Đề tài Vai trò và chức năng của kế toán tài chính trong nền kinh tế Việt Nam

Lêi nãi ®Çu. Sù chuyÓn nÒn kinh tÕ ViÖtNam tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, còng ®ång nghÜa víi sù chÊp nhËn c¹nh tranh gay g¾t trong ph¹m vi toµn quèc vµ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. V× vËy, cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc cÇn gi¶i quyÕt vÒ mÆt lý luËn thùc tiÔn tõ qu¶n lý vÜ m« ®Õn qu¶n lý vi m« cña nÒn kinh tÕ. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch ®ã lµ ph¶i ®¶m b¶o th«ng tin kinh tÕ trung thùc, ®¸ng tin cËy vµ cã sù ®¶m b¶o vÒ mÆt ph¸p lý. Thùc chÊt ho¹t ®éng kiÓm to¸n trong nÒn kinh tÕ lµ ho¹t ®éng nh» thÈm ®Þnh ®éc lËp ®é tin c«ng cËy cña c¸c th«ng tin kinh tÕ tµi chÝnh vµ ®­îc thùc hiªn bëi nh÷ng kiÓm to¸n viªn cã tr×nh ®éng kü n¨ng chuyªn m«n cao, tu©n thñ nghiªm ngÆt c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n ®¸ x©y dùng. Nh÷ng th«ng tin ®· ®­îc kiÓm to¸n sÏ lµ c¨n cø, c¬ së cho viÖc ®Ò ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý, lËp c¸c dù ¸n tõ cÊp c¬ së cho ®Õn qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n­íc vµ cña c¸c thµnh phÇn kh¸c trong nÌen kinh tÕ x· héi. ChÝnh v× vËy, kiÓm to¸n nãi chung vµ kiÓm to¸n tµi chÝnh nãi riªng ®· ra ®êi vµ ngµy cµng kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ vµ tÇm quan träng cña m×nh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Víi ®Ò tµi: “ Vai trß vµ chøc n¨ng cña kÕ to¸n tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam” chóng t«i chia kÕt cÊu cña bµi viÕt thµnh 3 phÇn chÝnh: PhÇn 1: Lý luËn c¬ b¶n vÒ chøc n¨ng vµ vai trß cña kiÓm to¸n tµi chÝnh. PhÇn 2: Vai trß vµ chøc n¨ng cña kiÓm to¸n tµi chÝnh ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. PhÇn 3: Ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn vµ ph¸t huy vai trß cña kiÓm to¸n tµi chÝnh. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n Th¹c sü NguyÔn ViÕt TiÕn, gi¶ng viªn líp KTT. MÆc dï t«i ®· cè g¾ng song ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng cã h¹n nªn bµi viÕt cña t«i kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai sãt. T«i mong nhËn ®­îc sù h­íng dÉn vµ gióp ®ì cña thÇy. PhÇn I. Lý luËn c¬ b¶n vÒ chøc n¨ng vµ vai trß cña kiÓm to¸n tµi chÝnh. I. Lý luËn chung vÒ kiÓm to¸n tµi chÝnh. 1.Sù h×nh thµnh cña kiÓm to¸n tµi chÝnh. Trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi tõ mét nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× nhu cÇu ®æi míi nghiÒ kiÓm to¸n ®¸ng tin cËy vµ ®­îc c«ng nhËn trë nªn lín h¬n bao giê hÕt. §¬n gi¶n lµ v× nh÷ng c«ng cô sù dông tr­íc ®ã kh«ng cßn phï hîp víi mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. H¬n n÷a nh÷ng ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm lËp th«ng tin tai chÝnh kh«ng ®ñ kiÕn thøc vµ hiÓu biÕt vÒ nguyªn t¾c kiÓm to¸n… Do ®ã ®· lµm cho th«ng tin trë thµnh kh«ng ®Çy ®ñ vµ trung thùc. §iÒu ®ã dÉn ®Õn kÕt qu¶ lµ kh«ng cã th«ng tin ®Ó phôc vô cho nh÷ng ng­êi ra quyÕt ®Þnh bao gåm c¶ c¬ quan chÝnh phñ mµ hËu qu¶ lµ sù sai mÊt ®Þnh h­íng tæng thÓ vµ mÊt lßng tin trong c«ng chóng nãi chung. Trong bèi c¶nh ®ã kh«ng cã ho¹t ®äng kiÓm to¸n ®Ó x¸c nhËn tÝnh tin cËy cña c¸c th«ng tin tµi chÝnh sÏ g©y c¶n trë lín ®Õn qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi. Còng cÇn ph¶i nãi thªm r»ng ph­¬ng ph¸p tù kiÓm tra cña kÕ to¸n dï cã ­u viÖt song còng chØ t¹o ®­îc niÒm tin cho mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh cña ng­êi quan t©m ®Õn t×nh h×nh tµi chÝnh tr­íc hÕt lµ nh÷ng ng­êi lµm kinh tÕ vµ nh÷ng nhµ qu¶n lý am hiÓu nghiÖp vô kiÓm to¸n. Do vËy viªn kiÓm tra ngoµi kÕ to¸n lµ yªu cÇu tÊt yÕu cña qu¶n lý, ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn ®a ph­¬ng ho¸ së h÷u vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh ®¬n vÞ kinh doanh. Nh­ vËy, kiÓm to¸n nãi chung vµ kiÓm to¸n tµi chÝnh nãi riªng lµ yªu cÇu tÊt yÕu ®èi víi mét nÒn kinh tÕ. 2. Kh¸i niÖm kiÓm to¸n tµi chÝnh. KiÓm to¸n v¸o c¸o tµi chÝnh (kiÓm to¸n tµi chÝnh) la sù kiÓm tra vµ tr×nh bµy ý kiÕn nhËn xÐt cña kiÓm to¸n viªn vÒ tÝnh trung thùc, hîp lý, tÝnh hîp thøc vµ tÝnh hîp ph¸p cña c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh. NÕu b¸o c¸o tµi chÝnh chØ cung cÊp vµ tr×nh bµy cho ng­êi ®äc thùc tr¹ng tµi chÝnh cña mét doanh nghiÖp t¹i mét thêi gian nhÊt ®Þnh th× viÖc kiÓm to¸n c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh sÏ g©y dùng lßng tin cña nh÷ng ng­êi sö dông ®èi víi b¸o c¸o ®ã. V× vËy, kh«ng ph¶i bµn nhiÒu ®Õn vÊn ®Ò t¹i sao l¹i cÇn ph¶i cã kiÓm to¸n thay thÕ vµo ®ã h·y tËp trung ®i s©u vµo vai trß vµ chøc n¨ng cña kiÓm to¸n tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. II. Chøc n¨ng cña kiÓm to¸n tµi chÝnh. Theo quan ®iÓm triÕt häc, chøc n¨ng lµ t¸n dông cña c¸c ®Æc tÝnh cña hÖ thèng kh¸ch thÓ ®èi víi hÖ thèng m«i trt­êng cïng n»m trong mét hÖ thèng c¸c quan hÖ kh¸ch thÓ. Nh­ vËy chøc n¨ng cña kiÓm to¸n tµi chÝnh còng xuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt cña ngµnh. §ång thêi chÝnh chøc n¨ng cã t¸c dông gãp phÇn duy tr× mét c¸ch æn ®Þnh ®Ó t¹o niÒm tin cho nh÷ng ng­êi quan t©m vµo nh÷ng kÕt luËn kiÓm to¸n. Qua nghiªn cøu vµ ph©n tÝch, ta cã thÓ rót ra c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña kiÓm to¸n tµi chÝnh nh­ sau: 1.Chøc n¨ng kiÓm tra vµ thÈm ®Þnh. Chøc n¨ng kiÓn tra vµ thÈm ®Þnh cña kiÓm to¸n tµi chÝnh nh»m xem xÐt møc ®é trung thùc cña tµi liÖu vµ tÝnh hîp ph¸p cña viÖc thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô møc ®é trung thùc cña tµi liÖu vµ tÝnh hîp ph¸p cña viÖc lËp c¸c b¶ng tµi chÝnh thÓ hiÖn trªn hai ph­¬ng diÖn: - §é tin cËy cña c¸c con sè, c¸c th«ng tin ®· ®­îc c«ng bè. - TÝnh ®óng ®¾n vµ trung thùc cña c¸c biÓu mÉu sæ s¸ch ph¶n ¸nh t×nh h×nh tµi chÝnh. Cã thÓ nãi chøc n¨ng kiÓm tra cña kiÓm to¸n tµi chÝnh lµ xem xÐt, ®èi chiÕu ®Ó ®¸nh gi¸ ®é x¸c thùc cña th«ng tin,tõ ®ã gãp phÇn ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng ®­îc xem xÐt theo hÖ thèng môc tiªu x¸c ®Þnh. 2. Chøc n¨ng t­ vÊn cña kiÓm to¸n tµi chÝnh. ViÖc c«ng bè