Định hướng và những giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp ở Việt Nam
MỤC LỤC MỞ ĐẦU 4 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NGÀNH NÔNG NGHIỆP 8 1.1. Cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành 8 1.1.1. Khái niệm và đặc trưng của cơ cấu kinh tế 8 1.1.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành và những nhân tố ảnh hưởng tới quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành 10 1.2. Cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp và chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp 15 1.2.1. Cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp 15 1.2.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp 17 1.2.3. Xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp 23 1.3. Kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở một số nước. 24 1.3.1. Kinh nghiệm Thái Lan 24 1.3.2. Kinh nghiệm Malaysia 27 1.3.3. Kinh nghiệm Indonesia 30 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NGÀNH NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM 1986 - 2002 34 2.1. Quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp ở Việt Nam giai đoạn 1986 - 2002 34 2.1.1. Cơ cấu kinh tế công nghiệp - nông nghiệp - dịch vụ 35 2.1.2. Cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp theo nghĩa rộng: nông nghiệp - lâm nghiệp - thuỷ sản 40 2.1.3. Cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp theo nghĩa hẹp: trồng trọt- chăn nuôi - dịch vụ nông nghiệp. 48 2.1.4. Cơ cấu nội bộ ngành trồng trọt 54 2.1.5. Cơ cấu nội bộ ngành chăn nuôi 70 2.2. Khái quát những thành tựu và hạn chế trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở Việt Nam từ sau đổi mới 76 2.2.1. Những thành tựu nổi bật 76 2.2.2. Những hạn chế trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp thời gian qua 79 CHƯƠNG 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM THÚC ĐẨY QUÁ TRÌNH CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NGÀNH NÔNG NGHIỆP Ở VIỆT NAM 83 3.1. Định hướng giải pháp cho vấn đề chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở Việt Nam trong thời gian tới. 83 3.2. Những giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp ở Việt Nam 88 3.2.1. Xây dựng các quy hoạch tổng quan phát triển các ngành sản xuất chủ yếu của ngành nông nghiệp. 88 3.2.2. Củng cố và mở rộng thị trường cho hàng nông sản, đặc biệt quan tâm đến thị trường xuất khẩu. 91 3.2.3. Tăng cường hoạt động chuyển giao công nghệ, đẩy nhanh ứng dụng những thành tựu của khoa học - kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp. 93 3.2.4. Phát triển công nghiệp chế biến giải quyết đầu ra cho hàng nông sản và nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm nông nghiệp. 97 3.2.5. Khuyến khích các hình thức tổ chức sản xuất nông nghiệp theo hướng phát triển kinh tế nhiều thành phần. 98 3.2.6. Tổng kết và nhân rộng các mô hình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp có hiệu quả. 102 3.2.7. Đổi mới chính sách và tăng cường hiệu lực quản lý của Nhà nước đối với nông nghiệp nói chung và chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp nói riêng. 103 KẾT LUẬN 105 TÀI LIỆU THAM KHẢO 108 DANH MỤC BẢNG Bảng 1: Cơ cấu ngành nông nghiệp Việt Nam thời kỳ 1986-2002 42 Bảng 2: Cơ cấu lao động ngành nông nghiệp (%) 43 Bảng 3: Chi ngân sách Nhà nước cho nông nghiệp, nông thôn 1996-2001 43 Bảng 4: Cơ cấu giá trị sản xuất trồng trọt- chăn nuôi- dịch vụ 49 Bảng 5: Tốc độ tăng trưởng trồng trọt- chăn nuôi và dịch vụ 1990-2002 51 Bảng 6: Giá trị sản xuất ngành trồng trọt 1986-2002 (theo giá so sánh 1994) 55 Bảng 7: Cơ cấu giá trị sản xuất ngành trồng trọt (%) 56 Bảng 8: Cơ cấu diện tích lương thực 58 Bảng 9: Cơ cấu diện tích gieo trồng một số cây công nghiệp lâu năm 63 Bảng 10 : Diện tích trồng cây công nghiệp hàng năm 66 Bảng 11: Diện tích và giá trị sản xuất cây ăn quả 1990-2002 68 Bảng 12: Giá trị sản xuất ngành trồng trọt (theo giá so sánh 1994)/ha đất 70 Bảng 13: Giá trị sản xuất ngành chăn nuôi theo giá so sánh 1994 71 Bảng 14: Tốc độ tăng giá trị sản xuất ngành chăn nuôi (%) 71 Bảng 15: Tỷ trọng giá trị sản xuất ngành chăn nuôi (%) 72 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1 - Cơ cấu kinh tế ngành của Việt Nam giai đoạn 1986-2002 36 Biểu đồ 2 - Sự gia tăng giá trị sản xuất ngành nông nghiệp 1986-2002 41 Biểu đồ 3 - Tỷ trọng nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản trong giá trị sản xuất toàn ngành nông nghiệp của Việt Nam giai đoạn 1986-2002 41 Biểu đồ 4 - Cơ cấu giá trị sản xuất trồng trọt- chăn nuôi- dịch vụ 49 Biểu đồ 5- Tốc độ tăng trưởng trồng trọt- chăn nuôi và dịch vụ 1990-2002 (%) 51 Biểu đồ 6- Sự gia tăng giá trị sản xuất ngành trồng trọt 55 Biểu đồ 7- Cơ cấu các nhóm cây trồng 56 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm qua, thực hiện đường lối Đổi mới của Đảng, sản xuất nông nghiệp của Việt Nam đã có bước phát triển đáng kể. Trong một thời gian không dài, từ một nền nông nghiệp tự túc, lạc hậu Việt Nam đã bước đầu xây dựng được một nền nông nghiệp sản xuất hàng hóa; từ chỗ phải nhập khẩu lương thực, Việt Nam không những đảm bảo được an toàn lương thực quốc gia mà còn có xuất khẩu. Hơn thế nữa, một số mặt hàng nông nghiệp xuất khẩu còn có vị thế và thị phần cao trên thị trường quốc tế. Tuy nhiên, đánh giá một cách khách quan, hiện nay, sự phát triển của nông nghiệp Việt Nam vẫn chưa tương xứng với tiềm năng của đất nước. Các nguồn lực nông nghiệp của Việt Nam vẫn đang bị sử dụng một cách lãng phí và hiệu quả thấp. Với điều kiện khí hậu thuận lợi, đất đai màu mỡ . và với hơn 75% lực lượng lao động nhưng nông nghiệp chỉ đóng góp 23% vào tổng sản phẩm quốc dân. Để nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp, Nghị quyết hội nghị TW 5 khoá VII đã xác định: chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của quá trình “tiếp tục đổi mới và phát triển kinh tế nông thôn”. Quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp được coi là nội hàm của sự phát triển kinh tế nông nghiệp nông thôn. Trong bối cảnh đó, việc nghiên cứu thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp Việt Nam, từ đó đưa ra các gợi ý về giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả phát triển của ngành nói riêng và phát triển kinh tế đất nước nói chung là rất cần thiết và có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn. 2. Tình hình nghiên cứu Chuyển dịch cơ cấu là nội hàm của sự phát triển kinh tế. Nông nghiệp lại là một ngành sản xuất vật chất quan trọng trong nền kinh tế vì vậy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp để thúc đẩy kinh tế nông nghiệp phát triển theo hướng sản xuất hàng hoá đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà khoa học, kinh tế và quản lý. Điển hình là các công trình như: - Tác động của cơ chế quản lý kinh tế với việc thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, Luận án PTS của Nguyễn Hữu Đức, 1996. - Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn, TS. Lê Đình Thắng, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội 1998. - Chuyển dịch cơ cấu và xu hướng phát triển của kinh tế nông nghiệp Việt nam theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá từ thế kỷ XX đến thế kỷ XXI trong thời đại kinh tế tri thức, Chủ biên Lê Quốc Sử, NXB Thống Kê, Hà Nội 2001. - Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tỉnh Yên Bái trong quá trình CNH, HĐH, Luận án PTS của Vũ Ngọc Kỳ, 1996. Tuy nhiên, do mục tiêu và yêu cầu nghiên cứu khác nhau, phần lớn các công trình nghiên cứu trên chỉ tập trung nghiên cứu quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế trên diện rộng là cơ cấu kinh tế nông thôn hoặc nếu có nghiên cứu chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp thì chỉ nghiên cứu ở phạm vi hẹp trong một tỉnh. Một vài nghiên cứu có đề cập đến xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp hay tác động của việc quản lý Nhà nước đến quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp nhưng việc khái quát và luận giải quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của Việt Nam một cách rõ ràng, khoa học dường như chưa được đề cập đến. Đề tài này sẽ cố gắng lấp những chỗ trống kể trên. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của Luận văn ã Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở một số nước, luận văn phân tích và làm rõ thực trạng quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở Việt Nam hiện nay, từ đó đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp Việt Nam theo hướng hợp lý hơn, hiệu quả hơn. ã Nhiệm vụ nghiên cứu: Để thực hiện mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ: - Hệ thống hóa và phân tích một số luận điểm cơ bản về chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp và kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của một số nước; - Phân tích thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp Việt Nam từ 1986 đến nay và chỉ ra những mặt tích cực, hạn chế của quá trình đó; - Đề xuất quan điểm định hướng và những giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp Việt Nam hiệu quả hơn. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Cơ cấu kinh tế nông nghiệp có thể xem xét trên nhiều góc độ khác nhau, song vì Luận văn nghiên cứu cơ cấu kinh tế nông nghiệp trên phạm vi rộng của cả nước nên chỉ giới hạn nghiên cứu về cơ cấu kinh tế nông nghiệp phân theo ngành (gọi tắt là cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp) và sự chuyển dịch cơ cấu ấy. Đồng thời, ngành nông nghiệp được hiểu theo nghĩa hẹp bao gồm ba nhóm ngành là: trồng trọt, chăn nuôi và dịch vụ nông nghiệp. - Phạm vi nghiên cứu: sự dịch chuyển cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp Việt Nam trên phạm vi cả nước, có tham khảo kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của các nước có nền nông nghiệp tiên tiến trong khu vực. - Thời gian nghiên cứu: từ 1986 đến 2002 5. Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử làm phương pháp nghiên cứu cơ bản, đồng thời kết hợp với các phương pháp phân tích, thống kê, so sánh, tổng hợp . để làm rõ vấn đề nghiên cứu. 6. Những đóng góp mới về khoa học của Luận văn - Hệ thống hóa những lý luận cơ bản về chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp - Phân tích và đánh giá quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp ở Việt Nam - Đề xuất một số giải pháp thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp của Việt Nam 7. Kết cấu của Luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, Luận văn gồm 3 chương. Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp Chương 2: Thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp ở Việt Nam 1986-2002 Chương 3: Định hướng và những giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp ở Việt Nam
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Định hướng và những giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp ở Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
x©y dùng mét c¸ch khoa häc, cã hÖ thèng. C¸c gi¶i ph¸p ph¶i hç trî lÉn nhau nhng ph¶i phï hîp víi tõng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan cña tõng ph¹m vi, khu vùc ¸p dông vµ trªn hÕt, chóng ph¶i phï hîp vµ nhÊt qu¸n víi hÖ quan ®iÓm vÒ ®Þnh híng chuyÓn dÞch c¬ cÊu toµn nÒn kinh tÕ vµ c¬ cÊu ngµnh n«ng nghiÖp nãi riªng, cô thÓ lµ:
Quan ®iÓm ph¸t triÓn toµn diÖn vµ t¨ng trëng bÒn v÷ng
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n níc ta trong thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ hiÖn nay cÇn ph¶i dùa trªn quan ®iÓm ph¸t triÓn toµn diÖn vµ t¨ng trëng bÒn v÷ng. §©y lµ quan ®iÓm bao trïm trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam nãi chung vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn ngµnh nãi riªng. Kinh nghiÖm cña c¸c níc ®i tríc cho thÊy nÕu chØ ch¹y theo lîi Ých kinh tÕ tríc m¾t mµ qu¸ coi träng ®Çu t vµo mét vïng, mét ngµnh hay chØ mét lÜnh vùc sÏ lµm cho nÒn kinh tÕ mÊt c©n ®èi, dÔ g©y ra c¸c hËu qu¶ xÊu vÒ mÆt kinh tÕ vµ x· héi, ®ång thêi, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ nÕu kh«ng quan t©m ®Õn vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i trêng, gi÷ g×n tµi nguyªn thiªn nhiªn sÏ dÔ dÉn ®Õn sù tho¸i triÓn ë giai ®o¹n sau vµ nh÷ng chi phi kh¾c phôc hËu qu¶ lµ rÊt lín. V× vËy, trong ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ ®Þnh híng cho viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong n«ng nghiÖp cÇn ph¶i ®Æt môc tiªu dµi h¹n lµ ®¶m b¶o ph¸t triÓn toµn diÖn vµ t¨ng trëng bÒn v÷ng lªn trªn hÕt. Muèn vËy, trong n«ng nghiÖp ph¶i thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ c©y trång, vËt nu«i g¾n víi chuyªn m«n ho¸ vµ th©m canh cao. Trong s¶n xuÊt ph¶i ®ång thêi võa ®¶m b¶o ph¸t triÓn s¶n xuÊt toµn diÖn víi tèc ®é cao, võa ph¶i ®¶m b¶o c©n b»ng m«i trêng sinh th¸i, kh¾c phôc t×nh tr¹ng ch¹y theo tèc ®é t¨ng trëng nhanh trªn c¬ së khai th¸c kiÖt quÖ tµi nguyªn m«i trêng, nhÊt lµ m«i trêng ®Êt, níc, rõng, biÓn; g¾n t¨ng trëng kinh tÕ víi æn ®Þnh x· héi n«ng th«n.
