Đề tài Vận dụng phương pháp thống kê để phân tích sự biến động của xuất khẩu gạo 15 năm qua và dự đoán cho một số năm tiếp theo

A - LêI NãI §ÇU N­íc ta lµ mét n­íc lÊy s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµm chÝnh. Trong nh÷ng n¨m qua ngµnh n«ng nghiÖp ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín nhÊt lµ trong lÜnh vùc xuÊt khÈu g¹o, tõ chç s¶n xuÊt kh«ng ®ñ ¨n ViÖt Nam ®· v­¬n lªn ®øng hµng thø hai trªn thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu g¹o chØ sau Th¸i Lan. Trong 15 n¨m qua mÆc dï n«ng nghiÖp ViÖt Nam ®· tho¸t khái t×nh tr¹ng ®éc canh, lóa g¹o vÉn lµ s¶n phÈm chÝnh trong n«ng nghiÖp. Nh÷ng khã kh¨n vµ yÕu kÐm trong xuÊt khÈu g¹o hiÖn nay cßn nhiÒu, ViÖt Nam vÉn ch­a cã quy ho¹ch tæng thÓ vµ kÕ ho¹ch cô thÓ vÒ xuÊt khÈu g¹o vÉn phô thuéc qu¸ lín vµo t­ th­¬ng, ch­a cã sù quan t©m cña c¸c doanh nghiÖp l­¬ng thùc nhµ n­íc, t×nh tr¹ng Ðp gi¸ Ðp cÊp víi ng­êi s¶n xuÊt vÉn diÔn ra. C¬ së vËt chÊt kü thuËt phôc vô cho chÕ biÕn b¶o qu¶n xuÊt khÈu cßn h¹n chÕ l¹i ph©n phèi kh«ng ®Òu, phÇn thiÖt thßi thuéc vÒ ng­êi n«ng d©n vµ nhµ n­íc. ViÖc ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng thùc tr¹ng cña xuÊt khÈu g¹o trong nh÷ng n¨m qua vµ dù b¸o xu h­íng ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m tíi lµ mét c«ng viÖc hÕt søc quan träng. ChÝnh v× vËy em chän ®Ò tµi “ VËn dông ph­¬ng ph¸p thèng kª ®Ó ph©n tÝch sù biÕn ®éng cña xuÊt khÈu g¹o 15 n¨m qua vµ dù ®o¸n cho mét sè n¨m tiÕp theo” Do kiÕn thøc vµ hiÓu biÕt thùc tÕ cña em cßn h¹n chÕ nªn trong qu¸ tr×nh lËp luËn em kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì tËn t×nh cña thÇy ®· gióp em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. B – Néi dung CH¦¥NG 1 :Mét sè vÊn ®Ò chung vÒ dù ®o¸n thèng kª I. Mét sè vÊn ®Ò lÝ luËn chung vÒ dù ®o¸n thèng kª 1. Kh¸i niÖm: Dù ®o¸n thèng kª lµ viÖc dù ®o¸n qu¸ tr×nh tiÕp theo cña hiÖn t­îng trong nh÷ng thêi gian t­¬ng ®èi ng¾n h¹n, nèi tiÕp víi hiÖn t¹i b»ng viÖc sö dông nh÷ng th«ng tin thèng kª vµ ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p thÝch hîp. XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn vµ yªu cÇu cña c¸c ngµnh khoa häc kh¸c nhau,dù ®o¸n ra ®êi vµ ph¸t triÓn. Ngµy nay dù®o¸n ®­¬c sö dông réng r·i trong mäi lÜnh vùc khoa häc kü thuËt, kinh tÕ chÝnh trÞ ,x· héi víi nhiÒu lo¹i vµ ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n kh¸c nhau. Dù ®o¸n thèng kª cho ta biÕt nh÷ng th«ng tin cã thÓ cã trong t­¬ng lai nªn nã mang mét sè ®Æc ®iÓm riªng: Thø nhÊt: §Ó nghiªn cøu mét hiÖn t­îng kinh tÕ x· héi. Dù ®o¸n cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau ,mçi ph­¬ng ph¸p ®Òu cã ­u nh­îc ®iÓm riªng. Thø hai: Dù ®o¸n mang tÝnh x¸c suÊt,nghÜa lµ nã cã mét ®é tin cËy nhÊt ®Þnh nh­ng kh«ng ph¶i lóc nµo còng cho kÕt qu¶ ®óng. Thø ba: Dù ®o¸n mang ®Æc ®iÓm cña d·y sè tiÒn sö,tu©n theo quy luËt biÕn ®éng cña d·y sè tiÒn sö. d·y sè nµy cã ®Æc ®IÓm g× vµ biÕn ®éng nh­ thÕ nµo.Th× trong t­¬ng lai cã thÓ biÕn ®éng nh­ vËy. 2. Ph©n lo¹i dù ®o¸n. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng c¸c hiÖn t­îng kinh tÕ x· héi kh«ng chØ diÔn ra ë lÜnh vùc s¶n xuÊt mµ diÔn ra ¬ tÊt c¶ c¸c mÆt ®êi sèng x· héi. Tuú vµo môc ®Ých vµ ®èi t­îng nghiªn cøu ph¶i ph©n lo¹i dù ®o¸n theo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau. 2.1. NÕu xÐt theo ®é dµi thêi gian dù ®o¸n ,dù ®o¸n th«ng kª bao gåm: Dù ®o¸n ng¾n h¹n: lµ nh÷ng dù ®o¸n cã tÇm xa dù ®o¸n d­íi 3 n¨m nh»m phôc vô trùc tiÕp c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lÝ. Th­êng chÝnh x¸c h¬n dù ®o¸n dµi h¹n. Dù ®o¸n trung h¹n: lµ dù ®o¸n cã tÇm xa dù ®o¸n tõ 3 ®Õn10 n¨m.Phôc vô cho viÖc x©y dùng c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong kho¶ng 3 ®Õn 10 n¨m, nhÊt lµ kÕ ho¹ch 5 n¨m . Dù ®o¸n dµi h¹n: Lµ dù ®o¸n cã tÇm xa dù ®o¸n trªn 10 n¨m.§­îc sö dông cho viÖc x©y dùng c¸c chiÕn l­îc kinh tÕ x· héi l©u dµi, ho¹ch ®Þnh c¸c vÊn ®Ò vÒ nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn. 2.2. NÕu c¨n cø vµo ®èi t­îng dù ®o¸n,dù ®o¸n cã thÓ chia nh­ sau: Dù ®o¸n kinh tÕ : Lµ dù ®o¸n cã c¨n cø khoa häc nh÷ng ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ mµ c¸c yÕu tè c¬ cÊu cña nã (ngµnh ,vïng doanh nghiÖp).Th­êng cung cÊp vÒ t­¬ng lai cña ho¹t ®éng kinh doanh, chu kú kinh doanh. NhiÖm vô chñ yÕu lµ ph¸t hiÖn xu thÕ ph¸t triÓn cña c¸c hiÖn t­îng kinh tÕ quan träng nhÊt trong qu¸ khø vµ hiÖn t¹i, ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng t¸c ®éng cña c¸c quy luËt trong t­¬ng lai. Dù ®o¸n kü thuËt: §Ò cËp ®Õn møc ®é ph¸t triÓn cÇn thiÕt trong nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp cã hµm l­îng kü thuËt cao .Dù ®o¸n khoa hoc c«ng nghÖ cho phep ph¸t hiÖn ý nghÜa x· héi cu¶ c¸c nghiªn cøu khoa häc , ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiÒm tµng cña viÖc s¸ng t¹o kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi, x¸c ®Þnh tr×nh ®é ph¸t triÓn c«ng nghÖ trong t­¬ng lai . Dù ®o¸n nhu cÇu: Thùc chÊt lµ dù th¶o tiªn ®o¸n vÒ doanh sè b¸n ra cña do¹nh nghiÖp. Lo¹i dù ®o¸n nµy ®­îc c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp ®Æc biÖt quan t©m. 2.3 XÐt theo ph­¬ng ph¸p luËn ®­îc ¸p dông, dù ®o¸n bao gåm: Dù ®o¸n ®Þnh møc: Lµ x¸c ®Þnh môc tiªu kÕt qu¶ ph¶i ®¹t ®­îc trong t­¬ng lai Dù ®o¸n nghiªn cøu: Lµ dù ®o¸n dùa trªn c¬ së ph¸t hiÖn c¸c xu thÕ biÕn ®éng cña hiÖn t­îng qua thêi gian vµ kÐo dµi xu thÕ ®· t×m ®­îc sang t­¬ng lai Dù ®o¸n tæng hîp: Lµ dù ®o¸n kÕt hîp c¸c yÕu tè cña dù ®o¸n ®Þnh møc víi c¸c yÕu tè cña dù ®o¸n nghiªn cøu,®Ó cã thÓ cho kÕt qu¶ x¸c nhÊt vÒ triÓn väng t¨ng tr­ëng kinh tÕ. 2.4.XÐt theo biÓu hiÖn kÕt qu¶ cuèi cïng Dù ®o¸n sè l­îng: Lµ dù ®o¸n b»ng con sè tr¹ng th¸I t­¬ng lai cña ®èi t­îng nghiªn cøu. Dù ®o¸n chÊt l­îng: Tµi liÖu lµ luËn chøng c¬ së cña c¸c chiÕn l­îc nghiªn cøu c¬ b¶n, nghiªn cøu triÓn khai. 2.5.XÐt theo ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n: Th× quy lµm 3 ph­¬ng ph¸p chÝnh: Ph­¬ng ph¸p chuyªn gia: Ta lÊy ý kiÕn cña c¸c chuyªn gia trong mét lÜnh vùc nµo ®ã vµ trªn c¬ së ®ã xö lÝ ®¸nh gi¸ vµ ®­a ra quyÕt ®Þnh Ph­¬ng ph¸p håi quy: §ã lµ ta ®i x©y dùng m« h×nh håi quy : y = f( x1, x2, ... xn). Dùa trªn m« h×nh ®ã ®Ó dù ®o¸n. Ph­¬ng ph¸p m« h×nh ho¸ d·y sè thêi gian: Ng­êi ta ®i x©y dùng m« h×nh d·y sè vµ tõ ®ã dù ®o¸n. §ßi hái cÇn Ýt tµi liÖu h¬n, thuËn tiÖn trong viÖc sö dông m¸y tÝnh. 3. Vai trß, nhiÖm vô, ý nghÜa cña dù ®o¸n thèng kª: 3.1. Vai trß. Nguån tµi liÖu cña dù ®o¸n thèng kª lµ ®Çu vµo cña quyÕt ®Þnh, t¹o c¬ së thùc tÕ gióp cho ng­êi qu¶n lý ®­a ra kÕt luËn ®óng ®¾n hiÖu qu¶ cao. §­a ra c¸c th«ng tin cã thÓ cã trong t­¬ng lai, ®iÒu ®ã gióp cho sù ®iÒu chØnh ®Ò ra c¸c quyÕt ®Þnh phï hîp. KÕt qu¶ cña dù ®o¸n thèng kª chØ ra ®­îc nh÷ng kh¶ n¨ng cÇn ®­îc, khai th¸c vµ kh¾c phôc c¸c thiÕu sãt. Cã tÇm quan träng rÊt lín trong viÖc qu¶n lý ®Æc biÖt lµ cÊp ®é vÜ m«. 