tin häc 10, 11 – NXB Gi¸o dôc. S¸ch gi¸o viªn Tin häc 10, 11 – NXB Gi¸o dôc. S¸ch bµi tËp Tin häc 11 – NXB Gi¸o dôc. Gi¶i mét bµi to¸n trªn m¸y tÝnh nh­ thÕ nµo (T1) - Hoµng KiÕm (2001) - NXBGD. Gi¸o tr×nh Tin häc §¹i c­¬ng – Bïi ThÕ T©m, Vâ V¨n TiÕn Dòng. Ng«n ng÷ lËp tr×nh Pascal – Qu¸ch TuÊn Ngäc –Tr­êng §¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi. T©m lÝ häc ®¹i c­¬ng – NguyÔn Quang UÈn, TrÇn H÷u LuyÕn, TrÇn Quèc Thµnh – NXB §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. T©m lÝ häc løa tuæi vµ t©m lÝ häc s­ ph¹m – Lª V¨n Hång, Lª Ngäc Lan, NguyÔn V¨n Thµng – NXB §¹i häc Quèc gia Hµ Néi 2001. Tõ ®iÓn TiÕng ViÖt phæ th«ng. ThiÕt kÕ bµi gi¶ng Tin häc 11 – Lª Thuû Th¹ch – NXB §¹i häc Quèc gia Hµ Néi Ng©n hµng c©u hái tr¾c nghiÖm Tin häc 11. Mét sè kho¸ luËn cã liªn quan.