Đề tài Sự quản lý của Nhà nước các Công ty phát hành chứng khoán

a n»m ë vÞ trÝ cùc kú nh¹y c¶m, nh¹y c¶m c¶ vÒ vÞ trÝ chiÕn l­îc qu©n sù còng nh­ kinh tÕ trong khu vùc. ChÝnh v× thÕ mµ §¶ng vµ nhµ n­íc ®· nhËn thÊy râ c«ng viÖc cña m×nh lµ ph¶i l·nh ®¹o, ®Þnh h­íng ph¸t triÓn cho nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc sao cho thËt tèt, ®Ó tiÕn vµo kû nguyªn míi víi thµnh c«ng míi rùc rì. §Ó ®¹t ®­îc ®iÒu ®ã §¶ng, nhµ n­íc ®· ®­a ra nhiÖm vô vµ môc tiªu ph¶i tiÕn hµnh "C«ng nghiÖp ho¸ vµ HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc". §Ó tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ thµnh c«ng, t¨ng tr­ëng kinh tÕ bÒn v÷ng, kh¾c phôc nguy c¬ tôt hËu so víi c¸c n­íc trong khu vùc cÇn ph¶i cã nguån vèn lín. Mµ ®Ó cã nguån vèn lín cÇn ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n. Tuy nhiªn, viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n vÒ kinh tÕ còng nh­ sù hiÓu biÕt lo¹i h×nh kinh doanh nµy cßn h¹n chÕ, ®Æc biÖt khi thÞ tr­êng chøng kho¸n ®i vµo ho¹t ®éng th× cÇn ph¶i cã “Sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc c¸c C«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n”. ChÝnh v× thÕ, mµ h¬n bao giê hÕt chóng ta cÇn ph¶i chuÈn bÞ mét c¸ch kü cµng c¶ vÒ kiÕn thøc c¬ b¶n vµ häc hái kinh nghiÖm cña c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi vÒ tæ chøc qu¶n lý vµ kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña c¸c C«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n. Nh÷ng néi dung chÝnh ®­îc tr×nh bµy trong §Ò ¸n nµy gåm: PhÇn 1: ThÞ tr­êng chøng kho¸n vµ c¸c C«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n PhÇn 2: Qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi c¸c C«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n PhÇn 3: Thùc tr¹ng vµ ph­¬ng h­íng qu¶n lý phï hîp ë ViÖt Nam hiÖn nay néi dung PhÇn 1: thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ c¸c c«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n Chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n 1. Chøng kho¸n Kh¸i niÖm Chøng kho¸n lµ chøng chØ thÓ hiÖn quyÒn cña chñ së h÷u chøng kho¸n ®èi víi ng­êi ph¸t hµnh. Chøng kho¸n bao gåm : chøng kho¸n nî (tr¸i phiÕu), chøng kho¸n vèn (cæ phiÕu) vµ c¸c chøng chØ cã nguån gèc chøng kho¸n (chøng quyÒn, chøng khÕ, chøng chØ thô h­ëng ...). C¸c chøng kho¸n do chÝnh phñ, chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng vµ c¸c c«ng ty ph¸t hµnh víi møc gi¸ nhÊt ®Þnh. Sau khi ph¸t hµnh, c¸c chøng kho¸n cã thÓ ®­îc mua ®i b¸n l¹i nhiÒu lÇn trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n theo c¸c møc gi¸ kh¸c nhau tuú thuéc vµo cung vµ cÇu trªn thÞ tr­êng. 1.2. C¸c lo¹i chøng kho¸n : 1.2.1. Cæ phiÕu : Cæ phiÕu lµ chøng kho¸n vèn, x¸c nhËn quyÒn së h÷u mét phÇn tµi s¶n c«ng ty cña cæ ®«ng. Cæ phiÕu gåm hai lo¹i chÝnh: - Cæ phiÕu th­êng: lµ cæ phiÕu x¸c ®Þnh quyÒn së h÷u cña cæ ®«ng trong c«ng ty. Cæ phiÕu th­êng ®­îc ®Æc tr­ng bëi quyÒn qu¶n lÝ, kiÓm so¸t c«ng ty. Cæ ®«ng së h÷u cæ phiÕu th­êng ®­îc tham gia bÇu héi ®ång qu¶ trÞ, tham gia bá phiÕu quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò lín cña c«ng ty. Cæ tøc cña cæ phiÕu th­êng ®­îc tr¶ khi héi ®ång qu¶n trÞ c«ng bè. Khi c«ng ty gi¶i thÓ hoÆc ph¸ s¶n, cæ ®«ng së h÷u cæ phiÕu th­êng sÏ ®­îc chia sè tiÒn cßn l¹i sau khi thanh to¸n c¸c kho¶n nî vµ thanh to¸n cho cæ phiÕu ­u ®·i. - Cæ phiÕu ­u ®·i: lµ cæ phiÕu cã cæ tøc x¸c ®Þnh ®­îc thÓ hiÖn b»ng sè tiÒn x¸c ®Þnh ®­îc in trªn cæ phiÕu hoÆc theo tØ lÖ phÇn tr¨m cè ®Þnh so víi mÖnh gi¸ cæ phiÕu.Cæ phiÕu ­u ®·i th­êng ®­îc tr¶ cæ tøc tr­íc c¸c cæ phiÕu th­êng. Cæ ®«ng së h÷u cæ phiÕu ­u ®·i kh«ng ®­îc tham gia bá phiÕu bÇu ra héi ®ång qu¶n trÞ. Khi c«ng ty gi¶i thÓ hoÆc ph¸ s¶n, cæ phiÕu ­u ®·i ®­îc ­u tiªn thanh to¸n tr­íc c¸c cæ phiÕu th­êng. 1.2.2. Tr¸i phiÕu : Tr¸i phiÕu lµ chøng kho¸n nî, ng­êi ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ph¶i tr¶ l·i vµ hoµn tr¶ gèc cho nh÷ng ng­êi së h÷u tr¸i phiÕu vµo lóc ®¸o h¹n. Tr¸i phiÕu cã thÓ ph©n theo nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau: - C¨n cø vµo chñ thÓ ph¸t hµnh, tr¸i phiÕu gåm hai lo¹i chÝnh lµ: tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tr¸i phiÕu chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng (do chÝnh phñ vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng ph¸t hµnh) vµ tr¸i phiÕu c«ng ty (do c«ng ty ph¸t hµnh). - C¨n cø vµo tÝnh chÊt chuyÓn ®æi, tr¸i phiÕu ®­îc chia thµnh lo¹i cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi (chuyÓn ®æi thµnh cæ phiÕu) vµ lo¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng chuyÓn. - C¨n cø vµo c¸ch thøc tr¶ l·i, tr¸i phiÕu ®­îc chia thµnh c¸c lo¹i sau: + Tr¸i phiÕu cã l·i suÊt cè ®Þnh: lµ lo¹i tr¸i phiÕu ®­îc thanh to¸n cè ®Þnh theo ®Þnh kú. + Tr¸i phiÕu víi l·i suÊt th¶ næi: lµ lo¹i tr¸i phiÕu mµ kho¶n l·i thu ®­îc thay ®æi theo sù biÕn ®éng cña l·i suÊt thÞ tr­êng hoÆc bÞ chi phèi bëi biÓu gi¸, ch¼ng h¹n nh­ gi¸ b¸n lÎ. + Tr¸i phiÕu chiÕt khÊu: lµ lo¹i tr¸i phiÕu kh«ng tr¶ th­ëng vµ ®­îc b¸n theo nguyªn t¾c chiÕt khÊu. TiÒn th­ëng cho viÖc së h÷u tr¸i phiÕu n»m d­íi d¹ng lîi nhuËn do vèn ®em l¹i h¬n lµ tiÒn thu nhËp ( nã lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ danh nghÜa- mÖnh gi¸ tr¸i phiÕu vµ gi¸ mua). - Tr¸i phiÕu cã b¶o ®¶m vµ tr¸i phiÕu kh«ng cã b¶o ®¶m. 1.2.3. C¸c chøng chØ cã nguån gèc chøng kho¸n: - Chøng quyÒn: lµ giÊy x¸c nhËn quyÒn ®­îc mua cæ phiÕu míi ph¸t hµnh t¹i møc gi¶i t­êng b¸n ra cña c«ng ty. C¸c chøng quyÒn th­êng ®­îc ph¸t hµnh cho cæ ®«ng cò, sau ®ã chóng cã thÓ ®­îc ®em ra giao dÞch. - Chøng khÕ: lµ c¸c giÊy tê ®­îc ph¸t hµnh kÌm theo c¸c tr¸i phiÕu, trong ®ã x¸c nhËn quyÒn ®­îc mua cæ phiÕu theo nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. - Chøng chØ thô h­ëng: lµ giÊy x¸c nhËn quyÒn lîi cña kh¸ch hµng lµ nh÷ng nhµ ®Çu t­ c¸ nh©n trong c¸c quü ®Çu t­ nhÊt ®Þnh. Chøng chØ nµy cã thÓ ®­îc mua b¸n, giao dÞch trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n nh­ c¸c giÊy tê cã gi¸ trÞ kh¸c. Chøng chØ nµy do c«ng ty tÝn th¸c ®Çu t­ hay c¸c quü t­¬ng hç ph¸t hµnh (lµ tæ chøc chuyªn nghiÖp thùc hiÖn ®Çu t­ theo sù uû nhiÖm cña kh¸ch hµng)... 2. ThÞ tr­êng chøng kho¸n ThÞ tr­êng chøng kho¸n lµ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng mua b¸n chøng kho¸n theo c¸c nguyªn t¾c cña thÞ tr­êng (theo quan hÖ cung cÇu): 2.1. C¬ cÊu XÐt vÒ sù l­u th«ng cña CK trªn thÞ tr­êng,TTCK cã hai lo¹I:thÞ tr­êng s¬ cÊp vµ thÞ tr­êng thø cÊp. ThÞ tr­êng s¬ cÊp: Lµ thÞ tr­êng ph¸t hµnh. §©y lµ thÞ tr­êng mua b¸n c¸c chøng kho¸n ph¸t hµnh lÇn ®Çu gi÷a nhµ ph¸t hµnh (ng­êi b¸n) vµ nhµ ®Çu t­ (ng­êi mua). Trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp, chÝnh phñ vµ c¸c c«ng ty thùc hiÖn huy ®éng vèn th«ng qua viÖc ph¸t hµnh- b¸n chøng kho¸n cña m×nh cho nhµ ®Çu t­. Vai trß cña thÞ tr­êng s¬ cÊp lµ t¹o ra hµng ho¸ cho thÞ tr­êng giao dÞch vµ lµm t¨ng vèn ®Çu t­ cho nÒn kinh tÕ. Nhµ ph¸t hµnh lµ ng­êi huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp, gåm chÝnh phñ, chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, c¸c c«ng ty vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh. Nhµ ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp bao gåm c¸ nh©n, tæ chøc ®Çu t­. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i nhµ ph¸t hµnh nµo còng n¾m ®­îc c¸c kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm ph¸t hµnh. V× vËy, trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp xuÊt hiÖn mét tæ chøc trung gian gi÷a nhµ ph¸t hµnh vµ nhµ ®Çu t­, ®ã lµ nhµ b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kh¸n. Nhµ b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n gióp cho nhµ ph¸t hµnh thùc hiÖn viÖc ph©n phèi chøng kho¸n míi ph¸t hµnh vµ nhËn tõ nhµ ph¸t hµnh mét kho¶n hoa hång b¶o l·nh ph¸t hµnh cho dÞch vô nµy. ThÞ tr­êng thø cÊp: Lµ thÞ tr­êng giao dÞch. §©y lµ thÞ tr­êng mua b¸n c¸c lo¹i chøng kho¸n ®· ®­îc ph¸t hµnh. ThÞ tr­êng thø cÊp thùc hiÖn vai trß ®iÒu hoµ, l­u th«ng c¸c nguån vèn, ®¶m b¶o chuyÓn ho¸ c¸c nguån vèn ng¾n h¹n thµnh dµi h¹n. Qua thÞ tr­êng thø cÊp, nh÷ng ng­êi cã vèn nhµn rçi t¹m thêi cã thÓ ®Çu t­ vµo chøng kho¸n, khi cÇn tiÒn hä cã thÓ b¸n l¹i chøng kho¸n cho nhµ ®Çu t­ kh¸c. NghÜa lµ thÞ tr­êng thø cÊp lµ n¬i lµm cho c¸c chøng kho¸n trë nªn ‘láng’ h¬n. ThÞ tr­êng thø cÊp lµ n¬i x¸c ®Þnh gi¸ cña mçi lo¹i chøng kho¸n mµ c«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n b¸n ë thÞ tr­êng thø cÊp. Nhµ ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp chØ mua cho c«ng ty ph¸t hµnh víi gi¸ mµ hä cho r»ng thÞ tr­êng thø cÊp sÏ chÊp nhËn cho chøng kho¸n nµy. XÐt vÒ ph­¬ng diÖn tæ chøc vµ giao dÞch ,TTCK cã ba lo¹i: ThÞ tr­êng chøng kho¸n tËp trung:lµ thÞ tr­êng ë ®ã viÖc giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n ®­îc thùc hiÖn th«ng qua Së giao dÞch chøng kho¸n. ThÞ tr­êng chøng kho¸n b¸n tËp trung: lµ thÞ tr­êng CK “bËc cao”. ThÞ tr­êng chøng kho¸n b¸n tËp trung (OTC) kh«ng cã trung t©m giao dÞch mµ giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n th«ng qua m¹ng l­íi ®iÖn tÝn, ®iÖn tho¹i. Mét ®iÒu rÊt quan träng lµ c¸c nhµ ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng OTC kh«ng trùc tiÕp gÆp nhau ®Ó tho¶ thuËn mua b¸n chøng kho¸n nh­ trong phßng giao dÞch cña SGDCK, thay vµo ®ã hä thuª c¸c c«ng ty m«i giíi giao dÞch hé th«ng qua hÖ thèng viÔn th«ng. ThÞ tr­ßng chøng kho¸n phi tËp trung: cßn gäi lµ thÞ tr­êng thø ba. Ho¹t ®éng mua b¸n chøng kho¸n ®­îc thùc hiÖn tù do. 2.2. Chøc n¨ng cña TTCK 2.2.1. Chøc n¨ng thø nhÊt :Huy ®éng vèn cho nÒn kinh tÕ ThÞ tr­êng chøng kho¸n ®­îc xem nh­ chiÕc cÇu v« h×nh nèi liÒn ng­êi thõa vèn víi ng­êi thiÕu vèn ®Ó hä gióp ®ì nhau th«ng qua viÖc mua b¸n cæ phiÕu vµ qua ®ã ®Ó huy ®éng vãn cho nÒn kinh tÕ, gãp phÇn ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, gi¶m thÊt nghiÖp, æn ®Þnh ®êi sèng d©n c­ vµ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn.Th«ng qua thÞ tr­êng CK,chÝnh phñ vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng còng huy ®éng c¸c nguån vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng.ThÞ tr­êng chøng kho¸n ®ãng vai trß tù ®éng ®iÒu hoµ vèn gi÷a n¬i thõa sang n¬i thiÕu vèn. V× vËy, nã gãp phÇn giao l­u vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Møc ®é ®iÒu hoµ nµy phô thuéc vµo quy m« ho¹t ®éng cña tõng thÞ tr­êng chøng kho¸n. Ch¼ng h¹n, nh÷ng TTCK lín nh­ Lu©n §«n, Niu ãc , Paris, Tokyo,... th× ph¹m vi ¶nh h­ëng cña nã v­ît ra ngoµi khu«n khæ quèc gia v× ®©y lµ nh÷ng TTCK tõ l©u ®­îc xÕp vµo lo¹i ho¹t ®éng cã tÇm c¬ quèc tÕ. Cho nªn biÕn ®éng cña thÞ tr­êng t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi nÒn kinh tÕ cña b¶n th©n n­íc së t¹i, mµ cßn ¶nh h­ëng ®Õn thÞ tr­êng chøng kho¸n n­íc kh¸c. 2.2.2. Chøc n¨ng thø hai: th«ng tin ThÞ tr­êng chøng kho¸n b¶o ®¶m th«ng tin chÝnh x¸c, kÞp thêi ( cho c¸c nhµ ®Çu t­ vµ c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n ) vÒ t×nh h×nh cung - cÇu, thÞ gi¸ cña tõng lo¹i chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng m×nh vµ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n h÷u quan. 2.2.3. Chøc n¨ng thø ba: cung cÊp kh¶ n¨ng thanh kho¶n Nhê cã thÞ tr­êng chøng kho¸n mµ c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ chuyÓn ®æi thµnh tiÒn khi hä muèn.Chøc n¨ng cung cÊp kh¶ n¨ng thanh kho¶n b¶o ®¶m cho thÞ tr­êng chøng kho¸n ho¹t ®éng hiÖu qu¶vµ n¨ng ®éng. 2.2.4 Chøc n¨ng thø t­:®¸nh gi¸ gi¸ trÞ doanh nghiÖp ThÞ tr­êng chøng kho¸n lµ n¬i ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c doanh nghiÖp th«ng qua chØ sè chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng .ViÖc nµy kÝch c¸c doanh nhgiÖp n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn,kÝch thÝch ¸p dông c«ng ngÖ míi. 2.2.5. Chøc n¨ng thø n¨m: t¹o m«i tr­êng ®Ó chÝnh phñ thùc hiÖn chÝnh vÜ m« ChÝnh phñ cã thÎ mua b¸n tr¸i phiÕu chÝnh phñ ®Î to¹ ra nguån thu bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch vµ qu¶n lý l¹m ph¸t.ngoµi ra chÝnh cã thÓ sö dông c¸c chÝnh s¸ch t¸c ®éng vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n nh»m ®Þnh h­íng ®Çu t­. II. C¸c chñ thÓ tham gia thÞ tr­êng chøng kho¸n C¸c ®èi t­îng tham gia thÞ tr­êng CK chia thµnh c¸c nhãm:nhµ ph¸t hµnh,nhµ ®Çu vµ c¸c tæ chøc cã liªn quan. 1. Nhµ ph¸t hµnh Nhµ ph¸t hµnh lµ c¸c tæ chøc thùc hiÖn huy ®éng vèn th«ng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n. Nhµ ph¸t hµnh cã thÓ lµ ChÝnh phñ, chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, C«ng ty. - ChÝnh phñ ph¸t hµnh c¸c lo¹i tr¸i phiÕu chÝnh phñ nh»m huy ®éng tiÒn bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch hoÆc thùc hiÖn nh­ng c«ng tr×nh quèc gia lín. - ChÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Þa ph­¬ng ®Ó huy ®éng tiÒn ®Çu t­ cho c¸c c«ng tr×nh hay ch­¬ng tr×nh kinh tÕ, x· héi cña ®Þa ph­¬ng. - C¸c c«ng ty muèn huy ®éng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt th­¬ng ph¸t hµnh tr¸i phiÕu c«ng ty hoÆc cæ phiÕu. 2. Nhµ ®Çu t­ Nhµ ®Çu t­ cã thÓ chia lµn hai lo¹i: nhµ ®Çu t­ c¸ nh©n vµ nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc. 2.1. C¸c nhµ ®Çu t­ c¸c nh©n Nhµ ®Çu t­ c¸c nh©n lµ nh÷ng ng­êi tham gia mua b¸n trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n víi môc ®Ých t×m kiÕm lîi nhuËn. Tuy nhiªn, lîi nhuËn lu«n g¾n liÒn víi rñi ro. Rñi ro cµng cao th× lîi nhuËn cµng lín. Do vËy, c¸c nhµ ®Çu t­ ph¶i lùa chän c¸c h×nh thøc ®Çu t­ phï hîp víi m×nh. 2.2. C¸c nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc C¸c tæ chøc nµy th­êng xuyªn mua b¸n chøng kho¸n víi sè l­îng lín vµ cã c¸c bé phËn chøc n¨ng bao gåm nhiÒu chuyªn gia cã kinh nghiÖm ®Ó nghiªn cøu thÞ tr­êng vµ ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t­. §Çu t­ th«ng qua c¸c tæ chøc nµy cã ­u ®iÓm lµ ®a d¹ng ho¸ danh môc ®Çu t­ vµ c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t­ ®­îc thùc hiÖn bëi c¸c chuyªn gia cã kinh nghiÖm. Mét bé phËn quan träng cña c¸c tæ chøc ®Çu t­ lµ c¸c c«ng ty tµi chÝnh. Bªn c¹nh ®ã, c¸c c«ng ty chøng kho¸n, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i còng cã thÓ trë thµnh nh÷ng nhµ ®Çu t­ chuyªn nghiÖp khi hä mua chøng kho¸n cho m×nh. 3. C¸c tæ chøc kinh doanh chøng kho¸n 3.1. C«ng ty chøng kho¸n C¸c c«ng ty nµy ho¹t ®éng víi nghiÖp vô chÝnh lµ b¶o l·nh ph¸t hµnh, tù doanh, m«i giíi, qu¶n lý danh môc ®Çu t­ vµ t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n. 3.2. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cã thÓ sö dông vèn ®Ó ®Çu t­ chøng kho¸n nh­ng chØ ®­îc trong giíi h¹n rÊt ®Þnh ®Ó b¶o vÖ ng©n hµng tr­íc nh÷ng biÕn ®éng cña gi¸ chøng kho¸n. 4. C¸c tæ chøc cã liªn quan ®Õn thÞ tr­êng chøng kho¸n 4.1. C¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc C¬ quan nµy ®­îc thµnh lËp ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi thÞ tr­êng chøng kho¸n. c¬ quan nµy cã nh÷ng tªn gäi kh¸c nhau tuú tõng n­íc. T¹i Anh cã Uû ban ®Çu t­ chøng kho¸n (SIB- Securities Investment Board), t¹i Mü cã Uû ban chøng kho¸n vµ Giao dÞch chøng kho¸n (SEC - Securities And Exchange Comission) hay ë NhËt B¶n cã Uû ban gi¸m s¸t chøng kho¸n vµ Giao dÞch chøng kho¸n (ESC - Exchange Surveillance Comission) ®­îc thµnh lËp vµo n¨m 1992 vµ ®Õn n¨m 1998 ®æi tªn thµnh FSA - Financial Supervision Agency. Vµ ë ViÖt Nam cã Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc ®­îc thµnh lËp theo NghÞ ®Þng sè 75/CP ngµy 28/11/1996. 4.2. Së giao dÞch chøng kho¸n HiÖn nay trªn thÕ giíi cã ba h×nh thøc tæ chøc SGDCK: Thø nhÊt: SGDCK ®­îc tæ chøc d­íi h×nh thøc “c©u l¹c bé mini” hay ®­îc tæ chøc theo chÕ ®é héi viªn. §©y lµ h×nh thøc tæ chøc SGDCK cã tÝnh chÊt tù ph¸t. Trong h×nh thøc nµy, c¸c héi viªn cña sgdck tù tæ chøc vµ tù qu¶n lý SGDCK theo ph¸p luËt kh«ng cã sù can thiÖp cña nhµ n­íc. C¸c thµnh viªn cña SGDCK bÇu ra héi ®ång qu¶n trÞ ®Ó qu¶n lý vµ héi ®ång qu¶n trÞ bÇu ra ban ®iÒu hµnh. Thø hai: SGDCK ®­îc tæ chøc d­íi h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn cã cæ ®«ng lµ c«ng ty chøng kho¸n thµnh viªn. SGDCK tæ chøc d­íi h×nh thøc nµy ho¹t ®éng theo luËt c«ng ty cæ phÇn vµ chÞu sù gi¸m s¸t cña mét c¬ quan chuyªn m«n vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng chøng kho¸n do chÝnh phñ lËp ra. Thø ba: SGDCK ®­îc tæ chøc d­íi d¹ng mét c«ng ty cæ phÇn nh­ng cã sù tham gia qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh cña Nhµ n­íc. C¬ cÊu tæ chøc, ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý còng gièng nh­ h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn nh­ng trong thµnh phÇn héi ®ång qu¶n trÞ cã mét sè thµnh viªn do Uû ban chøng kho¸n quèc gia ®­a vµo, gi¸m ®èc ®iÒu hµnh SGDCK do ñy ban chøng kho¸n bæ nhiÖm. 4.3. HiÖp héi c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n HiÖp héi c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n ho¹t ®éng víi môc ®Ých b¶o vÖ lîi Ých cho c¸c c«ng ty thµnh viªn nãi riªng vµ cho toµn ngµnh chøng kho¸n nãi chung. HiÖp héi nµy cã mét sè c¸c chøc n¨ng chÝnh sau: - KhuyÕn khÝch ho¹t ®éng ®Çu t­ vµ kinh doanh chøng kho¸n. - Ban hµnh vµ thùc hiÖn c¸c quy t¾c tù ®iÒu hµnh trªn c¬ së c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n. - §iÒu tra vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp gi÷a c¸c thµnh viªn. - Tiªu chuÈn ho¸ c¸c nguyªn t¾c vµ th«ng lÖ trong ngµnh chøng kho¸n. 4.4. Tæ chøc ký göi vµ thanh to¸n chøng kho¸n Tæ chøc ký göi vµ thanh to¸n chøng kho¸n lµ c¸c tæ chøc nhËn l­u gi÷ c¸c chøng kho¸n vµ tiÕn hµnh nghiÖp vô thanh to¸n bï trõ. 4.5. C¸c tæ chøc ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm C¸c tæ chøc ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm lµ c¸c c«ng ty chuyªn ®­a ra c¸c ®¸nh gi¸ vÒ t×nh h×nh vµ triÓn väng cña c¸c c«ng ty kh¸c d­íi d¹ng c¸c hÖ sè tÝn nhiÖm. C¸c c«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n 1. ®iÒu kiÖn ph¸t hµnh - Ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng lµ viÖc chµo b¸n chøng kho¸n réng r·i cho c¸c nhµ ®Çu t­ ngoµi tæ chøc ph¸t hµnh ®Ó huy ®éng vèn tõ ®«ng ®¶o c«ng chóng ®Çu t­. H×nh thøc huy ®éng vèn nµy cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, khi mµ mét nguån vèn nhµn rçi rÊt lín vÉn cßn n»m trong d©n, trong khi c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ lu«n ë trong t×nh tr¹ng ®ãi vèn vµ kh¶ n¨ng ®¸p øng cña ng©n s¸ch nhµ n­íc còng nh­ vay ng©n hµng cßn h¹n chÕ. - HiÖn nay trong bÊt kú thÞ tr­êng nµo, dï lµ ®· ph¸t triÓn hay ®ang ph¸t triÓn, yªu cÇu ®Çu tiªn ®èi víi ho¹t ®éng ph¸t hµnh lµ ph¶i cã sù qu¶n lý, gi¸m s¸t cña nhµ n­íc ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶, c«ng b»ng vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c nhµ ®Çu t­. ë ViÖt Nam, Uû ban Chøng kho¸n Nhµ n­íc víi t­ c¸ch lµ c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n, thùc hiÖn chøc n¨ng gi¸m s¸t vµ ®iÒu chØnh viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng ®Ó ®­îc niªm yÕt trªn thÞ tr­êng. - Mçi n­íc cã nh÷ng quy ®Þnh riªng cho viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n lÇn ®Çu ra c«ng chóng. Tuy nhiªn, ®Ó ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng th«ng th­êng tæ chøc ph¸t hµnh ph¶i ®¶m b¶o n¨m ®iÒu kiÖn c¬ b¶n sau: * VÒ quy m« vèn: tæ chøc ph¸t hµnh ph¶i ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vÒ vèn ®iÒu lÖ tèi thiÓu ban ®Çu vµ sau khi ph¸t hµnh ph¶i ®¹t ®­îc mét tû lÖ phÇn tr¨m nhÊt ®ÞnhvÒ vèn cæ phÇn do c«ng chóng n¾m gi÷ vµ do sè l­îng c«ng chóng tham gia. * VÒ tÝnh liªn tôc cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh: C«ng ty ®­îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng trong vßng mét thêi gian nhÊt ®Þnh( th­êng kho¶n tõ 3-5 n¨m). * VÒ ®éi ngò qu¶n lý c«ng ty: C«ng ty ph¶i cã ®éi ngò qu¶n lý tèt, cã ®ñ n¨ng lùc vµ tr×nh ®é qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña c«ng ty. * VÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh: c«ng ty ph¶i lµm ¨n cã l·i víi møc lîi nhuËn kh«ng thÊp h¬n møc quy ®Þnh vµ trong mét sè n¨m liªn tôc nhÊt ®Þnh ( th­êng tõ 2- 3 n¨m). * VÒ tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n: c«ng ty ph¶i cã dù ¸n kh¶ thi trong viÖc sö dông nguån vèn huy ®éng ®­îc. Tuy nhiªn, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn th­êng cho phÐp mét sè tr­êng hîp ngo¹i lÖ, tøc lµ cã nh÷ng doanh nghiÖp sÏ ®­îc miÔn gi¶m mét sè ®iÒu kiÖn nªu trªn, VÝ dô: Doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc c«ng Ých, h¹ tÇng c¬ së cã thÓ ®­îc miÔn gi¶m vÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. ë ViÖt Nam, theo quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh 48/1998/-N§-CP vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ th«ng t­ 01/1998/TT-UBCK h­íng dÉn NghÞ ®Þnh 48/1998/-N§-CP, tæ chøc ph¸t hµnh cæ phiÕu, Tr¸i phiÕu lÇn ®Çu ra c«ng chóng ph¶i ®¸p øng ®­îc c¸c ®iÒu kiÖn sau: + Møc vèn ®iÒu lÖ tèi thiÓu lµ 10 tû ®ång ViÖt Nam + Ho¹t ®éng kinh doanh cã l·i trong 2 n¨m liªn tôc gÇn nhÊt + Thµnh viªn Héi ®ång qu¶n trÞ vµ Gi¸m ®èc (Tæng gi¸m ®èc) cã kinh nghiÖm qu¶n lý kinh doanh + Cã ph­¬ng ¸n kh¶ thi vÒ viÖc sö dông vèn thu ®­îc tõ ®ît ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu. + Tèi thiÓu 20% vèn cæ phÇn cña tæ chøc ph¸t hµnh ph¶i ®­îc b¸n cho trªn 100 ng­êi ®Çu t­ ngoµi tæ chøc ph¸t hµnh; tr­êng hîp vèn cæ phÇn cña tæ chøc ph¸t hµnh; tr­êng hîp vèn cæ phÇn cña tæ chøc ph¸t hµnh tõ 100 tû ®ång trë lªn th× tû lÖ tèi thiÓu nµy lµ 15% vèn cæ phÇn cña tæ chøc ph¸t hµnh. + Cæ ®«ng s¸ng lËp ph¶i n¾m gi÷ Ýt nhÊt 20% vèn cæ phÇn cña tæ chøc ph¸t hµnh