Đề tài Thực trạng ứng dụng và phát triển thương mại điện tử ở Việt Nam

Môc lôc Ph¸t TriÓn Th­¬ng M¹i §iÖn Tö ë ViÖt Nam (TM§T) Nh÷ng b­íc ph¸t triÓn ban ®Çu. øng dông TM§T lµ ®iÒu cÇn thiÕt ®Ó c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn tr­êng quèc tÕ vµ tr¸nh kh«ng bÞ tôt hËu. TM§T cßn rÊt míi mÎ ®èi víi n­íc ta. 1. Sè l­îng doanh nghiÖp tham gia : HiÖn chØ cã 3% trong sè kho¶ng 100.000 doanh nghiÖp ®· triÓn khai TM§T, 7% míi b¾t ®Çu tiÕp cËn, 90% cßn l¹i vÉn ®øng ngoµi cuéc, cã rÊt Ýt hiÓu biÕt, hoÆc ch­a quan t©m ®Õn TM§T. 33,1% sè doanh nghiÖp tham gia lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá, 55% ch­a thµnh c«ng, 58% gÆp khã kh¨n vÒ thiÕt bÞ, 37% thiÕu nguån nh©n lùc. 2. C¬ së h¹ tÇng vµ ®iÒu kiÖn tiÕp cËn : C«ng nghÖ tin häc cña ViÖt Nam cã xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp, song cã tèc ®é ph¸t triÓn nhanh chãng (trong khu vùc chØ xÕp thø 2 sau Trung Quèc). M¹ng viÔn th«ng quèc tÕ ph¸t triÓn m¹nh, hiÖn ®¹i, víi 5 tæng ®µi vµ 8 tr¹m mÆt ®Êt, cã kh¶ n¨ng cung cÊp vµ liªn l¹c trùc tiÕp víi 30 n­íc vµ gi¸n tiÕp víi 200 n­íc. HÖ thèng c¸p quang qua biÓn ®¹t tèc ®é 565 Mb ®· ®­îc ®­a vµo khai th¸c. M¹ng ®iÖn tho¹i ®· c¬ b¶n ®­îc sè ho¸. DÞch vô ®iÖn tho¹i tiªu chuÈn GSM ph¸t triÓn nhanh, phñ sãng ®Õn hÇu hÕt c¸c tØnh, thµnh phè trong n­íc. M¹ng CDMA míi ®­a vµo ho¹t ®éng n¨m 2003 nh­ng ®· phñ sãng ®­îc h¬n 10 tØnh thµnh. §Õn th¸ng 12/2002, tæng sè thuª bao ®¹t 5,567 triÖu thuª bao, mËt ®é ®¹t 6,9 m¸y/100 d©n, ®Æc biÖt sè ®iÖn tho¹i di ®éng ®· t¨ng lªn ®Õn 1,9 triÖu thuª bao. HiÖn ®· cã 2 nhµ cung cÊp dÞch vô truy cËp m¹ng (IAP), 5 nhµ cung cÊp dÞch vô internet (ISP), trªn 40 m¹ng cung cÊp dÞch vô internet dïng riªng, 16 nhµ cung cÊp th«ng tin néi dung lªn m¹ng (ICP). Gi¸ c­íc ®· gi¶m liªn tôc víi môc tiªu ngang b»ng hoÆc thÊp h¬n so víi khu vùc. 3. M¹ng t©m ®iÓm th­¬ng m¹i toµn cÇu - GPTNET (Global Trade point Network) do UNCTAD khëi x­íng vµ thµnh lËp lµ h¹t nh©n cña t©m ®iÓm ch­¬ng tr×nh th­¬ng m¹i víi c¸c môc tiªu sau: N©ng cao hiÖu qu¶, ®¬n gi¶n ho¸ vµ tiªu chuÈn ho¸ viÖc bu«n b¸n gi÷a c¸c n­íc; Gióp c¸c doanh nghiÖp tiÕp cËn víi th«ng tin th­¬ng m¹i, ®ång thêi th«ng qua c¸c giao dÞch ®iÖn tö vµ kÕt nèi truyÒn th«ng t¹o ®iÒu kiÖn më réng quan hÖ ®èi t¸c quèc tÕ; Gióp c¸c doanh nghiÖp nhËn thøc ®­îc c¸c c¬ héi vµ lîi Ých cña TM§T. HiÖn nay GTPNET ®· cã 87 t©m ®iÓm th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc tham gia víi h¬n 43000 c«ng ty trªn thÕ giíi. Do ®èi t­îng cña GTPNET lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, kh«ng cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn thÞ tr­êng quèc tÕ nªn ch­¬ng tr×nh nµy rÊt phï hîp víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. 