Quan ®iÓm ph¸t triÓn kinh tÕ hµng hãa
Ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp toµn diÖn víi tèc ®é t¨ng trëng cao vµ bÒn v÷ng nhÊt thiÕt ph¶i dùa trªn c¬ së kinh tÕ hµng ho¸ g¾n víi thÞ trêng. Thùc tiÔn lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi vµ quèc gia ®Òu cho thÊy kinh tÕ hµng hãa cã tÝnh u viÖt h¬n h¼n so víi s¶n xuÊt tù cung tù cÊp, nã t¹o ra kh¶ n¨ng t¨ng quy m« vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cao. V× vËy, ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp cÇn tiÕp tôc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp theo híng ®Èy m¹nh s¶n xuÊt hµng hãa.
Trong s¶n xuÊt hµng hãa th× thÞ trêng lµ yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt. Víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam, thÞ trêng tiÒm n¨ng tiªu thô n«ng s¶n lµ rÊt lín, c¶ thÞ trêng quèc gia vµ quèc tÕ, vÊn ®Ò quan träng trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hiÖn nay lµ lµm thÕ nµo ®Ó s¶n xuÊt phï hîp víi nhu cÇu thÞ trêng, ®¸p øng ®îc nhu cÇu thÞ trêng vµ khai th¸c tèi ®a c¸c thÞ trêng ®ã. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ viÖc quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt s¶n phÈm nµo, sè lîng bao nhiªu, chÊt lîng vµ chñng lo¹i ra sao ph¶i do thÞ trêng quyÕt ®Þnh, kh«ng ph¶i do kh¶ n¨ng ®Êt ®ai, lao ®éng, khÝ hËu vµ cµng kh«ng ph¶i do tËp qu¸n, kinh nghiÖm ngêi s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh nh thêng diÔn ra tríc ®©y. Trång c©y g×, nu«i con g×, s¶n phÈm dÞch vô n«ng th«n nh thÕ nµo, xu híng chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ c¬ cÊu lao ®éng ra sao ph¶i xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña thÞ trêng. Quan ®iÓm nµy sÏ kh¾c phôc xu híng chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n theo híng tù ph¸t, quy m« nhá- mét trong nh÷ng bÊt cËp lín nhÊt ë níc ta hiÖn nay.
Quan ®iÓm hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ x· héi
Mét c¬ cÊu kinh tÕ ®îc coi lµ hîp lý th× tríc hÕt ph¶i cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao: n¨ng suÊt lao ®éng cao, gi¸ trÞ s¶n xuÊt, thu nhËp cao, t¹o nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm, cã kh¶ n¨ng duy tr× t¨ng trëng bÒn v÷ng… Song mét c¬ cÊu kinh tÕ ®îc coi lµ hîp lý kh«ng chØ ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao mµ cßn cÇn ph¶i cã hiÖu qu¶ vÒ mÆt x· héi. Trong n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n còng vËy. Ngoµi c¸c chØ tiªu kinh tÕ, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ph¶i g¾n víi æn ®Þnh x· héi, víi môc tتu xãa ®ãi gi¶m nghÌo, thu hÑp kho¶ng c¸ch giµu nghÌo ë n«ng th«n vµ kho¶ng c¸ch giµu nghÌo gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ. Quan ®iÓm nµy sÏ lµ ®Þnh híng cho c¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc nh÷ng bÊt cËp trong c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n hiÖn nay, nhÊt lµ m©u thuÉn gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ víi t¨ng lao ®éng d thõa ë n«ng th«n khi thùc hiÖn c¬ giíi ho¸, ®iÖn khÝ ho¸ n«ng nghiÖp trong giai ®o¹n hiÖn nay vµ trong giai ®o¹n ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa tríc m¾t.
Quan ®iÓm ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp më vµ héi nhËp víi quèc tÕ.
Néi dung cña quan ®iÓm nµy lµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n hiÖn nay ph¶i phï hîp víi xu híng héi nhËp vµ më cöa víi thÕ giíi vµ khu vùc. Néi dung nµy còng nh»m kh¾c phôc xu híng khÐp kÝn, c¸t cø ®Þa ph¬ng, tù cung tù cÊp l¬ng thùc, thùc phÈm ®· vµ ®ang diÔn ra ë mét sè ngµnh vµ ®Þa ph¬ng. Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n phÈm vµ lao ®éng n«ng nghiÖp, n«ng th«n cña níc ta ph¶i hoµ nhËp víi xu thÕ cña thÞ trêng n«ng s¶n thÕ giíi vµ khu vùc trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. ChÊt lîng gi¸ c¶ cña s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô do ®ã còng ph¶i cã søc c¹nh tranh kh«ng chØ trªn thÞ trêng trong níc mµ cßn trªn c¶ thÞ trêng thÕ giíi. Cã nh vËy th× chóng ta míi cã thÓ khai th¸c tèi ®a lîi thÕ còng nh h¹n chÕ tèi thiÓu nh÷ng mÆt tr¸i khi tham gia héi nhËp.
Quan ®iÓm lùa chän ngµnh mòi nhän trªn c¬ së ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh cña tõng vïng.
Do ®Æc ®iÓm tù nhiªn, ë mçi vïng níc ta cã nh÷ng nÐt ®Æc thï riªng vÒ ®Êt ®ai, ®Þa h×nh, khÝ hËu vµ v× vËy ë mçi vïng sÏ phï hîp h¬n c¶ trong viÖc trång trät vµ ch¨n nu«i mét sè s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. H¬n thÕ n÷a, víi ViÖt Nam nãi chung vµ tõng vïng kinh tÕ nãi riªng, c¸c ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò vÒ nguån lùc kh«ng cho phÐp chóng ta ph¸t triÓn c¬ cÊu ngµnh c©n ®èi trªn mäi lÜnh vùc, mäi ngµnh nghÒ. V× vËy, trong ®Þnh híng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cÇn x¸c ®Þnh c¸c ngµnh träng ®iÓm, ngµnh mòi nhän mµ vïng cã lîi thÕ ®Ó tËp trung ®Çu t. Tiªu chuÈn ®Ó chän ngµnh mòi nhän trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tríc hÕt ph¶i khai th¸c ®îc lîi thÕ vÒ tù nhiªn cña tõng vïng, ph¶i lµ ngµnh cã thÞ trêng réng lín trong vµ ngoµi níc, lµ ngµnh cã ®ãng gãp cao trong tæng s¶n phÈm toµn ngµnh hay gi¸ trÞ gia t¨ng toµn ngµnh ®ång thêi trong hiÖn t¹i vµ t¬ng lai cã t¸c ®éng thóc ®Èy c¸c ngµnh kh¸c t¹o ®µ cho t¨ng trëng chung, t¹o sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo híng tÝch cùc. ViÖc x¸c ®Þnh ®óng ®¾n c¸c ngµnh mòi nhän, ngµnh cã lîi thÕ ë mçi vïng lµ bíc ®Çu tiªn quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ.
G¾n chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh n«ng nghiÖp víi quy ho¹ch vµ chiÕn lîc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ chung
Néi dung cña quan ®iÓm nµy lµ cÇn g¾n kÕt chÆt chÏ gi÷a c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp víi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n vµ c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n c¶ vÒ môc tiªu, ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p. N«ng nghiÖp lµ bé phËn chñ yÕu cña kinh tÕ n«ng th«n, n«ng th«n l¹i lµ mét bé phËn cña hÖ thèng kinh tÕ quèc d©n nãi chung vµ do ®ã sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ lao ®éng n«ng nghiÖp ph¶i g¾n kÕt víi chiÕn lîc vµ môc tiªu chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n nãi riªng, c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n nãi chung vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Yªu cÇu cña quan ®iÓm nµy lµ c¸c gi¶i ph¸p vÒ quy ho¹ch, kÕ ho¹ch vµ ®Çu t cho n«ng nghiÖp, n«ng th«n ph¶i xuÊt ph¸t tõ quy ho¹ch tæng thÓ vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi - an ninh quèc phßng cña c¶ níc.
