Đề tài Sự bền vững trong cán cân tài khoản vãng lai và nợ nước ngoài ở Việt Nam giai đoạn 2000 - 2010

CAÂU 2: SÖÏ BEÀN VÖÕNG TRONG CAÙN CAÂN TAØI KHOAÛN VAÕNG LAI VAØ NÔÏ NÖÔÙC NGOAØI ÔÛ VIEÄT NAM GIAI ÑOAÏN 2000-2010 a/ Phaân tích söï thaâm huït trong caùn caân taøi khoaûn vaõng lai töø naêm 1996-2005. Nguoàn goác cuûa söï thaâm huït. Cô sôû lyù thuyeát naøo giuùp cho vieäc nhaän ra nguoàn goác cuûa söï thaâm huït. Phaân tích söï thaâm huït trong caùn caân taøi khoaûn vaõng lai cuûa Vieät Nam Töø soá lieäu CAB trong baûng ta thaáy, caùn caân taøi khoaûn vaõng lai cuûa Vieät Nam töø naêm 1996 ñeán 2005 bò thaâm huït. Trong ñoù thaâm huït nhieàu vaøo caùc naêm1996-1998, nguyeân nhaân laø do trong khoaûng thôøi gian naøy, Vieät Nam xuaát khaåu coøn ít. Töø naêm 1999-2001, caùn caân taøi khoaûn vaõng lai giaûm thaâm huït do giaù trò xuaát khaåu taêng vôùi toác ñoä cao hôn nhaäp khaåu. Ñeán naêm 2002-2004, söï thaâm huït gia taêng laø do maëc duø xuaát khaåu ñaõ gia taêng nhöng nhaäp khaåu cuõng taêng ñaùng keå. Coù theå giaûi thích laø chuùng ta ñaõ chi tieâu nhieàu cho ñaàu tö phuïc vuï quaù trình Coâng nghieäp hoùa- Hieän ñaïi hoùa à tieát kieäm nhoû hôn ñaàu tö à thaâm huït trong caùn caân taøi khoaûn vaõng lai. Nguoàn goác cuûa söï thaâm huït Do chi tieâu tieâu duøng (C+G) taêng, ñaàu tö (I) taêng, tieát kieäm (S) giaûm do neàn kinh teá suy thoaùi. Cô sôû lyù thuyeát giuùp nhaän ra nguoàn goác cuûa söï thaâm huït Thaâm huït trong taøi khoaûn vaõng lai phaûn aùnh söï thieáu huït nguoàn löïc trong neàn kinh teá (cheânh leäch giöõa tieát kieäm vaø ñaàu tö): S – I = CAB =NX+ NIA+ NTR Taøi khoaûn vaõng lai cuõng phaûn aùnh söï cheânh leäch giöõa thu nhaäp vaø chi tieâu noäi ñòa cuûa neàn kinh teá: GNP – A = CAB Caùn caân taøi khoaûn vaõng lai luoân khôùp vôùi khoaûn nôï roøng cho caùc nöôùc coøn laïi treân theá giôùi: êCAB – êNFA – R = 0 B/ Söï thaâm huït trong caùn caân taøi khoaûn vaõng lai phaûn aùnh nhöõng maát caân ñoái naøo trong neàn kinh teá: xem xeùt moái quan heä giöõa söï thaâm huït vaø cheânh leäch giöõa toång tieát kieäm trong nöôùc vaø toång ñaàu tö. Söï thaâm huït laø toát hay xaáu cho neàn kinh teá Moái quan heä giöõa söï thaâm huït vaø cheânh leäch giöõa toång tieát kieäm trong nöôùc vaø toång ñaàu tö: GNDS – I = CAB Söï thaâm huït trong caùn caân taøi khoaûn vaõng lai phaûn aùnh nhöõng maát caân ñoái trong neàn kinh teá nhö: Tieát kieäm < ñaàu tö Thu nhaäp < chi tieâu noäi ñòa Xuaát khaåu < nhaäp khaåu Khoaûn ñi vay nöôùc ngoaøi > khoaûn cho vay nöôùc ngoaøi Moái quan heä giöõa söï thaâm huït vaø cheânh leäch giöõa toång tieát kieäm trong nöôùc vaø toång ñaàu tö S-I –X-M. Khi moät nöôùc coù tieát kieäm nhoû hôn ñaàu tö thì xuaát khaåu seõ nhoû hôn nhaäp khaåu vaø laøm cho taøi khoaûn vaõng lai bò thaâm huït. Khi moät nöôùc tieát kieäm ít töùc chi tieâu nhieàu thì nhaäp khaåu seõ lôùn hôn xuaát khaåu ñeå ñaùp öùng nhu caàu tieâu duøng. Maët khaùc, cheânh leäch giöõa S vaø I coøn goïi laø khoaûn ñaàu tö roøng nöôùc ngoaøi. Neáu khoaûn cheânh leäch naøy bò aâm seõ laø söï thaâm huït trong caùn caân taøi khoaûn vaõng lai. Baát kyø phaân tích naøo veà taøi khoaûn vaõng lai caàn phaûi xeùt tôùi caùc thay ñoåi trong ñaàu tö vaø tieát kieäm ñaõ xaûy ra nhö theá naøo. Söï thay ñoåi cuûa vò theá cuûa taøi khoaûn vaõng lai caàn phaûi ñöôïc caân ñoái baèng vieäc taêng tieát kieäm quoác gia töông öùng vôùi ñaàu tö. Vaäy vaán ñeà quan troïng laø laøm theá naøo maø caùc bieän phaùp chính saùch ñöôïc xaây döïng ñeå laøm thay ñoåi caùn caân vaõng lai (nhö tyû giaù, thueá, khuyeán khích xuaát khaåu,…) coù taùc ñoäng ñeán hoaït ñoäng ñaàu tö vaø tieát kieäm. Söï thaâm huït laø toát hay xaáu cho neàn kinh teá Söï thaâm huït laø toát hay xaáu tuøy thuoäc vaøo nguyeân nhaân cuûa söï thaâm huït. Neáu thaâm huït do chi tieâu ñaàu tö: neáu ñaàu tö coù khaû naêng sinh lôïi cao thì laø toát. Khi ñoù, nhöõng saûn phaåm cuûa nhöõng döï aùn môùi naøy seõ ñöôïc xuaát khaåu vaø taïo ra ñöôïc nguoàn ngoaïi teä thanh toaùn nôï vay möôïn töø nöôùc ngoaøi vaø caûi thieän ñöôïc caùn caân vaõng lai. Neáu thaâm huït do chi tieâu tieâu duøng: chi vaøo y teá, giaùo duïc laø toát; chi vaøo tieâu xaøi thì xaáu. C/ Söï thaâm huït coù