Đề tài Tác động của đổi mới chính sách thương mại đến ngoại thương Việt Nam trong những năm gần đây

ranh vÒ gi¸ c¶ cña hµng ho¸. H¬n n÷a, chóng ta cã thÓ nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ cao cña c¸c n­íc ph¸t triÓn ®Ó ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ chÊt l­îng cña s¶n phÈm, lµm cho s¶n phÈm cña ta ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu vÒ tiªu chuÈn kü thuËt còng nh­ vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña thÕ giíi… Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi nãi trªn, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®ang ®Æt ra cho ViÖt Nam nh÷ng th¸ch thøc còng nh­ khã kh¨n. Khã kh¨n lín nhÊt cña n­íc ta hiÖn nay lµ n¨ng lùc c¹nh tranh ë c¸c cÊp ®é ®Òu thÊp trong khi tù do ho¸ ngµy cµng s©u réng ®Èy møc ®é c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t h¬n. Tr­íc hÕt, khi tham gia vµo tù do ho¸ th­¬ng m¹i, chóng ta ph¶i lo¹i bá, gi¶m bít c¸c hµng rµo thuÕ quan, phi thuÕ quan vµ c¸c biÖn ph¸p b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc, ®Æt c¸c doanh nghiÖp cña ta vµo vÞ trÝ bÊt lîi v× kh«ng cßn ®­îc Nhµ n­íc yÓm trî nh­ tr­íc ®©y. C¸c doanh nghiÖp ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh kh«ng khoan nh­îng cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi bëi c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña ta ®Òu lµ c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cã thÕ m¹nh cña ASEAN, Trung Quèc, tr×nh ®é c«ng nghÖ cña ta cßn l¹c hËu, tr×nh ®é qu¶n lý cßn yÕu kÐm, doanh nghiÖp ch­a chó ý ®Õn viÖc nghiªn cøu, s¸ng t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm míi cã mÉu m·, kiÓu d¸ng vµ chÊt l­îng kh¸c biÖt. H¬n n÷a, tham gia vµo tù do ho¸ th­¬ng m¹i thÕ giíi lµm t¨ng møc ®é phô thuéc cña nÒn kinh tÕ n­íc ta vµo c¸c biÕn ®éng quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ vµo tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña c¸c n­íc ph¸t triÓn. ViÖc ban hµnh c¸c hµng rµo phi thuÕ quan míi nh­ nh÷ng hµng rµo kü thuËt, c¸c tiªu chuÈn an toµn vÖ sinh thùc phÈm, c¸c quy ®Þnh vÒ lao ®éng lµm h¹n chÕ rÊt lín ®Õn kh¶ n¨ng th©m nhËp cña hµng ho¸ n­íc ta vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc ph¸t triÓn. MÆc dï vËy, ViÖt Nam ®ang chuÈn bÞ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh héi nhËp. HiÖn nay chóng ta ®ang kh«ng ngõng më réng quan hÖ nhiÒu mÆt, song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng víi c¸c n­íc vµ vïng l·nh thæ, c¸c trung t©m chÝnh trÞ, kinh tÕ quèc tÕ lín, c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc, trë thµnh thµnh viªn cña c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc nh­ ASEAN, APEC vµ ®ang cè g¾ng gia nhËp WTO trong thêi gian sím nhÊt. Chóng ta ®æi míi thµnh c«ng, duy tr× ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng cao, ®ang c¶i thiÖn thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Çy ®ñ, ®i ®«i víi ®Èy m¹nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh, t¹o ra m«i tr­êng ®Çu t­ kinh doanh th«ng tho¸ng vµ thuËn lîi. Khung ph¸p luËt, chÝnh s¸ch vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam liªn tôc ®­îc hoµn thiÖn, th«ng tho¸ng vµ ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã søc hÊp dÉn h¬n. NhiÒu lÜnh vùc vµ h×nh thøc ®a d¹ng më ra cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi nh­ cho phÐp ®Çu t­ theo c«ng ty cæ phÇn, niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n… VÒ yÕu tè con ng­êi, chóng ta cã gÇn 45 triÖu ng­êi lao ®éng, phÇn lín lµ lùc l­îng trÎ chiÕm gÇn 2/3. Kü s­, lao ®éng ë ViÖt Nam cã møc l­¬ng thÊp h¬n so víi c¸c n­íc trong khu vùc nh­ng tr×nh ®é, kü n¨ng l¹i kh«ng thua kÐm bao nhiªu. Lao ®éng cña ViÖt Nam, nhÊt lµ lùc l­îng trÎ rÊt ham häc hái vµ cã kh¶ n¨ng n¾m b¾t nhanh, ®Æc biÖt nh÷ng lÜnh vùc míi nh­ c«ng nghÖ th«ng tin, phÇn mÒm, m¸y tÝnh. Nh×n chung, ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh tÝch cùc héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. II. Môc tiªu cña ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu trong 10 n¨m tíi cÇn phôc vô trùc tiÕp cho môc tiªu chung sÏ ®­îc th«ng qua t¹i §¹i héi lÇn thø IX cña §¶ng víi néi dung c¬ b¶n lµ:nç lùc gia t¨ng tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu, gãp phÇn ®Èy m¹nh CNH- H§H, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, thu ngo¹i tÖ; chuyÓn c¬ cÊu xuÊt khÈu theo h­íng n©ng cao gi¸ trÞ gia t¨ng, gia t¨ng s¶n phÈm chÕ biÕn vµ chÕ t¹o, c¸c lo¹i s¶n phÈm cã hµm l­îng c«ng nghÖ vµ chÊt x¸m cao, thóc ®Èy xuÊt khÈu dÞch vô; vÒ nhËp khÈu: chó träng thiÕt bÞ vµ nguyªn liÖu phôc vô s¶n xuÊt, nhÊt lµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn, b¶o ®¶m c¸n c©n th­¬ng m¹i ë møc hîp lý, tiÕn tíi c©n b»ng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu; më réng vµ ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng vµ ph­¬ng thøc kinh doanh; héi nhËp th¾ng lîi vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. A. VÒ quy m« vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng: Dùa trªn kinh nghÞªm 10 n¨m qua kÕt hîp víi nh÷ng dù b¸o vÒ s¶n xuÊt vµ thÞ tr­êng trong 10 n¨m tíi vµ trªn c¬ së ph¸t huy néi lùc, cã tÝnh ®Õn sù thay ®æi cã tÝnh ®ét biÕn, Bé Th­¬ng m¹i ®Ò xuÊt ph­¬ng ¸n phÊn ®Êu t¨ng tr­ëng xuÊt nhËp khÈu thêi kú 2001-2010 nh­ sau: 1. VÒ xuÊt khÈu: 1.1. XuÊt khÈu hµng ho¸: - Tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n trong thêi kú 2001-2010 lµ 15%/n¨m, trong ®ã thêi kú 2001-2005 t¨ng 16%/n¨m, thêi kú 2006-2010 t¨ng 14%/n¨m. - Gi¸ trÞ t¨ng tõ kho¶ng 13,5 tû USD n¨m 2000 lªn 28,4 tû USD vµo n¨m 2005 vµ 54,6 tû USD vµo n¨m 2010, gÊp 4 lÇn n¨m 2000. 1.2. XuÊt khÈu dÞch vô: - Tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n trong thêi kú 2001-2010 lµ 15%/n¨m - Gi¸ trÞ t¨ng tõ kho¶ng 2 tû USD n¨m 2000 lªn 4 tû USD vµo n¨m 2005 vµ 8,1 tû USD vµo n¨m 2010, tøc lµ t¨ng gÊp h¬n 4 lÇn. 1.3. Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô t¨ng tõ kho¶ng 15,5 tû USD vµo n¨m 2000 lªn 32,4 tû USD vµo n¨m 2005 vµ 62,7 tû USD vµo n¨m 2010 (h¬n 4 lÇn). 2. VÒ nhËp khÈu: Do n­íc ta cßn ®ang trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, tr×nh ®«h ph¸t triÓn kinh tÕ cßn thÊp nªn ch­a thÓ xo¸ bá ®­îc ngay t×nh tr¹ng nhËp siªu. Tuy nhiªn, cÇn ph¶i rÊt tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ trong nhËp khÈu, chØ nhËp khÈu nh÷ng hµng ho¸ cÇn thiÕt, m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng nghÖ míi vµ s¶n xuÊt ra nhiÒu s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng, s¶n xuÊt ®Ó gi¶m thiÓu nhu cÇu nhËp khÈu, ph¶i gi÷ ®­îc thÕ chñ ®éng trong nhËp khÈu, kiÒm chÕ ®­îc nhËp siªu vµ gi¶m dÇn tû lÖ nhËp siªu tiÕn tíi sím c©n b»ng xuÊt khÈu vµ xuÊt siªu. Theo h­íng ®ã dù kiÕn nhËp khÈu nh­ sau: 2.1. NhËp khÈu hµng ho¸: - Tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n trong thêi kú 2001-2010 lµ 14%/n¨m, trong ®ã thêi kú 2001-2005 lµ 15% vµ thêi kú 2005-2010 lµ 13%. - Gi¸ trÞ kim ng¹ch t¨ng tõ kho¶ng 14,5 tû USD n¨m 2000 lªn 29,2 tû USD n¨m 2005 (c¶ thêi kú 2001-2005 nhËp khÈu 112 tû USD) vµ 53,7 tû USD vµo n¨m 2010. 