kÕt qu¶ kiÓm to¸n tµi chÝnh tr­íc c«ng chóng, c«ng khai kÕt qu¶ kiÓm to¸n tµi chÝnh ®­îc xem nh­ mét phÇn cña chøc n¨ng kiÓm to¸n. Khi kiÓm to¸n tµi chÝnh ®· ®­îc ph¸t triÓn, chøc n¨ng t­ vÊn ®· ®­îc ®­a vµo b¸o c¸o kiÓm to¸n ngoµi phÇn x¸c nhËn hoÆc chØ ra nh÷ng sai lÖch, nh÷ng vi ph¹m ph¸p luËt, vi ph¹m kinh tÕ trong ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý tµi chÝnh ng©n s¸ch, cßn ®­a ra nh÷ng kiÕn nghÞ, biÖn ph¸p ®Ó söa ch÷a, kh¾c phôc nh÷ng sai sãt vi ph¹m vµ ng¨n chÆn kh«ng cho chóng lËp l¹i trong t­¬ng lai. Chøc n¨ng t­ vÊn ®­îc thÓ hiÖn trong c¶ lÜnh vùc kiÓm to¸n khu vùc c«ng céng vµ khu vùc kinh doanh. - §èi víi khu vùc Nhµ n­íc th«ng tin kÕt qu¶ ho¹t ®éng kiÓm to¸n, kiÓm to¸n tµi chÝnh sÏ cung cÊp th«ng ®Çy ®ñ cã gi¸ trÞ ®¸ng tin cËy vÒ kÕt qu¶ thu chi nh©n s¸ch Nhµ n­íc, chÊp hµnh kÕ ho¹ch nh©n s¸ch, t×nh h×nh qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh cña Nhµ n­íc. §ång thêi thùc hiÖn chøc n¨ng t­ vÊn, gãp ý víi Bé tµi chÝnh trong qu¸ tr×nh x©y dùng dù th¶o kÕ ho¹ch ng©n s¸ch. - Chøc n¨ng t­ vÊn ®ang dÇn dÇn ®ãng vai trß quan träng vµ chiÕm ­u thÕ. Trong ho¹t ®éng kiÓm to¸n, kÕt qu¶ mµ c¸c Doanh nghiÖp mong ®îi kh«ng chØ lµ sù ®óng ®¾n, trung thùc cña sè liÖu mµ lµ nh÷ng t­ vÊn cña kiÓm to¸n viªn vÒ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé, vÒ thuÕ cho Doanh nghiÖp kh¾c phôc nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶, hiÖu n¨ng trong s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. 3. Chøc n¨ng x¸c nhËn vµ gi¶i to¶ tr¸ch nhiÖm. §©y lµ mét chøc n¨ng cã vai trß quan träng trong viÖc qu¶n lý ng©n s¸ch Nhµ n­íc song hiÖn nay ch­a ®­îc thùc hiÖn ë ViÖt Nam. Néi dung chÝnh cña chøc n¨ng nµy lµ x¸c nhËn th«ng tin vµ san sÎ tr¸ch nhiÖm, c«ng viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t cña c¸c c¬ quan quyÒn lùc cÊp trªn ®èi víi c¸c c¬ quan trùc thuéc, chÞu sù chØ ®¹o vµ gi¸m s¸t. M« h×nh thÓ hiÖn râ nÐt chøc n¨ng “gi¶i to¶ tr¸ch nhiÖm” biÓu hiÖn sù chÆt chÏ vµ ®Çy ®ñ cña qu¸ tr×nh duyÖt Ng©n s¸ch cho ®Õn thÈm ®Þnh l¹i kÕt qu¶ viÖc sö dông Ng©n s¸ch. §©y lµ m« h×nh mµ ViÖt Nam cÇn ph¶i häc tËp vµ ¸p dông cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña n­íc ta, ph¸t huy tèi ®a chøc n¨ng, t¸c dông cña kiÓm to¸n vµo thùc tiÔn qu¶n lý tµi chÝnh n­íc ta. III. Vai trß kiÓm to¸n tµi chÝnh. KiÓm to¸n kh«ng ph¶i lµ ho¹t ®éng “tù th©n” vµ “ vÞ th©n”, kiÓm to¸n sinh ra tõ yªu cÇu qu¶n lý vµ phôc vô cho yªu cÇu qu¶n lý. Tõ ®ã cã thÓ thÊy râ vai trß, t¸c trong dông cña kiÓm to¸n nãi chung vµ kiÓm to¸n tµi chÝnh nãi riªng ®­îc thÓ hiÖn trªn nh÷ng mÆt sau: 1.T¹o niÒm tin cho nh÷ng ng­êi quan t©m. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng cã nhiÒu ng­êi quan t©m tíi t×nh h×nh tµi chÝnh vµ sù ph¶n ¸nh cña nã trong tµi liÖu kÕ to¸n. Nh÷ng ng­êi quan t©m cã thÓ kÓ ®Õn lµ: - C¸c c¬ quan Nhµ n­íc : cÇn cã th«ng tin trung thùc ®Ó ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. - C¸c nhµ ®Çu t­: cÇn cã tµi liÖu tin cËy ®Ó tr­íc hÕt cã h­íng dÉn ®Çu t­ ®óng ®¾n, sau ®ã ®iÒu hµnh, sö dông vèn ®Çu t­ vµ cuèi cïng lµ cã tµi liÖu trung thùc vÒ ph©n phèi kÕt qu¶ ®Çu t­. - C¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp vµ c¸c nhµ qu¶n lý kh¸c: cÇn th«ng tin trung thùc ®Ó cã nh÷ng quyÕt ®Þnh trong mäi giai ®o¹n qu¶n lý. - Ng­êi lao ®éng cÇn cã th«ng tin ®¸ng tin cËy vÒ kÕt qu¶ kinh doanh, ¨n chia ph©n phèi, thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng … - Kh¸ch hµng, nhµ cung cÊp vµ nh÷ng ng­êi quan t©m kh¸c cÇn hiÓu râ thùc chÊt kinh doanh vÒ tµi chÝnh cña c¸c ®¬n vÞ vÒ nhiÒu mÆt. Cã thÓ nãi viÖc t¹o niÒm tin cho nh÷ng ng­êi quan t©m lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña kiÓm to¸n tµi chÝnh víi t­ c¸ch lµ mét ho¹t ®éng ®éc lËp. 2. KiÓm to¸n gãp phÇn h­íng dÉn nghiÖp vô vµ cñng cè nÒn nÕp ho¹t ®éng tµi chÝnh kÕ to¸n nãi riªng vµ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n nãi chung. Ho¹t ®éng tµi chÝnh bao gåm nh÷ng mèi quan hÖ ®a d¹ng, lu«n biÕn ®æi vµ ®­îc cÊu thµnh bëi hµng lo¹t nghiÖp vô cô thÓ. §Ó h­íng c¸c nghiÖp vô nµy vµo môc tiªu gi¶ quyÕt tèt c¸c quan hÖ trªn kh«ng cÇn cã ®Þnh h­íng ®óng vµ thùc hiÖn tèt mµ cßn cÇn th­êng xuyªn so¸t xÐt viÖc thùc hiÖn ®Ó h­íng c¸c nghiÖp vô vµo quü ®¹o mong muèn. §Æc biÖt n­íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ kinh tÕ th× c¸c quan hÖ tµi chÝnh, chÕ ®é kinh tÕ thay ®æi nhiÒu lÇn cïng víi sù bung ra cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c. Trong khi ®ã, c«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm so¸t ch­a chuyÓn h­íng kÞp thêi dÉn tíi t×nh tr¹ng kû c­¬ng bÞ bu«ng láng, nhiÒu kû c­¬ng trong kiÓm to¸n tµi chÝnh tr­íc ®©y nay còng bÞ ph¸ vì. V× vËy cã triÓn khai tèt h¬n c«ng t¸c kiÓm to¸n míi cã thÓ nhanh chãng ®­a c«ng t¸c tµi chÝnh kÕ to¸n ®i vµo nÒ nÕp. 3. KiÓm to¸n gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ vµ n¨ng lùc qu¶n lý. Râ rµng kiÓm to¸n tµi chÝnh kh«ng chØ cã chøc n¨ng x¸c minh mµ cßn cã chøc n¨ng t­ vÊn, ®Æc biÖt trong nh÷ng b­íc chuyÓn ®æi c¬ chÕ kinh tÕ cã nhiÒu mèi quan hÖ phøc t¹p n¶y sinh. Trong khi ®ã hÖ thèng qu¶n lý ch­a hoµn chØnh kinh nghiÖm vµ chuyªn gia giái vÒ qu¶n lý ch­a cã nhiÒu. Trong ®iÒu kiÖn ®ã duy tr× kû c­¬ng vµ b¶o ®¶m ph¸t triÓn ®óng h­íng chØ cã thÓ chÝnh s¸ch ®­îc trªn c¬ së x©y dùng ®ång bé vµ tæ chøc thùc hiÖn tèt kiÓm to¸n tµi chÝnh trªn mäi lÜnh vùc ®Ó trªn c¬ së tÝch luü kinh nghiÖm tõ x¸c minh ®i ®Õn t­ vÊn cho mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng. Tõ tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu tr×nh bµy trªn cho thÊy kiÓm to¸n tµi chÝnh cã vai trß quan träng trªn nhiÒu mÆt. §ã lµ “ quan toµ c«ng minh cña qu¸ khø”, “ng­êi dÉn d¾t cho hiÖn t¹i” vµ lµ “cè vÊn s¸ng suèt cho t­¬ng lai” (lêi cña ier – kh¸n - Sere). PhÇn II. Vai trß vµ chøc n¨ng cña kiÓm to¸n tµi chÝnh ®èi víi nªn kinh tÕ ViÖt Nam. I.Nh÷ng ®ãng cña kiÓm to¸n tµi chÝnh ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. ë ViÖt Nam hiÖn nay, c¬ së ph¸p lý ®Ó qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng më cöa ®· vµ ®ang h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn. Trong bèi c¶nh ®ã, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia thÞ tr­êng ngµy cµng nhiÒu, c¸c doanh nghiÖp ra ®êi víi nhiÒu h×nh thøc tæ chøc kinh doanh ®a d¹ng vµ phøc t¹p. Trong sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, ngµy cµng cã nhiÒu ®èi t­îng kh¸c nhau quan tem ®Õn nh÷ng th«ng tin tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp, bëi v× nh÷ng th«ng tin nµy cã ¶nh h­ëng m¹nh tíi sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. Do vËy, kiÓm to¸n tµi chÝnh víi vai trß vµ chøc n¨ng x¸c minh, t­ vÊn kh«ng chØ gióp cho sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc mµ cßn cã ý nghÜa quan träng ®èi víi b¶n th©n doanh nghiÖp vµ c¸c ®èi t­îng quan t©m kh¸c. 1.