vµ ph¶i n¾m gi÷ møc nµy tèi thiÓu 3 n¨m kÓ tõ ngµy kÕt thóc ®ît ph¸t hµnh. + Tr­êng hîp cæ phiÕu ph¸t hµnh cã tæng gi¸ trÞ theo mÖnh gi¸ v­ît 10 tû ®ång th× ph¶i cã tæ chøc b¶o l·nh ph¸t hµnh. 2. H×nh thøc ph¸t hµnh Doanh nghiÖp cã thÓ kªu gäi tiÒn tiÕt kiÖm cña d©n c­ b»ng c¸ch ph¸t hµnh cæ phiÕu hoÆc tr¸i phiÕu ®Ó h×nh thµnh nguån vèn dµi h¹n rÊt cÇn cho sù tµi trî ph¸t triÓn cña m×nh. Doanh nghiÖp còng cã thÓ tiÕn hµnh gia t¨ng vèn b»ng viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó kªu gäi thªm sù tham gia cña c¸c cæ ®«ng s¸ng lËp, nh­ng viÖc ®ã gi¶ thiÕt mét mÆt c¸c cæ ®«ng nµy ph¶i cã s½n nh÷ng vèn cÇn thiÕt, vµ mÆt kh¸c, hä còng chÊp nhËn tham gia bæ sung vµo ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. - Tr¸i phiÕu lµ mét chøng chØ nî, ®¹i diÖn cho mét sù vay vèn dµi h¹n ®èi víi tæ chøc ph¸t hµnh. Do ®ã sÏ ph¶i ®­îc hoµn tr¶ c¶ gãi hoÆc tõng phÇn theo theo mÖnh gi¸ ph¸t hµnh hoÆc ®¾t h¬n, ®iÒu nµy ph¶i ®­îc ghi râ khi kho¶n thu nhËp cè ®Þnh bÊt kÓ trong t×nh huèng nµo vµ bÊt kÓ hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp ra sao. Møc l·i suÊt ®· ®­îc quy ®Þnh khi ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. - Cæ phiÕu lµ mét chøng chØ cã tham gia vµo cÊu t¹o vèn ban ®Çu cña mét doanh nghiÖp, ng­êi chñ cæ phiÕu cã t­ c¸ch héi viªn vµ cã quyÒn ®­îc chia lîi tøc theo tû lÖ vèn tham gia hoÆc tµi s¶n cã theo ®iÒu lÖ cña C«ng ty. Kho¶n thu nhËp ®ã (gäi lµ lîi tøc (hay cæ tøc) cæ phiÕu) thay ®æi tuú theo tæng lîi nhuËn cña tµi kho¸ vµ theo chÝnh s¸ch cña c«ng ty. Khi thÊy cÇn thiÕt ph¶i ­u ®·i viÖc tù tµi trî hoÆc mçi khi ph©n phèi lîi nhuËn, C«ng ty cã tr¸ch nhiÖm th«ng tin cho c¸c chñ cæ phÇn vÒ ho¹t ®éng vµ kÕt qu¶ kinh doanh cña m×nh. V× thÕ c«ng ty ph¶i c«ng khai ho¸ b¶ng c©n ®èi tµi s¶n, b¶ng kÕt qu¶ lç l·i cïng víi c¸c phô lôc, kÓ c¶ nh÷ng tµi liÖu kh¸c. MÆc dï cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu cã nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt nh­ng xÐt cho cïng chóng ®Òu lµ c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn cña nhµ ph¸t hµnh, ®­îc quyÒn mua b¸n tù do trªn thÞ tr­êng riªng cña nã. Chóng lµ nguån tiÕp vèn, lµ m¸u nu«i d­ìng c¸c tÕ bµo kinh tÕ, lµ c¸i phao n©ng ®ì con tµu kinh tÕ qua c¸c c¬n phong ba b·o tè cña thÞ tr­êng. PhÇn 2: Qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi c¸c C«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n Kh¸i niÖm qu¶n lý nhµ n­íc Kh¸i niÖm - Lµ sù t¸c ®éng cã tæ chøc vµ b»ng ph¸p quyÒn cña Nhµ n­íc nªn ®èi t­îng qu¶n lý nh»m dÉn d¾t ®èi t­îng ®i ®Õn môc tiªu víi kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ cao nhÊt trong ®iÒu kiÖn m«i tr­êng lu«n biÕn ®éng. §Æc ®iÓm - Qu¶n lý nhµ n­íc lµ qu¶n lý cã tÝnh toµn côc mµ ®èi t­îng lµ nh÷ng quan hÖ kinh tÕ vÜ m«, nh­ng quan hÖ kinh tÕ xÐt trong tæng thÓ nÒn kinh tÕ cña mét n­íc. TÝnh toµn côc cña qu¶n lý nhµ n­íc ®ßi hái nhµ n­íc víi t­ c¸ch lµ chñ thÓ qu¶n lý cÇn xem xÐt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ trung m« vµ xuÊt ph¸t tõ c¸c yªu cÇu cña ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n, tõ sù phèi hîp, ®iÒu hoµ c¸c mèi quan hÖ trong ph¹m vi nÒn kinh tÕ quèc d©n. - Qu¶n lý cã tÝnh tæng thÓ lµ mét lo¹i qu¶n lý dùa trªn c¬ së qu¶n lý doanh nghiÖp, qu¶n lý khu vùc vµ qu¶n lý ngµnh b»ng viÖc vËn dông tæng hîp c¸c ph­¬ng ph¸p qu¶n lý, Nhµ n­íc ®iÒu tiÕt c¸c mèi quan hÖ lµm cho nÒn kinh tÕ quèc d©n trªn tæng thÓ ph¸t triÓn c©n ®èi nhÞp nhµng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¶n lý doanh nghiÖp, qu¶n lý khu vùc vµ qu¶n lý ngµnh ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶ cña m×nh. - Qu¶n lý mang tÝnh quyÒn lùc: Nhµ n­íc qu¶n lý c¸c ho¹t x· héi b»ng quyÒn lùc chÝnh trÞ ( lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t­ ph¸p) cña giai cÊp thèng trÞ ®èi víi giai cÊp kh¸c. MÆt kh¸c qu¶n lý nhµ n­íc cßn mang tÝnh ph¸p quyÒn vµ thùc hiªn theo nguyªn t¾c ph¸p chÕ. Qu¶n lý b»ng ph¸p luËt lµ ®Æc ®iÓm riªng cã cña qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi qu¶n lý x· héi. - Qu¶n lý mang tÝnh phøc hîp ®a d¹ng ®­îc thÓ hiÖn ë tÝnh phøc hîp vµ tÝnh ®a d¹ng cña c¸c ®èi t­îng qu¶n lý, tÝnh ®a môc tiªu, tÝnh phong phó cña c¸c h×nh thøc t¸c ®éng, tÝnh phô thuéc vµo m«i tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ, tÝnh hÖ thèng cña c¸c vÊn ®Ò trong ph¹m vi quèc gia vµ quèc tÕ, tÝnh gi¸n tiÕp cña ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng do ®ã ph¶i cã mét bé m¸y qu¶n lý tinh x¶o, ho¹t ®éng cã hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶. - Qu¶n lý nhµ n­íc nh»m môc tiªu ph¸t triÓn lÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi lµm chÝnh, bëi vËy môc tiªu ®Æt ra trong qu¶n lý kÝnh tÕ quèc d©n lµ môc tiªu kinh tÕ x· héi, hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi ®­îc xem nh­ lµ tiªu chuÈn cña môc tiªu trªn. HiÖu qu¶ ®­îc hiÓu theo hai néi dung sau: Thø nhÊt, lç hoÆc l·i cña mét doanh nghiÖp, mét nganh hay mét khu vùc kinh tÕ ch­a ph¶i lµ lç hoÆc l·i cña toµn bé nªn kinh tÕ quèc d©n mµ hiÖu qu¶ kinh tÕ ph¶i xÐt trong ph¹m vi toµn bé nªn kinh tÕ quèc d©n. Thø hai, hiÖu qu¶ tæng hîp kh«ng chØ lµ hiÖu qu¶ kinh tÕ mµ cßn lµ hiÖu qu¶ chÝnh trÞ, x· héi, v¨n ho¸ vµ m«i tr­êng. - Qu¶n lý nhµ n­íc lµ qu¶n lý ®a môc tiªu. VÒ c¬ b¶n, môc ®Ých trong qu¶n lý doanh nghiÖp lµ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn, cßn môc ®Ých trong qu¶n lý nhµ n­íc lµ tèi ®a ho¸ phóc lîi quèc gia. Bëi vËy, môc tiªu qu¶n lý cña nhµ n­íc kh«ng chØ dõng l¹i ë môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ mµ cßn ph¶i tÝnh ®Õn hµng lo¹t c¸c môc tiªu kh¸c nh­ c«ng b»ng x· héi, ph¸t triÓn v¨n ho¸, æn ®Þnh vµ n©ng cao ®êi sèng, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ vÊn ®Ò vÒ m«i tr­êng. Thùc chÊt qu¶n lý nhµ n­íc lµ qu¶n lý con ng­êi vµ c¸c quan hÖ x· héi nh»m gióp ®Þnh h­íng cho c¸c ho¹t ®éng ®­îc diÔn ra theo ®óng quy luËt c¬ chÕ thÞ tr­êng. §ã lµ c¶ mét khoa häc vµ nghÖ thuËt qu¶n lý cña nhµ n­íc. C¸c chøc n¨ng chñ yÕu Sø mÖnh KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn Nh»m t¹o lËp m«i tr­êng thuËn lîi cho ho¹t ®éng s¶n kinh doanh vµ hç trî thóc ®Èy sù ph¸t triÓn. Muèn c¸c tæ chøc, C«ng ty ph¸t triÓn tèt trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng cßn non kÐm nh­ hiÖn nay th× nhµ n­íc cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch hay gi¶i ph¸p thÝch hîp t¹o nÒn thuËn lîi khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn ®èi víi c¸c C«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n nh­: Duy tr× æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« t¹o ra sù tin t­ëng cho c¸c chñ thÓ kinh tÕ vµo t­¬ng lai, tr¸nh cho nÒn kinh tÕ khái nh÷ng cuéc khñng ho¶ng lµm ¶nh h­ëng tíi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh; Gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ t¹o ®iÒu kiÖn yªn t©m cho c¸c nhµ ®Çu t­ còng nh­ nhµ ph¸t hµnh chøng kho¸n; §­a ra c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i hoÆc hç trî khi c¸c Doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n; Bªn c¹nh ®ã cÇn b¶o ®¶m æn ®Þnh x· héi t¹o m«i tr­êng v¨n ho¸ lµnh m¹nh, æn ®Þnh thuËn lîi cho ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ trªn thÞ tr­êng lµ Nhµ n­íc ®· thùc hiÖn vai trß kinh tÕ cña m×nh ®èi víi qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. §Þnh h­íng X· héi cµng ph¸t triÓn, con ng­êi cµng ®­îc tù do h¬n trong hµnh ®éng th× chøc n¨ng ®Þnh h­íng cµng gi÷ vai trß quan träng. Trong viÖc qu¶n lý nhµ n­íc viÖc ®Þnh h­íng ®óng gióp ®Êt n­íc ®èi phã ®­îc víi mäi sù kh«ng æn ®Þnh trong n­íc còng nh­ khu vùc vµ thÕ giíi. §Þnh h­íng theo nghÜa réng bao gåm c¶ ®Þnh ra ®­êng lèi ph¸t triÓn vµ thiÕt lËp kÕ ho¹ch ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n cho sù ph¸t triÓn. Do vËy chøc n¨ng ®Þnh h­íng cßn ®­îc gäi lµ chøc n¨ng ho¹ch ®Þnh. ChÊt l­îng cña ®Þnh h­íng t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cßn l¹i cña qu¶n lý vµ quyÕt ®Þnh toµn bé qu¸ tr×nh qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Cho nªn sù qu¶n lý cña nhµ n­íc ®èi víi c¸c C«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n cã ®óng ®¾n hay kh«ng cßn tuú thuéc vµo chøc n¨ng ®Þnh h­íng ®óng hay sai. T¹o khu«n khæ ph¸p luËt Ph¸p luËt theo nghÜa réng lµ tæng thÓ c¸c quy ph¹m ph¸p luËt do Nhµ n­íc ban hµnh hoÆc thõa nhËn, thÓ hiÖn ý trÝ cña giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng nh»m ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tæ chøc qu¶n lý vµ trong ho¹t ®éng kinh doanh gi÷a c¸c chñ thÓ víi nhau vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Ó ph¸t triÓn m¹ng l­íi c¸c ho¹t ®éng vµ c¸c mèi quan hÖ phøc t¹p sÏ trë nªn cùc kú khã kh¨n nÕu kh«ng cã c¸c luËt ch¬i râ rµng, sßng ph¼ng vµ cã thÓ dù ®o¸n ®­îc. Nh­ng luËt ch¬i trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ nµy ph¶i lµ mèi quan t©m chñ yÕu cña Nhµ n­íc v× chØ cã Nhµ n­íc míi cã thÓ ®­a ra vµ buéc c¸c tæ chøc, c¸ nh©n chÊp hµnh nghiªm chØnh c¸c luËt ch¬i ®ã. B»ng luËt ph¸p nhµ n­íc ®iÒu ch×nh hµnh vi kinh doanh ph¸t hµnh chøng kho¸n, x¸c ®Þnh hµnh vi nµo lµ hµnh vi kinh doanh hîp ph¸p, hµnh vi nµo lµ hµnh vi kinh doanh phi ph¸p. LuËt ph¸p t¹o ra luËt ch¬i cho c¸c chñ thÓ kinh doanh trªn thÞ tr­êng. Trªn s©n bãng thiÕu luËt ch¬i hoÆc luËt ch¬i ch­a hoµn thiÖn c¸c cÇu thñ kh«ng thÓ ch¬i bãng ®­îc, trong c¸c ho¹t ®éng kinh doanh ph¸t hµnh còng vËy. Khi ®· cã luËt ch¬i râ rµng råi th× buéc c¸c chñ thÓ tham gia ph¶i tu©n theo nã ®Ó t¹o ra mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng, c«ng b»ng. Do ®ã Nhµ n­íc ®· ban hµnh c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn còng nh­ c¸c ®iÒu luËt buéc c¸c chñ thÓ ph¸t hµnh chøng kho¸n ph¶i tu©n theo nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®· ®Ò ra. §iÒu chØnh Qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh th­êng gÆp ph¶i c¸c t¸c ®éng ®ét biÕn, lµm cho ®èi t­îng ®i chÖnh quü ®¹o dù kiÕn vµ chñ thÓ ph¶i t¸c ®éng thªm ®Ó san b»ng c¸c sai lÖch ®ã. ViÖc thùc hiÖn nh÷ng t¸c ®éng thªm nµy gäi lµ ®iÒu chØnh. Trong mäi tr­êng hîp cã thÓ x¶y ra c¸c sai lÖch lµ ®iÒu khã cã thÓ tr¸nh khái nhÊt lµ trong giai ®o¹n nÒn kinh tÕ lu«n biÕn ®éng nh­ thÕ nµy cho nªn sù cÇn thiÕt cña viÖc ®iÒu chØnh lµ tÊt yÕu, còng nh­ c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý cña Nhµ n­íc chØ ®óng ë giai ®o¹n nµy song trong t­¬ng lai nã cã thÓ kh«ng cßn thÝch hîp n÷a do ®ã cÇn ®iÓu chØnh l¹i cho phï hîp, Nh­ vËy th× nÒn kinh tÕ míi tån t¹i vµ ph¸t triÓn l©u dµi ®­îc. Cã c¸c ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh sau: + Ph­¬ng ph¸p khö nhiÔu + Ph­¬ng ph¸p båi th­êng nhiÔu + Ph­¬ng ph¸p san b»ng sai lÖch + Ph­¬ng ph¸p chÊp nhËn sai lÖch Qu¸ tr×nh qu¶n lý LËp kÕ ho¹ch LËp kÕ ho¹ch lµ chøc n¨ng khëi ®Çu vµ träng yÕu ®èi víi nhµ qu¶n lý, nã kh«ng ph¶i lµ mét sù kiÖn ®¬n thuÇn cã b¾t ®Çu vµ kÕt thóc râ rµng. LËp kÕ ho¹ch lµ qu¸ tr×nh tiÕp diÔn ph¶n ¸nh vµ thÝch øng ®­îc víi nh÷ng biÕn ®éng diÔn ra trong m«i tr­êng cña mçi tæ chøc. Trªn ý nghÜa nµy lËp kÕ ho¹ch ®­îc coi lµ qu¸ tr×nh thÝch øng víi sù kh«ng ch¾c ch¾n b»ng viÖc x¸c ®Þnh c¸c ph­¬ng ¸n hiµnh ®éng ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu cô thÓ cña tæ chøc. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña mét tæ chøc nh÷ng yÕu tè kh«ng ch¾c ch¾n cã nguån gèc rÊt ®a d¹ng. Tãm l¹i, lËp kÕ ho¹ch lµ qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh môc tiªu vµ lùa chän c¸c ph­¬ng thøc ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®ã. NÕu kh«ng cã c¸c kÕ ho¹ch nhµ qu¶n lý cã thÓ kh«ng biÕt tæ chøc vµ khai th¸c con ng­êi vµ c¸c nguån lùc kh¸c cña tæ chøc mét c¸ch hiÖu qu¶, thËm chÝ kh«ng cã ®­îc mét ý t­ëng râ rµng vÒ c¸i hä cÇn tæ chøc vµ khai th¸c. Kh«ng cã kÕ ho¹ch nhµ qu¶n lý vµ c¸c nh©n viªn cña hä cã rÊt Ýt c¬ héi ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu cña m×nh, kh«ng biÕt khi nµo vµ ë ®©u ph¶i lµm g×. Lóc nµy viÖc kiÓm tra sÏ trë nªn rÊt phøc t¹p, ngoµi ra trong thùc tÕ, nh÷ng kÕ ho¹ch tåi còng th­êng lµm ¶nh h­ëng xÊu ®Õn t­¬ng lai cña toµn bé tæ chøc. LËp kÕ ho¹ch qu¶ thËt rÊt quan träng. LËp kÕ ho¹ch gåm cã lËp kÕ ho¹ch chiÕn l­îc vµ lËp kÕ ho¹ch t¸c nghiÖp. ViÖc lËp kÕ ho¹ch theo lo¹i nµo cßn tuú thuéc vµo yªu cÇu môc ®Ých cÇn lËp. Tæ chøc Thø nhÊt, tæ chøc lµ mét hÖ thèng gåm nhiÒu ng­êi cïng ho¹t ®éng v× môc ®Ých chung. Thø hai, tæ chøc lµ qu¸ tr×nh triÓn khai c¸c kÕ ho¹ch nh­ tæ chøc thi hµnh chÝnh s¸ch hay tæ chøc triÓn khai dù ¸n. Khi ®ã tæ chøc bao gåm c¶ ba chøc n¨ng cña qu¸ tr×nh qu¶n lý: x©y dùng nh÷ng h×nh thøc c¬ cÊu lµm khu«n khæ cho viÖc triÓn khai kÕ ho¹ch, chØ ®¹o thùc hiÖn kÕ ho¹ch vµ kiÓm tra ®èi víi kÕ ho¹ch. Thø ba, tæ chøc lµ mét chøc n¨ng cña qu¸ tr×nh qu¶n lý bao gåm viÖc ph©n bæ s¾p xÕp nguån lùc con ng­êi g¾n liÒn víi con ng­êi lµ nh÷ng nguån lùc kh¸c nh»m thùc hiÖn thµnh c«ng c«ng t¸c kÕ ho¹ch cña tæ chøc. Chøc n¨ng tæ chøc lµ ho¹t ®éng qu¶n lý nh»m thiÕt lËp mét hÖ thèng c¸c vÞ trÝ cho mçi c¸ nh©n vµ bé phËn ®ã cã thÓ phèi hîp víi nhau mét c¸ch tèt nhÊt ®Ó thùc hiÖn môc tiªu chiÕn l­îc cña tæ chøc; sau ®ã lµ x¸c ®Þnh vµ ph©n lo¹i c¸c ho¹t ®éng cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn môc tiªu; ph©n chia tæ chøc thµnh c¸c bé phËn ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng; x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña tõng bé phËn vµ c¸ nh©n trong ®ã bao gåm c¶ vÊn ®Ò ph©n cÊp; ®¶m b¶o c¸c nguån lùc cho ho¹t ®éng cña tæ chøc. Víi chøc n¨ng t¹o khu«n khæ c¬ cÊu vµ nh©n lùc qu¶n lý cho qu¸ tr×nh triÓn khai c¸c kÕ ho¹ch, c«ng t¸c tæ chøc cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng, quyÕt ®Þnh phÇn lín sù thµnh b¹i cña tæ chøc. Mét tæ chøc lµm c«ng t¸c tæ chøc tèt sÏ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ trong mäi t×nh huèng phøc t¹p. L·nh ®¹o §Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng qu¶n lý, chñ thÓ qu¶n lý ph¶i thùc hiÖn ®ång bé rÊt nhiÒu chøc n¨ng: lËp kÕ ho¹ch, tæ chøc, l·nh ®¹o vµ kiÓm tra; trong ®ã l·nh ®¹o chiÕm mét vÞ trÝ kh¸ quan träng. L·nh ®¹o lµ viÖc ra quyÕt ®Þnh chñ tr­¬ng, ®­êng lèi, môc ®Ých, tÝnh chÊt, nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña mét hÖ thèng trong c¸c ®iÒu kiÖn m«i tr­êng nhÊt ®Þnh. Mét tæ chøc hay mét ®Êt n­íc cã ph¸t triÓn ®­îc hay kh«ng lµ nhê vµo tµi trÝ cña ng­êi l·nh ®¹o ®· chØ dÉn c¸ch ®i nh­ thÕ nµo, bëi ng­êi l·nh ®¹o th­êng lµ ng­êi ®øng ®Çu mét tËp thÓ hoÆc mét tæ chøc nµo ®ã, lµ ng­êi lu«n dÉn ®­êng ®Ó tiÕn tíi môc ®Ých cuèi cïng. Sù thµnh b¹i lµ do ng­êi l·nh ®¹o quyÕt ®Þnh mét phÇn. Do ®ã vai trß cña ng­êi l·nh ®¹o trong c¬ cÊu tæ chøc cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn thµnh qu¶ cña tæ chøc còng nh­ toµn bé nªn kinh tÕ quèc d©n. KiÓm tra gi¸m s¸t KiÓm tra lµ chøc n¨ng quan träng cña qu¶n lý. KiÓm tra lµ c«ng cô quan träng ®Ó nhµ qu¶n lý ph¸t hiÖn ra nh÷ng sai sãt vµ cã biÖn ph¸p ®iÒu chØnh. MÆt kh¸c th«ng qua kiÓm tra c¸c ho¹t ®éng sÏ ®­îc thùc hiÖn tèt h¬n vµ gi¶m bít nh÷ng sai sãt cã thÓ n¶y sinh v× trong mäi ho¹t ®éng ®Òu kh«ng tr¸nh khái sai sãt cho nªn kiÓm tra lµ b­íc cuèi cïng ®Ó h¹n chÕ t×nh tr¹ng nµy. Trong thùc tÕ ®iÒu ®ã ®óng nh­ng ch­a ®ñ v× kiÓm tra cã t¸c ®éng rÊt m¹nh tíi c¸c ho¹t ®éng. Mét c«ng viÖc nÕu kh«ng cã kiÓm tra sÏ ch¾c ch¾n n¶y ra nhiÒu sai sãt h¬n nÕu nã ®­îc theo dâi, gi¸m s¸t th­êng xuyªn. §iÒu ®ã kh¼ng ®Þnh r»ng kiÓm tra kh«ng chØ lµ kh©u sau cïng cña chu tr×nh qu¶n lý. KiÓm tra còng kh«ng ph¶i lµ ho¹t ®éng ®an xen mµ lµ mét qu¸ tr×nh liªn tôc vÒ thêi gian vµ bao qu¸t kh«ng gian. Nã lµ yÕu tè th­êng trùc cña qu¶n lý nhµ n­íc ë mäi n¬i, mäi lóc. VËy kiÓm tra lµ qu¸ tr×nh xem xÐt c¸c ho¹t ®éng nh»m môc ®Ých lµm cho c¸c ho¹t ®éng ®¹t kÕt qu¶ tèt h¬n, ®ång thêi, kiÓm tra gióp ph¸t hiÖn ra nh÷ng sai sot, lÖch l¹c ®Ó cã biÖn ph¸p kh¾c phôc, b¶o ®¶m cho ho¹t ®éng thùc hiÖn ®óng h­íng. C«ng cô qu¶n lý C¸c chÝnh s¸ch ChÝnh s¸ch lµ mét trong c¸c c«ng cô chñ yÕu vµ quan träng mµ Nhµ n­íc sö dông ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý kinh tÕ- x· héi cña m×nh. Mçi chÝnh s¸ch cô thÓ lµ tËp hîp c¸c gi¶i ph¸p nhÊt ®Þnh ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu bé phËn trong qu¸ tr×nh h­íng tíi ®¹t môc tiªu chung cña ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n vµ ph¸t triÓn x· héi. Trong hÖ thèng c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ quèc d©n, chÝnh s¸ch lµ bé phËn n¨ng ®éng nhÊt, cã ®é nh¶y c¶m cao tr­íc nh÷ng biÕn ®éng trong ®êi sèng kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc mµ x· héi ®Æt ra. Thùc tiÔn n­íc ta vµ nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi ®Òu chøng tá: phÇn lín nh÷ng thµnh c«ng trong c«ng cuéc ®æi mêi vµ c¶i c¸ch kinh tÕ ®Òu b¾t nguån tõ viÖc lùa chän vµ ¸p dông nh÷ng chÝnh s¸ch thÝch hîp, cã hiÖu suÊt cao ®Ó khai th¸c tèi ­u c¸c lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc. Nh­ vËy, mét hÖ thèng chÝnh s¸ch ®ång bé, phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn ®Êt n­íc trong tõng thêi kú lÞch sö nhÊt ®Þnh sÏ lµ b¶o ®¶m v÷ng ch¾c cho sù vËn hµnh b×nh th­êng, h­u hiÖu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Nhê ®ã mµ cã thÓ kh¬i dËy ®­îc c¸c lo¹i tiÒm n¨ng, sö dông hîp lý vµ tiÕt kiÖm c¸c nguån lùc, ph¸t huy tÝnh tÝch cùc s¸ng t¹o vµ ý chÝ v­¬n lªn lµm cho d©n giµu, n­íc m¹nh cña c¸c tÇng líp d©n c­. Ng­îc l¹i chØ cÇn mét chÝnh s¸ch sai lÇm sÏ g©y ra ph¶n øng tiªu cùc d©y chuyÒn ®Õn c¸c chÝnh s¸ch kh¸c, còng nh­ ®Õn c¸c bé phËn kh¸c cña hÖ thèng c«ng cô qu¶n lý nhµ n­íc, lµm suy yÕu ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi. C«ng cuéc c¶i c¸ch më cöa ®Êt n­íc ®ßi hái ph¶i ®æi míi vµ hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi, trong ®ã ®Æc biÖt quan träng lµ chÝnh s¸ch cho c¸c c«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n bëi ®©y lµ lo¹i h×nh kinh doanh míi ®­îc ph¸t triÓn ë ViÖt Nam vµ nã ®­îc nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi chu ý ®Õn v× nã cã ¶nh h­ëng lín ®Õn nÒn kinh tÕ cña mçi n­íc m¹nh hay yÕu, lµ n¬i thu hót vèn ®Çu t­ nhanh nhÊt. Ph¸p luËt Trong x· héi nhµ n­íc ph¸p quyÒn, c¸c quan hÖ x· héi chñ yÕu ®­îc ®iÒu chØnh b»ng c¸c quy ph¹m ph¸p luËt. Ph¸p luËt trë thµnh c«ng cô tèi quan träng cña nhµ n­íc ®Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi vµ qu¶n lý sù vËn hµnh cña toµn bé nÒn kinh tÕ x· héi theo môc tiªu ®· ®Þnh. §Ó thÓ chÕ ho¸ ®­êng lèi, chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ h×nh thµnh ®ång bé khu«n khæ ph¸p lý cÇn thiÕt cho nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN, Nhµ n­íc cÇn ph¶i ban hµnh c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt theo mét tr×nh tù ph¸p lý nhÊt ®Þnh gåm cã c¸c v¨n b¶n luËt vµ v¨n b¶n d­íi luËt. §Ó ph¸t huy vai trß cña c«ng cô ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ n­íc, ®i ®«i víi viÖc x©y dùng vµ ban hµnh ph¸p luËt, cÇn t¨ng c­êng c«ng t¸c tæ chøc thùc thi ph¸p luËt. Chó träng phæ cËp ph¸p luËt cho toµn d©n; ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc dÞch vô ph¸p lý; më réng quy m« vµ n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o c¸c luËt gia, nhÊt lµ luËt gia vÒ kinh tÕ; kiÖn toµn bé m¸y thùc thi vµ kiÓm tra viÖc thùc thi ph¸p luËt PhÇn 3: Thùc tr¹ng vµ ph­¬ng h­íng qu¶n lý phï hîp ë viÖt nam hiÖn nay 1. Thùc tr¹ng ViÖt Nam - ë n­íc ta hiÖn nay h×nh thøc ph¸t hµnh b¸n trùc tiÕp cho c¸c nhµ ®Çu t­ cuèi cïng lµ phæ biÕn nhÊt, c¸c c«ng ty cæ phÇn míi thµnh lËp ph¸t hµnh cæ phiÕu lÇn ®Çu hoÆc ph¸t hµnh bæ sung ®Òu thùc hiÖn b»ng c¸ch th«ng b¸o trùc tiÕp ®Õn c¸c nhµ ®Çu t­, ®Ó hä ®¨ng ký mua cæ phÇn, sau khi sè l­îng ®· ®¨ng ký ®ñ th× tæ chøc ®¹i héi cæ ®«ng vµ tiÕn hµnh c¸c b­íc chuÈn bÞ cho ph¸t hµnh cæ phiÕu, víi h×nh thøc nµy c«ng ty ph¸t hµnh sÏ gi¶m ®­îc chi phÝ chung gian, nh­ng thùc tÕ viÖc huy ®éng vèn chËm. - Do viÖc tiÕp cËn víi TTCK cßn rÊt lµ míi mÎ nªn c¸c C«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n ë ViÖt Nam hiÖn nay chñ yÕu chØ ph¸t hµnh cæ phiÕu bëi h×nh thøc tham cña nã ®¬n gi¶n vµ dÔ hiÓu h¬n so víi tr¸i phiÕu, mµ nguån huy ®éng vèn còng dÔ dµng kh«ng g©y ¸p lùc cho ®¬n vÞ ph¸t hµnh vÒ tÝnh thanh kho¶n tr¶ nî khi ®¸o h¹n. ViÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chñ yÕu do ChÝnh phñ vµ c¸c Ng©n hµng ph¸t hµnh ®Ó t¹o nguån vèn thu cho ng©n s¸ch, h¹n chÕ l­îng tiÒn nhµn rçi trong d©n chóng víi môc ®Ých ®­a tiÒn vµo l­u th«ng lµm gi¶m tû lÖ l¹m ph¸t, t¨ng nguån vèn ®Çu t­, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho nh©n d©n lao ®éng. - HiÖn nay ë n­íc ta viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n bÞ chi phèi bëi LuËt C«ng ty n¨m 1990, trong c¸c §iÒu kho¶n 32, 35, 36 quy ®Þnh nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cho mét c«ng ty ph¸t hµnh cæ phiÕu lÇn ®Çu, ph¸t hµnh bæ sung, ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, nh­ng rÊt tiÕc cho ®Õn nay ch­a cã c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh chi tiÕt ho¸, cô thÓ ho¸ cho viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n. Mét trong c¸c ®iÒu kiÖn quan träng lµ c«ng bè c«ng khai nh÷ng néi dung ®¶m b¶o cho c¸c nhµ ®Çu t­ hiÓu râ, hiÓu ®óng môc ®Ých vµ triÓn väng cña c«ng ty, nh­ng viÖc c«ng khai th«ng tin trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«g tin ®¹i chóng l¹i ch­a lµ th­êng xuyªn, cßn chÕ ®é kiÓm to¸n tÝnh chÝnh x¸c cña sè liÖu th× ch­a ®­îc quy ®Þnh trong luËt c«ng ty, ph¸p lÖnh kÕ to¸n. Do ®ã, ®Ó b¶o vÖ c¸c nhµ ®Çu t­, c¸c ®iÓm tån t¹i trªn cÇn ph¶i ®­îc bæ sung vµo c¸c luËt cho hoµn chØnh. TÊt nhiªn ë ®©y viÖc kiÓm tra c¸c b¶n c¸o b¹ch nh»m ng¨n ngõa vµ chÕ tµi c¸c hµnh vi kh«ng l­¬ng thiÖn cña c¸c c«ng ty ph¸t hµnh, cßn viÖc ph¸n ®o¸n vµ ®¸nh gi¸ c¸c lo¹i chøng kho¸n ®ã vÉn thuéc vÒ c¸c nhµ ®Çu t­. 