3.2.NhiÖm vô. X©y dùng c¸c dù ®o¸n kinh tÕ x· héi ®Ó phôc vô cho viÖc lËp kÕ ho¹ch ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®Ó chØ ®¹o viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®Æt ra. Gióp c¸c nhµ qu¶n lý ,l·nh ®¹o trong viÖc x©y dùng c¸c môc tiªu,chÝnh s¸ch kinh tÕ, c¸c chñ tr­¬ng cô thÓ ®Ó qu¶n lÝ kinh tÕ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt. X©y dùng c¸c dù ®o¸n nhanh ®Ó ®iÒu chØnh vµ ®iÒu khiÓn kÞp thêi th­êng xuyªn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ trong ®¬n vÞ kinh tÕ. Tãm l¹i: Dù ®o¸n thèng kª cã vai trß tÝch cùc trong viÖc thùc hiÖn c¸c ®­êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc trong tõng giai ®o¹n.  3.3.ý nghÜa Dù ®o¸n thèng kª cã ý nghÜa quan träng trong qu¶n lý kinh tÕ.Trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn nhiÒu quyÕt ®Þnh mµ hä ch­a biÕt trong t­¬ng lai nã sÏ diÔn ra nh­ thÕ nµo. Do ®ã ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ trong c¸c quyÕt ®Þnh c¸c nhµ qu¶n trÞ cÇn ph¶i dù ®o¸n ­íc l­îng chÝnh x¸c nh÷ng g× sÏ x¶y ra trong t­¬ng lai. Trong ®ã thùc hiÖn mét sù ­íc l­îng tèt , chÝnh x¸c lµ môc ®Ých cña dù ®o¸n. Cã ph¹m vi øng dông rÊt réng, cã thÓ dù ®o¸n hÕt mäi chØ tiªu kinh tÕ ë nh÷ng ph¹m vi , lÜnh vùc kh¸c nhau. Trong nhiÒu tr­êng hîp chØ ph©n tÝch th«i th× ch­a ®ñ mµ cßn ph¶i tiÕn hµnh nghiªn cøu nh÷ng g× cña hiÖn t­îng cã thÓ x¶y ra trong t­¬ng lai. II .Mét sè ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n thèng kª §Ó tiÕn hµnh dù ®o¸n thèng kª ta cã c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau cho ta tuú chän . Tuú vµo tõng ®iÒu kiÖn , tuú vµo nguån sè liÖu... ng­êi ta cã thÓ chän ra cho m×nh mét ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n thèng kª phï hîp nhÊt vµ vÉn ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c t­¬ng ®èi. 1. Dù ®o¸n dùa vµo d·y sè thêi gian. D·y sè thêi gian lµ d·y c¸c trÞ sè cña chØ tiªu thèng kª ®­îc s¾p xÕp theo thø tù thêi gian . Mçi d·y sè thêi gian ®­îc cÊu t¹o bëi hai thµnh phÇn lµ thêi gian vµ chØ tiªu vÒ hiÖn t­îng ®­îc nghiªn cøu .Thêi gian cã thÓ lµ ngµy tuÇn,th¸ng ,quý ,n¨m ... ChØ tiªu vÒ hiÖn t­îng ®­îc nghiªn cøu cã thÓ lµ sè tuyÖt ®èi , sè t­¬ng ®èi, sè b×nh qu©n...trÞ sè cña chØ tiªu gäi lµ møc ®é cña d·y sè. Khi x©y dùng mét d·y sè thêi gian ph¶i ®¶m b¶o tÝnh cã thÓ so s¸nh ®­îc gi÷a c¸c møc ®é trong d·y sè. Muèn vËy néi dung vµ ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n ph¶i thèng nhÊt, kho¶ng c¸ch thêi gian trong d·y sè ph¶i b»ng nhau. ViÖc ph©n tÝch sè liÖu trong d·y sè thêi gian thùc chÊt lµ chia nh÷ng d·y sè liÖu ®ã thµnh nh÷ng lo¹i h×nh kh¸c nhau vÒ xu h­íng biÕn ®éng. Cã 4 lo¹i h×nh biÕn ®éng vµ xu h­íng trong c¸c d·y sè liÖu ®ã lµ: xu h­íng tuyÕn tÝnh, xu h­íng theo mïa, xu h­íng chu kú vµ xu h­íng ngÉu nhiªn. Khi sö dông ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n theo d·y sè thêi gian, th× khèi l­îng tµi liÖu kh«ng cÇn nhiÒu, viÖc x©y dùng c¸c m« h×nh dù ®o¸n t­¬ng ®èi ®¬n gi¶n vµ thuËn tiÖn trong viÖc sö dông kü thuËt tÝnh to¸n. 1.1.Dù ®o¸n dùa vµo l­îng t¨ng gi¶m b×nh qu©n: Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc ¸p dông khi l­îng t¨ng gi¶m tuyÖt ®èi liªn hoµn xÊp xØ b»ng nhau. M« h×nh dù ®o¸n: ;( l= 1,2,...,n) Trong ®ã : Yn: lµ møc ®é cuèi cïng cña d·y sè thêi gian : gi¸ trÞ dù ®o¸n t¹i thêi ®iÓm(n+l) l: lµ tÇm dù ®o¸n. : l­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi trung b×nh = 1.2.Dù ®o¸n dùa vµo tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh. Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc ¸p dông khi c¸c tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn ( i =2,3,...,n) xÊp xØ b»ng nhau. M« h×nh dù ®o¸n : Ŷt+l = .()l ; (l=1,2,...,n) Trong ®ã: Ŷt+l: gi¸ trÞ dù ®o¸n t¹i thêi ®iÓm (t+l) : møc dù ®o¸n cuèi cïng cña d·y sè thêi gian : møc ®é dù ®o¸n ®µu tiªn cña d·y sè thêi gian l: tÇm xa dù ®o¸n : tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh NhËn xÐt : c¸c ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n dùa vµo l­îng t¨ng (gi¶m )tuyÖt ®èi vµ tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh cã ­u ®IÓm lµ : ®¬n gi¶n, dÔ ¸p dông , cho kÕt qu¶ tÝnh to¸n nhanh. Tuy nh­îc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ chØ cho kÕt qu¶ t­¬ng ®èi chÝnh x¸c khi d·y sè dù ®o¸n ph¶I t¨ng (gi¶m) ®Òu. Ph­¬ng ph¸p nµy chÞu t¸c ®éng lín cña hai gi¸ trÞ ®Çu vµ cuèi d·y sè. 1.3.Dù ®o¸n dùa vµo ngo¹i suy hµm xu thÕ: Trªn c¬ së d·y sè thêi gian ng­êi ta t×m mét hµm sè( ph­¬ng tr×nh håi quy) ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng cña hiÖn t­îng qua thêi gian cã d¹ng tæng qu¸t nh­ sau: = f(t,a0,a1,...,an) Trong ®ã: : lµ møc ®é lý thuyÕt a0,a1 ... : c¸c tham sè håi quy T: thø tù thêi gian Trªn c¬ së ®ã cã thÓ tiÕn hµnh dù ®o¸n b»ng c¸ch ngo¹i suy ph­¬ng tr×nh håi quy. M« h×nh dù ®o¸n: Ŷt+l=f(t+l, a0, a1,...,an) §Ó lùa chän d¹ng ®óng cña ph­¬ng tr×nh håi quy ta ph¶i dùa vµo sù ph©n tÝch ®Æc ®IÓm biÕn ®éng cña hiÖn t­îng qua thêi gian ®ång thêi kÕt hîp víi mét sè ph­¬ng ph¸p ®¬n gi¶n kh¸c (nh­ ®å thÞ , tèc ®é ph¸t triÓn...) C¸c tham sè ai (i =1, 2,..., n) th­êng ®­îc x¸c ®Þnh b»ng ph­¬ng ph¸p b×nh ph­¬ng nhá nhÊt, tøc lµ : SSE== min Sau ®©y lµ mét sè d¹ng ph­¬ng tr×nh håi quy ®¬n gi¶n th­êng gÆp Ph­¬ng tr×nh ®­êng th¼ng. Ŷt = a0 + a1t. Ph­¬ng tr×nh ®­êng th¼ng ®­îc sö dông khi c¸c l­îng t¨ng (hoÆc gi¶m) tuyÖt ®èi liªn hoµn i ( cßn gäi lµ sai ph©n bËc 1) xÊp xØ nhau. ¸p dông ph­¬ng ph¸p b×nh ph­¬ng nhá nhÊt sÏ cã hÖ ph­¬ng tr×nh sau ®©y ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña tham sè a0 vµ a1: - Ph­¬ng tr×nh parabol bËc 2: Ŷt = a0 + a1t + a2t2. Ph­¬ng tr×nh parabol bËc hai ®­îc sö dông khi c¸c sai ph©n bËc hai (tøc lµ sai ph©n cña sai ph©n bËc 1) xÊp xØ nhau. C¸c