Đề tài Tìm hiểu chính sách phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ Trung Quốc và một số kinh nghiệm đối với Việt Nam trong quá trình hội nhập

00 64526 63523 84003 82840 Tập thể 3237 3122 3646 3567 4104 4025 4150 4065 5349 5279 Tư nhân 20548 20501 22777 22723 24794 24716 25653 25552 29980 29872 Cty hợp danh 4 4 5 5 24 24 18 18 21 21 Cty TNHH 10458 10186 16291 15938 23485 23020 30164 29616 40918 40268 Cty cổ phần có vốn Nhà nước 305 254 470 365 557 425 669 514 815 648 Cty cổ phần không có vốn Nhà nước 452 423 1125 1066 2272 2190 3872 3758 6920 6752 DN có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài 1525 1213 2011 1646 2308 1800 2641 2019 3156 2423 DN 100% vốn nước ngoài 854 647 1294 1036 1561 1187 1869 1394 2335 1751 DN liên doanh với nước ngoài 671 566 717 610 747 613 772 625 821 672 Nguån: KÕt qu¶ ®iÒu tra toµn bé doanh nghiÖp cña Tæng côc Thèng kª c¸c n¨m 2000, 2001, 2002, 2003, 2004 2. Nh÷ng nÐt t-¬ng ®ång gi÷a DNV&N ViÖt Nam vµ Trung Quèc VÒ m«i tr-êng kinh tÕ-x· héi: §Êt n-íc ta vµ Trung Quèc cã nhiÒu nÐt t-¬ng ®ång vÒ v¨n ho¸ - x· héi còng nh- vÒ nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ. VÒ v¨n ho¸ - x· héi, chÕ ®é phong kiÕn ®· ngù trÞ ë 2 quèc gia trong mét thêi gian dµi víi chÕ ®é c¸ nh©n trÞ, vua n¾m mäi quyÒn hµnh trong x· héi, cai trÞ b»ng mÖnh lÖnh lµ chñ yÕu, ®¹o ®øc vµ c¸c mèi quan hÖ th©n quen lµ nguyªn t¾c chÝnh chi phèi mäi quyÕt ®Þnh vÒ c¸ch c- xö vµ ®Èy luËt ph¸p xuèng hµng thø yÕu. §iÒu nµy hoµn toµn kh¸c víi v¨n ho¸ truyÒn thèng cña c¸c quèc gia Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 77 ph-¬ng T©y ®· thiÕt lËp nªn nh÷ng quy t¾c vµ luËt lÖ cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi vèn ®· quen thuéc víi c¸ch qu¶n lý x· héi b»ng luËt ph¸p vµ c¸c quy t¾c ®Þnh s½n. Sau khi tho¸t khái chÕ ®é phong kiÕn, c¶ hai quèc gia ®Òu bá qua giai ®o¹n t- b¶n chñ nghÜa, ®-a ®Êt n-íc ®i theo con ®-êng x· héi chñ nghÜa. VÒ kinh tÕ, trong giai ®o¹n x· héi phong kiÕn, n«ng nghiÖp lµ ho¹t ®éng kinh tÕ chÝnh cña c¶ 2 quèc gia víi c«ng cô l¹c hËu, lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh. Khi tho¸t khái x· héi phong kiÕn, c¶ 2 n-íc ®Òu x©y dùng nÒn kinh tÕ tËp trung bao cÊp, nhµ n-íc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh x· héi b»ng mÖnh lÖnh. Do häc theo m« h×nh kinh tÕ cña Liªn X«, c¶ 2 quèc gia ®Òu tËp trung vµo ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng dï ch-a cã ®ñ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt khiÕn nÒn kinh tÕ r¬i vµo kiÖt quÖ, l·ng phÝ tµi nguyªn vµ c¸c nguån lùc kh¸c. Trong giai ®o¹n nµy, nÒn kinh tÕ nhµ n-íc chiÕm vÞ trÝ ®éc quyÒn trong ®êi sèng kinh tÕ quèc d©n, c¸c søc Ðp vÒ chÝnh trÞ khiÕn khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh kh«ng ®-îc thõa nhËn vµ do vËy hÇu nh- kh«ng ph¸t triÓn. Sau khi thùc hiÖn c¶i c¸ch vµ më cöa, khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh míi b¾t ®Çu cã c¬ héi tån t¹i. ChÝnh phñ còng dÇn nhËn thøc ®-îc vai trß cña khu vùc kinh tÕ nµy, vµ ®· kh¼ng ®Þnh khu vùc nµy lµ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu trong nÒn kinh tÕ, cïng ph¸t triÓn song song víi kinh tÕ nhµ n-íc vµ kinh tÕ tËp thÓ. Mét nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa víi sù tån t¹i cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ vµ nhiÒu h×nh thøc së h÷u ®· ®-îc thiÕt lËp vµ kh«ng ngõng ®-îc c¶i tiÕn. Giê ®©y, trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cña mçi quèc gia, DNV&N ®-îc xem lµ ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n. C¶ 2 quèc gia ®ang nç lùc hÕt søc ®Ó t¹o m«i tr-êng æn ®Þnh, b×nh ®¼ng vµ hç trî cho DNV&N ph¸t triÓn trong xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. VÒ c¸c ®Æc ®iÓm riªng cña doanh nghiÖp: DNV&N cña mçi quèc gia cã tiªu chuÈn x¸c ®Þnh kh¸c nhau song ®Òu cã nh÷ng ®Æc ®iÓm t-¬ng ®ång. Trong sè DNV&N, doanh nghiÖp t- nh©n chiÕm mét tû lÖ kh¸ lín mµ khu vùc nµy míi ®-îc chÝnh phñ thõa nhËn nªn ch-a cã kinh nghiÖm trong viÖc tham Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 78 gia vµo héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. C¬ cÊu DNV&N c¶ 2 n-íc t-¬ng tù nhau, gåm: doanh nghiÖp t- nh©n, doanh nghiÖp tËp thÓ (c¸c hîp t¸c x·), doanh nghiÖp nhµ n-íc ®-îc t¸i c¬ cÊu, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi, trong ®ã doanh nghiÖp t- nh©n lµ chñ yÕu, tiÕp ®ã lµ doanh nghiÖp nhµ n-íc ®-îc t¸i c¬ cÊu. Chñ doanh nghiÖp t- nh©n ë c¸c khu vùc n«ng th«n chñ yÕu lµ nh÷ng ng-êi n«ng d©n sau c¶i c¸ch më cöa nªn thiÕu kiÕn thøc chuyªn m«n, hä qu¶n lý doanh nghiÖp cña m×nh b»ng kh¶ n¨ng thiªn bÈm vµ sù nh¹y bÐn víi thÞ tr-êng vµ thêi cuéc. C«ng nh©n trong c¸c doanh nghiÖp t- nh©n chñ yÕu lµ nh÷ng ng-êi d©n ®Þa ph-¬ng, hä còng chñ yÕu lµ n«ng d©n. HÇu hÕt c¸c DNV&N cña c¶ 2 n-íc ®Òu cã lîi thÕ vÒ nh÷ng ngµnh sö dông nhiÒu nh©n c«ng. C¸c DNV&N ë 2 n-íc ®Òu trong t×nh tr¹ng thiÕu vèn vµ c«ng nghÖ. C«ng nghÖ cña c¸c DNV&N chñ yÕu lµ nh÷ng c«ng nghÖ cò tõ c¸c doanh nghiÖp lín nªn kh¸ l¹c hËu. Trong khi ®ã, viÖc huy ®éng vèn cña c¸c doanh nghiÖp nµy l¹i gÆp nhiÒu khã kh¨n nªn rÊt khã ®Ó trang bÞ c«ng nghÖ míi. Nguån vèn cña c¸c doanh nghiÖp chñ yÕu lµ tù tÝch luü vµ huy ®éng tõ gia ®×nh, hä hµng vµ ng-êi quen. ViÖc huy ®éng vèn tõ c¸c ng©n hµng nhµ n-íc vµ tõ thÞ tr-êng vèn gÆp nhiÒu khã kh¨n do c¸c quy ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn vay vèn qu¸ kh¾t khe ®èi víi DNV&N, nhÊt lµ doanh nghiÖp t- nh©n vµ viÖc ch-a h×nh thµnh thÞ tr-êng tµi chÝnh hoµn h¶o cho phÐp c¸c DNV&N tham gia. Trong xu thÕ ph¸t triÓn cña DNV&N ë c¶ Trung Quèc vµ ViÖt Nam, tèc ®é t¨ng tr-ëng cña khu vùc phi c«ng h÷u t¨ng nhanh h¬n h¬n so víi khu vùc c«ng h÷u vµ ®ãng gãp cña khu vùc nµy vµo nÒn kinh tÕ còng ngµy cµng lín h¬n. HiÖn nay c¶ 2 n-íc ®ang tiÕp tôc ®Èy m¹nh ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ phi c«ng h÷u b»ng c¸ch t¹o m«i tr-êng ph¸p lý b×nh ®¼ng h¬n vµ kh«ng ngõng c¶i c¸ch c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc ®Ó ho¹t ®éng hiÖu qu¶ h¬n, cã kh¶ n¨ng ®øng v÷ng trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 79 3. Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cho DNV&N ViÖt Nam tõ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn DNV&N cña Trung Quèc 3.1. Thèng nhÊt nhËn thøc, quan ®iÓm vÒ ph¸t triÓn DNV&N Tõ kinh nghiÖm ph¸t triÓn DNV&N cña Trung Quèc chóng ta cã thÓ thÊy r»ng d-íi sù l·nh ®¹o cña §CS Trung Quèc, c¸c DNV&N hoµn toµn cã thÓ tham gia mét c¸ch chñ ®éng vµo m«i tr-êng c¹nh tranh quèc tÕ, kh«ng chØ cã thÓ b¶o vÖ ®-îc thÞ tr-êng néi ®Þa mµ cßn cã thÓ chiÕm lÜnh thÞ tr-êng quèc tÕ. Tõ sù nh×n nhËn ®óng ®¾n vÒ vai trß cña DNV&N, ®Æc biÖt lµ cña khu vùc kinh tÕ t- nh©n, Trung Quèc ®· nhanh chãng tiÕn hµnh hµng lo¹t c¶i c¸ch, ban hµnh vµ thùc thi mét c¸ch nhanh chãng vµ kÞp thêi c¸c chÝnh s¸ch t¹o m«i tr-êng ph¸p lý b×nh ®¼ng cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn, ®ång thêi còng x©y dùng chiÕn l-îc hç trî ph¸t triÓn cho c¸c DNV&N. Nh- vËy, ®Ó x©y dùng ®-îc khung ph¸p lý hoµn chØnh cho DNV&N ph¸t triÓn, tr-íc hÕt cÇn thèng nhÊt vÒ mÆt t- t-ëng tõ Trung -¬ng ®Õn ®Þa ph-¬ng, tõ c¸c nhµ l·nh ®¹o cho ®Õn giíi kinh doanh vµ ng-êi d©n, ®ång thêi Nhµ n-íc ph¶i cã ®Þnh h-íng ph¸t triÓn râ rµng cã tÝnh chÊt chiÕn l-îc l©u dµi. C¸c v¨n b¶n luËt ban hµnh trong tõng thêi kú lµ sù cô thÓ ho¸ chiÕn l-îc trong tõng giai ®o¹n, ®-îc ban hµnh c¨n cø vµo t×nh h×nh thùc tiÔn song còng ph¶i cã tÝnh æn ®Þnh l©u dµi t-¬ng ®èi. HiÖn t¹i, mÆc dï chÝnh phñ ViÖt Nam ®· ý thøc ®-îc tÇm quan träng cña DNV&N trong nÒn kinh tÕ vµ ®· ban hµnh mét sè chÝnh s¸ch ®Ó hç trî song nhiÒu c¬ quan bé ngµnh vµ c¸c ®Þa ph-¬ng vÉn chËm triÓn khai, chËm thùc hiÖn, nhËn thøc vÒ c¸c quan ®iÓm vµ chÝnh s¸ch cña Nhµ n-íc ch-a triÖt ®Ó. ThËm chÝ ngay c¸c DNV&N còng ch-a ý thøc ®-îc vai trß quan träng cña m×nh trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n-íc vµ trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Trong khi ®ã, ë Trung Quèc, chÝnh quyÒn ®Þa ph-¬ng kh«ng chØ qu¸n triÖt chñ tr-¬ng cña Nhµ n-íc mµ cßn cã nh÷ng biÖn ph¸p riªng ®Ó thóc ®Èy DNV&N ë ®Þa ph-¬ng m×nh ph¸t triÓn. Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 80 3.2. Thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p hç trî mét c¸ch ®ång bé vµ triÓn khai mét c¸ch nhanh chãng kÞp thêi tõ trung -¬ng ®Õn ®Þa ph-¬ng Khi ho¹ch ®Þnh chiÕn l-îc ph¸t triÓn cho DNV&N vµ thùc thi c¸c biÖn ph¸p hç trî cho lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy, chÝnh phñ Trung Quèc ®· thùc thi mét c¸ch ®ång bé tõ c«ng nghÖ, vèn, c¸c dÞch vô x· héi... t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn DNV&N ë tÊt c¶ c¸c khÝa c¹nh, kh«ng cã tr-êng hîp gÆp vÊn ®Ò ë ®©u gi¶i quyÕt ®Õn ®ã khiÕn cho sù ph¸t triÓn cña DNV&N tr«i ch¶y, th«ng suèt. §iÒu nµy cµng kh¼ng ®Þnh vai trß cña c¸c chÝnh s¸ch cã tÇm nh×n chiÕn l-îc dµi h¹n. ViÖt Nam còng cÇn ph¶i thóc ®Èy c¸c bé ngµnh vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph-¬ng c¸c cÊp triÓn khai cïng lóc c¸c chÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn DNV&N cña chÝnh phñ. HiÖn t¹i, ChÝnh phñ ®· cã quyÕt ®Þnh thµnh lËp c¸c quü tÝn dông cho DNV&N tuy nhiªn c¸c ®Þa ph-¬ng triÓn khai kh«ng ®ång ®Òu khiÕn cho mét sè n¬i doanh nghiÖp tiÕp cËn ®-îc nguån vèn, cã n¬i l¹i kh«ng. 3.3. Më cöa thÞ tr-êng cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng tham gia, nhÊt lµ khu vùc t- nh©n Sau khi gia nhËp WTO, thÞ tr-êng Trung Quèc sÏ më cöa cho nhiÒu ®èi t¸c n-íc ngoµi trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt, tµi chÝnh, v.v...Tuy nhiªn cho ®Õn hiÖn t¹i, kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu ®-îc tham gia vµo c¸c lÜnh vùc quan träng nh- tµi chÝnh, thÞ tr-êng bÊt ®éng s¶n. §iÒu nµy h¹n chÕ Ýt nhiÒu ®Õn kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cña c¸c DNV&N vèn rÊt khã kh¨n ®Ó tiÕp cËn c¸c kho¶n vay ë c¸c ng©n hµng nhµ n-íc. NhiÒu chuyªn gia cho r»ng ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn vÒ nguån vèn cho c¸c DNV&N nãi riªng vµ tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp nãi chung, cÇn më cöa khu vùc tµi chÝnh cho c¸c doanh nghiÖp t- nh©n v×: Thø nhÊt, ®ã lµ vÊn ®Ò vÒ sù ®èi xö b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ; thø hai, Trung Quèc còng nh- ViÖt Nam cÇn nhiÒu ng©n hµng quy m« nhá ®Ó cung cÊp vèn cho c¸c DNV&N v× phÇn lín c¸c kho¶n vèn cho ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c DNV&N lµ tõ thÞ tr-êng vèn phi chÝnh thøc, tû lÖ vay vèn ng©n hµng chØ chiÕm 20%. Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 81 3.4. KhuyÕn khÝch c¸c DNV&N ®Çu t- vµo khoa häc c«ng nghÖ vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu C¸c DNV&N Trung Quèc còng nh- ViÖt Nam cã tr×nh ®é c«ng nghÖ - kü thuËt l¹c hËu h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c quèc gia ph¸t triÓn trªn thÕ giíi. Khi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, nÕu c¸c doanh nghiÖp kh«ng chñ ®éng ®æi míi c«ng nghÖ ®Ó gi¶m chi phÝ, t¨ng chÊt l-îng s¶n phÈm th× kh«ng thÓ c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng quèc tÕ. §ång thêi, so víi c¸c doanh nghiÖp lín, c¸c DNV&N do cã quy m« nhá nªn dÔ thay ®æi c«ng nghÖ, ¸p dông c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn trªn thÕ giíi. Nh÷ng lîi thÕ c¶i tiÕn c«ng nghÖ cña DNV&N lµ do sù qu¶n lý kh«n ngoan vµ n¨ng ®éng, cã thÓ ®-a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh vÒ ®æi míi trong mét kho¶ng thêi gian ng¾n dùa trªn nh÷ng thay ®æi cña thÞ tr-êng. T¹i Mü, tõ nh÷ng n¨m 1900 ®Õn nh÷ng n¨m 1970, h¬n 1/2 dù ¸n ph¸t triÓn khoa häc vµ kü thuËt ®-îc c¸c DNV&N tiÕn hµnh; trong nh÷ng n¨m 1980, kho¶ng 70% c¶i tiÕn kü thuËt ®-îc thùc hiÖn bëi DNV&N; trong thÕ kû 20, nhiÒu ®ét ph¸ c«ng nghÖ vµ kü thuËt quan träng trong c¸c lÜnh vùc hµng kh«ng, c«ng nghÖ Gen, m¸y tÝnh c¸ nh©n...