4. Sµn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ViÖt Nam Sµn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Çu tiªn thùc hiÖn dÇy ®ñ quy tr×nh TM§T cña VN ®­îc khai tr­¬ng vµo cuèi th¸ng 9 n¨m 2003 t¹i B¸ch ho¸ sè 5 Nam Bé, Hµ Néi. Vµo ngµy khai tr­¬ng cã mét ngh×n mÆt hµng, dÞch vô th«ng dông cña c¸c siªu thÞ, nhµ cung cÊp, DN s½n sµng phôc vô, ngoµi ra cßn cã 200 kh¸ch hµng lµ c¸ nh©n cã tµi kho¶n t¹i ViÖtcombank, ®· ®¨ng ký víi ban qu¶n lý sµn ®Ó tham gia mua hµng qua m¹ng. Kh¸ch hµng sÏ th«ng qua m¹ng internet truy cËp vµo trang web TM§T t¹i ®Þa chØ : http:// ecommerce.com.vn ®Ó t×m kiÕm, chän hµng vµ ®Æt hµng. C¸c ®¬n hµng sÏ ®­îc kiÓm tra tÝnh x¸c thùc vµ chuyÓn vÒ cho ng­êi b¸n hµng. Ng­êi b¸n hµng sÏ x¸c nhËn ®¬n hµng cïng ph­¬ng thøc thanh to¸n, thêi gian vµ ®Þa ®iÓm giao hµng. Ng­êi mua cã thÓ thanh to¸n b»ng chuyÓn kho¶n qua ng©n hµng hoÆc b»ng tiÒn mÆt. Trong tr­êng hîp thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt, kh¸ch hµng cã thÓ thanh to¸n t¹i nhµ hay th«ng qua ng­êi ®¹i diÖn do m×nh lùa chän. Tr­êng hîp thanh to¸n qua ng©n hµng, hÖ thèng sÏ kÕt nèi víi hÖ thèng thanh to¸n cña ng©n hµng ®Ó chuyÓn c¸c th«ng tin cho ng©n hµng tiÕn hµnh c¸c nghiÖp vô thanh to¸n. Trõ ho¹t ®éng giao hµng, cßn l¹i tÊt c¶ ®Òu ®­îc hÖ thèng tiÕn hµnh tù ®éng mét c¸ch an toµn, tin cËy vµ an ninh. Sµn TM§T Hµ Néi khai tr­¬ng lÇn nµy cã bèn c¸i nhÊt. Thø nhÊt lµ sµn ®Çu tiªn thùc hiÖn ®­îc toµn bé quy tr×nh TM§T bao gåm ®Çy ®ñ c¸c kh©u tõ t×m kiÕm, lùa chän, ®Æt hµng vµ thanh to¸n . Thø hai, c¸c kü thuËt b¶o mËt, an toµn th«ng tin, d÷ liÖu, x¸c thùc, ch÷ ký ®iÖn tö, thanh to¸n ®iÖn tö, c¸c kü thuËt nµy ®· ®­îc nghiªn cøu trong khu«n khæ ch­¬ng tr×nh khoa häc vµ c«ng nghÖ träng ®iÓm cÊp quèc gia do Bé Th­¬ng M¹i cïng c¸c bé, ngµnh kh¸c tiÕn hµnh (®Õn th¸ng 12/2003 míi kÕt thóc), c¸c s¶n phÈm cña nghiªn cøu ®· ®­îc ®­a vµo øng dông. Thø ba lµ s¶n phÈm tËp thÓ cña nhiÒu c¬ quan nhÊt, cã tíi 8 bé, ngµnh vµ nhiÒu ®Þa ph­¬ng, hiÖp héi tham gia (nh­ Bé Th­¬ng m¹i, Bé Khoa häc vµ C«ng nghÖ, Bé B­u chÝnh ViÔn th«ng, Ban C¬ yÕu ChÝnh phñ, Bé Tµi chÝnh, Ng©n hµng, Bé V¨n ho¸ - Th«nh tin, Trung t©m Khoa häc tù nhiªn, Héi ®ång Liªn minh c¸c HTX, Héi Tin häc vµ ViÔn th«ng Hµ Néi, UBND TP. Hµ Néi, UBND tØnh Hµ T©y, c¸c siªu thÞ, kh¸ch s¹n vµ nhiÒu DN trong vµ ngoµi Bé Th­¬ng m¹i). Thø t­ lµ lÇn ®Çu tiªn kü thuËt vµ c«ng nghÖ vÒ TM§T made in ViÖt Nam ®­îc ®­a vµo øng dông trong thùc tÕ. Sµn TM§T Hµ Néi ®­îc khai tr­¬ng víi xuÊt ph¸t ®iÓm lµ lo¹i h×nh DN ng­êi tiªu dïng. C¸c h×nh thøc TM§T kh¸c sÏ ®­îc ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng sau nµy. Sau khi Sµn TM§T Hµ Néi ®i vµo ho¹t ®éng, Bé Th­¬ng m¹i sÏ phèi hîp víi UBND c¸c thµnh phè: Hå ChÝ Minh, §µ N½ng, H¶i Phßng ®Ó më tiÕp ba sµn TM§T n÷a. Trong t­¬ng lai sµn TM§T sÏ lµ ®Þa chØ, t¹i ®ã DN, ChÝnh phñ, ng­êi tiªu dïng cã thÓ tiÕn hµnh mét hay tÊt c¶ c¸c kh©u trong giao dÞch th­¬ng m¹i, tõ t×m kiÕm c¬ héi kinh doanh, khai th¸c thong tin vÒ thÞ tr­êng, mÆt hµng, t×m hiÓu c¸ch thøc th©m nhËp thÞ tr­êng, giao dÞch víi kh¸ch hµng qua m¹ng, t×m kiÕm c¸c nhµ vËn t¶i, giao nhËn, tiÕn hµnh c¸c dÞch vô trùc tuyÕn nh­ khai b¸o h¶i quan, kª khai vµ nép thuÕu, thanh to¸n trùc tuyÕn vµ nhiÒu dÞch vô kh¸c...Sµn TM§T sÏ ®­îc kÐt nèi víi c¸c sµn TM§T quèc tÕ vµ sÏ lµ cÇu nèi gi÷a DN ViÖt Nam víi DN n­íc ngoµi. Sµn TM§T cßn lµ n¬i hç trî cho c¸c DN vÒ kü n¨ng, nghiÖp vô TM§T b»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, kÓ c¶ h×nh thøc dµnh mét phÇn diÖn tÝch, m¸y mãc thiÕt bÞ cho c¸c DN tiÕn hµnh TM§T t¹i sµn. TM§T ®ang mang l¹i nhiÒu c¬ héi cho DN ViÖt Nam, song rÊt tiÕc