tham sè a0, a1, a2 ®­îc x¸c ®Þnh bëi hÖ ph­¬ng tr×nh sau ®©y: -Ph­¬ng tr×nh hµm mò. Ŷt = a0 . a1t Ph­¬ng tr×nh hµm mò ®­îc sö dông khi c¸c tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn xÊp xØ b»ng nhau. C¸c tham sè a0 vµ a1 ®­îc x¸c ®Þnh bëi hÖ ph­¬ng tr×nh sau ®©y: 1.4.Dù ®o¸n dùa vµo xu thÕ vµ biÕn ®éng thêi vô. Møc ®é Yt ë thêi gian t gåm 3 thµnh phÇn lµ: f(t): xu thÕ (xu h­íng) ph¸t triÓn c¬ b¶n cña hiÖn t­îng qua thêi gian S(t): thêi vô (biÕn ®éng lÆp ®i lÆp l¹i cã tÝnh chu kú ë nh÷ng thêi ®IÓm nhÊt ®Þnh) Z(t): biÕn ®éng ngÉu nhiªn(x¶y ra ngÉu nhiªn, kh«ng theo quy luËt) M« h×nh kÕt hîp cña 3 thµnh phÇn trªn cã thÓ lµ kÕt hîp nh©n: Yt = f(t). S(t). Z(t) HoÆc cã thÓ lµ kÕt hîp céng: Yt = f(t) + S(t) + Z(t) T­¬ng øng cã m« h×nh dù ®o¸n lµ: Ŷt = Ŷt = Ta xÐt tr­êng hîp ®¬n gi¶n: Xu thÕ lµ tuyÕn tÝnh ft = a+ b. t Tõ ®ã : Ŷt = a+ b.t + Sj VÊn ®Ò bay giê lµ t×m a, b, Sj . X¸c ®Þnh b»ng ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n nhá nhÊt. Nh­ng thùc tÕ ta cã thÓ dùa vµo b¶ng Buys _ Ballot cã gi¸ trÞ theo th¸ng, quý, c¸c n¨m. B¶ng 5: B¶ng Buys _ Ballot Th¸ng(quý j) N¨m(i) 1 ... j ... m TI= yij i.Ti 1 T1 1. T1 ... ... i yij Ti i. Ti ... ... ... n Tn n.Tn Tj= yij T= S= Trong ®ã: Th¸ng (quý) ký hiÖu lµ : j (j= 1, 2,... ,m) N¨m ký hiÖu lµ : i (i= 1,2,...,n) Thêi gian : t = m(i - 1)+j Hµm håi quy: Ŷt = a+ b.t + Sj Trong ®ã: b= a = Sj = NhËn xÐt: Ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n dùa vµo hµm xu thÕ tuyÕn tÝnh vµ biÕn ®éng thêi vô cã mét ­u nh­îc ®iÓm .­u ®IÓm lµ cho kÕt qu¶ chÝnh x¸c h¬n 3 ph­¬ng ph¸p kia . h¹n chÕ lµ ,trong tr­êng hîp d·y sè tiÕn hµnh dù ®o¸n cã biÕn ®éng t¨ng gi¶m kh«ng theo mïa vô,lóc t¨ng lóc gi¶m th× kÕt qu¶ còng thiÕu chÝnh x¸c. 2. Dù ®o¸n b»ng ph­¬ng ph¸p san b»ng mò. Víi c¸c ph­¬ng ph¸p ®¬n gi¶n kh¸c khi x©y dùng m« h×nh dù ®o¸n th× møc ®é cña d·y sè thêi gian ®­îc xem nh­ nhau, do ®ã lµm cho m« h×nh trë nªn cøng nh¾c, kÐm nh¹y bÐn ®èi víi sù biÕn ®éng cña hiÖn t­îng. §Ó ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng nµy ®ßi hái khi x©y dùng m« h×nh dù ®o¸n, c¸c møc ®é cña d·y sè thêi gian ph¶I ®­îc xem xÐt mét c¸ch kh«ng nh­ nhau: c¸c m­c ®é cµng lín cµng ph¶I ®­îc chó ý nhiÒu h¬n. vµ do ®ã m« h×nh dù ®o¸n cã kh¶ n¨ng thÝch nghi víi sù biÕn ®éng cña hiÖn t­îng. San b»ng mò lµ mét ph­¬ng ph¸p ®Ó x©y dùng m« h×nh dù ®o¸n ®ã. 2.1.M« h×nh san b»ng mò ®¬n gi¶n. Gi¶ sö ë thêi gian tcã møc ®é thùc tÕ lµ Yt vµ møc®é dù ®o¸n lµ Ŷt . Dù ®o¸n møc ®é ë thêi gian tiÕp sau ®ã (t+1) cã thÓ viÕt: Ŷt+1= Ŷt (1) §Æt 1-=ta cã: Ŷt+1= Ŷt (2) møc ®é dù ®o¸n Ŷt+1 lµ trung b×nh céng gia quyÒn cña c¸c møc ®é Yt vµ Ŷt. Nªn ta cã : Ŷt= Ŷt-1. Thay vµo (2) ta ®­îc: . TiÕp tôc thay c¸c møc ®é dù ®o¸n ,... vµo c«ng thøc trªn ta cã : (3) V× (1-<1 nªn cã: (4) Nh­ vËy lµ tæng tÊt c¶ c¸c møc ®é cña d·y sè thêi gian tÝnh theo quyÒn sè, trong ®ã c¸c quyÒn sè gi¶m theo d¹ng mò tuú thuéc vµo møc ®é cò cña d·y sè. C«ng thøc cã thÓ ®­îc viÕt l¹i: (5), trong ®ã et= () Tõ c¸c c«ng thøc (3, 4, 5) ta ®Æt ra hai vÊn ®Ò: ViÖc lùa chän tham sè san b»ng cã ý nghÜa quan träng: NÕu ®­îc chän c¸ng lín th× c¸c møc ®é cµng cò cña d·y sè thêi gian cµng Ýt ®­îc chó ý vµ mét c¸ch tho¶ ®¸ng. §Ó chän ph¶i dùa vµo viÖc ph©n tÝch ®Æc diÓm biÕn ®éng cña hiÖn t­îng vµ nh÷ng kinh nghiÖm nghiªn cøu ®· qua.Gi¸ trÞ tèt nhÊt lµ gi¸ trÞ lµm cho tæng b×nh ph­¬ng sai sè dù ®o¸n nhá nhÊt. San b»ng mò ®­îc thùc hiÖn theo phÐp ®Ò quy tøc lµ ®Ó tÝnh Ŷt+1 ta ph¶I cã Ŷt; ®Ó tÝnh Ŷt ta ph¶I cã Ŷt-1....Do vËy ®Ó tÝnh to¸n ta ph¶i x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ban ®Çu. Cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ban ®Çu, nh­ cã thÓ lÊy gi¸ trÞ ®Çu tiªn hoÆc sè trung b×nh cña mét sè gi¸ trÞ ®Çu tiªn... 2.2.M« h×nh san b»ng mò víi xu thÕ tuyÕn tÝnh, kh«ng biÕn ®éng thêi vô. M« h×nh Ŷt+1= a0(t) + a1(t). Trong ®ã víi: a0(t) = a(t) = Tham sè san b»ng §IÒu kiÖn ban ®Çu: a0(0) = Y1 a1(0) = 2.3.M« h×nh san b»ng mò víi xu thÕ tuyÕn tÝnh vµ biÕn ®éng thêi vô . *)San b»ng xu thÕ tuyÕn tÝnh céng víi biÕn ®éng thêi vô: Ŷt+1 = [ a0(t) + a1(t) ] + St+1 Víi : a0(t) = a1(t) = S(t) = S Tham sè san b»ng: k = 4 (víi sè liÖu quý) k = 12 (víi sè liÖu th¸ng) S(0) dùa vµo b¶ng B-B *) San b»ng mò víi xu thÕ tuyÕn tÝnh nh©n víi biÕn ®éng thêi vô. M« h×nh: Víi: a0(t) = a1(t) = S(t) = NhËn xÐt: ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n nµy t¹p chung chñ yÕu vµo møc ®é cuèi d·y sè nªn m« h×nh dù ®o¸n cã kh¶ n¨ng thÝch nghi víi sù biÕn ®éng cña hiÖn t­äng. Ph­¬ng ph¸p nµy ph¶i tu©n theo mét sè quy t¾c nhÊt ®Þnh: chän ®iÌu kiÖn ban ®Çu Y0, ­íc l­îng c¸c gi¸ trÞ .TÇm dù ®o¸n kh«ng xa do ph­¬ng ph¸p nµy tiÕn hµnh dù ®o¸n sau khi cã th«ng tin míi. 3. Dù ®o¸n dùa vµo m« h×nh tuyÕn tÝnh ngÉu nhiªn. (ph­¬ng ph¸p Box_ Jenkins) ë ph­¬ng ph¸p nµy d·y sè thêi gian xem nh­ ®­îc sinh ra tõ mét qu¸ tr×nh ngÉu nhiªn. Trªn c¬ së ®ã mét sè m« h×nh quan träng ®­îc x©y dùng vµ tiÕn hµnh dù ®o¸n. Qóa tr×nh ngÉu nhiªn lµ tËp hîp c¸c gi¸ trÞ cña mét biÕn ngÉu nhiªn xuÊt hiÖn qua thêi gian vµ tu©n theo mét quy luËt ph©n phèi x¸c su¸t nµo ®ã. Mét qu¸ trinh ng·u nhiªn ®­îc gäi lµ dõng th× phan phèi cña d·y Yt1, Yt2,...,Ytn còng ®ång thêi lµ phan phèi cña d·y Yt1-k, Yt2-k,....,Ytn-k. Th«ng th­êng viÖc ph©n tÝch qu¸ tr×nh ngÉu nhiªn ta dùa vµo hµm tù hiÖp ph­¬ng sai vµ hµm tù t­¬ng quan. Mét sè m« h×nh tuyÕn tÝnh ngÉu nhiªn dõng nh­: M« h×nh tù håi quy bËc 1: ký hiÖu AR(p) Yt = ô1. Yt-1 + ô2. Yt-2 + ...+ ôp. Yt-p +at Trong ®ã: ô1, ô2,..., ôp lµ c¸c tham sè at : lµ mét qu¸ tr×nh ngÉu nhiªn dõng ®¬n gi¶n M« h×nh trung b×nh tr­ît bËc q: ký hiÖu MA(q) Yt = at - o1. at-1 - o2. at2 - ... - oq. at-q Trong ®ã : o1, o2, ..., oq lµ c¸c tham sè M« h×nh hçn hîp: ký hiÖu ARMA(p,q) Yt = ô1. Yt-1 + ô2. Yt-2 + ... + ôp. Yt-p +at - o1. at-1 - o2. at2 - ... - oq. at-q Hay : ô(B)Yt = o(B) at Trong thùc tÕ phÇn lín c¸c qu¸ tr×nh ngÉu nhiªn lµ kh«ng dõng, do ®ã ng­êi ta sö dông to¸n sai ph©n ®Ó chuyÓn vÒ qu¸ tr×nh dõng : Ta cã : o(B) at = ô(B)YtYt Box – Jenkins ®· ®Ò ra ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n dùa vµo m« h×nh ngÉu nhiªn cã thÓ tiªn hµnh theo 3 b­íc sau : B­íc 1 : Ph¶I ®i t×m m« h×nh thÝch hîp ®èi víi d·y sè thêi gian ta nghiªn cøu. Khö biÕn ®éng thêi vô nÕu cã : (1 – Bs)Yt Xt Khö xu thÕ cña d·y sè ®· khö biÕn ®éng: (dõng) X¸c ®Þnh bËc p, q cña ARMA(p, q) . Trong thùc tÕ ta lÇn l­ît cho p, q c¸c gi¸ trÞ 0, 1, 2, 3. X©y dùng c¸c tæ hîp (p, q) cã thÓ dùa vµo SE ®Ó chän ra SE nhá nhÊt. B­íc 2: ¦íc l­îng c¸c tham sè cña m« h×nh. Trong vïng cho phÐp c¸c gi¸ trÞ tham sè trªn c¬ së ­íc l­îng s¬ bé ta ®Ó ta t×m ra ­íc l­îng tèt nhÊt B­íc 3: KiÓm tra m« h×nh vµ dù ®o¸n. KiÓm tra: C¸c tham sè cña m« h×nh ph¶I kh¸c 0, ph©n tÝch phÇn d­ , xem phÇn d­ cã ph¶I lµ t¹p ©m tr¾ng kh«ng ®Ó kiÓm tra ta dïng tiªu chuÈn kiÓm ®Þnh M« h×nh dù ®o¸n: Víi Yt lµ hµm xu thÕ tuyÕn tÝnh ta v¸c ®Þnh m« h×nh ARIMA(1,1,1) Ta cã: = (1+ô1)[Yn+l-1] - ô1. [Yn+l-2] + [an+l] - ô1.