Đồ án Đánh giá khả năng sinh trưởng và cho sữa của bò lai hướng sữa F1, F2, F3 nuôi tại Ba Vì

PhÇn I Më §ÇU I. §Æt vÊn ®Ò Ngµnh ch¨n nu«i bß s÷a cña n­íc ta trong nh÷ng n¨m qua ®· ®¹t d­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kÓ, tèc ®é t¨ng ®Çu con ®¹t trung b×nh lµ 11,5%/n¨m tõ 11.000 con n¨m 1990 (NguyÔn V¨n Th­ëng vµ céng sù, 2000)lªn 113.215 con vµo th¸ng 8 n¨m 2006(Bé NN&PTNT, 2006). S¶n l­îng s÷a cña n­íc ta cñng ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ trong nh÷ng n¨m qua, cung cÊp kho¶ng 198.000 tÊn nh­ng còng ch­a ®¸p øng d­îc nhu cÇu vÒ s¶n phÈm s÷a, chØ ®¸p øng ®­îc kho¶ng 20-22% nhu cÇu vÒ s÷a trong n­íc (Côc N«ng NghiÖp, 2005) Trong ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ®µn bß s÷a n­íc ta, ®Õn n¨m 2010 ®¹t kho¶ng 200.000 con vµ cã thÓ cung cÊp 350.000 tÊn s÷a/n¨m. §¸p øng kho¶ng 33% nhu cÇu vÒ s÷a Ch¨n nu«i bß s÷a lµ ngµnh ph¸t triÓn muén ë n­íc ta, sè l­îng con gièng cã chÊt l­îng cao kh«ng nhiÒu.Theo sè liÖu cña Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, tæng ®µn bß s÷a cña n­íc ta tÝnh ®Õn thang 8 n¨m 2006 lµ 113.125 con t¨ng 7.5% so víi cïng k× n¨m 2005 Ph­¬ng thøc nu«i bß s÷a trong n«ng hé ë n­íc ta ®¶ v¸ d©ng ph¸t triÓn m¹nh mÏ ë 30 tØnh thµnh trong c¶ n­íc (TrÝch b¸o c¸o dù ¸n ph¸t triÓn gièng bß s÷a giai do¹n 2000-2005, ngay 16/8/2005), ®Æc biÖt ë nh÷ng n¬i cã n¨ng suÊt c©y trång thÊp, vïng ®Êt b·i ven ®ª. Trung t©m gièng bß s÷a Ba V×, trong nh÷ng n¨m qua ®· ®ãng gãp phÇn tÝch cùc trong c«ng t¸c lai t¹o vµ nh©n gièng bß s÷a, chuyÓn giao quy tr×nh kû thuËt ch¨n nu«i bß s÷a tíi c¸c hé n«ng d©n nu«i bß s÷a ë khu vùc Ba V× vµ vïng ven …tõ ®ã, lµm tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a cña nh÷ng n¨m tiÕp theo, thóc ®Èy nhanh ngµnh s÷a ph¸t triÓn ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña ng­êi tiªu dïng xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ trªn, viÖc lai t¹o ra nh÷ng nhãm bß s÷a cã n¨ng suÊt chÊt l­îng cao, ®em l¹i hiÖu qu¶ cho ng­êi ch¨n nu«i lµ viÖc lµm cÇn thiÕt .§­îc sù ®ång ý cña bé m«n Kû ThuËt N«ng NghiÖp tr­êng §¹i Häc D©n LËp H¶i Phßng, Bé m«n Di TruyÒn Gièng VËt Nu«i - ViÖn Ch¨n Nu«i vµ Chñ nhiÖm ®Ò tµi träng ®iÓm cÊp Bé N«ng NghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n “nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p vÒ gièng ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ trong ch¨n nu«i bß s÷a”chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi “§¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh tr­ëng vµ cho s÷a cña bß lai h­íng s÷a F1, F2, F3 nu«i t¹i Ba V×” II. Môc ®Ých - §¸nh gi¸ ®­îc kh¶ n¨ng sinh tr­ëng vµ cho s÷a cña ®µn bß lai huíng s÷a nu«i t¹i Ba V×-Hµ Néi theo nhãm gièng: 1/2HF, 3/4HF, 7/8HF vµ trªn 7/8HF tõ løa 1 dÕn løa 4, vµ tæng tÊt c¶ løa trªn 4 tõ ®ã ®¸nh gi¸ ®­îc n¨ng suÊt toµn ®µn - §¸nh gi¸ mét c¸ch cã hÖ thèng vÒ kh¶ n¨ng cho s÷a cña dÇn bß lai h­íng s÷a nu«i t¹i Trung T©m Nghiªn Cøu bß vµ §ång cá Ba V× - X¸c ®Þnh ®­îc mét sè chØ tiªu c¬ b¶n, kh¶ n¨ng cho s÷a cña c¸c nhãm bß lai cña c¸c hé thuéc trung t©m nghiªn cøu bß vµ ®ång cá Ba V× - Lµm c¨n cø khoa häc cho c¸c c¬ së ch¨n nu«i bß ®¸nh gi¸ vµ chän läc chÝnh x¸c ®µn bß lai h­íng s÷a nh»m n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng ®µn bß cña m×nh PHÇN II TæNG QUAN TµI LIÖU 2.1 T×nh h×nh ch¨n nu«i bß s÷a 2.1.1. T×nh h×nh ch¨n nu«i bß s÷a trªn thÕ giíi Ch¨n nu«i bß s÷a cña thÕ giíi ®­îc ph©n bè kh¾p c¸c ch©u. Tuy nhiªn, trung t©m s¶n xuÊt s÷a lµ vïng khÝ hËu «n ®íi, ®Æc biÖt ë T©y B¾c ¢u, §«ng ¢u, Nga, B¾c Mü vµ Ch©u §¹i D­¬ng.Do ®iÒi kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ -x· héi cña mçi quèc gia kh¸c nhau nªn sù ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a còng kh¸c nhau.nh÷ng n­íc nhiÖt ®íi cã ®µn bß s÷a lín nh­ Ên §é(35.000.000 con), Brazin (16.045.000 con), s«ng s¶n l­îng b×nh qu©n kh«ng cao, 1.014kg/ chu kú vµ 1.407 kg/chu kú. Trong lóc ®ã, mét sè n­íc cã cã sè l­îng bß s÷a kh«ng nhiÒu nh­ NhËt B¶n 971.000con, §µi Loan 110.000 con, song s¶n l­îng s÷a rÊt cao, NhËt B¶n ®¹t 8.548kg/chu kú vµ §µi Loan ®¹t 7.000 kg/ chu kú. Hoa Kú lµ n­íc vïa cã sè l­îng bß s÷a lín 9.125.000con, võa cã n¨ng suÊt s÷a cao 8.227kg/chu kú (Ph¹m V¨n Giíi, 2008). ThÕ giíi cã kho¶ng 1.400.000.000 bß s÷a.sè bß cña ch©u ¸ chiÕm kho¶ng 32%, nh­ng s¶n l­îng s÷a s·n xuÊt chØ ®­îc 21, 4% tæng s¶n l­îng s÷a thÕ giíi (117.000.000/526.000.000 tÊn), song nhu cÇu vÒ s÷a cña céng ®ång ch©u ¸ rÊt lín, tiªu thô gÇn mét n÷a s÷a bét kh«ng kem vµ 30% s÷a bét nguyªn kem cña thÕ giíi. Do vËy, c¸c n­íc ch©u ¸ rÊt quan t©m ®Õn ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt s÷a, ®iÓn hinh nh­ ViÖt Nam (Ph¹m V¨n Giíi, 2008). 2.1.2 T×nh h×nh ch¨n nu«i bß s÷a ë ViÖt Nam Ngµy nay, ch¨n nu«i bß s÷a kh«ng cßn xa l¹ ®èi víi ng­êi d©n ViÖt Nam. N­íc ta cã ®Çn bß s÷a chÊt l­îng kh¸ tèt nh­ hiÖn nay lµ kÕt qu¶ cña bao nhiªu n¨m dµi th¨ng trÇm vµ vÊt v¶ cña ngµnh vµ ng­êi ch¨n nu«i bß s÷a. phÊn khëi víi nh÷ng kÕt qu¶ vµ thµnh tù­ vÒ ph¸t triÓn bß s÷a trong nh÷ng n¨m võa qua, chóng ta cµng tù hµo víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn bß s÷a cña n­íc ta tõ nh÷ng ngµy ®µu gian nan. ®Õn th¸ng 8 n¨m 2007, tæng ®µn bß s÷a cña n­íc ta ®¹t 98.659 con, trong ®ã bß lai h­íng s÷a chiÕm kho¶ng 85% v¸ s·n xuÊt ®­îc mét khèi l­îng s÷a hµng ho¸ 234.438 tÊn .thùc tÕ, nghµnh ch¨n nu«i bß s÷a viÖt nam ®¶ cã tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XX, d­íi thêi kú Ph¸p thuéc vµ phong kiÕn, song tèc ®é ph¸t triÓn chËm T¹i MiÒn Nam: Tõ nh÷ng n¨m 1920-1923, ng­êi Ph¸p ®· ®ua c¸c gièng bß chÞu nèng tèt nh­ Red Sind cña Ên §é vµ bß Ongole vµo nuéi tai T©n S¬n NhÊt, Sµi Gßn vµ Hµ Néi víi môc ®Ých nu«i thö nghiÖm vµ lÊy s÷a phôc vô cho ng­êi Ph¸p ë ViÖt Nam.tuy nhiªn, sè l­îng bß s÷a thêi ®ã cßn Ýt, kho¶ng 300 con, n¨ng suÊt s÷a thÊp .chØ ®¹t 2-3 kg/con/ngµy .Sau h¬n nöa thÕ kû, bß Red Sind d· d­îc lai t¹o víi bß ®Þa ph­¬ng .gièng bß lai Sind d­îc t¹o ra vµ ph¸t triÓn hÇu hÕt c¶ 3 miÒn B¾c, Trung, Nam. Tõ nh÷ng n¨m tõ 1937-1942 t¹i nam kú ®· h×nh thµnh mét sè tr¹i ch¨n nu«i bß s÷a .Sµi Gßn Chî Lín, mçi ngµy s·n xuÊt ®­îc hµng ngh×n kg s÷a vµ tæng s¶n l­îng s÷a ®¹t trªn 360tÊn /n¨m. Theo sè liÖu cña Së N«ng L©m gia Sóc Sµi Gßn, kho¶ng 6 gièng bß s÷a ®· ®­îc nhËp vµo miÒn Nam trong giai ®o¹n ®ã lµ Jersey, Ongole, Red Sind, Thapara, Sahiwal, vµ Haryana. C¸c gièng bß nhiÖt ®íi nµy chÞu nãng tèt, d­îc