lµ nhiÒu DN cßn ch­a s½n sµng. Nguyªn nh©n chÝnh lµ c¸c DN cßn ch­a hiÓu biÕt ®­îc Internet sÏ mang l¹i cho hä nh÷ng g× vµ ph¶i lµm g× ®Ó nhËn ®­îc c¸c c¬ héi ®ã. Trong h¬n 8 nhg×n DN ViÖt Nam mµ Trung t©m th«ng tin th­¬ng m¹i l­u tr÷ cËp nhËt t¹i c¬ së d÷ liÖu cña NhÞp cÇu ¸- ¢u Asemconnªt míi cã 417 DN cã website riªng. ViÖt Nam cã h¬n 80 ngh×n DN nh­ng cho ®Õn nay míi cã ch­a ®Çy hai ngh×n r­ìi DN cã tªn miÒn riªng trªn m¹ng Internet. Kh«ng cã website vµ kh«ng cã tªn miÒn riªng lµ thiÕu c¸c ph­¬ng tiÖn tèi cÇn thiÕt ®Ó tham gia vµo thÞ tr­êng quèc tÕ trong thêi ®¹i kinh tÕ sè. Còng nh­ Internet, TM§T kh«ng cña riªng ai, nã mang l¹i lîi Ých cho tÊt c¶ mäi ng­êi. Sù kh¸c nhau chØ lµ ai ®Õn sím vµ ai nhËn ®­îc bao nhiªu lîi Ých tõ nã. 5. Ho¹t ®éng liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i ®iÖn tö Tuy c¬ së h¹ tÇng cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö cßn ch­a ®Çy ®ñ, nh­ng xu thÕ ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi vµ do c¸c ho¹t ®éng héi nhËp, mét phÇn n÷a do tÝnh tÝch cùc s¸ng t¹o, ViÖt Nam còng ®· tham gia vµo TM§T ë møc ®é nhÊt ®Þnh. NÕu xÐt TM§T theo nghÜa réng lµ tiÕn hµnh trao ®æi th­¬ng m¹i th«ng qua ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö, th× viÖc sö dông ®iÖn tho¹i, fax, th­ ®iÖn tö vµ sö dông TM§T nh­ mét c«ng cô lµm viÖc ë tÇm dïng h¹n chÕ (®éc lËp hoÆc trong m¹ng côc bé) ®Òu ®· ®­îc thùc thi tõ l©u. Nh­ng nÕu xÐt theo nghÜa chÆt h¬n (TM§T chñ yÕu lµ tiÕn hµnh trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ mua b¸n dung liÖu/ hµng ho¸/ dÞch vô qua m¹ng Internet vµ c¸c ph©n m¹ng cña nã) th× sù tham gia cña ViÖt Nam míi chØ lµ b­íc ®Çu, vµ gåm: - Tõ cuèi n¨m 1997 ®Õn nay, kh¸i niÖm TM§T ®­îc ®Ò cËp tíi trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, dï cßn s¬ l­îc. - §· tham gia c¸c th¶o luËn vµ cam kÕt quèc tÕ vµ TM§T: - Trong ASEAN: sau khi ra nhËp tæ chøc nµy, ViÖt Nam ®· tham gia Héi nhËp ASEAN vÒ TM§T th¸ng 10/1997 t¹i Malayxia, sau ®ã tham gia ho¹t ®éng trong tiÓu ban ®iÒu phèi vÒ TM§T (CCE§) cña ASEAN, tiÓu ban nµy t¹i cuéc häp lÇn thø hai th¸ng 9/1998 ®· th«ng qua b¶n "C¸c nguyªn t¾c chØ ®¹o vÒ TM§T ASEAN". Trong APEC: Khi ra nhËp APEC (ngµy 14/11/1998), ViÖt Nam ®· tho¶ thuËn tham gia vµo "ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng vÒ TM§T APEC". - §· thµnh lËp mét sè tæ chøc chuyªn tr¸ch vÒ TM§T: Th¸ng 6 n¨m 1998, Ban chØ ®¹o quèc gia vÒ CNTT thµnh lËp tæ c«ng t¸c TM§T n»m trong ban nµy; tæ c«ng t¸c ®· tæ chøc mét ®oµn ®i óc kh¶o s¸t vÒ TM§T; vµ phèi hîp víi Héi Tin häc, phßng Th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp tæ chøc mét cuéc héi th¶o vÒ TM§T. Th¸ng 12 n¨m 1998, Bé Th­¬ng m¹i thµnh lËp Ban TM§T trùc thuéc Bé tr­ëng ®Ó xóc tiÕn c¸c c«ng viÖc cã liªn quan trong ph¹m vi Bé Th­¬ng m¹i. - Mét sè cuéc héi th¶o vÒ TM§T ®· ®­îc tæ chøc: th¸ng 3 n¨m 1999, Bé Th­¬ng m¹i ®· tæ chøc cuéc héi th¶o quèc tÕ thø nhÊt vÒ TM§T; th¸ng 6 n¨m 1999, Tæng côc B­u ®iÖn phèi hîp víi Bé Th­¬ng m¹i tæ chøc cuéc héi th¶o thø hai vÒ néi dung nµy. - Bé Th­¬ng m¹i ®· më mét sè líp tËp huÊn ®Ó n©ng cao nhËn thøc chung vÒ TM§T cho c¸c c¬ quan doanh nghiÖp ®ãng trªn hÇu hÕt c¸c tØnh vµ thµnh phè