[an+l-1] = [Yn+l] Nguyªn t¾c : [Yn-j] = Yn-j , víi j = 0, 1, 2, ... , n-1. [Yn-j] = [an-j] = an-j = [an+j] = 0 , víi j = 1, 2, 3 ... Mét vµi kÕt luËn : NhiÒu sù ngiªn cøu ®· chØ ra r»ng ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n thèng kª nµy th­êng ccho ®é chÝnh x¸c cao. §©y lµ mét ph­¬ng ph¸p rÊt tæng qu¸t, c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c nh­ ngo¹i suy hµm xu thÕ, san b»ng mò…chØ lµ tr­êng hîp riªng cña ph­¬ng ph¸p nµy. §Ó sö dông cã hiÖu qu¶ cÇn ph¶I ¸p dông phÇn mÒm tÝnh to¸n SPSS. Ph­¬ng ph¸p nµy rÊt phøc t¹p ng­êi södông ®ßi hái ph¶i cã kiÕn thøc nhÊt ®Þnh míi cã thÓ ph©n tÝch ®­îc. Ch­¬ng II: VËn dông ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n thèng kª ®Ó ph©n tÝch biÕn ®éng cña xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam I. T×nh h×nh ,thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam 15 n¨m qua. Lµ c©y trång chÝnh cña ViÖt Nam, 15 n¨m ®æi míi (1986-2000) s¶n xuÊt lóa g¹o t¨ng tr­ëng liªn tôc c¶ vÒ diÖn tÝch, n¨ng suÊt vµ s¶n l­îng. N¨m 1986, diÖn tÝch gieo trång lóa chØ cã 5688.6 ngh×n ha, n¨ng suÊt b×nh qu©n 28.1 t¹/ha/vô vµ s¶n l­îng 16874.8 ngh×n ha, ®Õn 2000 ba con sè t­¬ng øng ®· t¨ng tíi 7673.3 ngh×n ha, 42.46 t¹ /ha, 32705 ngh×n tÊn .Xu h­íng nµy cßn cã kh¶ n¨ng t¨ng tiÕp tôc trong nh÷ng n¨m tíi v× tiÒm n¨ng t¨ng n¨ng suÊt vÉn cßn. Lîi thÕ vÒ s¶n xuÊt vÉn tiÕp tôc ®­îc ph¸t huy vµ lóa g¹o vÉn lµ c©y trång sè 1, cã lîi thÕ c¶ vÒ xuÊt khÈu. N¨m 1989, n­íc ta chÝnh thøc tham gia vµo thÞ tr­êng lóa g¹o thÕ giíi víi sè l­îng xuÊt khÈu 1.42 triÖu tÊn, thu vÒ 290 triÖu U SD, gi¸ b×nh qu©n 204U SD/tÊn. Tuy s¶n l­îng xuÊt khÈu g¹o ch­a nhiÒu, gi¸ cßn thÊp chÊt l­îng g¹o ch­a phï hîp víi thÞ hiÕu cña thÞ tr­êng thÕ giíi, nh­ng kÕt qu¶ ®ã ®· ®¸nh dÊu sù sang trang cña s¶n xuÊt lóa g¹o tõ tù tóc sang kinh tÕ hµng ho¸ g¾n víi xuÊt khÈu. §ã lµ nh÷ng thµnh tùu râ nÐt cña n«ng nghiÖp sau 1 n¨m thùc hiÖn nghÞ quyÕt 10 cña bé chÝnh trÞ §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam (kho¸ VI) vÒ ®æi míi c«ng t¸c qu¶n lý trong n«ng nghiÖp vµ thõa nhËn vai trß tù chñ cña kinh tÕ hé n«ng th«n . Tõ 1989 ®Õn nay, 15 n¨m liªn tôc h¹t g¹o n­íc ta lu«n cã mÆt trªn thÞ tr­êng thÕ giíi víi sè l­îng vµ chÊt l­îng ngµy cµng cao. Liªn tôc trong 15 n¨m ViÖt Nam xøng ®¸ng ®øng vÞ trÝ thø 2 thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu g¹o sau Th¸i Lan (kho¶ng 5 triÖu tÊn /n¨m) vµ v­ît Mü(2 triÖu tÊn /n¨m). TÝnh ­u viÖt cña n­íc ta trong xuÊt khÈu g¹o 15 n¨m qua lµ tÝnh æn ®Þnh cao so víi c¸c n­íc trong khu vùc. V­ît qua nh÷ng khã kh¨n ban ®Çu ,trong 6 n¨m gÇn ®©y 1995-1998 xuÊt khÈu g¹o n­íc ta ®· s¾c toµn diÖn h¬n. G¹o xuÊt khÈu t¨ng nhanh c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng ,vÒ sè l­îng tõ 2 triÖu tÊn lªn 3 triÖu tÊn (1996) ;3.6 triÖu tÊn (1997); 3.8 triÖu tÊn (1998); 4.6 triÖu tÊn (1999) vµ 4 triÖu tÊn(2000).VÒ chÊt l­îng g¹o cã chÊt l­îng cao (dµI h¹t,Ýt b¹c bông) tØ lÖ tÊm thÊp (5-10) chiÕm tû träng lín cã xu h­íng t¨ng dÇn, ®Õn n¨m 1998 kho¶ng 70, trong khi ®ã g¹o cã chÊt l­îng trung b×nh, tØ lÖ tÊm cao(trªn 10) chiÕm tØ träng bÐ vµ cã xu h­íng gi¶m dÇn. V× vËy thÞ tr­êng g¹o më réng ,kh¸ch hµng t¨ng, søc c¹nh tranh h¹t g¹o ViÖt Nam trªn tr­êng thÕ giíi t¨ng vµ ®Õn n¨m 1998 ®· ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng khã tÝnh EU, B¾c Mü vµ khu vùc §«ng Nam A .Gi¸ g¹o xuÊt khÈu ViÖt Nam còng t¨ng dÇn cïng víi xu h­íng t¨ng cña chÊt l­îng g¹o vµ quan hÖ cung cÇu cña thÞ tr­êng lóa g¹o thÕ giíi .Gi¸ g¹o xuÊt khÈu b×nh qu©n 4 n¨m 1995-1998 lµ 269U SD/tÊn ,t¨ng 61U SD/tÊn so víi gi¸ b×nh qu©n 6 n¨m tr­íc (1989-1994) .Kho¶ng c¸ch gi¸ g¹o ViÖt Nam víi gi¸ g¹o Th¸I Lan gi¶m dÇn tõ 40-55 U SD/tÊn nh÷ng n¨m 1989-1994 xuèng cßn 20-25 U SD/tÊn nh÷ng n¨m 1995-2000. Do l­îng t¨ng vµ gi¸ còng t¨ng nªn thu nhËp tõ xuÊt khÈu g¹o cña n­íc ta còng t¨ng nhanh :Tõ 530 triÖu U SD n¨m 1995 t¨ng lªn 868 triÖu U SDn¨m 1996,891 triÖu U SDn¨m 1998, n¨m 1999 trªn 1 tû vµ n¨m 2000 kho¶ng 700 triÖu U SD.Tæng céng 12 n¨m xuÊt khÈu g¹o n­íc ta ®· thu vÒ gÇn 7 tû U SD,®¹t møc b×nh qu©n 582 triÖub U SD/n¨m mét con sè rÊt ®¸ng tù hµo mµ tr­íc ®æi míi chØ lµ m¬ ­íc.XÐt vÒ ngo¹i tÖ m¹nh thu ®­îc ,xuÊt khÈu g¹o ®øng thø 2 sau dÇu th«,song xÐt vÒ tÝnh chÊt s¶n phÈm th× xuÊt khÈu g¹o cã nhiÒu ­u ®iÓm h¬n xuÊt khÈu dÇu th«. N¨m 2000, mÆc dï thêi tiÕt diÔn biÕn hÕt søc phøc t¹p ,thiªn tai lò lôt x¶y ra ë nhiÒu n¬i trªn ph¹m vi c¶ n­íc ®Æc biÖt lµ vïng ®ång b»ng S«ng Cöu Long nh­ng nhê cã sù chØ ®¹o vµ ®iÒu hµnh s¸t sao cña ChÝnh Phñ ,cña c¸c cÊp ngµnh cïng víi sù nç lùc cña nh©n d©nc¸c ®Þa ph­¬ng nªn nh×n chung s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nhanh chãng ®­îc kh«i phôc vµ ®¹t kÕt qu¶ cao.§Æc tr­ng c¬ b¶n cña thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi trong n¨m 2000 nhÞp ®é giao dÞch g¹o trÇm lÆng;khèi l­îng mua b¸n vµ gi¸ c¶ gi¶m m¹nh .§ã còng lµ nguyªn nh©n quan träng cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn kÕt qu¶ c«ng t¸c xuÊt khÈu n¨m 2000 cña Viªt Nam.Theo sè liÖu b¸o c¸o cña hiÖp héi xuÊt khÈu l­¬ng thùc vµ cña hai tæng c«ng ty l­¬ng thùc th× tæng l­îng xuÊt khÈu g¹o xuÊt khÈu 2000 c¶ n­íc ®¹t 3.398triÖu tÊn ,tæng kim ng¹ch ®¹t 6.38 triÖu U SD,so víi n¨m 1999 th× l­îng gi¶m 1.17 triÖu tÊn vµ gi¸ trÞ gi¶m 360 triÖu U SD.Víi kÕt qu¶ xuÊt khÈu nh­ trªn tÝnh to¸n cho thÊy gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n n¨m 2000 ®¹t 188 U SD/tÊn thÊp h¬n møc gi¸ b×nh qu©n n¨m 1999 lµ 31U SD/tÊn vµ n¨m 1998 tíi trªn 87 U SD/tÊn.Trong bèi c¶nh nh­ trªn gi¸ lóa trong n¨m 2000 lu«n ë møc thÊp :Vïng ®ång b»ng s«ng CöuLong tõ 1300-1500®/kg vµ vïng ®ång b»ng S«ng Hång tõ 1400-1600®/kg,tÝnh ra thÊp h¬n møc gi¸ phæ biÕn cña n¨m 1999 tõ 200-300 ®/kg. Theo dù to¸n tæng qu¸t cña c¸c nhµ ph©n tÝch thÞ tr­êng th× cã nhiÒu kh¶ n¨ng thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi 2001 vÉn tiÕp tôc t×nh tr¹ng khã kh¨n c¹nh tranh hÕt søc gay g¾t.