§èi víi Nhµ n­íc. §Ó qu¶n lý kinh tÕ vÜ mo nãi chung vµ qu¶n lý ng©n s¸ch Nhµ n­íc, c«ng quü quèc gia nãi riªng th× Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã nh÷ng th«ng tin trung thùc, chÝnh x¸c vÒ ho¹t déng tµi chÝnh cña c¸c tæ chøc, c¸c doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c¸c tæ chøc, c¸c doanh nghiÖp cã sö dông ng©n s¸ch Nhµ n­íc. HiÖn nay, trong sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng, trong xu thÕ héi nhËp quèc tÕ, Nhµ n­íc ngµy cµng thÊy râ tÇm quan träng cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n tµi chÝnh ®èi víi nÒn tµi chÝnh quèc gia. Do ®ã ®· tõng b­íc sö dông kiÓm to¸n (th«ng qua c¬ quan kiÓm to¸n Nhµ n­íc) nh­ mét c«ng cô qu¶n lý kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong mét nhµ n­íc ph¸p quyÒn. V× vËy, cã thÓ nãi kiÓm to¸n Nhµ n­íc ®¶m nhËn mét chøc n¨ng rÊt quan träng trong viÖc kiÓm so¸t, qu¶n lý viÖc sö dông nguån lùc tµi chÝnh c«ng. Tõ n¨m 1995 ®Õn hÕt n¨m 1999, kiÓm to¸n Nhµ n­íc ®· thùc hiÖn gÇn 3000 cuéc kiÓm to¸n víi quy m« kh¸c nhau t¹i c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh tÕ quèc doanh, ®¬n vÞ thô h­ëng ng©n s¸ch Nhµ n­íc, ®¬n vÞ ®­îc giao kinh phÝ ng©n s¸ch Nhµ n­íc trªn hÇu hÕt c¸c ngµnh, lÜnh vùc, l·nh thæ. Nh÷ng kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n tµi chÝnh ®· ®¸p øng phÇn nµo yªu cÇu cña Quèc héi vµ ChÝnh phñ trong viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t, hoµn thiÖn vµ n©ng cao hiÖu chÊt l­îng qu¶n lý ®iÒu hµnh ng©n s¸ch Nhµ n­íc, cô thÓ nh­ sau: Thø nhÊt: KiÓm to¸n tµi chÝnh gióp Nhµ n­íc kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc thu c¸c kho¶n nép ng©n s¸ch Nhµ n­íc, chñ yÕu lµ c¸c kho¶n thuÕ ph¶i nép, ®¶m b¶o nép ®ñ theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt. Tõ ®ã gãp phÇn c¶i c¸ch c«ng t¸c tæ chøc vµ qu¶n ký thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc cã hiÖu qu¶. Mét mÆt tËp trung t¨ng nguån thu ®¸p øng nhu cÇu chØ tiªu ng©n s¸ch Nhµ n­íc, ®iÒu quan träng lµ lËp l¹i trËt tù trong viÖc chÊp hµnh luËt Nhµ n­íc, tr¶ l¹i sù b×nh ®¼ng trong m«i tr­êng kinh doanh gi÷a c¸c tæ chøc kinh tÕ trong vµ ngoµi quèc doanh. Thø hai: KiÓm to¸n tµi chÝnh gióp Nhµ n­íc kiÓm so¸t chÆt chÏ viÖc sö dông ng©n s¸ch Nhµ n­íc, chèng thÊt tho¸t, chèng l·ng phÝ, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn vµ tµi s¶n Nhµ n­íc. Trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi hiÖn nay, nhu cÇu chi ng©n s¸ch Nhµ n­íc rÊt lín trong khi kh¶ n¨ng ®¸p øng cßn h¹n hÑp, th× lý luËn c¬ b¶n vÒ chøc n¨ng vµ vai trß cña kiÓm to¸n tµi chÝnh n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ng©n s¸ch Nhµ n­íc cã mét ý nghÜa rÊt quan träng. §Ó ®¹t ®­îc yªu cÇu ®ã, c«ng t¸c kiÓm to¸n tµi chÝnh cßn gióp ®ì c¸c ®èi t­îng sö dông ng©n s¸ch Nhµ n­íc tu©n thñ nh÷ng qui ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ c¸c mÆt thñ tôc, tr×nh tù, chi ®óng môc ®Ých, ®èi t­îng, ®óng ®Þnh møc to¸n ®­îc duyÖt. §Õn hÕt n¨m 1999, víi viÖc kiÓm to¸n b¸o c¸o quyÕt to¸n cña 61 tØnh, thµnh phè, 10 Bé, 10 ch­¬ng tr×nh dù ¸n môc tiªu cña ChÝnh phñ, 7 Qu©n khu, Qu©n chñng, Tæng côc vµ nhiÒu doanh nghiÖp Nhµ n­íc… KiÓm to¸n Nhµ n­íc ®· ph¸t hiÖn vµ kiÕn nghÞ t¨ng thu, tiÕt kiÖm chi cho Ng©n s¸ch Nhµ n­íc gÇn 3.000 tû ®ång. Thø ba: KiÓm to¸n tµi chÝnh gióp Nhµ n­íc thÊy ®­îc nh÷ng v­íng m¾c thùc tÕ khi thùc hiÖn c¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch tµi chÝnh hiÖn hµnh, tõ ®ã cã gi¶i ph¸p ®Ó hoµn thiÖn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vÒ kinh tÕ tµi chÝnh. §ång thêi c¸c kÕt qu¶ kiÓm to¸n tµi chÝnh cßn cã ý nghÜa quan träng trong viÖc: ThiÕt lËp c¬ chÕ qu¶n lý, cÊp ph¸t vµ thanh quyÕt to¸n ®èi víi ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng ®èi víi c¸c kho¶n hç trî tõ ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng cho c¸c c¬ quan Trung ­¬ng ®ãng trªn ®Þa bµn; Rµ so¸, söa ®æi, bæ sung c¸c ®Þnh møc kinh tÕ tµi chÝnh vµ ®Þnh møc chi tiªu ng©n s¸ch Nhµ n­íc; C«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n, t¨ng c­êng kû luËt ng©ng s¸ch Nhµ n­íc, xö lý nghiªm nh÷ng hµnh vi vi ph¹m… Thø t­: KiÓm to¸n tµi chÝnh gióp cho c«ng t¸c ®iÒu hµnh vÜ m« cña c¸c nhµ l·nh ®¹o qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh. KÕt qu¶ kiÓm to¸n tµi chÝnh cung cÊp th«ng tin d÷ liÖu chÝnh x¸c, kÞp thêi trong viÖc x©y dùng dù to¸n, ®iÒu chØnh dù to¸n phï hîp víi thùc tr¹ng vµ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ ®Þa ph­¬ng, ngµnh nghÒ nãi riªng vµ cña Nhµ n­íc nãi chung. 2.Vai trß ®èi víi doanh nghiÖp ®­îc kiÓm to¸n. KiÓm to¸n tµi chÝnh cã c¸c vai trß chñ yÕu sau: - Thø nhÊt: KiÓm to¸n tµi chÝnh gióp l·nh ®¹o doanh nghiÖp ®­îc kiÓm to¸n thÊy nh÷ng sai sãt trong qu¶n lý tµi chÝnh – kÕ to¸n vµ gióp hä nhËn thÊy ®­îc nghÜa vô ph¶i thùc hiÖn ®óng c¸c qui ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ tµi chÝnh kÕ to¸n. - Thø hai: gióp cho ®éi ngò c¸n bé chuyªn m«n thÊy ®­îc c¸c sai sãt trong nghiÖp vô chuyªn m«n cña m×nh. - Thø ba: Gióp cho ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n lo¹i bá nh÷ng chi phÝ kh«ng ®óng ®Ó tiÕt kiÖm cho doanh nghiÖp. - Thø t­: Gióp nhµ l·nh cã thªm c¬ së ra c¸c quyÕt ®Þnh vÒ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. - Thø n¨m: N©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n. - Thø s¸u: Gióp doanh nghiÖp hoµn thiÖn hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé. - Thø b¶y: Gióp c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n hiÖu qu¶ ®­îc t¨ng thªm uy tÝn. Trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn sÏ gióp doanh nghiÖp (chñ doanh nghiÖp, gi¸m ®èc ) kÞp thêi ra nh÷ng sai sãt, l·ng phÝ vÒ tµi chÝnh còng nh­ t×nh h×nh tæ chøc cña doanh nghiÖp ®Ó cã nh÷ng chÊn chØnh kÞp thêi hoÆc ng¨n ngõa c¸c tæn thÊt. §ång thêi, gióp doanh nghiÖp h¹n chÕ ®­îc nh÷ng rñi ro hoÆc ph¸t hiÖn ra nh÷ng thÕ m¹nh, nh÷ng tiÒm n¨ng tµi chÝnh néi t¹i ®ang cã trong doanh nghiÖp, vµ quan träng h¬n, doanh nghiÖp cã thÓ lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn mét c¸ch phï hîp. Ng­êi qu¶n lý th­êng lµ ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm vµ quyÕt ®Þnh vÒ tµi chÝnh, nh­ng hä kh«ng hiÓu s©u vÒ nguyªn t¾c kÕ to¸n nªn cÇn cã nh÷ng th«ng tin thuyÕt phôc ®Ó ra quyÕt ®Þnh. Nh÷ng th«ng tin ®ã kh«ng chØ trªn c¸c b¶ng khai tµi chÝnh mµ cßn th«ng tin cô thÓ vÒ tµi chÝnh, vÒ hiÖu qu¶ vµ hiÖu n¨ng cña c¸c bé phËn ®Ó cã nh÷ng quyÕt ®Þnh trong mçi giai ®o¹n qu¶n lý, kÓ c¶ tiÕp nhËn vèn liÕng, chØ ®¹o vµ ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh vµ ho¹t ®éng qu¶n lý ( nhÊt lµ vÒ tµi chÝnh ). VÝ dô vÒ chÕ ®é “kho¸n” ë doanh nghiÖp x©y dùng (theo t¹p chÝ kiÓm to¸n sè 5/1999 ); Qua thùc tÕ kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn thÊy chi phÝ cho mét c«ng tr×nh x©y dùng d©n dông l¹i cã ®Õn 80 – 90% tæng chi phÝ lµ s¾t thÐp, 10 – 20% tæng chi phÝ lµ xi m¨ng, ngoµi ra kh«ng cã ho¸ ®¬n, chøng tõ chi phÝ nµo kh¸c (c«ng tr×nh x©y dùng kh«ng cÇn g¹ch, c¸t, nh©n c«ng …? ) Khi ®­îc hái, c¸c ®éi tr­ëng tr¶ lêi lµ chØ quan t©m ®Õn nép ho¸ ®¬n cho ®ñ møc chi phÝ kho¸n mµ kh«ng ®Ó ý ®Õn chi phÝ thùc tÕ tõng lo¹i vËt t­ vµ chi phÝ kh¸c. Tõ ®ã, kiÓm to¸n viªn ®Ò ra mét sè kiÕn nghÞ lµ cÇn bè trÝ Ýt nhÊt mét nh©n viªn lµm c«ng t¸c kÕ to¸n ( chÞu sù chØ ®aä cña phßng kÕ to¸n C«ng ty ) t¹i c¸c ®éi x©y dùng. Bªn c¹nh ®ã cßn cã hiÖn t­îng mét sè ®éi tr­ëng lîi dông viÖc cïng lóc thi c«ng nhiÒu c«ng tr×nh, ®· vay vµ øng tiÒn v­ît qu¸ khèi l­îng c«ng viÖc thùc hiÖn råi tù chiÕm ®o¹t lu«n. VÒ viÖc nµy, ngoµi x¸c minh kiÓm to¸n viªn cßn ®Ò nghÞ doanh nghiÖp nªn qui ®Þnh râ møc t¹m øng, vay tèi ®a cña ®éi s¶n xuÊt. KiÓm to¸n tµi chÝnh víi chøc n¨ng kiÓm tra, x¸c nhËn tÝnh trung thùc vµ hîp lý, hîp ph¸p cña c¸c th«ng tin trong b¸o c¸o tµi chÝnh sÏ gióp cho l·nh ®¹o doanh nghiÖp bít lóng tóng, yªn t©m h¬n khi ký c¸c b¸o c¸o t×a chÝnh vµ c«ng khai c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh. §ång thêi, kiÓm to¸n tµi chÝnh gióp doanh nghiÖp ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, t×nh h×nh tµi chÝnh vµ c«ng nî, kh¶ n¨ng thanh to¸n c«ng nî, tõ ®ã ®¸nh gi¸ vÞ thÕ cña doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµnh m¹nh tµi chÝnh doanh nghiÖp vµ lµnh m¹nh kh¶ n¨ng thanh to¸n nî. §èi víi nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n chÝnh ®¸ng, cã hiÖu qu¶ th× kÕt qu¶ c¸c cuéc kiÓm to¸n tµi chÝnh sÏ gióp doanh nghiÖp n©ng cao uy tÝn cña m×nh, nhê ®ã doanh nghiÖp cã thuËn lîi trong c¸c quan hÖ kinh tÕ. Ch¼ng h¹n doanh nghiÖp cã thuËn lîi trong ho¹t ®éng liªn doanh liªn kÕt, mua hµng ho¸, thËm chÝ trong thÞ tr­êng chøng kho¸n ( ®èi víi nh÷ng chóng t«i cã ph¸t hµnh cæ phÇn ). Nh÷ng chñ doanh nghiÖp lµm ¨n chÝnh ®¸ng, cã hiÖu qu¶, nh­ng v× lý do nµo ®ã bÞ tai tiÕng th× kiÓm to¸n viªn sÏ lµ ng­êi x¸c nhËn vµ b¶o vÖ cho hä. NhËn xÐt cña c¸c kiÓm to¸n viªn cã uy tÝn sÏ lµm t¨ng thªm tÝnh ph¸p lý cña b¶n b¸o c¸o tµi chÝnh vµ danh tiÕng cña doanh nghiÖp. LÏ tÊt nhiªn, c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n gian dèi hoÆc s¾p ph¸ s¶n th­êng kh«ng muèn mêi kiÓm to¸n. Doanh nghiÖp bao giê còng ®Æt lîi Ých cña m×nh lªn hµng ®Çu vµ lu«n t×m c¸ch xö lý c¸c nghiÖp vô hay c¸c ho¹t ®éng kiÓm to¸n sao cho cã lîi nhÊt cho doanh nghiÖp. Lóc ®ã kiÓm to¸n tµi chÝnh víi chøc n¨ng bµy tá ý kiÕn, kiÓm to¸n viªn sÏ t­ vÊn cho doanh nghiÖp vÒ nh÷ng yÕu kÐm cña doanh nghiÖp, t­ vÊn vÒ c«ng t¸c kÕ to¸n tµi chÝnh, còng nh­ c¸c h­íng gióp ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp cã hiÖu qu¶ h¬n trong khu«n khæ Ph¸p luËt. T¹i Tæng c«ng ty x©y dùng S«ng §µ, phßng kiÓm to¸n néi bé cña Tæng c«ng ty chÝnh thøc ra ®êi ngµy 01/01/1998 nhê sù nhËn ®óng møc cÇn thiÕt kiÓm to¸n tµi chÝnh cña ban l·nh ®¹o c«ng ty. Trong n¨m 1998, kiÓm to¸n néi bé Tæng c«ng ty ®· hoµn thµnh c«ng viÖc kiÓm to¸n t×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ b¸o c¸o tµi chÝnh cña toµn bé 31 ®¬n vÞ thµnh viªn vµ b¸o c¸o tµi chÝnh toµn Tæng c«ng ty n¨m 1997 ( theo t¹p chÝ kiÓm to¸n sè 5/1999). Mét vÝ dô kh¸c t¹i c«ng ty 28 ( mét doanh nghiÖp Nhµ n­íc trùc thuéc Tæng côc hËu cÇn – Bé Quèc phßng ho¹t ®éng trªn lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh ) xuÊt nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm dÖt, may, kinh doanh bÊt ®éng s¶n, kinh doanh c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng khu c«ng nghiÖp vµ d©n dông. Tõ n¨m 1992, nhê hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé tèt, c«ng ty ®· kh¾c phôc nh÷ng thiÕu sãt trong qu¶n lý, tiÕn hµnh ®æi míi m« h×nh tæ chøc g¾n víi viÖc qu¶n lý ®· nhanh chãng ®em l¹i cho c«ng ty nh÷ng hiÖu qu¶ to lín vÒ mäi mÆt. Bªn c¹nh ®ã, c«ng ty ®· tiÕn hµnh thuª kiÓm to¸n ®éc lËp ®Ó kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh c¸c n¨m 1994 – 1995 – 1996. Riªng n¨m 1996, ®· tiÕn hµnh kiÓm to¸n 2 kú. ViÖc kiÓm to¸n ®­îc tiÕn hµnh tõ c¸cd ®¬n vÞ thµnh viªn trùc thuéc ®Õn c«ng ty. TÊt c¶ c¸c c«ng tr×nh ®Çu t­ còng ®Òu ®­îc kiÓm to¸n, nhê ®ã mµ c«ng ty ®· thu l¹i ®­îc mét kho¶n tiÒn ®¸ng kÓ. Tõ n¨m 1992 ®Õn n¨m 1997, vèn cña c«ng ty t¨ng lªn gÊp 5,67 lÇn ( Theo t¹p chÝ kiÓm to¸n sè 1/1998 ). Trong doanh nghiÖp, ngoµi nh÷ng vai trß trªn, kiÓm to¸n tµi chÝnh cßn cã t¸c dông ®èi víi c¸n bé c«ng nh©n viªn, ng­êi lao ®éng lµm viÖc t¹i ®ã. Khi b¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc kiÓm to¸n th× ®é tin cËy cña nã ®­îc