trong n­íc; vµ ®ang phèi hîp víi c¸c Bé, Ngµnh h÷u quan tiÕp tôc më c¸c líp tËp huÊn nh­ vËy cho c¸c doanh nghiÖp. - Mét sè ®¬n nh­ ë thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· sö dông ph­¬ng tiÖn Internet ®Ó qu¶ng c¸o hµng ra n­íc ngoµi, nhê ®ã ®· t×m ®­îc kh¸ch mua. - Mét sè c«ng ty b¾t ®Çu triÓn khai ho¹t ®éng b¸n hµng qua m¹ng. C«ng ty FPT ®­a tin ®ang chuÈn bÞ më mét siªu thÞ trªn Internet/Web víi 15000 mÆt hµng (quÇn ¸o, mü phÈm, ®Üa CD, dông cô gia ®×nh...) lµm viÖc theo kiÓu ®Æt hµng qua Internet (chi phÝ kiÓu ®iÖn tho¹i 65 ®ång/ phót), thanh to¸n b»ng tiÒn giao hµng. Mét sè cöa hµng ¶o (cybermall) ®· xuÊt hiÖn trªn m¹ng. TÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng TM§T nãi trªn nh×n chung chØ míi trªn h­íng biÓu thÞ h­ëng øng TM§T (mµ chñ yÕu lµ m«i tr­êng CNTT, m«i tr­êng ph¸p lý, m«i tr­êng thanh to¸n tµi chÝnh, vµ m«i tr­êng x· héi) th× hÇu nh­ cßn ch­a cã, hoÆc ch­a ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch cã hÖ thèng. Nh×n chung ë tÇm d©n chóng réng r·i, ngay nhËn thøc vµ hiÓu biÕt cña ®«ng ®¶o con ng­êi ®èi víi TM§T vÉn cßn ch­a râ rµng hoÆc cßn ch­a ®Çy ®ñ, c¸ biÖt cã ng­êi nh×n nhËn vÊn ®Ò hoµn toµn sai lÖch. - Nh»m ®Þnh h­íng tiÕp cËn TM§T mét c¸ch cã hÖ thèng, vµ trªn quan ®iÓm chiÕn l­îc, ChÝnh phñ ®· giao cho Bé Th­¬ng m¹i chñ tr×, phèi hîp víi c¸c Bé, Ngµnh cã liªn quan hoµn thµnh mét tµi liÖu mang tÝnh quèc gia. Sau mét thêi gian dµi lµm viÖc víi c¸c bé h÷u quan, Bé Th­¬ng m¹i ®· hoµn thiÖn nhiÖm vô ChÝnh phñ giao cho; bao gåm c¸c tµi liÖu kiªm tê tr×nh sau ®©y: - §Çu th¸ng 4 n¨m 1999, Bé Th­¬ng m¹i ®· tr×nh lªn ChÝnh phñ b¶n "§Ò ¸n thµnh lËp Héi ®ång quèc gia vÒ TM§T" (®Ò ¸n ®· ®­îc c¸c Bé, Ngµnh chñ chèt cã liªn quan x©y dùng gãp ý). - Cuèi th¸ng 4 n¨m 1999, Bé Th­¬ng m¹i cïng Tæng côc B­u®iÖn ®ång tr×nh lªn ChÝnh phñ b¶n "Ph­¬ng ¸n tõng b­íc tham gia vµo ¸p dông TM§T". Hai b¶n ®Ò ¸n vµ ph­¬ng ¸n trªn ®©y ®ang ®­îc ChÝnh phñ xem xÐt. - Gi÷a n¨m 1999, ChÝnh phñ giao cho Bé Th­¬ng m¹i chñ tr× dù ¸n quèc gia "Kü thuËt TM§T". Dù ¸n nµy ®­îc ph©n thµnh nhiÒu dù ¸n, bao qu¸t c¸c mÆt h¹ tÇng c¬ së cña TM§T, ®ång thêi víi c¸c ho¹t ®éng n©ng cao nhËn thøc, ®µo t¹o kÜ n¨ng vµ thö nghiÖm. Dù ¸n ®ang ®­îc triÓn khai víi sù tham gia cña nhiÒu bé, ngµnh, vµ c¸c tæ chøc cã liªn quan, sÏ kÕt thóc vµo gi÷a n¨m 2000. Khã kh¨n vµ h¹n chÕ. Cho ®Õn thêi ®iÓm nµy, TM§T ë n­íc ta míi chØ dõng l¹i ë mét sè c«ng ®o¹n nh­ trao ®æi th«ng tin vÒ hµng ho¸, dÞch vô mua b¸n lÎ...mµ ch­a cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn còng nh­ ch­a thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c quy tr×nh trong TM§T nh­ ph¸p luËt, c«ng nghÖ, trong ®ã cã c«ng nghÖ b¶o mËt, an ninh an toµn, tiªu chuÈn ho¸ c«ng nghiÖp vµ TM, thanh to¸n ®iÖn tö, b¶o vÖ ng­êi tiªu dïng, trong ®ã cã c¸c trung t©m x¸c nhËn phÈm chÊt hµng ho¸ trªn m¹ng,...TÊt c¶ vÉn ®ang trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ò xuÊt x©y dùng. Muèn cho TM§T ph¸t triÓn ph¶i cã sù quan t©m ®Çu t­ lín cña nhµ n­íc vµ c¸c cÊp, c¸c ngµnh cïng sù hîp t¸c cña c¸c DN. Thùc tÕ nh÷ng g× diÔn ra l¹i hco thÊy mét bøc tranh kh¸ ¶m d¹m vÒ TM§T ë ViÖt Nam. Theo thèng kª ë b¸o th­¬ng m¹i, hiÖn