Đề tài Toàn cầu hoá: Cơ hội và thách thức đối với lao động Việt Nam khi thâm nhập thị trường lao động Quốc tế

kh«ng nh÷ng cã ý nghÜa sèng cßn ®èi víi chÊt l­îng s¶n phÈm vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ mµ cßn cã vai trß quan träng ®¶m b¶o an toµn, vÖ sinh lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp, b¶o vÖ søc khoÎ ng­êi lao ®éng vµ m«i tr­êng d©n c­. V. Thùc tr¹ng toµn cÇu ho¸ kinh tÕ t¸c ®éng ®Õn vÊn ®Ò x· héi cña lao ®éng V.1. Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ t¸c ®éng ®Õn ph©n ho¸ thu nhËp Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ kh«ng nh÷ng t¹o ra viÖc lµm, n©ng cao thu nhËp cho nhiÒu ng­êi lao ®éng mµ cßn t¸c ®éng ®Õn ph©n ho¸ tiÒn l­¬ng, thu nhËp theo khu vùc viÖc lµm vµ ngµnh nghÒ. C¸c t¸c ®éng trùc tiÕp so s¸nh ®­îc cã thÓ thÊy ë b¶ng sau. B¶ng 13: TiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng / th¸ng theo lo¹i h×nh doanh nghiÖp vµ lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh. §¬n vÞ tÝnh: Ngh×n ®ång/th¸ng Ngµnh, lÜnh vùc Doanh nghiÖp Nhµ n­íc Doanh nghiÖp FDI Doanh nghiÖp Ngoµi quèc doanh V¨n phßng ®¹i diÖn kinh tÕ n­íc ngoµi N«ng, l©m ng­ 762 1548 841,4 - Thuû s¶n 634 800 623,6 3.800 C«ng nghiÖp chÕ biÕn 832,4 1,132,5 667,8 - S¶n xuÊt ®iÖn, khÝ 903,55 2,135,6 919,6 - X©y dùng 865,16 1,684,5 854,1 2.093,6 Th­¬ng nghiÖp, söa ch÷a xe 750,5 1.628,3 1.029,5 3.077,5 Kh¸ch s¹n, nhµ hµng 716,1 1.448,3 659,4 - VËt t­, kho 1.031,9 1.959,2 1.007,5 1.900 Tµi chÝnh, tÝn dông 1.079,5 2.500 1.500 - Khoa häc, c«ng nghÖ 1.068 - 1.224,5 2.830 Kinh doanh tµi s¶n , t­ vÊn 955 2.343 787,5 1.606 Nguån: §iÒu tra ThÞ tr­¬ng lao ®éng th¸ng 12/2002 – ViÖn Khoa häc lao ®éng vµ c¸c vÊn ®Ò x· héi. TiÒn l­¬ng b×nh qu©n cña ng­êi lao ®éng cao h¬n c¶ lµ ë trong c¸c V¨n phßng ®¹i diÖn kinh tÕ n­íc ngoµi vµ trong khu vùc doanh nghiÖp vèn FDI. Trong mét sè ngµnh: th­¬ng nghiÖp, söa ch÷a xe cã ®éng c¬, thuû s¶n... møc chªnh lÖch tiÒn l­¬ng b×nh qu©n/th¸ng cña ng­êi lao ®éng khu vùc cã yÕu tè n­íc ngoµi cao h¬n c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh tõ 2,3-5 lÇn. TrÒn thùc tÕ, møc tiÒn l­¬ng cao nhÊt cña c¸c doanh nghiÖp FDI tõ 300-600USD/th¸ng. Tuy nhiªn, cã mét bé phËn doanh nghiÖp tr¶ møc l­¬ng cao nhÊt /th¸ng víi trªn 1000USD nh­: C«ng ty vµng Bång Miªu tr¶ møc l­¬ng cao nhÊt lµ 2000USD, C«ng ty thÐp BHP 1650 USD, C«ng ty TNHH Price Waterhouse 2700 USD, C«ng ty TNHH IBM ViÖt Nam 4000USD, C«ng ty TNHH Gamble 1460 USD, C«ng ty TNHH SCT GAS 2000 USD, C«ng ty Huyndai-HH 12000 USD... Chªnh lÖch gi÷a møc tiÒn l­¬ng cao nhÊt víi møc tiÒn l­¬ng thÊp nhÊt trong khu vùc doanh nghiÖp FDI gÇn 90 lÇn vµ so víi møc tiÒn l­¬ng thÊp nhÊt trong c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c (doanh nghiÖp t­ nh©n...) gÊp ®Õn hµng tr¨m lÇn. T¹i c¸c ®Þa ph­¬ng cã dßng vèn FDI lín, t¨ng tr­ëng xuÊt, nhËp khÈu hµng ho¸ cao th× møc tiÒn l­¬ng b×nh qu©n cña ng­êi lao ®éng còng cao; t¹i Tp.Hå ChÝ Minh, tiÒn l­¬ng b×nh qu©n cña ng­êi lao ®éng khu vùc doanh nghiÖp lµ 1.269,1 ngh×n ®ång/ th¸ng, §ång Nai 1.105,3 ngh×n ®ång/ th¸ng . Hµ néi 967,8 ngh×n ®ång/ th¸ng. B×nh D­¬ng 948,9 ngh×n ®ång/ th¸ng. CÇn Th¬ 946,4 ngh×n ®ång/ th¸ng. Trong khi c¸c ®Þa ph­¬ng Ýt chÞu t¸c ®éng cña dßng vèn FDI, møc tiÒn l­¬ng trung b×nh chØ ®¹t 502 ngh×n ®ång/ th¸ng. Ph©n ho¸ thu nhËp cña ng­êi lao ®éng cã mèi quan hÖ víi ph©n ho¸ giµu nghÌo. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ vµ héi nhËp, ViÖt Nam ®­îc ®¸nh gi¸ lµ n­íc cã nhiÒu thµnh tÝch trong xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Theo tiªu chuÈn vµ ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ng­ìng nghÌo l­¬ng thùc thùc phÈm vµ ng­ìng nghÌo chung cña Tæng côc thèng kª vµ Ng©n hµng thÕ giíi, tû lÖ hé nghÌo cña ViÖt Nam gi¶m tõ 58,1% n¨m 1993 xuèng cßn 37,4% n¨m 2000 (thµnh thÞ gi¶m tõ 25,1% xuèng 9,0% vµ n«ng th«n tõ 66,4% xuèng 44,9%), trong ®ã tû lÖ nghÌo vÒ l­¬ng thùc gi¶m tõ 24,9% xuèng cßn 15% (thµnh thÞ gi¶m tõ 7,9% xuèng 2,3% vµ n«ng th«n 29,1% xuèng 18,3%). Trong nh÷ng n¨m chÞu sù t¸c ®éng kh¸ lín cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ (kÓ tõ 1992 ®Õn 1998 vµ c¶ ®Õn hiÖn nay) møc sèng cña 20% nhãm hé nghÌo nhÊt vµ nghÌo nghÌo thø hai kh«ng bÞ gi¶m sót mµ cã xu h­íng t¨ng lªn. Tiªu thô l­¬ng thùc, thùc phÈm b×nh qu©n ®Çu ng­êi /n¨m cña nhãm hé nghÌo nh­ sau: nhãm 1 (nghÌo nhÊt ) n¨m 1993 lµ 860 ngh×n ®ång, 1998: 1.152 ngh×n ®ång, 1998: 1692 ngh×n ®ång. Nh­ vËy, cã thÓ thÊy r»ng, c¸c nh©n tè toµn cÇu ho¸ kinh tÕ kh«ng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp g©y nªn sù nghÌo ®ãi cho nhãm ng­êi nghÌo ®ãi mµ cã t¸c ®éng lµm do·ng kho¶ng c¸ch giµu –nghÌo. Chªnh lÖch thu nhËp gi÷a nhãm 20% hé cã thu nhËp cao nhÊt (nhãm 5) so víi 20% hé thu nhËp thÊp nhÊt (nhãm 1) n¨m 1996 lµ 7,3 lÇn vµ n¨m 1998 lµ 11,2 lÇn. T¹i c¸c ®Þa ph­¬ng cã t¸c ®éng lín h¬n cña FDI, ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸, dÞch vô..., cã tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao h¬n th× tèc ®é ph¸t triÓn møc chªnh lÖch thu nhËp lín h¬n. Nhãm 14: Chªnh lÖch thu nhËp cña nhãm 20% hé thu nhËp cao nhÊt vµ 20% hé thu nhËp thÊp nhÊt (lÇn) ë mét sè tØnh/ thµnh phè. §Þa ph­¬ng 1996 1998 2002 T.p Hå ChÝ Minh 6,8 7,5 11,0 Hµ Néi 6,8 8,3 9,1 Bµ R Þa – Vòng tµu 6,6 7,8 10,5 B×nh D­¬ng 4,3 4,6 8,5 §µ N½ng 5,1 5,9 8,0 H¶i Phßng 5,2 6,3 7,5 Lµo Cai 4,8 5,2 6,2 Hµ Giang 3,9 4,5 6,0 Lai Ch©u 6,1 6,8 7,0 Kon Tum 5,6 6,8 6,9 Gia Lai 7,7 9,7 10,4 S¬n La 4,8 6,0 6,6 Nguån: B¸o c¸o ph¸t triÓn con ng­êi ViÖt Nam 2002, Trung t©m Khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n quèc gia vµ UNDP. Sù do·ng ra vÒ chªnh lÖch thu nhËp lµ do mét bé phËn ng­êi lao ®éng cã ®iÒu kiÖn (tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt, vèn...) vµ c¬ héi tiÕp cËn víi c¸c nh©n tè toµn cÇu ho¸ kinh tÕ, n©ng cao ®­îc thu nhËp vµ c¶i thiÖn ®­îc møc sèng. Trong khi ®ã, c¸c nhãm hé nghÌo ch­a cã ®­îc nh÷ng c¬ héi nµy. Chªnh lÖch vÒ thu nhËp lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng vÒ chi tiªu. HÖ sè Gini chØ tiªu b×nh qu©n ®Çu ng­êi (Gini lµ th­íc ®o bÊt b×nh ®¼ng cã gi¸ trÞ tõ 1 ®Õn 0, cµng gÇn tíi 1 th× bÊt b×nh ®¼ng cµng lín, phÇn lín c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã hÖ sè Gini chi tiªu hoÆc thu nhËp tõ 0,3 ®Õn 0,6) ®· t¨ng tõ 0,33 n¨m 1993 lªn 0.39 n¨m 2002, chøng tá bÊt b×nh ®¼ng vÒ chi tiªu (thu nhËp) ë ViÖt Nam cã xu h­íng vËn ®éng nhÝch lªn, mÆc dï thu nhËp cña nhãm hé nghÌo còng cã xu h­íng t¨ng lªn. BÊt b×nh ®¼ng vÒ thu nhËp cã t¸c ®éng ®Õn c¸c bÊt b×nh ®¼ng kh¸c nh­: TiÕp cËn hÖ thèng gi¸o dôc TiÕp cËn hÖ thèng ®µo t¹o, d¹y nghÒ. C¬ héi viÖc lµm TiÕp cËn hÖ thèng ch¨m sãc søc khoÎ TiÕp cËn hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi VÞ trÝ x· héi Giao l­u x· héi §êi sèng vËt chÊt vµ h­ëng thô v¨n hãa Giao l­u quèc tÕ Tuy nhiªn, so víi mét sè n­íc t×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng vÒ chi tiªu cña ViÖt Nam ë møc thÊp h¬n (hÖ sè Gini cña Th¸i Lan n¨m 2000:0,41, Indonªxia 1998:0,37) V.2. T¸c ®éng ®Õn b¶o hiÓm x· héi Trong c¸c n¨m chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ho¹t ®éng b¶o hiÓm x· héi n­íc ta cã b­íc ®æi míi theo xu h­íng chung , t¹o c¬ héi b×nh ®¼ng vÒ b¶o hiÓm ®èi víi tÊt c¶ ng­êi lao ®éng. C¬ quan b¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ®· ra ®êi, ho¹t ®éng trªn nguyªn t¾c h¹ch to¸n ®éc lËp. Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ t­ nh©n, khu vùc FDI, t¸c ®éng ®Õn më réng ®èi t­îng b¶o hiÓm x· héi. Sè l­îng ng­êi tham gia b¶o hiÓm x· héi ®· kh«ng ngõng t¨ng lªn: n¨m 1996: 2.286 ngh×n ng­êi, 2002: 5.100 ngh×n ng­êi. §èi t­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi ®· bao hµm tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. C¬ cÊu sè ng­êi tham gia b¶o hiÓm x· héi nh­ sau: Khu vùc Nhµ n­íc 41,43%, khu vùc hµnh chÝnh vµ sù nghiÖp 39,54%, khu vùc ngoµi quèc doanh 5,49%, khu vùc vèn FDI 9,02%, c¸n bé ph­êng x· 4,52%. Trong khu vùc FDI sè lao ®éng ®· tham gia b¶o hiÓm x· héi chiÕm 95,6% tæng sè lao ®éng. Do ®èi t­îng tham gia t¨ng lªn vµ ¸p dông c¬ chÕ míi h×nh thµnh quü b¶o hiÓm x· héi nªn quü c©n ®èi ®­îc thu chi trong ho¹t ®éng. N¨m 2002 thu 11463 tû ®ång (gÊp 1,64 lÇn n¨m 1996), chi 7.691 tû ®ång (gÊp 1,61 lÇn 1996) vµ tån quü 15.202 tû ®ång (gÊp 6,9 lÇn n¨m 2000). §æi míi b¶o hiÓm x· héi nhê ®ã ®· thùc hiÖn ®­îc môc tiªu quan träng lµ ®¶m b¶o x· héi æn ®Þnh, b­íc ®Çu t¹o dùng hÖ thèng an sinh x· héi phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®ang trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Nh÷ng tån t¹i cña b¶o hiÓm x· héi n­íc ta trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ: Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ®· t¸c ®éng thóc ®Èy khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ph¸t triÓn nh­ng thùc hiÖn b¶o hiÓm x· héi ngoµi quèc doanh míi chØ chiÕm trªn 10% ®èi t­îng. C¬ chÕ ®ãng b¶o hiÓm x· héi ch­a c¨n cø vµo thu nhËp thùc tÕ nªn kh«ng ph¸t huy ®­îc mÆt tÝch cùc cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c c¸ nh©n cã thu nhËp cao nh­ trong khu vùc FDI, lao ®éng xuÊt khÈu lao ®éng... kÓ c¶ ®èi víi quü b¶o hiÓm x· héi còng nh­ sù thô h­ën sau nµy cña ng­êi lao ®éng. Kh¶ n¨ng ®ãng gãp quü b¶o hiÓm x· héi thÊt nghiÖp tõ ng­êi lao ®éng, doanh nghiÖp vµ Nhµ n­íc cßn h¹n chÕ. Ch­a h×nh thµnh ®­îc c¬ chÕ phï hîp vÒ b¶o hiÓm thÊt nghiÖp (c¬ cÊu tæ chøc, h×nh thµnh vµ qu¶n lý quü b¶o hiÓm thÊt nghiÖp, ®èi t­îng b¶o hiÓm thÊt nghiÖp, c¸c møc ®ãng gãp vµ møc h­ëng...). Do ®ã, ch­a gi¶m thiÓu ®­îc c¸c rñi ro vÒ viÖc lµm vµ thu nhËp cña ng­êi lao ®éng d­íi t¸c ®éng cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ. C¬ së vËt chÊt kü thuËt lµm viÖc vµ tr×nh ®é ®éi ngò c¸n bé b¶o hiÓm x· héi n­íc ta cßn bÊt cËp so víi hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi. HÖ thèng b¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam còng ch­a cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Nh÷ng tån t¹i trªn ®· gãp phÇn lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn, hiÖn ®¹i ho¸ ngµnh b¶o hiÓm x· héi, c¶n trë héi nhËp, hîp t¸c víi b¶o hiÓm x· héi cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Ch­¬ng III: Gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò lao ®éng ViÖt Nam d­íi t¸c ®éng cña toµn cÇu ho¸ I. Gi¶i ph¸p vÒ viÖc lµm vµ chèng thÊt nghiÖp I.1. æn ®Þnh nÒn kinh tÕ vÜ m« vµ ®µo t¹o bÇu kh«ng khÝ ®Çu t­ lµnh m¹nh trong toµn x· héi. §©y lµ ®iÒu kiÖn quan träng nhÊt b¶o ®¶m t¨ng tr­ëng viÖc lµm. C¸c gi¶i ph¸p vÜ m« chñ yÕu ph¶i h­íng vµo kÝch cÇu, më thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm (nhÊt lµ nh÷ng s¶n phÈm xuÊt khÈu chñ lùc), xö lý biÕn ®éng bÊt lîi vÒ gi¸ c¶ trong n­íc vµ quèc tÕ; lµnh m¹nh ho¸ hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng. §ång thêi, cÇn tiÕp tôc c¶i c¸ch, ®æi míi c¬ chÕ, nhÊt lµ c¬ chÕ tµi chÝnh vµ lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc; t¹o thuËn lîi tèi ®a cho c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ ®Çu t­ vµ nh©n d©n yªn t©m ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó t¹o më viÖc lµm; ®Èy m¹nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n, thùc hiÖn chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n. I.2. Lùa chän c«ng nghÖ ngo¹i nhËp thÝch hîp ViÖc nhËp khÈu c«ng nghÖ cÇn ®­îc thùc hiÖn theo chiÕn l­îc ph¸t triÓn hai tèc ®é cña n­íc ta. NhËp khÈu c¸c c«ng nghÖ cao, hiÖn ®¹i ®Ó n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ cña nÒn kinh tÕ, t¹o ra c¸c chç lµm viÖc cã n¨ng suÊt, hiÖu qu¶ cao vµ t¹o ra c¸c ngµnh, c¸c s¶n phÈm cã gi¸ trÞ thu nhËp lín cho ®Êt n­íc. §ång thêi, nhËp khÈu c¸c c«ng nghÖ thÝch hîp nh»m ph¸t huy c¸c lîi thÕ ngµnh nghÒ vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn, ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ nguån nh©n lùc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. C¸c lo¹i h×nh c«ng nghÖ nµy ®­îc sö dông trong c¸c ngµnh: dÖt, may, da giÇy, chÕ biÕn l­¬ng thùc, thùc phÈm, ®å uèng, s¶n xuÊt hµng thñ c«ng mü nghÖ... CÇn chó träng nhËp khÈu c¸c c«ng nghÖ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, chª biÕn l­¬ng thùc thùc phÈm, c«ng nghÖ sau thu ho¹ch, c«ng nghÖ phôc vô cho chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n. Nhµ n­íc sö dông c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tµi chÝnh, gi¸ c¶ tiÒn tÖ, thuÕ, c¬ chÕ ph¸p luËt gi¸m s¸t ®Ó t¸c ®éng ®Õn sù lùa chän c«ng nghÖ cña ngµnh, c¸c doanh nghiÖp. I.3. Hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch thu hót vèn FDI vµo c¸c khu c«ng nghiÖp g¾n víi c¸c thÕ m¹nh vÒ: thÞ tr­êng tiªu thô, vïng nguyªn liÖu... ë c¸c ®Þa ph­¬ng. C¸c dù ¸n FDI quy m« lín, hµm l­îng kü thuËt cao cÇn tËp trung vµo c¸c tØnh, thµnh phè, khu c«ng nghiÖp cã ®iÒu kiÖn h¹ tÇng vµ nguån nh©n lùc chuyªn m«n kü thuËt. KhuyÕn khÝch c¸c dù ¸n FDI quy m« võa vµ nhá g¾n víi s¶n xuÊt n«ng-l©m-ng­ nghiÖp vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn, s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp. Thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch hç trî (®µo t¹o nh©n lùc, chuyÓn giao c«ng nghÖ...) ®èi víi c¸c dù ¸n FDI ®Çu t­ vµo vïng nói, vïng s©u, vïng xa. Nghiªn cøu tiÕp tôc söa ®æi LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi nh»m t¹o thªm sù th«ng tho¸ng, gi¶m thiÓu rñi ro vµ t¨ng thªm c¸c ®iÒu kiÖn ­u ®·i cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Trong ®ã, c¸c vÊn ®Ò cÇn ®­îc Nhµ n­íc quan t©m lµ: b­íc ®Çu t¹o ra mÆt b»ng ph¸p lý chung gi÷a ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi; hoµn thiÖn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt tranh chÊp; c¶i tiÕn thñ tôc cÊp giÊy phÐp, doanh nghiÖp FDI cÇn ®­îc quyÒn thÕ chÊp, quyÒn sö dông ®Êt vµ tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt ®Ó ®¶m b¶o vèn vay t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông trong vµ ngoµi n­íc; cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi thµnh lËp c«ng ty cæ phÇn. Cã chÝnh s¸ch cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi mua l¹i vµ s¸t nhËp ®èi víi mét sè lo¹i h×nh doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Ó t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp nµy vµ t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. I.4. Ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n thu hót ®Çu t­ gi¸n tiÕp cña n­íc ngoµi (PFI) Ph¸t triÓn c¸c c¬ së giao dÞch chøng kho¸n t¹i c¸c Thµnh phè lín vµ võa ®Ó huy ®éng vèn tõ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi cho ph¸t triÓn kinh tÕ vµ t¹o viÖc lµm. Më réng tû lÖ sè l­îng cæ phiÕu mµ tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi ®­îc n¾m gi÷ (hiÖn nay lµ kh«ng qu¸ 20% tæng sè cæ phiÕu ®ang l­u hµnh cña tæ chøc ph¸t hµnh). II.5. Ph¸t triÓn hÖ thèng xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®Ó ph¸t triÓn xuÊt khÈu Thµnh lËp Côc xóc tiÕn th­¬ng m¹i vµ c¸c chi côc xóc tiÕn th­¬ng m¹i t¹i c¸c ®Þa ph­¬ng. Ph¸t triÓn hÖ thèng Phßng c«ng nghiÖp th­¬ng m¹i, c¸c HiÖp héi nghÒ nghiÖp cã thùc hiÖn chøc n¨ng xóc tiÕn th­¬ng m¹i. HÖ thèng xóc tiÕn th­¬ng m¹i thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc hç trî xuÊt khÈu nh­: cung øng th«ng tin (thÞ tr­êng xuÊt khÈu, gi¸ c¶ xuÊt khÈu, c«ng nghÖ...) thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh, gióp t×m kiÕm thÞ tr­êng, gióp c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá xuÊt khÈu, trî gióp ph¸t triÓn hÖ thèng gi¸m ®Þnh chÊt l­îng hµng ho¸ thÕ giíi... I.6. X©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch ®èi phã víi nh÷ng kh¶ n¨ng t¸c ®éng m¹nh mÏ cña viÖc thùc hiÖn c¸c lÞch tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i. C¸c chÝnh s¸ch nµy nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh hµng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh thÊp nh­: xi m¨ng, s¾t thÐp, mÝa ®­êng, thuèc l¸, ho¸ chÊt, giÊy, r­îu.. n©ng cao ®­îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh ®Ó ®¶m b¶o æn ®Þnh s¶n xuÊt vµ viÖc lµm cña ng­êi lao ®éng. C¸c chÝnh s¸ch nµy h­íng vµo c¸c vÊn ®Ò sau ®©y: Cã b­íc ®i thÝch hîp trong gi¶m thuÕ ®èi víi c¸c mÆt hµng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh thÊp trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c cam kÕt tù do ho¸ th­¬ng m¹i víi CEPT, APEC, WTO, HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt-Mü vµ trong ký kÕt c¸c HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng. N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm b»ng c¸ch t¨ng c­êng n¨ng lùc c«ng nghÖ, n©ng cao tr×nh ®é tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh, x©y dùng vµ ¸p dông hÖ thèng tiªu chuÈn chÊt l­îng s¶n phÈm cã xÐt ®Õn tiªu chuÈn khu vùc vµ thÕ giíi, n©ng cao tÝnh hiÖn ®¹i vµ hiÖu qu¶ cña hÖ thèng kiÓm tra chÊt l­îng s¶n phÈm, gi¸m s¸t vÖ sinh dÞch tÔ hµng ho¸, liªn doanh víi n­íc ngoµi ®Ó ph¸t triÓn ngµnh hµng. T¨ng c­êng nghiªn cøu s¶n xuÊt trong n­íc c¸c nguyªn vËt liÖu ®ang ph¶i nhËp khÈu víi sè l­îng lín tõ n­íc ngoµi (nh­ trong ngµnh da giÇy...) ®Ó gi¶m gi¸ thµnh, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm. Hç trî c¸c doanh nghiÖp trong xóc tiÕn ¸p dông c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ nh­ c¸c ISO, c¸c luËt øng xö,... KiÓm so¸t g¾t gao vµ cã chÕ tµi nÆng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vµ tæ chøc nhËp khÈu c¸c c«ng nghÖ, m¸y mãc, thiÕt bÞ cò, l¹c hËu g©y « nhiÔm m«i tr­êng; còng nh­ nhËp khÈu hµng ho¸ cò, hÕt h¹n sö dông, hµng ho¸ kh«ng ®¶m b¶o tiªu chuÈn vÖ sinh dÞch tÔ, gi¸m s¸t nhËp khÈu hµng ho¸ thêi h¹n sö dông ng¾n. Nghiªn cøu x©y dùng chÝnh s¸ch liªn quan tíi tù vÖ th­¬ng m¹i, phßng ngõa vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp th­¬ng m¹i quèc tÕ... II. Gi¶i ph¸p vÒ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc Còng nh­ ë hÇu hÕt c¸c n­íc Ch©u ¸ kh¸c, hÖ thèng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o n­íc ta rÊt chó träng tíi viÖc hoc thuéc lßng, thay v× khuyÕn khÝch tÝnh s¸ng t¹o. KÕt qu¶ thu ®­îc lµ mét lùc l­îng lao ®éng cã thÓ nãi lµ kh¸ xuÊt s¾c vÒ “c¸c c¬ héi b¾t ch­íc” vµ t­¬ng ®èi thµnh c«ng trong viÖc biÕn c¸c c«ng nghÖ vµ s¶n phÈm hiÖn cã thµnh “nh÷ng c¸ch kiÕm tiÒn míi kh«n ngoan”, nh­ng nh×n chung thiÕu tè chÊt s¸ng chÕ, ®æi míi vµ thö nghiÖm. ChÕ ®é khoa cö, chñ nghÜa h×nh thøc ®· lµm cho hµng triÖu ng­êi ch¹y theo b»ng cÊp, h­ danh, mµ kh«ng chó ý ®Õn chÊt l­îng ®µo t¹o. ThÞ tr­êng lao ®éng ®ang ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong viÖc sµng läc vµ ®¸nh gi¸ chÊt l­îng ®µo t¹o. Thùc tÕ, trªn thÞ tr­êng lao ®éng n­íc ta ®ang diÔn ra sù mÊt c©n ®èi nghiªm träng gi÷a cung vµ cÇu nh©n lùc (cung vµ cÇu thùc tÕ). Trong khi lao ®éng gi¶n ®¬n, ch­a qua ®µo t¹o ®ang d­ thõa vµ t¹o nªn mét søc Ðp rÊt lín vÒ viÖc lµm, th× viÖc cung øng lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt vµ tay nghÒ thùc thô, ®Æc biÖt lµ sè lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cao, c¸c nhµ qu¶n lý giái ®ang thiÕu trÇm träng. Sù mÊt c©n ®èi ®ang xÈy ra theo nhiÒu ph­¬ng diÖn kh¸c nhau: gi÷a c¸c vïng l·nh thæ, gi÷a c¸c khu vùc kinh tÕ, gi÷a c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp, gi÷a c¸c ngµnh nghÒ, gi÷a c¸c cÊp tr×nh ®é ®µo t¹o, ®ã lµ ch­a nãi ®Õn chÊt l­îng ®µo t¹o vµ kh¶ n¨ng hµnh nghÒ... Trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸, chiÕn l­îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cÇn cã c¸ch tiÕp cËn míi, trong ®ã nhÊn m¹nh ®Õn n¨ng lùc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trong nh÷ng hoµn c¶nh kh«ng ch¾c ch¾n vµ hay thay ®æi. §iÒu nµy ®ßi hái trong ®µo t¹o nguån nh©n lùc cÇn cã gi¶i ph¸p cô thÓ cho tõng khu vùc. II.1. §µo t¹o nh©n lùc ®¸p øng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt KÓ tõ khi khu chÕ xuÊt T©n ThuËn (Thµnh Phè Hå ChÝ Minh) vµo th¸ng 9 n¨m 1991, tÝnh ®Õn th¸ng 7 n¨m 2001, ë n­íc ta cã 68 khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt vµ khu c«ng nghÖ cao ph©n bè trªn ®Þa bµn 28 tØnh/thµnh phè ®· ®i vµo ho¹t ®éng, thu hót 210 ngµn lao ®éng vµo lµm viÖc trùc tiÕp vµ hµng chôc ngµn lao ®éng lµm viÖc trong c¸c ngµnh cã liªn quan. C¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt ®· gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, h×nh thµnh c¸c trung t©m c«ng nghiÖp g¾n víi ph¸t triÓn ®« thÞ. KÕt qu¶ kh¶o s¸t cÇu lao ®éng t¹i 8 tØnh/ thµnh phè cho thÊy, nhu cÇu lao ®éng cã chuyªn m«n kü thuËt cho c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt chñ yÕu thuéc c¸c ngµnh nghÒ sau: dÖt may vµ c¸c nghÒ liªn quan (chó träng c¸c kü s­ ngµnh dÖt, thî dÖt, thî chuÈn bÞ cäc sîi, thî may, thî c¾t may, thî t¹o mÉu hµng dÖt); da giÇy; ®iÖn-®iÖn tö (kü s­ vµ c«ng nh©n kü thuËt ®iÖn vµ ®iÖn tö); kü s­ c«ng nghÖ th«ng tin; kü s­ c«ng nghÖ sinh häc; kü s­ c«ng nghÖ tù ®éng ho¸; kü s­ vËt liÖu c«ng nghiÖp; c«ng nh©n kü thuËt vµ kü s­ ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn l­¬ng thùc vµ thùc phÈm; kü s­ vµ c«ng nh©n kü thuËt cho c¸c ngµnh läc dÇu, l¾p r¸p « t« vµ xe m¸y, ®ãng vµ söa ch÷a tµu biÓn , c«ng nghiÖp giÊy, chÕ t¹o thiÕt bÞ ®ång bé, ®iÖn c«ng nghiÖp, vËn hµnh thiÕt bÞ s¶n xuÊt xi m¨ng vµ kho¸ng chÊt, ®iÖn l¹nh, x©y dùng d©n dông vµ c«ng nghiÖp, s¶n xuÊt ®å gç; lao ®éng chuyªn m«n kü thuËt bËc cao vµ bËc trung phôc vô qu¶n lý (kÕ to¸n, tµi chÝnh, ng©n hµng, tæ chøc nh©n sù, th­ ký; nh©n lùc cao cÊp qu¶n trÞ c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh, kh¸ch s¹n vµ nhµ hµng. B¸o c¸o cña khu qu¶n lý khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt thµnh phè Hå ChÝ Minh cho thÊy c¬ cÊu nhu cÇu sö dông lao ®éng c¸c n¨m 2001-2005 t¹i ®ã nh­ sau: 13% lµm viÖc trong c¸c ngµnh ®iÖn vµ ®iÖn tö, 25% trong ngµnh may, 4% trong ngµnh giÇy da, 11% trong ngµnh c¬ khÝ, 8% trong ngµnh cao su vµ nhùa, 5% trong ngµnh thùc phÈm vµ 6% lµm viÖc trong ngµnh gç vµ bao b×. Còng t¹i c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt thµnh phè Hå ChÝ Minh, c¬ cÊu lao ®éng ®­îc sö dông theo cÊp tr×nh ®é lµ: cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn chiÕm 5,9%, trung häc chuyªn nghiÖp chiÕm 13,2%, c«ng nh©n lµnh nghÖ vµ nghÒ cao cã tr×nh ®é häc vÊn trung häc phæ th«ng chiÕm 29,3% vµ c«ng nh©n b¸n lµnh nghÒ chiÕm 51,6%. Nh­ vËy, theo c¬ cÊu nµy, trong thêi kú 2001 – 2005 hµng n¨m thÞ tr­êng lao ®éng ph¶i cung cÊp cho c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt tËp trung t¹i 28 tØnh vµ thµnh phè träng ®iÓm kho¶ng 250-300 ngh×n lao ®éng, trong ®ã kho¶ng 18 ngh×n lao ®éng cã tr×nh ®é cao ®¼ng vµ ®¹i häc trë lªn, 40 ngh×n lao ®éng cã tr×nh ®é trung häc chuyªn nghiÖp, 89 ngh×n c«ng nh©n kü thuËt lµnh nghÒ cao, 155 ngh×n lao ®éng c«ng nh©n b¸n lµnh nghÖ. §Ó ®¶m b¶o c¸c khu c«ng nghiÖp , khu chÕ xuÊt ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶, ngoµi viÖc ®µo t¹o c«ng nh©n b¸n lµnh nghÒ, ph¶i ®Èy m¹nh ®µo t¹o c«ng nh©n kü thuËt lµnh nghÒ thêi gian 1-2 n¨m vµ c«ng nh©n lµnh nghÒ cao t­¬ng ®­¬ng cao ®¼ng cã kü n¨ng nghÒ nghiÖp thµnh th¹o cña kü s­ thùc hµnh , víi thêi gian ®µo t¹o 3 n¨m. CÇn tæ chøc c¸c c¬ së d¹y nghÒ bªn c¹nh c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt. ThiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ chÆt chÏ vµ th­êng xuyªn gi÷a c¸c c¬ së ®µo t¹o vµ d¹y nghÒ víi c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt. Hoµn thiÖn thÓ chÕ thÞ tr­êng lao ®éng, ®Æc biÖt lµ c¸c ho¹t ®éng h­íng nghiÖp, dÞch vô giíi thiÖu vµ t­ vÊn viÖc lµm, héi chî viÖc lµm, t¨ng c­êng th«ng tin vµ kh¶ n¨ng tiÔp xóc gi÷a doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng. II.2. §µo t¹o nh©n lùc cho khu FDI §Çu t­ n­íc ngoµi tiÕp tôc ®­îc coi lµ nguån vèn quan träng cho thùc hiÖn c¸c môc tiªu vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi n­íc ta ®Õn n¨m 2010. Cïng víi ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ tiÕp nhËn c¸c c«ng nghÖ míi, kü thuËt míi tõ bªn ngoµi. MÆc dï c¸c doanh nghiÖp FDI thu hót sè l­îng lao ®éng vµo lµm viÖc kh«ng lín, song tû träng lao ®éng qua ®µo t¹o l¹i cao h¬n kh¸ nhiÒu khu vùc kinh tÕ Nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n trong n­íc. Dù kiÕn, trong giai ®o¹n 2003 – 2007, hµng n¨m khu vùc FDI thu hót lao ®éng 28,3 ngh×n c«ng nh©n kü thuËt, 3,1 ngh×n ng­êi cã tr×nh ®é trung häc chuyªn nghiÖp vµ 7,1 ngh×n ng­êi cã tr×nh ®é cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn. §Õn thêi kú 2006-2010 nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng t¨ng lªn kh¸ nhanh. Dù kiÕn, hµng n¨m khu vùc nµy sÏ tuyÓn 37,8 ngh×n c«ng nh©n kü thuËt, 4,2 ngh×n ng­êi cã tr×nh ®é trung häc chuyªn nghiÖp vµ 9,4 ngh×n ng­êi cã tr×nh ®é cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn. §Ó cã thÓ cung cÊp ®ñ lao ®éng qua ®µo t¹o cho c¸c doanh nghiÖp khu vùc FDI, c¸c ®Þa ph­¬ng cã c¸c dù ¸n FDI cÇn cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o nh©n lùc kÞp thêi theo tõng lo¹i ngµnh nghÒ, ®¶m b¶o chÊt l­îng ®Ó cung øng kÞp thêi cho c¸c doanh nghiÖp. Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp FDI tæ chøc ®µo t¹o nghÒ theo yªu cÇu nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. ThiÕt lËp mèi quan hÖ th­êng xuyªn vµ cã hiÖu qu¶ gi÷a c¸c c¬ së ®¹o vµ c¸c doanh nghiÖp FDI. T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp FDI tuyÓn dông lao ®éng theo yªu cÇu sö dông cña m×nh. II.3. §µo t¹o nh©n lùc cho ph¸t triÓn c¸c lÜnh vùc c«ng nghÖ cao. §Æc ®iÓm sö dông lao ®éng cña c¸c khu c«ng nghiÖp cao lµ tû lÖ lao ®éng cã tr×nh ®é cao ®¼ng, ®¹i häc ttë lªn rÊt lín (trªn 52%) vµ sö dông Ýt lao ®éng b¸n lµnh nghÒ. Theo dù b¸o, t¹i khu c«ng nghÖ cao Hoµ L¹c trong giai ®o¹n 2001 – 2005 sÏ thu hót 14,3 ngh×n lao ®éng vµ lµm viÖc, trong ®ã kho¶ng 7,5 ngh×n lao ®éng cã tr×nh ®é cao ®¼ng vµ ®¹i häc (chiÕm 52,44%) vµ giai ®o¹n 2006 – 2010 sÏ thó hót 17,6 ngh×n lao ®éng, trong ®ã 9,3 ngh×n lao ®éng cao ®¼ng vµ ®¹i häc (chiÕm 52,84%). Dù kiÕn ®Õn n¨m 2005, tæng sè lao ®éng thu hót vµo c¸c khu c«ng nghiÖp cao t¹i Thµnh Phè Hå ChÝ Minh, Hµ Néi, §µ N½ng sÏ vµo kho¶ng trªn 30 ngh×n ng­êi. Nh­ vËy, trong giai ®o¹n 2001 – 2005 b×nh qu©n hµng n¨m cÇn cung øng kho¶ng 4 – 5 ngh×n lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cho c¸c khu c«ng nghiÖp cao, trong ®ã ph©n lín lµ lao ®éng cã tr×nh ®é cao ®¼ng, ®¹i häc, c«ng nh©n kü thuËt lµnh nghÒ cao thuéc c¸c ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin, c«ng nghÖ vËt liÖu míi, c«ng nghÖ sinh häc vµ tù ®éng ho¸. Cã thÓ nãi, nh©n lùc trong c¸c lÜnh vùc c«ng nghÖ cao cã nh÷ng yªu cÇu rÊt cao vÒ chÊt l­îng. §©y lµ nh÷ng lÜnh vùc míi, ®ßi hái ph¶i cã ®Çu t­ lín vµ chÊp nhËn møc ®é rñi ro cao. Do vËy, kh¸c víi c¸c khu vùc kh¸c, ®èi víi lao ®éng t¹o nh©n lùc cho c¸c lÜnh vùc c«ng nghÖ cao, Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch ­u tiªn vµ ®Çu t­ tho¶ ®¸ng. Tr­íc hÕt, Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch ­u ®·i c¸c c¬ së ®µo t¹o nh©n lùc cho c¸c lÜnh vùc c«ng nghÖ cao: vÒ vèn, vÒ thuÕ, vÒ mÆt b»ng, vÒ ®µo t¹o gi¸o viªn vµ chÕ ®é ®èi víi hä, vÒ nhËp khÈu c¸c ph­¬ng tiÖn gi¶ng d¹y vµ nghiªn cøu. Cã chÝnh s¸ch ­u ®·i vµ khuyÕn khÝch thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ®µo t¹o, nghiªn cøu, s¶n xuÊt thö vµ huÊn luyÖn cho lao ®éng ViÖt Nam. Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ hç trî häc sinh, sinh viªn häc tËp trong c¸c lÜnh vùc c«ng nghÖ cao, ®Æc biÖt lµ con em c¸c gia ®×nh chÝnh s¸ch, con c¸c gia ®×nh nghÌo vÒ häc phÝ, häc bæng, tÝn dông ®µo t¹o... II.4. §µo t¹o nguån nh©n lùc cho chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¬ cÊu lao ®éng ë n«ng th«n. N«ng nghiÖp vµ n«ng th«ng ®ang lµ khu vùc thu hót lao ®éng vµo lµm viÖc chñ yÕu, trong khi t×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm trong n«ng th«n vÉn cßn trÇm träng, tû lÖ thêi gian lao ®éng ®­îc sö dông míi ®¹t thÊp. Bªn c¹nh ®ã, hiÖn nay hÇu hÕt lao ®éng khu vùc n«ng th«n ch­a ®­îc ®µo t¹o vµ huÊn luyÖn nghÒ nghiÖp. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng vµ ph¸t triÓn viÖc lµm phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n ®Õn 2010 theo chiÕn l­îc ph¸t triÕn kinh tÔ – x· héi ®· ®­îc §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX th«ng qua, cÇn t¨ng nhanh tû lÖ lao ®éng qua ®µo t¹o. Dù kiÕn ®Õn n¨m 2005, trong n«ng th«n lao ®éng qua ®µo t¹o cÇn ®¹t Ýt nhÊt lµ 15% tæng sè, b×nh qu©n hµng n¨m ph¶i ®µo t¹o cho 260 ngh×n ng­êi. Trong ®ã, gåm 35,6 ngh×n cã tr×nh ®é cao ®¼ng-®¹i häc trë lªn, 88,4 ngh×n cã tr×nh ®é trung häc chuyªn nghiÖp vµ 137 ngh×n c«ng nh©n kü thuËt. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi lao ®éng cã c¬ héi ®­îc häc tËp, ®µo t¹o chuyªn m«n vµ n©ng cao tay nghÒ, tr­íc hÕt chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng ph¶i tæ chøc hÖ thèng c¸c c¬ së tr­êng, trung t©m d¹y nghÒ... KhuyÕn khÝch mäi tæ chøc vµ c¸ nh©n cã ®iÒu kiÖn cïng tham gia ®µo t¹o vµ d¹y nghÒ, trªn c¬ së Nhµ n­íc qu¶n lý vµ gi¸m s¸t chÆt chÏ néi dung vµ chÊt l­îng ®µo t¹o. Tæ chøc nhiÒu h×nh thøc ®µo t¹o kh¸c nhau nh­ ®µo t¹o tËp trung, võa häc võa lµm, häc ban ngµy, häc buæi tèi...§Ó mäi mäi ng­êi lao ®éng cã c¬ héi tham gia häc nghÒ. Ngoµi ra, Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ­u ®·i ®èi víi con em n«ng d©n vÒ häc nghÒ nh­ miÔn gi¶m häc phÝ, cÊp ph¸t tµi liÖu, hç trî kinh phÝ ¨n ë, ®i l¹i v.v... Tr­íc m¾t, Nhµ n­íc cÇn sím triÓn khai kÕ ho¹ch hç trî ®µo t¹o nghÒ nghiÖp cho lao ®éng n«ng th«n b»ng c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n cô thÓ. Sö dông tèi ®a n¨ng lùc hiÖn cã cña hÖ thèng ®µo t¹o, hÖ thèng khuyÕn n«ng, còng nh­ tranh thñ c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n kh¸c trªn c¸c ®Þa bµn n«ng th«n: Ph¸t triÓn c¸c trung t©m, c¬ së d¹y nghÒ t¹i c¸c huyÖn ®Ó lao ®éng n«ng th«n cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong tiÕp cËn víi dÞch vô ®µo t¹o nghÒ. T¹i c¸c trung t©m gi¸o dôc th­êng xuyªn vµ d¹y nghÒ cÊp huyÖn tæ chøc ®µo t¹o c¸c nghÒ dÞch vô, nghÒ chÕ biÕn n«ng l©m h¶i s¶n. Më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ c¸c líp khuyÕn n«ng, l©m, ng­. Th«ng qua hÖ thèng c¸c trung t©m khuyÕn n«ng, l©m, ng­ vµ trung t©m chuyÓn giao kü thuËt cña trung ­¬ng héiVACVINA thùc hiÖn c¸c h×nh thøc ®µo t¹o l­u ®éng ®Õn tËn b¶n lµng, th«n, x·. Th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n ph¸t triÓn n«ng th«n, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, t¹o viÖc lµm,...mêi chuyªn gia ®Õn tËp huÊn, båi d­ìng kiÕn thøc, chuyÓn giao c¸c quy tr×nh s¶n xuÊt míi, phæ biÕn kinh nghiÖm lµm ¨n cho n«ng d©n. Lùa chän trong n«ng d©n nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é v¨n ho¸, kü thuËt kh¸ ®Ó gióp hä trë thµnh h­íng dÉn viªn t¹i c¬ së. Ph¸t triÓn c¸c c¬ së d¹y nghÒ truyÒn thèng (thñ c«ng mü nghÖ), ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc d¹y nghÒ, truyÒn nghÒ, võa häc võa lµm...®Ó ®µo t¹o nh©n lùc ®¸p øng më réng s¶n xuÊt hµng ho¸ t¹i c¸c lµng nghÒ. Cã chÝnh s¸ch ­u tiªn ®µo t¹o lao ®éng chuyªn m«n kü thuËt vµ lao ®éng qu¶n lý ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña c¸c x·. Më réng hÖ théng tÝn dông n«ng th«n, tÝn dông ®µo t¹o phôc vô cho nhu cÇu häc nghÒ cña lao ®éng n«ng th«n. II.5. §µo t¹o nh©n lùc cho xuÊt khÈu lao ®éng. XuÊt khÈu lao ®éng tiÕp tôc ®­îc coi lµ h­íng quan träng trong gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ thu ngo¹i tÖ vÒ cho ®Êt n­íc. Theo dù b¸o, tõ nay ®Õn 2010 xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia tiÕp tôc t¨ng nhanh vÒ sè l­îng. §Æc biÖt, ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña lao ®éng ViÖt Nam vµ ®¸p øng ngµy cµng cao nhu cÇu tuyÓn dông cña Nhµ n­íc nhËp khÈu lao ®éng, lao ®éng xuÊt khÈu cña ta cÇn tiÕp tôc ®­îc c¶i thiÖn m¹nh vÒ c¬ cÊu chÊt l­îng vµ c¬ cÊu ngµnh nghÒ. §Õn n¨m 2005 cÇn ®µo t¹o 72 ngh×n lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt c¸c lo¹i cho xuÊt khÈu, trong ®ã, chó träng vµo mét sè ngµnh nghÒ nh­: X©y dùng c«ng nghiÖp vµ x©y dùng d©n dông: c¬ khÝ (chÕ t¹o vµ l¾p r¸p c¬ khÝ; giao th«ng vËn t¶i (thuyÒn viªn, l¸i xe...); dÖt may; luyÖn kim; ®iÖn; ®iÖn tö; chÕ biÕn thuû s¶n; ®¸nh b¾t chÕ biÕn h¶i s¶n; c«ng nghÖ th«ng tin; n«ng nghiÖp; y tÕ (b¸c sü, kü thuËt viªn y tÕ, y t¸....); gi¸o dôc (chuyªn gia gi¸o dôc, gi¸o viªn)... §Ó ®¶m b¶o chÊt l­îng lao ®éng cho xuÊt khÈu, cÇn h­íng vµo c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu sau ®©y: N©ng cÊp, chuÈn ho¸ c¸c c¬ së ®µo t¹o ®Þnh h­íng vµ båi d­ìng nghÒ nghiÖp cho lao ®éng xuÊt khÈu. Lao ®éng xuÊt khÈu – ngoµi ®µo t¹o chuyªn m«n kü thuËt, häc tËp ph¸p luËt vÒ lao ®éng cña ViÖt Nam vµ n­íc nhËp khÈu – cÇn ®­îc ®µo t¹o vÒ kû luËt c«ng nghiÖp, kû luËt lao ®éng, n©ng cao tr×nh ®é ngo¹i ng÷, kiÕn thøc vÒ v¨n ho¸, phong tôc tËp qu¸n cña c¸c n­íc sÏ ®Õn lµm viÖc. HiÖn ®¹i ho¸ néi dung, ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y, trang thiÕt bÞ d¹y häc, n©ng cao tr×nh ®é cho ®éi ngò gi¸o viªn... nh»m n©ng cao chÊt l­îng lao ®éng xuÊt khÈu ®¸p øng yªu cÇu cña c¸c nhµ tuyÓn dông n­íc ngoµi. X©y dùng c¸c tiªu chuÈn ®µo t¹o nghÒ nghiÖp vµ tiªu chuÈn tuyÓn dông lao ®éng, chuyªn gia ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi phï hîp víi tiÒu chuÈn lao ®éng cña c¸c n­íc nhËn lao ®éng. T¨ng c­êng th«ng tin thÞ tr­êng lao ®éng cña c¸c n­íc nhËn lao ®éng ®Ó më réng ngµnh nghÒ xuÊt khÈu vµ chñ ®éng trong ®µo t¹o lao ®éng víi c¬ cÊu ngµnh nghÒ vµ c¬ cÊu tr×nh ®é cã kh¶ n¨ng cung øng kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ c¸c thÞ tr­êng kh¸c nhau. Mét h­íng rÊt quan träng ®èi víi n­íc ta lµ xuÊt khÈu chuyªn gia v× lo¹i h×nh nµy mang l¹i gi¸ trÞ gia t¨ng cao h¬n nhiÒu lÇn xuÊt khÈu c«ng nh©n. Chóng ta ®· cã thÕ m¹nh vÒ kinh nghiÖm xuÊt khÈu chuyªn gia trong mét sè lÜnh vùc nh­ n«ng nghiÖp, y tÕ, gi¸o viªn ®i c¸c n­íc Ch©u Phi, Trung §«ng trong thêi gian qua. §Ó ®µo t¹o chuyªn gia cho xuÊt khÈu, cÇn cã sù hîp t¸c chÆt chÏ víi c¸c c¬ së ®µo t¹o, c¸c c¬ së nghiªn cøu vµ c¸c doanh nghiªp. II.6. Hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch thóc ®Èy ph¸t triÓn nh©n lùc §Ó ®¸p øng ®­îc nhu cÇu nguån nh©n lùc theo c¸c h­íng nªu trªn, trong thêi gian tíi cÇn ph¶i hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch vÒ ®µo t¹o, sö dông nguån nh©n lùc, huy ®éng nguån lùc cho ®µo t¹o, còng nh­ c¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan kh¸c. §Æc biÖt cÇn ®Ó ra c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó thùc hiÖn c¸c chñ tr­¬ng ®· nªu trong c¸c NghÞ quyÕt Héi nghÞ Trung ­¬ng 2 kho¸ VIII vµ Héi nghÞ trung ­¬ng 6 kho¸ IX vÒ gi¸o dôc ®µo t¹o vµ khoa häc c«ng nghÖ; ®ã lµ: TÝch cùc huy ®éng c¸c nguån vèn cho ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. Dù kiÕn, vµo n¨m 2005 cÇn huy ®éng h¬n 38 ngh×n tû ®ång vµ vµo n¨m 2010 cÇn huy ®éng h¬n 66 ngh×n tû ®ång. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch x· héi gi¸o dôc vµ ®µo t¹o , tû träng chi tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc cã xu h­íng gi¶m dÇn, song vÉn chiÕm h¬n 70% tæng chi cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o vµo n¨m 2010. B¶ng 14: C¸c chi tiªu tµi chÝnh cho ®µo t¹o N¨m 2000 2005 2010 Ng©n s¸ch Nhµ n­íc (tû ®ång) 13.380 27.450 46.400 % Ng©n s¸ch Nhµ n­íc trong tæng sè 74 72 70 Ngoµi ng©n s¸ch (tû ®ång) 7.700 10.670 19.900 Tæng sè (tû ®ång) 18.080 38.120 66.300 T¨ng ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho ®µo t¹o nghÒ trong tæng ng©n s¸ch chi cho gi¸o dôc ®µo t¹o. Dù kiÕn tû träng chi cho gi¸o dôc ®µo t¹o trong Ng©n s¸ch Nhµ n­íc t¨ng tõ kho¶ng 15% vµo n¨m 2000 lªn 18,2% n¨m 2005 vµ 20% n¨m 2010, ®­a møc chi cho gi¸o dôc ®µo t¹o trªn ®Çu ng­êi lªn 33 USD n¨m 2005 vµ lªn 65 USD n¨m 2010. Thùc hiÖn x· héi ho¸ ®µo t¹o, d¹y nghÒ ®Ó t¨ng c­êng tr¸ch nhiÖm vµ nguån lùc. Ph¸t triÓn ®a d¹ng c¸c lo¹i h×nh ®µo t¹o: c«ng lËp, b¸n c«ng, d©n lËp, tr­êng t­, c¸c líp ®µo t¹o më, ®µo t¹o tõ xa... Cã chÝnh s¸ch cô thÓ vÒ huy ®éng c¸c nguån vèn FDI, ODA vµ tranh thñ nguån tµi trî tõ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi ®Ó ph¸t triÓn ®µo t¹o vµ d¹y nghÒ. T¹o m«i tr­êng ph¸p lý thuËn lîi, b×nh ®¼ng cho tÊt c¶ c¸c lo¹i tr­êng, cã chÝnh s¸ch qu¶n lý c«ng b»ng ®Ó khuyÕn khÝch sù c¹nh tranh lµnh m¹nh vÒ chÊt l­îng ®µo t¹o v× lîi Ých cña ng­êi häc còng nh­ cña hÖ thèng ®µo t¹o. Ban hµnh chÝnh s¸ch ­u tiªn ®èi víi häc sinh vµo häc c¸c nghÒ khã thu hót häc sinh trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ hiÖn nay, ®Æc biÖt lµ c¸c nghÒ hiÖn ®ang cã møc tiÒn l­¬ng thÊp, c¸c nghÒ nÆng nhäc, ®éc h¹i. Nghiªn cøu ban hµnh danh môc míi vÒ nghÒ ®µo t¹o theo c¸c cÊp tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt phï hîp víi danh môc nghÒ chung cña c¸c n­íc khu vùc vµ thÕ giíi (cÇn cã ®oµn kh¶o s¸t thu nhËp th«ng tin, tµi liÖu liªn quan t¹i c¸c n­íc) §æi míi chÝnh s¸ch, chÕ ®é tiÒn l­¬ng ®èi víi ®éi ngò gi¶ng viªn, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch, chÕ ®é ®èi víi gi¶ng viªn chÝnh vµ gi¶ng viªn cao cÊp; hoµn thiÖn chÝnh s¸ch vµ tiªu chuÈn thi vµo ng¹ch gi¶ng viªn chÝnh, gi¶ng viªn cao cÊp. Ban hµnh chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®µo t¹o nghÒ cho khu vùc c«ng nghÖ cao vµ ®µo t¹o nghÒ cho c¸c ngµnh kinh tÕ mòi nhän. Hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch häc bæng vµ trî cÊp chi phÝ ®µo t¹o nh»m kÝch thÝch n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch ®Çu t­ cho ph¸t triÓn vµ n©ng cÊp c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho c¸c tr­êng ®µo t¹o lao ®éng c¸c cÊp tr×nh ®é trung häc chuyªn nghiÖp, cao ®¼ng, ®¹i häc vµ c¸c tr­êng d¹y nghÒ theo h­íng ph¸t triÓn hÖ thèng ®µo t¹o hiÖn ®¹i, thiÕt thùc vµ hiÖu qu¶, hoµ nhËp víi tiªu chuÈn vµ xu thÕ ®µo t¹o cña thÕ giíi MiÔn thuÕ nhËp khÈu cho tÊt c¶ c¸c lo¹i m¸y mãc thiÕt bÞ, ph­¬ng tiÖn hiÖn ®¹i nhËp tõ n­íc ngoµi ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c gi¶ng d¹y, ®µo t¹o nghÒ nghiÖp cho ng­êi lao ®éng. T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ nhËp c¶nh vµ c­ tró cho c¸c gi¶ng viªn n­íc ngoµi vµo gi¶ng d¹y t¹i ViÖt Nam vµ gi¶ng viªn ViÖt Nam ra gi¶ng d¹y ë n­íc ngoµi. ¸p dông c¸c møc thuÕ thu nhËp cã ­u ®·i cho c¸c chuyªn gia n­íc ngoµi trong c¸c lÜnh vùc gi¸o dôc, ®µo t¹o, nghiªn cøu khoa häc vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ. III. Gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch lao ®éng vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi cña lao ®éng. Song song víi c¸c gi¶i ph¸p vÒ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc , t¹o më viÖc lµm, chèng thÊt nghiÖp cÇn hoµn thiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch lao ®éng vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi n¶y sinh trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ, héi nhËp lao ®éng. III.1. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch lao ®éng Cho phÐp c¸c doanh nghiÖp FDI trong mäi tr­êng hîp ®­îc trùc tiÕp tuyÓn dông lao ®éng theo yªu cÇu. Ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch thóc ®Èy ph¸t triÓn viÖc lµm trong c¸c ngµnh kinh tÕ mòi nhän s¶n xuÊt h­íng vµo xuÊt khÈu (dÖt may, giÇy da, thñ c«ng mü nghÖ, chÕ biÕn h¶i s¶n, chÕ biÕn l­¬ng thùc vµ thùc phÈm...) vµ ph¸t triÓn viÖc lµm trong c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao (c«ng nghÖ th«ng tin- viÔn th«ng , c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ vËt liÖu míi, chÕ t¹o m¸y, ®iÖn tö...), trong ®ã chó träng c¸c néi dung sau: t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt cho c¸c doanh nghiÖp (kÓ cÈ c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi) huy ®éng c¸c nguån vèn trong vµ ngoµi n­íc cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh vµ t¹o viÖc lµm, hç trî xóc tiÕn th­¬ng m¹i, ­u ®·i thuÕ ®Êt, t¹o nguån cung cÊp nguyªn liÖu trong n­íc , t¨ng tû lÖ néi ®Þa ho¸ s¶n phÈm, ®µo t¹o nh©n lùc lµnh nghÒ vµ lµnh nghÒ cao; t¨ng c­êng liªn doanh , liªn kÕt vµ hîp t¸c quèc tÕ....; hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Cã chÝnh s¸ch thu hót lao ®éng chuyªn m«n kü thuËt ®Õn lµm viÖc t¹i c¸c vïng, ®Þa ph­¬ng ®ang thiÕu nghiªm träng lao ®éng lµnh nghÒ vµ lµnh nghÒ cao – MiÒn nói, vïng s©u, vïng xa. Hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn dÞch vô viÖc lµm. Bæ xung c¸c chøc n¨ng cña c¸c trung t©m giíi thiÖu viÖc lµm phï hîp víi thÞ tr­êng lao ®éng ViÖt Nam trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ nh­ thu nhËp th«ng tin vµ ph©n tÝch thÞ tr­êng lao ®éng, theo dâi thÊt nghiÖp vµ hç trî ng­êi thÊt nghiÖp, cung cÊp th«ng tin cho ng­êi lao ®éng vÒ viÖc lµm ngoµi n­íc, ®µo t¹o nghÒ cho theo hîp ®ång cho lao ®éng xuÊt khÈu, giíi thiÖu viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng ®i xuÊt khÈu lao ®éng trë vÒ... Ngoµi ra cÇn hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ phÝ dÞch vô, phÝ ®µo t¹o nghÒ, vi tÝnh ho¸ vµ m¹ng ho¸ c¸c ho¹t ®éng cña c¸c trung t©m giíi thiÖu viÖc lµm, ®µo t¹o c¸n bé cho c¸c trung t©m nµy. Ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch vÒ ®µo t¹o, sö dông, ®·i ngé ®èi víi lao ®éng lµm viÖc trong khu vùc c«ng nghÖ cao. T¨ng c­êng tÝnh thùc thi vµ hiÖu lùc cña c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ: ®¶m b¶o tiÒn l­¬ng thùc tÕ kh«ng ngõng t¨ng lªn, thêi gian lµm viÖc vµ thêi gian nghØ ng¬i, ®iÒu kiÖn lao ®éng, vai trß cña C«ng ®oµn trong b¶o vÖ ng­êi lao ®éng vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng, quyÒn ®×nh c«ng cña ng­êi lao ®éng, tù do hiÖp héi, kh«ng ph©n biÖt ®èi xö trong lao ®éng... Hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn, tiªu chuÈn cña c¸c doanh nghiÖp ®­a ng­êi ®i xuÊt khÈu lao ®éng ®¶m b¶o cho c¸c doanh nghiÖp thu thËp ®­îc c¸c th«ng tin vÒ sè l­¬ng, chÊt l­îng vµ c¬ cÊu ng­êi lao ®éng c¸c n­íc yªu cÇu, tiÒn c«ng, t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp cÇn tuyÓn lao ®éng; phong tôc tËp qu¸n, luËt ph¸p, c¸c yÕu tè ph¸t sinh rñi ro.... cña thÞ tr­êng lao ®éng c¸c n­íc. Ban hµnh chÝnh s¸ch b¶o hiÓm thÊt nghiÖp ®Ó gi¶i quyÕt kÞp thêi vÊn ®Ò lao ®éng d«i d­, biÕn ®éng lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp (kÓ c¶ trong c¸c doanh nghiÖp FDI), víi träng t©m lµ trî cÊp thÊt nghiÖp, ®µo t¹o nghÒ, t¸i ho¸ nhËp ng­êi lao ®éng vµo thÞ tr­êng lao ®éng. Tr­íc mÆt b¶o hiÓm thÊt nghiÖp mang tÝnh ph¸p lÖnh cÇn h­íng vµo ®èi t­îng ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp sö dông 10 lao ®éng trë lªn (thuéc c¸c lÜnh vùc vµ h×nh thøc së h÷u), c¸c c¬ quan, sù nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp FDI, vµ v¨n phßng n­íc ngoµi. H­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c néi dung liªn quan ®Õn c¸c tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng (tiªu chuÈn ISO), vÒ m«i tr­êng lµm viªc, phï hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi cña n­íc ta. Ban hµnh LuËt B¶o HiÓm X· Héi phï hîp víi xu thÕ B¶o HiÓm x· héi cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ c¸c n­íc trªn thÕ giíi cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Coi