nu«i ë vïng ngo¹i ë Sµi Gßn vµ c¸c vïng l©n cËn .vµo nh÷ng n¨m 1960-1968, quy m« ®µn cao nhÊt ®¹t 1200 con vµ s¶n l­îng s÷a ngµy ®¹t 2000lÝt/chu kú vµ tæng s¶n l­îng s÷a ®¹t trªn 700tÊn/n¨m.Song còng kh«ng ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng .V× vËy, s÷a, b¬, phom¸t vµ c¸c s¶n phÈm trªn thi tr­êng miÒn nam chñ yÕu vÉn lµ nguån nhËp khÈu tõ Mü, Ph¸p, Hµ Lan, §an M¹ch vµ BØ.Khu kû nghÖ Biªn Hoµ cã nhµ m¸y s÷a Netsle, Guigoz, khu Thñ §óc cã nhµ m¸y Foremost, Cosuvina, nh­ng toµn bé nguyªn liÖu s¶n xuÊt ph¶i nhËp tõ n­íc ngoµi. Sau gi¶i phãng miÒn nam, tõ n¨m 1976, mét sè l­îng lín bß s÷a HF nhËp khÈu tr­íc ®©y tõ CuBa ®­îc chuyÓn tõ Méc Ch©u vµo nu«i t¹i §øc Träng- L©m §ång, phong trµo lai t¹o vµ ch¨n nu«i bß s÷a d­îc ph¸t triÓn m¹nh tõ sau gi¶i phãng ë c¸c tØnh miÒn §«ng Nam Bé vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh tÝnh ®Õn thang 8 n¨m 2007, tæng ®µn bß s÷a ë miÒn nam ®· ®¹t tíi 80.814 con vµ s¶n luîng s÷a hµng ho¸ hµn n¨m ®¹t d­îc 209.769 tÊn T¹i miÒn B¾c: ngay sau khi hoµ b×nh lËp l¹i ë miÒn B¾c, tõ n¨m 1954 ®Õn n¨m 1960, nhµ n­íc ®· quan t©m ®Õn ngµnh ph¸t triÓn ch¨n nu«i, trong ®ã cã ngµnh ch¨n nu«i bß s÷a. C¸c n«ng tr­êng quèc doanh Ba V×- Hµ Néi, Méc Ch©u –S¬n La, Than Uyªn, Tam §­êng – Lµo Cai, H÷u NghÞ -Qu¶ng Ninh, Hµ Trung –Thanh Ho¸… vµ mét sè trang tr¹i ®­îc x©y dùng ®Ó nghiªn cø­vÒ gièng, kû thuËt ch¨n nu«i bß s÷a. N¨m 1960, gièng bß s÷a lang tr¾ng ®en B¾c Kinh cã nguån gèc Hµ Lan, lÇn ®Çu tiªn ®­îc nhËp vµo n­íc ta nu«i thö nghiÖm t¹i Ba V×, Méc Ch©u, Sa Pa. §Õn thËp kû 70, n­íc ta ®· ®­îc chÝnh phñ Cu Ba viÖn trî 1000 con bß s÷a Holstein Friesian vÒ nu«i thö nghiÖm t¹i Méc Ch©u, ®ßng thêi x©y dùng trung t©m bß ®ùc gièng M«nca®a ®Ó s·n xuÊt tinh bß ®«ng l¹nh. §©y lµ trung t©m bß ®ôc gièng s·n xuÊt tinh ®«ng l¹nh duy nhÊt vµ hiÖn ®¹i nhÊt cña §«ng Nam ¸. Suèt thËp kû 70, ®µn bß s÷a cña n­íc ta chØ nu«i t¹i c¸c n«ng tr­êng Quèc Doanh vµ c¸c c¬ së trùc thuéc sì h÷u nhµ n­íc víi chÕ ®é bao cÊp 100%. S¶n l­îng s÷a cña bß thÊp vµ chÊt l­îng s÷a cßn nhiÒu h¹n chÕ do kinh nghiÖm ch¨n nu«i bß s÷a ch­a cã vµ ®iÒu kiÖn chuång tr¹i, qu¶n lý, ch¨m sãc nu«i d­ìng ®µn bß s÷a qu¸ yÕu kÐm. Quy m« c¸c n«ng tr­êng Quèc doanh thêi ®ã phæ biÕn lµ vµi tr¨m con.tuy nhiªn, quy m« lín nhÊt lóc ®ã lµ n«ng tr­êng Méc Ch©u nu«i kho¶ng 1000 con.thêi gian ®Çu, s¶n phÈm s÷a lam ra kh«ng tiªu thÞ hÕt do vïng nguyªn liÖu qu¸ xa thµnh phè, ®­êng x¸ chÊt l­îng kÐm, ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn kh«ng ®¶m b¶DN vµ c¬ së chÕ biÕn thiÕu. Ngoµi ra nhu cÇu s÷a cña céng ®ång kh«ng cao. Sau gi¶i phãng MiÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt n­íc trong thêi gian 1975-1985, mÆc dï nhµ n­íc ®· quan t©m ®Õn viÖc ph¸t triÔn ngµnh ch¨n nu«i bß s÷a, t¹o mét sè ®iÒu kiÖn cho c¸c c¬ së ch¨n nu«i bß s÷a nh­ Méc Ch©u- S¬n La, Ba V× – Hµ Néi, Phï §æng – Hµ Néi vµ mét sè tØnh miÒn B¾c, nh­ng ®µn bß vÉn kh«ng ph¸t triÔn nhanh do nÒn kinh tÕ n­íc ta vÈn cßn nhiÒu h¹n chÕ, ch­a ®ñ l­¬ng thùc nªn cñng ch­a cÇn ®Õn s÷a vµ s÷a ®­îc coi lµ s·n phÈm ®¾t tiÒn “xa xØ phÈm” ®èi víi ng­êi ViÖt Nam thêi bÊy giê. Tõ n¨m 1986, ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu phong trµo ®æi míi .sau 3 n¨m ®æi míi, tõ mét n­íc thiÕu l­¬ng thùc, n­íc ta ®· cã l­¬ng thùc xuÊt khÈu víi kho¶ng trªn 100 ngh×n tÊn. LÞch sö n­íc ta ®· sang trang, kinh tÕ n­íc ta ®æi míi, n«ng nghiÖp còng chuyÓn ®æi c¬ cÊu, ch¨n nu«i còng cã nh÷ng b­íc ®i víi nh÷ng ®Þnh h­íng míi. Khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÔn, ®¨c biÖt lµ kinh tÕ t­ nh©n, ch¨n nu«i trang tr¹i b¾t ®Çu ph¸t triÔn. Nhu cÇu x· héi t¨ng, cuéc sèng ®­îc n©ng cao, nhu cÇu vÒ s÷a cña céng ®ång ngµy cµng lín . §µn bß s÷a cña ta ë ngo¹i thµnh Hµ Néi vµ c¸c tØnh phô cËn cñng t¨ng nhanh chãng vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng .Phong trµo ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a trang tr¹i t­ nh©n ®· h×nh thµnh, ®· kh¼ng ®Þnh lµ m« h×nh ch¨n nu«i cã hiÖu qu¶. Ch­¬ng tr×nh lai t¹o bß s÷a Hµ Ên ®­îc triÓ khai song song víi Sind ho¸ ®µn bß vµng ViÖt Nam. Giai ®o¹n 2000-2004, tõ khi cã quyÕt ®Þnh 167/2001/Q§-TTg cña thñ t­íng chÝnh phñ vÒ mét ssè biÖn ph¸p vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn bß s÷a ViÖt Nam giai ®o¹n 2001-2005, ®µn bß s÷a cña n­íc ta ph¸t triÓn nhanh. Giai ®o¹n nay sè l­îng ®µn bß cña hai vïng miÒn b¾c vµ miÒn nam lµ kh¸ lín Vïng sinh th¸i nu«i nhiÒu nhÊt lµ Nam bé, sè l­îng lªn tíi 6.265 con (chiÕm 74-75%), trong ®ã Thµnh Phè Hå ChÝ Minh nu«i 4.784 con vµ B¾c bé: 2.107 con (25-26%). B¶ng 1. C¬ cÊu ®µn bß s÷a lai HF vµ tû lÖ % cña chóng trªn 2 vïng sinh th¸i Nhãm gièng §«ng B¾c Bé Nam Bé Tæng sè bß lai 50%HF Sè con 395 1.053 1.448 75%HF Sè con 1.352 3.959 5.311 87,5%HF Sè con 346 885 1231 62,5%HF Sè con 2 282 284 >87,5%HF Sè con 12 86 98 Tæng gièng Sè con 2.107 6.265 8.372 HiÖn nay, trªn 30 tØnh thµnh phè ®· cã ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn ngµnh ch¨n nu«i bß s÷a, nhiÒu trang tr¹i t­ nh©n ®· cã quy m« ch¨n nu«i bß s÷a lín trªn 100 con. Bß s÷a lµ mét trong nh÷ng vËt nu«i ®ang thùc sù gãp phÇn chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ trong n«ng nghiÖp nãi chung vµ trong ch¨n nu«i nãi riªng. Ch¨n nu«i bß s÷a thùc sù buíc ®Çu ®· ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, ®­îc ng­êi d©n h­ëng øng tÝch cùc ®Çu t­. §Õn t¸ng 8 n¨m 2007, c¶ n­íc tæng ®µn bß s÷a ®¹t 98.659 con vµ s¶n l­îng s÷a hµng ho¸ ®¹t 234.438 tÊn .trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn bß s÷a, thÞ tr­êng tiªu thô s÷a t­¬i vµ hÖ thèng thu gom s÷a cã t¸c dông quyÕt ®Þnh ®Õn ch­¬ng tr×nh vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. Tæng s¶n l­îng s÷a t­¬i s¶n xuÊt hµng ngµy hiÖn nay cña n­íc ta t¨ng nhanh, song vÉn kh«ng ®¸p øng nhu cÇu cña céng ®ång .V× vËy, trong nh÷ng n¨m qua. N­íc ta ®· nhËp bß s÷a HF thuÇn tõ mét sè n­íc trªn thÕ giíi víi môc tiªu t¨ng nhanh l­îng s÷a hµng ho¸ ®¸p øng nhu cÇu vÒ s÷a cña céng ®ång. Tõ th¸ng 12 n¨m 2001 ®Õn th¸ng 7 n¨m 2004, n­íc ta ®· nhËp gÇn 10.356 bß s÷a HF.Trong sè ®ã, Australia chiÕm 86, 0%;Newzealand 10%, Mü chiÕm 2% vµ Th¸i Lan chiÕm 2%. Bß HF nhËp vÒ cã ®é tuæi tõ 12 ®Ðn 30 th¸ng, lµ bß t¬ lì ch­a phèi vµ b ß h Ëu b Þ ®· cã ch÷a 3-5 th¸ng. N¨ng suÊt s÷a cña ®Çn bß nhËp néi kho¶ng 10-15 lÝt/ngµy, trong ®ã cã 5-8% bß cã s¶n l­îng trªn 20lÝt/ngµy, 18-20% bß cã s¶n l­îng trªn 15lÝt s÷a/ngµyvµ cã kho¶ng 7-10%bß chØ cho s÷a d­íi 10lÝt/ngµy.Riªng bß nhËp vÒ L©m §ång, do ®iÒu kiÖn tù nhiªn hîp víi nu«i bß s÷a, nªn s¶n l­îng s÷a hµng ngµy b×nh qu©n ®¹t 18lÝt/ngµy; Tuyªn Quang s¶n l­îng b×nh qu©n ®¹t 13-15 lÝt/ngµy (cã tr¹i ®¹t b×nh qu©n lµ17-18 lÝt/ngµy). Tû lÖ nu«i sèng cña ®µn bß nhËp vÒ ®¹t 95-98%, t¨ng träng b×nh qu©n cña bª sinh ra t¹i ViÖt Nam lµ 500-1000 gr/ngµy. Bß nhËp vÒ ch­a cã biÓu hiÖn bÞ c¸c bÖnh l¹ hoÆc bÖnh truyÒn nhiÔm. Bªn c¹nh bß c¸i, mét sè bß ®ùc gièng hËu bÞ 15-22 th¸ng còng ®­îc nhËp vÒ ViÖt Nam tõ Hoa Kú vµ óc. V× vËy ®µn bß s÷a cña n­íc ta t¨ng nhanh vÒ sè l­îng vµ s¶n l­îng s÷a s¶n xuÊt ra hµng n¨m cñng t¨ng nhanh. Tæng s¶n l­îng s÷a t­¬i hµng n¨m t¨ng 35%/n¨m. Mét sè m« h×nh ch¨n nu«i bß s÷a trung b×nh ®Õn lín ®· vµ ®ang ®­îc x©y dùng. C¸c m« h×nh nµy ®ang tõng b­íc hoµn thiÖn ®Ó s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng h¬n .Trong c¸c m« h×nh ch¨n nu«i bß s÷a, c¸c biÖn ph¸p trång cá th©m canh ®· trë thµnh mét nghÒ míi cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, gãp phÇn t¹o viÖc lµm, t¨ng thu nhËp vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cho n«ng d©n ë n«ng th«n vµ c¸c vïng ch¨n nu«i bß s÷a ph¸t triÓn. Ch¨n nu«i bß s÷a cña n­íc ta ®ang cã nhiÒu c¬ héi ph¸t triÓn nh­ cã thÞ tr­êng néi ®Þa lín, nhu cÇu tiªu thô s¶n phÈm s÷a ngµy cµng cao cña céng ®ång, ®­îc sù quan t©m chó ý vµ ®Çu t­ cña nhµ n­íc. Ch¨n nu«i bß s÷a ®ang thùc sù gãp phÇn chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ trong n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm vµ t¨ng thu nhËp cho ng­êi ch¨n nu«i.Ch¨n nu«i bß s÷a hiÖn nay d­îc ®¸nh gi¸ lµ cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n so víi c¸c lo¹i vËt nu«i kh¸c. Tuy nhiªn, ngµnh ch¨n nu«i bß s÷a ë n­íc ta vÉn xßn nhiÒu khã kh¨n vµ thö th¸ch lín nh­ kh«ng cã lîi thÕ vÒ khÝ hËu, tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm vÒ qu¶n lý gièng cña c¸n bé cßn h¹n chÕ, kû thuËt ch¨n nu«i bß s÷a cña n«ng d©n vÈn thÊp, h¹ tÇng c¬ së vËt chÊt kû thuËt vÒ ch¨n nu«i cßn yÕu, l¹c hËu vµ hÖ thèng gièng ch­a râ rµng dÉn ®Õn hiÖu qu¶ ch¨n nu«i chóng ch­a cao, ®¨c biÖt víi bß HF thuÇn . V× vËy, ®Þnh h­íng t¹o chän bß lai h­íng s÷a lµ cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn ngµnh s÷a viÖt nam. 2.2. Bß lai h­íng s÷a ViÖt Nam 2.2.1. Sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ h­íng sö dông cña bß lai h­íng s÷a Do nh÷ng lý do h¹n chÕ ®èi víi ch¨n nu«i bß s÷a Holstein Friesian thuÇn nªu trªn, chóng ta cÇn ph¶i chó träng ®Õn viÖc ph¸t triÓn bß lai h­íng s÷a. HiÖn t¹i, ®iÓn h×nh c¸c lo¹i bß lai h­íng s÷a cña ta lµ 1/2HF, 3/4HF, 7/8HF. C¸c nhãm bß s÷a HF lai nµy cã nguån gèc tõ bß HF vµ bß Lai Sind. Nh÷ng bß c¸i Lai Sind cã tÇm vãc lín h¬n bß vµng ViÖt Nam, ®¹t khèi l­îng trªn 240kg, sinh s¶n tèt ®­îc cho lai víi gièng HF ®Ó t¹o ra nhãm bß lai h­íng s÷a ViÖt Nam víi tû lÖ nguån gen HF vµ LS kh¸c nhau. §Õn nay, nh÷ng bß lai h­íng s÷a nµy chøng tá d­îc kh¶ n¨ng thÝch nghi tèt víi m«i tr­êng sinh th¸i cña n­íc ta, ®· d­îc nu«i ë nhiÒu vïng cña ®Êt n­íc vµ ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Trong thùc tÕ, bß lai h­íng s÷a ®· thÝch øng víi ng­êi ch¨n nu«i n­íc ta, thùc sù ®· gãp phÇn rÊt l¬n lµm t¨ng khèi l­îng s÷a hµng ho¸, cung cÊp cho céng ®ång ngµy cµng nhiÒu trong nh­n÷g thËp kû qua vµ ®· mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ kh¸ cao cho ng­êi ch¨n nu«i. Trong thËp kû 60 cña thÕ kû XX, ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu t¹o ®µn bß lai h­íng s÷a b»ng t¹p giao gi÷a bß vµng ViÖt Nam, bß lai Zebu víi bß s÷a «n ®íi.Tõ ®ã ®Õn n¨m 1980 do chiÕn tranh vµ ph­¬ng thøc ch¨n nu«i qu¶n lý tËp trung bao cÊp nªn ®µn bß s÷a kh«ng ®­îc ph¸t triÔn.Sau n¨m 1980, nhê c¬ chÕ kho¸n hé, ®µn bß s÷a b¾t ®Çu ph¸t triÓn ë vïng cËn thµnh phè Hå ChÝ Minh. Tõ n¨m 1986, do chuyÓn ®æi cá chÕ qu¶n lý s·n xuÊt tõ tËp trung bao cÊp sang ho¹ch to¸n kinh doanh, ®µn bß lai h­íng s÷a ph¸t triÔn kh¸ nhanh ë thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ vïng phô cËn vµ sau n¨m 1991 míi ph¸t triÓn nhanh. Tõ khi cã quyÕt ®Þnh 167/2001/Q§ Thñ t­íng chÝnh phñ, ®µn bß lai h­ãng s÷a cµng ®­îc ph¸t triÔn m¹nh kh¾p c¸c vïng sinh th¸i cña c¶ n­íc. Trong tæng sè bß s÷a cña n­íc ta, bß HF lai chiÕm vÞ trÝ quan träng nhÊt, kho¶ng 84-85%. Gièng bß Lai Sind d­îc dïng lµm bß c¸i nÒn ®Ó lai víi gièng bß s÷a cao s¶n HF, t¹o ra nhãm bß lai h­íng s÷a ViÖt Nam, mang tû lÖ nguån gen gièng HF vµ LS kh¸c nhau. Trong sè c¸c nhãm bß lai h­íng s÷a ViÖt Nam, th«ng dông vµ phæ biÕn nhÊt lµ nhãm 1/2HF1/2LS, 3/4HF1/4LS vµ 7/8HF1/8LS. Ngoµi ra, cßn cã mét sè tæ hîp lai cã 5/8HF3/8LS vµ trªn 7/8HF, song chóng kh«ng phæ biÕn vµ v× vËy kh«ng ®­îc tr×nh bµy trong luËn v¨n nµy. a. Nhãm bß lai F1(HFxLS) Sö dông tinh gièng bß HF thuÇn phèi víi bß c¸i nÒn gièng LS ®Ó t¹o ra nhãm bß lai h­íng s÷a F1 (HFxLS) (H×nh 1). Nhãm bß lai h­íng s÷a F1(HFxLS) c ã 50% gen cña gièng HF vµ 50% gen cña nhãm bß Lai Sind. Bß F1(HFxLS) th­êng cã mµu ®en tuyÒn hoÆc ®en cã vµi vÖt tr¾ng, ®«i khi ®en s¸m hoÆc n©u ®en. TÇm vãc t­¬ng ®èi lín, khèi l­îng tr­ìng thµnh bß c¸i kho¶ng 350-450kg vµ bß ®ùc tõ 400-480kg. BÇu vó t­¬ng ®èi ph¸t triÓn. ThÝch nghi víi ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i vµ khÝ hËu cña m«i tr­êng ViÖt Nam. Hinh 1. Nhãm bß lai F1(HFxLS) N¨ng suÊt s÷a trung b×nh ®¹t kho¶ng 8-9 kg/ngµy, t­¬ng øng víi s¶n l­îng s÷a 2.400-2.800 kg/chu kú s÷a 305 ngµy .tû lÖ protein s÷a kho¶ng 3.4-3, 6% vµ tû lÖ mì trong s÷a lµ 4, 0-4, 3%. Cã mét sè c¸ thÓ bß lai F1(HFxLS) nu«i tèt t¹i Thµnh Phè Hå ChÝ Minh, §ång Nai, Trung t©m bß vµ ®ång cá Ba V× s¶n l­îng s÷a ®¹t kh¸ cao, trªn 4000 kg/chu kú s÷a.