nay ë VÞªt Nam míi cã kho¶ng trªn 3 ngh×n DN cã website, xÊp xØ 4% DN c¶ n­íc. Theo b¸o c¸o cña Côc xóc tiÕn th­¬ng m¹i- Bé th­¬ng m¹i th× sè DN hiÓu biÕt vµ tiÕp cËn víi TM§T cßn rÊt Ýt. Trong sè c¸c DN võa vµ nhá ®­îc kh¶o s¸t th× míi chØ cã 7% DN ®· triÓn khai sö dông TM§T, 3% DN ®ang quan t©m vµ cã tíi 90% DN ch­a cã kh¸I niÖm vÒ TM§T, 33% DN cã kÕt nèi Internet nh­ng l¹i kh«ng dïng nã ®Ó hç trî s¶n xuÊt kinh doanh, chØ cã kho¶ng 2% DN cã trang website riªng. Còng nh­ nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi, con ®­êng tiÕp cËn TM§T n­íc ta còng ph¶i tr¶i qua 3 giai ®o¹n ®an xen lÉn nhau la: ChuÈn bÞ, chÊp nhËn vµ øng dông. Giai ®o¹n chuÈn bÞ gåm c¸c ho¹t ®éng tuyªn truyÒn, n©ng cao nhËn thøc, x¸c ®Þnh møc ®é s½n sµng ®èi víi TM§T ®Ó biÕt nh÷ng yÕu tè cÇn thay ®æi hoÆc c¶i thiÖn nh»m thÝch øng trªn mäi b×nh diÖn. N­íc ta ®ang tiÕn hµnh nh÷ng b­íc ®Çu tiªn cña giai ®o¹n thø nhÊt, nh­ng còng ®· xuÊt hiÖn bãng d¸ng cña giai ®o¹n sau. Mét mÆt, nhËn thø vÒ TM§T ®ang tõng b­íc ®­îc phæ biÕn trªn toµn quèc; MÆt kh¸c, chÊp nhËn vµ øng dông TM§T ®ang ®­îc mét sè c¬ quan vµ DN triÓn khai. §©y lµ nh÷ng tÝn hiÖu mõng, tuy nhiªn tõ khi hoµ m¹ng Internet ®Õn nay, tr×nh ®é øng dông vµ ph¸t triÓn TM§T ë ViÖt Nam cßn thÊp lµ do nh÷ng nguyªn nh©n sau: Mét lµ c¬ së h¹ tÇng vÒ c«ng nghÖ th«ng tin vµ viÔn th«ng cßn yÕu kÐm : Sè l­îng m¸y ®iÖn tho¹i vµ thuª bao Internet tÝnh trªn ®Çu ng­êi cßn thÊp, chÊt l­îng vµ tèc dé ®­êng truyÒn thÊp, chi phÝ cßn cao. Tæng sè thuª bao Internet t¹i ViÖt Nam (kh«ng kÓ sè thuª bao tr¶ tr­íc) míi chØ cã kho¶ng 250 ngh×n. Dù kiÕn ®Õn n¨m 2005, sè thuª bao sÏ lµ 1 triÖu. Hai lµ c«ng nghiÖp phÇn mÒm ViÖt Nam t¨ng tr­ëng chËm : 13%/n¨m (b»ng 1/2 tèc ®é giai ®o¹n 1996-2000). MÊt c©n ®èi nghiªm träng giìa phÇn cøng (chiÕm tû träng gÊp bèn lÇn) víi tû träng phÇn mÒm vµ dÞch vô. Sè chuyªn viªn tham gia ngµnh c«ng nghiÖp phÇn mÒm hiÖn chØ kho¶ng 8 ngh×n ng­êi (theo b¸o th­¬ng m¹i n¨m 2004). Ba lµ nguån nh©n lùc cßn máng vÒ sè l­îng, thiÕu kinh nghiÖm vµ hiÓu biÕt vÒ TM§T. C¶ n­íc míi chØ cã kho¶ng 32 ngh×n chuyªn gia tin häc. §a sè c¸n bé vµ d©n chóng ch­a cã thãi quen lµm viÖc trªn m¸y tÝnh ®iÖn tö, qu¶n lý vµ kinh doanh trªn m¹ng m¸y tÝnh vµ c¸c thiÕt bÞ th«ng tin kh¸c. Bèn lµ c¬ së ph¸p luËt cßn thiÕu vµ ch­a ®ång bé. Chóng ta vÉn cßn ®ang chuÈn bÞ tiÕn hµnh x©y dùng hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng TM§T. N¨m lµ hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö ch­a ®­îc h×nh thµnh ®Çy ®ñ vµ phæ cËp rénh r·i. C¸c ng©n hµng trong n­íc míi ®ang trong qu¸ tr×nh phÊn ®Êu ®Ó chuyÓn ®æi sang m« h×nh nh©n hµng hiÖn ®¹i. Thªm vµo ®ã, thÎ tÝn dông vµ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ch­a trë thµnh thãi quen cña c¸c DN vµ d©n chóng. S¸u lµ hiÖn chÝ cã 3% tæng sè DN trong c¶ n­íc cã website riªng, 7% b¾t ®Çu nghiªn cøu viÖc sö dông Internet, 90% vÉn ®ang ®øng ngoµi cuéc. Trong nh÷ng giao dÞch thö qua TM§T, chØ cã 31,1% sè DN võa vµ nhá tham gia, 54,9%ch­a thµnh c«ng, 58% gÆp khã kh¨n vÒ thiÕt bÞ, 37% thiÕu nguån nh©n lùc. B¶y lµ c¸c nh©n tè kh¸c nh­ tr×nh ®é ngo¹i ng÷ h¹n chÕ, lÒ lèi lµm viÖc sinh ho¹t, giao dÞch, mua b¸n,… vÉn cßn theo