§èi víi doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o n­íc ta kh¶ n¨ng ký kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång thêi gian ®Çu n¨m cßn rÊt nhá bÐ.MÆc dï l­îng g¹o theo hîp ®ång ®· ký tõ cuèi n¨m tr­íc chuyÓn sang ®Çu 2001 lµ kho¶ng 250000 tÊn trong ®ã tæng c«ng ty l­¬ng thùc MiÒn B¾c 120000tÊn(I RAC 70000 tÊn ,Cuba 50000 tÊn) .Tæng c«ng ty l­¬ng thùc MiÒn Nam 88000 tÊn .Song theo sè liÖu cña hiÖp héi xuÊt khÈu l­¬ng thùc th× tÝnh ®Ðn nay ,c¶ n­íc míi xuÊt khÈu ®­îc kho¶ng xÊp xØ 400000 tÊn g¹o ,tuy cã t¨ng h¬n 20 lÇn vÒ mÆt l­îng vµ t¨ng kho¶ng 70 vÒ mÆt gi¸ trÞ so cïng kú n¨m 2000 nh­ng so víi kÕ ho¹ch c¶ n¨m míi ®¹t gÇn 10 .N­íc ta n¨m 2001 dù kiÕn s¶n xuÊt 34 triÖu tÊn l­¬ng thùc quy thãc ,trong ®ã s¶n l­îng lóa lµ 31 triÖu tÊn ,s¶n l­îng g¹o cã thÓ xuÊt 4 triÖu tÊn .Kh¶ n¨ng s¶n xuÊt trong n­íc cã thÓ cao h¬n møc dù kiÕn ,®iÒu lo ng¹i nhÊt lµ thÞ tr­êng tiªu thô .Trong giao dÞch mua b¸n nÕu c¸c doanh nghiÖp gi÷ ®­îc quan hÖ tèt th× cã thÓ gi÷ ®­îc thÞ tr­êng míi cã kh¶ n¨ng ®¹t s¶n l­îng xuÊt khÈu 4 triÖu tÊn g¹o .N¨m 2001 gi¸ thµnh lóa dù kiÕn :§ång b»ng s«ng Cöu Long tõ 950-1000®/kg,®ång b»ng S«ng Hång tõ 1150-1350®/kg.§Ó ®¶m b¶o cho ng­êi s¶n xuÊt lóa bï ®¾p ®ñ chi phÝ s¶n xuÊt vµ cã l·i , ®ång thêi ®¶m b¶o cho doanh nghiÖp kinh doanh cã hiÖu qu¶, c«ng t¸c ®IÒu hµnh vÜ m« ®èi víi gi¸ mua lóa tèi thiÓu trong n¨m 2001 khu vùc §ång B»ng S«ng cöu Long tõ 1400-1600®/kg, §ång B»ng S«ng Hång kho¶ng1600-1800®/kg, v¬Ý gi¸ mua dù kiÕn trªn th× gi¸ vèn xuÊt khÈu g¹o 5% tÊm kho¶ng 178-184 USD /tÊn(FOB) ,g¹o 25% tÊn kho¶ng 163-170USD (FOB). ChÊt l­îng g¹o ViÖt Nam so víi mét n­íc kh¸c kÐm h¬n nªn gi¸ xuÊt th­êng thÊp h¬n kho¶ng 5-10USD/ tÊn,do vËy gi¸ vèn g¹o xuÊt khÈu ViÖt Nam tÝnh ra tuy thÊp h¬n so víi gi¸ møc cña FAO dù kiÕn nh­ng c¸c doanh nghiÖpkinh doanh xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam khã kh¨n . TÝnh ®Õn cuèi th¸ng 9 n¨m 2003, ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu ®­¬c tÊn g¹o thø 40 triÖu (kÓ tõ n¨m 1989),víi gi¸ trÞ trªn 8 tû USD .L­îng g¹o xuÊt khÈu hµng n¨m cña ViÖt Nam th­êng chiÕm tõ 11% -16% tæng sè l­îng g¹o bu«n b¸n trªn toµn thÕ giíi.ViÖt Nam ®· trë thµnh 1 trong nh÷ng n­íc cung cÊp g¹o lín trªn thÕ giíi (gåm Th¸i Lan, Ên §é, Mü ,Trung Quèc,Pakistan).HiÖn nay nh©n d©n c¸c tØnh phÝa nam ®ang l­ìng lù khi b¸n g¹o ra thÞ tr­êng bëi vô thu ho¹ch tíi sÏ muén h¬n th­êng lÖ. Thªm vµo ®ã do n«ng d©n cã t©m lý t¨ng c­êng dù tr÷ g¹o chê cho gi¸ t¨ng n÷a míi b¸n ra ®· lµm cho gi¸ g¹o trªn thÞ tr­êng trong vïng tiÕp tôc t¨ng 50-100®/kg vµ ®¹t m­c phæ biÕn lµ:thãc tÎ th­êng 1700-1800®/kg ;g¹o nguyªn liÖu xuÊt khÈu 2390-2440®/kg;c¸c lo¹i g¹o xuÊt khÈu 25% tÊm 2530-2650®/kg; g¹o 15% tÊm 2720-2800®/kg;g¹o 10% tÊm 2870-2900®/kg vµ g¹o 5% tÊm 2950-3030®/kg. Gi¸ thãc ®«ng xu©n tiÕp tôc t¨ng 50®/kg,lªn 2100-2200®/kg. HiÖn nay nhu cÇu g¹o cho xuÊt khÈu vÉn t¨ng, gi¸ chµo b¸n g¹o xuÊt khÈu(FOB) tiÕp tôc t¨ng 1-3USD/tÊn vµ g¹o 5% tÊm lªn 189-192U S D/tÊn vµ g¹o 25% tÊm 168-172USD /tÊn. T¹i c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn H¶i miÒn trung gÝa thãc g¹o nh×n chung æn ®Þnh, dao ®éng kho¶ng 1950-2300d/kg(thãc); 2800-3400®/kg(g¹o tÎ th­êng).Riªng t¹i Th¸i B×nh , Nam §Þnh gi¸ thãc gi¶m 100-1500®/kg, cßn 1850-1900®/kg; gi¸ g¹o gi¶m 100®/kg cßn 3000®/kg. T¹i c¸c tØnh kh¸c gi¸ thãc ænb ®Þnh ë møc 1950-2200/kg ,riªng t¹i L¹ng S¬n t¨ng 200®/kg lªn 2300®/kg, t¹i Hµ TÜnh gi¸ thãc t¨ng 100®/kgb lªn 1900®/kg ,kh¶ n¨ng gÝa thãc g¹o ë miÒn B¾c vµ miÒn Trung cã thÓ t¨ng cao h¬n trong nh­ng th¸ng cuèi n¨m, do m­a lôt liªn tiÕp ë Th¸i B×nh,Qu¶ng Nam, Qu¶ng Ng·i… MÆc dï l­îng g¹o giao dÞch ®ang thÊp , nh­ng gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vÉn t¨ng vµ ®­îc duy tr× vÉn ë møc cao trong nhiÒu tuÇntrë l¹i ®©y.S¶n l­îng thãc cña ViÖt Nam n¨m 2003 ­íc tÝnh ®¹t 34,668 triÖu tÊn,t¨ng 0,6% so víi n¨m 2002.Trong ®ã s¶n l­îng thãc vô §«ng Xu ©n ®¹t 16,822 triÖu tÊn ,t¨ng 0,6%;s¶n l­îng thãc vô hÌ thu ®¹t 9,297 triÖu tÊn t¨ng 0,1%. S¶n l­îng thãc toµn miÒn B¾c ­íc ®¹t 5,1 triÖu tÊn, giam gÇn 343000 tÊn so víi vô mïa tr­íc.Trong khi gi¸ g¹o c¸c n­íc gi÷ gi¸ cao th× gi¸ g¹o ViÖt Nam kh«ng chØ gi÷ gia mµ cßn ®­îc chµo b¸n t¨ng(gi¸ FOB) chµo b¸n víi gi¸ 186-187U S D/tÊn vµ g¹o 25% tÊm chµo b¸n 168-170U SD/tÊn.Dù ®o¸n n¨m 2003 ViÖt Nam xuÊt khÈu g¹o ®¹t 750triÑu U SD,t ¨ng 3,4 % .Dù ®o¸n gi¸ g¹o xuÊt khÈu ViÖtNam vÉn gi÷ ë møc cao cho ®Õn khi b¾t ®Çu thu ho¹ch vô lóa hÌ thu vµo thang 11/2003.Tuy nhiªn c¸c nhµ chuyªn m«n dù b¸o tèc ®é xuÊt khÈu ®ang gi¶m dÇn vµ chØ cã thÓ ®¹t trung b×nh 184ngh×n /tÊn/th¸ng. Trong nh÷ng th¸ng cßn l¹i gi¶m 91000tÊn so víi c¸c th¸ng tr­íc do s¶n l­îng còng nh­ chÊt l­îng lóa hÌ thu ®¹t thÊp. XuÊt khÈu ViÖt Nam ®ang ®øng tr­íc kh«ng Ýt khã kh¨n. HiÖn ViÖt Nam ®· nèi l¹i c¸c hîp ®ång xuÊt khÈu 60000tÊn g¹o sangIr¨c, ®ång thêi ký hîp ®ång xuÊt khÈu 200000 tÊn g¹o sang thÞ tr­êng EU, Ch©u Phi, Cuba. Nhu cÇu g¹o cho xuÊt khÈu sang Ir¾c,In®«nªxia,Ch©u Phi vÉn v÷ng .C¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ®ang triÓn khai thùc hiÖn c¸c hîp ®ång ®· ký víi c¸c n­íc trªn.Dù kiÕn khèi l­îng g¹o xuÊt khÈu t¹i khu vùc sÏ chiÕm 50% ,Trung §«ng lµ 17% ,Ch©u Phi 14%,Ch©u ¢u vµ Mü lµ 7,8%. §Æc biÖt xuÊt khÈu g¹o sang Ch©u phi hiÖn cã nhiÒu thuËn lîi do g¹o phÈm cÊp thÊp cña ViÖt Nam c¹nh tranh ®­îc vÒ gi¸ so víi s¶n phÈm cïng lo¹i cña Ên §é vµ Paki xtan.