2.2. NhËp khÈu dÞch vô: - Tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n trong thêi kú 2001-2010 lµ 11%/n¨m. - Gi¸ trÞ t¨ng tõ kho¶ng 1,2 tû USD n¨m 2000 lªn 2,02 tû USD n¨m 2005 vµ 3,4 tû USD n¨m 2010. 2.3. Tæng kim ng¹ch nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô: Tæng kim ng¹ch nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô t¨ng tõ kho¶ng 15,7 tû USD n¨m 2000 lªn 31,2 tû USD n¨m 2005 vµ 57,14 tû USD n¨m 2010. Nh­ vËy, trong 5 n¨m ®Çu (2001-2005) nhËp siªu vÒ hµng ho¸ gi¶m dÇn, mçi n¨m b×nh qu©n 900 triÖu USD vµ c¶ thêi kú lµ 4,73 tû USD; 5 n¨m sau (2006-2010) nhËp siªu tiÕp tôc gi¶m. §Õn n¨m 2008 c©n b»ng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ phÊn ®Êu xuÊt siªu kho¶ng 1 tû USD vµo n¨m 2010. NÕu tÝnh c¶ xuÊt khÈu dÞch vô th× n¨m 2002 ®· c©n b»ng xuÊt nhËp khÈu vµ b¾t ®Çu xuÊt siªu, n¨m 2010 xuÊt siªu 5,5 tû USD. B. VÒ c¬ cÊu hµng ho¸ xuÊt – nhËp khÈu vµ c¬ cÊu dÞch vô: 1. C¬ cÊu hµng ho¸ xuÊt khÈu: C¬ cÊu hµng ho¸ xuÊt khÈu trong 10 n¨m tíi cÇn ®­îc chuyÓn dÞch theo h­íng chñ yÕu sau: - Tr­íc m¾t huy ®éng mäi nguån lùc hiÖn cã thÓ ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, thu ngo¹i tÖ; - Chñ ®éng gia t¨ng xuÊt khÈu s¶n phÈm chÕ biÕn vµ chÕ t¹o víi gi¸ trÞ gia t¨ng ngµy cµng cao, chñ träng c¸c s¶n phÈm co hµm l­îng c«ng nghÖ vµ tri thøc cao, gi¶m dÇn tû träng th«; - MÆt hµng, chÊt l­îng, mÉu m· cÇn ®¸p øng nhu cÇu cña tõng thÞ tr­êng; - Chó träng ®Õn viÖc gia t¨ng c¸c ho¹t ®éng dÞch vô. Theo c¸c h­íng nãi trªn, chÝnh s¸ch mÆt hµng ®­îc ®Ò ra nh­ sau: 1.1. Nhãm nguyªn nhiªn liÖu: HiÖn nay nhãm nguyªn nhiªn liÖu, víi hai mÆt hµng chÝnh lµ dÇu th« vµ than ®¸, ®ang chiÕm kho¶ng trªn 20% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña n­íc ta. Tuy nhiªn dÇu th« hiÖn nay ®ang cã xu h­íng gi¶m dÇn, dù kiÕn vµo n¨m 2005, l­îng dÇu th« xuÊt khÈu chØ cßn kho¶ng gÇn 12 triÖu tÊn (hiÖn nay lµ 16 triÖu tÊn). ThÞ tr­êng xuÊt khÈu chÝnh vÉn lµ Australia, Singapore, NhËt B¶n, Trung Quèc vµ cã thÓ cã thªm Hoa Kú. ViÖc gi¶m xuÊt khÈu dÇu th« sÏ ®i ®«i víi viÖc gi¶m nhËp khÈu s¶n phÈm x¨ng dÇu tõ n­íc ngoµi. Dù kiÕn ®Õn n¨m 2010, s¶n xuÊt trong n­íc sÏ ®¸p øng ®­îc gÇn 80% nhu cÇu vÒ s¶n phÈm dÇu khÝ, tøc lµ kho¶ng 13 triÖu tÊn s¶n phÈm/n¨m, trÞ gi¸ trªn 3 tû USD. NhËp khÈu x¨ng dÇu vµo n¨m 2010 chØ cßn kho¶ng 4 triÖu tÊn, gi¶m 50% so víi 8 triÖu tÊn hiÖn nay; nÕu tÝnh theo gi¸ hiÖn nay th× sÏ gi¶m kho¶ng 850-900 triÖu USD. VÒ than ®¸, do nhu cÇu trong n­íc t¨ng nªn xuÊt khÈu còng chØ dao ®éng ë møc 4 triÖu tÊn/n¨m trong 10 n¨m tíi, mang l¹i kim ng¹ch mçi n¨m kho¶ng 120-150 triÖu USD. Nh×n chung, gi¸ xuÊt khÈu than khã cã kh¶ n¨ng t¨ng ®ét biÕn do nguån cung trªn thÞ tr­êng thÕ giíi t­¬ng ®èi dåi dµo, v¶ l¹i v× lý do m«i tr­êng nªn cÇu cã xu h­íng gi¶m. Nhiªm vô chñ yÕu trong nh÷ng n¨m tíi lµ cè g¾ng duy tr× nh÷ng thÞ tr­êng ®· cã nh­ NhËt B¶n, Trung Quèc, T©y ¢u… vµ t¨ng c­êng th©m nhËp vµo thÞ tr­êng Th¸i Lan, Hµn Quèc… Kh¶ n¨ng t¨ng xuÊt khÈu c¸c lo¹i kho¸ng s¶n kh¸c lµ rÊt h¹n chÕ. Nh­ vËy, tíi n¨m 2005, nhãm nguyªn nhiªn liÖu cã kh¶ n¨ng chØ cßn ®ãng gãp ®­îc kho¶ng 9% kim ng¹ch xuÊt khÈu (2,5 tû USD) so víi trªn 20% hiÖn nay; ®Õn n¨m 2010, tû träng cña nhãm nµy sÏ gi¶m xuèng cßn ch­a ®Çy 1% (d­íi 5« triÖu USD) hoÆc 3,5% (kho¶ng 1,7 tû USD), tuú theo ph­¬ng ¸n khai th¸c dÇu th«. V× vËy, viÖc t×m ra c¸c mÆt hµng míi ®Ó thay thÕ lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi viÖc gia t¨ng xuÊt khÈu. 1.2. Nhãm n«ng, l©m, thuû s¶n: Do s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¶i chÞu nh÷ng h¹n chÕ mang tÝnh c¬ cÊu (nh­ diÖn tÝch cã h¹n, kh¶ n¨ng khai th¸c vµ ®¸nh b¾t cã h¹n…) vµ thêi tiÕt nªn theo dù th¶o chiÕn l­îc chung, tèc ®é t¨ng tr­ëng cña nhãm nµy sÏ chØ ë møc 4%/n¨m trong toµn kú 2001-2010. Tuy nhiªn, do nhu cÇu thÞ tr­êng thÕ giíi còng cã h¹n vµ do gi¸ c¶ l¹i kh«ng æn ®Þnh nªn dï kim ng¹ch tuyÖt ®èi vÉn t¨ng nh­ng tû träng cña nhãm sÏ gi¶m dÇn xuèng cßn 22% (t­¬ng ®­¬ng 5,85 tû USD) vµo n¨m 2005 vµ 17,2% (t­¬ng ®­¬ng 8- 8,6 tû USD) vµo n¨m 2010. H­íng ph¸t triÓn chñ ®¹o cña nhãm hµng nµy trong 10 n¨m tíi lµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu toµn lÜnh vùc, trong mçi ngµnh, thËm chÝ trong tõng lo¹i s¶n phÈm, n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ gi¸ trÞ gia t¨ng. §èi víi thuû s¶n, môc tiªu ®Æt ra lµ kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 2,5 tû USD vµo n¨m 2005 vµ 3,2 - 3,5 tû USD vµo n¨m 2010, chiÕm 40% tæng kim ng¹ch cña nhãm n«ng l©m h¶i s¶n. ThÞ tr­êng chÝnh sÏ lµ NhËt B¶n, EU, Hoa Kú, Trung Quèc… VÒ g¹o, do nhu cÇu thÕ giíi t­¬ng ®èi æn ®Þnh, kho¶ng trªn 20 triÖu tÊn/n¨m nªn dù kiÕn trong suèt thêi kú 2001-2010, ta chØ cã thÓ xuÊt khÈu ®­îc kho¶ng 4-4,5 triÖu tÊn/n¨m, thu vÒ mçi n¨m kho¶ng trªn 1 tû USD. §Ó n©ng cao h¬n n÷a kim ng¹ch, chóng ta cÇn ®Çu t­ ®Ó c¶i thiÖn c¬ cÊu vµ chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu; khai th¸c c¸c thÞ tr­êng míi nh­ Trung §«ng, Ch©u Phi, Nam Mü vµ æn ®Þnh c¸c thÞ tr­êng ®· cã nh­ Indonesia, Philippines…, nghiªn cøu kh¶ n¨ng phèi hîp víi Th¸i Lan ®Ó ®iÒu tiÕt nguån cung, æn ®Þnh gi¸ c¶ thÞ tr­êng, t¨ng c­êng hiÖu qu¶ xuÊt khÈu g¹o. VÒ nh©n h¹t ®iÒu: xuÊt khÈu t¨ng b×nh qu©n 7%/n¨m trong 10 tíi vµ sÏ ®¹t 160-200.000 tÊn, gi¸ xuÊt khÈu còng t¨ng tõ 3.779 USD/tÊn n¨m 1994 lªn 5.984 USD/tÊn; thÞ tr­êng chñ yÕu lµ Mü, EU, Australia, Trung Quèc. H¹t tiªu: chØ tiªu ®­a ra lµ xuÊt khÈu ®¹t 230-205 triÖu USD, thÞ tr­êng chÝnh lµ Ch©u ¢u, Mü, NhËt, Trung Quèc, Trung §«ng. VÒ c¸c lo¹i rau, hoa vµ qu¶ kh¸c, Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· cã QuyÕt ®Þnh sè 182/1999/Q§-TTg ngµy 03/09/1999 phª duyÖt ®Ò ¸n ph¸t triÓn ®Õn n¨m 2010, theo ®ã kim ng¹ch xuÊt khÈu rau, hoa vµ qu¶ sÏ ®­a lªn kho¶ng 1,2-1,6 tû USD víi thÞ tr­êng lµ NhËt, Nga, Trung Quèc, Ch©u ¢u. Cµ phª: xuÊt khÈu cã thÓ ®¹t 750 ngµn tÊn vµo n¨m 2010 víi kim ng¹ch kho¶ng 850 triÖu USD, ®­a ViÖt Nam v­ît qua Colombia ®Ó trë thµnh n­íc xuÊt khÈu cµ phª lín thø hai trªn thÕ giíi. Cao su vµ chÌ: dù kiÕn kim ng¹ch xuÊt khÈu cao su cã thÓ ®¹t 500 triÖu USD vµo n¨m 2010, chÌ: 200 triÖu tÊn, gÊp 4 lÇn hiÖn nay. Nh×n chung, kim ng¹ch cña nhãm nguyªn nhiªn liÖu vµ n«ng l©m h¶i s¶n tæng céng sÏ ®¹t tõ 10 ®Õn 10,35 tû USD vµo n¨m 2010, chiÕm kho¶ng 20-21% kim ng¹ch xuÊt khÈu so víi trªn 40% hiÖn nay theo h­íng gia t¨ng chÊt l­îng vµ gi¸ trÞ gia t¨ng. PhÇn cßn l¹i lµ c¸c mÆt hµng chÕ biÕn vµ chÕ t¹o. 1.3. S¶n phÈm chÕ biÕn vµ chÕ t¹o: Môc tiªu phÊn ®Êu cña kim ng¹ch ng¹ch cña nhãm nµy vµo n¨m 2010 lµ 20-21 tû USD, t¨ng h¬n 5 lÇn so víi hiÖn nay vµ chiÕm kho¶ng 40% kim ng¹ch xuÊt khÈu. Trong ®ã, hµng dÖt may vµ giµy dÐp lµ hai mÆt hµng träng yÕu. Kim ng¹ch cña mçi mÆt hµng ph¶i ®¹t 7-7,5 tû USD., dÖt may ph¶i t¨ng b×nh qu©n 14%/n¨m, giµy dÐp t¨ng b×nh qu©n 15-16% n¨m. VÒ thÞ tr­êng, chóng ta cÇn ph¶i tiÕp tôc më réng thªm thÞ tr­êng Trung §«ng vµ §«ng ¢u, khai th¸c thªm c¸c thÞ tr­êng míi lµ Hoa Kú, Ch©u §¹i D­¬ng; æn ®Þnh vµ t¨ng thÞ phÇn trªn c¸c thÞ tr­êng quªn thuéc nh­ EU, NhËt B¶n, ®Æc biÖt lµ NhËt B¶n bëi ®©y lµ thÞ tr­êng phi quota; chuyÓn dÇn tõ h×nh thøc gia c«ng lµ chÝnh sang néi ®Þa ho¸ trªn c¬ së t¨ng c­êng ®Çu t­ s¶n