yù nghóa gì ñoái vôùi Vieät Nam khi maø tieát kieäm chuû yeáu döïa vaøo beân ngoaøi? Khi tieát kieäm döïa vaøo beân ngoaøi thì khi coù bieán ñoäng lôùn cuûa nhöõng cuù soác kinh teá, chính trò, xaõ hoäi treân theá giôùi coù theå daãn ñeán söï thaâm huït nghieâm troïng cuûa caùn caân taøi khoaûn vaõng lai, daãn ñeán quoác gia maát khaû naêng thanh toaùn, coù theå daãn ñeán khuûng hoaûng. Do ñoù Vieät Nam caàn phaûi phaùt huy noäi löïc hôn nöõa, thuùc ñaåy neàn kinh teá phaùt trieån ñeå nhanh choùng taïo ra tieát kieäm trong nöôùc beân caïnh tieát kieäm nöôùc ngoaøi. D/ Taïi sao phaûi nghieân cöùu söï beàn vöõng cuûa söï thaâm huït trong caùn caân taøi khoaûn vaõng lai ôû Vieät Nam. Khi naøo söï thaâm huït laø beàn vöõng. Söï thaâm huït ôû Vieät Nam coù beàn vöõng khoâng. Phaûi nghieân cöùu söï beàn vöõng cuûa söï thaâm huït trong caùn caân taøi khoaûn vaõng lai ôû Vieät Nam vì moâi tröôøng beân ngoaøi (cuù soác beân ngoaøi) coù theå xaûy ra baát cöù luùc naøo nhö: khuûng hoaûng tyû giaù, khuûng hoaûng nôï… laøm cho söï thaâm huït trong taøi khoaûn vaõng lai khoâng beàn vöõng. Söï thaâm huït taøi khoaûn vaõng lai beàn vöõng laø tình traïng thaâm huït coù theå duy trì ñöôïc maø khoâng coù baát kyø cuoäc khuûng hoaûng beân ngoaøi naøo xaûy ra. Moät söï thaâm huït trong caùn caân taøi khoaûn vaõng lai laø beàn vöõng khi GDP taêng tröôûng cao , thaâm huït ngaân saùch thaáp, tieát kieäm vaø ñaàu tö cao. Söï thaâm huït ôû Vieät Nam laø khoâng beàn vöõng vì thaâm huït ngaân saùch cao, tieát kieäm döïa vaøo nöôùc ngoaøi vaø coøn ôû möùc thaáp, neàn kinh teá chòu nhieàu aûnh höôûng cuûa moâi tröôøng beân ngoaøi. E/ Söï thaâm huït naøy ñöôïc taøi trôï chuû yeáu töø nhöõng nguoàn naøo? Cô caáu cuûa nguoàn taøi trôï beân ngoaøi ôû Vieät Nam töø 1995-2005. Ñoàng nhaát thöùc naøo chæ ra quan heä giöõa thaâm huït trong caùn caân taøi khoaûn vaõng lai vaø nôï nöôùc ngoaøi. Xem xeùt tính chaát beàn vöõng cuûa nôï nöôùc ngoaøi ôû Vieät Nam. Söï thaâm huït ñöôïc taøi trôï chuû yeáu töø: Vay hoaëc baùn taøi saûn cho nöôùc ngoaøi Thu huùt FDI Giaûm döï tröõ Cô caáu nguoàn taøi trôï beân ngoaøi cuûa Vieät Nam töø 1996-20005 laø töø vay nôï nöôùc ngoaøi vaø caùc nguoàn ñaàu tö tröïc tieáp FDI. Ñoàng nhaát thöùc chæ ra quan heä giöõa thaâm huït trong caùn caân taøi khoaûn vaõng lai vaø nôï nöôùc ngoaøi: CAB =ê NFA +ê R Trong ñoù: NFA = FA – FL FA: taøi saûn nöôùc ngoaøi FL: nôï nöôùc ngoaøi Do ñoù khi NFA<0 töùc nôï nöôùc ngoaøi cao hôn taøi saûn nöôùc ngoaøi thì caùn caân taøi khoaûn vaõng lai seõ bò thaâm huït. Xem xeùt tính chaát beàn vöõng cuûa nôï nöôùc ngoaøi ôû Vieät Nam Vieät Nam ñaõ khoâng bò aûnh höôûng laây lan cuûa cuoäc khuûng hoaûng nhö nhöõng nöôùc laân caän, vì vaäy nôï nöôùc ngoaøi ôû Vieät Nam töông ñoái beàn vöõng. F/ Chi phí nôï nöôùc ngoaøi laø gì? Dòch vuï nôï ñöôïc quyeát ñònh bôûi nhöõng yeáu toá naøo? Chi phí nôï nöôùc ngoaøi laø khoaûn laõi vay phaûi traû khi moät quoác gia ñi vay nôï nöôùc ngoaøi. Dòch vuï nôï ñöôïc quyeát ñònh bôûi caùc yeáu toá: Thanh khoaûn vaø khaû naêng traû nôï Caùc chæ soá veà nôï nöôùc ngoaøi Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaø caùc luoàng voán. Döï tröõ vaø taøi trôï CAÂU 3: TÖÏ DO HOÙA TAØI KHOAÛN VOÁN ÔÛ VIEÄT NAM, ÑÒNH CHEÁ VAØ TAÙC ÑOÄNG A/ Taïi sao phaûi töï do hoùa taøi khoaûn voán ôû Vieät Nam? Nhöõng gì laø lôïi ích nhaän ñöôïc töø quaù trình töï do hoùa taøi khoaûn voán naøy? Cô sôû lyù thuyeát cuûa nhöõng taùc ñoäng coù lôïi laø gì Trong quaù trình hoäi nhaäp vaøo kinh teá theá giôùi, maø cuï theå laø gia nhaäp WTO saép tôùi, Vieät Nam cuõng nhö caùc nöôùc khaùc sôùm hay muoän cuõng phaûi thöïc hieän loä trình töï do hoùa taøi chính, töøng böôùc môû cöûa neàn kinh teá nhaèm thu huùt caùc nguoàn löïc beân ngoaøi cho muïc tieâu taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá. Ñoù laø taát yeáu khaùch quan. Lôïi ích cuûa vieäc töï do hoùa thò tröôøng voán laø raát lôùn do ña daïng hoùa ñöôïc nhieàu luoàng voán ñaàu tö phaùt trieån kinh teá- xaõ hoäi. Tuy nhieân, quaù trình töï do hoùa thò tröôøng voán cuõng chöa ñöïng nhöõng khaû naêng tieàm aån veà ruûi ro vaø nguy cô khuûng hoaûng. Hoaøn thieän khung phaùp lyù, xaây döïng caùc tieâu chí quaûn