thãi quen cò. Giao dÞch trªn giÊy tê hîp ®ång ph¶i cã v¨n b¶n gèc. Mua hµng ph¶i tr«ng thÊy, sê vµo hµng ho¸, nÕm thö, ®i thö, tr¶ tiÒn mÆt, ®Õm tiÒn mÆt…NghÜa lµ kh¸c biÖt mét c¸ch c¨n b¶n so víi TM§T. Nh÷ng thãi quen kh«ng thÓ nhanh chãng thay ®æi lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n h¹n chÕ øng dông vµ ph¸t triÓn TM§T. §Þnh h­íng vµ viÖc ®Çu t­ cho ph¸t triÓn TM§T ë ViÖt Nam 1. Nh÷ng thuËn lîi vµ c¬ héi øng dông E – commerce ®em l¹i. HiÖn nay, ®©y lµ ph­¬ng thøc giao dÞch nhanh nhÊt, cã hiÖu qu¶ nhÊt, tËn dông ®­îc tèi ®a nguån lùc. TM§T lµ sù kÕt hîp nh÷ng thµnh tùu KHKT vµo ho¹t ®éng kinh doanh. Giao dÞch ®­îc tiÕn hµnh trªn m¹ng, nªn kh«ng bÞ ¶nh h­ëng bëi kho¶ng c¸ch ®Þa lý hay quy m« nhµ cung cÊp lín hay nhá. Ph¹m vi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ®­îc më ra trªn ph¹m vi toµn cÇu vµ sù lùa chän cña kh¸ch hangf còng ®a d¹ng vµ thuËn tiÖn h¬n. TM§T mang l¹i sù hiÖn diÖn toµn cÇu cho nhµ cung cÊp vµ sù lùa chän toµn cÇu cho kh¸ch hµng. TM§T ®­a nhµ cung cÊp tiÕp cËn gÇn h¬n víi, kh¸ch hµng, ®iÒu ®ã ®ång nghÜa víi t¨ng chÊt l­îng sö dông cho ng­êi tiªu dïng. 2. C¬ héi vµ triÓn väng ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong ®ã cã ViÖt Nam. + TM§T hiÖn nay ®ang chuyÓn h­íng ph¸t triÓn theo chiÒu däc sang chiÒu ngang. Thay v× mét quèc gia ph¶i lµm tõ A ®Õn Z ®Ó ph¸t triÓn TM§T th× giê ®©y hä chØ cÇn tham gia nh÷ng lÜnh vùc m×nh cã thÕ m¹nh. HiÖn nay c¸c n­íc ph¸t triÓn còng cã thiÖn chÝ gióp ®ì c¸c n­íc nghÌo cïng ph¸t triÓn v× kh«ng thÓ thiÕu nh÷ng n­íc nµy trong cuéc ch¬i toµn cÇu. + C¬ héi më ra cho c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn cã thÓ ®uæi kÞp vµ c¹nh tranh ngang b»ng víi c¸c n­íc ph¸t triÓn trong nÒn TM§T. Tuy nhiªn sù n¨ng ®éng cña c¸c doanh nghiÖp lµ tèi cÇn thiÕt, chø kh«ng thÓ ngåi chê sù t¸c ®éng tõ bªn ngoµi hay sù ­u ®·i cña chÝnh s¸ch vÜ m«. ViÖt Nam lµ n­íc ®i sau, c¬ së h¹ tÇng kü thuËt cßn nghÌo nµn, møc sèng cña ng­êi d©n ch­a cao, c­íc phÝ truy cËp Internet cßn ®¾t so mét sè n­íc trong khu vùc, tèc ®é ®­êng truyÒn cßn chËm, sè ng­êi sö dông Internet cßn Ýt… song kh«ng ph¶i v× thÕ mµ ViÖt Nam kh«ng thÓ ph¸t triÓn TM§T. NÕu cø chê ®îi ®Õn khi c¸c yªu cÇu trªn hoµn thiÖn råi míi b¾t ®Çu triÓn khai thùc hiÖn th× chóng ta sÏ ®¸nh mÊt thêi gian vµ c¬ héi. Do vËy viÖc thùc hiÖn triÓn khai TM§T cÇn ®­îc thùc hiÖn tõng bø¬c, ®i tõ dÔ ®ªn khã, võa thùc hiÖn võa x©y dùng vµ hoµn chØnh thªm. Trong nh÷ng n¨m qua, ChÝnh phñ còng ®· cã nh÷ng b­íc ®i nhÊt ®Þnh vÒ ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin-viÔn th«ng, x©y dùng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ th­¬ng m¹i, tõng b­íc hç trî ph¸t triÓn TM§Y. Nh­ vËy, tr­íc m¾t ®· xuÊt hiÖn nh÷ng thêi c¬ vµ triÓn väng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn TM§T ë ViÖt Nam ®ã lµ : ViÖt Nam ®ang trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ®· lµ thµnh viªn cña khèi ASEAN, tham gia vµo khu vùc mËu dÞch tù do AFTA vµ b¾t ®Çu tõ th¸ng 1.2003, ViÖt Nam sÏ gi¶m gi¸ nhËp khÈu hµg tr¨m mÆt hµng theo cam kÕt cña HiÖp ®Þnh CEPT/AFTA dÓ thóc ®Èy tù do mËu dÞch gi÷a c¸c n­íc trong khu vùc ASEAN. ViÖt Nam còng lµ thµnh viªn cña tæ chøc