2.Mét sè kinh nghiÖm ThÕ giíi * ThÞ tr­êng chøng kho¸n NhËt B¶n - N¨m 1948, NhËt B¶n ®· ban hµnh Bé LuËt vÒ chøng kho¸n. Bªn c¹nh ®ã, NhËt B¶n còng ®· ban hµnh nh÷ng luËt kh¸c, nh­ luËt C«ng ty chøng kho¸n n­íc ngoµi; LuËt ®Çu t­ chøng kho¸n tÝn th¸c; LuËt kÕ to¸n c«ng céng; LuËt liªn quan ®Õn nghiÖp vô l­u ký vµ ghi sæ chøng chØ cæ phiÕu; LuËt qu¶n lý ho¹t ®éng t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n. Tr­íc ®©y viÖc qu¶n lý chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n do Bé tµi chÝnh ®¶m nhiÖm. Tõ thùc tiÔn cho thÊy, TTCK NhËt B¶n sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n nÕu kh«ng cã mét c¬ quan qu¶n lý ®éc lËp, nhÊt lµ viÖc qu¶n lý c¸c C«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n. V× vËy, n¨m 1992 ®· thµnh lËp Uû ban Gi¸m s¸t chøng kho¸n (SESC) ®éc lËp. HiÖn nay, NhËt B¶n cã 8 Së Giao dÞch Chøng kho¸n(SGDCK), trong ®ã cã 3 SGDCK giao dÞch tÊt c¶ c¸c lo¹i chøng kho¸n, chiÕm 98,1% tæng gi¸ trÞ giao dÞch trªn toµn toµn. C¸c SGDCK NhËt lµ c¸c tæ chøc tù qu¶n chÞu sù chi phèi bëi LuËt Chøng kho¸n vµ giao dÞch chøng kho¸n, tuy nhiªn NhËt vÉn duy tr× ph­¬ng thøc ®Êu gi¸ c«ng khai cæ truyÒn. * ThÞ tr­êng chøng kho¸n Mü - Bªn c¹nh hÖ thèng luËt ph¸p chung, Mü ®· ban hµnh LuËt Chøng kho¸n (1933) vµ LuËt Giao dÞch chøng kho¸n (1934). LuËt chøng kho¸n (1933) qui ®Þnh vÒ ph¸t hµnh, cßn LuËt Giao dÞch chøng kho¸n (1934) ®iÒu chØnh viÖc mua b¸n chøng kho¸n ®· ph¸t hµnh. LuËt nµy quy ®Þnh chÕ ®é ®¨ng ký, b¸o c¸o còng nh­ c¸c quy ®Þnh chèng ®Çu c¬, mua b¸n néi gi¸n. Mü cßn c¸c LuËt kh¸c hç trî cho viÖc qu¶n lý TTCK nh­: LuËt C«ng ty ®Çu t­, LuËt b¶o vÖ nhµ ®Çu t­ chøng kho¸n, LuËt tÝn th¸c… Uû ban Chøng kho¸n (SEC) lµ c¬ quan ®éc lËp cã quyÒn lùc cao nhÊt trong viÖc qu¶n lý TTCK Mü. Chøc n¨ng chÝnh lµ ban hµnh c¸c quy chÕ, quy ®Þnh vÒ TTCK, cã quyÒn thanh tra, kiÓm tra vµ truy tè c¸c tæ chøc kinh doanh chøng kho¸n vi ph¹m ph¸p luËt; qu¶n lý, cÊp hoÆc thu håi giÊy phÐp ®èi víi c¸c SGDCK, C«ng ty m«i giíi, Nhµ giao dÞch, C«ng ty ®Çu t­… MÆc dï TTCK cña c¸c n­íc nµy ra ®êi sím, cã hÖ thèng luËt ph¸p vÒ TTCK ®­îc coi lµ kh¸ hoµn chØnh t¹o nªn m«i tr­êng ph¸p lý tèt cho ho¹t ®éng cña TTCK, nh­ng ®Ó qu¶n lý tèt TTCK c¸c n­íc nµy vÉn cÇn ph¶i cã c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ lÜnh vùc nµy. - HÇu nh­ c¸c n­íc ®Òu thùc hiÖn hai c¸ch ph¸t hµnh chøng kho¸n ®Ó huy ®éng vèn. Ph¸t hµnh t­ nh©n lµ ph¸t hµnh chøng kho¸n cã tÝnh chÊt riªng lÎ cho mét sè l­îng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh c¸c c¸ nh©n hoÆc tæ chøc ®Çu t­. Ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng tøc lµ ph¸t hµnh réng r·i chøng kho¸n cho tÊt c¶ c¸c c¸ nh©n, c¸c tæ chøc hoÆc nhãm c¸ nh©n hay nhãm tæ chøc. Ranh giíi gi÷a ph¸t hµnh t­ nh©n vµ ph¸t hµnh ra c«ng chóng ®­îc ph©n biÖt b»ng c¸c quy ®Þnh giíi h¹n sè l­îng ng­êi mua. ThÝ dô ë Hoa Kú ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng lµ b¸n cho trªn 200 tæ chøc hoÆc c¸ nh©n (kh«ng tÝnh ®Õn c¸c c¸ nh©n lµ ng­êi lao ®éng t¹i C«ng ty), cßn ë NhËt B¶n còng b¸n 200, ë Ba Lan b¸n 300, Th¸i Lan vµ Indonexia b¸n 50. NÕu b¸n thÊp h¬n c¸c møc ë trªn th× gäi lµ ph¸t hµnh t­ nh©n. ViÖc ph©n biÖt hai lo¹i ph¸t hµnh ë trªn lµ nh»m môc ®Ých b¶o vÖ ng­êi ®Çu t­, nÕu ph¸t hµnh réng r·i ra c«ng chóng th× ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh chÆt chÏ h¬n vµ ph¶i b¶o ®¶m c¸c ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh do Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc quy ®Þnh nh»m h¹n chÕ rñi ro cho c«ng chóng lµ ng­êi mua chøng kho¸n. §©y lµ kinh nghiÖm mµ ViÖt Nam cÇn häc hái. Ph­¬ng h­íng vµ mét sè kiÕn nghÞ * Ph­¬ng h­íng - ViÖc lùa chän vµ x©y dùng m« h×nh tæ chøc qu¶n lý c¸c C«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n cã vai trß quan träng ®èi víi viÖc thiÕt lËp vµ tõng b­íc ph¸t triÓn TTCK ViÖt Nam. C¨n cø vµo thùc tr¹ng TTCK ViÖt Nam, trªn c¬ së ¸p dông m« h×nh tæ chøc qu¶n lý cña nh÷ng TTCK ph¸t triÓn Ta nªn ¸p dông “m« h×nh hçn hîp” bëi trong giai ®o¹n hiÖn nay, sù ph¸t triÓn cña TTCK s¬ cÊp ë ViÖt Nam hoµn toµn phô thuéc vµo quy m« ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu vµ tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ DNNN. §©y lµ vÊn ®Ò chÞu ¶nh h­ëng rÊt lín tõ Bé tµi chÝnh, do ®ã d­íi sù chØ ®¹o tËp trung, Thèng nhÊt cña Bé t¸i chÝnh lµ phï hîp víi thùc tr¹ng, ®Æc thï cña c¶i c¸ch kinh tÕ ViÖt Nam vµ phô hîp víi khuynh h­íng ph¸t triÓn TTCK ë khu vùc Ch©u ¸ vµ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. H¬n thÕ nã cßn kh¾p phôc nh÷ng bÊt cËp trong lÜnh vùc QLNN vÒ TTCK vµ ph¸t hµnh chøng kho¸n ë ViÖt Nam t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó huy ®éng c¸c nguån vèn d­íi h×nh thøc chøng kho¸n, khai th¸c nh÷ng tiÒn n¨ng vÒ c¬ së h¹ tÇng cña hÖ thèng ng©n hµng cho viÖc thùc hiÖn c¸c dÞch vô l­u ký, thanh to¸n ®a ph­¬ng trong qu¸ tr×nh ph¸t hµnh vµ giao dÞch chøng kho¸n. Tuy nhiªn, viÖc lùa chän m« h×nh cô thÓ ph¶i xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®Æc thï cña tõng Quèc gia, tõng khu vùc cô thÓ. §ång thêi tõ viÖc ph©n tÝch trªn ®©y cho phÐp kh¼ng ®Þnh r»ng: ¸p dông “ m« h×nh hçn hîp” vÒ tæ chøc qu¶n lý TTCK còng nh­ qu¶n lý C«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n nãi riªng lµ phï hîp vµ mang cã thÓ mang l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt ®èi víi viÖc ph¸t triÓn TTCK ViÖt Nam. * Mét sè kiÕn nghÞ - §Ó ph¸t triÓn TTCK cïng víi viÖc thóc ®Èy qu¸ tr×nh Cæ phÇn ho¸ vµ t¨ng c­êng viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu C«ng ty ®Ò nghÞ ChÝnh phñ, Bé tµi chÝnh, Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc hç trî vÒ nguån nh©n lùc, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cña thÞ tr­êng vèn ë c¸c TØnh, thµnh phè…v…v.., ®Ó gióp c¸c ®Þa ph­¬ng ph¸t hµnh chøng kho¸n huy ®éng vèn. Bªn c¹nh ®ã ta cÇn chó träng tíi viÖc hoµn thiÖn bé m¸y Qu¶n lý c¸c C«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n ë n­íc ta hiÖn nay. + VÒ c«ng t¸c qu¶n lý vµ gi¸m s¸t: Bªn c¹nh hÖ thèng luËt ph¸p, cÇn ph¶i cã c¬ quan qu¶n lý c«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n, mçi n­íc ®Òu cã mét c¬ quan qu¶n lý ®¶m b¶o cho viÖc ph¸t hµnh diÔn ra thuËn lîi. Thùc tÕ cho thÊy bÊt kú nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nµo còng cÇn cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc. Møc ®é vµ ph¹m vi ®iÒu tiÕt tuú thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng vµ nh÷ng yÕu tè kh¸c…do ®ã qu¶n lý nhµ n­íc lµ nhu cÇu kh¸ch quan. §©y lµ bµi häc kinh nghiÖm trong viÖc thµnh lËp c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ph¸t hµnh chøng kho¸n ë ViÖt Nam. + VÒ tæ chøc vµ qu¶n lý ho¹t ®éng: §Ó TTCK ViÖt Nam æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn cÇn dùa vµo hÖ thèng ng©n hµng, v× hÖ thèng ng©n hµng cã mét vai trß hÕt søc quan träng thÓ hiÖn qua c¸c vÊn ®Ò nh­: lµ cÇu nèi gi÷a nhµ ®Çu t­ vµ nhµ ph¸t hµnh chøng kho¸n; Ng©n hµng rÊt thÝch hîp vµ nhËy