§©y vchÝnh lµ c¬ héi tèt cho viÖc xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi. N¨m 2004 n­íc ta cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu bao nhiªu g¹o? §Ó tr¶ lêi c©u hái nµy ph¶i tÝnh ®Õn nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau, cã 2 yÕu tè quan träng lµ yÕu tè s¶n xuÊt vµ yÕu tè th­¬ng m¹i . Chóng ta cÇn nh×n nhËn c¸c yÕu tè nµy trong quan hÖ vÒ thêi gian cña nã . T×nh h×nh s¶n xuÊt thãc, xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam trong thêi gian qua biÓu hiÖn qua biÓu sau. N¨m S¶n xuÊt thãc (triÖu tÊn) XuÊt khÈu thãc (triÖu tÊn) TrÞ gi¸ TriÖu USD So s¸nh (%) (N¨m tr­íc lµm gèc) S¶n xuÊt XuÊt khÈu L­îng TrÞ gi¸ 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 18.9 19.2 19.6 21.5 22.8 23.5 24.9 26.3 27.5 29.1 31.3 32.5 32.1 34.0 34.6 1.37 1.47 1.016 1.95 1.65 1.96 2.03 3.05 3.68 3.79 4.55 3.48 3.72 3.24 3.90 310.2 375.0 229.9 405.1 335.7 420.9 538.8 868.4 891.3 1006.0 1035.0 667.8 663.5 725.5 750 - 101.6 102.1 109.7 106.0 103.1 105.9 105.6 104.5 105.8 107.6 103.8 98.8 105.9 101.8 - 107.3 69.11 191.93 84.6 118.8 03.6 150.25 120.66 102.9 120.1 76.5 106.9 87.1 120.4 - 88.71 83.6 176.21 82.87 125.38 128.0 146.04 102.64 112.87 102.9 64.52 93.36 116.36 103.38 Trong 15 n¨m qua, 5 n¨m ®Çu gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n thÊp h¬n gi¸ b×nh qu©n cña 15 n¨m gÇn 7%-5 n¨m( 1994 – 1998) gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n cao h¬n 15% so víi gi¸ b×nh qu©n giai ®o¹n 1989 – 2003 gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n gi¶m 95% cho thÊy xu h­íng xuÊt khÈu gi¶m nhiÒu so víi giai ®o¹n tr­íc, vµ kh¶ n¨ng tõ n¨m 2004 gi¸ xuÊt khÈu cã thÓ b­íc vµo chu kú t¨ng míi ®Ó cã thÓ nªu ra l­îng xuÊt khÈu n¨m 2004 lµ bao nhiªu cÇn ph¶i xem xÐt thªm t×nh h×nh bu«n b¸n g¹o trong thêi gian tíi. ThÞ tr­êng g¹o thÕ giíi n¨m 2004 ng­êi ta dù ®o¸n s¶n l­îng g¹o sÏ ®¹t kho¶ng 390 triÖu tÊn, l­îng g¹o giao dÞch ®¹t kho¶ng 26 triÖu tÊn thÊp h¬n nhu cÇu kho¶ng h¬n 1 triÖu tÊn. L­îng g¹o dù tr÷ còng thÊp h¬n so víi vô 2002 – 2003 gÇn 22 triÖu tÊn, nh­ vËy thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi n¨m 2004 cung thÊp h¬n cÇu. VÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o ë ViÖt Nam, thÞ tr­êng c¸c n­íc trong khu vùc chiÕm kho¶ng 50% s¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu, thÞ tr­êng Trung §«ng 17%, Ch©u Phi 14% ... N¨m 2004 xuÊt khÈu ®¹t xÊp xØ 21 triÖu tÊn g¹o, l­îng cßn l¹i cho xuÊt khÈu cßn 3,3 triÖu tÊn, l­îng g¹o tån c¸c n¨m tr­íc chuyÓn sang lµ 0,9 triÖu tÊn. Dù kiÕn g¹o cao nhÊt cã thÓ xuÊt khÈu lµ 4,2 triÖu tÊn. Nh­ vËy kh¶ n¨ng cao nhÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu vµo kho¶ng 3,7 triÖu tÊn II. VËn dông dù ®o¸n tÝnh biÕn ®éng xuÊt khÈu g¹o giai ®o¹n 1994 – 2003 Vµ dù ®o¸n c¸c n¨m tiÕp theo 2004, 2005, 2006 §Æc ®iÓm nguån sè liÖu: VÒ t×nh h×nh xuÊt khÈu g¹o trong thêi kú 1989 - 2003 cã b­íc ph¸t triÓn kh¸ m¹nh mÏ vµ v÷ng ch¾c. Giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt lµ 1994 - 1998 t¨ng 93% so víi giai ®o¹n 1989 - 1993. Giai ®o¹n tõ 1999 - 2003 t¨ng 31% so víi giai ®o¹n 1994 - 1998. Tuy tû lÖ nµy cßn thÊp song gi¸ trÞ 1% t¨ng lªn cña giai ®o¹n nµy lín h¬n nhiÒu so víi giai ®o¹n tr­íc. Con sè cña giai ®o¹n 1999 - 2003 lµ 139.354 tÊn. VÒ t×nh h×nh xuÊt khÈu g¹o th× ®­îc ®¨ng trªn nhiÒu lo¹i b¸o chÝ vµ qua tham kh¶o ta ®­a ra mét vµi sè liÖu sau nh»m ®Ó phôc vô cho viÖc ¸p dông ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n thèng kª vµo ph©n tÝch biÕn ®éng xuÊt khÈu g¹o cña n­íc ta. B¶ng 1: Møc xuÊt khÈu g¹o giai ®o¹n 1994 - 2003 §¬n vÞ : triÖu tÊn N¨m 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 XK g¹o 1.96 2.03 3.05 3.68 3.79 4.55 3.48 3.72 3.24 3.9 Nguån : Niªn gi¸m thèng kª. L­îng g¹o xuÊt khÈu kh«ng chØ biÕn ®éng qua tõng n¨m mµ cßn cã sù biÕn ®éng qua c¸c th¸ng (quý) trong n¨m. B¶ng 2 : L­îng xuÊt khÈu g¹o theo quý cña c¸c n¨m 2002 - 2003. §¬n vÞ : ngh×n tÊn. Quý N¨m I II III IV 2000 2001 2002 2003 319.215 349.68 304.56 366.6 1051.903 1149.48 1001.16 1205.1 1242.646 1361.52 1185.84 1427.4 780.037 859.32 748.44 900.9 Nguån: HiÖp héi xuÊt khÈu LT- VN vµ bé TM. B¶ng sè liÖu trªn minh ho¹ vÒ t×nh h×nh xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam. Chóng ta sÏ vËn dông mét sè ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n thèng kª ®Ó dù ®o¸n t×nh h×nh xuÊt khÈu g¹o trong c¸c n¨m tiÕp theo, c¸c quý trong c¸c n¨m tiÕp theo. 2. Ph©n tÝch biÕn ®éng xuÊt khÈu g¹o 1994 – 2003. Vµ dù ®o¸n 2004 – 2006. 2.1- VËn dông ph­¬ng ph¸p dùa vµo l­îng t¨ng gi¶m tuyÖt ®èi b×nh qu©n. (Dïng b¶ng sè liÖu 1). L­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi b×nh qu©n: = 0.215 M« h×nh dù ®o¸n (1): Ŷn+l = Yn + .l VËy ta cã c¸c kÕt qu¶ dù ®o¸n c¸c n¨m tiÕp theo lµ: N¨m 2004: Ŷ2004 = Y2003 + 0.215x1 = 3.9+0.215 = 4.025(tr.TÊn) N¨m 2005: Ŷ2005 = Y2003 + 0.215x2 = 3.9+0.215x2 = 4.33(tr.TÊn) N¨m 2006: Ŷ2006 = Y2003 + 0.215x3 = 3.9+0.215x3 = 4.545(tr.TÊn) NhËn xÐt : L­îng xuÊt khÈu g¹o t¨ng lªn, n¨m 2004 t¨ng 0.125 triÖu tÊn(3.2%) so víi n¨m 2003; n¨m 2005 t¨ng 0.305 triÖu tÊn(7.57%) so víi n¨m 2004; n¨m 2006 t¨ng 0.215 triÖu tÊn(4.96%) so víi n¨m 2005. 2.2 VËn dông ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n dùa vµo tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh. Dùa vµo b¶ng sè liÖu 1 ta cã: Tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh: M« h×nh dù ®o¸n (2): Ŷn+l = Yn x (1.079)l KÕt qu¶ dù ®o¸n c¸c n¨m tiÕp theo lµ: N¨m 2004: Ŷ2004 = Y2003 .(1.079)1 = 3.9.(1.079)1 =4.2081(tr.tÊn) N¨m 2005: Ŷ2005 = Y2003 .(1.079)2 = 3.9.(1.079)2 = 4.5405(tr.tÊn) N¨m 2006: Ŷ2006 = Y2003 .(1.079)3 = 3.9.(1.079)3 = 4.8992(tr.tÊn) NhËn xÐt: Ta thÊy tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh >1 nªn møc xuÊt khÈu g¹o c¸c n¨m dù ®o¸n cã xu h­íng t¨ng dÇn. N¨m 2004 xuÊt khÈu g¹o t¨ng 0.3081 triÖu tÊn so víi n¨m 2003; n¨m 2005 xuÊt khÈu g¹o t¨ng 0.3324 triÖu tÊn so víi n¨m 2004; n¨m 2006 xuÊt khÈu g¹o t¨ng 0.3587 triÖu tÊn so víi n¨m 2005. 2.3 VËn dông ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n dùa vµo hµm xu thÕ. Tõ b¶ng 1 ta ph¶i x¸c ®Þnh d­îc hµm xu thÕ tèt nhÊt. 2.3.1 Chän hµm xu thÕ tèt nhÊt. *) D¹ng hµm bËc 1(ph­¬ng tr×nh ®­êng th¼ng) Ŷt = a0 + a1 . t Theo ph­ong ph¸p b×nh ph­¬ng nhánhÊt sÏ cã hÖ ph­¬ng tr×nh sau ®©y ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ a0, a1. Tõ b¶ng cã: Ŷt = 2.358 + 0.178 . t SSE = = 3.576 *) Ph­¬ng tr×nh parabol bËc 2: Ŷt = a0 + a1t + a2t2. C¸c tham sè a0, a1, a2 ®­îc x¸c ®Þnh bëi hÖ ph­¬ng tr×nh sau ®©y: Tõ b¶ng ta cã hÖ: Ŷt = 1.033 + 0.84t – 0.06t2. SSE = = 1.483 *) D¹ng hµm bËc 3 : Ŷt = a0 + a1t + a2t2+a3t3 C¸c tham sè a0, a1, a2, a3 ®­îc x¸c ®Þnh bëi hÖ ph­¬ng tr×nh sau ®©y: Theo b¶ng sè liÖu ta cã hÖ: Hµm xu thÕ: Ŷt = 3.667 – 0.406t + 0.033t2 + 0.0021t3 SSE = = 10.403 B¶ng 3 : Lùa chän hµm xu thÕ tèt nhÊt. N¨m t Yt D¹ng bËc 1 D¹ng bËc 2 D¹ng bËc 3 Ŷt (Yt - Ŷt)2 Ŷt (Yt - Ŷt)2 Ŷt (Yt - Ŷt)2 