xuÊt nguyªn phô liÖu ®Çu vµo, t¹o nh·n hiÖu cã uy tÝn; chuyÓn m¹nh sang b¸n FOB; thu hót m¹nh ®Çu t­ n­íc ngoµi, nhÊt lµ tõ EU, Mü, NhËt, Hµn Quèc, §µi loan… ®Ó t¨ng c­êng n¨ng lùc th©m nhËp trë l¹i c¸c thÞ tr­êng nµy vµ ®i vµo c¸c thÞ tr­êng kh¸c. Thñ c«ng mü nghÖ: chØ tiªu ®Æt ra cho kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ngµnh hµng nµy lµ 800 triÖu USD vµo n¨m 2005 vµ 1,5 tû USD vµo n¨m 2010, trong ®ã hµng gèm sø chiÕm kho¶ng 60%. ThÞ tr­êng ®Þnh h­íng lµ EU, NhËt vµ Hoa Kú. C¸c thÞ tr­êng nh­ Trung §«ng, Ch©u §¹i D­¬ng còng lµ thÞ tr­êng tiÒm tµng, cÊn nç lùc ph¸t triÓn. Hµng ho¸ tiªu dïng: môc tiªu kim ng¹ch vµo n¨m 2005 lµ 200 triÖu USD vµ vµo n¨m 2010 lµ 600 triÖu USD. ThÞ tr­êng chÝnh trong thêi kú 2001-2005 vÉn lµ Trung Quèc, Campuchia, c¸c n­íc ASEAN vµ mét sè n­íc ph¸t triÓn; sang thêi kú 2006-2010 cè g¾ng len vµo c¸c thÞ tr­êng kh¸c nh­ EU, NhËt B¶n, Nga, Hoa Kú. S¶n phÈm c¬ khÝ, ®iÖn: n¨m 2005, kim ng¹ch xuÊt khÈu lµ 300 triÖu USD vµ n¨m 2010 lµ 1 tû USD. 1.4. Nhãm hµng vËt liÖu x©y dùng: N­íc ta cã nguån nguyªn liÖu dåi dµo ®Ó s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng kh«ng nh÷ng cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc mµ cßn cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu lín. Theo chiÕn l­îc ph¸t triÓn s¶n xuÊt xi m¨ng th× c¸c dù ¸n ph¸t triÓn xi m¨ng trong vµi n¨m tíi cã kh¶ n¨ng d­ thõa hµng n¨m kho¶ng tõ 2-3 triÖu tÊn ®Ó xuÊt khÈu. C¸c s¶n phÈm g¹ch èp l¸t vµ sø vÖ sinh b¾t ®Çu cã mÆt trªn c¸c thÞ tr­êng NhËt B¶n, Nga, Myanmar, Bangladesh, Ph¸p, Ucraina. §©y lµ nh÷ng mÆt hµng cã tiÒm n¨ng xuÊt khÈu lín trong t­¬ng lai. 1.5. S¶n phÈm hµm l­îng c«ng nghÖ vµ chÊt x¸m cao §©y lµ ngµnh míi xuÊt hiÖn nh­ng ®· mang l¹i kim ng¹ch xuÊt khÈu kh¸ lín, kho¶ng 700 triÖu USD vµo n¨m 2000. Môc tiªu kim ng¹ch xuÊt khÈu ®Æt ra cho ngµnh lµ 2,5 tû USD vµo n¨m 2005 (riªng phÇn mÒm lµ 1 tû USD). VÒ thÞ tr­êng nh»m vµo c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn (phÇn mÒm) vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn (phÇn cøng). Coi ®©y lµ mét ®ét ph¸ trong 5 n¨m cuèi cña kú 2001-2010. 2. C¬ cÊu dÞch vô xuÊt khÈu C¸c ngµnh dÞch vô thu ngo¹i tÖ bao gåm nhiÒu lÜnh vùc (theo WTO th× cã tíi 155 lo¹i h×nh), tuy nhiªn ë ViÖt Nam míi chØ cã thÓ ®Ò cËp ®Õn c¸c lo¹i h×nh dÞch vô nh­ du lÞch, xuÊt khÈu lao ®éng, vËn t¶i, hµng kh«ng, b­u chÝnh viÔn th«ng vµ dÞch vô ng©n hµng. VÒ xuÊt khÈu lao ®éng, theo Bé Lao ®éng Th­¬ng binh vµ X· héi th× môc tiªu phÊn ®Êu n¨m 2005 lµ xuÊt khÈu 150-200 ngµn lao ®éng vµ ®Õn n¨m 2010 lµ 1 triÖu lao ®éng. NÕu thùc hiÖn ®­îc môc tiªu nµy, kim ng¹ch dù kiÕn sÏ ®¹t kho¶ng 1,5 tû USD vµo n¨m 2005 vµ 4,5-6 tû USD vµo n¨m 2010. VÒ du lÞch: theo chiÒu h­íng ph¸t triÓn cña ngµnh th× n¨m 2005 sÏ phÊn ®Êu thu hót ®­îc 3 triÖu kh¸ch quèc tÕ víi doanh thu xÊp xØ 1 tû USD, n¨m 2010 thu hót 4,5 triÖu kh¸ch ®¹t 1,6 tû USD. VËn t¶i biÓn vµ dÞch vô c¶ng, giao nhËn: kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ngµnh vËn t¶i biÓn ­íc ®¹t trªn d­íi 250 triÖu USD n¨m 2005 vµ 500 triÖu USD n¨m 2010. C¸c ngµnh dÞch vô kh¸c nh­ ng©n hµng, b­u chÝnh viÔn th«ng, vËn t¶i hµng kh«ng, x©y dùng, y tÕ, gi¸o dôc… dù kiÕn kim ng¹ch cña nhãm nµy t¨ng kho¶ng 10%/n¨m thêi kú 2001-2010, ®¹t 1,6 tû USD n¨m 2005 vµ 2,6 tû USD n¨m 2010. Tãm l¹i tíi n¨m 2010, kim ng¹ch vµ c¬ cÊu xuÊt khÈu dù kiÕn nh­ sau: B¶ng 27: Kim ng¹ch vµ c¬ cÊu xuÊt khÈu dù kiÕn ®Õn n¨m 2010 Nhãm hµng Kim ng¹ch 2010 (triÖu USD) Tû träng % 2000 2010 1. Nguyªn nhiªn liÖu 1.750 20,1 3 - 3,5 2. N«ng s¶n, h¶i s¶n 8.000 – 8.600 23,4 16 – 17 3. ChÕ t¹o, chÕ biÕn 20.000 - 21.000 31,4 40 - 45 4. C«ng nghÖ cao 7.000 5,4 12-14 5. Hµng kh¸c 12.500 19,8 23 - 25 Tæng kim ng¹ch hµng ho¸ 48.000 – 50.000 100 Tæng kim ng¹ch dÞch vô 8.100 – 8.600 Nguån: Bé Th­¬ng m¹i 3. C¬ cÊu hµng nhËp khÈu §èi víi hµng nhËp khÈu th× ph­¬ng ch©m chung lµ: - ¦u tiªn nhËp khÈu vËt t­ thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. - Cè g¾ng sö dông vËt t­, thiÕt bÞ mµ trong n­íc cã thÓ s¶n xuÊt ®­îc ®Ó tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ, n©ng cao tr×nh ®é s¶n xuÊt. - H¹n chÕ tíi møc tèi ®a cã thÓ ®­îc viÖc nhËp khÈu hµng tiªu dïng. - T¹p trung vµo nhËp thiÕt bÞ iÖn ®¹i tõ c¸c n­íc cã c«ng nghÖ nguån (Mü, NhËt B¶n, T©y ¢u); gi¶m nhanh tiÕn tíi h¹n chÕ nhËp thiÕt bÞ c«ng nghÖ l¹c hËu hoÆc c«ng nghÖ trung gian. Nhu cÇu nhËp khÈu t¨ng n¨m 2010 dù kiÕn nh­ sau: B¶ng 28: Nhu cÇu nhËp khÈu dù kiÕn ®Õn n¨m 2010 Nhãm hµng Kim ng¹ch 2010 (triÖu USD) Tû träng (%) 2000 2010 1. M¸y mãc thiÕt bÞ 18.000 27 36 2. Nguyªn nhiªn vËt liÖu 30.000 69 60 3. Hµng tiªu dïng 2.000 4 4 Tæng kim ng¹ch nhËp khÈu 50.000 100 100 Nguån: Bé Th­¬ng m¹i C¬ cÊu nhËp khÈu sÏ chuyÓn dÞch theo h­íng t¨ng tû träng m¸y, thiÕt bÞ c«ng nghiÖp vµ c«ng nghÖ tõ 27% n¨m 2000 lªn 36% n¨m 2010, gi¶m tû träng nhËp khÈu nguyªn nhiªn liÖu tõ 69% n¨m 2000 xuèng cßn 60% n¨m 2010, gi÷ nguyªn tû träng hµng tiªu dïng ë møc 4% nh­ hiÖn nay. Kh¶ n¨ng nµy cã hiÖn thùc v× trong nh÷ng n¨m tíi ta sÏ gi¶m nhËp khÈu x¨ng dÇu, mét sè ®å dïng l©u bÒn, ph©n bãn vµ c¸c lo¹i vËt liÖu x©y dùng…, hµng tiªu dïng nhËp khÈu ®ang ®­îc thay thÕ dÇn b»ng hµng s¶n xuÊt trong n­íc, nhÊt lµ vµo nh÷ng n¨m cuèi thêi kú 2001-2010. Môc tiªu thêi kú tíi lµ kiÒm chÕ nhËp khÈu, gi¶m dÇn tû lÖ nhËp siªu, khèng chÕ nhËp siªu hµng n¨m ë møc kh«ng qu¸ 10% kim ng¹ch xuÊt khÈu, tiÕn tíi cÇn b»ng xuÊt khÈu vµ xuÊt siªu vµo cuèi thêi kú cña chiÕn l­îc 2001-2010. VÒ thÞ tr­êng nhËp khÈu cÇn chuyÓn dÞch theo h­íng gi¶m thiÓu tû träng cña thÞ tr­êng ASEAN nãi riªng, ch©u ¸ nãi chung xuèng cßn kho¶ng 55%. Tû träng cung øng c«ng nghÖ nguån nh­ NhËt, EU, B¾c Mü hiÖn rÊt thÊp (NhËt kho¶ng 12%, EU kho¶ng 10%, B¾c Mü ch­a ®Çy 4%), do ®ã cÇn n©ng dÇn tû träng cña NhËt, EU, B¾c Mü lªn trªn 30% vµo n¨m 2005 vµ 40% vµo n¨m 2010. CÇn chñ ®éng thay ®æi vÒ c¨n b¶n ph­¬ng thøc qu¶n lý nhËp khÈu theo h­íng t¨ng c­êng sö dông c¸c c«ng cô phi thuÕ “hîp lÖ” nh­ c¸c hµng rµo tiªu chuÈn kü thuËt, vÖ sinh, m«i tr­êng…, h¹n ng¹ch thuÕ quan, thuÕ tuyÖt ®èi, thuÕ mïa vô, thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸, chèng trî cÊp, c«ng bè lé tr×nh râ rµng cho viÖc dì bë hµng rµo b¶o hé, kh¾c phôc triÖt ®Ó nh÷ng bÊt hîp lý trong chÝnh s¸ch b¶o hé, c©n ®èi l¹i ®èi t­îng b¶o hé theo h­íng tr­íc hÕt b¶o hé n«ng s¶n. Gi¶m dÇn tû träng cña thuÕ nhËp khÈu trong c¬ cÊu nguån thu ng©n s¸ch. C¶i c¸ch biÓu thuÕ vµ tÝch cùc xóc tiÕn viÖc s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp, ®æi míi c«ng nghÖ, ph­¬ng thøc qu¶n lý ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña tõng ngµnh hµng. 4. C¬ cÊu dÞch vô nhËp khÈu C¸c ngµnh dÞch vô mµ ta ph¶i chi tr¶ ngo¹i tÖ chñ yÕu lµ dÞch vô tµi chÝnh (b¶o hiÓm, kiÓm to¸n…), ng©n hµng (thanh to¸n, chuyÓn tiÒn…), b­u chÝnh viÔn th«ng, vËn t¶i (hµng kh«ng, ®­êng thuû…), thuª chuyªn gia n­íc ngoµi, du lÞch, du häc… Tæng gi¸ trÞ nhËp khÈu dÞch vô n¨m 2000 ­íc tÝnh vµo kho¶ng 1,2 tû USD. Dù kiÕn nhËp khÈu dÞch vô t¨ng kho¶ng 10,5% trong thêi kú 2001-2010, ®¹t gi¸ trÞ 2,02 tû USD n¨m 2005 vµ 3,4 tû USD n¨m 2010. C. VÒ thÞ tr­êng xuÊt – nhËp khÈu: Mét trong nh÷ng kh©u then chèt cña ChiÕn l­îc ph¸t triÓn xuÊt-nhËp khÈu ®Õn n¨m 2010 lµ më réng vµ ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng. Quan ®iÓm chñ ®¹o lµ: - TÝch cùc, chñ ®éng tranh thñ më réng thÞ tr­êng, nhÊt lµ sau khi tham gia WTO; - §a ph­¬ng ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c quan hÖ víi c¸c ®èi t¸c, phßng ngõa chÊn ®éng ®ét ngét; - Më réng tèi ®a vÒ diÖn song träng ®iÓm lµ c¸c thÞ tr­êng cã søc mua lín, tiÕp cËn thÞ tr­êng cung øng c«ng nghÖ nguån; - T×m kiÕm c¸c thÞ tr­êng míi ë Mü La-tinh, Ch©u Phi. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng ph­¬ng ch©m nãi trªn, môc tiªu ®Æt ra cho c¸c thÞ tr­êng nh­ sau: 1. Khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng TiÕp tôc coi träng khu vùc nµy trong 10 n¨m tíi v× ë gÇn ta, cã dung l­îng lín, ph¸t triÓn t­¬ng ®èi n¨ng ®éng. ThÞ tr­êng träng ®iÓm t¹i khu vùc nµy sÏ lµ c¸c n­íc ASEAN, Trung Quèc, NhËt B¶n, §µi Loan vµ Hµn Quèc. MÆt hµng träng t©m cÇn ®­îc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang c¸c n­íc ASEAN sÏ lµ g¹o, linh kiÖn vi tÝnh, mét vµi s¶n phÈm c¬ khÝ (®èi víi c¸c n­íc ngoµi §«ng D­¬ng) vµ ho¸ phÈm tiªu dïng, thùc phÈm chÕ biÕn, s¶n phÈm nhùa, hµng b¸ch ho¸ (®èi víi Lµo vµ Campuchia). VÒ nhËp khÈu, mÆt hµng chñ yÕu tõ thÞ tr­êng nµy sÏ lµ nguyªn liÖu s¶n xuÊt dÇu thùc vËt, ph©n bãn, linh kiÖn vi tÝnh - c¬ khÝ - ®iÖn tö, x¨ng dÇu, s¾t thÐp, t©n d­îc vµ mét sè chñng lo¹i m¸y mãc, thiÕt bÞ, phô tïng. Víi Trung Quèc, chóng ta cè g¾ng ®­a kim ng¹ch bu«n b¸n lªn 3-4 tû USD. TËn dông c¸c tho¶ thuËn ë cÊp ChÝnh phñ vÒ trao ®æi mét sè mÆt hµng víi sè l­îng lín, coi träng bu«n b¸n chÝnh ng¹ch vµ bu«n b¸n tiÓu ng¹ch. Víi NhËt B¶n, trong nh÷ng n¨m tíi mÆt hµng chñ lùc xuÊt khÈu sang sÏ lµ h¶i s¶n, hµng dÖt may, giµy dÐp vµ s¶n phÈm da, than ®¸ cao su, cµ phª, rau qu¶, thùc phÈm chÕ biÕn, chÌ, ®å gèm sø vµ s¶n phÈm gç. MÆt hµng chñ yÕu nhËp khÈu tõ NhËt sÏ lµ m¸y mãc, thiÕt bÞ c«ng nghÖ cao, chÊt dÎo nguyªn liÖu, linh kiÖn ®iÖn tö tin häc c¬ khÝ, thuèc trõ s©u vµ nguyªn liÖu, s¾t thÐp, nguyªn phô liÖu dÖt - may - da. 2. Khu vùc Ch©u ¢u ChiÕn l­îc th©m nhËp vµ më réng thÞ phÇn t¹i Ch©u ¢u ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së chia Ch©u ¢u thµnh 2 khu vùc c¬ b¶n: §«ng ¢u vµ T©y ¢u. T¹i T©y ¢u, träng t©m sÏ lµ EU mµ chñ yÕu lµ c¸c thÞ tr­êng lín nh­ §øc, Anh, Ph¸p vµ Italia. Nh×n chung, nhiÒu mÆt hµng cã thÓ t¨ng xuÊt khÈu vµo EU nh­ng träng t©m vÉn lµ dÖt may, giµy dÐp, h¶i s¶n, rau hoa qu¶, cao su, s¶n phÈm nhùa, s¶n phÈm gç vµ s¶n phÈm c¬ khÝ. MÆt hµng nhËp khÈu chñ yÕu tõ thÞ tr­êng nµy sÏ lµ m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng nghÖ cao, m¸y chÕ biÕn thùc phÈm, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, m¸y bay, ho¸ chÊt, t©n d­îc, nguyªn phô liÖu dÖt - may - da. Quan hÖ th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc §«ng ¢u vµ SNG, nhÊt lµ Liªn bang Nga cã thÓ vµ cÇn ®­îc kh«i phôc bëi ®©y lµ thÞ tr­êng cã nhiÒu tiÒm n¨ng. Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî cho thÞ tr­êng nµy, quü hç trî xuÊt khÈu cÇn sím ®­îc ra ®êi ®Ó b¶o l·nh tÝn dông xuÊt khÈu cho ng­êi xuÊt khÈu hµng ho¸ vµo Nga vµ §«ng ¢u theo ph­¬ng thøc “Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp cïng lµm”, x©y dùng mét sè trung t©m tiªu thô hµng ho¸, hç trî tËn dông céng ®ång ng­êi ViÖt ®Ó ®­a hµng vµo Nga vµ §«ng ¢u, t¹o mét sè c¬ së s¶n xuÊt t¹i chç… Träng t©m vÒ hµng ho¸ xuÊt khÈu sÏ lµ cao su, chÌ, thùc phÈm chÕ biÕn, rau qu¶, ho¸ phÈm tiªu dïng, dÖt may, giµy dÐp vµ thñ c«ng mü nghÖ. Hµng nhËp khÈu chñ yÕu sÏ lµ thiÕt bÞ n¨ng l­îng, thiÕt bÞ má, hµng quèc phßng, ph©n bãn, s¾t thÐp, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, lóa mú vµ t©n d­îc. 3. Khu vùc B¾c Mü Träng t©m cña khu vùc nµy lµ thÞ tr­êng Hoa Kú. MÆt hµng chñ yÕu xuÊt vµo Hoa Kú sÏ lµ dÖt may, giµy dÐp, s¶n phÈm nhùa, s¶n phÈm c¬ khÝ - ®iÖn, s¶n phÈm gç, thñ c«ng mü nghÖ, h¶i s¶n, cµ phª, h¹t ®iÒu, nh©n ®iÒu, chÌ, gia vÞ, rau qu¶ vµ thùc phÈm chÕ biÕn. MÆt hµng nhËp khÈu chñ yÕu lµ m¸y mãc, thiÕt bÞ c«ng nghÖ cao, phÇn mÒm, m¸y bay, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, ho¸ chÊt, t©n d­îc, s¶n phÈm cao su, chÊt dÎo nguyªn liÖu, lóa mú vµ nguyªn liÖu s¶n xuÊt thøc ¨n gia sóc. C¸c ngµnh hµng trªn, nhÊt lµ chÕ biÕn gç, chÕ biÕn thùc phÈm, s¶n xuÊt ®å nhùa cÇn b¾t tay ngay vµo viÖc nghiªn cøu thÞ tr­êng Hoa Kú ®Ó th©m nhËp vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Riªng mét sè ngµnh nh­ dÖt may, giµy dÐp, chÕ biÕn h¶i s¶n ®· dµnh sù quan t©m kh¸ thÝch ®¸ng trong viÖc nghiªn cøu thÞ tr­êng Mü tõ tr­íc khi ký HiÖp ®Þnh nªn hÇu nh­ ®· ë thÕ s½n sµng ®Ó xuÊt ph¸t. 4. Ch©u §¹i D­¬ng Träng t©m t¹i khu vùc Ch©u §¹i D­¬ng lµ Ausralia vµ Newzealand. Quan hÖ th­¬ng m¹i víi hai thÞ tr­êng nµy ph¸t triÓn tèt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y chøng tá tiÒm n¨ng kh«ng nhá nh­ng møc khai th¸c vÉn cßn thÊp. Do ®ã, cÇn kiªn tr× t×m kiÕm, t¹o lËp vµ cñng cè quan hÖ b¹n hµng. Hµng ho¸ ®i vµo khu vùc nµy chñ yÕu sÏ lµ dÇu th«, dÖt may, giµy dÐp, thñ c«ng mü nghÖ, s¶n phÈm nhùa, s¶n phÈm gç vµ s¶n phÈm c¬ khÝ. Hµng nhËp khÈu sÏ lµ m¸y mãc, thiÕt bÞ, s¾t thÐp, lóa mú, bét mú s÷a nguyªn liÖu vµ t©n d­îc. 5. Trung CËn §«ng, Nam ¸, Ch©u Phi vµ Ch©u Mü Latinh Hµng ho¸ cña ViÖt Nam hiÖn ®· xuÊt hiÖn trªn c¸c thÞ tr­êng nµy nh­ng chñ yÕu lµ qua th­¬ng nh©n n­íc thø ba; kim ng¹ch xuÊt trùc tiÕp cßn kh¸ bÐ nhá. §Æc ®iÓm cÇn l­u ý ®èi víi c¸c thÞ tr­êng nµy lµ toµn bé c¸c n­íc trong khu vùc, kÓ c¶ nh÷ng n­íc ®· tõng ph¸t triÓn theo ®­êng lèi kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, ®Òu ®· ¸p dông c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ hiÖn ®ang cã sù g¾n kÕt víi nhau th«ng qua viÖc h×nh thµnh c¸c liªn kÕt kinh tÕ khu vùc nh­ khèi liªn minh thuÕ quan Nam Ch©u Phi, khèi sö dông ®ång Franc ë T©y Phi, khèi Meghreb t¹i B¾c Phi… Th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc trong khèi ®­îc h­ëng nh÷ng ­u ®·i ®Æc biÖt. V× lý do ®ã, trong chiÕn l­îc th©m nhËp thÞ tr­êng, cÇn chän thÞ tr­êng träng ®iÓm cho tõng khèi vµ lÊy ®ã lµm bµn ®¹p ®Ó tiÕn vµo c¸c n­íc trong khèi. Tãm l¹i, trong thêi gian tíi, bªn c¹nh viÖc tiÕp tôc cñng cè vµ t¨ng c­êng chç ®øng t¹i c¸c thÞ tr­êng ®· cã th× kh©u ®ét ph¸ cã thÓ lµ gia t¨ng sù cã mÆt t¹i thÞ tr­êng Trung Quèc, Nga, më ra thÞ tr­êng Mü, ch©u Phi vµ trong chõng mùc nµo ®ã lµ thÞ tr­êng Mü Latinh. III. Mét sè ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ViÖt Nam 1. Môc tiªu c¬ b¶n mµ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ViÖt Nam cÇn h­íng tíi: 1.1. Thùc hiÖn tù do ho¸ th­¬ng m¹i: §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· thèng nhÊt chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc theo tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a néi lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ, b¶o ®¶m ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, thùc hiÖn qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i tõ thÊp ®Õn cao theo xu h­íng chung cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Tr­íc m¾t cÇn b¶o ®¶m thùc hiÖn c¸c cam kÕt víi c¸c n­íc trong AFTA. §©y lµ môc tiªu