lyù thaän troïng vaø naâng cao naêng löïc quaûn lyù nhaø nöôùc trong lónh vöïc naøy laø yeâu caàu böùc thieát ñoái vôùi caùc cô quan chöùc naêng cuûa Vieät Nam. Tham gia tích cöïc vaø hieäu quaû caùc chöông trình hôïp taùc khu vöïc vaø quoác teá ñoái vôùi lónh vöïc töï do hoùa thò tröôøng voán seõ giuùp Vieät Nam ñaåy nhanh quaù trình hoäi nhaäp nhaèm ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu ñeà ra. Töï do hoùa thò tröôøng voán laø quaù trình giaûm thieåu vaø dôõ boû daàn caùc bieän phaùp haïn cheá giao dòch voán ôû thò tröôøng, giaûm thieåu söï can thieäp tröïc tieáp cuûa chính phuû vaøo caùc quyeát ñònh phaùt haønh vaø ñaàu tö voán treân thò tröôøng chöùng khoaùn, laø vieäc cho pheùp roäng raõi caùc ngaân haøng vaø caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi tham gia caùc giao dòch chöùng khoaùn ôû thò tröôøng trong nöôùc, laø quaù trình dôõ boû kieåm soaùt caùc luoàng voán vaøo vaø luoàng voán ra khoûi neàn kinh teá. Nhöõng lôïi ích nhaän ñöôïc töø quaù trình töï do hoùa taøi khoaûn voán ôû Vieät Nam: Caùc nguoàn voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi chaûy vaøo quoác gia seõ thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá quoác gia, giaûi quyeát vaán ñeà coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng, môû roäng quy moâ saûn xuaát vaø taêng hieäu quaû saûn xuaát. Taïo aùp löïc buoäc caùc doanh nghieäp trong nöôùc phaûi khoâng ngöøng ñoåi môùi saûn xuaát coâng ngheä quaûn lyù neáu muoán caïnh tranh thaønh coâng vôùi doanh nghieäp nöôùc ngoaøi. Töø ñoù giuùp doanh nghieäp Vieät Nam naâng cao trình ñoä. Hieäu quaû söû duïng cuûa ñoàng voán seõ ñöôïc naâng cao do aùp duïng caùc coâng ngheä hieän ñaïi cuûa nöôùc ngoaøi. Thò tröôøng tieàn teä vaø thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam coù ñieàu kieän phaùt trieån maïnh meõ, thöïc hieän toát chöùc naêng huy ñoäng voán cho neàn kinh teá ñaùp öùng caùc muïc tieâu kinh teá vó moâ cuûa Nhaø nöôùc. Caùc nguoàn voán ñöôïc luaân chuyeån moät caùch hôïp lyù töø nôi thöøa ñeán nôi thieáu, ñaùp öùng kòp thôøi nhu caàu voán cuûa ñòa phöông. Cô sôû lyù thuyeát cuûa nhöõng taùc ñoäng coù lôïi ñoù laø: KAB =ê NFA = FA – FL CAB =ê NFA + êFR Trong ñoù: KAB: caùn caân TK voán êNFA: taøi saûn roøng nöôùc ngoaøi FA: taøi saûn nöôùc ngoaøi (do quoác gia naém giöõ) FL: nôï nöôùc ngoaøi (do quoác gia vay nôï töø nöôùc ngoaøi) CAB: caùn caân TK vaõng lai êFR: döï tröõ ngoaïi teä cuûa quoác gia Khi TK voán ñöôïc töï do thì FA vaø FL ñeàu taêng à êNFA taêng à CAB taêng à taêng tröôûng kinh teá B/ Phaân tích cô caáu luoàng voán quoác teá ôû Vieät Nam nhö FDI, ñaàu tö giaùn tieáp? Cheá ñoä tyû giaù vaø söï linh ñoäng cuûa luoàng voán quoác teá ôû Vieät Nam Cô caáu luoàng voán quoác teá ôû Vieät Nam Tính ñeán cuoái 2005, Vieät Nam ñaõ coù hôn 5800 döï aùn FDI vôùi toång voán ñaêng kyù treân 50 tyû USD vaø voán thöïc hieän gaàn 28 tyû USD. + Cô caáu FDI theo lónh vöïc (giai ñoaïn 1998 – 2005): Löôïng FDI vaøo Vieät Nam chuû yeáu taäp trung vaøo caùc lónh vöïc sau ñaây: Coâng nghieäp vaø xaây döïng: chieám khoaûn 70% soá döï aùn vaø treân 50% voán. Dòch vuï: chieám khoaûn 20% soá döï aùn. Caùc lónh vöïc noâng laâm ngö nghieäp: chieám khoaûn 13% soá döï aùn, phaân boå khoâng ñoàng ñeàu giöõa caùc ñòa phöông. + Cô caáu FDI theo hình thöùc ñaàu tö (giai ñoaïn 1998 – 2005): Doanh nghieäp 100% voán nöôùc ngoaøi chieám tyû troïng cao nhaát, 74,4% veà soá döï aùn vaø 50.5% veà toång voán ñaêng kyù Doanh nghieäp lieân doanh chieám 22,4% veà soá döï aùn vaø 38,3% veà voán ñaàu tö ñaêng kyù. Vaø caùc hình thöùc ñaàu tö FDI khaùc nhö hôïp ñoàng BOT, hôïp doanh vaø coâng ty quaûn lyù voán chieám tyû troïng nhoû nhaát. Phaân theo ñoái taùc ñaàu tö, nöôùc ta ñaõ thu huùt voán töø 74 quoác gia vaø vuøng laõnh thoå. Trong ñoù, caùc nöôùc chaâu AÙ laø ñoái taùc lôùn nhaát, chieám 76,5% veà soá döï aùn vaø 70,6% veà voán ñaêng kyù. Caùc nöôùc chaâu Aâu ñöùng thöù hai, chieám 17,1% veà soá döï aùn vaø 21,7% veà voán ñaêng kyù. Caùc nöôùc chaâu Myõ chieám 6% veà soá döï aùn vaø 6% veà voán ñaêng kyù, coøn laïi laø caùc nöôùc ôû caùc khu vöïc khaùc. Cheá ñoä tyû giaù ôû Vieät Nam: Trong những năm 1988-1991, tỷ giá hối đoái