Trªn c¬ së c¸c quan ®iÓm ®Þnh híng ®èi víi c¸c gi¶i ph¸p cho chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp thêi gian tíi, ta cã thÓ xem xÐt mét sè gi¶i ph¸p c¶ trªn b×nh diÖn vÜ m« vµ vi m«.
Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ë ViÖt Nam.
X©y dùng c¸c quy ho¹ch tæng quan ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt chñ yÕu cña ngµnh n«ng nghiÖp.
§Ó thùc hiÖn viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp theo híng hiÖu qu¶ nh»m kh¾c phôc bÊt cËp lín nhÊt vµ mang tÝnh phæ biÕn thêi gian qua - tÝnh tù ph¸t, manh món trong s¶n xuÊt, viÖc ®Çu tiªn cÇn ph¶i lµm lµ dùa trªn nhu cÇu thÞ trêng ®Ó nghiªn cøu x©y dùng c¸c quy ho¹ch tæng quan ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt chñ yÕu cña ngµnh n«ng nghiÖp. Trong c¸c quy ho¹ch tæng quan ®ã cÇn nghiªn cøu lµm râ c¸c néi dung sau:
ThÞ trêng, gi¸ c¶ s¶n phÈm vµ yªu cÇu chÊt lîng s¶n phÈm;
Ph©n bè c¸c vïng s¶n xuÊt vµ s¶n lîng cña tõng vïng;
C¸c gi¶i ph¸p kü thuËt ®Ó s¶n xuÊt ;
C«ng nghÖ sau thu ho¹ch;
C«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc vµ khuyÕn n«ng;
Gi¶i ph¸p vÒ vèn ®Çu t;
Gi¶i ph¸p vÒ tæ chøc s¶n xuÊt;
C¸c chÝnh s¸ch ®Ó ph¸t triÓn ngµnh.
§iÓm mÊu chèt trong viÖc x¸c ®Þnh quy ho¹ch ph¸t triÓn c¸c ngµnh vµ c¬ cÊu trång trät - ch¨n nu«i - dÞch vô n«ng nghiÖp lµ lÊy thÞ trêng lµm gèc. Tríc hÕt, ph¶i nghiªn cøu thÞ trêng, c¶ thÞ trêng trong níc vµ thÞ trêng xuÊt khÈu ®Ó x¸c ®Þnh tæng quy m« s¶n xuÊt, chñng lo¹i s¶n phÈm, chÊt lîng s¶n phÈm cña toµn ngµnh còng nh cña mçi ngµnh s¶n phÈm chñ yÕu. Sau ®ã, dùa trªn nh÷ng nghiªn cøu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa h×nh, khÝ hËu, ®Êt ®ai cña tõng vïng ®Ó lùa chän nh÷ng vïng s¶n xuÊt thÝch hîp víi tõng lo¹i s¶n phÈm, ®ång thêi ph©n bæ s¶n lîng cho mçi vïng vµ chi tiÕt ®Õn tõng tiÓu vïng trong vïng. VÒ vÊn ®Ò nµy, NghÞ quyÕt 09-NP/CP cña Thñ tíng ChÝnh phñ ngµy 15/6/2000 ®· x¸c ®Þnh kh¸ râ vÒ c¸c môc tiªu ®Þnh lîng víi tõng lo¹i c©y trång, vËt nu«i, c¸c n«ng, l©m, thuû s¶n s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu ®Õn n¨m 2010. Tuy nhiªn, viÖc s¶n xuÊt trong ba n¨m qua vÉn mang tÝnh tù ph¸t, cã s¶n phÈm vît chØ tiªu quy ho¹ch, cã s¶n phÈm l¹i cha ®¹t chØ tiªu.
V× vËy, sau khi ®· cã quy ho¹ch, vÊn ®Ò quan träng lµ tæ chøc, chØ ®¹o, thùc hiÖn quy ho¹ch ®ã thèng nhÊt trªn ph¹m vi c¶ níc. §Ó thùc hiÖn ®óng quy ho¹ch cña Nhµ níc cÇn cã sù phèi hîp cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp tõ Trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng vµ c¬ së ®Ó lËp kÕ ho¹ch chi tiÕt vµ th«ng b¸o ®Õn tõng doanh nghiÖp, hîp t¸c x·, trang tr¹i vµ hé n«ng d©n vÒ quy ho¹ch cña tiÓu vïng ®Ó mçi c¬ së cã kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt, c¬ cÊu lao ®éng nh»m ®¶m b¶o cung øng s¶n phÈm víi sè lîng vµ chÊt lîng phï hîp víi nhu cÇu thÞ trêng ®ång thêi phï hîp víi quy ho¹ch tæng thÓ cña Nhµ níc. Cã lµm ®îc nh vËy th× chóng ta míi cã thÓ kh¾c phôc ®îc t×nh tr¹ng s¶n xuÊt tù ph¸t, dÉn ®Õn cung vît cÇu vÒ nhiÒu lo¹i n«ng s¶n, nhÊt lµ g¹o, cµ phª, h¹t tiªu, rau… hay thiÕu hôt s¶n phÈm nh ng«, b«ng… hiÖn nay.
§Ó thùc hiÖn c¸c ®Ò ¸n tæng quan vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh cña Nhµ níc cã hiÖu qu¶, bªn c¹nh viÖc ph©n bæ quy m« s¶n xuÊt th× trong triÓn khai thùc hiÖn quy ho¹ch trªn mçi vïng, Nhµ níc cÇn cã c¸c biÖn ph¸p hç trî tõ kh©u s¶n xuÊt ®Õn thu ho¹ch vµ tiªu thô s¶n phÈm. Trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ngêi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ViÖt Nam - nh÷ng ngêi n«ng d©n nh×n chung tr×nh ®é v¨n hãa kh«ng cao, kiÕn thøc s¶n xuÊt vµ kinh doanh cßn h¹n chÕ, v× vËy cÇn híng dÉn cho ngêi n«ng d©n vÒ c¸c vÊn ®Ò quan träng cã liªn quan ®Õn s¶n xuÊt s¶n phÈm nh: ph¬ng ph¸p tæ chøc s¶n xuÊt, c¸c kü thuËt s¶n xuÊt, c«ng t¸c vµ c«ng nghÖ b¶o qu¶n sau thu ho¹ch… nh»m ®¶m b¶o s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ®¸p øng tèt nhu cÇu thÞ trêng, ®ång thêi n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cho b¶n th©n ngêi n«ng d©n - lµ ®éng lùc ®Ó hä tin tëng vµ thùc hiÖn ®óng quy ho¹ch cña vïng vµ quy ho¹ch cña Nhµ níc.
H¬n thÕ n÷a, sau khi ®· cã nh÷ng ph©n tÝch quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn ngµnh, ®Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo ®Þnh híng ®· nghiªn cøu trong c¸c ®Ò ¸n quy ho¹ch, trong mét sè trêng hîp cÇn thiÕt Nhµ níc cã thÓ cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó khuyÕn khÝch n«ng d©n ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt, c¬ cÊu lao ®éng ®Ó thùc hiÖn theo quy ho¹ch, vÝ dô: c¸c u ®·i vÒ tµi chÝnh, ®iÒu kiÖn vµ thêi gian cho vay vèn, vÒ ®Êt ®ai, vÒ kü thuËt s¶n xuÊt, vÒ hç trî tiªu thô s¶n phÈm, thËm chÝ Nhµ níc cã thÓ cam kÕt hç trî bï lç trong trêng hîp cã nh÷ng biÕn ®éng bÊt thêng g©y mÊt mïa hay gi¸ c¶ s¶n phÈm quy ho¹ch xuèng thÊp ®ñ ®¶m b¶o cho ngêi s¶n xuÊt thu håi ®îc chi phÝ vµ cã lîi nhuËn tèi thiÓu. Ngîc l¹i, Nhµ níc còng cÇn kiªn quyÕt kh«ng bï lç díi mäi h×nh thøc ®èi víi nh÷ng n«ng s¶n hµng ho¸ vµ dÞch vô tù ph¸t ngoµi quy ho¹ch cña Nhµ níc (vÝ dô, lóa vô 3 ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long, cµ phª hé tù ph¸t ë T©y Nguyªn do ph¸ rõng, rau qu¶ kh«ng ®¶m b¶o ®é s¹ch...) nh»m gãp phÇn h¹n chÕ tèi ®a tÝnh tù ph¸t trong s¶n xuÊt cña n«ng d©n.
Thùc hiÖn ®îc nh÷ng ®iÒu trªn chóng ta míi cã thÓ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ mét c¸ch cã ®Þnh híng, kh¾c phôc ®îc tÝnh tù ph¸t trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®¶m b¶o c©n b»ng quan hÖ cung- cÇu vÒ n«ng s¶n trªn thÞ trêng, ®Æc biÖt viÖc thùc hiÖn quy ho¹ch sÏ cho phÐp h×nh thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt hµng hãa tËp trung, kh¾c phôc t×nh tr¹ng manh món, quy m« nhá trong s¶n xuÊt dÉn ®Õn chÊt lîng s¶n phÈm kh«ng ®ång ®Òu, khã ®¸p øng yªu cÇu cña thÞ trêng cao cÊp trong níc vµ thÞ trêng xuÊt khÈu, ®ång thêi kh¾c phôc t tëng tù cÊp, tù tóc l¬ng thùc, thùc phÈm ®ang tån t¹i ë mét sè vïng, mét sè ®Þa ph¬ng vµ v× vËy sÏ lµm t¨ng tû träng cña n«ng s¶n hµng hãa, gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp theo híng s¶n xuÊt hµng hãa. ViÖc s¶n xuÊt tËp trung theo quy ho¹ch kh«ng nh÷ng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho kh©u s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn nh÷ng s¶n phÈm hµng hãa chÊt lîng cao, ®ång ®Òu mµ cßn cho phÐp dÔ dµng triÓn khai øng dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc - kü thuËt vµo s¶n xuÊt. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã sÏ lµm t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi, t¨ng thu nhËp, c¶i thiÖn ®êi sèng cña ngêi s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, kÕt qu¶ ®¹t ®îc ®Õn ®©u, tríc hÕt phô thuéc vµo nh÷ng nghiªn cøu vµ tÝnh chÝnh x¸c trong dù b¸o cña Nhµ níc khi lËp quy ho¹ch. V× vËy, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, cã thÓ cã nhiÒu biÕn ®éng cña thÞ trêng, ®Æc biÖt trªn thÞ trêng thÕ giíi nªn cÇn liªn tôc cã nh÷ng ®iÒu chØnh, bæ sung nh÷ng néi dung míi, kh¾c phôc h¹n chÕ cña quy ho¹ch cò ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt nh»m ®em l¹i hiÖu qu¶ tèi ®a cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
Cñng cè vµ më réng thÞ trêng cho hµng n«ng s¶n, ®Æc biÖt quan t©m ®Õn thÞ trêng xuÊt khÈu
Trong nÒn s¶n xuÊt hµng hãa, thÞ trêng tiªu thô cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh tíi sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt. §Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, cÇn ph¶i kh«ng ngõng t×m kiÕm, cñng cè vµ më réng thÞ trêng cho hµng n«ng s¶n. Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n níc ta nh÷ng n¨m võa qua chËm ch¹p vµ kh«ng ®Òu dÉn tíi t×nh tr¹ng ®Çu ra kh«ng æn ®Þnh vµ kÐo theo nh÷ng nh÷ng bÊt cËp gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu thô, gi÷a cung vµ cÇu. Nh÷ng bÊt cËp gi÷a cung vµ cÇu ë nhiÒu lo¹i n«ng s¶n hµng ho¸ theo híng cung lín h¬n cÇu chØ cã thÓ gi¶i quyÕt b»ng gi¶i ph¸p cñng cè c¸c thÞ trêng cò song song víi viÖc t×m kiÕm vµ më réng thÞ trêng míi, tõ ®ã lËp l¹i quan hÖ hîp lý vµ æn ®Þnh gi÷a cung vµ cÇu. Khi t×m thÞ trêng ®Çu ra cho n«ng s¶n, cÇn ph¶i chó träng c¶ hai thÞ trêng lµ thÞ trêng trong níc vµ thÞ trêng ngoµi níc (thÞ trêng xuÊt khÈu).