(NguyÔn V¨n §øc ,1999) “Bµi tænghîp vÒ bß lai h­íng s÷a ViÖt Nam” H­íng sö dông cña nhãm bß lai F1(HFxLS) lµ bß c¸i ®­îc chän lµm nÒn lai víi bß s÷a gièng cao s¶n gièng HF t¹o ra bß lai h­íng s÷a cã nguån gen HF cao h¬n 50% ®Î tõ ®ã tiÕp tôc chon läc t¹o thµnh gièng bß s÷a thÝch hîp víi diÒu kiÖn nhiÖt ®íi nãng Èm cña ViÖt Nam. ®ång thêi, sö dông chóng ®Ó khai th¸c s÷a cho c¸c c¬ së míi b­íc vµo nghÒ ch¨n nu«i bß s÷a. b. Nhãm bß lai h­íng s÷a F2(HFx(HFxLS)) Bß c¸i lai F1(HFxLS) ®­îc phèi víi tinh bß HF cao s¶n ®Ó t¹o ra bß lai h­íng s÷a HFx(HFxLS) (H×nh 2). Nhãm bß lai h­íng s÷a HFx(HFxLS) cã 75% gen cña gièng HF vµ 25% gen cña nhãm bß Lai Sind. Bß lai HFx(HFxLS) th­êng cã mµu lang tr¾ng ®en, th­êng diÖn tÝch mµu tr¾ng Ýt h¬n mµu ®en . Bß c¸i cã tÇm vãc lín, bÇu vó ph¸t triÓn, thÝch nghi tèt víi ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i m«i tr­êng ViÖt Nam. Khèi l­îng tr­ëng thµnh cña bß c¸i kho¶ng 400-480kg vµ bß ®ùc cã tÇm vãc tõ 600 ®Õn 700kg. H×nh 2: Nhãm bß lai F2(HFx(HFxLS)) N¨ng suÊt s÷a bß lai HFx(HFxLS) ®¹t kho¶ng 10-13 kg/ngµy, t­¬ng ®­¬ng víi s¶n l­îng s÷a 3.100-3.900 kg/chu kú s÷a víi chu kú s÷a 305 ngµy. NÕu ®­îc nu«i tèt, n¨ng suÊt s÷a cã thÓ ®¹t tíi 15kg s÷a/ngµy. Cã mét sè bß lai HFx(HFxLS) ®­îc nu«i d­ìng tèt t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh, B×nh D­¬ng, Méc Ch©u, …s¶n l­îng s÷a ®¹t trªn 5.000kg/chu kú (n¨ng suÊt kho¶ng 16-17kg/ngµy). Tû lÖ mì s÷a biÕn ®éng trong ph¹m vi 3, 7-3, 9% vµ protein s÷a kho¶ng 3, 4-3,5%. NguyÔn V¨n §øc ,1999) “Bµi tænghîp vÒ bß lai h­íng s÷a ViÖt Nam” §Ó æn ®Þnh vµ n©ng cao chÊt l­îng nhãm bß lai h­íng s÷a 3/4HF1/4LS, ViÖt Nam®· t¹o mét sè bß ®ùc lai h­íng s÷a 3/4HF1/4LS ®Ó phèi cè ®Þnh nguån gen nh»m tõng b­íc chän läc t¹o thµnh gièng bß s÷a ViÖt Nam cã chÊt l­îng thÝch hîp vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. KÕt qu¶ b­íc ®Çu cho thÊy, ®µn bß lai cè ®Þnh cã n¨ng¾uats s÷a kh¸ cao vµ chÊt l­îng s÷a tèt, ®Æc biÖt dÔ nu«i vµ cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. HiÖn nay, nh÷ng bß ®ùc lai h­íng s÷a 3/4HF1/4LS ®ang ®­îc tiÕp tôc kiÓm tra ®µn bß c¸i sinh ra cïng cha kh¸c mÑ cña c¸c bß ®ùc øng cö viªn gièng ®ã ®Ó chän c¸c ®ùc gièng lai h­íng s÷a ®¹t chÊt l­îng tèt nh»m æn ®Þnh gièng vµ ph¸t triÓn nhanh ra s·n xuÊt. §ång thêi, s÷ dông nhãm bß 3/4HF1/4LS ®· d­îc chän läc lµm bß c¸i nÒn lai víi bß s÷a cao s¶n gièng HF t¹o ra bß lai h­íng s÷a cß tû lÖ nguån gen HF cao h¬n 75% ®Ó tiÕp tôc chon läc t¹o thµnh gièng bß s÷a cã n¨ng suÊt s÷a vµ hiÖu qu¶ cao h¬n nhãm 3/4HF1/4LS mµ vÉn thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn nhiÖt díi nãng Èm cña ViÖt Nam. c. Nhãm bß lai h­íng s÷a F3 (HFx(HFx(HFxLS))). Bß c¸i lai h­íng s÷a HFx(HFxLS) ®­îc tiÕp tôc phèi víi tinh bß HF ®Ó t¹o ra bß lai HFx(HFx(HFxLS)) (h×nh 3) víi tû lÖ nguån gen cña gièng HF lµ 87,5% vµ Lai Sind lµ 12,5%. Bß lai HFx(HFx(HFxLS)) cã mµu lang tr¾ng ®en, nh­ng mµu tr¾ng th­êng nhiÒu h¬n mµu ®en .Bß c¸i cã tÇm vãc lín, khèi l­îng tr­ëng thµnh cña bß c¸i kho¶ng 450-540kg vµ bß ®ùc tõ 750 ®Õn 900kg, bÇu vó vµ hÖ thèng tiÕt s÷a ph¸t triÓn. Song, nhãm bß lai nµy thÝch nghi kÐm h¬n so víi nhãm bß lai HFx(HFxLS) vµ F1. V× vËy ë vïng n«ng th«n, nhãm bß lai nµy kh«ng ®­îc nu«i nhiÒu. H×nh 3. Nhãm bß lai HFx[HFx(HFxLS)] N¨ng suÊt s÷a trung b×nh cña bß lai HFx[HFx(HFxLS)] biÕn ®äng trong ph¹m vi 13-15kg/ngµy, t­¬ng øng víi s¶n l­îng s÷a 3.900-4.500kg/ chu kú, cã thÓ ®¹t tíi 15-17kg/ngµy (4.500-5.500). Cã nh÷ng bß c¸i cao s¶n, ®­îc nu«i tèt t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh, B×nh D­¬ng, Méc Ch©u, Trung t©m bß vµ ®ång cá Ba V×, ®¹t s¶n l­îng s÷a trªn 6.000kg/chu kú. NÕu ®­îc ch¨m sã nu«i d­ìng tèt, bß lai HFx[HFx(HFxLS)] cho n¨ng suÊt s÷a vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n so víi HFx(HFxLS) vµ F1 v× cã tû lÖ nguån gen HF cao h¬n. Tû lÖ mì s÷a biÕn ®éng trong ph¹m vi 3,6-3,8 vµ protein s÷a kho¶ng 3,3-3,5%. NguyÔn V¨n §øc ,1999) “Bµi tænghîp vÒ bß lai h­íng s÷a ViÖt Nam” Kh¶ n¨ng thÝch øng víi m«i tr­êng cña bß lai HFx[HFx(HFxLS)] thÊp h¬n so víi nhãm bß lai HFx(HFxLS). V× vËy ë nhiÒu n¬i nhãm bß lai HFx[HFx(HFxLS)] kh«ng ®­îc ng­êi ch¨n nu«i ­a chuéng v× khã nu«i h¬n, ®ßi hái ®Çu t­ nhiÒu h¬n, kû thuËt ch¨m sãc nu«i d­ìng tèt h¬n nh­ng n¨ng suÊt s÷a kh«ng cao h¬n so víi nhãm bß lai HFx(HFxLS). V× vËy cÇn ®¸nh gi¸ ®óng kh¶ n¨ng sinh s¶n, n¨ng suÊt s÷a, chÊt l­îng s÷a vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña nhãm bß lai HFx[HFx(HFxLS)] trong ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i n«ng hé ë viÖt nam. nÕu hé nµo cã kinh tÕ kh¸ gi¶, kû thuËt ch¨n nu«i bß s÷a tèt (ch¨m sãc, nu«i d­ìng tèt) vµ ®Çu t­ tèt vÒ trang tr¹i, chuång nu«i vµ hÖ thèng c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn tiÓu khÝ hËu, vv th× nu«i bß lai HFx[HFx(HFxLS)] . NÕu hé nµo kh«ng cã ®ñ ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i tèt, chØ nªn nu«i bß lai ë møc ®é tû lÖ nguån gen HF lµ 75% nh­ nhãm bß lai HFx(HFxLS). L­u ý r»ng, trong ®iÒu kiÖn khÝ hËu nhiÖt ®íi nãng Èm nh­ ViÖt Nam, cã thÓ nu«i ®­îc c¸c nhãm bß lai cã tû lÖ nguån gen HF cao, kÓ c¶ bß HF thuÇn, nh­ng víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ tèt, ®Çu t­ lín, chuång tr¹i thÝch hîp, ch¨m sãc nu«i d­ìng tèt, kû thuËt ch¨n nu«i v÷ng vµng, qu¶n lý tèt, tiªm phßng ®Çy ®ñ theo quy ®Þnh cña c¬ quan thó y vµ cã hÖ thèng gièng thÝch hîp PHÇN III VËT LIÖU Vµ PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU 3.1 §èi t­îng nghiªn cøu §Ò tµi ®­îc thùc hiÖn trªn ®µn bß lai h­íng s÷a (HF x LS), HF(HF x LS), HF[HF(HF x LS)] §­îc nu«i t¹i c¸c n«ng hé vµ trang tr¹i cña trung t©m nghiªn cøu Bß vµ §ång cá Ba V×- Hµ Néi (thêi gian tõ 20/02-15/06 n¨m 2009) Sè l­îng : F1=246 con F2=529 con F3=138 con 3.2 Néi dung nghiªn cøu 3.2.1 kh¶ n¨ng sinh tr­ëng cña ®µn bß lai h­íng s÷a (F1, F2, F3) 3.2.2 kh¶ n¨ng s¶n xuÊt s÷a cña ®µn bß lai h­íng s÷a (F1, F2, F3) 3.3 Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.3.1 Kh¶ n¨ng sinh tr­ìng cña bß lai h­íng s÷a. -Khèi l­îng s¬ sinh, 12 th¸ng vµ 24 th¸ng tuæi (®­îc c©n b»ng c©n bµn) -Khèi l­îng theo c¸c nhãm gièng. (®­îc c©n b»ng c©n bµn) -Khèi l­îng c¬ thÓ theo c¸c løa s÷a. (®­îc c©n b»ng c©n bµn) 3.3.2 Kh¶ n¨ng s¶n xuÊt s÷a cña bß lai h­íng s÷a §Ó x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu vÒ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt s÷a, chóng t«i dùa vµo sæ ghi chÐp cña c¬ së thu gom s÷a. - S¶n l­îng s÷a trung b×nh trªn ngµy ®­îc tÝnh b×nh qu©n b»ng s¶n l­îng s÷a thùc tÕ trªn sè ngµy v¾t s÷a (tÝnh b»ng kg) - Thêi gian cho s÷a thùc tÕ lµ kho¶ng thêi gian tÝnh tõ lóc bß ®Î cho ®Õn lóc b¾t ®Çu c¹n s÷a trong cïng løa (thêi gian tÝnh b»ng ngµy) - S¶n l­îng s÷a 305 ngµy lµ s¶n l­îng s÷a v¾t ®­îc trong thêi gian 305 ngµy.Nh÷ng bß cã thêi gian gian cho s÷a trªn 305 ngµy. ChØ lÊy s¶n l­îng s÷a ®Õn 305 ngµy vµ lo¹i bá nh÷ng chu kú s÷a ng¨n h¬n 180 ngµy. 4. Xö lý sè liÖu. Sè liÖu ®­îc xö lý theo ph­¬ng ph¸p thèng kª m« t¶ b»ng phÇn mÒm Excel vµ Minitab Qu¸ tr×nh xö lý sè liÖu t¹i Bé M«n Gièng VËt Nu«i-ViÖn Ch¨n Nu«i. PHÇN IV KÕT QU¶ Vµ TH¶O LUËN 4.1 Kh¶ n¨ng sinh tr­ìng cña ®µn bß lai h­íng s÷a §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh tr­ëng cña gia sóc, chØ tiªu khèi l­îng lµ tÝnh tr¹ng quan träng nhÊt. V× vËy ë nghiªn cøu nµy chóng t«i chØ nghiªn cøu tÝnh tr¹ng khèi l­îng cña ®µn bß. 4.1.1 Khèi l­îng s¬ sinh, 12 vµ 24 th¸ng tuæi B¶ng 4.1. Khèi l­îng s¬ sinh, 12 vµ 24 th¸ng tuæi (kg) Gièn F1 F2 F3 n 246 520 138 SS 12th 24th SS 12th 24th SS 12th 24th 26,73 197,80 306,25 28,69 225,63 309,16 29,56 232,43 313,62 Khèi l­îng s¬ sinh lµ ®Æc tÝnh sím nhÊt vÒ khèi l­îng sèng cña mäi vËt nu«i. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ch¨n nu«i, cÇn nghiªn cøu nh÷ng tÝnh tr¹ng biÓu hiÖn sím v× nã giøp cho chÈn ®o¸n sím kh¶ n¨ng sinh tr­ëng, ph¸t triÓn vµ n¨ng suÊt vËt nu«i. Khèi l­îng s¬ sinh trung b×nh cña nhãm bª lai h­íng s÷a ViÖt nam lµ 28,34 kg, lín nhÊt ë nhãm F2(3/4) lµ 28,69 kg vµ F3(7/8) lµ 29,56 kg vµ thÊp nhÊt lµ F1(1/2) lµ 26,73kg. C¸c kÕt qu¶ nµy ®Òu ë møc cao h¬n so víi kÕt qu¶ 25,80 kg t×m ®­îc cña NguyÔn V¨n Th­ëng vµ NguyÔn V¨n §øc (1991) vµ cña Lª v¨n Ngäc vµ céng sù (1999). Khèi l­îng 12 th¸ng tuæi cña c¸c nhãm bª lai h­íng s÷a cña ViÖt nam trung b×nh lµ 219,68 kg. Khèi l­îng ë c¸c nhãm F2, F1 vµ 7/8 lµ 225,63; 197,80 vµ 232,43 kg. Gi¸ trÞ nµy cao h¬n so víi cña NguyÔn V¨n Th­ëng vµ céng sù (1990) trªn ®µn bª lai h­íng s÷a nu«i t¹i Bav× vµ Phï §æng. Khèi l­îng 24 th¸ng tuæi trung b×nh lµ 310,38kg. Gi¸ trÞ nµy cao h¬n so víi gi¸ trÞ 255,59 kg t×m ®­îc cña NguyÔn V¨n Th­ëng vµ céng sù (1990), thÊp h¬n gi¸ trÞ 314,33kg trªn ®µn bª lai nu«i t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh (NguyÔn Quèc §¹t vµ céng sù, 2000) vµ 315,36kg trªn ®µn bª thÝ nghiÖm t¹i Ba V× (NguyÔn Kim Ninh vµ céng sù, 2000). 4.1.2 Khèi l­îng cña ®µn bß lai HF theo c¸c gièng §©y lµ chØ tiªu quan träng ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh tr­ìng cña c¸c nhãm gièng lai, cho phÐp ®¸nh gi¸ phÈm gièng trong diÒu kiÖn ch¨n nu«i nhÊt ®Þnh. Khèi l­îng chung cña bß lai HF theo c¸c nhãm gièng d­îc tr×nh bµy ë b¶ng 4.2 B¶ng 4.2 Khèi l­îng bß lai HF theo c¸c nhãm gièng (kg) Gièng F1 F2 F3 n 246 520 138 382.894 403.576 396.165 SD 56.445 57.158 48.209 SX 3.602 2.504 4.097 CV% 14.754 14.157 12.192 Min 261 238 265 Max 584 666 552 BiÓu ®å 1: Khèi l­îng bß lai HF theo c¸c nhãm gièng KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i vÒ khèi l­îng cña c¸c nhãm gièng lÇn l­ît lµ 382,894kg (®èi víi nhãm F1), 403,756kg (®èi víi nhãm F2) vµ 396,16 (®èi víi nhãm F3). KÕt qu¶ nµy thÊp h¬n so víi kÕt qu¶ c«ng bè F2 lµ 406,74kg, F3 lµ 403,18kg. Lª Träng L¹p vµ céng sù(2005) vµ F2 lµ 432kg, F3 lµ465kg. Ph¹m V¨n Giíi vµ céng sù (2005). KÕt qu¶ cña chóng t«i cao h¬n so víi kÕt qu¶ cña Lª Träng L¹p vµ céng sù(2005) ®èi víi nhãm F1 lµ 374,24kg.vµ Lª Thµnh Vinh vµ céng sù (2005) ®èi víi nhãm F1 lµ 362,06kg Khèi l­îng trung b×nh cña ®µn bß lai h­íng s÷a nu«i ë Ba V× cao nhÊt ë nhãm bß F2 lµ 403, 756kg, sau ®ã ®Õn bß F3 lµ 396, 165kg vµ thÊp nhÊt lµ bß F1 víi khèi l­îng 382, 894kg. HÖ sè biÕn dÞ vÒ khèi l­îng cña ba nhãm gièng cña ®µn bß lai h­íng s÷a nu«i ë Ba V× biÕn ®éng trong ph¹m vi lµ 12,192 - 14,754% chøng tá viÖc lùa chän gièng vµ ®iÒu kiÖn ch¨m sãc nu«i d­ìng cña c¸c hé kh¸ tèt. Cã sù sai kh¸c rá rÖt gi÷a c¸c gièng vÒ khèi l­îng cña c¸c gièng bß lai h­íng s÷a F1, F2 vµ F3 (P<0, 05). Chøng tá khèi l­îng l­îng cña c¸c giãng kh¸c nhau lµ kh¸c nhau. 4.1.3 Khèi l­îng c¬ thÓ theo løa s÷a Khèi l­îng c¬ thÓ theo løa s÷a lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu quan träng ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh tr­ëng cña ®µn bß lai theo c¸c løa s÷a. kÕt qu¶ ®iÒu tra cña chóng vÒ khèi l­îng c¬ thÓ theo c¸c løa ®­îc tr×nh bµy ë b¶ng 4.3 B¶ng 4.3 Khèi l­îng c¬ thÓ theo løa s÷a (kg) Løa s÷a 1 2 3 4 >4 n 243 259 176 109 117 370,40 394,50 410,44 425,26 410,85 SE 2,74 3,31 4,04 6,50 5,32 SD 42,58 53,25 53, 62 67,87 57,40 CV% 11,52 13,52 13,06 15,96 14,01 Min 238 261 285 295 292 Max 540 600 552 600 760 BiÓu ®å 2: Khèi l­îng c¬ thÓ theo løa s÷a Khèi l­¬ng c¬ thÓ theo løa s÷a cña ®µn bß lai HF t¨ng tõ løa s÷a s÷a ®Çu ®Õn løa s÷a thø 4 vµ ®¹t cao nhÊt t¹i løa s÷a 4 lµ 425,26kg sau ®ã gi¶m tõ løa s÷a thø 5 trë lªn v× lóc nµy khèi l­îng sinh häc cña ®µn bß lai ®· hoµn chØnh vµ ®ang trong qu¸ tr×nh giµ ho¸. KÕt qu¶ trªn thÊp h¬n so víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Ph¹m V¨n Giíi vµ céng sù (2006) ®èi víi khèi l­îng c¬ thÓ theo løa s÷a 1 lµ 414,45kg, khèi l­îng c¬ thÓ theo løa s­a 2 lµ 431,76kg, khèi l­îng c¬ thÓ theo løa s­a 3 lµ 444,15kg, khèi l­îng c¬ thÓ theo løa s÷a 4 lµ 464,15kg vµ khèi l­îng cá thÓ theo løa s÷a trªn 5 lµ 458,48kg. KÕt qu¶ cña chóng t«i cao h¬n kÕt qu¶ cña Lª Träng L¹p vµ céng sù (2007) ®èi víi khèi l­îng c¬ thÓ theo løa s­a 2 vµ 3 lÇn l­ît lµ 393,04kg, 406,28 vµ Ng« Thµnh Vinh vµ céng sù (2003) ®èi víi khèi l­îng c¬ thÓ theo løa s÷a 1 lµ 362,40kg. 4.2 Kh¶ n¨ng s¶n xuÊt s÷a cña ®µn bß lai h­íng s÷a 4.2.1 S¶n l­îng s÷a cña ®µn bß lai Holstein Frisian S¶n l­îng s÷a chung lµ chi tiªu quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt s÷a cña gia sóc. S¶n l­îng s÷a chung cña ®µn bß lai cho ta ®¸nh gi¸ ®­îc s¶n l­îng cña gièng trong ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i nhÊt ®Þnh. S¶n l­îng s÷a chung cña ®µn bß lai HF ®­îc tr×nh bµy ë b¶ng 4.4 B¶ng 4.4 S¶n l­îng s÷a trung b×nh cña ®µn bß lai HF (kg) Tham sè Gi¸ trÞ Sè con 904 3577.63 SE 26.35 SD 793.62 CV% 22.18 KÕt qu¶ trªn thÊp h¬n so víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña NguyÔn V¨n §øc vµ céng sù (2005) ®èi víi n¨ng suÊt s÷a trung b×nh cña ®µn bß lai lµ 5162,65kg. KÕt qu¶ cña chóng t«i cao h¬n kÕt qu¶ Lª Träng L¹p vµ céng sù (2007) ®èi víi ®èi víi n¨ng suÊt s÷a trung b×nh cña ®µn bß lai lµ 3456,26kg. 4.2.2 S¶n l­îng s÷a theo c¸c nhãm gièng S¶n l­îng s÷a theo c¸c nhãm gièng lµ chØ tiªu quan träng ®Ó d¸nh gi¸ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt s÷a cña tõng nhãm gièng gia sóc. S¶n l­îng s÷a theo c¸c nhãm gièng quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ kinh tÕ ch¨n nu«i vµ cho phÐp ®¸nh gi¸ phÈm gièng con vËt trong ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i nhÊt ®Þnh. N¨ng suÊt s÷a 305 ngµy cña bß lai h­íng s÷a ®­îc tr×nh bµy ë b¶ng 4.5 B¶ng 4.5 S¶n l­îng s÷a trung b×nh c¸c theo nhãm gièng (kg) Gièng F1 F2 F3 n 246 520 138 3364,83 3655,83 3667,00 SE 39,09 36,57 72,03 SD 613,20 843,81 849,25 CV% 18,21 22,83 23,21 Min 2174 1124 1279 