của Việt Nam từ chế độ đa tỷ giá chuyển sang chế độ tỷ giá thống nhất được xác định theo cơ chế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước. Tỷ giá hối đoái danh nghĩa đã được điều chỉnh theo sát những diễn biến của lạm phát đã làm cho tỷ giá hối đoái thực tế ổn định, nên đã có những tác động tích cực đến việc khôi phục cả cân đối bên trong và bên ngoài nền kinh tế, từng bước nâng cao sức cạnh tranh của hàng hóa nội địa, thúc đẩy xuất khẩu phát triển, do đó làm gia tăng nguồn cung ngoại tệ, giảm dần thâm hụt cán cân thương mại và cán cân thanh toán qua các năm. Sự điều chỉnh hợp lý tỷ giá hối đoái danh nghĩa phối hợp với việc thắt chặt cung tiền, cắt giảm chi tiêu Chính phủ, hạn chế tín dụng, tăng lãi suất… và những chính sách kinh tế khác đã chặn đứng được lạm phát, đưa nền kinh tế Việt Nam ra khỏi suy thoái và bước vào thời kỳ phát triển. Từ năm 1992 đến năm 1997, chính sách tỷ giá hối đoái được điều chỉnh để chống lạm phát và thu hút đầu tư nước ngoài. Để thực hiện mục tiêu chống lạm phát, chính sách tỷ giá được điều hành cố gắng duy trì sự ổn định của tỷ giá hối đoái danh nghĩa. Vì vậy, nếu so sánh chỉ số CPI của Mỹ và CPI của Việt Nam, các nhà kinh tế tính toán cho rằng, tỷ giá hối đoái thực tế đã bị giảm tới hơn 20%. Sự ổn định tỷ giá hối đoái danh nghĩa những năm này đã tạm thời góp phần tích cực vào việc kiềm chế lạm phát, thu hút đầu tư nước ngoài, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế với tốc độ cao trên 8% năm. Nhưng việc duy trì tỷ giá hối đoái danh nghĩa gần như cố định trong điều kiện lạm phát đã được kiềm chế song vẫn cao hơn lạm phát của Mỹ (nước có đồng tiền chiếm tỷ trọng chủ yếu trong giỏ ngoại tệ để xác định tỷ giá của Việt Nam) và các nước có quan hệ thương mại chủ yếu của Việt Nam, đồng thời đồng USD có xu hướng tăng giá từ năm 1995 đã làm cho VNĐ có xu hướng ngày càng bị đánh giá cao hơn thực tế. Điều này đã tạo ra và tích luỹ những nhân tố gây mất ổn định và kìm hãm sự phát triển kinh tế. Do tỷ giá hối đoái thực tế giảm xuống, VND được đánh giá cao đã làm suy giảm sức cạnh tranh quốc tế của hàng hóa, dịch vụ của Việt Nam, làm cán cân thương mại và cán cân thanh toán chuyển trạng thái từ thặng dư năm 1991-1992 sang trạng thái thâm hụt, bắt đầu tích luỹ sự mất cân đối bên ngoài và dần chuyển sang gây mất ổn định và mất cân đối bên trong nền kinh tế. Bởi vì, về bản chất, tỷ giá hối đoái không chỉ tác động đến những vấn đề kinh tế đối ngoạ mà nó còn tác động đến các vấn đề kinh tế đối nội thông qua sự tác động của tỷ giá đến thị trường tiền tệ và thị trường vốn. Tỷ giá hối đoái danh nghĩa ổn định đã có tác dụng tích cực trong việc thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài, nhưng do ngoại tệ được đánh giá rẻ nên đã khuyến khích các nhà đầu tư vay ngoại tệ để đầu tư vào các ngành sử dụng nhiều vốn và nguyên liệu nhập khẩu – một nguồn lực được coi là khan hiếm ở Việt Nam. Điều này đã đi ngược với chiến lược phát triển kinh tế dựa trên cơ sở khai thác có hiệu quả các nguồn lực sẵn có và những lợi thế so sánh của đất nước, đó là nguồn lực lao động. Một yếu tố khác càng làm trầm trọng hơn tác động tiêu cực của tỷ giá hối đoái giai đoạn này là việc phá giá đồng NDT 50% vào năm 1994 của Trung Quốc. Việc phá giá NDT đã làm cho hàng hóa, dịch vụ của Trung Quốc quá rẻ đã tràn ngập thị trường Việt Nam qua con đường buôn bán mậu dịch và buôn lậu, gây khó khăn cho sản xuất trong nước và tăng nhập siêu của Việt Nam từ Trung Quốc. Từ năm 1997 đến nay, chính sách tỷ giá hối đoái được điều hành nhằm chống đỡ tác động của cuộc khủng hoảng tài chính – tiền tệ khu vực và khắc phục tình trạng đánh giá cao VND thời gian trước đó. Tháng 7 năm 1997, cuộc khủng hoảng tài chính – tiền tệ khu vực Đông Nam á đã làm cho một loạt đồng tiền của các nước trong khu vực giảm giá mạnh so với đồng USD và VND. Điều đó cũng có nghĩa là, VND đã bị đánh giá cao hơn nữa, trong bối cảnh các nước trong khu vực là bạn hàng chủ yếu và quan trọng của Việt Nam, đã làm cho xuất khẩu của Việt Nam giảm sút nhanh chóng. Phân tích những nguyên nhân và bài học từ cuộc khủng hoảng tài chính – tiền tệ khu vực cho thấy, mặc dù thị trường tài chính – tiền tệ của Việt Nam chưa phát triển đầu đủ và mở