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1.96 20.3 3.05 3.68 3.79 4.55 3.48 3.72 3.24 3.9 0.332 2.714 2.892 3.07 3.248 3.426 3.604 3.782 3.96 4.138 0.332 0.468 0.025 0.372 0.521 1.263 0.015 0.004 0.518 0.057 1.814 2.475 3.016 3.437 3.738 3.919 3.98 3.921 3.742 3.443 0.021 0.198 0.001 0.059 0.054 0.398 0.250 0.040 0.252 0.209 3.2961 3.0038 2.8027 2.7054 2.7245 2.8726 3.1623 3.6062 4.2169 5.007 1.785 0.948 0.661 0.95 0.551 23.814 0.101 0.013 0.954 1.225 33.4 SSE =3.576 SSE =1.483 SSE =10.403 Nh×n vµo b¶ng kÕt qu¶ ta thÊy hµm xu thÕ tèt nhÊt lµ hµm xu thÕ cã d¹ng bËc hai Ŷt = 1.033 + 0.84t - 0.06t2. V× nã cho SSE nhá nhÊt : SSE = 1,483 2.3.2 Dù ®o¸n b»ng ph­¬ng ph¸p ngo¹i suy hµm xu thÕ Cã hµm xu thÕ : f(t) = Yt = 1,033 + 0,841.t - 0,06.t2 M« h×nh dù ®o¸n (3): Ŷt+l = f(t+l) KÕt qu¶ dù ®o¸n l­îng xuÊt khÈu g¹o c¸c n¨m tiÕp theo lµ N¨m 2004: Ŷ11 = 1,033 + 0,841.11 - 0,06.112 = 3,024 (triÖu tÊn) N¨m 2005: Ŷ12 = 1,033 + 0,841.12 - 0,06.122 = 2,485 (triÖu tÊn) N¨m 2006: Ŷ13 = 1,033 + 0,841.13 - 0,06.132 = 1,826 (triÖu tÊn) NhËn xÐt: Dù ®o¸n theo ph­¬ng ph¸p nµy ta thÊy l­îng xuÊt khÈu g¹o trong c¸c n¨m dù ®o¸n l¹I gi¶m dÇn vµ gi¶m sovíi n¨m 2003. Sovíi n¨m 2003, n¨m 2004 xuÊt khÈu g¹o gi¶m 0,876 triÖu tÊn; n¨m 2005 xuÊt khÈu g¹o gi¶m 1,415 triÖu tÊn; n¨m 2006 xuÊt khÈu g¹o gi¶m 2,074 triÖu tÊn Tãm l¹i khi ¸p dông 3ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n trªn th× cho biÕt kÕt qu¶ theo hai xu h­íng tr¸i ng­îc nhau. Dù ®o¸n dùavµo hµm xu thÕ th× cho xu h­íng xuÊt khÈu g¹o gi¶m, cßn ¸p dông ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n dùa vµo l­îng tang gi¶m tuyÖt ®èi b×nh qu©n th× cho xu h­¬ng xuÊt khÈu g¹o t¨ng.V©y m« h×nh dù ®o¸n nµo cho ta kÕt qu¶ chÝnh x¸c,muèn biÕt m« h×nh nµo cho ta kÕt qu¶ chinh x¸c thi ta ph¶i ®i lùa chän ra m« h×nh dù ®o¸n tèt nhÊt. §iÒu kiÖn ®Ó lùa chän lµ c¨n cø vµo SSE. N¨m Yt M« h×mh dù ®o¸n 1 M« h×nh dù ®o¸n 2 M« h×nh dù ®o¸n 3 l Ŷn+l (Yn - Ŷn+l) l Ŷn+l (Yn - Ŷn+l) l Ŷn+l (Yn - Ŷn+l) 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 1.96 2.03 3.05 3.68 3.79 4.55 3.48 3.72 3.24 3.90 - 9 - 8 - 7 - 6 - 5 - 4 - 3 - 2 - 1 0 1.965 2.180 2.395 2.610 2.825 3.040 3.255 3.470 3.685 3.900 0.000025 0.0225 0.429 1.1449 0.9312 2.2801 0.0506 0.0625 0.198 - 9 - 8 - 7 - 6 - 5 - 4 - 3 - 2 - 1 0 10967 2.122 2.290 2.471 2.667 2.877 3.104 3.349 3.614 3.9 0.000049 0.0084 0.5776 1.4616 1.2611 2.2798 0.1413 0.1376 0.1398 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1.814 2.475 3.016 3.437 3.738 3.919 3.98 3.921 3.742 3.443 0.021 0.198 0.0001 0.059 0.054 0.398 0.250 0.040 0.252 0.209 Σ SSE = 5.1197 SSE = 6.5263 SSE = 1.483 Theo kÕt qu¶ tÝnh ë b¶ng trªn ta thÊy m« h×nh (3) lµ m« h×nh cho SSE nhá nhÊt. VËy m« h×nh dù ®o¸n dùa vµo hµm xu thÕ lµ cho chÝnh x¸c, vµ ®¸ng tin cËy nhÊt. KÕt qu¶ nµy cho ta thªm râ ®Æc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n lµ kh«ng ph¶i ph­¬ng ph¸p nµo còng cho ta kÕt qu¶ chÝnh x¸c, do ®ã ta ph¶i lùa chän phh­¬ng ph¸p thÝch hîp cho kÕt qu¶ chÝnh x¸c nhÊt. §ã lµ dùa vµo chØ tiªu SSE nhá nhÊt. 2.4.Dù ®o¸n dùa vµo xu thÕ vµ biÕn ®éng thêi vô. Theo b¶ng sè liÖu 2 ta tÝnh to¸n ®­îc nh­ sau: B¶ng 5: T×nh h×nh xuÊt khÈu g¹o tõng quý cña c¸c n¨m 2000-2003. Quý N¨m 1 2 3 4 i. Ti 2000 2001 2002 2003 319,21 349,68 304,56 366,60 1051,90 1149,48 1001,16 1205,10 1242,65 1361,52 1185,84 1427,40 780,04 859,32 748,44 900,90 339,80 3720 3240 3900 339,80 7440 9720 15600 Tj 1340,1 4407,64 4777,09 3288,69 T= 11199,8 S=3309,8 335,01 1101,91 1194,27 822,17 Tõ c¸c kÕt qu¶ cã trong b¶ng ta tÝnh ®­îc nh­ sau: = Ta cã d¹ng hµm : X¸c ®Þnh hµm xu thÕ: f(t) = b0 + b1. T. C¸c tham sè b0 , b1 tÝnh theo c«ng thøc sau: b1= b1 = b0 = b0 = f(t) = 221,832 + 63,75. t Vµ cã: Sj = Sj = III. Gi¶i ph¸p cho xuÊt khÈu g¹o n­íc ta Trong 15 n¨m qua mÆc dï n«ng nghiÖp ViÖt Nam ®· tho¸t khái t×nh tr¹ng ®éc canh, lóa g¹o vÉn lµ s¶n phÈm chÝnh trong n«ng nghiÖp. Tõ nh÷ng triÓn väng cña thÞ tr­êng lóa g¹o thÕ giíi vµ nh÷ng ®¸nh gi¸ chung cã thÓ ®­a ra nh÷ng vÊn ®Ò vÒ chÝnh s¸ch nh»m t¸c ®éng tíi cung cÇu thÞ tr­êng lóa g¹o n­íc ta nh­ sau: Thø nhÊt, ¶nh h­ëng cña diÖn tÝch canh t¸c ®èi víi cung rÊt cao, do ®ã ®Ó tiÕp tôc t¨ng cung cÇn khuyÕn khÝch n«ng d©n ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹I gia ®×nh trªn quy m« lín víi hiÖu suÊt th©m canh cao. Thø hai, gi¸ b¸n lóa g¹o còng cã ¶nh h­ëng tíi viÖc t¨ng cung. V× gi¸ b¸n cao sÏ lµm doanh thu cña ng­êi n«ng d©n t¨ng. Tuy nhiªn trong ng¾n h¹n chÝnh phñ cã chÝnh s¸ch hç trî tÝch cùc cho n«ng d©n b»ng c¸ch t×m kiÕm thÞ tr­êng æn ®Þnh cho viÖc xuÊt khÈu g¹o. HoÆc cã chÝnh s¸ch hç trî dÓ c¸c c«ng ty xuÊt khÈu g¹o co kh¶ n¨ng mua lóa dù tr÷ trong khi gi¸ g¹o xu«ng thÊp. Thø ba, hiÖn t­îng gi¸ t¨ng ®ét biÕn trªn thÞ tr­êng thÕ giíi t¸c ®éng m¹nh ®Õn l­îng cung vµ n«ng d©n cã thÓ bÞ thua lç nÆng khi gi¸ gi¶m m¹nh. Do ®ã chÝnh phñ ph¶i cã chÝnh s¸ch gi¸ æn ®Þnh ®¶m b¶o lîi Ých cho n«ng d©n Ýt nhÊt 20%, ®ång thêi dù tr÷ an toµn l­¬ng thùc quèc gia nh»m xö lý tèt nh÷ng tr­êng hîp thiÕu l­¬ng thùc do thiªn tai, ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu lóa g¹o khi gi¸ xuÊt khÈu t¨ng ®ét ngét l¹m cho gi¸ trong n­íc t¨ng cao. Thø t­, t¨ng c­êng ®Çu t­ kÕt cÊu h¹ tÇng phôc vô cho l­u th«ng hµng ho¸. Më réng m¹ng l­íi giao th«ng n«ng th«n, x©y dùng hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c. Thø n¨m, tiÕn tr×nh tù do ho¸ vµ më réng héi nhËp thÞ tr­êng quèc tÕ ®ßi hái n«ng ngiÖp ph¶i cã nh÷ng thay ®æi vÒ chÊt ®Ó tiiÕp cËn xíi tr×nh ®é s¶n xuÊt vµ c«ng nghÖ kü thuËt tiªn tiÕn, ®¶m b¶o cho lóa g¹o cã søc m¹nh trªn thÞ tr­êng. Nhµ n­íc ta cÇn t¹o hµnh lang ph¸p lý vµ m«i tr­êng thuËn lîi cho c¸c yÕu tè vµ quan hÖ thÞ tr­êngvËn hµnh ®ång bé, th«ng tho¸ng vµ lµnh m¹nh. Tuy nhiªn khã kh¨n vµ yÕu kÐm trong xuÊt khÈu g¹o hiÖn nay cßn nhiÒu, ViÖt Nam vÉn ch­a cã quy ho¹ch tæng thÓ vµ kÕ ho¹ch cô thÓ vÒ xuÊt khÈu g¹o vÉn phô thuéc qu¸ lèn vµo t­ th­¬ng, ch­a cã sù quan t©m cña c¸c doanh nghiÖp l­¬ng thùc nhµ n­íc, t×nh tr¹ng Ðp gi¸ Ðp cÊp víi ng­êi s¶n xuÊt vÉn diÔn ra. C¬ së vËt chÊt kü thuËt phôc vô cho chÕ biÕn b¶o qu¶n xuÊt khÈu cßn h¹n chÕ l¹i ph©n phèi kh«ng ®Òu, phÇn thiÖt thßi thuéc vÒ ng­êi n«ng d©n vµ nhµ n­íc. §Ó ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh cña xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam, nhµ n­íc ta