Max 4972 5347 5917 BiÓu ®å 3: S¶n L­îng s÷a trung b×nh c¸c nhãm gièng S¶n l­îng s÷a trung b×nh cña ®µn bß lai h­íng s÷a nu«i t¹i Ba V× cao nhÊt ë nhãm bß F3 lµ 3667,00 kg, sau ®ã ®Õn bß F2 lµ 3655,83kg vµ thÊp nhÊt lµ bß F1 víi s¶n l­îng 3364,83kg. HÖ sè biÕn dÞ vÒ s¶n l­îng s÷a trung b×nh cña ®µn bß lai h­íng s÷a nu«i ë Ba V× ë møc trung b×nh thÊp biÕn ®éng trong ph¹m vi 18,21 - 23,21% cña ba nhãm gièng vµ ®iÒu kiÖn ch¨m sãc nu«i d­ìngcña c¸c hé ch¨n nu«i kh¸ tèt Cã sù sai kh¸c rá rÖt gi÷a c¸c chu kú s÷a cña c¸c gièng bß lai h­íng s÷a F1, F2, vµ F3 (P<0, 05). Chøng tá kh¶ n¨ng s¶n xuÊt s÷a gi÷a c¸c chu kú cña bß gièng kh¸c nhau lµ kh¸c nhau. KÕt qu¶ cña chóng t«i vÒ s¶n l­îng s÷a theo chu kú cña c¸c nhãm gièng lÇn l­ît lµ F1 3364,83kg, F2 3655,83kg, F3 3667,00kg. KÕt qu¶ nµy thÇp h¬n so víi kÕt qu¶ c«ng bè trªn ®µn F1 lµ 3923kg, F2 lµ 4305kg vµ F3 lµ 4104kg (NguyÔn V¨n §øc vµ céng sù, 2005). Nh­ng kÕt qu¶ cña chóng t«i cao h¬n so víi kÕt qu¶ thu d­îc cña Lª Träng L¹p vµ céng sù (2005) nghiªn cøu trªn c¸c nhãm bß lai lµ 3208,43kg (®èi víi nhãm F1), 3568,64kg (®èi víi nhãm F2) vµ 3501,47kg (®èi víi nhãm F3). 4.2.3 S¶n l­îng s÷a theo c¸c løa s÷a S¶n l­îng s÷a theo c¸c løa s÷a lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu quan träng ®¸nh gi¸ sù æn ®Þnh cña c¸c gièng qua c¸c løa s÷a. Nh÷ng gièng cho s÷a æn ®Þnh, ®Ó tõ ®ã ta ®¸nh gi¸ chung ®­îc gièng cho s÷a æn ®Þnh nhÊt. S¶n l­îng s÷a theo c¸c løa s÷a cña ®µn bß lai h­íng s÷a nu«i t¹i Ba V× ®­îc tr×nh bµy ë b¶ng 4.6 B¶ng 4.6 S¶n l­îng s÷a theo løa s÷a (kg) Løa s÷a 1 2 3 4 > 4 n 243 259 176 109 117 3197,62 3641,47 3741,30 3854,66 3748,41 SE 52,12 40,23 57,83 75,13 71,32 SD 825,00 647,52 767,31 784,46 717,46 CV% 25.,86 17,78 20,50 20,35 20,58 Min 124 1469 1744 1798 2166 Max 5917 5410 5839 5987 5523 KÕt qu¶ cña chóng t«i vÒ s¶n l­îng s÷a theo c¸c løa s÷a lÇn l­ît lµ løa1: 3197,62kg, løa 2: 3641,47kg, løa 3: 3741,30kg,løa4: 3859,66Kg vµ trªn løa 4 lµ 3748,41kg kÕt qu¶ nµy thÊp h¬n so víi kÕt qu¶ c«ng bè løa 1: 3969kg, løa 2: 4278kg, løa 3: 4467kg, løa 4: 4341kg vµ trªn løa 4: 4339kg. (NguyÔn V¨n §øc vµ céng sù, 2005). Nh­ng kÕt qu¶ cña chóng t«i cao h¬n so víi nghiªn cøu cña Lª Träng L¹p vµ céng(2005) lµ Løa 2: 3492,92kg Løa 3: 3540,81kg Chøng tá kû thuËt ch¨n nu«i ë c¸c hé lµ kh¸ tèt vµ ®ång ®Òu BiÓu ®å 4: S¶n l­îng s÷a theo løa s÷a (kg) Ta nhËn thÊy ë gièng bß HF n¨ng suÊt s÷a trong 4 chu k× ®Çu t¨ng dÇn tõ chi kú 1 ®Õn chu kú 4 vµ b¾t ®Çu gi·m tõ chu kú 5 ®iÒu nµy cã thÓ do chÕ ®é ch¨m sãc vµ nu«i d­ìng vµ kû thuËt vµ lóc nµy khèi l­îng sinh hoc cña bß lai ®¹t tèi ®a, b¾t ®Çu qu¸ tr×nh giµ ho¸ Cã sù sai kh¸c rá rÖt gi÷a c¸c chu kú s÷a cña gièng bß lai h­íng s÷a nµy (p<0, 05). §iÒu nµy cho thÊy gi÷a c¸c løa kh¸c nhau, ®iÒu kiÖn ch¨n sãc kh¸c nhau th× n¨ng suÊt s÷a sÎ kh¸c nhau râ rÖt. 4.2.4 S¶n l­îng s÷a hµng th¸ng theo tõng chu kú cña 3 nhãm gièng. S¶n l­îng s÷a chu kú theo tõng th¸ng cña chu kú tiÕt s÷a lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ søc s¶n xuÊt s÷a cña tõng nhãm gièng theo tõng thêi gian sau khi ®Î. KÕt qu¶ cña chóng t«i ®­îc tr×nh bµy ë b¶ng 4.7, 4.8, 4.9. N¨ng suÊt s÷a theo th¸ng cña tæng chu kú ®­îc nªu ë b¶ng 4.6; 4.7; 4.8. Cho thÊy n¨ng suÊt s÷a ®Òu t¨ng dÇn tõ th¸ng 1 ®Ðn th¸ng 2, 3vµ sau ®ã gi·m dÇn xuèng cho ®Õn hÕt chu kú tiÕt sòa ë tÊt c¶ 4 chu kú s÷a ®Çu. ë chu kú 1 s¶n l­îng s÷a cao nhÊt ë con F1 lµ ë t¸ng 2 víi s·n l­îng lµ 368,30kg, s¶n l­îng s÷a cao nhÊt, chu kú 1 vµ cña F2, F3 r¬i vµo th¸ng 3 (375,00kg vµ 388,4okg). Tæng s¶n l­îng s÷a chu kú cña F1 vµ F2 t­¬ng ®­¬ng nhau lµ 3055,00kg vµ cao nhÊt ë F3 lµ 3145,20kg. ë chu kú 1, s¶n l­îng s÷a cao nhÊt vµo kho¶ng th¸ng 2, 3 vµ s¶n l­îng s÷a tæng chu kú cao nhÊt ë F3. ë chu kú 2, thÊy s¶n l­îng s÷a cao nhÊt cña c¶ 3 nhãm gièng ®Òu ë th¸ng 3, víi s·n l­îng s÷a theo tuõng nhãm F1, F2, F3 t­¬ng ®­¬ng lµ 405,00: 394,70 vµ 419,60kg. s¶n l­îng s÷a tæng chu kú 2 cña ba nhãm gièng cã sù t¨ng dÇn theo sù gia t¨ng tû lÖ gen HF, tæng s¶n l­îng s÷a chu kú F1, F2, F3 t­¬ng ®­¬ng lµ 3073,30kg; 3221,80 vµ 3442,90kg. Nh­ vËy ë chu kú 2 víi gen HF cµng cao th× tû lÖ s÷a cang cao. ë chu kú 3, s¶n l­îng s÷a cao nhÊt cña F1, F2 lµ ë th¸ng 3 víi s¶n l­îng s÷a t­¬ng øng lµ 429,70kg vµ 406,30kg, con ë F3 s¶n l­îng s÷a cao nhÊt r¬I vµo th¸ng thø 2 víi s¶n l­îng lµ 418,9kg. Tæng s¶n l­îng s÷a ë chu kú 3 cao nhÊt ë bß F3 lµ 3395,5kg sau ®ã ®Õn bß F1 lµ 3393,70kg vµ thÊp nhÊt ë bß F2 lµ 3384,90kg. Nh­ vËy, s¶n l­îng s÷a ë chu kú 3 theo b¶ng 7, 8, 9 cho thÊy, s¶n l­îng s÷a cao nhÊt vÉn lµ nhãm F3. ë chu kú 4, s¶n l­îng s÷a c¸c th¸ng cña F1, F2 cao nhÊt ë th¸ng 2 lµ 434,30 vµ 424,10kg, cßn ë F3 s¶n l­îng s÷a cao nhÊt cña c¸c th¸ng r¬i vµo th¸ng 3 víi s¶n l­îng lµ 429,50kg. S¶n l­îng s÷a chu kú 4 cã sù gia t¨ng ®Òu rõ F1 ®Õn F3 víi s¶n l­îng s÷a t­¬ng ®­¬ng lµ 3340,30 (F1); 3418,90kg (F2) vµ 3471,7kg (F3). ë gièng bß F1 s¶b l­îng s÷a trong 4 chu kú s÷a ®Çu, t¨ng dÇn tõ chu kú 1 ®Õn chu kú 3 vµ gi¶m xuèng ë chu kú 4. ë bß F2 s¶n l­îng s÷a t¨ng dÇn tõ chu kú 1 ®Õn chu kú 4, ®iÒu nµy cã thÓ do chÕ ®é ch¨m sãc nu«i d­ìng. ë bß F3 s¶n l­îng s÷a chu kú t¨ng dÇn tõ chu kú 1 ®Õn chu kú 2 vµ gi¶m xuèng ë chu kú 3, råi ë chu kú 4 l¹i t¨n lªn. §iÒu nµy chøng tá ¶nh h­ëng do yÕu tè ch¨m sãc nu«i d­ìng vµ kü thuËt. Cã sù sai kh¸c râ rÖt gi÷a c¸c chu kú s÷a cña ba gièng bß lai h­íng s÷a nµy (P>0,05). §iÒu nµy cho thÊy gi÷a c¸c gièng kh¸c nhau, tû lÖ nguån gen kh¸c nhau, ®iÒu kiÖn ch¨m sãc kh¸c nhau th× kh¶ n¨ng s¶n xuÊt s÷a sÏ kh¸c nhau râ rÖt. NguyÔn V¨n §øc vµ Ph¹m V¨n Giíi (2006, 2007) nghiªn cøu trªn ®µn bß h¹t nh©n vµ cÊp I c«ng bè s¶n l­îng s÷a lµ 5069,77kg/chu kú (Vò V¨n Néi vµ céng sù, 2007). NguyÔn V¨n Th­ëng vµ céng sù (2006) c«ng bè kÕt qu¶ lµ 3368,04kg/ Chu kú ®èi víi c¸c tæ hîp lai tû lÖ nguån gen HF kh¸c nhau nh­ 50%HF, 75% HF vµ 87,5% HF ë Hµ T©y, Hµ Néi vµ Vïng phô c©n. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i thÊp h¬n so víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶, cã thÓ do ®iÒu kiÖn khÝ hËu trong vïng vµ do ®iÒu kiÖn ch¨m sãc nu«i d­ìng yÕu tè kü thuËt cña c¸c c¬ së kh¸c nhau. NguyÔn V¨n Th­ëng vµ céng sù (2002) cho biÕt dïng bß c¸i Lai Sind cho lai víi bß ®ùc gièng HF t¹o bß lai 1/2HF, 3/4HF, 7/8HF lÊy s÷a. S¶n l­îng s÷a ®µn bß lai nµy cao h¬n h¼n víi bß néi (Hµ ViÖt). NÕu dïng bß c¸i nÒn Lai Sind lai víi bß ®ùc HF hiÖu qu¶ lai t¹o vµ cho s÷a cßn cao h¬n so víi ®µn bß vµng ViÕt Nam. KÕt qu¶ cña bß lai h­íng s÷a ®¹t: 1/2HF 2788 - 3414kg, 3/4HF lµ 3008 - 3615kg/chu kú ë MiÒn B¾c. KÕt qu¶ nµy thÊp h¬n so víi nghiªn cøu cña chóng t«i trªn ®µn bß lai h­íng s÷a nu«i t¹i Ba V×. 