c¶m trong b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n, lµ n¬i tin cËy nhÊt trong thanh to¸n bï trõ vµ l­u tr÷ chøng kho¸n vµ cã mét vai trß nhÊt ®Þnh trong cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc, gãp phÇn ph¸t triÓn TTCK. Tuú theo sù ®iÒu chØnh cña luËt ph¸p, hÖ thèng ng©n hµng sÏ gi¸n tiÕp hoÆc trùc tiÕp tham gia kinh doanh chøng kho¸n. Kinh nghiÖm mét sè n­íc cho thÊy nhµ n­íc cÇn cã quy chÕ chÆt chÏ ®èi víi c¸c ng©n hµng tham gia vµo TTCK vµ b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n míi cã thÓ thóc ®Èy thÞ tr­êng ph¸t hµnh chøng kho¸n ph¸t triÓn vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. + VÒ qu¶n lý vµ c«ng khai ho¸ th«ng tin: ViÖc c«ng khai ho¸ th«ng tin cã tÇm quan träng ®Æc biÖt nh»m thu hót vèn ®Çu t­ hoÆc kinh doanh chøng kho¸n, bao gåm viÖc th«ng b¸o ®Þnh kú kÕt qu¶ kinh doanh, lç l·i, c¸c kho¶n nî, tæng kÕt tµi s¶n… cña c¸c c«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n. Mét vÊn ®Ò rÊt quan träng lµ th«ng tin kinh tÕ, c¸c th«ng tin cÇn ph¶i ®¸p øng ba yªu cÇu: c«ng khai, chÝnh x¸c, kÞp thêi. C¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc ph¶i cã chiÕn l­îc vÒ th«ng tin, cã c¬ së vËt chÊt vµ ®éi ngò c¸n bé thÝch hîp, x©y dùng hÖ thèng th«ng tin phï hîp trªn c¸c ph­¬ng tiÖn b¸o chÝ, b¶n tin ®iÖn tö, m¹ng th«ng tin thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. Thµnh lËp c¸c tæ chøc ®iÒu tra, thu thËp th«ng tin, c¸c c«ng ty ®Þnh møc tÝn nhiÖm, ®Þnh h­íng ®Çu t­ cho c«ng chóng. X©y dùng hÖ thèng chØ sè vµ ph©n lo¹i chøng kho¸n ngay tõ ®Çu. Thèng nhÊt viÖc in Ên giÊy tê cÇn thiÕt vµo mét ®Çu mèi. S¸t nhËp dÞch vô th«ng tin t­ vÊn vµ s¶n xuÊt tin häc ®Ó gióp cho viÖc tinh chÕ th«ng tin vµ t­ vÊn cã chÊt l­îng. + VÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña hÖ thèng kiÓm to¸n: KiÓm to¸n lµ c«ng viÖc cÇn thiÕt ®èi víi ph¸t hµnh chøng kho¸n, C«ng t¸c kiÓm to¸n sÏ ph¶n ¸nh trung thùc t×nh tr¹ng cña c¸c doanh nghiÖp còng nh­ chøng kho¸n cña hä ph¸t hµnh ra thÞ tr­êng. C¸c doanh nghiÖp muèn ph¸t hµnh chøng kho¸n vµ ®­a vµo giao dÞch trªn thÞ tr­êng, ph¶i c«ng bè c«ng khai c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh, kÕt qu¶ kinh doanh vµ c¸c tµi liÖu kh¸c cã liªn quan ®Õn viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n ®· ®­îc kiÓm to¸n vµ x¸c nhËn cña c¬ quan kiÓm to¸n. C¨n cø vµo c¸c b¸o c¸o kiÓm to¸n, Héi ®ång xÐt duyÖt quyÕt ®Þnh chøng kho¸n cña doanh nghiÖp nµo sÏ ®­îc ®­a ra ph¸t hµnh, giao dÞch t¹i thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ ®©y la tµi liÖu chÝnh thøc ®Ó c«ng bè c«ng khai trªn TTCK. - §Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc giao dÞch cæ phiÕu, tr¸i phiÕu cña c¸c C«ng ty ch­a niªm yÕt chøng kho¸n vµ nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn thÞ tr­êng vèn, ®Ò nghÞ ChÝnh phñ ban hµnh nghÞ ®Þnh vÒ viÖc l­u ký chøng kho¸n cña nh÷ng c«ng ty cã vèn ®iÒu lÖ tõ 10 tû ®ång trë lªn t¹i c¸c Ng©n hµng hoÆc t¹i c¸c ThÞ tr­êng Giao dÞch chøng kho¸n. Cïng víi sù phèi hîp ho¹t ®éng cña hÖ thèng Ng©n hµng vµ kho b¹c Nhµ n­íc trªn TTCK theo m« h×nh nh­ ®· nªu trªn; ®Ò nghÞ khuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c c«ng ty t­ vÊn, c«ng ty qu¶n lý quü vµ C«ng ty niªm yÕt ph¸t hµnh chøng kho¸n chung. - §èi víi tr¸i phiÕu, mÆc dï ®©y lµ lo¹i h×nh chøng kho¸n nî, ph¶n ¸nh c¸c kho¶n vay nî cña tæ chøc ph¸t hµnh ( ChÝnh phñ, Doanh nghiÖp) ®èi víi nhµ ®Çu t­. MÆc dï viÖc n¾m d÷ tr¸i phiÕu kh«ng cã kh¶ n¨ng chi phèi ¶nh h­ëng ®Õn chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña tæ chøc ph¸t hµnh, nh­ng trong tr­êng hîp nhµ ®Çu t­ n¾m gi÷ víi sè l­îng qu¸ lín tr¸i phiÕu cña mét tæ chøc ph¸t hµnh ®ång lo¹t b¸n ra ( hoÆc mua vµo) th× sÏ lµm ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ c¶ tr¸i phiÕu vµ kh¶ n¨ng tr¶ nî cña tæ chøc ph¸t hµnh. V× vËy, viÖc quy ®Þnh n¾m gi÷ tr¸i phiÕu ®èi víi nhµ ®Çu t­ trong giai ®o¹n ®Çu TTCK míi ®i vµo vËn hµnh lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Tãm l¹i c¸c ho¹t ®éng ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng: ph¸t hµnh, sè l­îng, mÖnh gi¸, t×nh h×nh ho¹t ®éng cña C«ng ty ph¶i ®­îc niªm yÕt râ rµng khi giao dÞch, kinh doanh vµ c¸c ho¹t ®éng cã liªn quan kh¸c ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c c«ng khai, c«ng b»ng vµ minh b¹ch, b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña nhµ ®Çu t­. KÕt luËn Trªn ®©y lµ nh÷ng kiÕn thøc s¬ l­îc vÒ c¸c C«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n cïng víi sù qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi c¸c c«ng ty nµy t¹i ViÖt nam, gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt nam ®øng tõ gãc ®é cña mét nhµ qu¶n lý. ViÖc hoµn thiÖn m« h×nh qu¶n lý cña Nhµ n­íc gióp cho c¸c C«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n còng nh­ ThÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam tiÕn lªn mét b­íc ph¸t triÓn míi lµ hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®· ®Ò ra cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam. Tuy nhiªn, viÖc tiÕn hµnh vÉn cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, ®¨c biÖt lµ m«i tr­êng ®Ó ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn hµnh lang ph¸p lý vÒ qu¶n lý ë ViÖt nam. ChÝnh v× thÕ §¶ng vµ Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p hç trî tÝch cùc trong ®iÒu kiÖn vµ khu«n khæ cho phÐp còng nh­ sù gãp søc cña tÊt c¶ c¸c ngµnh, c¸c cÊp chøc n¨ng cïng ®­a nÒn kinh tÕ N­íc nhµ ngµy mét ph¸t triÓn h¬n. C¸c chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p cÇn ph¶i ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch ®ång bé vµ linh ho¹t. Song ®iÒu quan träng h¬n c¶ lµ chóng ta cÇn ph¶i lùa chän ®­îc mét m« h×nh qu¶n lý ph¸t hµnh chøng kho¸n thÝch hîp víi ViÖt Nam trong hoµn c¶nh hiÖn nay. * * * Nhê cã sù h­íng dÉn tËn t×nh cña TS. nguyÔn thÞ ngäc huyÒn ®· gióp em hoµn thiÖn ®Ò ¸n cña m×nh mét c¸ch tèt h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! Tµi liÖu tham kh¶o Chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n - Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n - Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc T¹p chÝ Chøng kho¸n ViÖt Nam, Sè 6- Th¸ng 6 N¨m 2004, Trang 12-15 T¹p chÝ Chøng kho¸n ViÖt Nam, Sè 5- Th¸ng 5 N¨m 2004, Trang 12-14 T¹p chÝ Chøng kho¸n ViÖt Nam, Sè 1- Th¸ng 1 N¨m 2000, Trang 30-32 Gi¸o tr×nh qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh tÕ, NXB Khoa häc vµ kü thuËt, T¸c gi¶: TS. Mai V¨n B­u - TS. Phan Kim ChiÕn, Trang 164-214 Gi¸o tr×nh Khoa häc qu¶n lý – TËp I + II , NXB Khoa häc vµ kü thuËt, T¸c gi¶: TS. §oµn ThÞ Thu Hµ - TS. NguyÔn ThÞ Ngäc HuyÒn 8. Gi¸o tr×nh Qu¶n lý häc kinh tÕ quèc d©n – TËp I + II, NXB Khoa häc vµ kü thuËt T¸c gi¶: GS. TS. §ç Hoµng Toµn - TS. Mai V¨n B­u 9. HiÓu vµ sö dông thÞ tr­êng chøng kho¸n, NXB Thèng kª, T¸c gi¶: PGS. PTS Lª V¨n T­ , Trang 323- 515 10. Trang web: www.vcb.com.vn Môc lôc ®Ò ¸n m«n häc §Ò tµi: Qu¶n lý cña Nhµ n­íc ®èi víi c¸c C«ng ty tham gia thÞ tr­êng Chøng kho¸n ë ViÖt Nam hiÖn nay Khoa: Khoa häc qu¶n lý Líp : Qu¶n lý kinh tÕ 43A GVHD: TS. NguyÔn ThÞ Ngäc HuyÒn SVTH : NguyÔn V¨n Minh Hµ néi ngµy 10/11/2004