t¨ng lªn, gióp ng­êi lao ®éng biÕt ®­îc t×nh h×nh tµi chÝnh cña c«ng ty m×nh thÕ nµo, l·i hay lç, sù ph©n chia l·i cã hîp lý kh«ng … NÕu b¸o c¸o ®ã cho kÕt qu¶ tèt vÒ c«ng ty, ng­êi lao ®éng sÏ thªm g¾n bã vµ tin t­ëng vµo c«ng ty, yªn t©m lµm viÖc hoÆc ng­îc l¹i. MÆt kh¸c, chñ doanh nghiÖp (hoÆc gi¸m ®èc) lu«n muèn cã ®­îc nh÷ng lao ®éng tay nghÒ cao, lµm viÖc cã hiÖu qu¶, mét b¸o c¸o tµi chÝnh víi kÕt qu¶ tèt sÏ lµ mét søc hót gióp doanh nghiÖp cã ®­îc nh÷ng nh©n viªn nh­ mong muèn. 3. Vai trß víi c¸c bªn thø ba quan t©m. Bªn thø ba quan t©m tíi c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh gåm: c¸c nhµ ®Çu t­, ng©n hµng, kh¸ch hµng, nhµ cung cÊp, chñ nî vµ nh÷ng ng­êi quan t©m kh¸c. Th«ng th­êng, c¸c th«ng tin vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh kh«ng tíi th¼ng nh÷ng ng­êi quan t©m ®ã, mµ ph¶i cã sù ®¶m b¶o cña bªn thø ba ®éc lËp lµ kiÓm to¸n viªn do cã sù rñi ro th«ng tin, c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cã nhiÒu kh¶ n¨ng kh«ng chÝnh x¸c. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng hiÖn nay, râ rµng ng­êi ra quyÕt ®Þnh khã cã kh¶ n¨ng hiÓu biÕt t­êng tËn vµ trùc tiÕp vÒ ®èi t¸c mµ anh ta tiÕn hµnh kinh doanh. Th«ng tin sö dông lµ do ng­êi kh¸c cung cÊp cho. BÊt cø khi nµo th«ng tin cã ®­îc lµ do ng­êi kh¸c cung cÊp th× kh¶ n¨ng nã bÞ chñ ý, hoÆc kh«ng chñ ý bãp mÐo sÏ t¨ng lªn. NÕu môc ®Ých cña ng­êi cung cÊp th«ng tin kh¸c víi ng­êi ra quyÕt ®Þnh th× th× th«ng tin cã thÓ bÞ h­íng theo lîi Ých cña ng­êi cung cÊp. Do vËy, th«ng tin bÞ c«ng bè sai lµ ®iÒu khã tr¸nh khái. Mét b¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc kiÓm to¸n lµ mét biÖn ph¸p hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó gi¶m thiÓu rñi ro th«ng tin ( võa ®ì tèn thêi gian vµ tiÒn b¹c ) cho nh÷ng ng­êi quan t©m. C¸c nhµ ®Çu t­ c¸ nh©n vµ c¸c nhµ ®Çu t­ chuyªn nghiÖp ( nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc ) trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n th­êng lÊy chÝnh c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc kiÓm to¸n lµm c¨n cø ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c«ng ty khi quyÕt ®Þnh mua hoÆc b¸n c¸c chøng kho¸n ®ã. HiÖn nay, c¸c c«ng ty niªm yÕt chøng kho¸n còng nh­ kinh doanh chøng kho¸n ph¶i ®Þnh kú nép c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc kiÓm to¸n cho Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc vµ thÞ tr­êng giao dÞch chøng kho¸n. C¸c b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i ®­îc x¸c nhËn bëi mét tæ chøc kiÓm to¸n ®éc lËp cã uy tÝn. §©y lµ yªu cÇu ®Æc biÖt cÇn thiÕt ®èi víi ViÖt Nam, khi mµ viÖc ®¸nh gi¸ tÝnh x¸c thùc cña c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh còng nh­ viÖc tiÕp cËn c¸c th«ng tin tµi chÝnh ®èi víi mét c«ng ty ë ViÖt Nam ®ang cßn lµ mét vÊn ®Ò khã kh¨n. C¸c ng©n hµng cho doanh nghiÖp vay vèn, c¸c nhµ ®Çu t­ vµ chÝnh c¸c chñ së h÷u còng ph¶i n¾m ch¾c t×nh h×nh kinh doanh vµ kh¶ n¨ng tr¶ nî cña b¹n hµng ®Ó quyÕt ®Þnh cho vay, thu håi vèn hoÆc kh«ng cho vay. V× lîi Ých cña m×nh nªn hä coi kiÓm to¸n lµ mét trong c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó xuÊt tiÒn cho vay hay bá vèn vµo kinh doanh. HiÖn nay c¸c ng©n hµng Vietincombank, Vietcombank, Indovinabank cã qui ®Þnh tÊt c¶ c¸c kh¸ch hµng muèn vay tiÒn ®Òu ph¶i xuÊt tr×nh b¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc kiÓm to¸n viªn ®éc lËp x¸c nhËn. Trong quan hÖ kinh doanh, c¸c kh¸ch hµng cã thÓ mua chÞu. Tuy nhiªn, chØ khi b¸o c¸o tµi chÝnh c¶u doanh nghiÖp mua ®ã ®­îc kiÓm to¸n viªn cã uy tÝn kiÓm tra vµ x¸c nhËn lµ tèt th× nhµ cung cÊp sÏ s½n sµng b¸n chÞu vµ ng­îc l¹i. Ngoµi ra, kiÓm to¸n tµi chÝnh cßn gióp ng­êi d©n cñng cè niÒm tin ®èi víi c¸c cÊp uû §¶ng, chÝnh quyÒn vµ c¬ quan Nhµ n­íc trong viÖc sö dông ng©n s¸ch Nhµ n­íc, còng nh­ trong viÖc sö dông c¸c quü mµ hä ®ãng gãp. Tãm l¹i, ®èi víi c¸c bªn thø ba quan t©m, kiÓm to¸n tµi chÝnh tr­íc hÕt ®ãng vai trß trung gian, ®¶m b¶o cho sù tin cËy cña c¸c th«ng tin tõ ng­êi cung cÊp ®Õn ng­êi nhËn. TiÕp theo, c¸c th«ng tin ( b¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc kiÓm to¸n ) l¹i lµ c¬ së cho c¸c quyÕt ®Þnh tµi chÝnh cña c¸c bªn quan t©m nµy.  II. Nh÷ng h¹n chÕ cña kiÓm to¸n tµi chÝnh ë ViÖt Nam hiÖn nay vµ nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ ®ã. Cã thÓ nãi ngay tõ khi míi ra ®êi, kiÓm to¸n tµi chÝnh ®· ®ãng gãp mét phÇn kh«ng nhá vµ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Tuy nhiªn, “ v¹n sö khëi ®Çu nan “. mÆc dï ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®· cã tõ l©u ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn, nh­ng ë n­íc ta l¹i lµ ho¹t ®éng hoµn toµn míi mÎ, kiÕn thøc chuyªn m«n cßn h¹n hÑp, méi tr­êng ho¹t ®éng còng kh«ng hoµn toµn thuËn lîi … do ®ã ®· cã nh÷ng h¹n chÕt kh«ng nhá trong viÖc ph¸t huy vai trß cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n nãi chung vµ kiÓm to¸n tµi chÝnh nãi riªng. Thø nhÊt, vÒ vÊn ®Ò nhËn thøc. Do ho¹t ®éng kiÓm to¸n cßn t­¬ng ®èi míi mÎ ë ViÖt Nam, trong khi ®ã c¸c tæ chøc kiÓm to¸n vµ c¸c kiÓm to¸n viªn l¹i kh«ng ®­îc tù qu¶ng c¸o c«ng khai vÒ m×nh d­íi bÊt kú h×nh thøc nµo, nªn nhËn thøc, nh÷ng hiÓu biÕt s©u réng, ®óng ®¾n vÒ ho¹t ®éng nµy cßn bÞ h¹n chÕ, nhÊt lµ trong thêi gian ®Çu cña thêi kú ®æi míi, cô thÓ nh­ sau: - HÇu hÕt ng­êi qu¶n lý ë c¸c ®¬n vÞ ch­a hiÓu hÕt môc ®Ých cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n, trõ nh÷ng ®¬n vÞ kÕ to¸n cã sù tham gia qu¶n lý cña n­íc ngoµi, ch­a thÊy ®­îc lîi Ých thiÕt thùc tõ nh÷ng vÊn ®Ò cña kiÓm to¸n viªn tron ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ doanh nghiÖp. - NhiÒu doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc, c«ng ty t­ nh©n, c«ng ty cæ phÇn, ch­a muèn tiÕt léi nh÷ng th«ng tin thùc vÒ ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp m×nh cho ng­êi kh¸c, trõ khi bÞ b¾t buéc hoÆc doanh nghiÖp cã sù cè. - Do ho¹t ®éng kiÓm to¸n cña c¸c tæ chøc kiÓm to¸n trong n­íc míi h×nh thµnh nªn cã nh÷ng ng­êi ch­a thùc sù tin t­ëng vµo chÊt l­îng c«ng viÖc cña c¸c kiÓm