Víi h¬n 80 triÖu d©n, thÞ trêng trong níc vÒ n«ng s¶n lµ kh«ng nhá. NÕu biÕt khai th¸c, tiÒm n¨ng cña thÞ trêng trong níc sÏ lµ lîi thÕ rÊt lín cña nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ViÖt Nam. Trªn thùc tÕ, hiÖn nay ®ang tån t¹i t©m lý e ng¹i trong tiªu dïng rau qu¶, thùc phÈm (®Æc biÖt ë c¸c thµnh phè lín) vÒ viÖc c¸c lo¹i n«ng s¶n nµy kh«ng ®¶m b¶o an toµn thùc phÈm: trång, ch¨n nu«i sö dông qu¸ nhiÒu chÊt hãa häc: thuèc trõ s©u, thuèc kÝch thÝch, thuèc t¨ng träng... v× thÕ, ngêi tiªu dïng ®· tù h¹n chÕ mua rau qu¶, thùc phÈm hoÆc t×m mua nh÷ng s¶n phÈm cña níc ngoµi. V× vËy, ®Ó khai th¸c tèt thÞ trêng trong níc, cïng víi viÖc ®a d¹ng hãa s¶n phÈm, ngµnh n«ng nghiÖp cÇn ph¶i n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, s¶n xuÊt c¸c lo¹i n«ng s¶n cao cÊp, s¹ch, ®¶m b¶o an toµn trong tiªu dïng. Do ®ã, trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh n«ng nghiÖp cÇn ph¶i chuyÓn híng s¶n xuÊt tõ tËp trung vµo t¨ng n¨ng suÊt vµ s¶n lîng n«ng s¶n sang chó träng t¨ng chÊt lîng, ®é s¹ch vµ chñng lo¹i n«ng s¶n hµng ho¸ ®i ®«i víi gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó gi¶m gi¸ thµnh - t¨ng søc c¹nh tranh víi hµng ngo¹i nhËp. §ång thêi, trong qu¶n lý cña Nhµ níc, cÇn ph¶i h¹n chÕ vµ cè g¾ng tõng bíc kh¾c phôc t×nh tr¹ng nhËp lËu, nhËp tiÓu ng¹ch n«ng s¶n níc ngoµi b»ng c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ - tµi chÝnh phï hîp (thuÕ, kiÓm dÞch, qu¶n lý thÞ trêng).
§èi víi thÞ trêng xuÊt khÈu, trªn thÞ trêng xuÊt khÈu, s¶n phÈm cña ViÖt Nam cã søc c¹nh tranh thÊp. Søc c¹nh tranh cña hµng n«ng s¶n ViÖt Nam thÊp xuÊt ph¸t tõ nhiÒu nguyªn nh©n. Tríc hÕt, mét sè n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cha cã chÊt lîng cao do h¹n chÕ trong viÖc nghiªn cøu vµ ®a nh÷ng gièng míi u viÖt h¬n vµo canh t¸c hay cha ¸p dông nh÷ng thµnh tùu cña c«ng nghÖ sinh häc vµo s¶n xuÊt. Bªn c¹nh ®ã, mét sè s¶n phÈm cña ViÖt Nam mÆc dï chÊt lîng vÒ gièng ®îc ®¸nh gi¸ lµ tèt nhng chÊt lîng kh«ng cao vµ kh«ng ®ång ®Òu v× phÇn lín s¶n phÈm míi chØ qua s¬ chÕ, chñ yÕu dïng c¸c ph¬ng ph¸p thñ c«ng ®Ó b¶o qu¶n, kh«ng qua c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n hiÖn ®¹i. V× vËy, tuy cã thÞ phÇn cao trªn thÞ trêng thÕ giíi (cµ phª, ®iÒu, cao su), song ViÖt Nam kh«ng nh÷ng kh«ng cã vÞ thÕ chi phèi gi¸ cña thÞ trêng mµ gi¸ b¸n c¸c mÆt hµng nµy ®Òu thÊp h¬n so víi s¶n phÈm cña c¸c níc xuÊt khÈu kh¸c. Mét sè chñng lo¹i n«ng phÈm kh¸c (nh qu¶ t¬i vµ rau t¬i) cã thÞ trêng nhËp khÈu song phÇn lín l¹i kh«ng ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña níc nhËp khÈu do d lîng kh¸ng sinh trong s¶n phÈm qu¸ cao hay ®· sö dông thuèc trõ s©u, thuèc b¶o qu¶n thùc vËt ®éc h¹i. Mét sè s¶n phÈm ngµnh ch¨n nu«i còng ë t×nh tr¹ng t¬ng tù, hoÆc d lîng kh¸ng sinh qu¸ nhiÒu, hoÆc sö dông thuèc t¨ng träng vµ nhiÒu khi l¹i cã gi¸ thµnh qu¸ cao... §©y lµ nh÷ng th¸ch thøc lín ®èi víi ViÖt Nam trªn con ®êng héi nhËp nãi chung vµ trªn mÆt trËn xuÊt khÈu n«ng s¶n nãi riªng. V× vËy, muèn cã thÞ trêng tiªu thô cho s¶n phÈm n«ng nghiÖp trªn thÞ trêng thÕ giíi, vÊn ®Ò ®Çu tiªn cÇn gi¶i quyÕt lµ ph¶i kh¾c phôc ngay nh÷ng h¹n chÕ trªn ®Ó t¨ng chÊt lîng s¶n phÈm, ®¶m b¶o c¸c th«ng sè vÒ tiªu chuÈn kü thuËt, nu«i trång, chÕ biÕn, ®¸p øng nhu cÇu cña níc nhËp khÈu, n©ng cao søc c¹nh tranh cho hµng n«ng s¶n ViÖt Nam.
§Ó cã thÓ chuyÓn híng sang s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chÊt lîng cao phôc vô xuÊt khÈu, cÇn thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p: TÝch cùc nghiªn cøu vµ øng dông gièng míi, c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt, chñ yÕu tËp trung vµo gièng cho chÊt lîng cao; x©y dùng vïng n«ng nghiÖp xuÊt khÈu tËp trung quy m« lín, chÊt lîng cao øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn; t¨ng cêng c¬ së vËt chÊt kü thuËt, c«ng nghÖ chÕ biÕn, b¶o qu¶n n«ng s¶n vµ hoµn thiÖn chiÕn lîc xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ trêng thÕ giíi vµ khu vùc. Bªn c¹nh ®ã, cÇn ph¶i chÊn chØnh, tæ chøc l¹i hÖ thèng thu gom, xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n theo híng gi¶m kh©u trung gian, h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn xuÊt khÈu lín c¸c n«ng s¶n chñ lùc nh g¹o, cµ phª, cao su, rau qu¶,..., chèng c¸c xu híng tranh mua, tranh b¸n, c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh trªn th¬ng trêng, g©y thiÖt h¹i vµ gi¶m uy tÝn cña hµng n«ng s¶n ViÖt Nam trªn thÞ trêng thÕ giíi (nh ®· x¶y ra ®èi víi mÆt hµng g¹o, thuû s¶n nh÷ng n¨m qua).
Ngoµi ra, viÖc cñng cè vµ më réng thÞ trêng xuÊt khÈu cho s¶n phÈm n«ng nghiÖp nãi riªng vµ s¶n phÈm cña ViÖt Nam nãi chung sÏ ®îc ®Èy m¹nh nÕu cã sù hç trî cña Nhµ níc th«ng qua c¸c ho¹t ®éng ®èi ngo¹i cÊp Nhµ níc, th«ng qua viÖc tham gia vµo c¸c tæ chøc th¬ng m¹i quèc tÕ vµ khu vùc hay ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh ®a ph¬ng vµ song ph¬ng vÒ th¬ng m¹i víi níc ngoµi.
T¨ng cêng ho¹t ®éng chuyÓn giao c«ng nghÖ, ®Èy nhanh øng dông nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc - kü thuËt vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
§Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña thÞ trêng, ®Æc biÖt víi thÞ trêng xuÊt khÈu, cÇn tËp trung ®a c¸c lo¹i gièng míi cã n¨ng suÊt vµ chÊt lîng cao vµo s¶n xuÊt, ®ång thêi ¸p dông c¸c quy tr×nh c«ng nghÖ tiÕn bé vµ sö dông nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc - kü thuËt, cña cuéc c¸ch m¹ng sinh häc vµo s¶n xuÊt. Cã lµm ®îc nh vËy, chóng ta míi cã thÓ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n theo híng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa nh môc tiªu ®· ®Ò ra: x©y dùng mét nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ lín, hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng, cã n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ søc c¹nh tranh cao trªn c¬ së øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc - c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®¸p øng nhu cÇu trong níc vµ xuÊt khÈu, x©y dùng n«ng th«n ngµy cµng giµu ®Ñp, c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh, cã c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp, kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi ngµy cµng hiÖn ®¹i.
Muèn thùc hiÖn môc tiªu trªn, khoa häc - c«ng nghÖ ph¶i ®i tríc mét bíc theo ph¬ng ch©m "®i t¾t, ®ãn ®Çu” nh÷ng thµnh tùu tiªn tiÕn vÒ c«ng nghÖ sinh häc, ch¬ng tr×nh gièng c©y con nh»m t¨ng n¨ng suÊt, t¨ng chÊt lîng s¶n phÈm, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, t¨ng søc c¹nh tranh cña hµng n«ng s¶n vµ khi ®ã, khoa häc- c«ng nghÖ sÏ trë thµnh ®éng lùc ®Ó thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa.
Trong nh÷ng n¨m qua, ngµnh n«ng nghiÖp ®· cã nhiÒu cè g¾ng trong viÖc ®a c«ng nghÖ vÒ gièng vµo s¶n xuÊt nh ®· ¸p dông thµnh c«ng c«ng nghÖ nu«i cÊy m«, nu«i nh©n gièng tÕ bµo ®èi víi mét sè lo¹i c©y trång ®· ®em l¹i n¨ng suÊt vµ chÊt lîng cao, ®ång thêi ®· thµnh c«ng trong quy tr×nh nu«i cÊy bao phÊn nh©n nhanh c¸c dßng thuÇn, t¹o tiÒn ®Ò trong viÖc t¹o c¸c gièng lai cho n¨ng suÊt cao, thêi gian cho s¶n phÈm ®îc rót ng¾n; trong ch¨n nu«i ®· bíc dÇu ¸p dông c«ng nghÖ g©y siªu rông trøng, hoµn thµnh quy tr×nh s¶n xuÊt v¾c xin tô huyÕt trïng lîn, gia cÇm... TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã ®· gãp phÇn t¨ng s¶n lîng cña n«ng nghiÖp trong thêi gian qua song nh×n chung tr×nh ®é vÒ khoa häc c«ng nghÖ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vÉn cßn rÊt thÊp, n¨ng suÊt c©y trång, vËt nu«i cha cao, chÊt lîng s¶n phÈm kÐm, nhÊt lµ c¸c ngµnh rau qu¶, ch¨n nu«i, chÕ biÕn thÞt trøng... ®ang tôt hËu xa so víi thÕ giíi. Theo UNDP, ®Çu t vµo lÜnh vùc nghiªn cøu cho n«ng nghiÖp cßn qu¸ thÊp. Kinh phÝ nghiªn cøu trung b×nh tÝnh trªn mçi c¸n bé nghiªn cøu thÊp tíi møc chØ lµ 50 USD/n¨m (n¨m 1998), b»ng 1/450 møc kinh phÝ cña Ên §é vµ 1/40 møc kinh phÝ cña Th¸i Lan [23]. V× vËy cÇn t¨ng cêng ®Çu t cho nghiªn cøu khoa häc, t¨ng cêng chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ ®Èy nhanh øng dông nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc - kü thuËt vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, trong thêi gian tíi, cÇn tËp trung vµo c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu lµ:
Tæ chøc l¹i c¸c ViÖn nghiªn cøu khoa häc vÒ n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n theo híng gän, nhÑ, hiÖu lùc, hiÖu qu¶ lÊy môc tiªu hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp, n«ng th«n ViÖt Nam lµm nÒn t¶ng cho c¸c ®Ò tµi, dù ¸n trong nh÷ng n¨m tíi, kh¾c phôc t×nh tr¹ng ph©n t¸n, trïng lÆp ®Ò ¸n, hiÖu qu¶ thÊp, xa rêi thùc tÕ thêng x¶y ra ë c¸c viÖn nghiªn cøu hiÖn nay.
T¨ng kinh phÝ ®Çu t cho khoa häc c«ng nghÖ t¬ng xøng víi vai trß vµ vÞ trÝ cña nã trong qu¸ tr×nh t¹o ra bíc ®ét ph¸ cña sù ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n níc ta hiÖn nay vµ nh÷ng n¨m tíi. §æi míi t duy vµ ph¬ng ph¸p ®Çu t vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n theo híng:
¦u tiªn kinh phÝ ®Ó nhËp khÈu c«ng nghÖ cao, thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, c¸c lo¹i gièng c©y, con tèt cña thÕ giíi nhng thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam.
Quan t©m ®Çu t ®Ó ®µo t¹o l¹i ®éi ngò c¸n bé khoa häc, kü thuËt n«ng, l©m nghiÖp vµ thuû s¶n hiÖn cã, ®ång thêi båi dìng n©ng cao tr×nh ®é kiÕn thøc s¶n xuÊt hµng ho¸ ®èi víi c¸c chñ doanh nghiÖp, chñ hîp t¸c x·, chñ trang tr¹i, c«ng nh©n kü thuËt vµ ®µo t¹o nghÒ cho n«ng d©n víi néi dung vµ thêi gian thÝch hîp.
Thu hót c¸n bé khoa häc, c¸n bé qu¶n lý, c«ng nh©n lµnh nghÒ cã tr×nh ®é vÒ lµm viÖc l©u dµi ë n«ng th«n vµ n«ng nghiÖp víi chÕ ®é liÒn l¬ng, phô cÊp tho¶ ®¸ng. Bªn c¹nh chÕ ®é tiÒn l¬ng cña Nhµ níc, cÇn cã chÕ ®é phô cÊp u ®·i ®èi víi ®éi ngò c¸n bé kü thuËt, c«ng nh©n lµnh nghÒ t×nh nguyÖn lµm viÖc l©u dµi (trªn 10 n¨m) ë lÜnh vùc nµy. §ã chÝnh lµ nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó ®µo t¹o nguån nh©n lùc cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nãi chung, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n nãi riªng. Bëi v×, râ rµng r»ng m¸y mãc, thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn chØ cã thÓ ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao khi ®îc con ngêi biÕt sö dông vµ sö dông hîp lý. §ã lµ tiÒn ®Ò quan träng ®Ó thùc hiÖn chuyÓn ®æi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sang kinh tÕ hµng ho¸ vµ thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp, n«ng th«n.
Thùc hiÖn phæ cËp th«ng tin khoa häc kü thuËt vµ th«ng tin thÞ trêng ®Õn c¸c huyÖn, x·, th«n th«ng qua hÖ thèng c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, qua loa truyÒn thanh cña x·, th«n, qua c¸c cuéc gÆp mÆt nãi chuyÖn ë trung t©m v¨n hãa x·... §ã lµ nh÷ng gi¶i ph¸p rÎ tiÒn, hiÖu qu¶ vµ cã tÝnh kh¶ thi rÊt thuËn lîi cho viÖc phæ cËp kiÕn thøc kinh tÕ vµ khoa häc - kü thuËt ®Õn hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp còng nh hé ngµnh nghÒ vµ dÞch vô ë n«ng th«n. Nhµ níc cÇn dµnh kinh phÝ tháa ®¸ng ®Ó biªn so¹n, cung cÊp c¸c tµi liÖu híng dÉn kü thuËt phôc vô n«ng nghiÖp, n«ng th«n ®Õn c¸c trung t©m v¨n ho¸ x·, th«n. Lµm tèt biÖn ph¸p nµy sÏ kh¾c phôc ®îc sù bÊt cËp vÒ "®ãi" th«ng tin khoa häc - c«ng nghÖ vµ th«ng tin thÞ trêng ë n«ng th«n hiÖn nay.
Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn gi¶i quyÕt ®Çu ra cho hµng n«ng s¶n vµ n©ng cao gi¸ trÞ gia t¨ng cña s¶n phÈm n«ng nghiÖp.
Mét thùc tÕ ®· x¶y ra ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua lµ ngêi n«ng d©n ®îc mïa mµ kh«ng vui, thu ho¹ch t¨ng mµ v½n nghÌo tóng, sè lîng s¶n phÈm n«ng nghiÖp xuÊt khÈu lín song gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu kh«ng cao do s¶n phÈm xuÊt khÈu chñ yÕu lµ s¶n phÈm th« cha qua chÕ biÕn hoÆc chØ s¬ chÕ. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy cÇn ®Èy m¹nh sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn hµng n«ng s¶n. Sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn hµng n«ng s¶n sÏ t¸c ®éng ®Õn thÞ trêng ®Çu ra vµ v× vËy nã sÏ t¸c ®éng ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, lµm thay ®æi c¬ cÊu c©y trång, vËt nu«i. ViÖc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn g¾n víi c¸c quy ho¹ch tæng quan cña Nhµ níc sÏ ®¶m b¶o s¶n phÈm ®¸p øng tèt nhu cÇu thÞ trêng, gi¶i quyÕt ®Çu ra cho s¶n xuÊt vµ v× vËy sÏ gãp phÇn ®em l¹i thµnh c«ng cho qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång vËt nu«i theo ®óng ®Þnh híng, ®óng quy ho¹ch cña Nhµ níc.
HiÖn nay, tû träng c«ng nghiÖp chÕ biÕn mét sè hµng n«ng s¶n so víi nguyªn liÖu hiÖn cã cßn thÊp nh mÝa ®êng 30%, chÌ 55%, rau qu¶ 5%, thÞt xuÊt khÈu 1%. Tû lÖ thÊt tho¸t ë kh©u thu ho¹ch vµ sau thu ho¹ch lín (l¬ng thùc 13-15%, rau qu¶ 15-20%) [26]. C«ng nghiÖp chÕ biÕn cha ph¸t triÓn réng vÒ quy m« ®Ó ®¸p øng sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, thªm vµo ®ã hiÖu qu¶ chÕ biÕn cßn cha cao, chÊt lîng s¶n phÈm chÕ biÕn kÐm, mÆt hµng cßn ®¬n ®iÖu, mÉu m· cha hÊp dÉn nªn kh¶ n¨ng c¹nh tranh thÊp. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã lµm cho chi phÝ s¶n xuÊt cña n«ng d©n t¨ng lªn, c«ng nghiÖp chÕ biÕn, b¶o qu¶n sau thu ho¹ch cha tèt nªn kh«ng gi÷ ®îc hµng, ngêi s¶n xuÊt buéc ph¶i b¸n hµng ngay c¶ khi gi¸ c¶ gi¶m m¹nh (t×nh tr¹ng thêng x¶y ra khi ®îc mïa), cßn trªn thÞ trêng xuÊt khÈu th× hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i, gi¸ b¸n thÊp (b×nh qu©n gi¸ s¶n phÈm chÕ biÕn xuÊt khÈu cña ViÖt Nam thÊp h¬n c¸c níc trong khu vùc 10-15%, cha nãi ®Õn c¸c níc ph¸t triÓn).
V× vËy, ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, cÇn ph¶i ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn tríc hÕt cÇn tËp trung vµo nh÷ng mÆt hµng chñ yÕu trong quy ho¹ch c¬ cÊu ngµnh nghÒ, c¬ cÊu c©y trång - vËt nu«i ®ång thêi g¾n víi c¸c vïng s¶n xuÊt tËp trung. C¸c vïng s¶n xuÊt theo quy ho¹ch sÏ lµ n¬i cung cÊp nguyªn liÖu cho c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn, ®¶m b¶o ®Çu vµo cho c¸c nhµ m¸y nµy. §Ó n©ng cao chÊt lîng cho s¶n phÈm chÕ biÕn, n©ng cao søc c¹nh tranh, cÇn ph¶i m¹nh d¹n ®Çu t cho c¸c nhµ m¸y c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, ®Æc biÖt ®èi víi mét sè s¶n phÈm n«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam nh cµ phª, g¹o, cao su, ®iÒu, ®ång thêi còng cÇn u tiªn ®Çu t ®Ó ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn ng«, rau qu¶, níc gi¶i kh¸t, ch¨n nu«i - lµ nh÷ng ngµnh cã kh¶ n¨ng cã thÞ trêng lín trong t¬ng lai.
KhuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo híng ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn.