diÔn ®µn kinh tÕ ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng vµ ®ang chuÈn bÞ gia nhËp Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi. HiÖn ViÖt Nam ®· cã quan hÖ th­¬ng m¹i víi 170 quèc gia vµ l·nh thæ, trong ®ã cã nhiÒu thÞ tr­êng lín ®· lµ b¹n hµng th©n thiÕt trong nhiÒu n¨m . NÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam ®¹t ®­îc møc t¨ng tr­ëng trong thêi gian dµI, t¹o tÝch luü vµ ®iÒu kiÖn t¨ng xuÊt khÈu. ViÖt Nam ®ang tÝch cùc chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, x©y dùng vµ hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, trong ®ã ph¸t triÓn më réng th­¬ng m¹i chiÕm vÞ trÝ quan träng. 3. ChÝnh s¸ch vµ nh÷ng cam kÕt cña ChÝnh phñ ViÖt Nam trong lÜnh vùc khuyÕn khÝch øng dông TM§T. a. Nh÷ng cam kÕt ®èi víi quèc tÕ. Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90, §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· quan t©m x©y dùng c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vµ v¨n b¶n ph¸p quy vÒ ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin lµm c¬ së nÒn t¶ng ®Ó ph¸t triÓn TM§T sau nµy. B¸o c¸o chÝnh trÞ cña BCH T¦ §¶ng kho¸ VIII t¹i §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX, ®· nªu râ quan ®iÓm "ph¸t triÓn m¹nh vµ n©ng cao chÊt l­îng c¸c ngµnh dÞch vô th­¬ng m¹i, kÓ c¶ TM§T…" Víi t­ c¸ch lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN, ViÖt Nam ®· cïng c¸c thµnh viªn trong khèi ký hiÖp ®Þnh e-ASEAN t¹i Singapore vµo th¸ng 11/2000. Trong ®ã, nhÊn m¹nh t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng th«ng tin ASEAN, lµm c¬ së cho ph¸t triÓn TM§T trong khèi. b. Quan ®iÓm vÒ øng dông TM§T Thõa nhËn vai trß tõ ®ét ph¸ cã ý nghÜa c¸ch m¹ng cña TM§T. TM§T lµ 1 yÕu tè cña nÒn kinh tÕ sè ho¸ hay nÒn kinh tÕ tri thøc, do ®ã võa t¹o ra c¬ héi võa ®Æt ra th¸ch thøc trong viÖc øng dông. CÇn cã quan ®iÓm tÝch cùc, tËn dông c¬ héi song còng ph¶i cã quan ®iÓm thùc tÕ khi vËn dông. Cïng víi vÊn ®Ò hoµn thiÖn c¬ së ph¸p lý, n©ng cao chÊt l­îng c¬ së h¹ tÇng vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc, Nhµ n­íc cïng ®Æc biÖt coi träng vÊn ®Ò an toµn b¶o mËt mµ TM§T ®ßi hái. TÝch cùc vµ chñ ®éng tham gia c¸c liªn kÕt, hîp t¸c khu vùc vµ quèc tÕ vÒ TM§T ®Ó thóc ®Èy nhanh chãng qu¸ tr×nh héi nhËp. c. Ph­¬ng h­íng triÓn khai TÝch cùc, chñ ®éng song tiÕn hµnh tõng b­íc vµ võa lµm võa rót kinh nghiÖm. Lµm thÝ ®iÓm, trªn c¬ së ®ã nh©n réng ra. TriÓn khai song song, ®an xen c¸c kh©u chuÈn bÞ, øng dông, tõng b­íc hoµn thiÖn c¬ së h¹ tÇng, ®ång thêi tiÕn hµnh c¸c kh©u thö nghiÖm øng dông, ®Èy m¹nh ho¹t ®éng tuyªn truyÒn n©ng cao nhËn thøc, kü n¨ng cho doanh nghiÖp, ng­êi d©n, t¨ng c­êng ®µo t¹o, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. TÝch cùc tham gia hîp t¸c quèc tÕ ®Ó tranh thñ sù trî gióp vÒ kü thuËt, ®µo t¹o vµ kinh phÝ. Nhµ n­íc ®Ò ra môc tiªu sím hoµn thiÖn hµnh lang ph¸p lý, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng c«ng nghÖ th«ng tin, doanh nghiÖp chñ ®éng x©y dùng chiÕn l­îc héi nhËp TM§T. 4. T­¬ng lai cña TM§T. Trong t­¬ng lai, viÖc sö dông TM§T sÏ lµm thay ®æi c¸c h×nh th¸i ho¹t ®éng kinh tÕ vµ sÏ lµ ph­¬ng thøc kinh doanh chñ yÕu v× nã ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu mµ c¸c nÒn kinh tÕ héi nhËp trªn quy m« toµn cÇu ®ßi hái. Vµ nÕu nãi mét c¸ch l¹c quan nh­ «ng Andy Grove, Chñ tÞch tËp ®oµn Intel th× “Trong vßng vµi n¨m n÷a, tÊt c¶ c¸c c«ng ty sÏ lµ c«ng ty trªn Internet hoÆc sÏ kh«ng cßn lµ c«ng ty n÷a”. §Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, nhiÒu gi¶i ph¸p ®· ®­îc ®Ò ra, trong ®ã cã mét gi¶i ph¸p mang tÝnh thêi sù cÇn ®­îc quan t©m thùc hiÖn nhanh nÕu chóng ta kh«ng muèn ®Ó lì c¬ héi trong ®iÒu kiÖn héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu. §ã lµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn TM§T ®Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu, gãp phÇn trùc tiÕp vµo t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Trong tiÕn tr×nh héi nhËp kimh tÕ quèc tÕ, th× kh¶ n¨ng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét quèc gia phô thuéc rÊt nhiÒu vµo viÖc tiÕp cËn vµ n¾m b¾t kÞp thêi ®Çy ®ñ nh÷ng th«ng tin vÌe mäi diÔn biÕn trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Ph¸t triÓn TM§T lµ gi¶i ph¸p quan träng gióp c¸c DN t¨ng kh¶ n¨ng tiÕp cËn víi nguån th«ng tin phong phó trªn m¹ng toµn cÇu, trong kho¶ng thêi gian ng¾n nhÊt vµ liªn tôc 24/24 giê vµ 7 ngµy/tuÇn. TM§T cßn lµm t¨ng ®é linh ho¹t vµ gi¶m bít nh÷ng chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, t¹o c¬ héi t×m kiÕm ®èi t¸c, lµ ph­¬ng tiÖn h÷u hÞªu ®Ó xóc tiÕn th­¬ng m¹i vµ gióp c¸c DN ra quyÕt ®Þnh nhanh chãng, lµ m«i tr­êng tèy ®Ó cung vµ cÇu kÕt nèi víi nhau trong kho¶ng thêi gian nhanh nhÊt víi chi phÝ rÎ nhÊt. Ngoµi ra TM§T cßn gióp cho mèi quan hÖ gi÷a c¸c ®èi t¸c ngµy cµng ®­îc liªn kÕt chÆt chÏ, cho phÐp hä cïng tham gia kiÓm so¸t vµ ®iÒu hµnh nhanh chãng viÖc thùc hiÖn c¸c hîp ®ång kinh tÕ. Nhê nh÷ng ­u ®iÓm næi bÆt nh­ vËy, nªn trong vµi n¨m gÇn ®©y, doanh sè do ho¹t ®éng kinh doanh b»ng TM§T ®· t¨ng víi tèc ®é b×nh qu©n 200%(theo b¸o ph¸t triÓn kinh tÕ n¨m 2004). NhËn thøc ®­îc nh÷ng lîi Ých vµ thêi c¬ mµ TM§T mang l¹i, ViÖt Nam ®ang nç lùc triÓn khai thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn TM§T trªn ph¹m vi toµn quèc. Sù nç lùc nµy kh«ng chØ phï hîp víi xu h­íng ph¸t triÓn kh¸ch quan cña thêi ®¹i, mµ cßn do ý muèn chñ quan cña chÝnh phñ ViÖt Nam nh»m gióp c¸c DN trong n­íc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ th«ng qua viÖc gióp hä trë nªn h÷u h×nh trªn m¹ng th«ng tin toµn cÇu. Do vËy muèn thµnh c«ng trong ph¸t triÓn TM§T, bªn c¹nh sù quyÕt t©m vµ nç lùc tõ phÝa nhµ n­íc, cÇn ph¶i cã sù tham gia h­ëng øng nhiÖt t×nh cña c¸c DN. §èi víi c¸c DN viÖc kinh doanh qua m¹ng sÏ trë thµnh mét bé phËn quan träng trong chiÕn l­îc kinh doanh tæng thÓ. Tµi liÖu tham kh¶o B¸o Th­¬ng m¹i n¨m 2004 B¸o Kinh tÕ ph¸t triÓn n¨m 2004 Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam S¸ch Th­¬ng m¹i ®iÖn tö - NXB Lao ®éng Trang Web www.thuongmaidientu.com www.thongkeinternet.vn www.mot.gov.vn C¸c thµnh viªn cña nhãm Bïi Thu Giang Lª ThÞ DiÖu H»ng §ç ThÞ ViÖt Hoµ NguyÔn ThÞ Thanh Nga B Phan ThÞ H»ng Nga ¢u §øc M¹nh Lª V¨n Chi §Æng ThÕ C«ng TrÇn Minh H­ëng Chu Thuú D­¬ng Ng« Thanh B×nh NguyÔn V¨n S¬n NguyÔn V¨n Toµn NguyÔn TiÕn H­ng Ph¹m M¹nh C­êng Ph¹m ThÞ Mai