to¸n viªn ViÖt Nam. V× vËy khi mµ kh¸ch hµng cña c¸c tæ chøc kiÓm to¸n ViÖt Nam chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, liªn doanh víi n­íc ngoµi, c¸c tæ chøc viÖn trî hoÆc tiÕp nhËn viÖn trî ( lµ nh÷ng tæ chøc bÞ b¾t buéc ph¶i kiÓm to¸n), mét sè doanh nghiÖp kh¸c cã sù cè vÒ tµi chÝnh … Tuy nhiªn, hiÖn nay nh÷ng nhËn thøc cña c¸c nhµ qu¶n lý c¸c c«ng ty, c¸c tæ chøc vÒ lîi Ých cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n ( ®Æc biÖt lµ kiÓm to¸n tµi chÝnh ) ngµy cµng ®­îc më réng, nhÊt lµ sau khi kiÓm to¸n Nhµ n­íc ra ®êi, b¶ng khai tµi chÝnh cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc b¾t buéc ph¶i ®­îc kiÓm to¸n bëi kiÓm to¸n viªn Nhµ n­íc hay c¸c tæ chøc kiÓm to¸n ®éc lËp. MÆc dï vËy, nh÷ng h¹n chÕ nh­ ®· nãi ë trªn vÉn tån t¹i nh­ mét hµng rµo c¶n trë kh¸c hµng ®Õn víi c¸c dÞch vô kiÓm to¸n nh­ tr­íc ®©y nh­ng ë møc ®é thÊp h¬n nhiÒu. §Æc biÖt trong bèi c¶nh nhiÒu c«ng ty, tæ chøc kiÓm to¸n cïng ho¹t ®éng nh­ hiÖn nay th× chuyÖn “ «ng nãi gµ, bµ nãi vÞt “ trong kiÓm to¸n còng kh«ng ph¶i lµ chuyÖn hiÕm, nh­ng ®Õn nay vÉn ch­a söa ®­îc bao nhiªu. §iÒu nµy còng gãp phÇn lµm cho c¸c kh¸ch hµng ch­a thùc sù tin t­ëng vµo chÊt l­îng kiÓm to¸n. Thø hai, Chóng ta ®· chËm vµ ch­a tËp trung ®óng møc cÇn thiÕt cho viÖc h×nh thµnh vµ t¨ng n¨ng lùc cho hÖ thèng kiÓm to¸n. H¹n chÕ nµy còng xuÊt ph¸t tõ sù yÕu kÐm trong nhËn thøc nªn khi ®i vµo kinh tÕ thÞ tr­êng, Nhµ n­íc ch­a nhËn thøc ngay ®­îc r»ng thanh tra tµi chÝnh nãi riªng vµ hÖ thèng thanh tra nãi chung ch­a tho¶ m·n ®­îc yªu cÇu vÒ ho¹t ®éng cña thanh tra, kiÓm tra Nhµ n­íc. - ViÖc ®o t¹o kiÓm to¸n viªn: §éi ngò kiÓm to¸n viªn hiÖn nay hÇu hÕt cã tr×nh ®é nghiÖp vô vµ cã kinh nghiÖm vÒ c«ng t¸c tµi chÝnh kÕ to¸n nh­ng l¹i rÊt míi mÎ vÒ nghiÖp vô kiÓm to¸n. T¹i c¸c n­íc ph¸t triÓn, c¸c kiÓm to¸n ®Òu ®­îc ®µo t¹o cã hÖ thèng vµ ph¶i kinh qua c¸c kú thi tuyÓn chän g¾t gao cña c¸c tæ chøc nghÒ nghiÖp nh­ : T¹i Mü cã chøc danh CPA – Cetiffied in public accountant, t¹i Ph¸p cã chøc danh Expert comptable. Sù h¹n chÕ vÒ mÆt kü thuËt nghÒ nghiÖp ®· lµm cho viÖc hµnh sù cña kiÓm to¸n viªn cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ vµ ¶nh h­ëng nhÊt ®Þnh ®Õn chÊt l­îng kiÓm to¸n, do ®ã ¶nh h­ëng ®Õn sù ra quyÕt ®Þnh cña nh÷ng ng­êi sö dông kiÓm to¸n. Ch¼ng h¹n nh­ kiÓm to¸n viªn kh«ng cã ®ñ kh¶ n¨ng, kiÕn thøc trong viÖc sö dông c¸c kü thuËt ph¸t hiÖn vµ c¸c thñ tôc ph©n tÝch ®¸nh gi¸ c¸c sai ph¹m träng yÕu, cã thÓ kh«ng ph¸t hiÖn ra ®­îc nh÷ng sai ph¹m cã qui m« lín, lµm tæn thÊt tµi s¶n cña doanh nghiÖp vµ cña Nhµ n­íc vµ ¶nh h­ëng tíi kÕ ho¹ch cña nh÷ng ng­êi sö dông kÕt qu¶ kiÓm to¸n nµy. - VÒ chuÈn mùc kiÓm to¸n vµ c¬ së ph¸p lý cña kiÓm to¸n: Míi ®©y, sau mét thêi gian dµi t×m hiÓu, nghiªn cøu nh÷ng chuÈn mùc kiÓm to¸n Quèc tÕ vµ nh÷ng ®ãng gãp kinh nghiÖm thùc tÕ cña c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp, Bé tµi chÝnh ®· lÇn l­ît c«ng bè m­êi chuÈn mùc kiÓm to¸n ®Çu tiªn nh»m tõng b­íc chuÈn mùc ho¸ ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®éc lËp. Tuy nhiªn, trong thêi gian tr­íc khi 10 chuÈn mùc ®­îc ban hµnh, ho¹t ®éng kiÓm to¸n ch­a ®­îc chuÈn ho¸, c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp ph¶i vËn dông c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n Quèc tÕ, dï r»ng biÕt râ cã nhiÒu ®iÓm kh«ng phï hîp víi khung c¶nh nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi. Bªn c¹nh ®ã, chÕ ®é kÕ to¸n tµi chÝnh cña ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn, c¸c v¨n b¶n vÒ chÕ ®é kÕ to¸n tµi chÝnh th­êng xuyªn cã söa ®æi trong thêi gian ng¾n nªn ¶nh h­ëng kh«ng Ýt tíi c«ng t¸c kÕ to¸n vµ . Tõ ®ã dÉn ®Õn nhiÒu hÖ qu¶ kh¸c, ch¼ng h¹n nh­ viÖc ®¸nh gi¸ chÊt l­îng cña mét b¸o c¸o kiÓm to¸n vÉn cßn thiÕu c¨n cø chung ®Ó lµm th­íc ®o, hay nh­ khi cã tranh chÊp næ ra, chóng ta còng ch­a cã nh÷ng c¬ së gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò thuéc vÒ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña kiÓm to¸n viªn. Còng chÝnh v× thiÕu hÖ thèng chuÈn mùc riªng nªn míi x¶y ra chuyÖn “ «ng nãi gµ, bµ nãi vÞt “ trong kiÓm to¸n nh­ ®· nãi ë trªn. Do vËy nªn còng kh«ng Ýt ®èi t­îng gian dèi muèn thuª dÞch vô kiÓm to¸n ®Ó hîp thøc sè liÖu b¸o c¸o kÕ to¸n cña m×nh. Cã thÓ dÉn chøng hai tr­êng hîp ‘cã vÊn ®Ò “ trong dÞch vô kiÓm to¸n (theo b¸o Nh©n d©n – 5/3/2001). §ã lµ vô hai c«ng ty kiÓm to¸n hµng ®Çu thùc hiÖn hîp ®ång dÞch vô kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh cña Tæng c«ng ty míi ®©y, Thanh tra Nhµ n­íc ph¸t hiÖn Tæng c«ng ty than cã nhiÒu sai ph¹m lín, h¹ch to¸n vµ b¸o c¸ kh«ng trung thùc … Vô thøc hai lµ, «ng Ph¹m Ngäc H÷u, c¸n bé Tæng côc kiÓm to¸n mét c«ng tr×nh nhµ nghØ h¶i quan t¹i SÇm S¬n, bªn thi c«ng ®­a ra sè liÖu 6 tû 674 triÖu ®ång, c«ng ty kiÓm to¸n V x¸c ®Þnh lµ 5 tû 945 triÖu ®ång, c«ng ty kiÓm to¸n A x¸c ®Þnh lµ 6 tû 421,8 triÖu ®ång ( kÕt qu¶ cña hai h·ng dÞch vô kiÓm to¸n vªnh nhau 476 triÖu ®ång !) VËy C«ng ty nµo ®óng ? Sè liÖu nµo trung thùc ? Do ®©u mµ cã t×nh tr¹ng nh­ vËy, ph¶i ch¨ng do thiÕu nh÷ng chuÈn mùc lµm c¨n cø chung ®Ó ®¸nh gi¸ ? Tãm l¹i: Víi nh÷ng h¹n chÕ nh­ trªn th× kiÓm to¸n tµi chÝnh kh«ng thÓ ph¸t huy hÕt vai trß cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. ChÝnh v× vËy, bªn c¹nh nh÷ng ®ãng gãp tÝch cùc ®¸ng ®­îc ghi nhËn cña kiÓm to¸n tµi chÝnh trong nh÷ng n¨m qua cßn næi lªn mét sè h¹n chÕ nh­ sau: - T×nh tr¹ng bu«n lËu, tham nhòng, ho¹t ®éng kinh doanh tr¸i Ph¸p luËt, trèn thuÕ … g©y thÊt tho¸t ng©n s¸ch, tµi s¶n Nhµ n­íc vÉn cßn lín vµ kh¸ phæ biÕn ë nhiÒu n¬i. VÝ dô, vô Tamexco thÊt tho¸t kho¶ng h¬n 400 tû ®ång, vô T©n Tr­êng Sanh kho¶ng vµi ngh×n tû ®ång, vô Epco – Minh Phông h¬n ba ngh×n tû ®ång … ( theo t¹p chÝ kiÓm to¸n sè 3/1999 – bµi viÕt cña GS.TS Vò Huy Tõ ) - Ng©n hµng, c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ bÞ tæn thÊt lín khi ®Çu t­ vµo c¸c ®¬n vÞ mµ nguyªn nh©n lµ do ng©n hµng ®· ®¸nh gi¸ t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp dùa trªn nh÷ng b¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc kiÓm to¸n