Trong thêi kú qu¸ ®é hiÖn nay cña ViÖt Nam, ®Ó huy ®éng tèi ®a mäi nguån lùc vµo ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc cÇn ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp còng vËy, viÖc ph¸t triÓn ®a d¹ng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cµng trë nªn cÇn thiÕt, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ sÏ hç trî cho nhau trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô n«ng s¶n. HiÖn nay, viÖc huy ®éng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t vµo lÜnh vùc n«ng nghiÖp cßn h¹n chÕ, v× vËy trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë ViÖt Nam, hé gia ®×nh quy m« nhá lµ ®¬n vÞ chñ yÕu s¶n xuÊt vµ cung cÊp n«ng s¶n. Hé gia ®×nh gÇn nh ®¶m nhiÖm tÊt c¶ c¸c kh©u tõ lµm ®Êt, gieo trång, ch¨m sãc, thu ho¹ch vµ b¶o qu¶n, tiªu thô. Víi n¨ng lùc h¹n chÕ, vèn Ýt, tr×nh ®é cã h¹n, c¬ së vËt chÊt th« s¬ nªn chÊt lîng s¶n phÈm h¹n chÕ vµ kh«ng ®Òu, s¶n xuÊt quy m« nhá, manh món, tù tóc. C¸c hîp t¸c x· sè lîng Ýt vµ quy m« còng rÊt nhá, phÇn lín l¹i ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶, c¸c hîp t¸c x· dÞch vô cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña c¸c hé gia ®×nh; kh¶ n¨ng thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo lÜnh vùc n«ng nghiÖp rÊt h¹n chÕ. V× vËy, ®Ó t¨ng cêng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, gãp phÇn thùc hiÖn thµnh c«ng ®Þnh híng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, cÇn ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo híng:
Thø nhÊt, ®èi víi doanh nghiÖp nhµ níc, cÇn tiÕp tôc ®æi míi hoµn thiÖn h×nh thøc tæ chøc cña doanh nghiÖp nhµ níc ®Ó c¸c n«ng trêng quèc doanh trë thµnh trung t©m dÞch vô vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ cho c¸c hé n«ng d©n, c¸c doanh nghiÖp nhµ níc th× cã ®ñ n¨ng lùc gi÷ vai trß chñ ®¹o vÒ c«ng nghÖ chÕ biÕn, sö dông cã hiÖu qu¶ c¬ së kü thuËt vµ tiÒn vèn, v¬n lªn trë thµnh trung t©m c«ng nghÖ, híng dÉn hîp t¸c x·, hé gia ®×nh trong vïng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn, ®ång thêi lµ thÞ trêng tiªu thô n«ng s¶n æn ®Þnh cho c¸c hé gia ®×nh.
Thø hai, ®èi víi c¸c hîp t¸c x·, cÇn cñng cè vµ ph¸t triÓn m¹nh c¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp dÞch vô kiÓu míi cho kinh tÕ hé, tõ ®ã t¹o nªn mèi quan hÖ g¾n bã gi÷a hîp t¸c x· n«ng nghiÖp víi hé n«ng d©n tù chñ theo c¸c hîp ®ång kinh tÕ lµ chñ yÕu. §Ó lµm ®îc ®iÒu nµy, tríc hÕt cÇn tiÕp tôc cñng cè vµ ph¸t huy vai trß tÝch cùc, tÝnh u viÖt cña c¸c hîp t¸c x· kh¸, kh¾c phôc dÇn nhiÒu mÆt yÕu kÐm cña c¸c hîp t¸c x· trung b×nh hoÆc yÕu b»ng c¸c biÖn ph¸p phï hîp nh ®µo t¹o vµ båi dìng ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé kü thuËt, miÔn c¸c lo¹i thuÕ vµ phÝ, t¹o nguån vèn cho c¸c ho¹t ®éng dÞch vô b»ng chÝnh s¸ch tÝn dông víi l·i suÊt u ®·i ë nh÷ng ®Þa ph¬ng cã ®iÒu kiÖn tiÕp tôc thµnh lËp míi vµ chuyÓn ®æi hîp t¸c kiÓu cò theo LuËt Hîp t¸c x·.
Mét yªu cÇu c¬ b¶n ®èi víi hîp t¸c x· cung øng dÞch vô phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cho c¸c hé lµ chÊt lîng dÞch vô vµ hiÖu qu¶ cña c¸c hîp t¸c x· kiÓu míi ph¶i cao h¬n dÞch vô t nh©n hoÆc kinh tÕ hé tù lµm. Cã nh vËy, hé gia ®×nh míi sö dông dÞch vô cña hîp t¸c x· cung øng, s¶n xuÊt ®îc chuyªn m«n hãa t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò cô thÓ hiÖn nay cßn víng m¾c lµ viÖc chuyÓn ®æi ph¬ng thøc s¶n xuÊt tõ nhá lÎ, phi tËp trung sang tËp trung theo m« h×nh tËp thÓ, hîp t¸c x· l¹i ®ang gÆp víng m¾c lín vÒ vÊn ®Ò vèn. §Ó më réng vµ ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng dÞch vô, c¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp cÇn nhiÒu vèn, nhÊt lµ vèn lu ®éng. ThÕ nhng, theo LuËt Hîp t¸c x· nguån vèn nµy chñ yÕu h×nh thµnh tõ vèn cæ phÇn do x· viªn ®ãng gãp vµ thùc tÕ th× nguån vèn gãp cæ phÇn nµy rÊt h¹n chÕ. Do vËy, sÏ hiÖu qu¶ h¬n nÕu Nhµ níc sím cã c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch ®Çu t, tÝn dông tÝch cùc ®Ó hç trî c¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp thùc hiÖn tèt chøc n¨ng dÞch vô cho kinh tÕ hé n«ng d©n trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n. Trªn c¬ së cñng cè vµ ph¸t triÓn m« h×nh hîp t¸c x· kiÓu míi, c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph¬ng cÇn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó gióp c¸c hé n«ng th«n thùc hiÖn quy ho¹ch s¶n xuÊt vµ dÞch vô theo ®Þnh híng cña Nhµ níc.
Thø ba, khuyÕn khÝch kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn m¹nh. Kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt t¬ng ®èi míi ë ViÖt Nam (míi xuÊt hiÖn kho¶ng h¬n 10 n¨m), so víi kinh tÕ hé, kinh tÕ trang tr¹i cã quy m« s¶n xuÊt (vèn, lao ®éng, ®Êt ®ai) lín, cã xu híng chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt cao, sö dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i h¬n vµ ®îc tæ chøc qu¶n lý tiªn tiÕn, v× vËy s¶n phÈm cña c¸c trang tr¹i thêng cã chÊt lîng cao h¬n, kh¶ n¨ng c¹nh tranh tèt h¬n, ®Æc biÖt trªn thÞ trêng xuÊt khÈu. H¬n 10 n¨m qua, kinh tÕ trang tr¹i ®· cã ®ãng gãp ®¸ng kÓ trong viÖc t¨ng søc s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp. NhËn thÊy vai trß tÝch cùc cña h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt nµy, trong thêi gian võa qua, Nhµ níc ®· cã nhiÒu c¬ chÕ, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch thµnh phÇn kinh tÕ nµy ph¸t triÓn, tuy nhiªn, vÊn ®Ò s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm cña c¸c trang tr¹i cßn nhiÒu khã kh¨n vµ bÊt cËp, sè lîng trang tr¹i hiÖn cã cha nhiÒu, quy m« cßn nhá, thiÕu vèn, thiÕu khoa häc c«ng nghÖ, thiÕu c¬ së ph¸p lý vÒ ®Êt ®ai ®ang sö dông, thiÕu thÞ trêng... V× vËy, ®Ó khuyÕn khÝch kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn, kh¾c phôc tÝnh manh món, quy m« nhá trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, Nhµ níc cÇn hç trî kinh tÕ trang tr¹i c¶ vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch lÉn khoa häc c«ng nghÖ vµ c¬ së h¹ tÇng.
§èi víi kinh tÕ hé n«ng th«n - ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ vµ chñ yÕu trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, cÇn ®æi míi ph¬ng thøc tæ chøc s¶n xuÊt cho phï hîp víi yªu cÇu s¶n xuÊt hµng ho¸ quy m« lín, kh¾c phôc t×nh tr¹ng ph©n t¸n nhá lÎ, tù cung, tù cÊp, manh món nh hiÖn nay. Hé n«ng d©n mÆc dï ®· ®îc trao quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi song quy m« ®Êt ®îc chia nhá, manh món, ph©n t¸n nªn ®· c¶n trë quy tr×nh tÝch tô, tËp trung ruéng ®Êt theo yªu cÇu s¶n xuÊt hµng ho¸. V× vËy, gi¶i ph¸p tríc m¾t lµ thùc hiÖn chñ tr¬ng "dån ®iÒn ®æi thöa” víi sù qu¶n lý vµ chØ ®¹o thèng nhÊt cña Nhµ níc, cã ®Çu t hç trî kinh phÝ vµ kü thuËt, kh¾c phôc tÝnh tù ph¸t nh hiÖn nay. §Ó lµm viÖc nµy, ngµnh n«ng nghiÖp vµ c¸c bé, ngµnh liªn quan cÇn tæ chøc tæng kÕt, rót kinh nghiÖm ®Ó nh©n réng c¸c m« h×nh tèt kh¾c phôc mÆt cha tèt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn “dån ®iÒn ®æi thöa”.
Thø t, ®Èy m¹nh thu hót ®Çu t níc ngoµi vµo lÜnh vùc n«ng nghiÖp. HiÖn nay, ®Çu t níc ngoµi vµo lÜnh vùc n«ng nghiÖp rÊt h¹n chÕ. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ do s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lu«n cã nhiÒu rñi ro, lîi nhuËn thÊp vµ kh«ng æn ®Þnh, c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n thÊp kÐm nªn thiÕu hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, kinh nghiÖm c¸c níc ch©u ¸ vµ thùc tÕ ë ViÖt Nam nh÷ng n¨m ®æi míi cho thÊy quy m« vµ tèc ®é chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n phô thuéc vµo c¸c yÕu tè kÕt cÊu h¹ tÇng ë n«ng th«n, nhÊt lµ ®êng giao th«ng, ®iÖn, níc, tr¹m tr¹i nghiªn cøu vµ thùc nghiÖm, thuû lîi, tr×nh ®é d©n trÝ, gi¸o dôc, ®µo t¹o lao ®éng lµnh nghÒ, khoa häc c«ng nghÖ... Song tÊt c¶ c¸c yÕu tè ®ã ®Òu ®ßi hái ph¶i cã vèn ®Çu t ®Ó x©y dùng míi, n©ng cÊp, hoµn thiÖn. Trong ®iÒu kiÖn vèn tÝch lòy trong n«ng th«n cßn thÊp, viÖc huy ®éng nguån vèn bªn ngoµi cã vai trß chñ yÕu. V× vËy, ®Ó gia t¨ng vèn ®Çu t trong n«ng nghiÖp, cÇn huy ®éng nguån vèn ®Çu t níc ngoµi. §Ó huy ®éng ®îc nguån vèn nµy, cÇn cã c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cña Nhµ níc th«ng tho¸ng vµ hÊp ®Én ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t, khuyÕn khÝch ®Çu t tho¶ ®¸ng nh: gi¶m m¹nh tiÒn thuª ®Êt, ®¬n gi¶n thñ tôc hµnh chÝnh, gi¶m thuÕ vµ phÝ. C¸c lÜnh vùc cÇn tËp trung khuyÕn khÝch ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo n«ng nghiÖp lµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, cung cÊp c¸c dÞch vô hç trî n«ng nghiÖp, x©y dùng c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn vµ nghiªn cøu, triÓn khai, øng dông c¸c tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt ...
ViÖc ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ sÏ gãp phÇn ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp toµn diÖn, chuyªn m«n hãa. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ sÏ hç trî cho nhau vµ cã vai trß quan träng trong viÖc thùc hiÖn thµnh c«ng quy ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp cña Nhµ níc.
Tæng kÕt vµ nh©n réng c¸c m« h×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp cã hiÖu qu¶.
Trong nh÷ng n¨m qua, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· cã nhiÒu ChØ thÞ, NghÞ quyÕt vµ c¸c chÝnh s¸ch nh»m chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n, x©y dùng n«ng th«n míi v¨n minh hiÖn ®¹i, song kÕt qu¶ ®¹t ®îc cßn h¹n chÕ. Kho¶ng c¸ch gi÷a NghÞ quyÕt vµ thùc tÕ cßn xa. §ã lµ mét trong nh÷ng bÊt cËp lín lµm chËm tèc ®é chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n níc ta trong 17 n¨m võa qua. V× vËy cÇn kh¾c phôc sù bÊt cËp gi÷a thùc tiÔn víi chñ tr¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc vÒ n«ng nghiÖp, n«ng th«n nãi chung, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi riªng trong nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua. Mét gi¶i ph¸p cÇn thiÕt cho vÊn ®Ò nµy lµ nh©n réng c¸c m« h×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n, ®ång thêi uèn n¾n xu híng lÖch l¹c, b¶o thñ cña hé n«ng d©n.
Th«ng qua tæng kÕt thùc tiÔn, Nhµ níc cÇn cã c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch x©y dùng, nh©n réng c¸c m« h×nh tiªn tiÕn vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n ë c¸c vïng vµ c¸c ®Þa ph¬ng. Trong thêi gian võa qua, phong trµo chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n ®· t¹o nªn nhiÒu m« h×nh tèt: n«ng trêng S«ng HËu, c«ng ty mÝa ®êng Lam S¬n, hîp t¸c x· n«ng nghiÖp Trùc Th¸i (Nam §Þnh)... ¦u ®iÓm cña c¸c m« h×nh nµy lµ tù lùc ®i lªn kh«ng dùa vµo sù bao cÊp cña Nhµ níc. V× vËy, nÕu ®îc nh©n réng, ch¾c ch¾n sÏ cã t¸c dông lan táa sang nhiÒu vïng vµ ®Þa ph¬ng kh¸c, gãp phÇn ®Èy nhanh tèc ®é chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n.
§i ®«i víi viÖc tæng kÕt, nh©n réng c¸c m« h×nh ®iÓn h×nh tiªn tiÕn, cÇn tæng kÕt c¶ nh÷ng mÆt kh«ng tèt, ph©n tÝch s©u nguyªn nh©n chñ quan lµm chËm qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, phª ph¸n xu híng b¶o thñ, côc bé, tù cÊp, tù tóc cßn rÊt phæ biÕn ë n«ng th«n vµ c¸c hé n«ng d©n, phª ph¸n c¸c ®Þa ph¬ng, ®¬n vÞ kh«ng nghiªm tóc thùc hiÖn quy ho¹ch, kÕ ho¹ch cña Nhµ níc, duy tr× s¶n xuÊt tù cÊp, tù tóc, ®éc canh hoÆc chuyÓn ®æi c¬ chÕ c©y trång tù ph¸t, ph¸ vì c©n b»ng sinh th¸i m«i trêng ®Êt, níc, khÝ hËu, ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
Trong viÖc tuyªn truyÒn, vËn déng c¸c hé n«ng th«n vÒ ®êng lèi, chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng, ph¸p luËt cña Nhµ níc cÇn vËn dông nh÷ng ph¬ng ph¸p linh ho¹t, cô thÓ, s¸t víi diÒu kiÖn ®Æc thï cña tõng vïng, tõng ®Þa ph¬ng, tr¸nh rËp khu«n, m¸y mãc. §Ó lµm tèt gi¶i ph¸p nµy, c¸c c¬ quan tuyªn truyÒn ë c¸c cÊp cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc biªn so¹n, phæ biÕn tµi liÖu tíi tõng ®Þa bµn d©n c vµ tõng hé n«ng th«n.
§æi míi chÝnh s©ch vµ t¨ng cêng hiÖu lùc qu¶n lý cña Nhµ níc ®èi víi n«ng nghiÖp nãi chung vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh n«ng nghiÖp nãi riªng.
§Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ®Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh n«ng nghiÖp theo híng cã lîi, vai trß cña Nhµ níc lµ quan träng. Suy ®Õn cïng, c¸c gi¶i ph¸p nªu trªn nh»m kh¾c phôc nh÷ng bÊt cËp trong c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n níc ta hiÖn nay ®Òu liªn quan ®Õn c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch cña Nhµ níc. C¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cña Nhµ níc cã t¸c ®éng lín ®Õn tÝnh kh¶ thi cña tõng gi¶i ph¸p riªng biÖt còng nh hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p. V× vËy, viÖc t¨ng cêng vai trß cña Nhµ níc trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n níc ta trong giai ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh. Kh¸i qu¸t l¹i, trong giai ®o¹n hiÖn nay, ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng hiÖu qu¶, tríc hÕt Nhµ níc cÇn t¹o c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp nãi chung nh t¨ng cêng ®Çu t cho n«ng nghiÖp (®Çu t cho c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n, ®Çu t cho thñy lîi, cho nghiªn cøu khoa häc- c«ng nghÖ), rµ so¸t l¹i c¸c c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch ®· ban hµnh (chÝnh s¸ch vÒ ®Êt ®ai, vÒ thuÕ vµ lÖ phÝ, vÒ ®Çu t vµ cho vay, vÒ tiªu thô n«ng s¶n, vÒ ngµnh nghÒ vµ dÞch vô n«ng th«n) ®Ó bæ sung hoµn thiÖn nã phï hîp víi yªu cÇu vµ ®iÒu kiÖn hiÖn nay; hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÜ m« nh»m thu hót m¹nh mÏ mäi nguån vèn trong níc vµ vèn ®Çu t níc ngoµi vµo n«ng nghiÖp, n«ng th«n vµ trªn hÕt Nhµ níc ph¶i lËp ®îc quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn c¸c ngµnh, c¸c vïng trong tõng giai ®o¹n nhÊt ®Þnh còng nh x©y dùng c¸c biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó thùc hiÖn chiÕn lîc ®ã.
* * *
Trªn ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu ®îc x©y dùng nh»m kh¾c phôc nh÷ng bÊt cËp trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp thêi gian qua, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp theo ®Þnh híng nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong thêi gian tíi. §Ó cã ®îc hiÖu qu¶, c¸c gi¶i ph¸p cÇn ph¶i ®îc thùc hiÖn ®ång bé, hç trî cho nhau, ®ång thêi cÇn cã sù kÕt hîp thùc hiÖn tõ trung ¬ng ®Õn tõng ®Þa ph¬ng vµ tõng hé s¶n xuÊt, trong ®ã Nhµ níc cã vai trß quan träng.
KÕt luËn
VÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh n«ng nghiÖp ®· ®îc §¶ng vµ Nhµ níc ta quan t©m tõ l©u. Tuy nhiªn, viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh n«ng nghiÖp nh thÕ nµo cho cã hiÖu qu¶ vµ b»ng nh÷ng biÖn ph¸p g× ®Ó thùc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh n«ng nghiÖp theo ®Þnh híng ®· vµ ®ang lµ bµi to¸n khã ®èi víi ViÖt Nam. §Ó gi¶i ®îc bµi to¸n ®ã cÇn ph¶i cã nh÷ng c¬ së khoa häc c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn cho viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nãi chung vµ c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh n«ng nghiÖp nãi riªng. Víi môc ®Ých gãp phÇn x©y dùng c¬ së cho chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ViÖt Nam theo híng hiÖu qu¶, ®Ò tµi ®· ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò sau:
Thø nhÊt, hÖ thèng hãa vµ ph©n tÝch mét sè luËn ®iÓm c¬ b¶n vÒ c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh n«ng nghiÖp, trong ®ã cã ph©n tÝch vÒ ®Æc trng cña c¬ cÊu kinh tÕ còng nh c¸c nh©n tè ¶nh hëng tíi qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh, ®Æc trng cña c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh n«ng nghiÖp vµ mét sè vÊn ®Ò mang tÝnh nguyªn t¾c trong viÖc Nhµ níc chñ ®éng t¸c ®éng vµo c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh n«ng nghiÖp nh»m chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh n«ng nghiÖp theo ®Þnh híng; ®ång thêi ®Ò tµi còng ®Ò cËp ®Õn xu híng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh n«ng nghiÖp.
Thø hai, nghiªn cøu kinh nghiÖm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña mét sè níc trong khu vùc ®· tõng cã xuÊt ph¸t ®iÓm t¬ng ®ång víi ViÖt Nam vµ hiÖn nay ®· trë thµnh nh÷ng níc cã nÒn n«ng nghiÖp tiªn tiÕn, qua ®ã rót ra bµi häc vÒ kinh nghiÖm thµnh c«ng còng nh c¸c vÊn ®Ò cÇn lu ý trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh n«ng nghiÖp.
Thø ba, ph©n tÝch thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh n«ng nghiÖp cña ViÖt Nam tõ 1986 ®Õn nay. ViÖc nghiªn cøu vÒ thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh n«ng nghiÖp trªn nhiÒu mÆt cho thÊy tõ sau ®æi míi c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh n«ng nghiÖp ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn theo xu híng tÝch cùc: c¸c ngµnh cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao dÇn t¨ng tû träng, c¬ cÊu kinh tÕ ®îc më réng vµ ngµy cµng hoµn thiÖn theo híng hîp lý, hiÖn ®¹i, xãa dÇn thÕ ®éc canh, tiÕn tíi ®a d¹ng hãa s¶n phÈm vµ ngµy cµng g¾n nhiÒu h¬n víi thÞ trêng nªn ®· lµm cho n«ng nghiÖp ViÖt Nam thu ®îc nh÷ng thµnh tùu quan träng. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh n«ng nghiÖp vÉn cßn tån t¹i nhiÒu bÊt cËp: c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh n«ng nghiÖp vÉn nghiªng nÆng vÒ trång trät, chuyÓn dÞch chËm, mang nÆng tÝnh ®éc canh, tù cÊp, tù ph¸t, ph©n t¸n vµ quy m« nhá. Trong nhiÒu ngµnh s¶n phÈm thêng xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi gi÷a cung vµ cÇu, gi÷a thùc tr¹ng ph¸t triÓn vµ tiÒm n¨ng...
Thø t, qua viÖc ph©n tÝch thùc tr¹ng c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh n«ng nghiÖp ë ViÖt Nam vµ tõ viÖc t×m hiÓu nguyªn nh©n dÉn ®Õn nh÷ng bÊt cËp cßn tån t¹i trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, ®ång thêi trªn c¬ së nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ c¬ cÊu kinh tÕ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ, cã kÕt hîp tham kh¶o kinh nghiÖm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp cña mét sè níc trong khu vùc, luËn v¨n ®· ®Ò xuÊt b¶y gi¶i ph¸p chñ yÕu c¶ trªn b×nh diÖn vÜ m« vµ vi m«:
Mét lµ, x©y dùng c¸c quy ho¹ch tæng quan ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt chñ yÕu cña ngµnh n«ng nghiÖp.
Hai lµ, cñng cè vµ më réng thÞ trêng cho hµng n«ng s¶n, ®Æc biÖt quan t©m ®Õn thÞ trêng xuÊt khÈu.
Ba lµ, t¨ng cêng ho¹t ®éng chuyÓn giao c«ng nghÖ, ®Èy nhanh øng dông nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc - kü thuËt vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
Bèn lµ, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn gi¶i quyÕt ®Çu ra cho hµng n«ng s¶n vµ n©ng cao gi¸ trÞ gia t¨ng cña s¶n phÈm n«ng nghiÖp.
N¨m lµ, khuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo híng ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn.
S¸u lµ, tæng kÕt vµ nh©n réng c¸c m« h×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp cã hiÖu qu¶.
B¶y lµ, ®æi míi chÝnh s©ch vµ t¨ng cêng hiÖu lùc qu¶n lý cña Nhµ níc ®èi víi n«ng nghiÖp nãi chung vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh n«ng nghiÖp nãi riªng.
C¸c gi¶i ph¸p trªn cã mèi liªn hÖ víi nhau, gi¶i ph¸p nµy hç trî gi¶i ph¸p kia. V× vËy, ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp theo híng cã hiÖu qu¶ nhÊt, c¸c gi¶i ph¸p cÇn ph¶i ®îc thùc hiÖn ®ång bé, hç trî cho nhau, ®ång thêi cÇn cã sù kÕt hîp thùc hiÖn cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh tõ trung ¬ng ®Õn tõng ®Þa ph¬ng vµ tõng hé s¶n xuÊt, trong ®ã Nhµ níc cã vai trß quan träng.
Do h¹n hÑp vÒ thêi gian nghiªn cøu, còng nh sè liÖu thèng kª cña ViÖt Nam vÒ nh÷ng tiÓu ngµnh cßn h¹n chÕ, cha chi tiÕt vµ cha ®Çy ®ñ nªn ë mét sè c¬ cÊu nhãm ngµnh hay ngµnh s¶n phÈm kh«ng thÓ cã ®îc ph©n tÝch vÒ sù di chuyÓn lao ®éng vµ c¬ cÊu ®Çu t hay c¬ cÊu thu nhËp cña mçi ngµnh trong suèt thêi kú ®æi míi. V× vËy, ®èi víi nh÷ng nhãm c¬ cÊu nµy, luËn v¨n míi chØ dõng l¹i ë viÖc ph©n tÝch ®Þnh tÝnh, trªn c¬ së c¬ cÊu gi¸ trÞ tæng s¶n lîng, c¬ cÊu diÖn tÝch vµ trong t¬ng quan so s¸nh víi kh¶ n¨ng cung øng c¸c yÕu tè ®Çu vµo vµ kh¶ n¨ng tiªu thô cña thÞ trêng. §ång thêi, trong khu«n khæ luËn v¨n nµy, t¸c gi¶ míi chØ ®Ò cËp ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh n«ng nghiÖp trªn ph¹m vi c¶ níc, cha g¾n víi chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vïng vµ c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ. §©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò quan träng còng cÇn ph¶i ®îc tiÕp tôc nghiªn cøu ®Ó cã ®îc nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé vµ cô thÓ nh»m t¹o kh¶ n¨ng t¨ng trëng cao cho n«ng nghiÖp, gãp phÇn vµo th¾ng lîi cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc./.
Tµi liÖu tham kh¶o
Lª ThÞ V©n Anh, Mét sè gi¶i ph¸p kinh tÕ- tµi chÝnh thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë níc ta hiÖn nay, T¹p chÝ Nghiªn cøu Kinh tÕ, sè 1/2003.
Lª Quèc Sö, ChuyÓn dÞch c¬ cÊu vµ xu híng ph¸t triÓn cña kinh tÕ n«ng nghiÖp ViÖt Nam theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ tõ thÕ kû XX ®Õn thÕ kû XXI trong thêi ®¹i kinh tÕ tri thøc, NXB Thèng Kª, Hµ Néi, 2001.
Lª §×nh Th¾ng chñ biªn, ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n sau NghÞ quyÕt 10 cña Bé ChÝnh trÞ, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 1998.
Lª §×nh Th¾ng, Nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m më réng thÞ trêng tiªu thô chÌ cña ViÖt Nam, §Ò tµi nghiªn cøu cÊp bé - Hµ Néi, 1997.
NguyÔn Sinh Cóc, N«ng nghiÖp, n«ng th«n ViÖt Nam thêi kú ®æi míi, NXB Thèng kª, Hµ néi 2003
NguyÔn Sinh Cóc, Lª M¹nh Hïng, Hoµng VÜnh Lª, Thùc tr¹ng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp, n«ng th«n ViÖt Nam, NXB Thèng kª, Hµ néi, 1998.
NguyÔn §×nh Long, NguyÔn TiÕn M¹nh, ChuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n vïng sinh th¸i b¸n s¬n ®Þa - Trung du phÝa B¾c, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi, 1996.
NguyÔn Xu©n Long, Lª Quang Chót, Ph¸t triÓn cµ phª vïng Duyªn h¶i Nam Trung Bé: ThuËn lîi, khã kh¨n, vµ nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó më réng diÖn tÝch, T¹p chÝ N«ng nghiÖp c«ng nghiÖp thùc phÈm, sè 5 /1997.
NguyÔn ThÕ Nh·, B¶n chÊt vµ néi dung cña c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n, §æi míi vµ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi, 1996.
NguyÔn ThÕ Nh·, Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n ViÖt Nam thËp niªn ®Çu thÕ kû 21, T¹p chÝ Kinh tÕ ph¸t triÓn, Sè 41/2000.
NguyÔn §×nh Phan, Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, T¹p chÝ Kinh tÕ ph¸t triÓn, Sè 41/2000.
Ban T tëng - v¨n hãa Trung ¬ng, Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, Con ®êng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n ViÖt Nam. NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2002.
Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, B¸o c¸o thóc ®Èy tiªu thô n«ng s¶n hµng hãa ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n, Hµ Néi, 2000.
Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, ChiÕn lîc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n trong CNH, H§H thêi kú 2001-2010,
Bé Th¬ng m¹i, DA VIE 95/024/A/01/09 Ph¸t triÓn n¨ng lùc v× sù héi nhËp cã hiÖu qu¶: Tæng quan vÒ ngµnh N«ng nghiÖp ViÖt nam: t¸c ®éng cña hiÖp ®Þnh WTO vÒ n«ng nghiÖp.
§¹i häc Tµi chÝnh: C¸c gi¶i ph¸p tµi chÝnh më réng thÞ trêng tiªu thô n«ng s¶n hµng hãa, NXB Tµi chÝnh, Hµ Néi, 2003.
Kinh tÕ 1999-2000 ViÖt Nam vµ ThÕ giíi, Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam (tËp san n¨m 2000),
LÞch sö N«ng nghiÖp ViÖt Nam, NXB N«ng nghiÖp, Hµ N«i, 1994.
Ng©n hµng ThÕ giíi, Bíc vµo ThÕ kû 21, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 1999.
N«ng d©n, n«ng nghiÖp, n«ng th«n ViÖt Nam, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi, 2001.
Tæ chøc N«ng l¬ng Liªn hiÖp quèc, DA UNDP/FAO VIE 98/019. 08, KÕ ho¹ch tæng thÓ nghiªn cøu n«ng nghiÖp ViÖt Nam, Hµ Néi 2001,
Trung t©m ch©u ¸- Th¸i B×nh D¬ng, N«ng nghiÖp ViÖt Nam bíc vµo thÕ kû XXI, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ N«i, 1998.
UNDP, ViÖt Nam híng tíi 2010, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2001.
VÊn ®Ò ®a canh ho¸ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1997.
V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, VII, VIII. NXB chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi n¨m
ViÖn Nghiªn cøu chÝnh s¸ch l¬ng thùc quèc tÕ, Ngµnh rau qu¶ ë ViÖt Nam: t¨ng gi¸ trÞ tõ kh©u s¶n xuÊt ®Õn kh©u tiªu dïng, Hµ Néi 2002.
ViÖn Nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ¬ng, Kinh tÕ ViÖt Nam c¸c n¨m 1998, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003.
ViÖn Qui ho¹ch vµ thiÕt kÕ n«ng nghiÖp - Bé NN & PTNT, N«ng nghiÖp c¸c níc ®ang ph¸t triÓn híng tíi n¨m 2010 vµ sè liÖu c¬ b¶n n«ng nghiÖp c¸c níc ASEAN, Hµ Néi, 2000.
ViÖn Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ n«ng nghiÖp - Bé NN & PTNT, Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n vµ vÊn ®Ò n«ng d©n trong c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn 2001- 2010 - PhÇn dù b¸o thÞ trêng vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt hµng hãa, Hµ Néi, 1999.
ViÖn Quy ho¹ch vµ ThiÕt kÕ N«ng nghiÖp - Bé NN & PTNT, T×nh h×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp c¸c níc Th¸i Lan, Indonesia, Malaysia, Philippin - tµi liÖu tham kh¶o, Hµ Néi, 2000.
ViÖn Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ n«ng nghiÖp- Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, N«ng nghiÖp ViÖt Nam 61 tØnh, thµnh phè, NXB N«ng nghiÖp 2001
Vô KÕ ho¹ch vµ quy ho¹ch - Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, B¶ng c©n ®èi l¬ng thùc - thùc phÈm ViÖt Nam 1997 - 2001, Hµ Néi, 2002.
Vô kinh tÕ ®Þa ph¬ng vµ l·nh thæ - Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t, Th«ng tin vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vïng thêi kú 1990-2000, Hµ Néi 2000.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
Định hướng và những giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp ở Việt Nam.DOC