quan träng vµ cÊp b¸ch hiÖn nay trong chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i. Tr­íc hÕt, chóng ta cÇn thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ quan ë møc 0-5% theo lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ sao cho viÖc nµy ®­îc hoµn tÊt vµo n¨m 2006 theo cam kÕt víi AFTA. §ång thêi cÇn chuÈn bÞ nhiÒu ph­¬ng ¸n ®Ó lo¹i bá hµng rµo phi thuÕ quan theo cam kÕt víi c¸c n­íc. 1.2. X©y dùng chiÕn l­îc th­¬ng m¹i phï hîp víi ®iÒu kiÖn bªn ngoµi Tõ viÖc x¸c ®Þnh thÞ tr­êng träng ®iÓm, quy ho¹ch mÆt hµng xuÊt - nhËp khÈu, thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®Çu t­ thÝch hîp, tæ chøc m¹ng l­íi ph©n phèi hµng ho¸ h÷u hiÖu. 1.3. Sö dông tæng hîp c¸c c«ng cô tû gi¸ hèi ®o¸i, trî cÊp vµ c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý hµnh chÝnh ®Ó ®iÒu chØnh ho¹t ®éng th­¬ng m¹i theo c¸c môc tiªu ®· ®Æt ra. §Ó phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ míi vµ tr¸nh nh÷ng ®ét biÕn cã ¶nh h­ëng xÊu ®Õn nÒn kinh tÕ nãi chung vµ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ nãi riªng trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, chóng ta ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó ®iÒu chØnh tû gi¸ vµ qu¶n lý ngo¹i hèi. HiÖn nay, ®Ó ®iÒu tiÕt hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, chóng ta cßn ®ang sö dông nhiÒu c«ng cô hµnh chÝnh nh­ cÊm, t¹m ngõng, h¹n ng¹ch, chØ tiªu, giÊy phÐp kh«ng tù ®éng, phô thu vµ gi¸ tÝnh thuÕ tèi thiÓu. C¸c c«ng cô nµy ®Òu lµ ®èi t­îng ph¶i bá trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. So víi thùc tiÔn qu¶n lý phæ biÕn trªn thÕ giíi th× n­íc ta ch­a ¸p dông mét sè c«ng cô nh­ h¹n ng¹ch thuÕ quan , thuÕ tuyÖt ®èi, thuÕ mïa vô, thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ vµ thuÕ chèng trî cÊp… §©y lµ nh÷ng c«ng cô ®­îc c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ khu vùc thõa nhËn, chÝ Ýt lµ còng kh«ng ®Æt ra yªu cÇu xo¸ bá. V× vËy, ®Þnh h­íng c¬ b¶n cña c¬ chÕ qu¶n lý trong thêi gian tíi sÏ lµ gi¶m dÇn c¸c c«ng cô phi thuÕ thuéc nhãm thø nhÊt vµ t¨ng dÇn c¸c c«ng cô thuéc nhãm thø hai. 2. §Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i: 2.1. §æi míi chÝnh s¸ch thuÕ: Tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp víi kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi ®ßi hái hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ n­íc ta ph¶i cã nh÷ng b­íc c¶i c¸ch phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ theo h­íng më cöa, tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ . Trong bèi c¶nh cña qu¸ tr×nh héi nhËp, qu¸ tr×nh c¶i c¸ch chÝnh s¸ch thuÕ cÇn ®¹t ®­îc mét sè môc tiªu nh­ ®¶m b¶o æn ®Þnh thu phï hîp víi møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ; gãp phÇn thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®ång thêi khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc; t¨ng c­êng vµ thóc ®Èy s¶n xuÊt xuÊt khÈu; phï hîp víi xu h­íng héi nhËp còng nh­ kh¶ n¨ng qu¶n lý thuÕ. Sau ®©y lµ mét sè ®Ò xuÊt nh»m ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu c¶i c¸ch, ®æi míi hÖ thèng thuÕ nªn trªn: - Thùc hiÖn ®¬n gi¶n ho¸ c¸c møc thuÕ: x©y dùng hÖ thèng thuÕ trung lËp nh»m ®¬n gi¶n ho¸ c¸c møc thuÕ suÊt ®Ó cã thÓ ph©n bæ c¸c nguån lùc mét c¸ch hîp lý, khuyÕn khÝch c¸c nhµ s¶n xuÊt ®Çu t­ vµo nh÷ng lÜnh vùc cã lîi thÕ so s¸nh lín, cã thÓ ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cao, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®­îc víi hµng ho¸ c¸c n­íc. Thùc hiÖn cô thÓ víi tõng s¾c thuÕ nh­ sau: + §èi víi thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, ¸p dông mét thuÕ suÊt thèng nhÊt cho mäi ngµnh s¶n xuÊt, kÓ c¶ ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. §ång thêi cÇn nghiªn cøu, x¸c ®Þnh møc thuÕ suÊt hîp lý so víi mÆt b»ng chung trong khu vùc. + Chóng ta ®· chuyÓn sang thùc hiÖn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (VAT) thay cho thuÕ doanh thu. Tuy nhiªn, møc thuÕ suÊt thuÕ VAT còng cÇn ®­îc nghiªn cøu, x¸c ®Þnh mét c¸ch hîp lý ®Ó võa cã t¸c ®éng thuËn lîi vÒ sè thu, võa cã t¸c ®éng mét c¸c hiÖu qu¶ tíi viÖc khuyÕn khÝch kinh doanh. Ngoµi ra viÖc ban hµnh vµ ¸p dông thuÕ VAT c¶ ®èi víi hµng nhËp khÈu cßn t¹o ®iÒu kiÖn h¹n chÕ phÇn gi¶m thu cña ng©n s¸ch khi chóng ta ph¶i thùc hiÖn c¸c b­íc c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu. - Thùc hiÖn gi¶m nh÷ng thuÕ suÊt cao: ViÖt Nam cÇn ®Æt môc tiªu thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¶m thuÕ quan tr­íc n¨m 2003 ®èi víi nh÷ng ngµnh cã lîi thÕ so s¸nh tr­íc m¾t vµ tr­íc n¨m 2006 ®èi víi nh÷ng ngµnh cã lîi thÕ so s¸nh tiÒm n¨ng. - Më réng diÖn chÞu thuÕ: më réng diÖn chÞu thuÕ cã thÓ ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c s¾c thuÕ cô thÓ nh­ sau: + H¹n chÕ, lo¹i bá nh÷ng diÖn ­u ®·i, miÔn gi¶m trong mäi s¾c thuÕ; + Më réng viÖc ¸p dông ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ t¹i nguån ®èi víi c¸c tr­êng hîp cã nguån thu ph¸t sinh t¹i ViÖt Nam cña c¸c ®èi t­îng c­ tró n­íc ngoµi; + §èi víi thuÕ nhËp khÈu, cã thÓ nghiªn cøu ®Ó n©ng møc thuÕ suÊt 0% trong mét sè tr­êng hîp. Nh­ng thuÕ suÊt nµy cÇn ®­îc xem xÐt cô thÓ c¨n cø theo kÕ ho¹ch th­¬ng m¹i còng nh­ t×nh h×nh s¶n xuÊt ®Ó n©ng lªn møc 3-5%. Nh­ vËy sÏ bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt cho ng©n s¸ch khi thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ nãi chung mµ vÉn ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña CEPT. + §èi víi thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thùc hiÖn söa ®æi theo h­íng më réng diÖn c¸c mÆt hµng ph¶i chÞu lo¹i thuÕ nµy . Cã thÓ ¸p dông c¶ víi hµng nhËp khÈu vµ hµng s¶n xuÊt trong n­íc, më réng thªm ®èi víi mét sè mÆt hµng tiªu dïng cao cÊp nh­ m¸y ®iÒu hoµ nhiÖt ®é, tï l¹nh… + Cã thÓ nghiªn cøu ban hµnh mét sè lo¹i thuÕ míi mét c¸ch hîp lý. - Hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ: trong vÊn ®Ò nµy cÇn tËp trung chó ý nhÊt viÖc qu¶n lý thu thuÕ ®èi víi nh÷ng thu nhËp ®­îc ph¸t sinh tõ n­íc ngoµi, tiÕn hµnh qu¶n lý ®èi t­îng nép thuÕ b»ng m· sè. Ngoµi ra t¨ng c­êng chÊt l­îng kiÓm tra, thanh tra thuÕ vµ t¹o méi tr­êng ®¬n gi¶n, râ rµng ®Ó khuyÕn khÝch tÝnh tu©n thñ ph¸p luËt cña c¸c ®èi t­îng nép thuÕ. 2.2. C¸c biÖn ph¸p b¶o hé hîp lý s¶n xuÊt trong n­íc vµ chÝnh s¸ch c«ng cô phi thuÕ quan. Tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc, cïng víi c¸c n­íc ASEAN x©y dùng khu vùc tù do, chóng ta kh«ng thÓ ®i ng­îc l¹i víi xu thÕ chung cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®Ó tiÕp tôc duy tr× hµng rµo b¶o hé mËu dÞch. Do ®ã vÊn ®Ò b¶o hé cho s¶n xuÊt trong n­íc cÇn ®­îc thùc hiÖn nh­ sau: - Nguyªn t¾c b¶o hé chung: + ChØ b¶o hé nh÷ng mÆt hµng s¶n xuÊt trong n­íc ®¸p øng nhu cÇu cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn vÒ sau, t¨ng thu ng©n s¸ch vµ gi¶i quyÕt lao ®éng. + Nguyªn t¾c b¶o hé ph¶i ®­îc ¸p dông thèng nhÊt cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ, kÓ c¶ doanh nghiÖp cã vèn n­íc ngoµi. + C¬ së b¶o hé ®­îc quy ®Þnh cho mét sè ngµnh nghÒ vµ cã thêi h¹n cô thÓ. VÒ nguyªn t¾c, kh«ng cã b¶o hé vÜnh viÔn bÊt kú ngµnh nghÒ nµo. + ViÖc b¶o