Điều tra tỷ lệ cảm nhiễm bệnh phân trắng lợn con theo mẹ giai đoạn từ 1 đến 21 ngày tuổi và so sánh hiệu lực của hai loại thuốc K.C.N.D và Genorfcoli trong điều trị bệnh

¸c chÊt kh¸ng sinh nh­ng rÊt nhanh kh¸ng vµ nhên l¹i do sù biÕn chøng m¹nh vµ nhanh. KiÓm tra tÝnh mÉn c¶m vµ tÝnh kh¸ng cña E.coli víi c¸c lo¹i thuèc kh¸ng sinh hiÖn dïng Ph¹m Kh¾c HiÕu, Ngäc Anh (1977) ®· nhËn xÐt: + Víi nh÷ng kh¸ng sinh cã t¸c dông tèt víi E.coli lµ Cloramphenicol, Nitrofuratein, Neomycine. Cßn tetracylin, Streptomycin, Polymicin B. Cã ho¹t lùc tÝnh kh¸ng sinh thÊp ®èi víi c¸c chñng E.coli g©y bÖnh ë n­íc ta. - Tû lÖ c¸c chñng vi khuÈn kh¸ng thuèc ë n­íc ta mÆc dï thÊp h¬n c¸c n­íc Ch©u ¢u, nh­ng lµ tû lÖ cao cÇn quan t©m ®óng møc. §èi víi Streptomycine tû lÖ kh¸ng thuèc cao kho¶ng 40 - 50 % do nh÷ng thuèc nµy ®­îc sö dông th­êng xuyªn ë n­íc ta vµ nhiÒu khi sö dông kh«ng ®óng nguyªn t¾c. g. §éc tè * Néi ®éc tè (®éc tè chÞu nhiÖt) §©y lµ yÕu tè g©y bÖnh chñ yÕu cña trùc khuÈn ®­êng ruét E.coli, chóng cã trong tÕ bµo vi khuÈn vµ g¾n vµo tÕ bµo vi khuÈn rÊt chÆt. §éc tè nµy cã trong l­îng ph©n tö lín trªn 900.000 dalton, cã kh¶ n¨ng chÞu ®­îc nhiÖt ®é cao: ë nhiÖt ®é 1000C trong vßng 4 giê ®éc tè kh«ng hÒ bÞ ph¸ huû, ë nhiÖt ®é 600C vµ t¸c dông cña tia tö ngo¹i kh«ng hÒ bÞ ¶nh h­ëng. NÕu xö lý b»ng formol, nång ®é ®éc tè vÉn kh«ng mÊt tÝnh ®éc. §éc tè bÒn v÷ng ë nhiÖt ®é thÊp vµ th­êng ®­îc b¶o qu¶n ë nhiÖt ®é 200C. Tuy nhiªn néi ®éc tè cã tÝnh ®éc t­¬ng ®èi yÕu, tÝnh kh¸ng nguyªn kÐm, bÞ ph¸ huû nhanh trong khi hÊp ­ít vµ ¸p suÊt ë 120 0C. Néi ®éc tè cã thÓ triÕt suÊt b»ng ph­¬ng ph¸p ph¸ vì vá bäc tÕ bµo b»ng c¬ häc, triÕt suÊt b»ng axit trichoaxetic d­íi t¸c dông cña enzim. §éc tè chÞu nhiÖt (néi ®éc tè) thùc hiÖn qu¸ tr×nh g©y bÖnh nhanh sau 1 - 2 giê, cã thÓ kÐo dµi ®Õn 48 giê. * Ngo¹i ®éc tè Do tÕ bµo vi khuÈn tiÕt ra, søc g©y bÖnh lín tÝnh kh¸ng nguyªn m¹nh, ë nhiÖt ®é 600C trë lªn tÝnh ®éc mÊt ®i mét c¸ch nhanh chãng vµ dÔ bÞ ph¸ ho¹i bëi tia tö ngo¹i. NÕu xö lý b»ng dung dÞch formol th× ngo¹i ®éc tè sÏ mÊt tÝnh ®éc song vÉn gi÷ ®­îc tÝnh kh¸ng nguyªn. C¬ chÕ g©y bÖnh cña lo¹i ®éc tè nµy lµ kÝch thÝch tÕ bµo niªm m¹c ruét s¶n sinh ra prostagladin lµm t¨ng c­êng s¶n xuÊt 3,5 Adenozin monophotphat, lµm thay ®æi qu¸ tr×nh trao ®æi n­íc vµ ®iÖn gi¶i, kÕt qu¶ lµm niªm m¹c ruét xung huyÕt, n­íc tõ tæ chøc ®æ vµo èng ruét g©y tiªu ch¶y, lîn con mÊt n­íc, gÇy yÕu. §éc tè kh«ng chÞu nhiÖt (ngo¹i ®éc tè) thùc hiÖn qu¸ tr×nh g©y bÖnh chËm th­êng tõ 18 - 24 giê, cã khi kÐo dµi ®Õn 36 - 48 giê. §éc tè nµy cã kh¶ n¨ng lµm biÕn ®æi h×nh th¸i cña mét sè tÕ bµo niªm m¹c ruét. §éc tè nµy rÊt dÔ bÞ ph¸ huû ë 560C trong vßng tõ 15 - 30 phót. D­íi t¸c dông cña formol vµ nhiÖt ®é ngo¹i ®éc tè chuyÕn thµnh gi¶i ®éc tè. Ngo¹i ®éc tè cã ¶nh h­ëng ®Õn thÇn kinh vµ g©y ho¹i tö. 4. §­êng nhiÔm bÖnh §­êng nhiÔm cña bÖnh lîn con Øa ph©n tr¾ng chñ yÕu lµ th«ng qua ®­êng tiªu ho¸, th«ng qua thøc ¨n, n­íc uèng, qua niªm m¹c m¾t mét sè Ýt qua ®­êng h« hÊp. Trong mét vµi tr­êng hîp cã thÓ nhiÔm E.coli qua ®­êng bµo thai. ë trong ch¨m sãc ch¨n nu«i cã thÓ l¹i chuyÓn truyÒn b»ng con ®­êng c¬ häc (do chuét, chã, mÌo, c«n trïng), hoÆc cã thÓ do ng­êi ®­a thøc ¨n, dông cô thó y mµ lµm nhiÔm E. coli tõ n¬i nµy sang n¬i kh¸c. Khi bÞ nhiÔm bÖnh, vi khuÈn E.coli ph¸t triÓn rÊt nhanh trong ®­êng ruét, chóng tù huû ho¹i vµ gi¶i phãng ra ®éc tè. §éc tè nµy x©m nhËp vµo dßng lympha lµm m¸u bÞ nhiÔm ®éc vµ con vËt chÕt. Tõ khi míi sinh, lîn con cã hÖ sinh vËt ®­êng ruét rÊt ®a d¹ng, tû lÖ, sè l­îng vi trïng rÊt kh¸c nhau ë c¸c ®o¹n ruét kh¸c nhau, nªn chØ cÇn t¸c ®éng bÊt lîi cña ngo¹i c¶nh lµ chóng cã thÓ g©y bÖnh. 5. C¬ chÕ sinh bÖnh §èi víi lîn con khoÎ m¹nh vi khuÈn E.coli vµ c¸c vi trïng kh¸c chØ c­ tró ë ruét giµ vµ phÇn cuèi cña ruét non, phÇn ®Çu vµ phÇn gi÷a cña ruét non hÇu nh­ kh«ng cã vi trïng. Qu¸ tr×nh sinh bÖnh cã liªn quan ®Õn ®Æc ®iÓm sinh lý cña c¬ thÓ lîn con, ®ång thêi nã còng lµ ®Ò tµi cña rÊt nhiÒu nghiªn cøu vµ còng cã rÊt nhiÒu yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn tiÕn chuyÓn cña bÖnh nh­: Nh÷ng tæn th­¬ng ®­êng ruét, c¸c phñ t¹ng do E.coli g©y ra hoÆc nh÷ng ®iÒu kiÖn cho phÐp E.coli x©m nhËp vµo víi sè l­îng ®ñ nhiÒu ®Ó g©y bÖnh, nh­ng tËp trung ë hai ®Æc ®iÓm chÝnh sau: * Nh÷ng chñng E.coli g©y nh÷ng ¶nh h­ëng ®Õn lîn con th«ng qua: Trùc tiÕp x©m chiÕm ®­êng tiªu ho¸ ë phÝa trªn ruét non cña nh÷ng lîn kh«ng cã miÔn dÞch vµ g©y ra nhiÔm khuÈn m¸u. TÊn c«ng hÖ l«ng nhung (nhung mao) cña niªm m¹c ®­êng ruét. S¶n sinh ra c¸c ®éc tè ruét (Enterotoxin). Nh÷ng E.coli s¶n sinh ra ®éc tè b¸m ch¾c lªn hÖ l«ng nhung, t¨ng sinh vµ sinh s¶n ®éc tè. Nh÷ng ®éc tè nµy ¶nh h­ëng trùc tiÕp lªn tÕ bµo cña c¸c niªm m¹c ruét, g©y rèi lo¹n chøc n¨ng trao ®æi chÊt cña c¸c tÕ bµo nµy, ®Æc biÖt trao ®æi n­íc, c¸c chÊt ®iÖn gi¶i... Sù sinh s«i cña E.coli g©y bÖnh ®¹t ®Õn mét sè l­îng nhÊt ®Þnh trong ruét, khi c¬ chÕ phßng hé cña lîn con ch­a ®­îc hoµn thiÖn, stress vµ c¸c yÕu tè lµm gi¶m kh¶ n¨ng phßng vÖ cña con vËt. Nh÷ng yÕu tè di truyÒn. Nång ®é axit trong d¹ dµy. Sù thay ®æi vi sinh vËt ®­êng ruét. Nh÷ng kh¶ n¨ng phßng hé kh«ng ®Æc hiÖu cña s÷a ®Çu. Kh¸ng thÓ ®Æc hiÖu. NhiÔm nh÷ng bÖnh kh¸c (rota virus, virus g©y bÖnh Øa ch¶y, c«n trïng ...) M«i tr­êng vµ nh÷ng yÕu tè qu¶n lý. BÖnh E.coli x¶y ra nh­ mét ®¹i dÞch ®iÓn h×nh ë phÇn lín c¸c ®µn trong vô ®Î. Theo TrÇn Cõ (1975), NguyÔn Kh¾c TÝch cïng céng sù (1995), lîn con theo mÑ, ®Æc biÖt lµ lîn con d­íi 21 ngµy tuæi cã sù m©u thuÉn gay g¾t gi÷a quy luËt sinh tr­ëng vµ t¨ng träng (nhÊt lµ lîn con lai vµ c¸c gièng lîn ngo¹i nhËp néi), víi sù ch­a hoµn thµnh cña bé m¸y tiªu ho¸. HÖ thèng thÇn kinh cña lîn con ho¹t ®éng víi chøc n¨ng ch­a thµnh thôc, nh÷ng ngµy ®Çu hÇu nh­ l­îng axit Chlohydric tù do trong d¹ dµy kh«ng cã, dÉn ®Õn kh¶ n¨ng tiªu ho¸ s÷a mÑ cña lîn con kÐm. Ngoµi ra ®é thÈm thÊu cña biÓu b× thµnh ruét cao, chøc n¨ng ®iÒu tiÕt cña gan kÐm, chøc n¨ng thu nhËn cña c¸c tÕ bµo hÖ thèng vâng néi qu¸ dÔ dµng qua hµng rµo b¶o vÖ ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù x©m nhËp cña c¸c ®éc tè do vi khuÈn E.coli vµ c¸c vi khuÈn ®­êng ruét sinh ra vµo c¸c c¬ quan nhu m«, ®ã chÝnh lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn g©y bÖnh "ph©n tr¾ng lîn con". Khi E.coli g©y bÖnh x©m nhËp vµo c¬ thÓ lîn s¬ sinh vµ gÆp ®­îc ®iÒu kiÖn thuËn lîi chóng ph¸t triÓn nhanh trong ruét non cña lîn con vµ sÏ t¹o nªn mét ¸p lùc lín ®èi víi èng tiªu ho¸. Khi vi khuÈn E.coli x©m nhËp vµo c¬ thÓ lîn con vµ g©y bÖnh coli bacillosis (bÖnh ph©n tr¾ng lîn con) chóng t¸c ®éng chÝnh theo hai con ®­êng: Con ®­êng b»ng c¬ häc: Th«ng qua c¬ chÕ b¸m dÝnh vµo ®­êng ruét vµ con ®­êng t¸c ®éng cña ®éc tè. Con ®­êng t¸c ®éng b»ng c¬ häc th«ng qua b¸m dÝnh vµo ruét (b¸m dÝnh vµo phÇn l«ng nhung cña thµnh ruét) ®· t¹o ra nh÷ng biÕn ®æi vÒ chøc n¨ng sinh lý côc bé t¹i vÞ trÝ b¸m dÝnh g©y nªn viªm, loÐt. Tõ ®ã g©y nªn biÕn ®æi tæ chøc vµ c¸c t¸c ®éng c¬ giíi kh¸c lµm ¶nh h­ëng ®Õn chøc n¨ng hÊp thô cña ruét g©y rèi lo¹n trao ®æi chÊt. - Con ®­êng t¸c ®éng cña ®éc tè: Ngoµi chøc n¨ng c¬ giíi vi khuÈn E.coli g©y bÖnh chñ yÕu b»ng ®éc tè. HÇu hÕt c¸c vi khuÈn ®Òu cã néi ®éc tè ®ã lµ : Lipoporaccharid dù tr÷ trªn v¸ch tÕ bµo vi khuÈn. Ngoµi ra, mét sè tÕ bµo vi khuÈn ®­êng ruét vµ vi khuÈn E.coli cã kh¶ n¨ng sinh ra ngo¹i ®éc tè, nh÷ng ngo¹i ®éc tè nµy th­êng t¸c ®éng vµo hÖ thÇn kinh vµ ph¸ huû tæ chøc. C¸c néi ®éc tè vµ ngo¹i ®éc tè do vi khuÈn E.coli tiÕt ra g©y viªm niªm m¹c ruét, lµm t¨ng nhu ®éng ruét, mÊt nhiÒu n­íc (dÞch thÈm thÊu) dån vµo ruét dÉn ®Õn hiÖn t­îng tiªu ch¶y ë lîn con. §Çu tiªn tiªu ch¶y lµ mét ph¶n x¹ cã lîi nh»m b¶o vÖ c¬ thÓ, ®Èy c¸c t¸c nh©n g©y bÖnh ra ngoµi. Xong do nguyªn nh©n g©y nªn bÖnh kh«ng ngõng ph¸t triÓn cïng víi søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ gi¶m ®· kÝch thÝch g©y tæn th­¬ng niªm m¹c ruét, tiªu ch¶y lóc nµy lµ cã h¹i lîn con tiªu ch¶y nhiÒu lÇn g©y rèi lo¹n chøc n¨ng sinh lý tiªu ho¸ hÊp thu cña èng tiªu ho¸. DÉn ®Õn rèi lo¹n c©n b»ng vi sinh vËt trong ®­êng ruét, vi khuÈn cã h¹i lªn men vi sinh vËt g©y thèi ph¸t triÓn nhanh. Song song víi sù ph¸t triÓn vÒ sè l­îng vi khuÈn th× sè l­îng ®éc tè do vi khuÈn tiÕt ra còng t¨ng rÊt nhiÒu. §éc tè x©m nhËp vµo m¸u lµm rèi lo¹n chøc n¨ng th¶i ®éc tè cña gan vµ qu¸ tr×nh läc th¶i ®éc tè cña thËn lµm cho lîn con cã thÓ chÕt. §Ó g©y bÖnh Colibacillosis th× ph¶i cã chñng E.coli c­êng ®éc. HÇu hÕt c¸c chñng E.coli c­êng ®éc ®Òu s¶n sinh ra c¸c yÕu tè b¸m dÝnh lªn bÒ mÆt cña tÕ bµo niªm m¹c ruét kÕ tiÕp. §©y lµ b­íc ®Çu tiªn cña qu¸ tr×nh g©y bÖnh do vi khuÈn E.coli g©y ra. 6. TriÖu chøng l©m sµng BÖnh cña lîn con theo mÑ xuÊt ë d¹ng nhiÔm trïng E.coli nhiÔm ®éc ruét vµ cã thÓ x¶y ra ë thÓ qu¸ cÊp tÝnh, cÊp tÝnh, ¸ cÊp tÝnh vµ m·n tÝnh. Thêi gian ñ bÖnh tõ vµi giê ®Õn mét ngµy.Lîn con sinh ra cã thÓ m¾c bÖnh ngµy trong vßng 12 - 24 giê sau khi sinh vµ cã thÓ g©y chÕt toµn ®oµn do nhiÔm trïng huyÕt cÊp tÝnh trong vßng 48 giê. BÖnh xuÊt hiÖn rÊt nhanh víi c¸c triÖu chøng l©m sµng ®iÓn h×nh sau: Lîn con Øa ch¶y d÷ déi, ph©n mµu tr¾ng vµng sau lµ mµu xanh, tuú theo løa tuæi, lîn con Øa ch¶y nhiÒu lÇn nªn hËu m«n ®á, ®u«i, kheo ch©n vµ hËu m«n dÝnh ®Çy ph©n. Tû lÖ m¾c bÖnh cao sau nh÷ng ngµy m­a rÐt, Èm ­ít vµ nhiÖt ®é thay ®æi ®ét ngét. Lîn gÇy sót nhanh, bó kÐm ®Õn bá bó, ñ rò, ®i l¹i kh«ng v÷ng, n«n ra s÷a ®«ng ch­a tiªu, niªm m¹c m¾t, miÖng, hËu m«n tr¾ng nhît, ph©n láng cã mµu vµng hay tr¾ng s¸ng, nh·o n¸t vµ cã mïi h«i tanh kh¾m. Lîn yÕu rÊt nhanh nªn nÕu kh«ng ®iÒu trÞ kÞp thêi th× lîn yÕu dÇn, l«ng xï, ®Ýt nhän, l­ng cong, c¬ thÓ ph¸t triÓn kÐm, khã ®øng dËy. Lîn con cã thÓ bÞ ®i kiÕt (ph©n cã lÉn m¸u) da mÊt tÝnh ®µn håi do mÊt nhiÒu n­íc, tû lÖ tö vong cao: 40 - 70 % thËm chÝ 100%. Lîn cã thÓ r¬i vµo tr¹ng th¸i h«n mª, hÊp hèi vµ chÕt. Øa ch¶y vµ h¹i huyÕt ë lîn con s¬ sinh në ra ngay æ lîn võa ®Î tõ 12 giê ®Õn 5 ngµy tuæi, tû lÖ lîn con s¬ sinh m¾c bÖnh cã thÓ lªn tíi 70 - 100%. Tû lÖ chÕt do h¹i huyÕt cã thÓ lªn tíi 100%, do Øa ch¶y ®¬n thuÇn kho¶ng 70% trong vµi ngµy ®Çu võa sinh. Tû lÖ lîn chÕt cã thÓ gi¶m 2 tuÇn tuæi. Lîn con m¾c bÖnh Coli bacillosis cã nh÷ng triÖu chøng l©m sµng nh­ trªn ta cã thÓ gi¶i thÝch theo c¬ chÕ sinh bÖnh nh­ sau: Khi E.coli trong ®­êng tiªu ho¸, nã sÏ tiÕt ra c¸c ®éc tè h­íng ruét g©y rèi lo¹n sinh lý c¸c tÕ bµo ruét lµm c¸c tÕ bµo nµy tiÕt ra mét l­îng lín vÒ n­íc vµ chÊt ®iÖn ph©n theo h­íng ¸nh s¸ng ®­êng ruét, cho nªn dÉn ®Õn hiÖn t­îng tiªu ch¶y, ph©n láng mµu tr¾ng vµng lÉn bät khÝ. Do bÞ mÊt n­íc nhiÒu nªn lîn èm bÞ kh¸t n­íc dÉn ®Õn rèi lo¹n dinh d­ìng trong c¬ thÓ. Tuú theo møc ®é bÞ nhiÔm mµ cã thÓ bÞ chÕt tõ 20 - 80% sè con èm. Khi lîn con bÞ bÖnh sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng; - Rèi lo¹n chøc n¨ng tiªu ho¸ hÊp thu. - Rèi lo¹n sù c©n b»ng cña hÖ vi sinh vËt ®­êng ruét. - Rèi lo¹n c©n b»ng n­íc vµ chÊt ®iÖn gi¶i. Do bÞ tiªu ch¶y nhiÒu lîn controng t×nh tr¹ng nhiÔm ®éc truþ tim m¹ch vµ chÕt. 7.Sù tiÕn triÓn cña bÖnh Colibacillosis - Giai ®o¹n ®Çu lîn ñ rò, bó kÐm hoÆc bá bó, l«ng xï, da kh« x¸m. Giai ®o¹n nµy lîn ch­a Øa ph©n tr¾ng mµ th­êng cã mµu ®en h¬i t¸o, lîn Øa khã kh¨n. Giai ®o¹n nµy lîn kÐo dµi kho¶ng 1- 2 ngµy. - Giai ®o¹n thø 2: Ph©n tõ h¬i t¸o chuyÓn sang sÒn sÖt cã mµu tr¾ng hoÆc mµu x¸m tr¾ng. Ph©n ngµy cµng láng h¬n, trong ph©n cã nh÷ng s÷a ch­a tiªu, læn nhæn vµ cã nhiÒu bät khÝ, cã nh÷ng tr­êng hîp míi m¾c ®Õn ngµy thø 3 ph©n ®· lo·ng nh­ n­íc, th¸o tung toÐ vät cÇn c©u. Lóc nµy lîn con mÊt n­íc nÆng. - Giai ®o¹n bÖnh d÷ déi, nÕu lîn kh«ng ®­îc ®iÒu trÞ kÞp thêi bÖnh sÏ chuyÓn sang giai ®o¹n lµnh bÖnh, ph©n sÏ chuyÓn tõ mµu tr¾ng x¸m sang mµu x¸m ®en, ph©n ®Æc dÇn thµnh khuu«n nh­ lîn khoÎ m¹nh. Sau khi ®­îc ®iÒu trÞ khái bÖnh lîn con håi phôc rÊt chËm, lµm cho lîn cßi cäc, chËm lín mÆc dï lîn vÉn bó b×nh th­êng. 8. BÖnh tÝch ®¹i thÓ BÖnh tÝch chñ yÕu ë xoang bông, ruét non bÞ viªm, loÐt, kÌm theo xuÊt huyÕt, m¹ch m¸u mµng treo ruét s­ng, mÒm, ®á tÊy do xung huyÕt. Niªm m¹c ruét non vµ d¹ dµy s­ng, phñ mét líp nhÇy, cã nhiÒu d¹ng xuÊt huyÕt kh¸c nhau. Trong d¹ dµy chøa nh÷ng côc s÷a ch­a tiªu vµ nh÷ng nèt ®en trªn thµnh do nh÷ng ®¸m nhåi m¸u. Ruét chøa mét sè chÊt láng mµu tr¾ng ®Æc sÖt vµ nh¹t, cã mïi chua. Ruét c¨ng phång ®Çy h¬i, ruét non chøa, d·n to vµ xuÊt huyÕt, niªm m¹c ruét bÞ ho¹i tö tõng ®¸m. Trong ruét gia cã thÓ thÊy tõng ®¸m m¸u. L¸ch kh«ng s­ng mÒm bãc líp vá thÊy xuÊt huyÕt. Tim to, c¬ tim mÒm, d­íi th­îng t©m m¹c ®«i khi thÊy xuÊt huyÕt chÊt chøa trong ®­êng ruét láng, cã mµu vµng. X¸c lîn chÕt gÇy bông hãp, bông kh«. nh÷ng tr­êng hîp bÞ chÕt qua ®ªm phÇn bông th­êng cã mµu ®en do qu¸ tr×nh ho¹i tö g©y nªn. 9. BiÖn ph¸p phßng vµ ®iÒu trÞ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con (Colibacillosis) a. BiÖn ph¸p phßng bÖnh Phßng bÖnh bao giê còng lµ biÖn ph¸p phßng bÖnh vµ chñ yÕu. Tõ c¸c khÝa c¹anh kh¸c nhau cña c¬ chÕ sinh bÖnh kÓ trªn, viÖc phßng vµ trÞ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con hiÖn nay cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. C¸c t¸c gi¶ Ph¹m Gia Ninh (1976); §µo Träng §¹t (1979); Sö An Ninh (1981, 1991) ; Ph¹m Kh¾c HiÕu cho r»ng : YÕu tè hµng ®Çu g©y lo¹n khuÈn ë lîn con theo mÑ lµ khÝ hËu, thêi tiÕt. §Ó kh¾c phôc hiÖn t­îng nµy víi môc ®Ých nh»m lÊy l¹i c©n b»ng khu hÖ vi sinh vËt ®­êng ruét, c¸c t¸c gi¶ : NguyÔn Nh­ Viªn (1976); Lª ThÞ Tµi (1993); Hoµng Danh Dù (1993)...®· dïng Dextran-Fe ®Ó phßng vµ trÞ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con. Víi môc ®Ých lµm t¨ng søc ®Ò kh¸ng cña lîn con th«ng qua lîn mÑ, t¸c gi¶ NguyÔn ThÞ Néi cïng c¸c céng t¸c viªn (1978) ®· dïng vaccine ®­îc chÕ t¹o tõ c¸c chñng E.coli g©y bÖnh ph©n tr¾ng lîn con ph©n lËp ë c¸c ®Þa ph­¬ng thuéc c¸c serotyp: O143; O147; O141; O149; O129; O8; O138; O127; O115; ...chÕ ë d¹ng v« ho¹t tiªm cho lîn mÑ 1 - 2 lÇn tr­íc khi ®Î ®Ó phßng bÖnh cho lîn con th«ng qua miÔn dÞch ®­îc h×nh thµnh tõ s÷a mÑ, nhÊt lµ s÷a ®Çu. T¸c gi¶ lª V¨n T¹o cïng céng t¸c viªn (1994) còng dïng vaccine d¹ng èng ®­îc chÕ t¹o tõ c¸c chñng E.coli ®· ®­îc ph©n lËp tõ c¸c ®i¹ ph­¬ng dïng cho lîn uèng 3- 4 lÇn sau khi ®Î ®Ó phßng bÖnh. Lª C«ng TiÕn (1991) ®· cho lîn con uèng Biolactyl. C¸c t¸c gi¶ kh¸c nh­ ; T¹ ThÞ VÜnh (1994) tiªm kh¸ng huyÕt thanh siªu mÉu, cßn Sö An Ninh (1992) tiªm hoocmone Cocticosis. Do bÖnh ph©n tr¾ng lîn con ngoµi t¸c nh©n g©y bÖnh lµ vi khuÈn E.coli ra cßn cã t¸c nh©n g©y bÖnh kh¸c n÷a nªn ®Ó phßng bÖnh tèt ta cÇn phßng c¸c biÖn ph¸p phßng trõ tæng hîp nh­ : Ph¶i chó ý ®Õn kh©u vÖ sinh chuång tr¹i, th­êng xuyªn quÐt dän nÒn chuång vµ vÖ sinh cèng r·nh xung quanh chuång gi÷ cho chuång lu«n kh« r¸o, s¹ch sÏ, chu«ng nu«i lu«n ph¶i ®¶m b¶o Êm vÒ mïa ®«ng, tho¸ng m¸t vÒ mïa hÌ. Mïa ®«ng nªn s­ëi Êm cho ®µn lîn con s¬ sinh b»ng ®Ìn hång ngo¹i hoÆc bãng ®iÖn ®Ó gi÷ cho con vËt lu«n ®­îc Êm, kh« r¸o vµ kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña da, m¸u ... bªn c¹nh ®ã th× thøc ¨n cña lîn ph¶i ®ñ dinh d­ìng, nªn bæ xung kho¸ng vµ c¸c yÕu tè vi l­îng kh¸c. TËp cho lîn con ¨n sím (7 - 10 ngµy tuæi) ®Ó kÝch thÝch tiÕt dÞch tiªu ho¸ vµ gióp cho hÖ tiªu ho¸ ph¸t triÓn tè, h¹n chÕ bé nhiÔm ®­êng tiªu ho¸ do ¨n uèng. b. §iÒu trÞ bÖnh Theo t¸c gi¶ Ph¹m Gia Minh (1976); NguyÔn Ph­íc T­¬ng (1994); TrÇn Ninh Hïng (1973) ®· dïng thuèc kh¸ng sinh Sulfamid - Furazolidon (Sulfamid - Furazolidon) vµ c¸c d­îc liÖu cã phytoncid ®Ó ch÷a bÖnh lîn con Øa ph©n tr¾ng, nh­ng kÕt qu¶ ch­a ®­îc kh¶ quan ë nh÷ng c¬ së kh¸c nhau. NguyÔn V¨n Ng÷ (1976 - 1982) cho lîn con uèng Subcolae ®Ó bæ xung thªm vi sinh vËt cã lîi cho ®­êng tiªu ho¸, c¹nh tranh lÊn ¸t vi khuÈn cã h¹i. ViÖc ®iÒu trÞ hiÖn nay chñ yÕu ng­êi ta sö dông c¸c lo¹i kh¸ng sinh tæng hîp cã ho¹t phæ réng hoÆc c¸c kh¸ng sinh ®Æc trÞ ®èi víi vi khuÈn E.coli (Gram (-)). Trong thùc tÕ ®iÒu trÞ cã rÊt nhiÒu lo¹i thuèc kh¸ng sinh dïng ®Ó ®iÒu trÞ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con. Nh­ng trong thêi gian thùc tËp vµ tham gia ®iÒu trÞ t¹i Tr¹m Thó Y huyÖn H÷u Lòng - tØnh L¹ng S¬n t«i ®· sö dông hai lo¹i thuèc K.C.N.D vµ Genorfcoli do C«ng ty Cæ phÇn D­îc phÈm vµ VËt t­ thó y Hanvet s¶n xuÊt. Tuy nhiªn muèn ®iÒu trÞ tèt bÖnh ph©n tr¾ng lîn con ph¶i ®¶m b¶o toµn diÖn c¸c h­íng sau: Chèng viªm ë niªm m¹c ®­êng tiªu ho¸, d¹ dµy, ruét. Chèng lo¹n khuÈn, kh«i phôc l¹i khu hÖ vi sinh vËt ë ®­êng tiªu ho¸, bæ sung n­íc, chÊt ®iÖn gi¶i. Bæ sung s¾t, c¸c vitamin vµ c¸c nguyªn tè vi l­îng nh­ : Sunphate ®ång (CuSO4); Sunphate cacbon... Chèng vi khuÈn g©y bÖnh kÕ nhiÔm b»ng c¸c thuèc ho¸ häc. Lµm tèt kh©u vÖ sinh, ch¨m sãc, nu«i d­ìng vµ hé lý. * Thuèc K.C.N.D K.C.N.D lµ dung dÞch hç«n hîp kh¸ng sinh vµ cocticoid tiªm. - Tr×nh bµy: §ãng lé 10 ml. - C«ng thøc: Trong 10ml dung dÞch chøa: + Kanamycine: 670.000 UI + Colistin sunlphate : 2.500.000 UI. + Dung m«i vµ chÊt b¶o qu¶n võa ®ñ : 10 ml. T¸c dông: K.C.N.D lµ phèi hîp cña hai lo¹i kh¸ng sinh tæng hîp lµ Kanamycine vµ Colistin. Trong ®ã: - Kanamycine lµ mét kh¸ng sinh cã phæ t¸c dông m¹nh thuéc nhãm Aminoglycosid cã ho¹t lùc tiªu diÖt vi khuÈn m¹nh ®èi víi c¶ vi khuÈn Gram ({+}) vµ Gram (-) nh­ : vi khuÈn chÞu toan Myycobacterium tuberculosis, Escherriachiacoli (E.coli), Enterobacter SPP, Staphylococus SPP, Proteus SPP, Salmonella SPP, Bacillus subtilis, Vbrio... vµ ®Æc biÖt m¹nh víi c¸c cÇu khuÈn g©y bÖnh ®­êng h« hÊp, tiªu ho¸, tiÕt niÖu, bÖnh ngoµi da vµ nhiÔm khuÈn m¸u thø cÊp. C¬ chÕ t¸c dông cña Kanamycine ®èi ví c¸c vi khuÈn trong c¬ thÓ lµ øc chÕ qu¸ tr×nh tæng hîp Protein ë riboxom, t¹o ra c¸c Protein l¹ ng¨n chÆn vi khuÈn ph©n chia, sinh tr­ëng, ®ång thêi t¸c ®éng trùc tiÕp lªn mµng tÕ bµo vi khuÈn vµ dÉn ®Õn diÖt vi khuÈn. Colistin lµ mét kh¸ng sinh thuéc nhãm Polipeptit cã ho¹t tÝnh diÖt khuÈn cao, ®Æc biÖt víi c¸c vi khuÈn Gram (-) ) nh­ : Escherichiacoli, Enterbacter, Salmonella, Shigella, Pasteurella, Reudomonas aeruginosa... Colistin t¸c dông trùc tiÕp lªn mµng tÕ bµo, g©y rèi lo¹n thÈm thÊu mµng tÕ bµo vi khuÈn. Colistin t¸c dông chñ yÕu ®èi víi c¸c vi khuÈn Gram ( - ) vµ ng­êi ta thÊy Ýt chñng vi khuÈn kh¸ng l¹i víi Colistin. Colistin kh«ng bÞ hÊp thô qua èng tiªu ho¸. V× vËy thuèc gi÷ nång ®é cao vµ cã t¸c dông diÖt khuÈn t¹i chç, chñ yÕu c¸c vi khuÈn g©y bÖnh viªm ruét, Øa ch¶y. Phæ t¸c dông cña K.C.N.D bao gåm tÊt c¶ c¸c vi khuÈn Gram ( + ) vµ Gram ( - ) g©y bÖnh, nh­ng ®Æc biÖt hiÖu qu¶ ®èi víi vi khuÈn Gram ( - ) g©y bÖnh ®­êng ruét, ®­êng h« hÊp nh­: E.coli, salmonella, Enterbacter, Shigella, Pasteurella... sù phèi hîp tuyÖt vêi cña hai lo¹i kh¸ng sinh cã t¸c dông hiÖp ®ång chèng l¹i c¸c vi khuÈn g©y bÖnh, mang l¹i hiÖu qu¶ cao trong ®iÒu trÞ bÖnh. Sau khi tiªm, thuèc ®­îc hÊp thu nhanh vµ ph©n t¸n nhanh trong c¬ thÓ, thêi gian t¸c dông kÐo dµi Ýt ®éc víi c¬ thÓ, hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ cao. - ChØ dÉn: Thuèc dïng cho tÊt c¶ c¸c lo¹i gia sóc gia cÇm, ®Æc biÖt lµ gia sóc non bÞ nhiÔm bëi c¸c vi khuÈn mÉn c¶m víi Kanamycin vµ Colistin kÓ trªn. + §èi víi gia sóc: C¸c chøng viªm d¹ dµy, ruét nh­ : Øa ch¶y, th­¬ng hµn, phã th­¬ng hµn, bÖnh ph©n tr¾ng, tô huyÕt trïng, ®ãng dÊu lîn ... nhÊt lµ ë gia sóc non. C¸c bÖnh ®­êng h« hÊp nh­: viªm phÕ qu¶n cÊp vµ m·n tÝnh, viªm phæi, viªm phæi phÕ, mµng phæi vµ bÖnh ho thë truyÒn nhiÔm (suyÔn) lîn. C¸c bÖnh viªm nhiÔm ®­êng tiÕt niÖu, viªm vó, viªm d¹ con... c¸c bÖnh viªm nhiÔm kÕt hîp nãi chung. + §èi víi gµ, vÞt, ngan, ngçng: C¸c bÖnh truyÒn nhiÔm ®­êng tiªu ho¸ g©y Øa ch¶y: b¹ch lþ, th­¬ng hµn, tô huyÕt trïng. Nh÷ng bÖnh viªm ®­êng h« hÊp nh­: CRD, CRD kÕt hîp víi viªm xoang, s­ng ®Çu... Nh÷ng bÖnh nhiÔm khuÈn m¸u, c¸c bÖnh truyÒn nhiÔm kÕt hîp, thø ph¸t vµ béi nhiÔm khi m¾c c¸c bÖnh do siªu vi trïng. LiÒu l­îng vµ c¸ch sö dông: Tiªm b¾p thÞt (IM), d­íi da (SC) hoÆc phóc m¹c (IP). + Tr©u, bß, ngùa: 10ml/100 kg TT + Bª, nghÐ, lîn, dª: 10 ml /50 kg TT + Gµ, vÞt, ngan, ngçng: 1ml/2 - 3 kg TT Ngµy tiªm hai lÇn, liÖu tr×nh tõ 3- 4 ngµy. * Thuèc Genorfcoli - Genorfcoli lµ dung dÞch tiªm. - Tr×nh bµy: §ãng lä 100 ml. - Thµnh phÇn: Mçi lä 100 ml chøa : + Gentamycine (Sulphate) : 4.000 mg + Colestin sulphate : 25.000.000 UI + Dexamethason : 20 mg + Dung m«i võa ®ñ: 100 ml. - T¸c dông: + TrÞ Øa ch¶y, lþ, ph©n tr¾ng, ph©n vµng, ph©n xanh, ph©n ®á ë lîn, tr©u, bß, gia cÇm. + S­ng phï ®Çu, suyÔn, tô huyÕt trïng, phã th­¬ng hµn, ®ãng dÊu ë lîn. +Hen gµ (CRD), s­ng ®Çu, khÑc vÞt. LiÒu l­îng vµ c¸ch dïng: Tiªm b¾p thÞt, tiªm d­íi da. + LiÒu trung b×nh: 1ml /10kg TT + Tr©u, bß, ngùa: 1ml /10kg TT + Lîn, dª, bª, nghÐ: 1ml /10kg TT + Gia cÇm: 1 ml/10kg TT Ngµy tiªm hai lÇn. Dïng ®iÒu trÞ trong 3- 5 ngµy liªn tôc. Thêi gian giÕt mæ: ngõng tiªm thuèc 35 ngµy tr­íc khi giÕt mæ. Thêi gian lÊy s÷a: ngõng tiªm thuèc hai ngµy tr­íc khi khai th¸c s÷a. B¶o qu¶n n¬i kh« r¸o, tho¸ng m¸t, tr¸nh ¸nh s¸ng mÆt trêi, tèt nhÊt nªn b¶o qu¶n n¬i tèi, kh« vµ cã nhiÖt ®é d­íi 250C. Genorfcoli do C«ng ty Cæ phÇn D­îc vµ VËt t­ Thó y Hanvet s¶n xuÊt. §Þa chØ: 88 Tr­êng Trinh - Hµ Néi. IV. T×nh h×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n­íc Phßng vµ trÞ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con (Colibacilosis) ®· cã nhiÒu t¸c gi¶ ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi nghiªn cøu, ®Ò cËp ®Õn nhiÒu vÊn ®Ò nh­: b¶n chÊt vi khuÈn g©y bÖnh, c¸c ®Æc tÝnh cÊu tróc vi khuÈn, ®Æc tÝnh kh¸ng nguyªn, cÊu tróc kh¸ng nguyªn, tÝnh kh¸ng thuèc, s¶n xuÊt vaccin vµ vÊn ®Ò phßng trÞ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con...®· s¶n xuÊt ra ®­îc mét sè chÕ phÈm vaccine phßng bÖnh ë mét sè n­íc trong ®ã cã kh¸ng thÓ K.T.E cña ViÖt Nam do C«ng ty Cæ phÇn D­îc vµ VËt t­ Thó y Hanvet s¶n xuÊt. Theo nhiÒu t¸c gi¶ th× kh¸ng sinh Neomycin cã hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ næi bËt cho lîn uèng víi liÒu tõ 10 - 20 UI/kg TT. Víi kh¸ng sinh kh¸c nªn dïng Oxytetracillin, Dibiomycin víi liÒu l­îng tõ 5000 - 10.000 UI/kgTT trong liÖu tr×nh phèi hîp. GÇn ®©y, t¹i thÞ tr­êng ViÖt Nam ®· bµy b¸n c¸c chÕ phÈm Colistin cña h·ng Meifi cña NhËt, Anh, chÕ phÈm cã t¸c dông phßng vµ kÝch thÝch t¨ng träng. Ngoµi ra cßn cã c¸c lo¹i thuèc ®iÒu trÞ Øa ch¶y cho lîn con do C«ng ty Thuèc Thó y trong n­íc s¶n xuÊt nh­ : Hanoxylin LA; K.C.N.D; Kanamycin; Genta - tylo,... Tuy vËy, bÖnh tiªu ch¶y do E.coli g©y ra vÉn ®ang cßn lµ vÊn ®Ò thêi sù ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi trong ®ã cã ViÖt Nam vµ ®ang ®­îc tiÕp tôc nghiªn cøu. 1. T×nh h×nh nghiªn cøu trong n­íc: ë ViÖt Nam bÖnh ph©n tr¾ng lîn con (Colibacilosis) lu«n x¶y ra kh«ng nh÷ng ë hé gia ®×nh mµ cßn x¶y ra ë c¸c c¬ së ch¨n nu«i tËp chung ë c¸c tØnh tõ B¾c vµo Nam vµ tû lÖ m¾c rÊt cao (tõ 60 - 100% tæng ®µn). Lµm cho lîn con cßi cäc vµ cã thÓ chÕt, ¶nh h­ëng ®Õn n¨ng suÊt chung cña ®µn lîn. Trong hai bÖnh chÝnh mµ lîn con theo mÑ th­êng hay m¾c ph¶i lµ bÖnh lîn con Øa ph©n tr¾ng vµ bÖnh viªm phæi th× bÖnh lîn con Øa ph©n tr¾ng chiÕm 80%, cßn bÖnh viªm phæi chiÕm 13%. Do ®ã, mµ rÊt nhiÒu t¸c gi¶ ®· nghiªn cøu vÒ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con. N¨m 1963 Nguyªn L­¬ng vµ céng sù ®· ph¸t hiÖn ra 5 Serotyp E.coli trong bÖnh ph©n tr¾ng lîn con bao gåm: O55; O11; O26; O86; O19; N¨m 1963 NguyÔn V¨n V­îng ë Tr­êng trung cÊp Nn«ng Ll©m trung ­¬ng ®· ph©n lËp ®­îc hai chñng E.coli lµ O11B4 vµ O125B5 mµ t¸c gi¶ cho lµ nguyªn nh©n g©y bÖnh. Khi nghiªn cøu x¸c ®Þnh vai trß g©y bÖnh ph©n tr¾ng lîn con cña E.coli, NguyÔn ThÞ Néi(1975) ®· ®­a ra c¸c Serotyp g©y bÖnh lµ : O141K85K88abL+; O141K85b(B)L-; O141K85ac(B)L+; O141K85ac(B)L+; O141K91(B)K85acL-; O8K87(B)K88abK+ ; O8K79(B)L+ ; O138K81(B)L+; O139K82(B)L-; O26K460. N¨m 1977 Ph¹m Kh¾c HiÕu, Ngäc Anh ®· kiÓm tra tÝnh mÉn c¶m vµ tÝnh kh¸ng cña E.coli vµ ®­a ra kÕt qu¶ sau: Nh÷ng kh¸ng sinh Chloramphenicol, Nitrofuratein; Neomycin cã t¸c dông tèt cíi E.coli. Cßn Tetracyclin, Streptomycin; Polymicin B cã ho¹t tÝnh kh¸ng sinh thÊp ®èi víi c¸c chñng E.coli g©y bÖnh ë n­íc ta. Trong ®ã, Streptomycin cã tû lÖ kh¸ng thuèc cao nhÊt (tõ 40 - 50 %). (Theo s¸t hiÖu qu¶ sö dông Chloramphenicol, Nitrofuratein; Neomycin ). Theo Hïng Cao (1962) bÖnh ph©n tr¾ng lîn con g©y thiªt h¹i nghiªm trong cho c¸c c¬ së ch¨n nu«i t¹i khu tù trÞ ViÖt B¾c. T¸c gi¶ NguyÔn Xu©n BÝnh trong cuèn ; "§iÒu tr× bÖnh heo n¸i, heo con, heo thÞt"" (1973) nªu Dextran - Fe cã thÓ cã t¸c dông phßng chèng ph©n tr¾ng lîn con. Theo t¸c gi¶ §µo Träng §¹t (1986) bÖnh nµy th­êng g©y ë lîn míi sinh tõ 1 - 20 ngµy tuæi. tû lÖ m¾c bÖnh nµy cao nhÊt lµ 100%, c¸c hé ch¨n nu«i riªng còng cã tû lÖ m¾c kh¸ cao: 34,5 - 66%. Theo t¸c gi¶ TrÞnh Th¸i Nguyªn (1994) trong bµi : "So s¸nh hiÖu qu¶ dïng thuèc ND3 vµ thuèc t©n d­îc Chloramphenicol vÒ mäi mÆt phßng trÞ lîn con Øa ph©n tr¾ng" nªu lªn thuèc ND3 h¬n h¼n thuèc Chloramphenicol vµ phßng trÞ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con, ®iÌu trÞ dÔ. gi¸ thµnh rÎ, tû lÖ khái cao. Theo t¸c gi¶ NguyÔn V¨n V­îng (1962) th× lîn con th­êng bÞ Øa ph©n tr¾ng vµo lóc 4 - 5 ngµy tuæi, cã con bÞ bÖnh vµo lóc 8 - 10 ngµy tuæi c¸ biÖt cã con >20 ngµy tuæi hay trªn 1 th¸ng cßn m¾c bÖnh. T¸c gi¶ Tõ Quang Ngäc (1964) theo dâi mét sè N«ng tr­êng vµ tr¹i ch¨n nu«i tËp trung (1961 - 1963) ®· nhËn xÐt vÒ ®iÒu kiÖn ph¸t sinh bÖnh ph©n tr¾ng lîn con. Thêi gian nµo ®é Èm cao bÖnh ph¸t triÓn nhiÒu cho nªn chuång nu«i b»ng ®Êt vµ s©n ch¬i réng th× sÏ h¹n chÕ ®­îc rÊt nhiÒu ®Õn sù ph¸t triÓn cña bÖnh. Theo t¸c gi¶ TrÇn Quang Khanh (1983) trong bµi "¶nh h­ëng cña thuèc nam Bexulin ®èi víi bÖnh ph©n tr¾ng lîn con". T¸c gi¶ nªu nªn dïng thuèc nam ch÷a bÖnh ph©n tr¾ng lîn con. Qua thÝ nghiÖm t¸c gi¶ kÕt luËn thuèc Bexlin cã t¸c dông khái tíi 80%. Thuèc cã t¸c dông phßng bÖnh nh­ng ng¾n, ph¶i cho uèng thuèc lµm nhiÒu lÇn nªn khã ¸p dông ë nhiÒu c¬ së lín . T¸c gi¶ NguyÔn ThÞ Néi (1986) th× cho r»ng vi khuÈn E.coli trong bÖnh ph©n tr¾ng lîn con vµ s¶n xuÊt vaccine phßng bÖnh, hiÖu lùc cña vaccine E.coli trong phßng vµ trÞ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con. T¸c gi¶ Lª V¨n Ph­íc (1997) trong bµi :"NhiÖt ®é vµ Èm ®é kh«ng khÝ ®Õn tû lÖ lîn con m¾c bÖnh ph©n tr¾ng". T¸c gi¶ nªu lªn tû lÖ lîn con m¾c bÖnh ph©n tr¾ng thay ®æi theo sù biÕn ®æi cña nhiÖt ®é. Èm ®é trung b×nh thay ®æi hµng th¸ng trong n¨m, cã t­¬ng quan tû lÖ thuËn víi Èm ®é vµ t­¬ng quan tû lÖ nghÞch víi nhiÖt ®é kh«ng khÝ. Do ®ã ®Î h¹n chÕ tû lÖ nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con th× ngoµi biÖn ph¸p vÒ dinh d­ìng, thó y cßn ph¶i ®¶m b¶o vÒ chÕ ®é khÝ hËu chuång nu«i thÝch hîp. "H­íng dÉn ®iÒu trÞ c¸c bÖnh th­êng gÆp ë lîn" (t¸c gi¶ Tr­¬ng L·ng - Nhµ XB §µ N½ng, 1997). T¸c gi¶ nªu lªn thêi gian nµo ®é Èm cao bÖnh ph¸t triÓn nhiÒu vµ tû lÖ m¾c bÖnh ë c¸c c¬ së ch¨n nu«i miÒn Trung du, miÒn nói Ýt h¬n, thêi gian m¾c bÖnh ng¾n h¬n so víi ®ång b»ng vµ t¸c gi¶ còng ®Ò cËp ®Õn mét sè lo¹i thuèc cã t¸c dông tèt trong ®iÒu trÞ ph©n tr¾ng lîn con nh­: Chloramphenicol (50mg/kgTT), Tetracyclin (50 mg/kgTT). Cã thÓ dïng kh¸ng sinh tiªm kÕt hîp víi Sulffanilamid ®Ó uèng. Ngoµi ra cßn dïng mét sè kh¸ng sinh cã nguån gèc tõ th¶o d­îc còng cã thÓ ®iÒu trÞ ®­îc bÖnh ph©n tr¾ng lîn con.(1996) Ph¹m Kh¾c HiÕu vµ Bïi ThÞ Thoa, tÝnh kh¸ng thuèc cña E.coli ®èi víi mét sè kh¸ng sinh th­êng dïng ®· t¨ng lªn rÊt nhanh. T¸c gi¶ ®Ò nghÞ h¹n chÕ sö dông c¸c lo¹i thuèc kh¸ng sinh nh­ Tetracyclin, Chloramphenicol, Streptomycin trong ®iÒu trÞ bÖnh. Trong bµi"t×m hiÓu vÒ nguyªn nh©n g©y bÖnh ph©n tr¾ng lîn con vµ s¬ bé ®¸nh gi¸ t¸c dông ®iÒu trÞ cña hai lo¹i thuèc vi sinh vËt sèng Subcolac, hai t¸c gi¶ Vò V¨n Ng­ vµ NguyÔn H÷u Nh· cho r»ng bÖnh ph©n tr¾ng lîn con lµ do lo¹n khuÈn vµ ch÷a b»ng c¸hc cho uèng vi sinh vËt sèng Subcolac cã hiÖu qu¶ tèt vµ ®iÒu chØnh hÖ vi sinh vËt ®­êng ruét, võa cung cÊp mét sè men tiªu ho¸. Theo t¸c gi¶ Ph¹m Gia Ninh: dïng vaccine E.coli vµ æ s­ëi ®iÖn ®Ó phßng bÖnh Øa ph©n tr¾ng cho lîn con. Theo t¸c gi¶ §ç Trung Cø vµ NguyÔn Quang Tuyªn (2000) ®· sö dông chÕ phÈm E.M - vi sinh vËt h÷u Ých (Effective Microganis) víi tû lÖ 2% cho lîn con tr­íc vµ sau cai s÷a. KÕt qu¶ cho thÊy tû lÖ tiªu ch¶y gi¶m 20%, tû lÖ t¸i ph¸t gi¶m 50% vµ cho lîn t¨ng träng nhanh, ngo¹i h×nh ®Ñp. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu ngoµi n­íc Theo Akovach vµ L.BirØo (Nga - 1983) ®· ch÷a bÖnh lîn con Øa ph©n tr¾ng b»ng cho uèng Histamin 3 lÇn trong ngµy liªn tôc trong 3 ngµy víi liÒu 5 mg/con. T¸c gi¶ Nga B.Borkovxha - Opachka vµ Natrkinxki (1973 x¸c ®Þnh r»ng c¶n ph¸ m¹nh nhÊt sù ph¸t triÓn cña vi khuÈn E.coli vµ Furazolidon. T¸c gi¶ Lutter (1973) th«ng b¸o Ogramin (5g/con) cho uèng cã t¸c dông tèt. T¸c gi¶ l­u ý r»ng khi sö dông kh¸ng sinh ph¶i cã kÕ ho¹ch chÆt chÏ. Hµng quý ph¶i cã kh¸ng sinh dù tr÷ ë c¬ së. Theo tµi liÖu cña t¸c gi¶ P.X. Matsisen (1976) t¸c gi¶ ®· sö dông Colibarterin tøc E.coli sèngchñng M17 cã tÝnh ®èi kh¸ng víi nhiÒu lo¹i vi khuÈn, cho lîn ¨n hai liÒu 250ml trong vßng 14 ngµy, cã hiÖu lùc ®Æc biÖt trong kú cai s÷a lîn con. Theo J.Selve khi nghiªn cøu vÒ yÕu tè stress cã hai t¸c ®éng lªn c¬ ththÓ lîn con g©y bÖnh ph©n tr¾ng, «ng cho r»ng nhiÖt ®é vµ Èm ®é lµ nh÷ng t¸c nh©n quan träng t¸c ®éng vµo c¬ thÓ ®éng vËt dÔ g©y ra c¬ chÕ bÖnh lý, nghÜa lµ sù thÝch øng gi÷a c¬ thÓ ®éng vËt vµ ngo¹i c¶nh kh«ng cßn, tõ ®ã lµm ph¸t sinh bÖnh. Theo nghiªn cøu cña A.N.Kavasnhixki th× lîn con tr­íc mét th¸ng tuæi hoµn toµn kh«ng cã HCl tù do, løc nµy l­îng acid tiÕt ra Ýt vµ nhanh chãng liªn kÕt víi dÞch nhµy (niªm m¹c). V× vËy thiÕu acid HCl lµ mét ®Æc ®iÓm quan träng trong tiªu ho¸ lîn con. Theo Witting (1964) ë §øc khi lµm thÝ nghiÖm víi lîn con bó s÷a Øa ph©n tr¾ng ë 30 trang tr¹i kh¸c nhau, «ng ®· ph©n lËp ®­îc E.coli dung huyÕt vµ kh«ng dung huyÕt thuÇn khiÕt ë ruét non vµ ruét giµ cã kh¸ng nguyªn K88 ®ãng vai trß quan träng trong bÖnh lîn con Øa ph©n tr¾ng. Còng t¹i §øc, mét nhµ khoa häc ®· nghiªn cøu vµ ®­a ra biÖn ph¸p phßng bÖnh cho lîn con Øa ph©n tr¾ng nh­: S­ëi Êm cho lîn con, tiªm Dextran - Fe, tiªm vaccine E.coli cho lîn mÑ tr­íc khi ®Î 10 - 15 ngµy cho kÕt qu¶ tèt. Trªn ®©y lµ mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu tiªu biÓu vÒ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con ë trong vµ ngoµi n­íc ®· ®­îc ¸p dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµo viÖc trong thùc tÕ ®iÒu trÞ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con ®em l¹i kÕt qu¶ tèt. HiÖn nay c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con vÉn ®ang tiÕp tôc vµ ngµy cµng më réng ®Ó cung cÊp nhiÒu th«ng tin h÷u Ých h¬n n÷a vÒ bÖnh nµy, gióp cho ng­êi ch¨n nu«i cã c¸ch phßng vµ ®iÒu trÞ bÖnh tèt h¬n, ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n n÷a trong s¶n xuÊt ch¨n nu«i nãi riªng vµ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung. V. §èi t­îng - VËt liªu - Néi dung vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu. 1. §èi t­îng nghiªn cøu. §èi t­îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ lîn con m¾c bÖnh "lîn con Øa ph©n tr¾ng giai ®o¹n tõ 1 - 21 ngµy tuæi". 2. VËt liÖu nghiªn cøu. VËt liÖu nghiªn cøu gåm 2 lo¹i thuèc: K.C.N.D vµ Genorfcoli 3. Néi dung nghiªn cøu. BÖnh ph©n tr¾ng lîn con (colibacillosis) lµ bÖnh truyÒn nhiÔm cÊp tÝnh, bÖnh s¶y ra m¹nh nhÊt ë lîn con theo mÑ giai ®o¹n tõ 1- 21 ngµy tuæi. V× vËy t«i ®· tiÕn hµnh theo dâi tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con theo mÑ giai ®o¹n tõ 1 - 21 ngµy tuæi vµ sö dông hai lo¹i thuèc K.C.N.D vµ Genorfcoli trong ®iÒu trÞ bÖnh. C¸c chØ tiªu theo dâi: Theo dâi tû lÖ c¶m nhiÔm ph©n tr¾ng lîn con theo mÑ giai ®o¹n tõ 1- 21 ngµy tuæi theo tõng lÇn, tÝnh theo tû lÖ %. Theo dâi tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con theo mÑ tÝnh theo ngµy tuæi, tÝnh theo tû lÖ %. Theo dâi kÕt qu¶ ®iÌu trÞ bÖnh cña hai lo¹i thuèc K.C.N.D vµ Genorfcoli vµ so s¸nh hiÖu lùc ®iÒu trÞ cña hai lo¹i thuèc. Theo dâi tû lÖ t¸i nhiÔm, tÝnh theo tû lÖ %. X¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh tÕ (chi phÝ cho 1ca ch÷a bÖnh) 4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu - §Þa ®iÓm tiÕn hµnh thÝ nghiÖm: T¹i X· §ång T©n - huyÖn H÷u Lòng - tØnh L¹ng S¬n. - §èi t­îng nghiªn cøu: Trªn lîn con s¬ sinh d­íi 21 ngµy tuæi. * ChuÈn bÞ thuèc: Dùa vµo sè l­îng con m¾c bÖnh qua kiÓm tra tõ ®ã tÝnh l­îng thuèc cÇn dïng. Víi thuèc K.C.N.D liÒu dïng lµ 1ml/5kgP/ngµy. Víi thuèc Genorfcoli liÒu dïng lµ 1ml/10kg P/ngµy. *ChuÈn bÞ thÝ nghiÖm: Theo dâi trªn c¸c ®µn lîn hiÖn t¹i cã vµ theo dâi sè l­îng lîn n¸i s¾p ®Î ®Ó cã kÕ ho¹ch bè trÝ thÝ nghiÖm. B¶ng 01: Dù kiÕn bè trÝ thÝ nghiÖm ChØ tiªu LÇn theo dâi Tû lÖ c¶m nhiÔm KÕt qu¶ thÝ nghiÖm Sè con theo dâi (con) Sè con c¶m nhiÔm (con) Tû lÖ c¶m nhiÔm (%) K.C.N.D Genorfcoli Sè con c¶m nhiÔm (con) Khái bÖnh (con) Thêi gian ®iÒu trÞ (ngµy) Tû lÖ khái bÖnh (%) Sè con c¶m nhiÔm (con) Khái bÖn (con) Thêi gian ®iÒu trÞ (ngµy) Tû lÖ khái bÖnh (%) LÇn 1I (25/3 -16/4) 60 LÇn II2: (17/4 -8/5) 60 LÇn 3:III (9/5 -30/5) 60 §Ó tiÕn hµnh theo dâi thÝ nghiÖm chØ tiªu tû lÖ m¾c bÖnh theo dâi thêi tiÕt khÝ hËu. T«i ®· tiÕn hµnh theo dâi ë lîn con ë ®é tuæi tõ s¬ sinh ®Õn 21 ngµy tuæi t¹i mét sè hé d©n thuéc th«n S¶y x· §ång T©n - huyÖn H÷u Lòng - tØnh L¹ng S¬n. Trong c¸c th¸ng t­¬ng øng lµm 3 lÇn nh­ sau: LÇn 1I: Tõ 25/3 - 16/4/2008. LÇn II2: Tõ 17/4 - 8/5/2008. LÇn 3III: Tõ 9/5 - 308/5/2008. Tæng sè con m¾c bÖnh qua tõng lÇn theo dâi vµ tÝnh theo tû lÖ c¶m nhiÔm qua tõng lÇn theo c«ng thøc. Tû lÖ c¶m nhiÔm qua c¸c lÇn (%) = Tæng sè con m¾c bÖnh qua c¸c lÇn x 100 Tæng sè con theo dâi qua c¸c lÇn §Ó tiÕn hµnh theo dâi chØ tiªu tû lÖ m¾c bÖnh ph©n tr¾ng lîn con qua c¸c ngµy tuæi t«i ®· chän ®­îc mét sè ®µn lîn cã cïng ngµy sinh vµ lîn mÑ cã løa ®Î tõ 4 - 5 løa. Sau ®ã theo dâi sè con m¾c bÖnh Øa ph©n tr¾ng ë c¸c giai ®o¹n tuæi kh¸c nhau vµ tÝnh c¸c chØ tiªu sau. Tû lÖ m¾c bÖnh (%) = Tæng sè con m¾c bÖnh x 100 Tæng sè con theo dâi Tû lÖ c¶m nhiÔm (%) = Tæng sè con c¶m nhiÔm x 100 Tæng sè con theo dâi Tû lÖ khái bÖnh (%) = Tæng sè con khái bÖnh x 100 Tæng sè con ®iÒu trÞ Tû lÖ t¸i nhiÔm (%) = Tæng sè con t¸i nhiÔm x 100 Tæng sè con ®iÒu trÞ khái lÇn tr­íc VI. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn Sau thêi gian tiÕn hµnh thÝ nghiÖm t«i ®· kÕt thóc thÝ nghiÖm vµ thu ®­îc kÕt qu¶ tiÕn hµnh ph©n tÝch kÕt qu¶ nh­ sau: 1. Tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con qua tõng lÇn theo dâi Chóng ta ®· biÕt, yÕu tè g©y bÖnh ph©n tr¾ng lîn con ë giai ®o¹n tõ s¬ sinh ®Õn 21 ngµy tuæi ngoµi nguyªn nh©n do vi khuÈn Escherichiacoli g©y nªn cßn do qu¸ tr×nh ch¨m sãc, nu«i d­ìng lîn mÑ thêi kú chöa vµ nu«i con ch­a tèt. Thøc ¨n kh«ng ®¶m b¶o ®Çy ®ñ c¸c chÊt dinh d­ìng vµ vitamin cÇn thiÕt, hoÆc do chuång tr¹i kh«ng ®¶m b¶o c¸c yÕu tè: VÖ sinh, nhiÖt ®é, ®é Èm, ®©y chÝnh lµ nguyªn nh©n chÝnh g©y nªn bÖnh ph©n tr¾ng lîn con. Qua theo dâi bÖnh ph©n tr¾ng lîn con theo tõng lÇn, mäi sè liÖu th«ng qua c¸c b¶ng ph©n tÝch thu ®­îc kÕt qu¶ thÓ hiÖn qua b¶ng d­íi ®©y. B¶ng 02: KÕt qu¶ tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con theo mÑ qua c¸c lÇn theo dâi LÇn theo dâi NhiÖt ®é trung b×nh (0C) Èm ®é trung b×nh (%) Sè con theo dâi (con) Sè con c¶m nhiÔm (con) Tû lÖ c¶m nhiÔm (%) LÇn 1I (25/3 -16/4) 18 - 22 81,56 63 29 46,03 LÇn II2 (17/4 -8/5) 26 - 28 79,6 60 22 36,67 LÇn III3 (9/5 -30/5) 28 - 31 75,4 63 27 42,86 BiÓu ®å 01: BiÓu diÔn tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con qua tõng lÇn theo dâi Qua b¶ng 02 ta thÊy tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con theo mÑ t¹i x· §ång T©n lµ kh¸ cao trong c¶ ba lÇn theo dâi, tuy nhiªn tû lÖ nµy kh«ng gièng nhau qua c¸c lÇn. LÇn 1(th¸ng 3, th¸ng 4) tû lÖ c¶m nhiÔm lµ 46,03%. LÇn 2 (th¸ng 4, th¸ng 5) tû lÖ c¶m nhiÔm lµ 36,67%. LÇn 3 (th¸ng 5) tû lÖ c¶m nhiÔm lµ 42,68%. C¸c lÇn theo dâi kh¸c nhau cã tû lÖ c¶m nhiÔm kh¸c nhau lµ do: - LÇn 1: ®©y lµ lÇn cã tû lÖ c¶m nhiÔm cao nhÊt 46,03% lµ tû lÖ kh¸ cao do lÇn 1 trong kho¶ng thêi gian tõ 25/3 - 16/4 lµ lóc thêi tiÕt vµo cuèi mïa xu©n, nhiÖt ®é trung b×nh thÊp mÆt kh¸c l¹i cã m­a phïn, Èm ­ít nªn ®é Èm cao, ®©y lµ nguyªn nh©n chÝnh lµm cho lîn bÞ l¹nh, mÊt nhiÖt do ®ã ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt cña lîn con. Qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt bÞ rèi lo¹n tr¹ng th¸i c©n b»ng vÒ nhiÖt cña lîn con bÞ x¸o trén lµm cho søc ®Ò kh¸ng cña lîn con bÞ gi¶m dÉn ®Õn Øa ch¶y nhiÒu. - LÇn 2: Cã tû lÖ c¶m nhiÔm thÊp h¬n lµ 36,67% v× lÇn 2 theo dâi trong kho¶ng thêi gian tõ 17/4 - 8/5 ®©y ®ang lµ giai ®o¹n ®Çu hÌ thêi tiÕt m¸t mÎ Ýt n¾ng nãng, Ýt cã kh«ng khÝ l¹nh vµ m­a phïn. Do ®ã ®é Èm kh«ng khÝ còng gi¶m Ýt ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt cña lîn con, qu¸ tr×nh trao ®æi nhiÖt b»ng bèc h¬i n­íc vµ bøc x¹ diÔn ra tèt, tr¹ng th¸i c©n b»ng cña lîn con Ýt x¸o trén nªn søc ®Ò kh¸ng cña lîn con Ýt bÞ ¶nh h­ëng nªn lîn con Ýt m¾c bÖnh. - LÇn 3: Lµ lÇn cã tû lÖ c¶m nhiÔm t­¬ng ®èi cao, 42,86%. V× lÇn 3 trong kho¶ng thêi gian tõ ngµy 9/5 - 30/5. Thêi tiÕt cã nhiÖt ®é trung b×nh cao tõ 28 - 310C ®ång thêi Èm ®é còng t­¬ng ®èi cao, ë thêi gian nµy cã h«m nhiÖt ®é lªn ®Õn 35 - 360C lµm c¶n trë qu¸ tr×nh to¶ nhiÖt b»ng bèc h¬i n­íc vµ bøc x¹ cña lîn con nªn tr¹ng th¸i c©n b»ng cña lîn bÞ mÊt. Do n¨ng l­îng ®­îc tÝch tô trong c¬ thÓ nªn qu¸ tr×nh ph©n gi¶i Protein, Lipit t¹o ra c¸c s¶n phÈm trung gian ¶nh h­ëng ®Õn c¬ thÓ. MÆt kh¸c sù chªnh lÖch vÒ nhiÖt ®é gi÷a ngµy vµ ®ªm cao c¬ thÓ ph¶i huy ®éng liªn tôc mäi c¬ n¨ng ®iÒu hoµ tr¹ng th¸i c©n b»ng nhiÖt nªn søc ®Ò kh¸ng gi¶m, kh¶ n¨ng ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ gi¶m sót, bªn c¹nh ®ã th× nhiÖt ®é cao, Èm ®é thÊp còng lµm cho lîn con hay kh¸t n­íc, uèng n­íc nhiÒu vµ hay liÕm l¸p c¸c n­íc bÈn xung quanh chuång nªn dÔ ¨n ph¶i mÇm bÖnh vµo c¬ thÓ . Tõ ®ã, mÇm bÖnh ph¸t sinh ph¸t triÓn vµ g©y bÖnh. Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn cho thÊy ngoµi nguyªn nh©n vi trïng häc ra th× nguyªn nh©n ngo¹i c¶nh còng ¶nh h­ëng lín ®Õn bÖnh ph©n tr¸ng lîn con do ®ã ®Ó h¹n chÕ tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng ë lîn con theo mÑ th× ng­êi ch¨n nu«i ph¶i ®¶m b¶o c¸c yÕu tè sau: + Ch¨m sãc, nu«i d­ìng lîn mÑ trong thêi kú cã chöa vµ nu«i con nh­ cung cÊp ®Çy ®ñ chÊt dinh d­ìng vµ vitamin cÇn thiÕt ®¶m b¶o ®Çy ®ñ khÈu phÇn dinh d­ìng. + VÖ sinh chuång tr¹i vµ m«i tr­êng xung quanh s¹ch sÏ, kh« r¸o, tho¸ng m¸t vÒ mïa hÌ, Êm ¸p vÒ mïa ®«ng. §©y chÝnh lµ yÕu tè lµm t¨ng søc ®Ò kh¸ng cña lîn con, ®ång thêi gióp cho lîn con Ýt tiÕp xóc víi mÇm bÖnh trong m«i tr­êng, t¹o ®iÒu kiÖn cho lîn con sinh tr­ëng, ph¸t triÓn mét c¸ch tèt nhÊt. + Vµo nh÷ng ngµy mïa hÌ thêi tiÕt nãng nùc cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p chèng nãng h÷u hiÖu cho lîn, vÖ sinh thøc ¨n n­íc uèng s¹ch sÏ ®Ó tr¸nh lîn ¨n ph¶i mÇm bÖnh. + Vµo nh÷ng ngµy mïa ®«ng gi¸ rÐt th× ph¶i chèng rÐt cho lîn b»ng c¸ch th¾p bãng ®iÖn ®Ó s­ëi Êm, thay ®æi ®Öm lãt chuång (chÊt ®én chuång), th­êng xuyªn ®¶m b¶o kh« r¸o vµ s¹ch sÏ. Qua thÝ nghiÖm cho thÊy tiÓu khÝ hËu chuång nu«i còng lµ yÕu tè trùc tiÕp ¶nh h­ëng ®Õn tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con vµ ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh sinh tr­ëng, ph¸t triÓn cña lîn. 2. Tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con qua c¸c giai ®o¹n tuæi kh¸c nhau ë c¸c løa tuæi kh¸c nhau th× tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con theo mÑ còng kh¸c nhau. §iÒu nµy do liªn quan ®Õn nh÷ng biÕn ®æi sinh lý s¶y ra trong c¬ thÓ lîn con vµ nh÷ng t¸c ®éng cña m«i tr­êng ngoµi. §Ó x¸c ®Þnh mèi quan hÖ nµy t«i ®· tiÕn hµnh theo dâi tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con qua c¸c giai ®o¹n tuÇn tuæi cña lîn, kÕt qu¶ ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau. B¶ng 03 : Tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con theo mÑ qua c¸c giai ®o¹n (ngµy tuæi) LÇn theo dâi Sè con theo dâi (con) Sè con c¶m nhiÔm (con) Ngµy tuæi Sè con c¶m nhiÔm ë c¸c ngµy tuæi (con) Tû lÖ c¶m nhiÔm ë c¸c ngµy tuæi (%) LÇn 1 (25/3 -16/4) 63 29 1-7 9 31,03 8-14 13 44,83 15-21 7 24,14 LÇn 2 (17/4 -8/5) 60 22 1-7 7 31,82 8-14 9 40,91 15-21 6 27,27 LÇn 3 (9/5 -30/5) 63 27 1-7 8 29,63 8-14 12 44,44 15-21 7 25,93 Qua b¶ng tæng hîp trªn ta thÊy lîn con c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng ë hÇu hÕt c¸c ngµy tuæi trong giai ®o¹n tõ s¬ sinh ®Õn 21 ngµy tuæi. Tuy nhiªn tû lÖ c¶m nhiÔm ë c¸c ngµy tuæi ë c¸c ngµy tuæi cã sù kh¸c nhau, tû lÖ c¶m nhiÔm tËp trung ë tuÇn tuæi thø nhÊt vµ thø hai. Giai ®o¹n tõ 1 - 7 ngµy tuæi : Lóc nµy lîn con phô thuéc hoµn toµn vµo s÷a mÑ, nh÷ng ngµy ®Çu trong s÷a mÑ cã hµm l­îng Globulin t­¬ng ®èi cao, t¹o søc ®Ò kh¸ng cho lîn con, tuy nhiªn cµng vÒ sau (kho¶ng 5 - 7 ngµy tuæi) th× hµm l­îng Globulin gi¶m ®i rÊt nhanh. Do ®ã, kh¶ n¨ng miÔn dÞch cña lîn con gi¶m, nÕu gÆp ®iÒu kiÖn bÊt lîi th× lîn con rÊt dÔ bÞ nhiÔm bÖnh. Giai ®o¹n 7 - 14 ngµy tuæi : Lóc nµy hµm l­îng Globulin trong s÷a hÇu nh­ cßn rÊt Ýt, kh¶ n¨ng miÔn dÞch cña lîn con gi¶m ®i nhiÒu mÆt kh¸c lóc nµy lîn ®· tËp ¨n do ®ã mµ viÖc lµm quen víi thøc ¨n bæ sung th× lîn con hay liÕm l¸p chuång nu«i nªn dÔ bÞ nhiÔm mÇm bÖnh tõ thøc ¨n n­íc uèng.V× vËy tû lÖ nhiÔm bÖnh ë giai ®o¹n nµy lµ cao nhÊt. Giai ®o¹n tõ 15 - 21 ngµy tuæi: Lóc nµy lîn con ®· ¨n quen víi thøc ¨n bæ sung, bé m¸y tiªu ho¸ ®· lµm viÖc kh¸ æn ®Þnh, lîn ®­îc bæ sung thªm c¸c chÊt dinh d­ìng, kho¸ng chÊt vµ vitamin cÇn thiÕt, do ®ã lµm t¨ng søc ®Ò kh¸ng cho c¬ thÓ ë giai ®o¹n nµy ®­êng tiªu ho¸ cña lîn con ®· cã sù tiÕt cña axit Chlohydric ë d¹ng tù do, kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña men tiªu ho¸ t¨ng ®ång thêi hÖ thÇn kinh cña l¬n t­¬ng ®èi hoµn thiÖn. C¸c yÕu tè b¶o vÖ c¬ thÓ ngµy cµng t¨ng, c¬ thÓ thÝch h¬n víi m«i tr­êng nªn tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ë giai ®o¹n nµy thÊp nhÊt. §Ó gi¶m tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con ë 3 - 4 ngµy tuæi sau khi ®Î ta cÇn tiªm Fe (Ferrum 10% + B12) cho lîn con víi liÒu 1 - 2 ml/con vµ tiªm nh¾c l¹i sau 7 ngµy tuæi. Ngoµi ra, cÇn ph¶i ch¨m sãc ph¶i nu«i d­ìng tèt, vÖ sinh chuång tr¹i s¹ch sÏ ®Ó gi¶m ®Õn nøc thÊp nhÊt tû lÖ c¶m nhiÔm. 3. HiÖu qu¶ cña thuèc K.C.N.D vµ Genorfcoli trong ®iÒu trÞ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con T¹i huyÖn H÷u Lòng n¬i t«i thùc tËp c¸c thó y viªn, ®· sö dông hai lo¹i thuèc lµ K.C.N.D vµ Genorfcoli ®Ó ®iÒu trÞ nh÷ng con lîn m¾c bÖnh ph©n tr¾ng . Vµ t«i còng ®· tiÕn hµnh ®iÒu trÞ cho lîn con m¾c bÖnh ph©n tr¾ng lîn con b»ng hai lo¹i thuèc K.C.N.D vµ Genorfcoli. §Ó cã ®­îc kÕt qu¶ vµ so s¸nh hiÖu qu¶ cña hai lo¹i thuèc t«i ®· tiÕn hµnh ghi chÐp cô thÓ tõng lÇn theo dâi, sau ®ã tæng hîp c¶ 3 lÇn theo dâi. Tõ ®ã cã ®­îc kÕt qu¶ vµ ®­îc biÓu diÔn th«ng qua b¶ng vµ ®å thÞ sau: B¶ng 04 : KÕt qu¶ thÝ nghiÖm vÒ so s¸nh hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ cña hai lo¹i thuèc K.C.N.D vµ Genorfcoli LÇn ®iÒu trÞ Sè con ®iÒu trÞ (con) Thuèc ®iÒu trÞ vµ liÒu l­îng Sè con khái (con) Tû lÖ khái (%) Thêi gian ®iÒu trÞ (ngµy) LÇn 1I (25/3 -16/4) 17 K.C.N.D :1ml/5kgP 16 94,12 3-5 12 Genorfcoli: 1ml/10kgP 12 100 3-5 LÇn 2II (17/4 -8/5) 11 K.C.N.D :1ml/5kgP 11 100 3-5 11 Genorfcoli: 1ml/10kgP 11 100 3-5 LÇn III3 (9/5 -30/5) 13 K.C.N.D :1ml/5kgP 13 100 3-5 14 Genorfcoli: 1ml/10kgP 13 92,86 3-5 BiÓu ®å 02: So s¸nh hiÖu lùc ®iÒu trÞ cña 2 lo¹i thuèc qua c¸c lÇn theo dâi. Qua b¶ng ®iÒu trÞ trªn ta thÊy tû lÖ khái bÖnh khi ®iÒu trÞ hai lo¹i thuèc K.C.N.D vµ Genorfcoli lµ kh¸ cao. Trong ®ã, tû lÖ khái bÖnh cña thuèc K.C.N.D cao h¬n ®¹t 97,56%, Genorfcoli th× ®¹t 97,3%. Qua ®ã ta cã thÓ kÕt luËn r»ng víi thêi gian ®iÒu trÞ trung b×nh 4 ngµy víi liÒu 1ml/5kgP th× thuèc K.C.N.D cã hiÖu lùc ®iÒu trÞ cao h¬n thuèc Genorfcoli ®iÒu trÞ trung b×nh 4 ngµy víi liÒu 1ml/10kgP. HiÖu lùc ®iÒu trÞ cao h¬n lµ 0,26%. 5. Tû lÖ t¸i nhiÔm Qua qu¸ tr×nh theo dâi thÝ nghiÖm b»ng c¸ch quan s¸t, ®¸nh dÊu theo dâi hµng ngµy ®ång thêi ghi chÐp cÈn thËn t«i ®· nhËn thÊy, kh«ng ph¶i ®iÒu trÞ hÕt liÖu tr×nh th× lîn con ®· khái bÖnh, mµ cã con sau khi ®iÒu trÞ khái ®­îc mét thêi gian th× l¹i bÞ nhiÔm trë l¹i, do nã lu«n sèng trong m«i tr­êng cã nhiÒu mÇm bÖnh (con khái bÖnh lu«n tiÕp xóc víi m«i tr­êng cã ph©n vµ chÊt th¶i cña con bÞ bÖnh kh¸c th¶i ra).Sau ®©y lµ b¶ng theo dâi thÝ nghiÖm t«i ®· tæng hîp vµ thu ®­îc kÕt qu¶ tû lÖ t¸i nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con nh­ sau: B¶ng 05: KÕt qu¶ thÝ nghiÖm vÒ tû lÖ t¸i nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con ChØ tiªu theo dâi §¬n vÞ Thuèc ®iÒu trÞ Tæng K.C.N.D: 1ml/5kgP Genorfcoli: 1ml/10kgP Sè con theo dâi Con 93 93 186 Sè con ®iÒu trÞ Con 41 37 78 Sè con t¸i nhiÔm vµ ®iÒu trÞ Con 7 5 12 Tû lÖ t¸i nhiÔm % 17,07 13,51 15,29 Sè con t¸i nhiÔm khái Con 6 5 11 Tû lÖ khái sau t¸i nhiÔm % 85,71 100 92,86 Thêi gian ®iÒu trÞ ngµy 3 - 5 3 - 5 BiÓu ®å 03: biÓu diÔn tû lÖ t¸i nhiÔm 6. Chi phÝ cho mét ca ch÷a bÖnh B¶ng 06: Chi phÝ ch÷a bÖnh b»ng thuèc kh¸ng sinh ChØ tiªu L« 1 dïng K.C.N.D Thµnh tiÒn (®ång) L« 2 dïng Genorfcoli Thµnh tiÒn (®ång) Sè con ®iÒu trÞ (ca) 48 42 Sè thuèc ®· dïng (lä) 30 90.000 3 111.000 Chi phÝ cho mét ca ch÷a bÖnh (®ång) 90.000/48 ca 1.875 111.000/42 ca 2643 §Ó tÝnh to¸n chi phÝ thuèc thó y cho mét ca bÖnh b»ng hai lo¹i thuèc K.C.N.D vµ Genorfcoli cña C«ng ty Thuèc Thó y Hanvet. T«i ®· tiÕn hµnh h¹ch to¸n vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ cho mét ca ch÷a bÖnh nh­ sau: L« I: §iÒu trÞ b»ng thuèc K.C.N.D cho 41 con vµ 7 con t¸i nhiÔm lµ 48 con. L« II: §iÒu trÞ b»ng thuèc Genorfcoli cho 37 con vµ 5 con t¸i nhiÔm lµ 42 con. Trong 3 lÇn thÝ nghiÖm t«i ®· sö dông hÕt 30 lä thuèc K.C.N.D mçi lä 10ml. tæng sè tiÒn ®Ó mua thuèc K.C.N.D lµ : 30 x 3.000® = 90.000 ®. Chi phÝ cho mét ca ch÷a bÖnh b»ng thuèc K.C.N.D lµ 90.000 ® : 48 ca = 1.875® Trong 3 lÇn thÝ nghiÖm t«i ®· sö dông hÕt 3 lä thuèc Genorfcoli mçi lä 100ml. Tæng sè tiÒn ®Ó mua thuèc Genorfcoli: 3 lä x 37.000 ® = 111.000 ® Chi phÝ cho mét ca ch÷a bÖnh Genorfcoli: 111.000 ® : 42 = 2.643 ®. Nh­ vËy ®iÒu trÞ b»ng thuèc Genorfcoli chi phÝ cao h¬n ®iÒu trÞ b»ng K.C.N.D lµ 2.643 - 1.875 = 767 ®. B¶ng 07: KÕt qu¶ thÝ nghiÖm ChØ tiªu theo dâi LÇn theo dâi Tû lÖ c¶m nhiÔm KÕt qu¶ ®iÒu trÞ bÖnh Sè con theo dâi (con) Sè con c¶m nhiÔm (con) Tû lÖ c¶m nhiÔm (%) K.C.N.D Genorfcoli Sè con c¶m nhiÔm (con) Sè con khái bÖnh (con) Tû lÖ khái bÖnh (%) Thêi gian ®iÒu trÞ (ngµy) Sè con c¶m nhiÔm (con) Sè con khái bÖnh (con) Tû lÖ khái bÖnh (%) Thêi gian ®iÒu trÞ (ngµy) LÇn 1 I (25/3 -16/4) 63 29 40,03 17 16 94,12 3 - 5 12 12 100 3 - 5 LÇn II 2 (17/4 - 8/5) 60 22 36,67 11 11 100 3 - 5 11 11 100 3 - 5 LÇn II3I (9/5- 30/5 63 27 42,86 13 13 100 3 - 5 14 13 92,86 3 - 5 Céng 186 78 41,85 41 40 98,04 37 36 97,62 VII. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 1. KÕt luËn Qua thêi gian tiÕn hµnh thÝ nghiÖm t«i rót ra kÕt luËn nh­ sau: - Tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con t¹i x· §ång T©n lµ kh¸ cao: 41,85%. Cã tû lÖ m¾c bÖnh cao nh­ vËy lµ do ®iÒu kiÖn thêi tiÕt: nhiÖt ®é thÊp, thêi tiÕt qu¸ l¹nh, Èm ®é cao, nhiÖt ®é cao, thêi tiÕt n¾ng nãng, Èm ®é thÊp, thêi tiÕt thay ®æi ®ét ngét sù chªnh lÖch nhiÖt ®é gi÷a ngµy vµ ®ªm lín... lµ nh÷ng nguyªn nh©n bÖnh ph©n tr¾ng ë lîn con. - Qua c¸c lÇn theo dâi kh¸c nhau th× tû lÖ c¶m nhiÔm còng kh¸c nhau : LÇn 1(th¸ng 3, th¸ng 4) tû lÖ c¶m nhiÔm lµ 46,03%. LÇn 2 (th¸ng 4, th¸ng 5) tû lÖ c¶m nhiÔm lµ 36,67%. LÇn 3 (th¸ng 5) tû lÖ c¶m nhiÔm lµ 42,68%. Lîn con c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con ë hai tuÇn tuæi ®Çu tiªn lµ kh¸ cao. + Giai ®o¹n 1 -7 ngµy tuæi: tû lÖ nhiÔm bÖnh lµ 30,83% + Giai ®o¹n 8 -14 ngµy tuæi: tû lÖ nhiÔm bÖnh lµ 43,28% + Giai ®o¹n 15 -21 ngµy tuæi: tû lÖ nhiÔm bÖnh lµ 25,78% Hai lo¹i thuèc K.C.N.D vµ Genorfcoli cã hiÖu lùc ®iÒu trÞ chªnh lÖch nhau kh«ng ®¸ng kÓ: HiÖu lùc ®iÒu trÞ cña K.C.N.D lµ 97,56 % HiÖu lùc ®iÒu trÞ cña Genorfcoli lµ 97,3 %. Tû lÖ t¸i nhiÔm lµ: 15,29% trong ®ã: + Tû lÖ t¸i nhiÔm khi ®iÒu trÞ b»ng thuèc K.C.N.D lµ 17,07 %. + Tû lÖ t¸i nhiÔm khi ®iÒu trÞ b»ng thuèc Genorfcoli lµ 13,51 %. HiÖu qu¶ kinh tÕ: Chi phÝ cho mét ca ch÷a bÖnh khi ®iÒu trÞ b»ng K.C.N.D lµ 1.875® . Chi phÝ cho mét ca ch÷a bÖnh khi ®iÒu trÞ b»ng Genorfcoli lµ 2.643® . 2. §Ò nghÞ §Ó h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng ë lîn con theo mÑ giai ®o¹n 1 - 21 ngµy tuæi lµ nh»m gióp cho viÖc thùc tËp cña kho¸ sau ®­îc tèt h¬n t«i xin ®Ò xuÊt mét sè ý kiÕn nh­ sau: + §èi víi c¬ së thùc tËp: th­êng xuyªn quan t©m ®Õn ®µn lîn, cã gi¶i ph¸p kh¾c phôc kÞp thêi khi ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh thay ®æi. §¶m b¶o vÖ sinh chuång tr¹i, vÖ sinh thøc ¨n n­íc uèng cho lîn mÑ vµ ®µn con, ®¶m b¶o khÈu phÇn ¨n ®ñ dinh d­ìng cho lîn mÑ thêi kú cã chöa vµ nu«i con. + §èi víi nhµ tr­êng: CÇn lÆp l¹i ®Ò tµi ®Ó cã kÕt qu¶ chÝnh x¸c vµ ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p phßng vµ trÞ bÖnh tèt nhÊt. CÇn tæ chøc nhiÒu h¬n c¸c ®ît kiÕn tËp, thùc tËp ®Ó gióp cho sinh viªn g¾n lÝ thuyÕt víi thùc tiÔn vµ trau dåi thªm kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp cho b¶n th©n. Tµi liÖu tham kh¶o 1 . BÖnh th­êng gÆp ë lîn míi sinh: §µo Träng §¹t (1986). 2. NguyÔn V¨n N¨m; TrÇn V¨n B×nh; NguyÔn ThÞ H­¬ng (1997) - Kinh nghiÖm phßng vµ ch÷a bÖnh cao s¶n. 3. H­íng dÉn ®iÒu trÞ c¸c bÖnh ë lîn, Tr­¬ng L¨ng (1977) . 4.Ph¹m Sü L¨ng; Ph¹m §×nh L©m (1955) - CÈm nang bÖnh ë lîn. 5. Ph¹m Gia Ninh (1976) - Dïng Vaccin E.coli vµ æ s­ëi b»ng ®iÖn ®Ó phßng bÖnh lîn con Øa ph©n tr¾ng. 6.§µo Träng §¹t; Ph¹m Thanh Ph­¬ng; - BÖnh gia sóc non - NXB NN - 1991. 7. TrÇn Cõ; Cï Xu©n DÇn; Lª ThÞ Minh; - Gi¸o tr×nh sinh lý häc gia sóc - NXB NT - 1995. 8. NguyÔn Kh¾c Kh«i - Gi¸o tr×nh ch¨n nu«i lîn - NXB NT - 1995. 9. NguyÔn ThÞ Néi (1986) - Vai trß cña E.coli trong bÖnh lîn con Øa ph©n tr¾ng vµ triÓn väng trong phßng trõ bÖnh b»ng vaccin “t¹p chÝ n«ng nghiÖp”. 10. Vò V¨n Ng÷ - 1976 - 1982. vµ NguyÔn H÷u Nh¹ - 1974 - 1975 - 1976 - T×m hiÓu thªm vÒ bÖnh ph©n tr¾ng. 11. Lª V¨n Ph­íc - 1977 ¶nh h­ëng cña nhiÖt ®é ®Õn tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng. 12. NguyÔn Nh­ Viªn - Gi¸o tr×nh d­îc lý thó ý - Tr­êng §HNNI. 13. Thuèc thó y vµ c¸ch sö dông - T.s- B.s- NguyÔn §øc L­u vµ T.s - B.s - NguyÔn H÷u Vò (C«ng ty Cæ phÇn D­îc - VËt t­ thó y)- 2003. 14. NguyÔn Xu©n B×nh - 1973. §iÒu tra heo n¸i, heo con,heo thÞt. 15. Akovach vµ L.Biro (1973) : Ch÷a bÖnh b»ng thuèc Colibacteria cã hiÖu qu¶ ë bÖnh lîn con Øa ph©n tr¾ng. 16. Akovach vµ L.Biro (Nga) ; Ch÷a bÖnh b»ng thuèc Histamin 3 lÇn trong ngµy. 17. B.Brokovxha - Opachka vµ Natraxki (1972) c¶n ph¸ sù ph¸t triÓn cña E.coli m¹nh nhÊt lµ Furazolidon. Môc lôc I §Æt vÊn ®Ò 29 II. Môc ®Ých vµ yªu cÇu cña ®Ò tµi. 31 1. Môc ®Ých. 31 2. Yªu cÇu. 31 III. C¬ së khoa häc cña ®Ò tµi. 31 1. §Æc ®iÓm sinh lý cña lîn con 31 2. Nguyªn nh©n g©y nªn bÖnh ph©n tr¾ng ë lîn con :"Colibacillosis" 35 3. §¹i c­¬ng vÒ vi khuÈn Eschieriachia (E.coli) 39 4. §­êng nhiÔm bÖnh 45 5. C¬ chÕ sinh bÖnh 46 6. TriÖu chøng l©m sµng 48 7.Sù tiÕn triÓn cña bÖnh Colibacillosis 50 8. BÖnh tÝch ®¹i thÓ 50 9. BiÖn ph¸p phßng vµ ®iÒu trÞ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con (Colibacillosis) 51 1. T×nh h×nh nghiªn cøu trong n­íc: 56 2. T×nh h×nh nghiªn cøu ngoµi n­íc 59 V. §èi t­îng - VËt liªu - Néi dung vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu. 61 1. §èi t­îng nghiªn cøu. 61 2. VËt liÖu nghiªn cøu. 61 3. Néi dung nghiªn cøu. 61 4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 61 VI. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn 63 1. Tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con qua tõng lÇn theo dâi 63 2. Tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con qua c¸c giai ®o¹n tuæi kh¸c nhau 66 3. HiÖu qu¶ cña thuèc K.C.N.D vµ Genorfcoli trong ®iÒu trÞ bÖnh ph©n tr¾ng lîn con 68 5. Tû lÖ t¸i nhiÔm 70 VII. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 72 1. KÕt luËn 72 2. §Ò nghÞ 73 Tµi liÖu tham kh¶o 74