cÇn thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ sau ®©y: VÒ s¶n xuÊt, khÈn tr­¬ng hoµn thiÖn qui ho¹ch vïng lóa xuÊt khÈu cña c¶ n­íc vµ kÕ ho¹ch cô thÓ. Néi dung qui ho¹ch , kÕ ho¹ch ®Çu t­ ph¶i b¸m s¸t nhu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi trong tõng giai ®o¹n. VÒ chÕ biÕn, vËn chuyÓn th× ph¶i x©y dùng c¸c c¬ së chÕ biÕn lóa g¹o xuÊt khÈu t¹i c¸c vïng s¶n xuÊt, ®ång thêi n©ng cÊp hiÖn ®¹i ho¸ c¸c c¬ së ®· cã ®Ó t¨ng n¨ng lùc chÕ biÕn vµ t¨ng chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu . VÒ thÞ tr­êng, b·i bá thuÕ xuÊt g¹o lµ gi¶i ph¸p tÝch cùc nh­ng ch­a ®ñ. §Ó t¨ng søc c¹nh tranh ph¶i cã gi¶i ph¸p ®ång bé h¬n, mét mÆt t¨ng n¨ng xuÊt vµ chÊt l­îng s¶n phÈm trong n­íc ®Ó gi¶m chi phÝ, mÆt kh¸c më réng vµ æn ®Þnh thÞ tr­êngtheo h­íng ®a d¹ng ho¸, ®a ph­¬ng ho¸, ®¶m b¶o ch÷ tÝn víi kh¸ch hµng, t¨ng c­êng tiÕp thÞ, ®Çu t­ nghiªn cøu vµ dù ®o¸n thÞ tr­êng. Më réng sù tham gia cña t­ nh©n vµo ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o. Néi dung cña c¬ chÕ ®iÒu hµnh ®· ®ãng gãp tÝch cùu vµo ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o, ®iÓm næi bËt cña nã lµ võa ph¸t triÓn xuÊt khÈu thu ngo¹i tÖ võa ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc quèc gia, t¨ng c­êng tÝnh bÒn v÷ng trong ph¸t triÓn s¶n xuÊt l­¬ng thùc. Do ®ã c¬ chÕ ®iÒu hµnh xuÊt khÈu g¹o ph¶i gi¶I quyÕt ®­îc môc tiªu : N«ng d©n cã lîi, doanh nghiÖp xuÊt khÈu cã hiÖu qu¶, b×nh æn gi¸ l­¬ng thùc. Gi¶i quyÕt môc tiªu nµy lµ gi¶i quyÕt lîi Ých ba mÆt: ng­êi lao ®éng, doanh nghiÖp vµ x· héi. Cung víi c¸c gi¶i ph¸p ®IÒu hµnh vÒ gi¸ vµ xuÊt khÈu thñ t­íng chÝnh phñ còng ®· chØ ®¹o c¸c ngµnh c¸c cÊp c¸c doanh nghiÖp kh«ng ngõng cñng cè më réng m¹ng l­íi thu mua lóa g¹o trong n«ng th«n ®Æc biÖt lµ tæ chøc c¸c ®iÓm thu mua lóa g¹o ë c¸c vïng s©u vïng xa, vïng s¶n xuÊt tËp trung. Nhê vËy ®· h¹n chÕ sù chªnh lÖch qu¸ cao gi÷a c¸c vïng, h¹n chÕ t×nh tr¹ng thu gom Ðp gi¸ cña t­ th­¬ng ... ®Ó ®¸p øng ®ñ vµ kÞp thêi vèn cho thu mua. MÆt kh¸c ®Ó cho xuÊt khÈu yªn t©m t×m thÞ tr­êng, ký hîp ®ång xuÊt khÈu ngµng tµi chÝnh ®· cã nh÷ng thay ®æi linh ho¹t vÒ thuÕ xuÊt khÈu g¹o. §ång thêi tr­íc nh÷ng thiÖt h¹i nÆng nÒ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chÝnh phñ cã gi¶i ph¸p hç trî tÝch cùc ®èi víi n«ng d©n nh­: miÔn gi¶m thuÕ, cho vay l·i suÊt ­u ®·i, gi¶m nî. Ngoµi ra ph¶i kÓ ®Õn mét sè gi¶i ph¸p quan träng kh¸c, ®ã lµ ®­îc phÐp cña chÝnh phñ c¸c c¬ quan chøc n¨ng ®· xem xÐt thùc hÞªn viÖc hç trî l·i suÊt vèn vay ng©n hµng tõ quü b×nh æn gi¸ cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o mua lóa ®­a vµo dù tr÷ chê xuÊt khÈu. C - KÕt luËn Trø«c hÕt ph¶i thõa nhËn vÒ nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc chuyÓn ®æi theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, vÊn ®Ò chØ ®¹o ®iÒu hµnh gi¸ mua gi¸ b¸n l­¬ng thùc còng ®· tõng b­íc chuyÓn ®æi ®Ó thÝch øng víi c¬ chÕ kinh tÕ míi. Theo ®ã nhµ n­íc th«ng qua viÖc can thiÖp vµo cung cÇu thÞ tr­êng ®Ó b×nh æn gi¸ lóa g¹o mét c¸ch hîp lý theo mïa vô, theo khu vùc ®¶m b¶o hµi hoµ lîi Ých cho ng­êi s¶n xuÊt, kinh doanh xuÊt khÈu vµ tiªu dïng. ViÖc lùa chän ®Çu mèi xuÊt khÈu g¹o theo h­íng më réng ®Õn mét doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh lµ mét chñ tr­¬ng ®óng ®¾n vµ cã thÓ cho lµ nh÷ng chuÈn bÞ ban ®Çu ®Ó tiÕn tíi thùc hÞªn c¬ chÕ ®Êu thÇu h¹n ng¹ch xuÊt khÈu g¹o. Ngoµi ra ph¶i thõa nhËn trong nh÷ng n¨m qua c«ng t¸c dù ®o¸n, dù b¸o cung cÇu gi¸ c¶ thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o thÕ giíi cßn yÕu kÐm g©y ra nh÷ng thua thiÖt ®¸ng tiÕc. Chóng ta kh«ng chØ cã bµi häc kinh nghiÖm vÒ t×nh tr¹ng nµy trong xuÊt khÈu g¹o quý I n¨m 1998 mµ tr­íc ®ã ®· x¶y ra trong xuÊt khÈu mét sè n«ng s¶n kh¸c nh­ cµ phª, tiªu, ®iÒu... ChÝnh v× vËy ®ßi hái c¸c c¬ quan chøc n¨ng, hiÖp héi xuÊt khÈu g¹o ph¶i quan t©m, ®Çu t­ h¬n n÷a ®Õn c«ng t¸c nµy. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh lý thuyÕt thèng kª T¹p chÝ th­¬ng m¹i - sè 34/2003 T¹p chÝ kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng - Sè 11/5 - 2004 T¹p chÝ Tµi ChÝnh Doanh nghiÖp - 2004 T¹p chÝTh­¬ng M¹i - Sè 3+4+5/2003 Môc lôc A - Lêi nãi ®Çu B - Néi dung CH¦¥NG 1 : Mét sè vÊn ®Ò chung vÒ dù ®o¸n thèng kª I. Mét sè vÊn ®Ò lÝ luËn chung vÒ dù ®o¸n thèng kª 1. Kh¸i niÖm: 2. Ph©n lo¹i dù ®o¸n. 2.1. NÕu xÐt theo ®é dµi thêi gian dù ®o¸n ,dù ®o¸n th«ng kª bao gåm: 2.2. NÕu c¨n cø vµo ®èi t­îng dù ®o¸n,dù ®o¸n cã thÓ chia nh­ sau: 2.3 XÐt theo ph­¬ng ph¸p luËn ®­îc ¸p dông, dù ®o¸n bao gåm: 2.4.XÐt theo biÓu hiÖn kÕt qu¶ cuèi cïng 2.5.XÐt theo ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n: Th× quy lµm 3 ph­¬ng ph¸p chÝnh: 3. Vai trß, nhiÖm vô, ý nghÜa cña dù ®o¸n thèng kª: 3.1. Vai trß. 3.2.NhiÖm vô. 3.3.ý nghÜa II .Mét sè ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n thèng kª 1. Dù ®o¸n dùa vµo d·y sè thêi gian. 1.1.Dù ®o¸n dùa vµo l­îng t¨ng gi¶m b×nh qu©n: 1.2.Dù ®o¸n dùa vµo tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh. 1.3.Dù ®o¸n dùa vµo ngo¹i suy hµm xu thÕ: 1.4.Dù ®o¸n dùa vµo xu thÕ vµ biÕn ®éng thêi vô. Dù ®o¸n b»ng ph­¬ng ph¸p san b»ng mò. 2.1.M« h×nh san b»ng mò ®¬n gi¶n. 2.2.M« h×nh san b»ng mò víi xu thÕ tuyÕn tÝnh, kh«ng biÕn ®éng thêi vô. 2.3.M« h×nh san b»ng mò víi xu thÕ tuyÕn tÝnh vµ biÕn ®éng thêi vô . 3. Dù ®o¸n dùa vµo m« h×nh tuyÕn tÝnh ngÉu nhiªn. Ch­¬ng II: VËn dông ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n thèng kª ®Ó ph©n tÝch biÕn ®éng cña xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam . T×nh h×nh ,thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam 15 n¨m qua. II. VËn dông dù ®o¸n tÝnh biÕn ®éng xuÊt khÈu g¹o giai ®o¹n 1994 - 2003 Vµ dù ®o¸n c¸c n¨m tiÕp theo 2004, 2005, 2006 §Æc ®iÓm nguån sè liÖu: 2. Ph©n tÝch biÕn ®éng xuÊt khÈu g¹o 1994 -2003. Vµ dù ®o¸n 2004 - 2006. 2.1- VËn dông ph­¬ng ph¸p dùa vµo l­îng t¨ng gi¶m tuyÖt ®èi b×nh qu©n. 2.2 VËn dông ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n dùa vµo tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh. 2.3 VËn dông ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n dùa vµo hµm xu thÕ. 2.3.1 Chän hµm xu thÕ tèt nhÊt. Dù ®o¸n b»ng ph­¬ng ph¸p ngo¹i suy hµm xu thÕ 2.4.Dù ®o¸n dùa vµo xu thÕ vµ biÕn ®éng thêi vô. III. Gi¶i ph¸p cho xuÊt khÈu g¹o n­íc ta C - KÕt luËn