cửa nên không bị kéo ngay vào làn sóng của cuộc khủng hoảng, nhưng Chính phủ và NHNN Việt Nam đã nhận thấy tính chất nghiêm trọng của ổn định chế độ tỷ giá danh nghĩa kéo dài – một nguyên nhân quan trọng tạo ra cuộc khủng hoảng nên đã có những biện pháp xử lý tương đối hợp lý, ngăn chặn được những cú sốc không cần thiết đối với nền kinh tế. Vì vậy tháng 10 năm 1997, NHNN đã quyết định mở rộng biên độ giao dịch giữa tỷ giá chính thức và tỷ giá giao dịch tại các thị trường liên ngân hàng từ (+) (-) 5% lên (+) (-)10%. Nới rộng biên độ giao dịch đã làm cho tỷ giá thị trường tăng mạnh. Mặc dù tỷ giá tăng, nhưng giá cả trên thị trường không có những biến động đáng kể. Việc điều chỉnh tỷ giá của NHNN trên đây đã có tác động tích cực đối với xuất khẩu và hạn chế nhập khẩu của Việt Nam, giảm nhập siêu trong các năm 1997-1999, cán cân tài khoản vãng lai và cán cân thanh toán cũng giảm dần thâm hụt, mặc dù đầu tư nước ngoài suy giảm mạnh trong các năm này. Nhưng điều chỉnh tỷ giá như trên cũng có những tác động tiêu cực đến nền kinh tế, bởi vì khi VND giảm giá đã làm tăng thêm gánh nặng nợ nước ngoài của cả chính phủ và các doanh nghiệp có vốn vay nước ngoài, giảm đầu tư trực tiếp nước ngoài. Vì vậy có thể thấy rằng, đó cũng chính là cái giá phải trả khi lựa chọn chính sách tỷ giá thiên về cố định bằng cách duy trì sự ổn định của tỷ giá danh nghĩa quá lâu. Và một khi duy trì tỷ giá cố định càng dài thì cái giá phải trả càng lớn. Để tránh những hậu quả tương tự, chính sách tỷ giá phải được điều chỉnh linh hoạt, phản ánh đúng với quan hệ cung cấp về ngoại hối, sở thích của người tiêu dùng, lạm phát, lợi tức của tài sản nội, ngoại tệ… để chống đỡ được các cú sốc của nền kinh tế. Vì vậy, từ năm 1999, NHNN chấm dứt công bố tỷ giá chính thức, mà chỉ công bố tỷ giá giao dịch bình quân trên thị trường liên ngân hàng, đồng thời biên độ giao dịch dao động cũng giảm xuống chỉ còn (+) (-) 0,1%. Việc can thiệp của Nhà nước đối với tỷ giá được thực hiện chủ yếu thông qua hoạt động mua bán ngoại tệ của NHNN trên thị trường ngoại hối, xoá bỏ phương thức quản lý mang nặng tính chất hành chính chủ quan trước đây. Từ đó cho đến nay, tỷ giá hối đoái đã được hình thành theo cơ chế thị trường, bám sát sự biến động của thị trường thế giới, phản ánh tương đối sát quan hệ kinh tế quốc tế giữa đồng nội tệ và ngoại tệ, nên đã cải thiện cơ bản cán cân thương mại và cán cân thanh toán quốc tế của Việt Nam. C/ Chi phí cuûa quaù trình töï do hoùa taøi khoaûn voán laø gì? Vaán ñeà naêng löïc haáp thuï voán vaø caên beänh Haø Lan nhö taêng tyû giaù vaø tieàn löông lao ñoäng coù kyõ naêng? Vaán ñeà thoâng tin baát caân xöùng treân thò tröôøng vaø phaân boå voán khoâng hieäu quaû. Chi phí cuûa quaù trình töï do hoùa TK voán: laø vieäc caùc doanh nghieäp Vieät Nam (nhaát laø DNNN) coù theå khoâng caïnh tranh noåi vôùi DN voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi daãn ñeán maát thò tröôøng, phaù saûn. Treân thò tröôøng chöùng khoaùn, lôïi nhuaän cuûa nhaø ñaàu tö trong nöôùc coù theå bò maát vaøo tay nhaø ñaàu tö /ñaàu cô nöôùc ngoaøi vôùi kinh nghieäm vaø voán lôùn. Ñoù coøn laø vaán ñeà taøi nguyeân moâi tröôøng vaø ñôøi soáng daân cö khi caùc DN cuûa nöôùc ngoaøi tieán haønh saûn xuaát kinh doanh trong nöôùc. Cuõng khoâng theå khoâng noùi ñeán nguy cô taùi dieãn khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä 1997 neáu TK voán ñöôïc töï do hoùa quaù sôùm. Vaán ñeà naêng löïc haáp thuï voán vaø caên beänh Haø Lan nhö taêng tyû giaù vaø tieàn löông lao ñoäng coù kyõ naêng : - Vaøo thaäp nieân 1960, Haø Lan phaùt hieän caùc moû khí ñoát, vaø thu ñöôïc nhieàu tieàn töø moät nguoàn taøi nguyeân naøy, giaù trò ñoàng tieàn cuûa hoï taêng leân daãn ñeán haøng hoaù cuûa nöôùc Haø Lan saûn xuaát khoâng theå caïnh tranh noåi treân thò tröôøng quoác teá vì chi phí cao (giaù haøng hoaù noäi ñòa cao hôn haøng hoaù nöôùc ngoaøi), haøng nhaäp laïi reû, ngöôøi daân coù tieàn ruûng rænh, chæ mua haøng nhaäp. Chính phuû khoâng maën maø ñeán ñaàu tö hoïc haønh hay khôûi nghieäp kinh doanh,hoï coù tieàn saün saøng trang cho an ninh ñieàu naøy laøm cho neàn saûn xuaát noäi ñòa ñi vaøo choã suy thoaùi, cầu trong nước giảm, thất nghiệp gia tăng, -Neàn kinh teá suy thoaùi khoâng theå haáp thuï hay thu huùt voán nöôùc ngoaøi aâu cuõng do vieäc söû duïng quaù möùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân laøm giaûm coâng nghieäp hoaù neàn kinh teá quoác gia.Moät neàn kinh teá maø chi phí cho saûn xuaát quaù cao, hay caùc ngaønh hoã trôï cho coâng nghieäp saûn xuaát quaù thaáp, nguoàn thu chæ chuû yeáu töø xuaát khaåu daàu moû vaø nhaäp khaåu ñeå tieâu duøng thì khoâng theå naøo thu huùt ñöôïc voán nöôùc ngoaøi vaøo trong nöôùc ñöôïc => Qua ñoù ta thaáy vieäc khoâng maën maø vôùi ñaàu tö hoïc haønh, khôûi nghieäp laøm aên laøm cho khan hieám lao ñoäng coù kyõ naêng cao ôû nhö ôû Haø lan vaø caùc nöôùc chuû yeáu xuaát khaåu daàu moû heä quaû taát yeáu tieàn löông cuûa lao ñoäng coù kyõ naêng taêng cao, tyû giaù taêng vì giaù haøng hoaù noäi ñòa taêng Naêng löïc haáp thuï voán cuûa nöôùc ta hieän nay theo toâi döôøng nhö chöa theo kòp vôùi “doøng chaûy” voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, khieán cho hieäu quaû söû duïng voán raát thaáp. Do cô cheá nöôùc ta vaãn chöa hoaøn toaøn chuyeån sang kinh teá thò tröôøng vaø theâm vaøo ñoù tö duy, trình ñoä cuûa moät boä phaän lôùn caùn boä quaûn lyù Nhaø nöôùc coøn raát haïn cheá. Nhöõng sai phaïm ôû PMU18, thaát thoaùt trong xaây döïng cô baûn, roài môùi ñaây laø nhöõng tieâu cöïc ôû Vietnam Airlines ñaõ laøm thaát thoaùt raát lôùn nguoàn voán quoác gia, vaø laøm naûn loøng nhaø ñaàu tö. Khi töï do hoùa TK voán, Vieät Nam hoaøn toaøn coù khaû naêng maéc phaûi “caên beänh Haø Lan”. Khi voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñoå vaøo aøo aït, vaø theo loä trình töï do hoùa TK taøi chính, chaéc chaén ñeán moät luùc naøo ñoù NHNN khoù theå tieáp tuïc giöõ cho tyû giaù oån ñònh maø phaûi thaû noåi à taêng tyû giaù à aûnh höôûng TK vaõng lai vaø kinh teá-xaõ hoäi. Ñoái vôùi lao ñoäng coù kyõ naêng, tieàn löông danh nghóa cao do laøm vieäc cho caùc DN nöôùc ngoaøi coù theå khoâng buø ñaép ñöôïc nguy cô tieàn löông thöïc teá giaûm do vaät giaù leo thang. Vaán ñeà thoâng tin baát caân xöùng treân thò tröôøng vaø phaân boå voán khoâng hieäu quaû : - Tình traïng thoâng tin baát caân xöùng xuaát hieän khi maø moät trong hai beân trong moät giao dòch coù ít thoâng tin hôn beân kia veà ñoái töôïng cuûa giao dòch khieán cho vieäc ra quyeát ñònh khoâng theå chính xaùc. Trong thò tröôøng voán ngöôøi ñi vay luoân bieát roõ hôn ngöôøi cho vay veà khaû naêng sinh lôïi vaø nhöõng ruûi ro cuûa döï aùn ñaàu tö, söï toàn taïi thoâng tin baát caân xöùng gaây neân aûnh höôûng xaáu ñeán tính hieäu quaû cuûa vieäc phaân boå voán, vôùi laõi suaát caøng cao, thì chæ nhöõng ai coù döï aùn ñaàu tö ruûi ro cao môùi saün saøng vay. Nhö vaäy, taêng laõi suaát coù theå daãn tôùi söï gia taêng caùc döï aùn ñaàu tö ruûi ro vaø gia taêng nôï khoù ñoøi. Vaán ñeà coát loõi daãn ñeán tình traïng naøy laø ngöôøi cho vay khoâng phaân bieät ñöôïc nhöõng ngöôøi vay voán xem ai laø ngöôøi ñaàu tö an toaøn vaø ai laø ngöôøi ñaàu tö ruûi ro. Trong kho ñoù tình traïng nhöõng ngöôøi coù nhu caàu vay laøm aên trung thöïc khoâng tieáp caän ñöôïc vôùi luoàng voán - Qua ñoù ta thaáy thoâng tin baát caân xöùng aûnh höôûng xaáu ñeán tính hieäu quaû cuûa vieäc phaân boå voán, laøm xaûy ra tình traïng ngöôøi laøm aên trung thöïc coù nhu caàu voán khoâng tieáp caän ñöôïc nguoàn voán cuõng nghö nhöõng döïa aùn ñaày ruûi ro vaãn chaáp nhaän vay vôùi möùc laõi suaát cao - Hieän nay, vieäc coâng khai hoùa taøi chính ôû nöôùc ta thöïc söï maø noùi vaãn chöa ñöôïc thöïc hieän toát. Nhieàu DNNN coá tình che giaáu caùc khoaûn thu chi taøi chính maø chæ ñôïi ñeán khi thanh tra Nhaø nöôùc vaøo cuoäc thì môùi phaùt hieän, nhö vuï Coâng ty ñieän löïc Tp.HCM töï yù naâng giaù mua hoäp baûo veä ñieän keá ñieän töû cuûa moät coâng ty “saân sau” maø khoâng thoâng qua Toång Coâng ty Ñieän löïc Vieät Nam (EVN). Vaán ñeà naøy cuøng vôùi vieäc phaân boå voán khoâng hieäu quaû giöõa caùc ñòa phöông laø nhöõng trôû ngaïi khoâng nhoû cho vieäc thöïc hieän töï do hoùa TK voán ôû nöôùc ta. D/ Hieän töôïng ñaûo ngöôïc luoàng voán quoác teá laø gì? Noù coù taùc ñoäng ñeán caùc bieán soá kinh teá vó moâ nhö theá naøo. Hieän töôïng ñaûo ngöôïc luoàng voán quoác teá laø hieän töôïng luoàng voán quoác teá tröôùc kia chaûy vaøo moät quoác gia thì nay boãng nhieân chaûy ngöôïc trôû ra moät caùch aøo aït vaø nhanh choùng. Voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc ruùt oà aït ra khoûi quoác gia quay ngöôïc trôû veà nöôùc sôû taïi hoaëc chaûy vaøo quoác gia khaùc. Hieän töôïng naøy coù taùc ñoäng raát lôùn ñeán caùc bieán soá kinh teá vó moâ, nhö: + Laøm giaûm GDP + Giaûm döï tröõ ngoaïi teä quoác gia (do NHNN phaûi baùn ngoaïi teä ra ñeå ñaùp öùng nhö caàu ruùt voán cuûa nöôùc ngoaøi). + Giaûm ñaàu tö cuûa quoác gia (I) trong khi tieâu duøng (C) chöa theå giaûm ngay (do khi nguoàn voán quoác teá ñoå vaøo aøo aït à cung ngoaïi teä taêng à E giaûm à ñoàng noäi teä taêng giaùà khuyeán khích ngöôøi daân taêng chi mua haøng hoùa) + Taêng thaát nghieäp trong nöôùc vaø + Neáu taát caû tình traïng treân khoâng ñöôïc khaéc phuïc sôùm seõ coù theå daãn ñeán maát oån ñònh kinh teá-xaõ hoäi. E/ Nhöõng gì laø thaùch thöùc ñoái vôùi töï do hoùa taøi khoaûn voán ôû Vieät Nam Vieäc thöïc hieän töï do hoùa TK voán ôû Vieät Nam hieän coøn nhieàu khoù khaên thaùch thöùc do: Cô cheá thò tröôøng ôû Vieät Nam chöa thöïc söï phaùt trieån ñaày ñuû: Thò tröôøng chöùng khoaùn tuy hình thaønh töø 07/2000 nhöng chæ môùi thöïc söï phaùt trieån töø nöûa cuoái naêm 2005 trôû laïi ñaây. Thò tröôøng tieàn teä coøn yeáu: soá löôïng ngaân haøng thöïc hieän giao dòch ATM ít, caùc nghieäp vuï voán raát phoå bieán treân theá giôùi nhö swap, option, future, kinh doanh cheânh leäch tyû giaù,…chæ môùi ôû möùc ñoä sô khai. Thò tröôøng baát ñoäng saûn hoaït ñoäng khoâng oån ñònh… Cô sôû phaùp lyù cho lónh vöïc taøi chính tieàn teä coøn chöa hoaøn thieän, nhieàu baát caäp. Luaät chöùng khoaùn chöa ñöôïc thoâng qua, luaät Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi chöa ñuû khuyeán khích nhaø ñaàu tö do thôøi gian pheâ duyeät caùc döï aùn coøn daøi vaø thuû tuïc vaãn coøn röôøm raø. Heä thoáng ngaân haøng coøn raát laïc haäu so vôùi trình ñoä cuûa theá giôùi vaø yeâu caàu töï do hoùa TK voán. Thanh toaùn tieàn maët vaãn phoå bieán, thanh toaùn baèng chuyeån khoaûn, ATM chöa phaùt trieån töông xöùng vôùi tieàm naêng. Coâng ngheä ngaân haøng raát chaäm ñoåi môùi. Caùc cô quan chöùc naêng, caùc toå chöùc ñoaøn theå xaõ hoäi chöa coù söï ñoåi môùi trong caùch thöùc toå chöùc quaûn lyù, cô sôû vaät chaát, nguoàn nhaân löïc. Nhaát laø tình traïng quaûn lyù baèng meänh leänh haønh chính vaãn dieãn ra phoå bieán ôû nhieàu ñòa phöông. Nhieàu doanh nghieäp Nhaø nöôùc döôøng nhö chöa saün saøng ñeå hoäi nhaäp. Taâm lyù yû laïi vaø tö duy aáu tró, beänh tham nhuõng ôû nhieàu Toång Coâng ty lôùn (ñieän löïc, caáp nöôùc, haøng khoâng,…) ñaõlaøm laõng phí raát lôùn caû nguoàn voán quoác gia vaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Ñaïi boä phaän ngöôøi daân Vieät Nam chöa chuaån bò taâm lyù cho quaù trình töï do hoùa taøi chính. Khaû naêng phaûn öùng vôùi caùc “cuù soác” kinh teá lôùn (nhö cuù soác giaù vaøng, chöùng khoaùn,…) coøn yeáu coù theå daãn ñeán nhieàu haäu quaû kinh teá-xaõ hoäi khoù löôøng. F/ Khía caïnh ñònh cheá lieân quan khuoân khoå ñieàu tieát, cô cheá giaùm saùt vaø thöïc thi luaät phaùp coù quan heä nhö theá naøo ñoái vôùi luoàng voán quoác teá? Vieäc ñieàu tieát, giaùm saùt vaø thöïc thi luaät phaùp cuûa caùc ñònh cheá trong nöôùc coù quan heä raát chaët cheõ vôùi luoàng voán quoác teá. Neáu taát caû nhöõng vieäc naøy ñöôïc thöïc hieän toát thì khoâng nhöõng seõ taêng hieäu quaû cuûa vieäc söû duïng voán ñaùp öùng muïc tieâu taêng tröôûng-phaùt trieån kinh teá oån ñònh xaõ hoäi maø coøn taïo nieàm tin cho nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi khieán hoï tieáp tuïc taêng voán ñaàu tö vaøo quoác gia, taêng cöôøng thuùc ñaåy quaù trình phaùt trieån cuûa quoác gia. Ngöôïc laïi, neáu luoàng voán quoác teá khoâng ñöôïc kieåm soaùt toát, phaân boå voán khoâng hôïp lyù, söû duïng voán keùm hieäu quaû thì khoâng nhöõng laøm laõng phí taøi saûn quoác gia, laõng phí ñoùng goùp cuûa caùc nguoàn löïc kinh teá-xaõ hoäi maø coøn laøm maát nieàm tin cuûa nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi khieán hoï mau choùng ruùt voán veà nöôùc. Heä quaû laø quoác gia seõ bò trì treä laïc haäu keùm phaùt trieån, naëng hôn laø laâm vaøo khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä. ÔÛ ñaây chæ taäp trung vaøo hai nguoàn voán : ñaàu tö tröïc tieáp vaø ñaàu tö giaùn tieáp - Nhaø nöôùc ñoái xöû bình ñaúng, khuyeán khích cuõng nhö taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho hoaït ñoäng ñaàu tö, treân cô sôû ñoù thöïc thi vieäc baûo veä quyeàn sôû höõu taøi saûn, quyeàn lôïi, lôïi ích hôïp phaùp khaùc nhau cuûa nhaø ñaàu tö, thöøa nhaän söï toàn taïi vaø phaùt trieån laâu daøi cuûa caùc hoaït ñoäng ñaàu tö seõ taïo ra söùc huùt ñoái vôùi caùc luoàng voán quoác teá, laøm cho caùc nhaø ñaàu tö caûm thaáy an taâm khi ñaàu tö vaøo trong nöôùc goùp phaàn vaøo tích luyõ voán cho taêng tröôûng kinh teá, treân cô sôû ñoù ngoaøi caùc quyõ ñaàu tö ñaát nöôùc coøn coù cô hoäi thieáp caän ñöôïc caùc kieán thöùc vaø coâng ngheä môùi. - Nhaø ñaàu tö chæ ñöôïc pheùp ñaàu tö vaøo nhöõng lónh vöïc maø chính phuû khoâng caám, ñöôïc öu ñaõi khi ñaàu tö vaøo caùc döï aùn maø nhaø nöôùc khuyeán khích ñaàu tö goùp phaàn thu huùt voán quoác teá - Coâng taùc kieåm soaùt caùc döï aùn ñaàu tö thöôøng xuyeân vaø ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa caùc döï aùn ñaàu cuøng vôùi vieäc xöû lyù caùc khieáu naïi, toá caùo, haønh vi vi phaïm phaùp luaät veà ñaàu tö moät caùch nghieâm minh seõ khuyeán khích caùc luoàng voán quoác teá chaûy vaøo trong nöôùc ngaøy caøng cao. Treân cô sôû ñoù kieân quyeát choáng tham nhuõng, naïn tieâu cöïc trong kinh doanh ñaàu tö - Kieåm soaùt chaët cheõ vieäc chuyeån voán ra nöôùc ngoaøi vaø voàn vaøo nhö caùc hình thöùc traû laõi vay, traû goác baèng ngoaïi teä, ñoái vôù thu nhaäp cuûa nhaø ñaàu tö phaûi hoaøn thaønh nghóa vuï ñoái vôùi chính phuû nhaèm traùnh hieän töôïng thaát thoaùt voán hay hieän töôïng chaûy maùu ngoaïi teä. Caùc giao dòch baèng ngoaïi teä phaûi thoâng qua tyû giaù maø ngaân haøng trung öông quy ñònh nhaèm haïn cheá caùc doøng voán taïm thôøi vaøo trong nöôùc vôùi ñaày raåy nhöõng ruûi ro - Beân caïnh ñoù cuõng caàn phaûi coù caùc chính saùch chieán löôïc phaùt trieån laâu daøi : xaây döïng cô sôû haï taàng, phaùt trieån vaø ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc ñeå thu huùt caùc döï aùn ñaàu tö lôùn G/ Taùc ñoäng cuûa baûo hieåm ruûi ro choáng laïi dao ñoäng luoàng voán quoác teá ñoái vôùi neàn kinh teá? Ở ñaây ñeà caäp ñeán hai loaïi ruûi ro aûnh höôûng ñeán vôùi luoàng voán quoác teá : - Ruûi ro tyû giaù phaùt sinh khi NH kinh doanh mua baùn cho chính mình, hay noùi moät caùch khaùc, ruûi ro tyû giaù laø ruûi ro xuaát hieän khi coù söï dòch chuyeån tyû giaù cuûa caùc ngoaïi teä maø NHTM giöõ döôùi daïng taøi saûn Coù, taøi saûn Nôï hoaëc caû hai töùc laø taïo traïng thaùi ngoaïi hoái môû (open or unhedged position) ñeå ñaàu cô kieám laõi khi tyû giaù thay ñoåi.maø nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro tyû giaù laø : cheânh leäch taøi saûn nôï vaø coù, cung – caàu ngoaïi teä - Ruûi ro laõi suaát laø loaïi ruûi ro do söï bieán ñoäng cuûa laõi suaát. Loaïi ruûi ro naøy phaùt sinh trong quan heä tín duïng theo ñoù ngaân haøng hoaëc coâng ty coù nhöõng khoaûn ñi vay hoaëc cho vay theo laõi suaát thaû noåi. Neáu ñi vay theo laõi suaát thaû noåi, khi laõi suaát thò tröôøng taêng khieán chi phí traû laõi taêng theo. Ngöôïc laïi, neáu cho vay theo laõi suaát thaû noåi, khi laõi suaát thò tröôøng xuoáng thaáp khieán thu nhaäp laõi vay giaûm. Ruûi ro laõi suaát ñaëc bieät quan troïng khi naøo chuùng ta coù khoaûn vay hoaëc ñaàu tö taøi chính khaù lôùn theo laõi suaát thaû noåi treân thò tröôøng - Toùm laïi baûo hieåm ruûi ro nhaèm traùnh thieät haïi, toån thaát cho ngöôøi ñi vay vaø caû ngöôøi cho vay. Ñoái vôùi Vieät Nam Baûo hieåm ruûi ro ñem laïi söï an taâm ñeán caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo trong nöôùc maëc duø laõi suaát ñi vay cao vì noù bao goàm caû phaàn phí baûo hieåm maø nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi phaûi traû, ngöôïc laïi ñoái vôùi Vieät Nam – ngöôøi ñi vay vôùi laõi suaát cao nhöng coù baûo hieåm ruûi ro seõ traùnh tröôøng hôïp doøng voán ruùt ra ñoät ngoät gaây aûnh höôûng ñeán kinh teá ñaát nöôùc