4.3. ChÊt l­îng s÷a Tû lÖ mì s÷a vµ protein s÷a lµ 2 chØ tiªu quan träng nhÊt ®èi víi chÊt l­îng s÷a. V× vËy trong nghiªn cøu nµy chóng t«i chØ tËp trung nghiªn cøu 2 chØ tiªu nµy. 4.3.1 Tû lÖ mì s÷a Tû lÖ mì s÷a lµ chØ tiªu quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l­îng s÷a vµ ®­îc c¸c nhµ chÕ biÕn s÷a quan t©m nhiÒu nhÊt v× tû lÖ mì s÷a cµng cao th× chÊt l­îng s÷a cµng tèt. KÕt qu¶ ph©n tÝch tû lÖ mì s÷a ®­îc tr×nh bµy ë b¶ng 4.10 B¶ng 4.10 Tû lÖ mì s÷a (%) Tham sè thèng kª F1 F2 F3 n 17 179 189 4,20 3,98 3,94 SE 0,06 0,03 0,02 SD 0,24 0,39 0,34 CV (%) 5,74 9,80 7,61 KÕt qu¶ ph©n tÝch cña chóng t«i vÒ tû lÖ mì s÷a cña bß lai F1, F2, F3 nu«i ë Ba V× ®¹t ®­îc c¸c gi¸ trÞ lµ 4,18%; 3,8% vµ 3,94%. KÕt qu¶ nµy thÊp h¬n so víi 4,05-4,14%, NguyÔn V¨n §øc vµ NguyÔn V¨n Th­ëng (1991). KÕt qu¶ nµy cao h¬n so víi kÕt qu¶ cña NguyÔn V¨n Th­ëng (2006) lµ 3,87% , NguyÔn Quèc §¹t (1998) lµ 3,73% vµ V­¬ng TuÊn Thùc (2005) cïng nghiªn cøu trªn ®µn bß lai F1 lµ 4,10%, bß F2 Lµ 3,70%, bß F3 lµ 3,88%. Ngoµi ra hÖ sè biÕn dÞ cña tû lÖ mì s÷a cña ba nhãm gièng biÕn ®éng trong kho¶ng (7, 74-9, 80%), chøng tá sù biÕn ®éng vÒ tû lÖ mì s÷a cña c¸c nhãm gièng kh«ng lín. BiÓu ®å 5: Tû lÖ mì s÷a KÕt qu¶ tr×nh bµy t¹i biÓu ®å 5 cho thÊy tû lÖ mì cµng t¨ng khi tû lÖ gen HF ë trong mçi con lai cµng gi·m . XÐt theo nhãm gièng, tû lÖ mì s÷a cao nhÊt F1 vµ thÊp nhÊt ë nhãm gièng F3. Qua ph©n tÝch chóng t«i thÊy cã sù sai kh¸c vÒ tû lÖ mì s÷a gi÷a ba gièng bß lai h­íng s÷a nµy (p<0, 05). 4.3.2 Tû lÖ protein s÷a KÕt qu¶ ph©n tÝch tû lÖ protein s÷a ®­îc tr×nh bµy ë b¶ng 4.11 B¶ng 4.11 Tû lÖ protein s÷a (%) Tham sè thèng kª F1 F2 F3 n 246 520 138 3,67 3,62 3,57 SE 0,06 0,02 0,02 SD 0,27 0,33 0,28 CV(%) 7,36 9,11 7,84 BiÓu ®å 6: Tû lÖ protein s÷a BiÓu ®å 8 chøng tá tû lÖ protein cao nhÊt ë nhãm gièng F1, sau ®ã ®Õn F2 vµ thÊp nhÊt ë nhãm F3. Chóng t«i ph©n tÝch thÊy kh«ng cã sù sai kh¸c vÒ tû lÖ protein s÷a gi÷a c¸c gièng víi nhau (p>0, 05). Tû lÖ protein s÷a cña ®µn bß lai ë Ba V× gi¶m dÇn theo sù gia t¨ng tû lÖ gen HF trong mçi c¸ thÓ lai. Tû lÖ protein cao nhÊt ë nhãm gièng F1 lµ 3,67%, sau ®ã ®Õn F2 lµ 3,62% vµ thÊp nhÊt ë nhãm F3 lµ 3,57%. KÕt qu¶ ph©n tÝch cña chóng t«i vÒ tû lÖ protein s÷a cña ®µn bß lai F1, F2 vµ F3 nu«i t¹i Trung T©m Bß vµ §ång cá Ba V× cao h¬n so víi nghiªn cøu cña V­¬ng TuÊn Thùc (2005) cho biÕt tû lÖ protein s÷a cña bß F1 lµ 3,2-3,3 % vµ F2 d¹t 3,13% . Lª Xu©n C­¬ng vµ Devendra (1993) th«ng b¸o tû lÖ protein s÷a cña F1, F2 vµ F3 ë thµnh phè Hå ChÝ Minh lÇn l­ît lµ 3,49%; 3,27% vµ 3,25%. Tuy nhiªn, kÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i vÒ tû lÖ protein s÷a t­¬ng ®­¬ng víi kªt qu¶ nghiªn cøu cña mét sè t¸c gi¶ Ph¹m Quý D­¬ng (2002) khi nghiªn cøu trªn ®µn bß lai h­íng s÷a ë Phï §æng th× chØ tiªu nµy lµ: F3 lµ 3,56%. Lª Träng L¹p vµ céng sù (2003) nghiªn cøu trªn ®µn bß c¸i h¹t nh©n ë Ba V× cho biÕt tû lÖ protein s÷a ë bß F2 lµ 3,4% bß F3 lµ 3,49%, kÕt qu¶ nghiªn cøu cña t¸c gi¶ thÊp h¬n so víi nghiªn cøu cña chóng t«i. TrÇn Träng Thªm (1986) c«ng bè tû lÖ protein s÷a cña bß lai F1, F2 vµ F3 ë Phï §æng lÇn l­ît lµ 3,37%; 3,39% vµ 3,36%. Nghiªn cøu cña Ph¹m Ngäc ThiÖp (2003) trªn ®µn bß s÷a lai F1, F2 vµ F3 nu«i t¹i L©m §ång cho kÕt qu¶ tû lÖ protein s÷a lÇn l­ît lµ :3,09%; 3,02% vµ 2,82%. Nh­ vËy nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ nµy ®Òu cho thÊy tû lÖ protein s÷a gi·m khi gia t¨ng tû lÖ gen HF trong con lai víi c¸c gièng bß ®Þa ph­¬ng cña c¸c vïng nhiÖt ®íi. NguyÔn Kim Ninh (1996) cho r»ng ®µn bß lai F1 (HF x Lai Sind) t¹i Ba V× cho tû lÖ protein s÷a t¨ng dÇn theo løa s÷a 1, 2, 3 víi kÕt qu¶ lÇn l­ît lµ 3, 31; 3,38 vµ 3,42%. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ ®Òu thÊp h¬n so víi kÕt qu¶ cña chóng t«i ®iÒu nµy cã thÓ gi¶i thÝch do chÕ ®é ch¨m sãc nu«i d­ìng vµ ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i ngµy nay tèt h¬n so víi tr­íc cho nªn gi¸ trÞ protein s÷a cñng t¨ng cao h¬n tr­íc ®©y. PHÇN V: KÕT LUËN Vµ §Ò NGHÞ 5.1 KÕt luËn - Khèi l­îng cña ®µn bß lai h­íng s÷a F1, F2 vµ F3 t­¬ng øng lµ:382.894kg, 403,756kg vµ 396,165kg - Khèi l­îng chung cña c¸c løa s÷a cña ®µn bß lai h­íng s÷a F1, F2 vµ F3 t­¬ng øng lµ: løa 1: 370,00kg løa 2: 394,50kg løa 3: 410,43kg løa 4: 425,25kg vµ tõ løa 5: 410,85kg - N¨ng suÊt s÷a chung cña ®µn bß lai h­íng s÷a F1, F2 vµ F3 t­¬ng øng lµ: 3364,83kg, 3655,83kg vµ 3677kg. -N¨ng suÊt s÷a theo c¸c løa cña ®µn bß lai h­íng s÷a F1, F2 vµ F3 t­¬ng øng lµ: løa 1: 3197,62kg løa 2: 3641,47kg løa 3: 3741,30kg løa 4: 3854,66kg vµ tõ løa 5: 3748,41kg - ChÊt l­îng s÷a: ChÊt l­îng s÷a lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ s¶n phÈm s÷a, theo ®iÒu tra ph©n tÝch ®µn bß lai h­íng s÷a nu«i ë Ba V× chóng t«i cã kÕt qu¶ nh­ sau: + Tû lÖ mì s÷a F1, F2 vµ F3 t­¬ng øng : 4,20; 3,98% vµ 3,94% + Tû lÖ protein s÷a F1, F2 vµ F3 t­¬ng øng: 3,67%; 3,62% vµ 3,57% 5.2 §Ò nghÞ Do thêi gian thùc tËp cßn bÞ h¹n chÕ cho nªn viÖc theo dâi, thu nhËp sè liÖu vÉn ch­a ®Çy ®ñ ph¶i lo¹i bá nh÷ng con sè liÖu ch­a theo dâi hÕt cho nªn dung l­îng mÈu kh«ng nhiÒu, do vËy kÕt qu¶ ch­a thËt chÝnh x¸c, v× vËy cÇn cã thªm nhiÒu thêi gian h¬n n÷a. Cã thªm nhiÒu ®Ò tµi ®iÒu tra c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c nh»m ®­a ra ®­îc nhiÒu biÖn ph¸p kû thuËt, hay ph­¬ng thøc ch¨n nu«i phï hîp cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt .Nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ ®Þa ph­¬ng tõ ®ã thóc ®Èy ch¨n nu«i bß s÷a ph¸t triÓn nh©t lµ bß lai h­íng s÷a. PHÇN VI TµI LIÖU THAM KH¶O 6.1. TiÕng ViÖt Côc N«ng nghiªp (2005) Côc Ch¨n nu«i (2005) Lª Xu©n C­¬ng (2000), “Nh÷ng ®iÒu cÇn chó ý khi ch¨n nu«i bß s÷a cña óc”, T¹p chÝ ch¨n nu«i sè 4. Lª Xu©n C­¬ng vµ Deren dra (1993), ®¸nh gi¸ nguån thøc ¨n, ph­¬ng thøc nu«i d­ìng vµ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ch¨n nu«i bß s÷a vµ s¶n xuÊt s÷a ë c¸c hé ch¨n nu«i gia ®×nh ë thµnh phè Hå ChÝ Minh, ViÖn Khoa häc n«ng nghiÖp miÒn Nam. Vò chÝ C­¬ng, T¨ng Xu©n L­u, NguyÔn Quèc §¹t, Ph¹m ThÕ HuÖ, NguyÔn Xu©n Tr¹ch, NguyÔn Xu©n Hoµ. “KÕt qu¶ chän läc bß c¸i 3/4vµ 7/8 HF ®Ó t¹o ®µn bß h¹t nh©n lai h­íng s÷a ®¹t trªn 4.000lÝt s÷a/ chu kú” B¸o c¸o khoa häc2005, Hµ Néi 8/2006. NguÔn Quèc §¹t(1998), Mét sè ®Æc ®iÓm vÒ gièng cña ®µn bß lai (Holstein Frisian x Lai Sind) h­íng s÷a nu«i t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh, LuËn ¸n tiÕn sÜ n«ng nghiÖp, ViÖn khoa häc kû thuËt n«ng nghiÖp ViÖt Nam, Hµ Néi NguyÔn Quèc §¹t, Vò VËn Néi, Bïi ThÕ §øc, NguyÔn Thanh B×nh(1999) “Kh¶ n¨ng s¶n xuÊt s÷a cña ®µn bß lai h­íng s÷a trong ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i trang tr¹i ë thµnh phè Hå ChÝ Minh”, B¸o c¸o khoa häc giai ®o¹n 1996-1999, Thµnh Phè HuÕ NguyÔn Quèc §¹t, Vò VËn Néi, Bïi ThÕ §øc, NguyÔn Thanh B×nh. “kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña ®µn bß c¸i lai (Holstein Frisian x Lai Sind) h­íng s÷a trong ®iÒu kiÖn ch¨n trang trai ë thµnh phè Hå ChÝ Minh”, Bo¸ c¸o khoa häc ch¨n nu«i thó y 1998-1999, Hµ Néi 1999 NguyÔn V¨n §øc, Ph¹m V¨n Giíi, TrÇn Träng Thªm. “ Ngiªn cøu ¶nh h­ëng cña mét sè yÕu tè cè ®Þnh ®Õn s¶n l­îng s÷a ®µn bß HF lai h¹t nh©n vµ cÊp I ViÖt Nam”. B¸o c¸o khoa häc 2005, Hµ Néi 8/2006 NguyÔn V¨n §øc, TrÇn Träng Thªm, Ph¹m V¨n Giíi vµ ctv (2005), “Kh¶ n¨ng s¶n xuÊt s÷a cña ®µn bß lai ë mét sè vïng sinh th¸I cña ViÖt Nam” NguyÔn V¨n §øc, Ph¹m V¨n Giíi (2007), “ChÊt l­îng s÷a cña ®µn bß Holstein Frisian thuÇn nu«i t¹i ViÖt Nam”. NguyÔn V¨n §øc (1998) “Bµi tæng hîp vÒ ch¨n nu«i bã s÷a”. Ph¹m V¨n Giíi (2008) LuËn ¸n tiÕn sü Ph¹m V¨n Giíi, NguyÔn V¨n §øc. “ HÖ sè di truyÒn vµ t­¬ng quan di truyÒn gi÷a tuæi ®Î lÇn ®Çu, s¶n l­îng s÷a vµ tû lÖ mì cña bß lai h­íng s÷a ViÖt Nam”, b¸o c¸o khoa häc 2006, Hµ Néi 8/2007 Ph¹m V¨n Giíi, NguyÔn V¨n §øc vµ TrÇn Träng Thªm ,Bé M«n Di TruyÒn Gièng VËt Nu«i (2006) “Tuæi ®Î løa ®Çu, khèi l­îng gi÷a hai løa ®Î, khèi l­îng c¸c løa ®Î vµ s¶n l­îng s÷a cña 6 løa ®Çu bß lai h­íng s÷a ViÖt Nam ë ®µn h¹t nh©n vµ cÊp 1” Lª Träng L¹p, Ng« Thµnh Vinh, T¨ng Xu©n L­u, Ng« §×nh T©n, §Æng ThÞ Ph­¬ng, TrÇn ThÞ Loan, KhuÊt ThÞ Thu Hµ vµ NguyÔn V¨n §øc Trung t©m nghiªn cøu Bß vµ §ång cá Ba V× -Hµ T©y, “Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p vÒ gièng ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ trong ch¨n nu«i bß s÷a t¹i Ba V× -Hµ T©y”. Ng« Thµnh Vinh, Lª Träng L¹p, NguyÔn ThÞ C«ng, Ng« §×nh T©n, §oµn H÷u Thµnh (2003) “Nghiªn cøu bß vµ ®ång cá Ba V×” Lª V¨n Ngäc, NguyÔn Kim Ninh, Lª Träng L¹p, NguyÔn Quèc To¶n, NguyÔn TiÕn Tïng, TrÞnh V¨n ThuËn vµ Ng« §×nh T©n (1999) “Nghiªn cøu ph­¬ng thøc nu«i d­ìng nh»m t¨ng kh¶ n¨ng sinh tr­ëng ph¸t triÓn bª lai h­íng s÷a 0-12 th¸ng” Ng« Thµnh Vinh, Lª Träng L¹p, NguyÔn ThÞ C«ng, Ng« §×nh T©n, §oµn H÷u Thµnh (2005) “kh¶ n¨ng sinh tr­ìng, sinh s¶n, s¶n xuÊt s÷a cña ®µn bß HF vµ Jersy nhËp néi tai trung t©m nghiªn cøu bß vµ ®ßng cá Ba V×”. Th«ng tin khoa häc kû thuËt ch¨n nu«i .6/2005. NguyÔn V¨n §øc, Ph¹m V¨n Giíi, TrÇn Träng Thªm. “ Ngiªn cøu ¶nh h­ëng cña mét sè yÕu tè cè ®Þnh ®Õn s¶n l­îng s÷a ®µn bß HF lai h¹t nh©n vµ cÊp I ViÖt Nam”. B¸o c¸o khoa häc 2005, Hµ Néi 8/2006 Lª Träng L¹p, T¨ng Xu©n L­u, Ng« §×nh T©n, V­¬ng TuÊn Thùc, NguyÔn Quèc To¶n, Vò ChÝ C­¬ng, NguyÔn V¨n Niªn (2003), “nghiªn cøu trä ®µn bß lai 3/4 vµ 7/8 HF h¹t nh©n ®Ó t¹o ®µn bß s¶n l­îng s÷a trªn 4.000lÝt/ chu kú t¹i trung t©m nghiªn cøu bß vµ ®ång cá Ba V×”, Bo¸ c¸o khao häc, ViÖn ch¨n nu«i, 2003 T¨ng Xu©n L­u (1999), §¸nh gi¸ mét sè ®Æc ®iÓm cña ®µn bß lai h­íng s÷a t¹i Ba V× –Hµ Néi vµ biÖ ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng sinh s¶n cña chóng, luËn v¨n Th¹c sÜ n«ng nghiÖp, §¹i häc n«ng nghiÖp I, Hµ Néi NguyÔn Kim Ninh, Lª Träng L¹p, Ng« Thµnh Vinh vµ céng sù.KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ kh¶ n¨ng cho s÷a vµ chÊt l­îng s÷a cña ®µn bß v¾t s÷a h¹t nh©n F1, F2 nu«i ë hé gia ®×nh t¹i Ba V×-Hµ Néi .kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ n«ng nghiÖp 1996-1997 (NXB N«ng NghiÖp Hµ Néi 1998) NguyÔn Kim Ninh, NguyÔn V¨n Th­ëng, TrÇn Träng Thªm, Lª Träng L¹p, NguyÔn H÷­ L­¬ng, Lª V¨n Ngäc vµ céng sù. KÕt qu¶ vÒ bß lai h­íng s÷a vµ xx©y dùng m« h×nh bß s÷a tr«ng d©n .Tyªnt c«ng tr×ng nghiªn cøu khoa häc kû thuËt ch¨n nu«i (1969-1995)-1: Hµ Néi-N«ng NghiÖp 1995 Vò V¨n Néi, TrÇn Träng Thªm, NguyÔn H÷­ L­¬ng, NguyÔn V¨n §øc, NguyÔn Hïng S¬n, TrÇn S¬n Hµ, Ng« §×nh T©n, Lª Thu Hµ. “X¸c ®Þnh kh¶ n¨ng sinh tr­ëng, sinh s¶n, s¶n xuÊt s÷a cña bß lai h­íng s÷a 75% HF cè ®Þnh ë thÕ hÖ thø nhÊt”, B¸o c¸o khoa häc 2005, Hµ Néi 8/2006 NguyÔn Xu©n Th¹ch (2003). Kh¶ n¨ng sinh s¶n vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt s÷a cña c¸c lo¹i bß lai h­íng s÷a ë Méc Ch©u vµ Hµ Néi NguyÔn ThiÖp (1995) Di truyÒn häc sè l­îng øng dông trong ch¨n nu«i . NXB n«ng NghiÖp TrÇn Träng Thªm, §Æng ThÞ Dung, NguyÔn ThÞ C«ng, Lª Minh S¾t . “ §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng suÊt, chÊt l­îng s÷a vµ nh©n tè ¶nh h­ëng ®Ðn n¨ng suÊt, chÊt l­îng cña bß s÷a ë mét sè c¬ së ch¨n nu«i t¹i ViÖt Nam”, B¸o c¸o khoa häc 2004, Hµ Néi 8/2005 NguyÔn V¨n Th­ëng(2000), “Nh÷ng ®iÒu cÇn l­u ý trong ch¨n nu«i bß s÷agia ®×nh”, chuyÓn sang ch¨n nu«i gia sóc ¨n cá, Héi ch¨n nu«i ViÖt Nam 2000 TrÇn Träng Thªm(1986), mét sè ®¨c ®iÓm vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña c¸c nhom bß lai gi÷a bß Lai Sind víi bß s÷a gèc Hµ Lan, LuËn ¸n phã TiÕn sÜ khoa häc n«ng NghiÖp ViÖn khoa häc kû thuËt n«ng nghiÖp ViÖt Nam, Hµ néi . TiÕng Anh Pong pia chan, protian ota, K, 2003, “reproducsion of cros and purebred friesion catlle in notth Thailand with spsical referenc to their milk producsion”, Asian-Aust-TanimalSci*. PHÇN VII PHô LôC 7.1. N¨ng suÊt chu kú thù tÕ §©y còng lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu quan träng trong ch¨n nu«i, nã nªu lªn ®­îc kh¶ n¨ng s¶n xuÊt s÷a thùc tÕ cña toµn ®µn vµ tõng c¸ thÓ.KÕt qu¶ vÒ s¶n l­îng thùc tÕ d­îc tr×nh bµy ë b¶ng B¶ng 12 : S¶n l­îng s÷a chu kú thùc tÕ (kg) Tham sè thèng kª F1 F2 F3 n 16 165 152 3227,60 3315,60 3344,40 SE 95,50 48,60 52,40 SD 382,10 624,60 645,60 CV(%) 10,17 18,84 19,30 Sè ngµy v¾t 316,56 318,50 317,48 Qua b¶ng chóng ta thÊy s¶n l­îng s÷a theo chu kú thùc tÕ cña ®µn bß lai h­íng s÷a nu«i t¹i Ba V× cho s¶n l­îng s÷a cao nhÊt lµ ë phÈm gièng bß F3 víi s¶n l­îng lµ 3344,40kg, sau ®ã ®Õn phÈm gièng bß F2 s¶n l­îng s÷a lµ 3315,60kg ë thÊp nhÊt lµ phÈm gièng bß F1 s¶n l­îng s÷a lµ 322,60kg. Qua ®©y ta thÊy nh÷ng phÈm gèng bß lai cã nång ®é m¸u HF cµng cao th× søc s¶n xuÊt s÷a cµng cao. §é biÕn ®éng cña ba phÈm gièng n»m trong kho¶ng (10, 17-19, 30%) cho thÊy ®é ®ång ®Òu vÒ s¶n l­îng trong toµn ®µn