hé ph¶i phï hîp víi tiÕn tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ c¸c hiÖp ®Þnh quèc tÕ mµ ChÝnh phñ ®· ký kÕt. + Trªn c¬ së nh÷ng yªu cÇu vÒ møc ®é b¶o hé, x©y dùng tiÕn tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan cho c¸c mÆt hµng trong Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi mét c¸ch thÝch hîp, theo h­íng nh÷ng mÆt hµng nµo cÇn ®­îc b¶o hé ë møc cao nhÊt sÏ ®­îc ®­a vµo c¾t gi¶m thuÕ sau cïng vµ nh÷ng mÆt hµng nµo kh«ng cÇn b¶o hé sÏ ®­îc c¾t gi¶m thuÕ sím h¬n. + Phèi hîp viÖc c¾t gi¶m thuÕ víi viÖc lo¹i bá c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan mét c¸ch linh ho¹t vµ thÝch hîp ®Ó cã thÓ duy tr× b¶o hé cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong nh÷ng tr­êng hîp cô thÓ. §ång thêi víi viÖc x¸c ®Þnh chÝnh s¸ch b¶o hé, cÇn gÊp rót triÓn khai viÖc x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan h÷u hiÖu, phï hîp vµ ®­îc th«ng lÖ quèc tÕ cho phÐp. Tr­íc m¾t chóng ta cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ danh môc nh÷ng mÆt hµng cÇn ®­îc ­u tiªn b¶o hé vµ ph©n lo¹i chóng theo c¸c cÊp ®é b¶o hé kh¸c nhau. ViÖc tÝnh to¸n ®­a ra danh môc hµng cÇn ®­îc ­u tiªn b¶o hé ph¶i dùa trªn kÕt qu¶ cña nh÷ng ph©n tÝch ®Þnh l­îng vµ ®Þnh tÝnh t×nh h×nh cung cÇu trong n­íc, søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ néi ®Þa vµ c¸c diÔn biÕn cña thÞ tr­êng quèc tÕ. Cã thÓ dù kiÕn ph©n lo¹i c¸c mÆt hµng b¶o hé cña ViÖt Nam theo c¸c cÊp ®é sau: + B¶o hé cÊp ®é 1 (cao nhÊt): nh÷ng mÆt hµng thuéc danh môc nh¹y c¶m + B¶o hé cÊp ®é 2: nh÷ng mÆt hµng thuéc c©n ®èi lín cña nÒn kinh tÕ nh­ «t«, xe m¸y, ph©n bãn, thuèc trõ s©u, xi m¨ng, s¾t thÐp… + B¶o hé cÊp 3: nh÷ng mÆt hµng tiªu dïng trong n­íc cã thÓ s¶n xuÊt Nh÷ng mÆt hµng kh«ng thuéc c¸c danh môc b¶o hé trªn cã thÓ huû bá ngay c¸c hµng rµo thuÕ vµ phi thuÕ quan, thùc hiÖn tù do ho¸ mËu dÞch. HÖ thèng chÝnh s¸ch phi thuÕ quan cña ViÖt Nam cã thÓ x©y dùng thµnh bèn lo¹i sau dùa trªn c¬ së s¾p xÕp l¹i c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cò vµ x©y dùng thªm mét sè biÖn ph¸p míi phï hîp víi quy ®Þnh cña WTO: + Lo¹i 1: nh÷ng biÖn ph¸p phi thuÕ quan phæ th«ng trong khu«n khæ WTO + Lo¹i 2: nh÷ng biÖn ph¸p kü thuËt + Lo¹i 3: nh÷ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh + Lo¹i 4: nh÷ng chÝnh s¸ch vÜ m« kh¸c cã t¸c ®éng ®iÒu tiÕt gi¸n tiÕp xuÊt nhËp khÈu 2.3. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu: - N©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu: x©y dùng trung t©m giíi thiÖu s¶n phÈm, giao dÞch th­¬ng m¹i, trung t©m b¸n bu«n, chî ®Çu mèi ë c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm vµ c¸c thµnh phè lín, c¸c trung t©m th­¬ng m¹i, kho ngo¹i quan vµ c¸c gian hµng ViÖt Nam ë ngoµi n­íc. T¹o ®iÒu kiÖn vµ hç trî c¸c doanh nghiÖp thµnh lËp chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn, giíi thiÖu s¶n phÈm ë n­íc ngoµi. Xóc tiÕn xuÊt khÈu vµo c¸c thÞ tr­êng chñ yÕu cã søc tiªu thô lín nh­: Mü, NhËt, EU, Trung Quèc, ASEAN ®èi víi c¸c mÆt hµng ta cã kh¶ n¨ng t¨ng khèi l­îng xuÊt khÈu nh­ thuû s¶n, hµng dÖt may, giµy dÐp, linh kiÖn ®iÖn tö, hµng thñ c«ng mü nghÖ, ®å gç, d©y vµ c¸p ®iÖn. TriÓn khai ch­¬ng tr×nh xóc tiÕn th­¬ng m¹i träng ®iÓm quèc gia, nghiªn cøu thµnh lËp Quü xóc tiÕn th­¬ng m¹i cã sù ®ãng gãp cña c¸c doanh nghiÖp ®Ó tiÕn hµnh hç trî doanh nghiÖp trong c¸c ho¹t ®éng héi chî, triÓn l·m, giíi thiÖu hµng mÉu. - Hç trî c¸c doanh nghiÖp n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cÇn thiÕt cho c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu: khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®Èy m¹nh nghiªn cøu, triÓn khai øng dông c«ng nghÖ míi, ph¸t triÓn vµ ®a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt, ®ång thêi x©y dùng th­¬ng hiÖu hµng ho¸ ViÖt Nam. Hç trî c¸c doanh nghiÖp ¸p dông hÖ thèng tiªu chuÈn quèc tÕ: ISO 9000, ISO 14000, HACCP… - §iÒu hµnh tû gi¸ vµ qu¶n lý ngo¹i hèi ®æi míi theo h­íng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu: + Thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. + Bá quy ®Þnh tû lÖ kÕt hèi ngo¹i tÖ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu. + ChuyÓn tõ neo gi¸ vµo USD sang sö dông ræ tiÒn tÖ. + Xem xÐt vµ ®iÒu chØnh quy ®Þnh vÒ tr¹ng th¸i ngo¹i hèi cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. + Tù do ho¸ l·i suÊt tiÒn tÖ. + §iÒu chØnh tû gi¸ danh nghÜa phï hîp víi lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan vµ c¸c hµng rµo phi thuÕ quan ®Ó tû gi¸ thùc kh«ng bÞ gi¶m sót, lµm ¶nh h­ëng xÊu ®Õn søc c¹nh tranh cña hµng ho¸. - Ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî xuÊt nhËp khÈu: ph¸t triÓn c¸c dÞch vô vËn t¶i hµng ho¸ XNK, c¸c h×nh thøc b¶o hiÓm trong ho¹t ®éng XNK, c¸c h×nh thøc tÝn dông vµ b¶o l·nh tÝn dông xuÊt nhËp khÈu. 2.4. §æi míi vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vµ c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh quèc gia. - Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vµ kinh tÕ ®èi ngo¹i phï hîp víi ph¸p luËt vµ th«ng lÖ th­¬ng m¹i quèc tÕ, tham gia vµo c¸c c«ng ­íc cã liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i quèc tÕ. Trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû nµy, viÖc hoµn thiÖn c¸c khu«n khæ ph¸p lý cho c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cÇn x©y dùng vµ ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p lý sau: + Quy chÕ vÒ më cöa hµng, lËp chi nh¸nh c«ng ty ë n­íc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. + Quy chÕ vÒ héi chî, triÓn l·m vµ qu¶ng c¸o th­¬ng m¹i trong vµ ngoµi n­íc. + Quy chÕ vÒ ®¹i lý b¸n hµng cña n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. + Quy chÕ vÒ h×nh thøc kinh doanh t¹m nhËp ®Ó t¸i xuÊt, t¹m xuÊt ®Ó t¸i nhËp vµ h×nh thøc kinh doanh chuyÓn khÈu. + Quy chÕ vÒ qu¸ c¶nh hµng ho¸. + Quy chÕ uû th¸c vµ nhËn uû th¸c xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc vµ ngoµi n­íc. + Quy chÕ vÒ gi¸m ®Þnh hµng ho¸ xuÊt, nhËp khÈu. + Nh÷ng quy chÕ vÒ ®Çu t­ ®Ó hç trî thªm cho luËt ®Çu t­. + C¸c lo¹i quy chÕ, thÓ lÖ ®iÒu chØnh ho¹t ®éng ng©n hµng ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam. + Rµ so¸t l¹i LuËt H¶i quan vµ c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh d­íi luËt v× mét sè ®iÒu kho¶n cña luËt nµy cßn c¶n trë c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, ch­a khuyÕn khÝch xuÊt, nhËp khÈu. - T¨ng c­êng sù phèi kÕt hîp gi÷a c¸c bé, ngµnh trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¬ chÕ vµ x©y dùng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ ngo¹i th­¬ng. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò kh¸ næi cém hiÖn nay lµ thiÕu sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c bé, ngµnh h÷u quan trong viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n vÒ chÝnh s¸ch, c¬ chÕ vµ ph¸p lý cã liªn quan ®Õn ngo¹i th­¬ng. Sù ®¬n ph­¬ng vµ riªng rÏ cña mét sè Bé, ngµnh trong viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p lý còng nh­ quyÕt ®Þnh ®iÒu hµnh nÒn vÜ m« s¶n xuÊt - kinh doanh cña c¸c ngµnh cã liªn quan ®Õn ®Þnh h­íng chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ h­íng vÒ xuÊt khÈu kÕt hîp víi thay thÕ nhËp khÈu ®· mét mÆt chØ tÝnh ®Õn lîi Ých toµn côc cña nÒn kinh tÕ. MÆt kh¸c, lµm gi¶m hiÖu lùc ®iÒu hµnh vÜ m« nÒn kinh tÕ cña Nhµ n­íc, gi¶m hiÖu qu¶ cña chÝnh c¸c v¨n b¶n ph¸p lý ®ã. V× thÕ, t¨ng c­êng sù phèi hîp gi÷a c¸c bé, ngµnh vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc trong viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p lý, chÝnh s¸ch vµ c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý, ®iÒu hµnh vÜ m« c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng… ®­îc coi lµ mét ®iÒu kiÖn, biÖn ph¸p vÜ m« ®Ó tiÕp tôc hoµn chØnh c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng. - TiÕp tôc gi¶m bít c¸c thñ tôc hµnh chÝnh nh»m c¶i c¸ch mét b­íc nÒn hµnh chÝnh nhµ n­íc trong lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng: tiÕp tôc rµ so¸t c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh trong chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý ®Ó tr×nh ChÝnh phñ hoÆc Bé Th­¬ng m¹i quyÕt ®Þnh nh»m lo¹i bá nh÷ng thñ tôc hµnh chÝnh kh«ng phï hîp. B·i bá tiÕp mét sè thñ tôc hµnh chÝnh ®ang cßn tån t¹i nh­ng kh«ng cÇn thiÕt, cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu xö lý, nh­: cÊp giÊy phÐp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, giao chØ tiªu xuÊt nhËp khÈu c¸c mÆt hµng theo kÕ ho¹ch ®Þnh h­íng. TiÕp tôc b·i bá c¬ chÕ qu¶n lý b»ng kÕ ho¹ch ®Þnh h­íng ®èi víi mét sè mÆt hµng nh­ ph©n bãn, xe hai b¸nh g¾n m¸y…, chØ gi÷ l¹i 2 mÆt hµng lµ g¹o vµ x¨ng dÇu. §æi míi thñ tôc cña ngµnh H¶i quan còng lµ vÊn ®Ò hÕt søc cÊp thiÕt. Hoµn thiÖn hÖ thèng kiÓm tra h¶i quan theo quy ®Þnh cña ASEAN vÒ luång xanh, ®á, vµng. §¬n gi¶n ho¸ thñ tôc hµnh chÝnh vµ giÊy tê song ph¶i thÝt chÆt ®­îc sù qu¶n lý, ®iÒu hµnh vµ chèng gian lËn, bu«n lËu th­¬ng m¹i, ¸p dông c«ng nghÖ vµ kü thuËt hiÖn ®¹i trong qu¶n lý. Môc lôc Lêi më ®Çu KÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o Danh môc b¶ng biÓu B¶ng 1: XuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1976 -1985 9 B¶ng 2: T¨ng tr­ëng GDP vµ ®ãng gãp cña xuÊt khÈu vµo GDP 31 B¶ng 3: C¬ cÊu xuÊt khÈu cña c¸c NIC §«ng ¸ thêi kú 1965-1986 31 B¶ng 4: Kim ng¹ch XNK cña ViÖt Nam tõ 1996 ®Õn nay 40 B¶ng 5: Sè l­îng lao ®éng ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi tõ n¨m 1996 tíi nay 43 B¶ng 6: Tæng hîp sè lao ®éng theo C«ng ty ViÖt Nam 1999-01/2002 44 B¶ng 7: Mét sè mÆt hµng nhËp khÈu cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1996-2003 47 B¶ng 8: XuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam thêi kú 1986-1995 52 B¶ng 9: Sù thay ®æi c¬ cÊu thÞ tr­êng xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1990-1995 53 B¶ng 10: XuÊt khÈu ph©n theo nhãm hµng 55 B¶ng 11: C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ph©n theo SITC 55 B¶ng 12: M­êi mÆt hµng xuÊt khÈu lín nhÊt cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m 1991-1995 56 B¶ng 13: L¹m ph¸t, tû gi¸ vµ c¸n c©n th­¬ng m¹i giai ®o¹n 1989-1995 57 B¶ng 14: Møc ®ãng gãp vÒ thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu 58 B¶ng 15: NhËp khÈu cña ViÖt Nam thêi kú 1986-1995 59 B¶ng 16: NhËp khÈu ph©n theo nhãm hµng 60 B¶ng 17: C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt nam 63 B¶ng 18: M­êi mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam 64 B¶ng 19: Kim ng¹ch xuÊt khÈu mÆt hµng chñ lùc 65 B¶ng 20: XuÊt khÈu ph©n theo nhãm hµng 66 B¶ng 21: C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ph©n theo SITC 66 giai ®o¹n 1996-1999 66 B¶ng 22: C¬ cÊu tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam thêi kú 1997- 2001 69 B¶ng 23: T×nh h×nh bu«n b¸n cña ViÖt nam víi ASEAN 70 B¶ng 24: Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt - Mü 72 B¶ng 25: XuÊt khÈu cña ViÖt nam víi mét sè n­íc EU 73 B¶ng 26: 10 n­íc vµ l·nh thæ ®øng ®Çu vÒ xuÊt khÈu (Tr.USD) 76 B¶ng 27: Kim ng¹ch vµ c¬ cÊu xuÊt khÈu dù kiÕn ®Õn n¨m 2010 …99 B¶ng 28: Nhu cÇu nhËp khÈu dù kiÕn ®Õn n¨m 2010 100 Lêi më ®Çu ********************* 1. Sù cÇn thiÕt cña ®Ò tµi: ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ®æi míi ®· cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n vµ ®ang chuyÓn tõ chÕ ®é Nhµ n­íc ®éc quyÒn ngo¹i th­¬ng sang c¬ chÕ thÞ tr­êng c¬ sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc, tõng b­íc thùc hiÖn tù do hãa th­¬ng m¹i. ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i thêi kú nµy ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn phï hîp víi môc tiªu cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi g¾n víi nh÷ng thay ®æi trong n­íc vµ quèc tÕ trong tõng giai ®o¹n cô thÓ. Nhê ®ã mµ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ rÊt ®¸ng khÝch lÖ, ®Æc biÖt lµ ë viÖc gia t¨ng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng n¨m, tõng b­íc ®a d¹ng hãa mÆt hµng g¾n víi chuyÓn h­íng vµ ®a d¹ng hãa thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu. MÆc dï ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu sau h¬n 15 n¨m ®æi míi, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vÉn ë tr×nh ®é thÊp kÐm. C¶i c¸ch kinh tÕ cña ViÖt Nam theo h­íng kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­¬ng x· héi chñ nghÜa tiÕp tôc ®i vµo chiÓu s©u ®ßi hái nh÷ng nç lùc lín. ¶nh h­ëng cña xu thÕ tù do hãa th­¬ng m¹i ngµy cµng s©u s¾c, thÓ hiÖn kh«ng chØ ë viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt theo lé tr×nh trong c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng (®iÓn h×nh lµ HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú), c¸c cam kÕt quèc tÕ ®èi víi c¸c tæ chøc khu vùc (AFTA) vµ trong t­¬ng lai WTO, mµ c¶ søc Ðp c¹nh tranh xuÊt khÈu vµ thu hót ®Çu t­ gi÷a c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Trong thêi gian gÇn ®©y, ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam gÆp nhiÒu khã kh¨n. Kh«ng chØ c¸c mÆt hµng n«ng l©m thñy s¶n, mµ c¶ c¸c mÆt hµng nh­ dÇu th«, dÖt may, da giµy … tiÕp tôc gi¶m gi¸. Hµng rµo thuÕ quan gi¶m xuèng th× c¸c rµo c¶n vÒ tiªu chuÈn an toµn thùc phÈm, vÖ sinh m«i tr­êng, ®iÒu kiÖn lao ®éng trë nªn khã kh¨n h¬n. Do vËy, ®Ó thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp cã rÊt nhiÒu viÖc ph¶i lµm, ®ßi hái sù nç lùc tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp vµ mét yÕu tè quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®ã lµ hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña Nhµ n­íc. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhËn thøc trªn, céng víi nh÷ng kiÕn thøc ®· thu l­îm ®­îc trong thêi gian häc tËp t¹i tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng, t«i ®· lùa chän ®Ò tµi "T¸c ®éng cña ®æi míi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®Õn ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y". 