kiÓm to¸n nh­ng kh«ng chÝnh x¸c, kh«ng trung thùc. - §èi víi nh÷ng ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp, nh÷ng b¸o c¸o kiÓm to¸n tµi chÝnh kh«ng chÝnh x¸c sÏ lµm cho hä bÞ thua thiÖt trong vÊn ®Ò ¨n chia, ph©n phèi lîi nhuËn …. tõ ®ã ¶nh h­ëng tíi th¸i ®é lµm viÖc vµ chÊt l­îng c«ng viÖc cña ng­êi lao ®éng. PhÇn III Ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn vµ ph¸t huy vai trß cña kiÓm to¸n tµi chÝnh Nh»m h¹n chÕ nh÷ng mÆt ch­a ®¹t ®­îc vµ kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm, tån t¹i hiÖn nay cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n, ®ång thêi ®Ó kiÓm to¸n cã thÓ ph¸t huy h¬n n÷a vai trß cña m×nh ®èi víi nÒn kinh tÕ, chóng ta cÇn tËp trung th¸o gì vµ h­íng vµo viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò sau: Mét lµ, cÇn n©ng cao sù hiÓu biÕt vµ nhËn thøc cña c«ng chóng nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp, c¸c tæ chøc ®oµn thÓ x· héi … vÒ ngµnh nghÒ còng nh­ ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Bëi vËy, mét mÆt cÇn tuyªn truyÒn vµ phæ biÕn réng r·i trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng nh­ ®µi, s¸ch, b¸o, tivi … vÒ ho¹t ®éng kiÓm to¸n. MÆt kh¸c, cã thÓ tæ chøc c¸c buæi héi th¶o gi÷a c¸c c«ng ty kiÓm to¸n víi doanh nghiÖp, víi c¸c c¬ quan cã liªn quan víi sinh viªn c¸c tr­êng §¹i häc. Hai lµ, vÊn ®Ò x©y dùng, hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c chuÈn mùc, ph¸p lÖnh vµ hµnh lang ph¸p lý cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Ho¹t ®éng kiÓm to¸n còng nh­ c¸c ho¹t ®éng kh¸c chØ cã thÓ thùc hiÖn tèt vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao trªn c¬ së cã mét hÖ thèng ph¸p lý ®Çy ®ñ, ®ång bé vµ hîp lý. Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ®i tr­íc vµ thùc tiÔn ho¹t ®éng kiÓm to¸n cña n­íc ta thêi gian qua ®· chØ ra r»ng, hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p lý cÇn thiÕt tèi thiÓu cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n ë mçi quèc gia ph¶i bao gåm: - LuËt kiÓm to¸n. - §iÒu lÖ tæ chøc vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña kiÓm to¸n Nhµ n­íc. - C¸c v¨n b¶n ph¸p qui qui ®Þnh vÒ c¸c nguyªn t¾c, chuÈn mùc kiÓm to¸n vµ c¸c ph­¬ng ph¸p chuyªn m«n, kü thuËt kiÓm to¸n. Tuy nhiªn, tõ khi ra ®êi vµ ho¹t ®éng ë ViÖt Nam kiÓm to¸n vÉn ch­a cã ®­îc mét hÖ thèng Ph¸p luËt hoµn chØnh. C¸c v¨n b¶n Ph¸p luËt hiÖn hµnh hoÆc cßn thiÕu hoÆc ®· Ýt nhiÒu kh«ng cßn phï hîp. Do ®ã, Nhµ n­íc vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng cÇn sím nghiªn cøu hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c v¨n b¶n Ph¸p luËt ®ång bé, hoµn chØnh t¹o m«i tr­êng ph¸p lý ®Çy ®ñ vµ hiÖu lùc cho tæ chøc, ho¹t ®éng kiÓm to¸n. §ång thêi tiÕp thu kinh nghiÖm cña c¸c n­íc vµ sù gióp ®ì cña INTOSAI ( Tæ chøc quèc tÕ c¸c c¬ quan kiÓm to¸n tèi cao vµASOSAI tæ chøc c¸c c¬ quan kiÓm to¸n ch©u ¸ ) ®Ó ban hµnh LuËt kiÓm to¸n, tr­íc m¾t lµ ph¸p lÖnh kiÓm to¸n trong ®ã qui ®Þnh râ vÞ trÝ ph¸p lý, chøc n¨ng nhiÖm vô, hÖ thèng tæ chøc bé m¸y cña c¸c c¬ quan kiÓm to¸n. Trong luËt ( ph¸p lÖnh ) còng ph¶i x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ph¸p lý cña b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ tr¸ch nhiÖm phèi hîp trong kiÓm to¸n nãi riªng vµ gi÷a c¬ quan kiÓm to¸n víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c nh­ thanh tra, qu¶n lý tµi chÝnh, ®iÒu tra gi¸m s¸t trong vµ ngoµi doanh nghiÖp. Mét mÆt còng cÇn rµ so¸t nghiªn cøu söa ®æi bæ sung nh÷ng qui ®Þnh hiÖn hµnh vÒ qu¶n lý kinh tÕ – tµi chÝnh cho phï hîp víi t×nh h×nh thùc tiÔn nh»m x¸c lËp c¨n cø chuÈn mùc kiÓm to¸n, thóc ®Èy qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh, ®Æc biÖt lµ tæ chøc bé m¸y gän nhÑ n©ng cao hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan kiÓm to¸n. Ba lµ, viÖc ph¸t triÓn kiÓm to¸n viªn ph¶i ®i ®«i víi viÖc ®µo t¹o båi d­ìng tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô nh»m ®¶m b¶o chÊt l­îng cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ ë ViÖt Nam ®ã lµ ®éi ngò kiÓm to¸n viªn chuyªn nghiÖp ë n­íc ta cßn qu¸ Ýt vµ do ®ã, ®Ó thùc hiÖn c¸c cuéc kiÓm to¸n ®Æc biÖt lµ víi kiÓm to¸n ®éc lËp chóng ta ®· ph¶i huy ®éng kh¸ nhiÒu c¸n bé ch­a ph¶i lµ kiÓm to¸n viªn. Do qu¸ tr×nh ®µo t¹o cßn ng¾n, kinh nghiÖm trong c«ng t¸c ch­a nhiÒu … nh÷ng c¸n bé nµy cßn yÕu c¶ vÒ nghiÖp vô vµ c¸c kiÕn thøc Ph¸p luËt liªn quan. §Ó cã thÓ ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu vµ ®ßi hái ®Æt ra, môc tiªu cña chóng ta lµ ph¶i x©y dùng ®­îc mét ®éi ngò kiÓm to¸n viªn ®ñ vÒ sè l­îng, giái vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô, ®Æc biÖt ph¶i cã ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp trong s¸ng kh¸ch quan, ®éc lËp. Do vËy cÇn thùc hiÖn ®a d¹ng c¸c h×nh thøc båi d­ìng vµ ®µo t¹o sau: - C¨n cø vµo tiªu chuÈn ®¸nh gi¸, ph©n lo¹i kiÓm to¸n ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch båi d­ìng ®µo t¹o t­¬ng xøng thiÕu hôt kiÕn thøc cña tõng lo¹i kiÓm to¸n viªn vµ phï hîp yªu cÇu kiÓm to¸n tõng giai ®o¹n - X©y dùng kÕ ho¹ch ®µo t¹o dµi h¹n trong n­íc vµ ngoµi n­íc ,kÕt hîp gi÷a ®µo t¹o dµi h¹n vµ ®µo t¹o båi d­ìng ng¾n h¹n .Cã kÕ ho¹ch phèi hîp víi c¸c tr­êng ®¹i häc vÕ ch­¬ng tr×nh gi¶ng d¹y vµ ®µo t¹o kiÓm to¸n viªn - Biªn so¹n vµ chuÈn ho¸ c¸c gi¸o tr×nh kiÓm to¸n tµi chÝnh phôc vô cho c«ng t¸c gi¶ng d¹y trong vµ ngo¸i ngµnh kiÓm to¸n - Cã chÝnh s¸ch ®·i ngé vµ tuyÓn dông c¸c c¸n bé chuyªn gia ®· ®­îc ®µo t¹o ë n­íc ngoµi hoÆc cã kinh nghiÖm trong kinh nghiÖm kiÓm to¸n …. Riªng ®èi víi kiÓm to¸n Nhµ n­íc cÇn thùc hiÖn nghiªm tóc vµ gi¸m s¸t chÆt chÏ viÖc thi vµ cÊp chóng chØ kiÓm to¸n viªn . Chøng chØ kiÓm to¸n viªn ®Ó hµnh nghÒ chØ nªn gi÷ gi¸ trÞ trong 5 n¨m . Còng nªn x©y dùng vµ ¸p dông chÕ ®é l­¬ng, chÕ ®é ®·i ngé t­¬ng xøng víi nhiÖm vô vµ yªu cÇu c«ng viÖc cña kiÓm to¸n viªn. - TiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng chuÈn mùc vµ quy t¾c ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kiÓm to¸n viªn. §Þnh kú tæ chøc häc tËp chÝnh trÞ, rÌn luyÖn tu d­ìng l­¬ng t©m ®¹o ®øc hµnh