®Òu do c¸c DNV&N Mü thùc hiÖn. Trong c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn nh- Trung Quèc vµ ViÖt Nam, c¶i tiÕn c«ng nghÖ trong c¸c DNV&N lµ nÒn t¶ng ®Ó n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ cña c¶ nÒn kinh tÕ. Bëi vËy ®æi míi vµ c¶i tiÕn c«ng nghÖ ®-îc xem lµ mét nhiÖm vô cã tÝnh chiÕn l-îc cña DNV&N. ChÝnh phñ Trung Quèc ®· cã nhiÒu chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp tiÕn hµnh nghiªn cøu ®æi míi c«ng nghÖ nh- thiÕt lËp c¸c trung t©m t- vÊn ®æi míi c«ng nghÖ, hç trî vèn cho c¸c dù ¸n c«ng nghÖ, -u ®·i c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc c«ng nghÖ cao....ViÖt Nam còng cÇn nhanh chãng cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c DNV&N c¶i tiÕn vµ ®æi míi c«ng nghÖ ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng. Bªn c¹nh viÖc khuyÕn khÝch c¸c DNV&N ®æi míi c«ng nghÖ vµ kü thuËt, ChÝnh phñ Trung Quèc ®ång thêi còng thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy. ViÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu khiÕn c¸c doanh nghiÖp Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 82 tiÕp cËn víi mét thÞ tr-êng réng lín h¬n, cã nhiÒu c¬ héi míi h¬n vµ ph¸t huy ®-îc lîi thÕ so s¸nh víi c¸c quèc gia kh¸c. Kh«ng nh÷ng thÕ ®Ó c¹nh tranh ®-îc trªn thÞ tr-êng quèc tÕ, c¸c DNV&N buéc ph¶i kh«ng ngõng ®æi míi mÉu m· ®Ó phï hîp víi sù thay ®æi nhu cÇu thÞ tr-êng vµ c¹nh tranh víi c¸c n-íc kh¸c, ®ång thêi ph¶i ¸p dông c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ vÒ chÊt l-îng, ®iÒu ®ã sÏ khiÕn c¸c doanh nghiÖp cã ®éng lùc ®Ó ®æi míi c«ng nghÖ, gi¶m thiÓu chi phÝ, t¨ng chÊt l-îng hµng hãa cña m×nh. Do vËy, mét khi s¶n phÈm cã thÓ chiÕm lÜnh ®-îc thÞ tr-êng quèc tÕ th× ¾t sÏ b¶o vÖ ®-îc thÞ tr-êng néi ®Þa tr-íc sù c¹nh tranh cña c«ng ty n-íc ngoµi. §©y chÝnh lµ c¸ch b¶o vÖ thÞ tr-êng néi ®Þa tèt nhÊt, hiÖu qu¶ nhÊt. Bªn c¹nh ®ã, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sÏ ®¶m b¶o nguån ngo¹i tÖ cho ho¹t ®éng nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ nh»m thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc. Thùc hiÖn chñ tr-¬ng cña Nhµ n-íc, c¸c doanh nghiÖp Trung Quèc ®· chiÕm lÜnh thÞ tr-êng thÕ giíi ë nhiÒu mÆt hµng. HiÖn t¹i, Trung Quèc lµ quèc gia xuÊt khÈu thø 3 trªn thÕ giíi vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu kh«ng ngõng t¨ng lªn qua c¸c n¨m. 3.5. §Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn gi¸o dôc Tæ chøc tuyªn truyÒn, phæ biÕn vµ gi¸o dôc trong bé m¸y §¶ng, chÝnh quyÒn nhµ n-íc c¸c cÊp, c¸c tæ chøc ®oµn thÓ, c¸c hiÖp héi, tæ chøc quÇn chóng vµ c¸c tÇng líp nh©n d©n, nhÊt lµ céng ®ång c¸c nhµ kinh doanh, häc sinh, sinh viªn vÒ: - Nh÷ng gi¸ trÞ vµ ®Þa vÞ x· héi, vai trß vµ vÞ trÝ, nh÷ng th¸ch thøc vµ rñi ro ®èi víi DNV&N trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ; hÖ thèng chuÈn mùc ®¹o ®øc vµ v¨n ho¸ kinh doanh. - Quan ®iÓm, ®Þnh h-íng cña §¶ng, Nhµ n-íc, ChÝnh phñ vÒ vai trß, vÞ trÝ, tÇm quan träng vµ tÝnh tÊt yÕu cña viÖc ph¸t triÓn lo¹i h×nh DNV&N trong xu thÕ héi nhËp; tÇm quan träng cña DNV&N ®èi víi t¨ng tr-ëng kinh tÕ, gi¶i quyÕt viÖc lµm, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ ®¶m b¶o sù æn ®Þnh x· héi. Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 83 - Nh÷ng quy ®Þnh c¬ b¶n cña ph¸p luËt kinh doanh vµ doanh nghiÖp nh- LuËt doanh nghiÖp, LuËt c¹nh tranh, LuËt chèng ®éc quyÒn…, c¸c chÕ ®é hç trî vµ -u ®·i cña nhµ n-íc ®èi víi c¸c DNV&N; ý nghÜa vµ tÇm quan träng cña viÖc thùc hiÖn ®Çy ®ñ néi dung c¸c quy ®Þnh trªn ®èi víi sù ph¸t triÓn cña DNV&N. II. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM PHÁT TRIỂN DNV&N VIỆT NAM 1. Bối cảnh Kinh tế - xã hội Việt Nam đang chuẩn bị bước sang kỳ kế hoạch 5 năm lần thứ 2 (2006- 2010) của thiên niên kỷ mới trong bối cảnh tình hình đất nước và quốc tế có nhiều chuyển biến, với những khó khăn và thuận lợi đan xen. Nước ta đã ký nhiều hiệp định hợp tác đa phương và song phương với các tổ chức quốc tế và các quốc gia trên thế giới và sẽ gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới WTO. Thực hiện các cam kết WTO và các hiệp định đa phương, song phương sẽ tạo ra các cơ hội mở rộng thị trường xuất khẩu, đồng thời đặt ra thách thức trong cạnh tranh quốc tế đối với sự phát triển của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là DNV&N. Ở trong nước, nền kinh tế cũng đạt được một số thành tựu khả quan. Cùng với tăng trưởng kinh tế, Việt Nam cũng duy trì được sự ổn định kinh tế vĩ mô, đảm bảo sự ổn định chính trị, xã hội, quốc phòng và an ninh, bước đầu phát huy được nhiều lợi thế của đất nước, của từng vùng và từng ngành; cải cách thể chế kinh tế, từng bước hoàn thiện các cơ chế chính sách quản lý và hệ thống điều hành; cải cách và nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống tài chính - tiền tệ; phát triển nguồn nhân lực, khoa học và công nghệ... Bên cạnh đó, nước ta vẫn còn phải đối mặt với nhiều khó khăn thách thức như một số cân đối vĩ mô trong nền kinh tế còn hạn hẹp, chưa đủ sức cơ cấu lại nền kinh tế, dễ bị mất cân đối bởi những tác động từ yếu tố khách quan bên ngoài; quy mô nền kinh tế còn nhỏ (năm 2005, tổng sản phẩm trong nước đạt khoảng 53 Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 84 tỷ USD và bình quân đầu người đạt khoảng 640 USD), rất thấp so với các nước phát triển trong khu vực. Về cơ bản nước ta chưa vượt ra khỏi nhóm các nước có mức thu nhập thấp, nguy cơ tụt hậu về kinh tế vẫn còn. Theo tiến trình mở cửa và hội nhập, Việt Nam phải tạo một môi trường kinh doanh bình đẳng cho doanh nghiệp trong và ngoài nước; Nhà nước cắt giảm những chính sách bảo hộ đối với sản xuất trong nước như giảm thuế và mở cửa cho hàng hoá nhập khẩu... và từ bỏ chính sách bao cấp. Trong khi các doanh nghiệp quốc tế có tiềm lực kinh tế mạnh, có công nghệ hiện đại, có nhiều kinh nghiệm trong cạnh tranh, thì các DNV&N Việt Nam vốn dĩ đã yếu kém, lại chưa nhận thức đúng mức độ tác động của quá trình này đối với mình và cho rằng doanh nghiệp của mình sản xuất với quy mô nhỏ, chỉ tiêu thụ trong nước và quá trình hội nhập không ảnh hưởng tới mình. Chính vì vậy, việc lựa chọn hướng đi nào cho phù hợp để vừa phát huy được những thuận lợi và hạn chế được những khó khăn để phát triển kinh tế-xã hội hướng tới mục tiêu đưa nước ta trở thành nước công nghiệp vào năm 2020 và trước mắt là giai đoạn 2006-2010 là một vấn đề rất được Đảng và Nhà nước quan tâm. 2. Một số kiến nghị nhằm phát triển DNV&N trong tiến trình hội nhập Chính phủ Trung Quốc đã thực hiện rất nhiều chính sách để hỗ trợ cho các DNV&N phát triển và nâng vị thế của mình trong nền kinh tế, đặc biệt là trong quá trình hội nhập. Những chính sách của Trung Quốc đã chứng tỏ được hiệu quả trong thực tiễn. Các DNV&N Trung Quốc không ngừng tăng cả về chất lượng và số lượng, giá trị đóng góp cho nền kinh tế Trung Quốc ngày càng cao. Nước ta có rất nhiều đặc điểm tương đồng với Trung Quốc về cả kinh tế và xã hội cũng như thời điểm tham gia hội nhập kinh tế quốc tế. DNV&N nước ta cũng có rất nhiều nét giống với DNV&N Trung Quốc. Từ những bài học kinh nghiệm của Trung Quốc trong việc thúc đẩy sự phát triển của loại hình doanh nghiệp này, chúng ta có thể đưa ra một số kiến nghị đối Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 85 với Chính phủ nhằm giúp các DNV&N Việt Nam hội nhập vào nền kinh tế quốc tế, đảm bảo thực hiện các mục tiêu chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Việc hoạch định chính sách hỗ trợ cho các DNV&N cần phải dựa trên những đặc trưng chung của loại hình DNV&N (những đặc điểm khác với các doanh nghiệp có quy mô lớn) đồng thời cân nhắc đến những đặc trưng nổi bật của DNV&N Việt Nam. Trong ngắn hạn, việc hoạch định chính sách cần tập trung vào việc tạo ra môi trường pháp lý ổn định và có lợi cho sự tồn tại và phát triển của DNV&N. Sau đó là tập trung vào thiết lập hệ thống dịch vụ hỗ trợ năng động, hoàn chỉnh và giành riêng cho DNV&N. Cuối cùng là tập trung vào phát triển khả năng quản lý quốc tế của DNV&N và đào tạo những nhà lãnh đạo tài năng, có chuyên môn cao để tăng khả năng thích ứng của DNV&N trước những thay đổi của thị trường và tăng khả năng cạnh tranh của DNV&N. Dưới đây là những kiến nghị để hoạch định chính sách chiến lược ở tầm vĩ mô cho DNV&N trong thời gian tới : 2.1. Hoàn thiện môi trường pháp lý, cải cách thủ tục hành chính và chính sách tài chính theo hướng tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, minh bạch, ổn định, thông thoáng cho DNV&N phát triển a) Về hoàn thiện khuôn khổ pháp lý: Việc tiếp tục hoàn thiện phát luật nói chung và hệ thống pháp luật kinh tế nói chung theo hướng mọi công dân, tổ chức được quyền làm những gì mà pháp luật không cấm và Nhà nước đảm bảo khung pháp lý cho các hoạt động đó là một đòi hỏi tất yếu. Trong giai đoạn tới, nền kinh tế nước ta bước vào giai đoạn hội nhập sâu vào nền kinh tế thế giới và khu vực, triển khai thực hiện các cam kết song phương và đa phương về kinh tế, tạo nên một môi trường kinh doanh bình đẳng, minh bạch, ổn định và thông thoáng trên cơ sở hệ thống pháp lý đầy đủ, ổn định sẽ tạo Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 86 điều kiện để các doanh nghiệp phát triển về cả số lượng và chất lượng, thu hút thêm được mọi nguồn vốn cho đầu tư phát triển. Về nguyên tắc, một môi trương kinh doanh ổn định nghĩa là ít có sự thay đổi về chính sách. Tuy nhiên, Việt Nam đang trong giai đoạn xây dựng nhà nước pháp quyền nên các chính sách đều chưa hoàn thiện, thêm vào đó là đang chuẩn bị tham gia các cam kết song phương, đa phương, nên việc sửa đổi, bổ sung các chính sách cho phù hợp với các cam kết đã ký là đòi hỏi mang tính khách quan. Nhưng theo phản ánh của các doanh nghiệp, hiện nay các chính sách của Việt Nam thay đổi quá nhanh đã ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động của tất cả các doanh nghiệp. Các văn bản luật vừa xây dựng vừa kiểm nghiệm thực tế nên không ổn định, thường xuyên phải thay đổi và nhiều văn bản chưa có tầm chiến lược. Chỉ tính riêng trong năm 2005, Quốc hội đã thông qua 29 Luật, bộ luật đồng thời cho ý kiến về 17 dự án luật; Uỷ ban thường vụ Quốc hội đã thông qua được 3 pháp lệnh và nhiều nghị quyết có quy phạm pháp luật, trong đó có nhiều đạo luật mà nội dung của nó liên quan trực tiếp đến các doanh nghiệp và hội nhập quốc tế như Luật đầu tư, Luật doanh nghiệp, Luật sở hữu trí tuệ, Luật cạnh tranh, Luật Thương mại, Luật hải quan, Luật khiếu nại...Liệu các doanh nghiệp có thể nghiên cứu và nắm vững hết tất cả các điều luật này hay không trong cùng một lúc và liệu những văn bản luật này có tiếp tục thay đổi? Thực tế là nhiều văn bản luật chưa kịp có hiệu lực thì thực tiễn đã thay đổi và văn bản luật trở thành không còn phù hợp. Hiện tượng luật pháp đi sau thực tiễn còn khá phổ biến. Vậy làm thế nào để giải quyết những vướng mắc trên? Trước hết Chính phủ và các Bộ ngành liên quan cần lập kế hoạch xây dựng mới và/hoặc sửa đổi, bổ sung các luật, các văn bản pháp quy, trong đó chi tiết về dự kiến loại văn bản ban hành hoặc sửa đổi, bổ sung; thời gian ban hành, thời gian văn bản có hiệu lực; hướng sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 87 mới; đối tượng điều chỉnh. Kế hoạch này được phổ biến công khai để các đối tượng chịu ảnh hưởng có thể tiên liệu được để có thời gian lập kế hoạch điều chỉnh hoạt động của doanh nghiệp cho phù hợp. Thứ hai, trong quá trình xây dựng pháp luật cần có sự tham gia rộng rãi của các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan, các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu, và đặc biệt là các hiệp hội doanh nghiệp, các doanh nghiệp, doanh nhân là đối tượng áp dụng của loại văn bản đó. Đồng thời, khi hoạch định chiến lược cũng như xây dựng hệ thống luật, các nhà làm luật phải có cái nhìn chiến lược dài hạn, cần tham khảo ý kiến của các nhà làm luật nước ngoài, nhất là các nước phát triển và đặc biệt là phải tham khảo các hệ thống quy tắc và luật pháp quốc tế. Việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật cần đảm bảo tính thống nhất nội tại, rõ ràng về thứ bậc, chính xác, minh bạch và dễ hiểu, dễ thực hiện, có tính khả thi cao. Luật phải có mức độ điều chỉnh chi tiết, hợp lý để sau khi được ban hành có thể đi ngay vào cuộc sống phát huy hiệu lực, không cần đợi nghị định, thông tư hướng dẫn của Chính phủ, các bộ, ngành liên quan; thực hiện nguyên tắc chỉ điều luật nào quy định rõ cần phải hướng dẫn chi tiết thì mới chờ cơ quan có thẩm quyền ban hành văn bản về vấn đề đó, khắc phục cơ bản và tiến tới chấm dứt tình trạng luật, pháp lệnh nào ban ra cũng phải chờ văn bản hướng dẫn. hứ ba, công khai các chính sách, quy định mới và tiến hành đánh giá các tác động của các chính sách đó tới các DNV&N. Trước mắt cần nhanh chóng triển khai Luật Doanh nghiệp để kịp thời tháo gỡ những khó khăn vướng mắc đang tồn tại. Việc Quốc hội ban hành Luật doanh nghiệp và Luật đầu tư thống nhất vào năm 2005 đã tạo môi trường thông thoáng hơn, bình đẳng hơn cho doanh nghiệp, dần xoá bỏ sự phân biệt giữa các thành phần kinh tế cũng như giữa các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Để thực thi tốt 2 bộ luật này, Chính Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 88 phủ cần: kịp thời rà soát các quy định của pháp luật hiện hành để sửa đổi, bổ sung, huỷ bỏ, ban hành mới các quy định pháp luật cho phù hợp với quy định của luật mới; sớm ban hành văn bản hướng dẫn thi hành luật bảo đảm phù hợp với các quy định mới; đồng thời cần hết sức quan tâm đến việc tuyên truyền, phổ biến luật kịp thời, sâu rộng trong các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp để nắm vững và thực hiện đúng các quy định của pháp luật; tăng cường trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, đơn vị trong việc tổ chức thi hành luật, tăng cường công tác giám sát, thanh tra, kiểm tra để kịp thời xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm pháp luật. Bên cạnh đó, cần xây dựng và hoàn thiện hệ thống giám sát hoạt động của các doanh nghiệp nhà nước, kiểm tra việc thực thi trách nhiệm của các cơ quan nhà nước, đảm bảo môi trường hoạt động lành mạnh và công bằng cho mọi doanh nghiệp. Sửa đổi những quy định về cơ chế quản lý và hoạt động của doanh nghiệp nhà nước còn chưa thực sự phù hợp với cơ chế thị trường như trách nhiệm về đầu tư và thành lập doanh nghiệp, quyền định đoạt và chịu trách nhiệm đối với hoạt động của doanh nghiệp….Tiếp tục sắp xếp, giảm bớt đáng kể số lượng đồng thời nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp nhà nước. b) Về đẩy mạnh cải cách hành chính: Mặc dù đã đạt được một số thành tựu bước đầu trong việc cải cách hành chính, nhưng nhìn chung công tác hành chính ở nước ta vẫn tồn tại nhiều bất cập, năng lực của bộ máy nhà nước vẫn là khâu yếu, chậm thay đổi nhất, thể hiện trên các mặt như: nhận thức của bộ máy nhà nước nói chung chuyển biến không đồng đều giữa Trung ương và địa phương, giữa các cơ quan cùng cấp có liên quan, và chậm hơn nhiều so với những thay đổi của hệ thống văn bản quy phạm pháp luật và thực tiễn phong phú, năng động trong mấy năm qua; thái độ và tâm lý làm việc, phương thức và công cụ quản lý của các cơ quan liên quan chưa có thay đổi Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 89 một cách rõ nét để phù hợp với cơ chế, chính sách mới; tính khoa học, chuyên môn, chuyên nghiệp theo cơ chế thị trường trong các công việc của cơ quan nhà nước còn thấp; những bộ phận và công cụ cần thiết đối với thực hiện Luật doanh nghiệp nói riêng, hỗ trợ và quản lý phát triển doanh nghiệp nói chung chưa được xây dựng, củng cố và tăng cường đúng như quy định. Có những công chức, kể cả thành viên Uỷ ban nhân dân các cấp chưa nắm được những thay đổi cơ bản trong nội dung Luật Doanh nghiệp, có những cán bộ đầu ngành ở tỉnh cũng không nắm được tác động của quá trình hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực sẽ ảnh hưởng tới doanh nghiệp trong nước như thế nào; trong một số cơ quan chức năng vẫn còn không ít công chức vừa kém năng lực vừa kém đạo đức đã gây nhiều cản trở đến hoạt động của doanh nghiệp. Những tồn tại trên đã và đang gây khó khăn và tăng chi phí kinh doanh của doanh nghiệp, đòi hỏi phải được nhìn nhận một cách khách quan để khắc phục nhằm đẩy nhanh hơn, mạnh hơn công tác cải cách hành chính trong thời gian tới theo hướng thân thiện hơn với doanh nghiệp. Các quy định mang tính hành chính, mệnh lệnh điều chỉnh các quan hệ dân sự, kinh tế, thương mại cần phải được dần dần thay thế bằng các quy định bình đẳng, ngang quyền, phù hợp với dân luật truyền thống và tập quán, góp phần làm giảm thiểu sự can thiệp của các cơ quan nhà nước bằng các biện pháp hành chính vào các quan hệ kinh tế, thương mại nói chung và các hoạt động của các doanh nghiệp nói riêng, giảm cơ chế xin cho; nguyên tắc trong hoạt động kinh doanh công dân được làm tất cả những gì mà pháp luật không cấm từng bước cần được xác lập. Đẩy mạnh việc nghiên cứu và áp dụng các biện pháp giảm chi phí khởi sự doanh nghiệp đến mức cạnh tranh nhất so với các nước trong khu vực như tổ chức và thường xuyên duy trì đối thoại trực tuyến với doanh nghiệp, qua đó doanh nghiệp có thể nhận được những tham vấn về kinh doanh, nộp hồ sơ, Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 90 thực hiện thủ tục hoàn thuế và khai thác thông tin sơ cấp một cách nhanh và rẻ nhất; giảm nhẹ thủ tục đăng ký kinh doanh thông qua việc thiết lập hệ thống nối mạng đăng ký kinh doanh toàn quốc. Việc triển khai đăng ký kinh doanh cũng như việc quản lý hoạt động của doanh nghiệp bằng hệ thống điện tử, giúp giảm đi những chi phí không cần thiết, đồng thời doanh nghiệp có thể biết được quy trình đăng ký của mình đến đâu. Đây cũng là cơ sở để xây dựng cơ sở dữ liệu của các doanh nghiệp khiến cho việc quản lý, theo dõi hoạt động của doanh nghiệp dễ dàng hơn và công khai hoá thông tin cho các nhà đầu tư. c) Chính sách về tài chính: Điều chỉnh hệ thống thuế phù hợp nhằm khuyến khích khởi sự doanh nghiệp, khuyến khích phát triển kinh doanh nhỏ và tạo việc làm. Đồng thời thực hiện đổi mới chế độ kế toán, thống kê theo hướng đơn giản hoá, khuyến khích doanh nghiệp tự kê khai và nộp thuế. Sửa đổi, bổ sung quy định về Thuế Thu nhập Doanh nghiệp theo hướng mở rộng đối tượng chịu thuế thu nhập doanh nghiệp, đơn giản hoá phương pháp và căn cứ tính thuế; giảm các trường hợp ưu đãi; tiến tới chế độ thuế phù hợp hơn. Khuyến khích các hộ kinh doanh thực hiện đăng ký kinh doanh theo Luật Doanh nghiệp. Sửa đổi quy định về Thuế Giá trị gia tăng, Thuế Xuất nhập khẩu theo hướng xác định các tiêu chí minh bạch, rõ ràng, phù hợp với các hiệp định song phương và đa phương mà Việt Nam đã tham gia và các quy tắc của hội nhập. 2.2. Tiếp tục đẩy mạnh việc hoàn thiện đầy đủ các thị trường theo yêu cầu của nền kinh tế thị trường Phải xây dựng và hoàn thiện thị trường bất động sản, thị trường lao động, thị trường vốn, thị trường ngoại hối, đặc biệt là thị trường chứng khoán, để khai thông luồng vốn đầu tư, tăng khả năng huy động vốn vào hoạt động kinh doanh. Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 91 Tiếp cận thị trường đang là những khó khăn chung của doanh nghiệp, đặc biệt là DNV&N. Để thực hiện công việc này cần có nỗ lực từ nhiều phía: từ phía doanh nghiệp cần nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm hàng hoá, thêm vào đó có những nỗ lực của các tổ chức xúc tiến thương mại, hoặc các cơ quan chính phủ. Mấy năm trở lại đây, Nhà nước đã tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp chủ động phát triển các thị trường ngoài nước, giảm bớt các hàng rào thuế quan và phi thuế quan, xoá bỏ mạnh các đầu mối cản trở hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên, trong xu thế hội nhập, nhiều DNV&N chưa sẵn sàng mở rộng thị trường, thiếu khả năng tiếp cận nguồn thông tin về các đối tác và bạn hàng ở nước ngoài, thiếu hiểu biết về luật thương mại quốc tế, chưa chú trọng đổi mới quy trình công nghệ, áp dụng các hệ thống quản lý chất lượng theo các tiêu chuẩn quốc tế. Tiếp tục đẩy mạnh việc xây dựng thị trường chứng khoán, cho phép xoá bỏ hệ thống hạn ngạch về niêm yết và người bảo lãnh phát hành sẽ quyết định thời điểm và việc định giá các chứng khoán mới để tạo điều kiện cho các DNV&N tiếp cận nguồn vốn trên thị trường. 2.3. Đồng bộ hệ thống chính sách hỗ trợ giúp phát triển DNV&N a) Chính sách về vốn: Thiếu vốn vẫn là những khó khăn chủ yếu của các doanh nghiệp, thực tế số DNV&N được tiếp cận với vốn vay ngân hàng rất hạn chế, chủ yếu tập trung ở các loại hình doanh nghiệp nhà nước. Tình hình này dẫn đến việc phần lớn các DNV&N phải huy động vốn của các tổ chức tài chính với lãi suất cao hơn so với lãi suất chính thức của ngân hàng. Vì vậy để tạo điều kiện cho các DNV&N tiếp cận thuận lợi hơn với vốn tín dụng ngân hàng, cần phải có chính sách hạ lãi suất tín dụng, đơn giản hoá các thủ tục cho vay, tạo khung pháp lý cần thiết cho hoạt động tín dụng ngân hàng. Trong năm 2004, thủ tướng chính phủ đã ra Quyết định số 115/2004/QĐ-TTG về việc sửa đổi, bổ sung quy chế thành lập, tổ chức và hoạt động của quỹ bảo Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 92 lãnh tín dụng cho DNV&N ban hành kèm theo Quyết định số 193/2001/QĐ- TTG ngày 20 tháng 12 năm 2001 của Thủ tướng Chính phủ. Tháng 2 năm 2006, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Thông tư hướng dẫ một số nội dung về góp vốn thành lập Quỹ bảo lãnh tín dụng cho các DNV&N. Tuy nhiên, do văn bản mới ban hành nên số lượng và lượng vốn các quỹ bảo lãnh tín dụng cũng như các khoản vay của DNV&N được bảo lãnh chưa nhiều. Cho đến thời điểm đầu năm 2006 mới chỉ có một số rất ít tỉnh thành có quyết định thành lập Quỹ bảo lãnh tín dụng cho DNV&N song việc đi vào hoạt động còn gặp nhiều khó khăn do chưa huy động đủ vốn cần thiết. Hầu hết các địa phương khác không mặn mà lắm với việc hình thành quỹ. Nhà nước cần đẩy mạnh hơn nữa việc thiết lập các quỹ này và nhanh chóng đưa vào hoạt động, đồng thời lập thêm các quỹ tái bảo lãnh tín dụng để phân tán rủi ro, khiến các tổ chức bảo lãnh yên tâm trong hoạt động của mình. Bên cạnh đó cũng cần khuyến khích các doanh nghiệp cùng góp vốn hình thành quỹ giúp đỡ lẫn nhau. Mô hình Quỹ bảo lãnh tín dụng cho DNV&N và các Quỹ hỗ trợ tín dụng nông thôn RCCs đã được Trung Quốc thực hiện và hoạt động rất thành công, giải quyết được phần nào những khó khăn về vốn cho các DNV&N Trung Quốc trong quá trình hội nhập. Ngoài ra cần trích ngân sách để thành lập và mở rộng các loại hình tín dụng đa dạng như Ngân hàng phát triển DNV&N, Quỹ hỗ trợ phát triển, Quỹ hỗ trợ DNV&N... Đồng thời để các DNV&N có thể tiếp cận được vốn từ các ngân hàng thương mại nhà nước, Nhà nước cần hỗ trợ đào tạo cho doanh nghiệp có khả năng lập được những kế hoạch kinh doanh có tính khả thi để thuyết phục ngân hàng cho vay vốn. Về phía ngân hàng, Nhà nước cần nghiên cứu áp dụng chính sách ưu đãi, đảm bảo lợi nhuận mà các ngân hàng thương mại thu được từ các khoản vay của các khách hàng là DNV&N. Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 93 b) Chính sách về mặt bằng kinh doanh: Hiện nay hầu hết các DNV&N đều thiếu mặt bằng kinh doanh để thành lập cơ sở mới hoặc mở rộng sản xuất. Trong khi nhiều DNV&N được giao đất và sử dụng không có hiệu quả, đất đai bỏ hoang hoặc sử dụng không đúng mục đích thì các DNV&N (trong đó chủ yếu là các DNV&N thuộc khu vực tư nhân) lại gặp rất nhiều khó khăn trong việc tìm kiếm mặt bằng kinh doanh với chi phí rất lớn. Ngay cả khi doanh nghiệp có mặt bằng sản xuất thì việc lo đủ các thủ tục cần thiết để được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất để có thể thế chấp, cầm cố cũng đòi hỏi phải tốn nhiều công sức và tiền bạc. Điều này đã phần nào hạn chế nguồn vốn đầu tư vốn đã hạn hẹp của doanh nghiệp. Vì vậy cần thực hiện các chính sách phù hợp để cải thiện tình trạng thiếu mặt bằng sản xuất, đồng thời bảo vệ môi trường. Nhằm giải quyết vấn đề về mặt bằng cho SXKD cho các doanh nghiệp nói chung và các DNV&N nói riêng, Luật Đất đai năm 2003 và các Nghị định hướng dẫn của Chính phủ số 180/2004/NĐ-CP, 181/2004/NĐ-CP, 188/2004/NĐ-CP...đã quy định một số vấn đề cụ thể. Nhưng đến nay, việc thực hiện các quy định của Luật Đất đai 2003 và các Nghị định hướng dẫn đều đang được triển khai và cũng còn gặp nhiều khó khăn. Để tạo điều kiện cho doanh nghiệp trong việc tiếp cận đất và có thể sử dụng đất làm tài sản thế chấp, cầm cố vay vốn từ các tổ chức tín dụng, trong thời gian tới tập trung giải quyết một số vấn đề sau: Thứ nhất, đổi mới các thủ tục giao đất, cho thuê đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, các thủ tục giao dịch có liên quan đến sử dụng đất theo hướng cải cách thủ tục hành chính; Thiết lập một hệ thống cơ quan đăng ký đất đai thống nhất trên toàn quốc với chức năng đăng ký và đăng ký lại các giao dịch về đất, hoặc có khi có sự thay đổi trong hồ sơ địa chính do các quyết định hành chính gây ra. Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 94 Thứ hai, hình thành một hệ thống quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đảm bảo tính ổn định, chắc chắn, công khai, minh bạch đáp ứng yêu cầu của người sử dụng đất, đồng thời giúp Nhà nước quản lý được đất đai thông qua việc xác định mục đích sử dụng đất; Xây dựng được hệ thống tổ chức phát triển quỹ đất, giải quyết những vướng mắc trong giải phóng mặt bằng, đền bù, tái định cư và thu hồi đất đối với những khu vực sử dụng đất sai mục đích, không có hiệu quả, lãng phí tài nguyên đất. Thực chất là đẩy mạnh việc triển khai thực hiện Luật Đất đai và các Nghị định hướng dẫn Luật này. c) Chính sách công nghệ và hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực: trình độ công nghệ hiện nay của các doanh nghiệp được đánh giá là lạc hậu hơn so với các nước trên thế giới từ 3 - 4 thế hệ. Do công nghệ lạc hậu, những hậu quả kéo theo là chất lượng sản phẩm thấp, khả năng cạnh tranh kém, thêm vào đó là những quy trình công nghệ lạc hậu thường xuyên gây ô nhiễm môi trường ở mức độ cao. Để tăng cường khả năng đổi mới công nghệ cần có các giải pháp đổi mới phương thức thay đổi công nghệ, tạo áp lực cần thiết để doanh nghiệp thay đổi công nghệ (ví dụ như quy định thời gian đình chỉ đối với các doanh nghiệp sử dụng công nghệ quá lạc hậu...) và tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp đổi mới công nghệ (về vốn, thông tin...) nâng cao chất lượng các dự án đầu tư đổi mới công nghệ. Bên cạnh đó, cần khuyến khích việc hợp tác và chia sẻ công nghệ giữa các doanh nghiệp có quy mô khác nhau, phát triển có hiệu quả các chương trình nghiên cứu có khả năng ứng dụng thương mại, khuyến khích phát triển mô hình liên kết giữa các viện nghiên cứu, trường đại học, trường kỹ thuật với doanh nghiệp. Chính sách khuyến khích đầu tư đổi mới công nghệ, định hướng phát triển công nghệ là một nội dung hết sức quan trọng, song muốn đổi mới công nghệ ngoài việc tăng cường đầu tư phải đặc biệt chú trọng bồi dưỡng đào tạo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Mặt khác, các chính sách về lao động, Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 95 đào tạo và việc làm cũng cần có những định hướng rõ rệt, nhằm khuyến khích người lao động có kỹ năng nâng cao trình độ tay nghề, kỹ năng, nghiệp vụ và cải thiện các điều kiện lao động, yên tâm làm việc ở mọi lĩnh vực, hạn chế sự chênh lệch về kỹ năng và trình độ giữa các khu vực doanh nghiệp. Ở Trung Quốc, chính phủ đã hỗ trợ về vốn cho các dự án công nghệ và thành lập các trung tâm nghiên cứu đổi mới công nghệ và hỗ trợ DNV&N đổi mới công nghệ. Việt Nam hiện tại vẫn chưa có các trung tâm hỗ trợ DNV&N đổi mới công nghệ, chính phủ cần xúc tiến để thành lập những vườn ươm công nghệ, khuyến khích các trường đại học và các trung tâm nghiên cứu liên kết với doanh nghiệp để nghiên cứu các dự án công nghệ, điều này khiến các công trình nghiên cứu có giá trị thực tiễn hơn. d) Phát triển các tổ chức xã hội nghề nghiệp: Tổ chức xã hội nghề nghiệp như các hiệp hội, các câu lạc bộ, các tổ chức phi chính phủ khác là một hình thức gia tăng sức mạnh của các doanh nghiệp. Các tổ chức này vừa là nơi các doanh nghiệp gặp gỡ trao đổi kinh nghiệm vừa là những tổ chức nói lên tiếng nói bảo vệ quyền lợi và đệ trình những yêu cầu của các doanh nghiệp trong các diễn đàn kinh tế. Tuy nhiên để đảm bảo hoạt động của các tổ chức có hiệu quả cần thống nhất nhận thức và hành động, vì lợi ích của cả hệ thống, hợp sức trong việc đấu thầu, đấu giá cung ứng hàng hoá, chống hành vi gian lận, độc quyền, tranh chấp thị trường xâm phạm lợi ích của các doanh nghiệp. Ngoài ra, hiệp hội có thể cùng nhau thực hiện liên kết, trợ giúp vốn, làm các dịch vụ môi giới, tư vấn, giúp nhau kỹ năng quản lý, áp dụng công nghệ mới, đào tạo nâng cao tay nghề cho người lao động. Để tạo thuận lợi cho các hiệp hội hoạt động, Nhà nước cần quy định một hành lang pháp lý rõ ràng cho sự thành lập và hoạt động của hiệp hội bằng cách quy định rõ ràng chức năng, nhiệm vụ của hiệp hội và mối quan hệ của hiệp hội với các cơ quan nhà nước. Trước đây, Việt Nam chỉ có Trung tâm hỗ trợ phát triển DNV&N của VCCI Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 96 là tổ chức chính thức mang tính quốc gia hỗ trợ DNV&N. Năm 2006 vừa qua, Trung tâm hỗ trợ Phát triển DNV&N 1 đã được thành lập trực thuộc Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng, và Điều lệ tổ chức và hoạt động của Trung tâm cũng được ban hành kèm theo Quyết định số 695/QĐ-TĐC ngày 13/7/2006 của Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng. Trung tâm này có năng hỗ trợ phát triển nhằm tăng cường hiệu quả sản xuất, kinh doanh, nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ cho các DNV&N. Như vậy trung tâm này là một tổ chức chính thức của chính phủ, hỗ trợ các DNV&N trên nhiều phương diện. Trước mắt, cần đẩy mạnh việc xây dựng cơ cấu tổ chức để nhanh chóng đưa trung tâm vào hoạt động đúng như chức năng và nhiệm vụ của nó. Cơ quan quản lý, cụ thể là Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường chất lượng cần thường xuyên rà soát, kiểm tra tính hiệu quả của Trung tâm. e) Cùng với việc phát triển các tổ chức xã hội nghề nghiệp, các tổ chức tư vấn cũng đóng góp vai trò quan trọng trong sự phát triển của doanh nghiệp. Hoạt động tư vấn là loại hình dịch vụ cao cấp chủ yếu do các doanh nghiệp yêu cầu, nhằm khai thác chất xám của các chuyên gia trong một số lĩnh vực để giúp đỡ doanh nghiệp giải quyết các vướng mắc trong kinh doanh. Nhà nước có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy mở mang ngành dịch vụ tư vấn với việc hình thành khung pháp lý cho các hoạt động dịch vụ tư vấn, nghiên cứu các định chế về hoạt động uỷ quyền, tạo điều kiện cho các công ty tư vấn nâng cao kiến thức nghề nghiệp, tạo điều kiện giao lưu nghề nghiệp trao đổi kinh nghiệm và phát triển mối quan hệ giữa các nhà tư vấn, giúp nhau nâng cao chất lượng tư vấn và đảm bảo khuyến khích hoạt động lành mạnh trong tổ chức tư vấn. Đồng thời để các hoạt động tư vấn có chất lượng, nhà nước cần thẩm tra trình độ của các trung tâm tư vấn thông qua các quy định điều kiện thành lập. Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 97 f) Góp phần tạo dựng tinh thần kinh doanh trong xã hội: Tinh thần kinh doanh là một phần tinh hoa của giá trị văn hoá dân tộc. Chuyển giao từ một nền kinh tế nông nghiệp sang cơ chế thị trường, lấy cạnh tranh làm đòn bẩy phát triển cơ bản, với những quan điểm mới về giá trị, tinh thần kinh doanh được thể hiện dưới những bản lĩnh ứng xử năng động, linh hoạt, năng lực kinh doanh sáng tạo, quan tâm đến lợi ích tương hỗ trong cộng đồng, có tinh thần trách nhiệm đối với xã hội về giá trị sản phẩm hàng hoá mà mình sản xuất và cung ứng, có ý thức về quan hệ nhân văn với người lao động trong doanh nghiệp. Để tạo được tinh thần kinh doanh trong doanh nghiệp cũng cần có thời gian và năng lực tiếp thu tri thức nghề nghiệp của các doanh gia, cùng với sự nhìn nhận đúng đắn của công chúng về vai trò của tầng lớp thương gia trong xã hội. Nhằm khơi gợi tinh thần kinh doanh, phát triển nền văn hóa doanh nghiệp, cần thiết phải triển khai các hoạt động tuyên truyền, giáo dục, phổ biến tinh thần doanh nghiệp, ý chí kinh doanh và làm giàu tới mọi đối tượng, đặc biệt là thí điểm thực hiện việc đưa các bài học về kinh doanh vào chương trình học ở trường phổ thông, đại học, dạy nghề; đẩy mạnh triển khai trợ giúp đào tạo khởi sự doanh nghiệp. g) Hỗ trợ các doanh nghiệp trong hoạt động xuất khẩu: Các cơ quan thương mại Việt Nam tại nước ngoài có thể giúp doanh nghiệp trong việc tìm hiểu thị trường, đối tác, tổ chức các hoạt động như triển lãm, hội chợ nhằm quảng bá cho các sản phẩm của Việt Nam trên thị trường quốc tế. Chính phủ cần đẩy nhanh sự thiết lập và nâng cao hệ thống đảm bảo chất lượng của các ngành xuất khẩu, đặc biệt là tiêu chuẩn chất lượng quốc tế; tích cực kiểm tra chất lượng và giám sát hàng xuất khẩu, dần dần nâng cao danh tiếng chất lượng của sản phẩm Việt Nam và chấm dứt sự cạnh tranh về giá. Đồng thời Nhà nước cần có chính sách ưu đãi để các ngân hàng và tổ chức tín dụng cấp tín Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 98 dụng xuất khẩu cho các DNV&N và có các biện pháp thưởng xuất khẩu để khuyến khích doanh nghiệp, ngoài ra cũng nên hỗ trợ và khuyến khích để doanh nghiệp xây dựng các chi nhánh kinh doanh, doanh nghiệp thu mua, thiết lập mạng lưới mua bán ở nước ngoài để chiếm lĩnh thị trường quốc tế. Bên cạnh đó, các bộ ngành liên quan thúc đẩy hơn nữa việc xây dựng các cổng thương mại điện tử để các doanh nghiệp có thể quảng cáo, mời hàng, ký kết hợp đồng với các đối tác nước ngoài một cách nhanh chóng cũng như nắm bắt nhanh nhu cầu thị trường. 2.4. Cần tuyên truyền để các DNV&N Việt Nam có cái nhìn toàn diện về hội nhập kinh tế quốc tế Theo thông tin từ Website Bộ tài chính năm 2006, có đến 10% doanh nghiệp chưa biết gì về hội nhập, số còn lại dù có nhưng vẫn còn rất nhiều hạn chế. Không những thế, các doanh nghiệp nhận thức về nội dung, bước đi, lộ trình hội nhập của các cấp còn giản đơn. Trong khi hầu hết các doanh nghiệp lớn, các tổng công ty lớn đã có sự nghiên cứu, chuẩn bị những bước đi thích hợp với tiến trình hội nhập nói chung và lộ trình cắt giảm thuế nói riêng thì các DNV&N Việt Nam lại nhận thức về hội nhập còn khá hạn chế, chưa chủ động nghiên cứu, tìm hiểu về cam kết hội nhập, chưa khai thác được tiếng nói của hiệp hội, đặc biệt là khâu xây dựng chiến lược đầu tư còn yếu. Trước thực tế như vậy, dù chính phủ có các chính sách hỗ trợ nhưng doanh nghiệp không chủ động thì cũng sẽ rất khó để tồn tại. Do vậy, chính phủ phải thiết lập một hệ thống thông tin tuyên truyền không những các thông tin chính sách, pháp luật mà còn cả thông tin về tiến trình hội nhập. Đồng thời các cấp bộ ngành cũng nên thường xuyên tổ chức những cuộc hội thảo với sự tham gia trực tiếp của các chuyên gia, các nhà phân tích, các nhà lãnh đạo và đặc biệt là các nhà quản lý doanh nghiệp. Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 99 KẾT LUẬN Công cuộc phát triển kinh tế và xây dựng một đất nước Việt Nam giàu mạnh, công bằng, văn minh và tiến bộ trong xu thế hội nhập đòi hỏi sự tham gia của mọi cá nhân, mọi tổ chức, mọi thành phần kinh tế trong xã hội. Trong nhiều năm qua, đóng góp vào sự ổn định và phát triển kinh tế - xã hội của nước ta không thể không nói đến vai trò của các DNV&N. Tuy nhiên, một thực trạng phải được thừa nhận là, tiềm năng dồi dào của khu vực kinh tế này còn chưa được tận dụng và khai thác triệt để. Trước hết, do các chủ trương, chính sánh của Nhà nước đối với các DNV&N chưa được triển khai đồng bộ, sâu rộng và đều khắp cho mọi địa phương, mọi lĩnh vực hoạt động của doanh nghiệp. Hơn nữa, trong nhận thức của nhiều cấp Bộ, Ngành, của từng thành viên trong xã hội chưa dành vị trí xứng đáng cho loại hình doanh nghiệp này, sự đánh giá và sự tôn vinh dành cho các DNV&N chưa xứng đáng với sự đóng góp của nó đối với xã hội. Với những kinh nghiệm từ sự phát triển của các DNV&N ở các quốc gia khác, đặc biệt là từ Trung Quốc, hy vọng đất nước ta sẽ tìm ra con đường hội nhập riêng cho các DNV&N để loại hình doanh nghiệp này khẳng định được vai trò và vị trí đích thực của mình trong sự phát triển kinh tế - xã hội, nhất là trong sự nghiệp CNH - HĐH đất nước. Hy vọng rằng, trong thời gian tới những chính sách của Chính phủ và các Bộ ngành về khuyến khích phát triển DNV&N sẽ đi vào cuộc sống của mỗi doanh nghiệp, thực sự làm điểm tựa và bệ phóng cho những chủ doanh nghiệp đang mong muốn, với sức lao động và sáng tạo của mình, đóng góp ngày càng nhiều cho công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Trách nhiệm này đặt ra không chỉ đối với Đảng và Nhà nước mà còn đòi hỏi sự quan Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 100 tâm, hỗ trợ thông qua các biện pháp cụ thể từ các cấp Bộ, Ngành, các tổ chức xã hội có liên quan. Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 101 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO TIẾNG VIỆT 1. Đại học Quốc gia Hà Nội, Trường đại học Khoa học xã hội và nhân văn, Khoa quốc tế học, và Viện Konrad Adenauner(2005), Vai trò của doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nền kinh tế: Kinh nghiệm trong nước và quốc tế, Nhà xuất bản Thế giới. 2. GS. TS Nguyễn Đình Hương chủ biên(2002), Giải pháp phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia. 3. TS. Phạm Thuý Hồng(2004), Chiến lược cạnh tranh cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam hiện nay, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia. 4. Viện KHXH Việt Nam, Viện nghiên cứu Trung Quốc(2004), Điều chỉnh một số chính sách Kinh tế ở Trung Quốc giai đoạn 1992 - 2010, Nhà xuất bản Khoa học xã hội. 5. Viện Nghiên cứu và Quản lý Kinh tế Trung ương(2003), Chính sách phát triển kinh tế: Kinh nghiệm và Bài học của Trung Quốc, Nhà xuất bản Giao thông vận tải. TIẾNG ANH 6. Appendix W, May Forum 2002, The Legal Mechanisms for Small and Medium Sized Enterprise Financing in China 7. Yanzhong Wang24(2004), Financing Difficulties and Structural Characteristics of SMEs in China 8. Yu Jianguo(2002), Appendix T, May Forum 2002, WTO and Development Strategies of Chinese SMEs 24 Yanzhong Wang, senior fellow, Bureau of Scientific Research, China Academy of Social Sciences Khoá luận tốt nghiệp – Trường ĐH Ngoại thương Hồ Lê Na Lớp Anh 12 - K41D - KTNT 102 CÁC TRANG WEB - Website - Website - Website Bộ Công nghiệp - Website Bộ Kế hoạch và Đầu tư - Website Bộ Tài chính - Website Bộ Thương mại: - Website Tổng cục Thống kê Việt Nam - Website Trung tâm thông tin và dự báo Kinh tế - xã hội Quốc gia - Website Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương - Website - Website - Website - Website Tổng cục Thống kê Trung Quốc - Các nguồn luật, trang Web và tạp chí liên quan khác