2. Môc ®Ých cña ®Ò tµi: Nh×n nhËn sù ®æi míi cña chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ViÖt Nam trong thêi gian qua, nh÷ng ®iÓm míi, tÝch cùc vµ ¶nh h­ëng cña nã tíi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu: thµnh tùu còng nh­ h¹n chÕ, trªn c¬ së ®ã ®Ò ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i. 3. Ph¹m vi nghiªn cøu: Ph¹m vi nghiªn cøu cña khãa luËn chØ giíi h¹n ë nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt cã liªn quan ®Õn sù ®æi míi cña chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i hiÖn nay, t¸c ®éng cña nã tíi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, nh÷ng thµnh tùu vµ h¹n chÕ cßn tån t¹i. 4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: Khãa luËn ¸p dông nhiÒu ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu kh¸c nhau nh­ ph­¬ng ph¸p ph©n vµ tÝch tæng hîp, ph­¬ng ph¸p liÖt kª vµ thèng kª, ph­¬ng ph¸p kÕt hîp gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn… 5. Néi dung nghiªn cøu: Khãa luËn bao gåm c¸c phÇn chÝnh sau ®©y: Ch­¬ng I: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn liªn quan ®Õn ®æi míi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam. Ch­¬ng II: T¸c ®éng cña ®æi míi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®Õn ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Ch­¬ng III: Mét sè ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn héi nhËp th­¬ng m¹i thÕ giíi. KÕt luËn Th«ng qua ®Ò tµi nµy, t«i còng mong muèn phÇn nµo cung cÊp ®­îc nh÷ng th«ng tin tæng qu¸t nhÊt vÒ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam, néi dung cña qu¸ tr×nh ®æi míi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ h­íng hoµn thiÖn. Song c¸c néi dung quan träng nhÊt mµ t«i muèn ®Ò cËp lµ nh÷ng t¸c ®éng cña c«ng cuéc ®æi míi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®Õn ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ngViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, thµnh tùu vµ h¹n chÕ cßn tån t¹i. §ång thêi qua viÖc nghiªn cøu nh÷ng kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu nh÷ng n¨m qua phÇn nµo cho chóng ta thÊy vai trß qu¶n lý, ®iÒu hµnh cña chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i kh«ng chØ quan träng vµ cÇn thiÕt ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu mµ cßn ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. Do thêi gian cã h¹n vµ tr×nh ®é cña ng­êi viÕt cßn h¹n chÕ, khãa luËn kh«ng tr¸nh ®­îc nh÷ng sai sãt vµ khiÕm khuyÕt nhÊt ®Þnh. Cuèi cïng cho t«i ®­îc bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c cña m×nh ®Õn c¸c thÇy c« gi¸o tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng, nh÷ng ng­êi ®· chØ b¶o t«i trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, ®Æc biÖt lµ TiÕn sÜ NguyÔn V¨n Hång, ng­êi trùc tiÕp h­íng dÉn t«i hoµn thµnh khãa luËn. T«i còng xin göi lêi c¶m ¬n ®Õn Bé Th­¬ng m¹i, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Côc Qu¶n lý lao ®éng ngoµi n­íc, ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ¦¬ng ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho t«i trong viÖc thu thËp tµi liÖu cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nghiªn cøu. Hµ Néi, ngµy 15/12/2003 Sinh viªn thùc hiÖn §ç Thóy H»ng tµi liÖu tham kh¶o 1. ViÖt Nam trªn chÆng ®­êng ®æi míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - TiÕn sÜ NguyÔn Minh Tó - NXB ChÝnh trÞ Quèc gia - 2002. 2. ViÖt Nam víi tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi - NXB Thèng kª - 2003. 3. T×nh h×nh kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam 1991-2000 - Tæng côc Thèng kª - NXB Thèng kª - 2001. 4. T¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch x· héi ë ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ 1991 ®Õn nay, kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ASEAN - ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ­¬ng - TS. Lª §¨ng Doanh, TS NguyÔn Minh Tó - NXB Khoa häc X· héi - 2002. 5. ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, ®Çu t­ vµ sù ph¸t triÓn mét sè mÆt hµng c«ng nghiÖp chñ lùc cña ViÖt Nam - NXB Khoa häc X· héi - 1998. 6. ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i trong ®iÒu kiÖn héi nhËp - Hoµng §øc Th©n - NXB ChÝnh trÞ Quèc gia - 2001. 7. ViÖt Nam c¶i c¸ch theo h­íng rång bay - Dwogh, H.Perkins - NXB ChÝnh trÞ Quèc gia - 1994. 8. Trung Quèc: 20 n¨m më cöa - c¶i c¸ch chÕ ®é së h÷u - TÒ QuÕ Tr©n - NXB ChÝnh trÞ Quèc gia - 2001. 9. Mét sè vÊn ®Ò c¶i c¸ch më cöa cña Trung Quèc vµ ®æi míi ë ViÖt Nam - Vò Quang Vinh - NXB Thanh Niªn - 2001 10. Kinh tÕ NICs §«ng ¸ - Kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam - Lª V¨n Toµn - NXB Thèng kª - 1992. 11. Suy ngÉm l¹i sù thÇn kú §«ng ¸ - Joshep E.Stiglitz vµ Shahid Yusuf - NXB ChÝnh trÞ Quèc gia - 2002. 12. Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam, Héi nghiªn cøu khoa häc §«ng Nam ¸ - ViÖt Nam , ViÖn hîp t¸c nghiªn cøu ASEAN, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, 2001. 13. Vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng - Ph¹m ThÞ Nga - NXB Khoa häc X· héi - 1997. 14. Nh÷ng vÊn ®Ò cña toµn cÇu hãa - TS. NguyÔn V¨n D©n - NXB Khoa häc X· héi - 2001. 15. N©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ n­íc ta trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi - GS-TS Chu V¨n CÊp - NXB ChÝnh trÞ Quèc gia - 2003. 16. Niªn gi¸m thèng kª 1996-2000, NXB Thèng kª. 17. Kû yÕu xuÊt khÈu 2001 - NXB Thµnh phè Hå ChÝ Minh, Thêi b¸o Kinh tÕ Sµi gßn - 10/2001. 18. HÖ thèng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña n­íc CHXHCN ViÖt Nam (c¸c v¨n b¶n ph¸p quy ®iÒu tiÕt c¸c ho¹t ®éng kinh doanh XNK vµ ®Çu t­ hiÖn hµnh) - TËp 1,2 - NXB V¨n hãa Th«ng tin - 1997. 19. ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng trong qu¸ tr×nh CNH - H§H ®Êt n­íc - Bïi Xu©n L­u - §Ò tµi nghiªn cøu cÊp Bé - M· sè B96.04.05 - Tr­êng §H Ngo¹i Th­¬ng. 20. ChÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p thÞ tr­êng hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong thêi kú 2001-2010, tÇm nh×n ®Õn 2020 - NguyÔn V¨n Nam (chñ nhiÖm) - §Ò tµi khoa häc chuyªn ngµnh cÊp Nhµ n­íc - M· sè 2001-78-007 Bé Th­¬ng m¹i, Bé Khoa häc vµ M«i tr­êng, ViÖn nghiªn cøu th­¬ng m¹i,2001 21. Gi¶m dÇn b¶o hé, tiÕn tíi tù do hãa th­¬ng m¹i trong qu¸ tr×nh héi nhËp Bïi Xu©n L­u (chñ nhiÖm) - §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Bé - M· sè B97.40.05 - Tr­êng §H Ngo¹i Th­¬ng. 22. ChÝnh s¸ch XNK cña ViÖt Nam trong xu thÕ tù do hãa th­¬ng m¹i - NguyÔn ThÞ H­êng - LuËn ¸n TiÕn sÜ kinh tÕ - M· sè: 5.02.05 - Häc viÖn Hµnh chÝnh Quèc gia Hå ChÝnh Minh. 23. V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu lÇn thø IX, §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam - NXB ChÝnh trÞ Quèc gia - 2001. 24. ThÞ tr­êng lao ®éng ViÖt Nam - Tr­¬ng ThÞ Thóy H»ng - T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ - Sè 09/1997. 25. Kinh tÕ ViÖt Nam sau 11 n¨m ®æi míi - NguyÔn Sinh Cóc - Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam - Sè 71, ngµy 03/09/1997. 26. T¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn - TrÇn Ngäc Hiªn - T¹p chÝ Céng S¶n - Sè 4/1994. 27. Kinh tÕ §«ng ¸ cã thÓ t¨ng tr­ëng víi tèc ®é cao liªn tôc vµ l©u dµi ®­îc kh«ng - T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, sè 04/1996. 28. §iÒu hµnh XNK n¨m 2000: Hç trî tèi ®a xuÊt khÈu - V¨n Oanh - B¸o §Çu t­ ngµy 29/11/1999. 29. T¹p chÝ Kinh tÕ ®èi ngo¹i - Tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng - 1999.