träng c¶ hai h×nh thøc B¶o HiÓm x· héi b¾t buéc vµ B¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn. §èi víi B¶o hiÓm x· héi b¾t buéc më réng thªm ®èi t­îng lµ lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp cã d­íi 10 lao ®«ng. B¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn tËp trung vµ B¶o hiÓm h­u trÝ, B¶o hiÓm y tÕ vµ chó träng lao ®éng trong c¸c khu vùc: n«ng nghiÖp, phi chÝnh thøc, lao ®éng tù do lµm c«ng ¨n l­¬ng. III.2. ChÝnh s¸ch gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi cña lao ®éng Ph¸t triÓn hÖ thèng B¶o hiÓm viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng trong hÖ thèng l­íi an sinh x· héi quèc gia. Coi b¶o ®¶m viÖc lµm lµ c¬ së cho sù an toµn cuéc sèng cña mäi thµnh viªn trong céng ®ång. ThiÕt lËp nh÷ng c¬ chÕ chèng rñi ro vÒ viÖc lµm ®Ó gi¶i quyÕt lao ®éng d«i d­ trong tiÕn tr×nh c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Hç trî ng­êi nghÌo: NhiÖm vô ®Æt ra lµ ng¨n chÆn vµ gi¶m thiÓu møc ®é thiÕt h¹i do c¸c rñi ro vµ sù cè bÊt th­êng mang l¹i, gióp v­ît qua t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo mét c¸ch v÷ng ch¾c. C¸c gi¶i ph¸p chÝnh bao gåm: ph¸t triÓn hÖ thèng c¶nh b¸o vµ gi¸m s¸t ®ãi nghÌo; hoµn thiÖn c¸c hÖ thèng cøu trî; x©y dùng quü phßng chèng rñi ro vµ ­u tiªn cung cÊp c¸c dÞch vô c«ng céng, tr­íc hÕt lµ c¸c dÞch vô c¬ b¶n. §èi víi hé nghÌo, hç trî hé nghÌo nh»m vµo c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n: tÝn dông, ®Êt ®ai, t­ liÖu s¶n xuÊt, tiÕp cËn dÞch vô y tÕ, gi¸o dôc, ®µo t¹o vµ d¹y nghÒ, t¹o viÖc lµm, miÔn gi¶m c¸c kho¶n ®ãng gãp x· héi, hç trî vËt chÊt cho ®êi sèng c¸c hé ®Æc biÖt khã kh¨n. §èi víi x· nghÌo, hç trî x©y dùng c¬ së h¹ tÇng (®iÖn, ®­êng, tr­êng, tr¹m x·, thuû lîi, n­íc s¹nh, trung t©m v¨n ho¸ x·), hç trî chuyÓn giao c«ng nghÖ ph¸t triÓn hµng ho¸, hç trî tiªu thô s¶n phÈm, hç trî ®µo t¹o nhËn lùc cho x·, ­u ®·i c¸c dù ¸n FDI, ODA ®Çu t­ vµo c¸c vïng chËm ph¸t triÓn. Ban hµnh chÝnh s¸ch ®¶m b¶o sù di chuyÓn lao ®éng th«ng tho¸ng trªn thÞ tr­êng lao ®éng kh«ng cã c¸c c¶n trî chia c¾t thÞ tr­êng lao ®éng vµ kiÓm so¸t ®­îc c¸c dßng di c­ å ¹t vµo c¸c thµnh phè lín. §Ó gi¶m thiÓu t×nh tr¹ng di c­ å ¹t vµo c¸c Thµnh phè lín cÇn thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p: Ph¸t triÓn c¸c ®« thÞ vÖ tinh t¹i c¸c Thµnh phè lín; c¸c ®« thÞ võa vµ nhá t¹i c¸c vïng n«ng th«n vµ däc theo ®­êng Hå ChÝ Minh ®Ó khai th¸c c¸c nguån tµi nguån vµ më réng ho¹t ®éng gia c«ng chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm n«ng, l©m nghiÖp vµ t¹o viÖc lµm. T¨ng c­êng së h÷u ®Êt ®ai cña c¸c hé nh­ kÐo dµi thêi gian sö dông ®Êt cña c¸c hé, v× víi thêi gian quy ®Þnh nh­ hiÖn nay vÉn g©y c¶n trë ®Õn thùc hiÖn c¸c quyÒn mua b¸n, thÕ chÊp...¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i vµ c¸c nghÒ phi n«ng nghiÖp. Ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp nhá s¶n xuÊt h­íng vµo xuÊt khÈu thuéc c¸c ngµnh: may mÆc, da giÇy, chÕ biÕn l­¬ng thùc, thùc phÈm...t¹i c¸c vïng n«ng th«n. Më réng quy m« ho¹t ®éng cña hÖ thèng tÝn dông n«ng th«n, ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, t¹o cho n«ng d©n tiÕp cËn ®­îc víi c¸c nguån tÝn dông phôc vô cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh vµ t¹o viÖc lµm. Ph¸t triÓn hÖ thèng tÝn dông ®èi víi lao ®éng xuÊt khÈu, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi lao ®éng nghÌo, lao ®éng n«ng th«n cã ®iÒu kiÖn vÒ chuyªn m«n kü thuËt ®Ó cã thÓ ®i lao ®éng ë n­íc ngoµi. Gi¶i ph¸p vÒ toµn cÇu ho¸ ®èi víi m«i tr­êng kinh doanh. IV.1. N©ng cao tÝnh n¨ng ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh doanh cña nÒn kinh tÕ §Ó tËn dông ®­îc c¸c c¬ héi vµ kh¾c phôc c¸c th¸ch thøc cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ, nÒn kinh tÕ ph¶i lu«n ë tr¹ng th¸i ho¹t ®éng n¨ng ®éng vµ hiÖu qu¶. Muèn ®¹t tr¹ng th¸i ®ã cÇn thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p: §Èy nhanh tiÕn tr×nh c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ n­íc, kiªn quyÕt gi¶i thÓ c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n kh«ng cã l·i nhiÒu n¨m, b¸n vµ chuyÓn ®æi h×nh thøc së h÷u ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã quy m« võa vµ nhá, c¸c doanh nghiÖp thuéc ngµnh nghÒ khuyÕn khÝch kinh tÕ t­ nh©n ph¸t triÓn. §Ó thÝch øng víi m«i tr­êng toµn cÇu ho¸, c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ n­íc cÇn ®­îc tiÕn hµnh theo h­íng t¹o sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n vµ doanh nghiÖp FDI trong tiÕp cËn c¸c nguån lùc. Ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ t­ nh©n, trong ®ã Nhµ n­íc chó träng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c tËp ®oµn kinh tÕ t­ nh©n cã tÇm ho¹t ®éng xuyªn quèc gia. Thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n liªn doanh, liªn kÕt vµ s¸t nhËp víi c«ng ty n­íc ngoµi ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. §Èy nhanh c¶i c¸ch hµnh chÝnh x©y dùng nÒn hµnh chÝnh chÝnh quy, hiÖn ®¹i vµ hiÖu qu¶. Sö dông réng r·i ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö trong c¸c c«ng ®o¹n ho¹t ®éng cña nÒn hµnh chÝnh quèc gia. Ph¸t triÓn ®é ngò c«ng chøc cã n¨ng lùc nghiÖp vô cao, cã kh¶ n¨ng thÝch øng víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã phÈm chÊt tèt ®Ó t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Lo¹i bá tham nhòng trong tÊt c¶ c¸c kh©u ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n b»ng viÖc bæ sung, hoµn thiÖn vµ t¨ng c­êng gi¸m s¸t c¸c quy ®Þnh tµi chÝnh (®¬n gi¸ chi tiªu, ®¬n gi¸ s¶n phÈm...) do Nhµ n­íc ban hµnh. Níi láng ®éc quyÒn cña Nhµ n­íc trong mét sè lÜnh vùc kinh doanh nh­: ViÔn th«ng, vËn t¶i ®­êng s¾t, ®iÖn n¨ng... IV.2. T¹o m«i tr­êng s¶n xuÊt kinh doanh HiÖn nay m«i tr­êng kinh doanh cña n­íc ta so víi nhiÒu n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi vÉn cã nhiÒu bÊt cËp ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng tham gia m¹nh vµo toµn cÇu ho¸ kinh tÕ. H­íng ­u tiªn s¾p tíi lµ ph¶i tiÕp tôc c¶i c¸ch thÓ chÕ ®Ó gi¶i phãng c¸c tiÒm n¨ng lao ®éng, ®Êt ®ai, tµi n¨ng, trong ®ã ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch vÒ thuÕ, ®Êt ®ai, tiÒn tÖ, tÝn dông, h¹ tÇng c¬ së, c«ng nghÖ vµ thÞ tr­êng. Ph­¬ng h­íng c¬ b¶n lµ th¸o gì vµ lo¹i bá dÇn c¸c rµo c¶n vÒ luËt ph¸p, gi¶m thñ tôc hµnh chÝnh phiÒn hµ, t¹o ra “s©n ch¬i” b×nh ®¼ng ®Ó mäi nhµ ®Çu t­, mäi ng­êi d©n ®­îc thuËn lîi trong tiÕp cËn vµ sö dông c¸c yÕu tè cña s¶n xuÊt, dÞch vô kü thuËt. C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ bao gåm: Ph¸t triÓn n¨ng l­îng ®iÖn ®Ó gi¶m gi¸ ®iÖn. HiÖn nay gi¸ ®iÖn ViÖt nam b×nh qu©n 0,075 USD/km, trong khi gi¸ ®iÖn Th¸i Lan (B¨ng Cèc) 0,03, Malaysia (Kualalumpua) 0,052, Singgapore 0,05, Trung quèc 0,04... Ph¸t triÓn m¹nh ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin vµ viÔn th«ng ®Ó cã c¬ së h¹ gi¸ thµnh thuª bao Internet, gi¸ thuª bao ®iÖn tho¹i di ®éng, c­íc ®iÖn tho¹i di ®éng quèc tÕ. HiÖn nay gi¸ c¸c lo¹i dÞch vô nµy cña ViÖt nam ®Òu cao h¬n nhiÒu trong khu vùc. Ch¼ng h¹n, c­íc ®iÖn tho¹i quèc tÕ cao gÊp hai lÇn so víi Trung Quèc,2,39 lÇn so Th¸i lan, 2,46 lÇn so Malaysia, 2,06 lÇn so Philippine, 3,1 lÇn so In®«nªxia, 3,7 lÇn so Singapore. Më réng m¹ng l­íi th­¬ng m¹i ®iÖn tö, t¹o m«i tr­êng cho c¸c giao dÞch, thanh to¸n, qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cã hiÖu qu¶, phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn th­¬ng m¹i trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ kinh tÕ. Khai th«ng c¸c nguån vèn lín h¬n( FDI, ODA, vèn t­ nh©n...) cho ph¸t triÓn nhanh chãng hÖ thèng giao th«ng quèc gia. TÝch cùc tham gia cã hiÖu qu¶ vµo c¸c tr­¬ng tr×nh ph¸t triÓn hÖ thèng giao th«ng liªn quèc gia (ASEAN,Trung quèc...) ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho héi nhËp kinh tÕ. Cã chÝnh s¸ch ®µo t¹o vµ cung cÊp nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp cao cÊp ®Ó cung øng cho c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc. Ph¸t triÓn thÞ tr­êng nh©n sù cao cÊp, t¹o m«i tr­êng cho c¸c c«ng ty cung cÊp nh©n sù cao cÊp ho¹t ®éng thuËn lîi, hiÖu qu¶. Hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p luËt kinh doanh, trong ®ã chó träng vµo: Hoµn thiÖn hÖ thèng thuÕ theo xu h­íng cña c¸c n­íc cã hÖ thèng thuÕ hiÖn ®¹i trªn thÕ giíi , kh¾c phôc tån t¹i nh­: thiÕu tÝnh æn ®Þnh, cã qu¸ nhiÒu møc thuÕ nhËp khÈu thuÕ suÊt 0-5% (chiÕm kho¶ng 60% danh môc hµng nhËp khÈu chÞu thuÕ), mét sè møc thuÕ cao (Cã nhiÒu møc thuÕ suÊt ®Õn 100%). Ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh, t¹o m«i tr­êng cho c¸c doanh nghiÖp, kÓ c¶ c¸c doanh nghiÖp FDI thu hót ®­îc c¸c nguån vèn trong d©n cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®Ó t¹o thªm thu nhËp cho ng­êi d©n th«ng qua hÖ thèng thÞ tr­êng tµi chÝnh. Khai th«ng m¹nh mÏ thÞ tr­êng vèn n­íc ta víi thÞ tr­êng vèn c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÞ tr­êng vèn thÕ giíi. KÕt luËn Nh÷ng ®¸nh gi¸ vµ ph©n tÝch ®· nªu cho phÐp rót ra 3 nhËn xÐt quan träng: Thø nhÊt, qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa cã tÝnh chÊt hai mÆt, võa t¹o ra c¬ héi võa ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Nh÷ng c¬ héi mµ toµn cÇu ho¸ t¹o ra cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ kh¸ch quan vµ rÊt tiÒm n¨ng. Song, ®ã míi chØ lµ kh¶ n¨ng. Kh¶ n¨ng nµy cã biÕn thµnh hiÖn thùc hay kh«ng, hoÆc ®­îc hiÖn thøc ho¸ tíi møc nµo, ®iÒu ®ã cßn tïy thuéc vµo nh©n tè chñ quan vÒ n¨ng lùc nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn cña mçi quèc gia cô thÓ. Nh÷ng th¸ch thøc mµ toµn cÇu ho¸ ®Æt ra cho ph¸t triÓn hay khoanh tay chÊp nhËn tôt hËu. ®iÒu ®ã tuú thuéc vµo nghÞ lùc phÊn ®Êu cua mçi quèc gia. Thø hai, lao ®éng ViÖt Nam cã trë thµnh nguån lùc quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng trong tham gia héi nhËp quèc tÕ hay trë thµnh rµo c¶n trong tiÕn tr×nh “®uæi kÞp” c¸c n­íc tiªn tiÕn, ®iÒu nµy tïy thuéc ý chÝ v­¬n lªn cña d©n téc ViÖt Nam, cña tõng doanh nghiÖp vµ cña tõng con ng­êi ViÖt nam. NÕu cã chÝnh s¸ch hîp lý, m«i tr­êng th«ng tho¸ng, doanh nghiÖp t×m tßi ®æi míi c«ng nghÖ vµ huy ®­îc mäi nguån lùc ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh, con ng­êi ViÖt Nam ngµy mét ph¸t huy kh¶ n¨ng s¸ng t¹o, b¶n chÊt hiÕu häc, tiÕp thu nh÷ng tinh hoa lao ®éng trªn thÕ giíi nhÊt ®Þnh chóng ta sÏ thµnh c«ng. Cßn kh«ng, chóng ta sÏ ngµy mét tôt hËu xa h¬n víi viÖc chøng kiÕn c¸c chØ sè ®ãi nghÌo cao, thÊt nghiÖp lín, n¨ng suÊt lao ®éng vµ thu nhËp tõ lao ®éng thÊp, hËu qu¶ lµ “nÒn kinh tÕ bÞ g¹t ra bªn lÒ” cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸. Thø ba, c¸i gi¸ mµ mçi n­íc, mçi doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng ph¶i tr¶ tuú thuéc vµo viÖc x¸c ®Þnh môc tiªu, lé tr×nh, b­íc ®i cña tõng cÊp ®é. NÕu tØnh t¸o, chñ ®éng héi nhËp vµ ®èi phã cã hiÖu qu¶ víi nh÷ng th¸ch thøc th× nhÊt ®Þnh c¸i gi¸ ph¶i tr¶ cho viÖc tham gia toµn cÇu ho¸ sÏ “cùc tiÓu”, sÏ thu ®­îc v« vµn c¸i lîi. TÊt nhiªn, Ých lîi cña toµn cÇu ho¸ kh«ng ph©n phèi ®Òu cho mäi ng­êi, Nhµ n­íc cÇn x©y dùng nh÷ng chÝnh s¸ch trî gióp nh÷ng ®èi t­îng chÝnh s¸ch, nh÷ng ng­êi chÞu ¶nh h­ëng cña chiÕn tranh vµ nh÷ng ng­êi yÕu thÕ trong x· héi. Tµi liÖu tham kh¶o V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX §¶ng Céng s¶n ViÖt nam, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ N éi – 2001 Bé lao ®éng – Th­¬ng binh vµ X· Héi, KÕt qu¶ ®iÒu tra lao ®éng – viÖc lµm 1996-2000 Bé gi¸o dôc vµ §µo t¹o, ChiÕn l­îc ph¸t triÓn gi¸o dôc, ®µo t¹o 2001-2010. Bé lao ®éng – Th­¬ng binh vµ x· héi, ChiÕn l­îc ®µo t¹o nghÒ 2001-2010 Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­, §Þnh h­íng chiÕn l­îc ®Çu t­ n­íc ngoµi c¸c n¨m 2001-2010. Bé th­¬ng m¹i, ChiÕn l­îc xuÊt khÈu hµng ho¸ 2001-2010. Bé khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng, ChiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin 2001-2010 Bé ngo¹i giao, ViÖt Nam héi nhËp kinh tÕ trong xu thÕ toµn cÇu ho¸: VÊn ®Ò vµ gi¶i ph¸p, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi – 2002. Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ cña n­íc ta 2003, Tæng c«ng ty dÖt may, §Þnh h­íng chiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh dÖt may c¸c n¨m 2001-2005. Tæng c«ng ty da giÇy ViÖt Nam, §Þnh h­íng chiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh da giµy 2001-2010. Tæng côc thèng kª, Niªn gi¸m thèng kª 1992-2002 Trung t©m Khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n quèc gia, B¸o c¸o ph¸t triÓn con ng­êi ViÖt Nam 2002, NXB TrÎ, Tp. Hå ChÝ Minh – 2002. HÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt vµ biÓu thuÕ – danh môc hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, NXB Thèng kª, 2002. Tæng côc thèng kª, kh¶o s¸t møc sèng d©n c­ ViÖt Nam 1995-1996 vµ 1999-2002. T«n Ngò Viªn, Toµn cÇu ho¸, NghÞch lý cña thÕ giíi t­ b¶n chñ nghÜa, NXB Thèng kª - 2003. Tõ Xiat¬n ®Õn §«ha, Toµn cÇu ho¸ vµ tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi, NXB chÝnh trÞ Quèc gia. TS. Phïng Ngäc Nh¹, §Çu t­ Quèc tÕ, NXB §¹i Häc quèc gia Hµ Néi, 2002. GS.TS. D­¬ng Phó HiÖp, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ, 2003. Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam sè ra tõ th¸ng 3/2002 ®Õn th¸ng 3/2003. B¸o ®Çu t­ sè ra tõ 1/2002 ®Õn th¸ng 5/2003. 21.T¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch x· héi ë ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ 1991 ®Õn nay vµ kinh nghiÖm c¸c n­íc ASEAN, NXB Lao ®éng, 2002. TS. Phïng Ngäc Nh¹, §Çu t­ quèc tÕ, NXB §¹i häc quèc gia Hµ Néi, 2002. TS. §ç Minh C­¬ng, PGS.TS. NguyÔn ThÞ Doan, Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc gi¸o dôc ®¹i häc, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, 2002. T¹p chÝ kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn sè 70-80 th¸ng 9/2001 – 12/2002. UNDP vµ Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, TÇm nh×n ViÖt Nam ®Õn 2010 tËp I vµ tËp II, 2002. ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ trung ­¬ng, KÕt qu¶ ®iÒu tra ®iÒu kiÖn lao ®éng trong c¸c khu c«ng nghiÖp vµ khu chÕ xuÊt, 2003. Tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam, KÕt qu¶ ®iÒu tra ®iÒu kiÖn lao ®éng trong c¸c khu c«ng nghiÖp vµ khu chÕ xuÊt, 2003.