nghÒ cho kiÓm to¸n viªn. Bªn c¹nh ®ã cÇn xö lý nghiªm minh c¸c tr­êng hîp vi ph¹m quy chÕ ho¹t ®éng, vi ph¹m ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp, vi ph¹m ph¸p luËt ®Ó c«ng t¸c kiÓm to¸n ®i vµo kû c­¬ng vµ nÒ nÕp g©y dùng vµ cñng cè lßng tin cña §¶ng , Nhµ n­íc vµ c«ng chóng ®èi víi ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Bèn lµ, cÇn nhanh chãng h×nh thµnh ph¸t triÓn vµ më réng c¸c lo¹i h×nh tæ chøc vµ dÞch vô kiÓm to¸n, d­íi mäi h×nh thøc, ®ång thêi tiÕn hµnh ®æi míi c¬ cÊu, c¬ chÕ ho¹t ®éng cña bé m¸y qu¶n lý nh»m thÝch øng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Cho ®Õn nay sè c«ng ty ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kiÓm to¸n ë ViÖt nam lªn tíi 23víi tæng sè kho¶n 2000 nh©n viªn, trong ®ã cã 5 c«ng ty 100% vèn n­íc ngoµi, 1c«ng ty liªn doanh, 7c«ng ty quèc doanh… (Theo B¸o DiÔn ®µn doanh nghiÖp – sè 20 – ngµy 8/3/2001) ®©y thùc sù lµ mét con sè ®¸ng khÝch lÖ, song ch­a ph¶i lµ lín khi mµ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang ngµy cµng cã nh÷ng thay ®æi lín m¹nh. V× vËy kh«ng chØ cÇn t¨ng vÒ sè l­îng mµ chóng ta cÇn ph¶i ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô d­¬Ý mäi h×nh thøc (v¨n phßng, trung t©m, c«ng ty dÞch vô ) kh«ng chØ cung cÊp c¸c dÞch vô kiÓm to¸n, t­ vÊn kÕ to¸n mµ cßn ph¶i cung øng c¸c lo¹i dÞch vô t­ vÊn thuÕ, t­ vÊn tµi chÝnh, mua b¸n, cung øng phÇn mÒm kÕ to¸n … CÇn më réng h¬n n÷a m¹ng l­íi kiÓm to¸n ®éc lËp ®¸p øng nhu cÇu kiÓm to¸n cña mäi Doanh nghiÖp trong vµ ngoµi quèc doanh, c¸c dù ¸n ®Çu t­, c«ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n, ®Æc biÖt hiÖn nay cã dù kiÕn cña Nhµ N­íc vÒ viÖc quy ®Þnh b¾t buéc kiÓm to¸n ®èi víi c¸c tæng c«ng ty, Doanh nghiÖp nhµ n­íc, ®©y lµ c¬ héi vµ th¸ch thøc kh«ng nhá ®èi víi c¸c c«ng ty kiÓm to¸n cña ViÖt nam. MÆt kh¸c, c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ViÖt Nam cÇn m¹nh d¹n lùa chän liªn doanh, liªn kÕt víi c¸c c«ng ty, tæ chøc kiÓm to¸n Quèc tÕ. Bëi viÖc héi nhËp quèc tÕ kh«ng chØ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc häc hái kinh nghiÖm, nÇng cao chÊt l­îng kh¶ n¨ng cña m×nh mµ cßn gióp c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ViÖt nam më réng thªm c¸c quan hÖ bªn ngoµi vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. MÆt kh¸c c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ViÖt nam cÇn m¹nh d¹n lùa chän liªn doanh, liªn kÕt víi c¸c c«ng ty, tæ chøc kiÓm to¸n Quèc tÕ. Bëi viÖc héi nhËp Quèc tÕ kh«ng chØ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc häc hái kinh nghiÖm, n©ng cao chÊt l­îng kh¶ n¨ng cña m×nh mµ cßn gióp c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ViÖt nam më réng thªm c¸c quan hÖ bªn ngoµi vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Cuèi cïng, ®Ó c«ng t¸c kiÓm to¸n ®i ®óng h­íng vµ ho¹t ®éng thùc sù cã hiÖu qu¶ chóng ta cÇn x©y dùng, thiÕt lËp c¸c c¬ quan kiÓm tra, qu¶n lý ®Ó t¨ng c­êng c«ng t¸c thanh tra, gi¸m s¸t ®èi víi ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay chÊt l­îng kiÓm to¸n ph¶i ®­îc chó träng h¬n bao giê hÕt vµ ph¶i coi ®©y lµ c«ng cô ®¾c lùc cã ý nghÜa quan träng trong ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi nÒn kinh tÕ nãi chung. ChÝnh v× vËy vai trß cña c¬ quan thanh tra gi¸m s¸t ®èi víi c«ng t¸c kiÓm to¸n lµ ®Æc biÖt quan träng. Muèn vËy cÇn ph¶i: X©y dùng, thiÕt lËp mét hÖ thèng gi¸m s¸t chÆt chÏ ho¹t ®éng dÞch vô kiÓm to¸n, kiÓm to¸n ®¶m b¶o c¸c dÞch vô nµy cung cÊp cã chÊt l­îng, cã ®é tin cËy an toµn vµ ®Æc biÖt ®¶m b¶o mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng cho c¸c ho¹t ®éng trªn c¬ së c¹nh tranh lµnh m¹nh v× c¸c quyÒn lîi cña ng­êi cung cÊp c¸c dÞch vô kÕ to¸n, ng­êi ®­îc kiÓm to¸n. - Cñng cè c¬ cÊu tæ chøc vµ n©ng cao n¨ng lùc c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi c¸c ngµnh dÞch vô kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n. Cã c¬ chÕ c«ng nhËn vµ rµng buéc tr¸ch nhiÖm ph¸p lý ®èi víi kÕt qu¶ t­ vÊn trong lÝnh vùc nµy. - T¨ng c­êng vai trß vµ n¨ng lùc ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc ho¹t ®éng nghÒ nghiÖp ®Æc biÖt cÇn t¨ng c­êng chÊt l­îng vµ n¨ng lùc ho¹t ®éng héi kÕ to¸n ViÖt Nam. Thµnh lËp míi tæ chøc nghÒ nghiÖp c¸c chuyªn gia kÕ to¸n, c¸c kiÓm to¸n viªn cã chøng chØ. - Chñ tr­¬ng h¹n chÕ vµ tõng b­íc tõ bá viÖc qu¶n lý kinh tÕ ®èi víi ngµnh kiÓm to¸n, t¨ng c­êng biÖn ph¸p hµnh chÝnh chuyÓn sang qu¶n lý b»ng ph¸p luËt, b»ng ®ßn bÈy kinh tÕ vµ c«ng cô kinh tÕ. KÕt luËn T«i hiÓu r»ng kh¸i niÖm kiÓm to¸n cßn míi mÎ ngay c¶ ®èi víi nÒn kinh tÕ n­íc ta trong c¬ chÕ thÞ tr­êng chø kh«ng ph¶i chØ ®èi víi tõng c¸ nh©n tõng ®¬n vÞ kinh tÕ. KiÓm to¸n tµi chÝnh ë ViÖt Nam tuy ®· xuÊt hiÖn tõ l©u nh­ng míi chØ thùc sù ®i vµo ho¹t ®éng theo ®óng nghÜa cña nã ë nh÷ng n¨m gÇn ®©y. So víi kiÓm to¸n tµi chÝnh trªn thÕ giíi th× kiÓm to¸n tµi chÝnh ViÖt nam cßn qu¸ non trÎ. Do ®ã nh÷ng khã kh¨n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nh­ thiÕu c¬ së vËt chÊt, c¬ së lý luËn (hÖ thèng ph¸p lý, chuÈn mùckiÓm to¸n …)vµ sù tham gia kh«ng nhiÖt t×nh cña nhiÒu doanh nghiÖp còng lµ ®iÒu dÔ hiÓu. Tuy non trÎ nh­ng chóng ta cÇn ph¶i thõa nhËn r»ng vµ khÝch lÖ nh÷ng ®ãng gãp mµ ngµnh kiÓm to¸n ®· mang l¹i trong thêi gian qua. B»ng nh÷ng ho¹t ®éng thùc tiÔn cña m×nh kiÓm to¸n tµi chÝnh ngµy cµng gÇn gòi vµ trë nªn cÇn thiÕt cho tÊt c¶ nh÷ng ai quan t©m ®Õn t×nh h×nh tµi chÝnh cña mét tæ chøc, ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n. Ngµy nay kiÓm to¸n tµi chÝnh ®· vµ ®ang ®­îc ph¸t triÓn c¶ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u, gãp phÇn kh«ng nhá vµo viÖc qu¶n lý tµi chÝnh, ng¨n ngõa hiÖn t­îng vi ph¹m ph¸p luËt, vi ph¹m chÝnh s¸ch, chÕ ®é tµi chÝnh kÕ to¸n … gãp phÇn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. KiÓm to¸n tµi chÝnh cÇn tiÕp tôc nhËn ®­îc quan t©m ph¸t triÓn tõ nh÷ng c¬ quan cã thÈm quyÒn song còng cÇn ph¶i tù th©n vËn ®éng ®Ó ph¸t huy hÕt nh÷ng yÕu tè thuéc vai trß vµ chøc n¨ng cña b¶n th©n ngµnh nh»m phôc vô cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam.