Hát quan lang của người tày ở Thạch An - Cao bằng tiếp cận dưới góc độ văn học dân gian

xa Đi đâu ở đâu về cho rõ Tiếng cƣời vui vọng cả núi rừng Hỏi quý khách cĩ chăng vội vã Việc mua bán chạy chợ cĩ cần Đƣờng này phịng kẻ gian trộm cắp Quý khách đi nĩn đẹp ơ màu Quần áo mới bảnh bao lịch sự Khơng đƣờng đi nên trở quay về Nếu nĩi rõ thực thà ngƣời tốt Chúng tơi xin châm trƣớc mở đƣờng Nhƣng phải nộp đủ tiền lệ phí Ba nén bạc mãi lộ khơng nhiều Nộp cho đủ cổng cao rộng mở Chúng tơi làm theo lệ phép quan. Bài 6 . QUAN LANG XO KHẢU TU ẢNG Khỏi xo trình rƣờn gần đâƣ slố Bác khỏi gạ khỏi mà Pả khỏi xỉnh khỏi lại Gàm pây rèo tàng cải tàng luơng Mà thâng bản rƣờn gần tỷ nẩy Bản gần mì lần phải làn tàng Mƣờng gần mì lụa loan làn sloĩc Bầu hẩƣ gần oĩc pây mà Boong khỏi dú mƣờng xa páy rụ Boong khỏi mà khơng sự hẩƣ gần Khỏi xo nổp kim ngần khỏi quá. Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 124 Dịch: QUAN LANG XIN VÀO CỔNG LÀNG Xin thƣa thực mọi ngƣời trong họ Bác tơi cử tơi về Bá nhà cử tơi đến Đƣờng cái quan mở rộng thênh thang Tơi bƣớc vào đầu đƣờng đầu bản Cớ sao lấy dây chắn ngang đƣờng Cớ sao lấy chỉ hồng về ngáng Ngăn đƣờng ngƣời cấm qua đây Chúng tơi ngƣời ở nơi quê khác Chƣa ai nĩi cho biết đầu đuơi Cĩ việc cử về đây đại sự Xin nộp tiền mãi lộ cho qua. Ngƣời sƣu tầm NGUYỄN THIỆN TỨ Sinh: 22.12.1922 Dân tộc : Tày Hội viên Hội VHNT Cao Bằng Hội viên Hội văn nghệ dân gian Việt Nam. Bài 7. LẨU RÀO KHA Lầm vắt quá chang rổng hom hoan Lầm vắt quá chang pjai giàn hom phứt Gần kẻo mà bấu chắc viểc lăng Rủng phức nhựng slửa khân xao xác Hoằn nẩy hoằn hạ các vu quy Hăn khéc lạ là nghi quý tế Tục tởi xƣa mì lệ rào kha Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 125 Thanh khiết sự lẩu già giẳng kỉn Lễ hơn nhân Tần Tấn giao hịa Thúc mì lẩu rào kha giẳng viểc Lẩu nẩy lẩu slâƣ slẹc bà Nghi Lẩu nẩy lẩu Giao Tri thƣợng đáng Suối kha là ngộ ngáng mì duyên Mọi sự đảy chu tuyền thong thả Y nhƣ gằm khỏi gạ bấu sai Giạ mừa khéc táng nơi gỏi liệu. Dịch: BÀI HÁT RỬA CHÂN Giĩ thổi qua đồng ngào ngạt hƣơng đƣa dịu dịu Giĩ thổi thơm lừng dƣới chân thềm đất cao cao Ngƣời ta kéo tới cĩ việc gì đấy nhỉ? Áo quần, khăn xếp ĩng ánh, lao xao Hơm nay, ngày cơ ấy xuống khỏi nhà để về nhà chồng Nhìn những khách lạ kia, cứ đốn chú giai tế kia rồi Tục rửa chân cĩ từ ngày ấy xa xơi Tinh khiết rồi, rƣợu và trà sẽ đƣợc dâng hồn hảo Trong nghi lễ cƣới cheo, phỏng theo gƣơng Tần Tấn Muốn đƣợc tinh thành phải cĩ rƣợu rửa chân Thứ rƣợu nào phải là rƣợu bà Nghi Rƣợu ở thiên cung Giao Tri mới là chính hiệu Chân rửa sạch rồi con ngƣời mới thơng minh duyên dáng Làm việc gì cũng đạt chẳng phải khĩ khăn gì Mọi việc sẽ diễn ra đúng nhƣ lời nĩi chúng tơi Để xin mời quý khách đằng xa tùy nghi định liệu. Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 126 Bài 8. QUAN LANG ĐÁP Khỏi dƣờng mừa song thân quý họ Khỏi dƣờng mừa quý họ càn khơn Khỏi dƣờng mừa gia mơn chang slố Bân đin riẳt nặm rỉa rào kha Bân bấu riẳt lẩu già mà suổi Lẩu già sle thết đãi khỉn lồng Bách vật cúa kim ngân riẳt tẩƣ Ngọc vật cứa khẩu lẩu riẳt nƣa Khẩu lẩu sle tiễn vùa rƣờn vảng Rầu au mà lồng lảng rào kha Bằng riẳt hại hẩƣ rà tua khỏi Khỏi rào đệ nhất lỗi bân đin Sự nẩy khỏi dƣờng gần xo chổi. Dịch: QUAN LANG ĐÁP LỜI Tơi xin trình bày lên song thân nhạc gia quý trọng Tơi thƣa với gia đình danh vọng, với đất với trời Tơi xin thƣa với liệt vị tổ tơng, với gia đẳng mọi ngƣời Trời và Đất đã tạo ra nƣớc trong, rửa đơi chân cho sạch Trời khơng tạo ra rƣợu và trà cho ngƣời ta rửa ráy Rƣợu là để tặng những ai lên… rồi xuống cầu thang Hàng trăm đồ vàng và bạc, dƣới đấy sắp hàng Cịn bên trên thì nào rƣợu, nào gạo thơm, nào đồ ngọc Rƣợu và gạo thơm gửi đến hồng cung để dâng lên vua Cĩ lẽ đâu ngƣời ta dùng chúng để rửa chân? Phí của trời, chúng ta sẽ mắc tội muơn phần Chúng ta sẽ mắc trọng tội với Trời, với Đất Làm nhƣ vậy, chúng tơi xin phép khơng làm, xin miễn trách…! thế thơi…! Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 127 Bài 9. BƠM THUỶ TRIỀU ĐƠNG Nhất khỏi tình mừa quý họ cần nỏ Nặm nẩy nặm tởi xƣa pừa đía Vua Khang Đế tạo mà, bà Nghị Địch tạo lại Mừn chắng pền nặm hải thuỷ liên Kha nâng nặm đào tiên lồng cáp Kha nâng nặm bƣởng hác lây mà Chắng pền slíp sloong kha giao hội Boong khỏi ná giám lội tình qua Họ háng khỏi ngâm nga phán ngủ Đơng tây tại sử khỏi xam Khỏi xo cất chẻn kim loan rƣờn cần cĩn nỏ! Dịch: MÂM NƢỚC GIẢI VÍA Trƣớc tơi trình đến quý họ nhà ngƣời Nƣớc này nuớc thời xửa, thời xƣa Vua Khang Đế tạo về, bà Nghị Địch tạo lại Nĩ mới non nƣớc hải thuỷ liên Một nhánh nƣớc đào tiên hợp lại Một nhánh tận bên Hán chảy qua Tất thảy là mƣời hai nhánh châu hợp Chúng tơi đâu dám lội qua Họ hàng ngƣời ngân nga phán hỏi Đơng tây tại hà sự Tơi xin đƣợc cất chén kim loan nhà ngƣời. Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 128 Bài 10: RƢỜN LÙA PJÁ GẰM: SLÁO VÍ (SLENG SLẢO) Cần sỉnh nàng sleng slảo chịi dƣa Cần sỉnh nàng sleng slảo chịi pí Vằn cĩn nàng mì ý tiêm châm Mời nàng lồng giƣờng đơng giải ví Khỏi giải thuổn các lẹ mọi tàng Khỏi giải từng háp ham cụng giải Xo giải mừa tu cải chƣờng chang Khỏi giải mừa tiên đƣờng tiên tổ Giải tu slƣờn quý họ bình an dặm dẹ nỏ! Dịch: NHÀ GÁI ĐÁP: GIẢI VÍA (NƢỚC LÁ SLENG SLẢO ) Ngƣời mời nàng sleng slảo giúp anh Ngƣời mời nàng sleng slảo giúp chị Ngày trƣớc nàng cĩ ý chọc châm Mời nàng xuống giƣờng đây giải vía Tơi giải hết các lễ, các ngành Giải xong về cửa đại giƣờng gian giữa Tơi xin giải cả tiên đƣờng tiên tổ Giải cửa nhà quý họ bình an. Bài 11: RƢỜN LÙA THANH MINH (SLAO VÍ BẤƢ PÀNG) Năm nẩy nặm bâƣ pàng slao ví Ết mà slao tẩƣ thì, nhì mà slao nƣa bân Slam mà slao háp ham tua khỏi Slý mà slao tu cải slƣờn cần Hả mà slao chƣờng gần qúy họ Hốc mà slao bàn tổ gia tiên Chất mà slao mừa phục táng kha Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 129 Pét mà slao mừa phà táng rự Bấƣ hử nhình chài luận lạo săm căn Ví nẩy ví lẹ vật đâƣ đang Ví nẩy ví bại á hung hang Ví nẩy ví bại nàng chậƣ chọ Bấu chừ ví lăng sloong tua khỏi mà thơi nỏ! Dịch: NHÀ GÁI ĐÁP LỜI THANH MINH (GIẢI VÍA NƢỚC LÁ BƢỞI) Nƣớc này nƣớc lá bƣởi để giải vía Một là giải đất đai Hai là giải thƣợng thiên Ba là giải cho con cái Bốn là giải cho cửa lớn nhà ngƣời Năm là giải cho giƣờng ngọc quý họ Sáu là giải cho bàn thờ tổ tiên Bảy là giải cho chiếu khác đơi Tám là giải cho chăn khác sắm Khơng cho trai gái lẫn lộn Vía này vía lễ vật đồ trang sức Vía này vía các cơ bếp núc Vía này vía các nàng bƣng bê Khơng phải vía riêng của hai chúng tơi. Bài 12. QUAN LANG XO KHAY TU KHẢU RƢỜN Khỏi dạ mừa khéc lạ tàng quây Gần dú tầƣ mà quá tỉ nẩy Mọi gần slửa khố đây mjạc Hăn nhựng gần nả đây khao xốc Hăn nhựng gần nả mjảc viễn phƣơng Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 130 Yú thổng tầƣ mà phƣơng Yú mƣờng tầƣ mà quá Khẩu mà bấu xam gạ sắc gằm Ăn nẩy là nhị tâm hất cƣớp. Dịch: KHƯC HÁT VỀ CỬA ĐĨNG Chúng tơi chào quý khách xa vừa tới! Từ đâu tới quý khách lại qua đây? Nhìn quý khách quần áo đẹp bao nhiêu! Ngƣời ngƣời đẹp, mặt mày rạng rỡ Ngƣời ngƣời đẹp từ nơi xa vừa tới Tự miền nào, khách tới ghé qua đây? Tự chốn nào khách tới tại nơi đây? Khách vào nhà mà chẳng hỏi han ai Nếu quả vậy, phải kẻ hai lịng vào cƣớp phá? Bài 13. QUAN LANG ĐÁP Củ pác khỏi xo gạ rặn rìo Khỏi kể tự hoằn xƣa gần chắc Slƣ én nhạn nam bắc đơng tây Hoằn cĩn mì tin pây tin tẻo Sứ điệp vƣợt khảm kéo slắng tin Sloong bƣởng định hơn nhân giá xủ Hẩƣ khỏi mà nghinh thú thừa long Khỏi là gần đồng chung sloong bƣởng Kén đảy hoằn đại vƣợng đây lai Hoằn nẩy hoằn thiên khai thiên phúc Rẳp lùa mừa tiếp tụ tơng chi Gằm sƣ gạ vu quy bách lƣợng Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 131 Bấu dử gần lai váng gian tâm Bấu dử gần lặm đăm lẳc cƣớp Giạ mừa thâng nả mjạc thƣ tu Khay tu hẩƣ sỹ nho đảy nhở. Dịch: QUAN LANG ĐÁP Xin cất cao giọng để mong ngƣời tỏ nỗi Từ ngày đầu, tơi đã nĩi để ngƣời hay Cánh nhạn muơn phƣơng, đã mấy bận thƣ về Xƣa chúng tơi đã viết, và ngƣời đà phúc đáp Con bƣớm đƣa tin đã vƣợt đèo qua lại Hai bên cùng quy định nghi lễ cƣới treo Cĩ tin mời chàng rể đến đĩn cơ dâu Tơi là ngƣời làm trung gian cho hai họ Chúng ta đã chọn ngày lành tháng tốt Ngày trời nở hoa và ngày hạnh phúc trời ban Chúng tơi đến đĩn cơ dâu để truyền thế gia đình Sách đã nĩi: “cơ dâu về nhà chồng, xe trăm cỗ” Chúng tơi tới, chẳng phải ngƣời gian dối Chẳng phải ngƣời nấp bĩng tối để vét vơ Xin chào cơ giữ cổng, nữ nhân kia Xin mở cửa cho chúng tơi, những văn nhân này xin biết ơn trì ngộ. Tác giả đề tài sƣu tầm từ nghệ nhân NƠNG VĂN ANH Xĩm: Nà Cà - Xã: Trọng Con - Huyện: Thạch An - Tỉnh: Cao Bằng Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 132 Bài 14: XO PHỤC Nhất khỏi trình mừa quý họ cần nỏ Khỏi chồm mừa phục slát đa đa Phục phƣợng thêm phục bjoĩc lồng lĩt Thuổn mọi hƣớng pjái khĩp đây lai Nhằng phén phục đeng lài xằng pjái Nhở bại noọng au mà pjái hử Sle khéc lạ liều mƣờng đây nghỉ… mà thơi nỏ./. Dịch: XIN CHIẾU Trƣớc tơi trình về quý họ nhà ngƣời Đƣợc ngắm nhìn tấm chiếu gấm hoa Cĩ chim phƣợng, cĩ bơng hoa mặt trời Đƣợc trải ở khắp các gian trong nhà Cịn tấm chiếu đỏ, viền vàng chƣa thấy trải Nhờ các em trải giúp cho chúng tơi đƣợc ngồi nghỉ./. Bài 15. XO PJÁI TẺO VỦC HẨƢ NGÀY Khỏi xo dƣờng nội ngoại quý ơng Kính dƣờng mừa rƣờn gần quý họ Bân slinh nàng tiên nự khơn ngoan Lại slinh gần thế gian cao kế Vủc gần đạ pjái tỉ đoạn thơi Thân khỏi giú táng nơi mà lĩt Bấu hăn vủc tả coĩc xắc vày Ả pác xo pjái ngày đƣờng tản Mọi phin bjoĩc rủng choảng pjái phiêng Mọi phin mọi mì duyên mì sắc Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 133 Phin nẩy pjái tả coĩc bố đây Giá trách răng tàng quây tua khỏi Gằm nẩy khỏi xo lội chang rƣờn Củ pác dƣờng các ơng gỏi liệu Vàn nàng mà pjái tẻo hẩƣ đây Giá trách răng tàng quây khéc lạ. Dịch: XIN RẢI CHIẾU ĐANG CHÉO GĨC LẠI CHO NGAY NGẮN Tơi xin trình nội ngoại quí ơng Kính trình lên nhà sang quý họ Trời sinh nàng thiếu nữ khơn ngoan Lại sinh ngƣời thế gian cao kế Chiếu cĩi ngƣời đã rải dây rồi Thân tơi ngƣời khác nơi mới tới Khơng thể thấy chiếu rải chéo dây Cất lời xin rải ngay ngắn lại Tấm chiếu hoa chĩi lọi rải nghiêm Mọi tấm mọi cĩ duyên cĩ sắc Tấm này rải chéo gĩc khĩ coi Chớ cĩ trách chúng tơi cách lộ Lời này tơi xin lỗi chủ nhân Cất lời trình các ơng sẽ liệu Xin nàng hãy rải lại cho ngay Chớ cĩ trách chúng tơi khách lạ Tác giả đề tài sƣu tầm từ nghệ nhân HỒNG THANH TỒN Xĩm: Lũng Hén - Xã: Lê Lai - Huyện: Thạch An - Tỉnh: Cao Bằng Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 134 Bài 16: NHÙ QUÉT TẮNG TU Nhất khỏi trình mừa quý họ rƣờn gần. Khỏi trình mừa tu nẩy hƣơng lân Rƣờn chủa mì vàng cơng oĩc ngậu Vàng cơng là điền vụ quốc gia Nhù quét ý là hoa ngọc mẻ Thực mừn là tua ké nha mơn Ơn gần cất au lồng chƣớng slẳm thì đai Sle hử khéc vãng lai xo quá nỏ! Dịch: CHỔI QUÉT CANH CỬA Trƣớc tơi trình đến quý họ nhà ngƣời Tơi trình đến cửa hƣơng lân Nhà chƣa cĩ vàng cơng ngũ sắc Vàng cơng là điền vụ quốc gia Chổi quét y nhƣ là bà mẹ Thực tình là ngƣời cao tuổi nha mơn Ơn ngƣời cất giùm đi chỗ khác Để cho khách vãng lai, xin bƣớc qua đi./. Bài 17: TÁP HÉC TẮNG TU Nhất khỏi trình mừa quý họ rƣờn gần Táp héc là thiếu nự hung hang Cần au mà tíu hỏi tàng bấu chừ Tha đảy hăn mọi sự mì đo Y nhƣ lệnh slƣờn vua cách cổ Táp héc au mừa thi thố hung hang Sle khách lạ quá tàng cĩn nỏ Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 135 Dịch: ĐƠI LĨT TAY CANH CỬA Trƣớc tơi trình đến quý họ nhà ngƣời Đơi lĩt tay là thiếu nữ giỏi bếp núc Ngƣời sao mang về treo chỗ đƣờng đi lại Tận mắt nhìn thấy mọi thứ đầy đủ Y nhƣ lệnh vua ban bố cống về Đơi lĩt tay hãy đem về chỗ cũ Để làm ơn khách lạ qua đƣờng./. Bài 18: TRÌNH THƠNG GIA (NẢ THẢN) Nhất khỏi kính trình mừa tiền tổ gia tiên, hậu tổ gia tiên, tiền từ đƣờng, hậu từ đƣờng. Sau nữa là cặp Tổ phụ, Tổ mậu (nếu cĩ) cặp phụ mậu slở slinh, các cặp thân huynh thân đệ, đƣờng huynh đƣờng đệ, các cặp cơ ri bá thúc, chức sắc hƣơng hào, cụ lão hƣơng lân. Các cặp Nội quý thân Ngoại quý họ slƣờn cần nhất thiết thay thảy nỏ! Slíp pi cạ đảy pi nẩy mjạc Pác vằn cạ đảy vằn nẩy yên Kẻn đẩy vằn ngoạt tiên đại xá Vằn cĩn ơng tu lạ bà tu tiên Tiền truyền, kế kế Kết nghĩa Tao Khang Bƣởng khỏi mì nhất nam tài tử Bƣởng cần mì nhất nự phƣơng trinh Vằn cĩn mì mơi nhân xứ nhạn Lai vẩn đáo xứ nhân Mà cặp quý họ càn khơn giả hử Xo cần bất lịch cổ lạ xƣa Tài yến sách thơng hợp mỉnh Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 136 Pửa mìn là chắng định hợp duyên Pi slinh khí vằn thêm phúc đức Vằn thiên hỷ ngậu phúc đây lai Thuận tình pị mé khai pây thèo Ý chắng pến đào liễu liên thân Ơn Nguyệt Lạo xe pền phu phụ Nhân tịng y đời cổ vằn xƣa Chắng tặt sléc thơng thƣ tần thị Au pây ngịi mọi thỉ thƣ căn Sloong bƣởng chắng hợp duyên đảy lợi Hảo niên thêm hảo nguyệt Cát nhật lƣơng thời, pi thâng bƣơn đây, vằn thâng giờ đây Pả bảc chắng sợ cậy hƣơng lân Cất kha lịi lọi, vàn cần đây bấu mì Xa cần đây bấu đảy Pửa mìn chắng sợ cậy thâng thân Hƣơng lân chiếu ngịi, khỏi bấu phít tha phải Bấu chại tha khe, bấu chê phàm phu Chắng hử khỏi mà lịi loọc pây slam Đa háp quá nà, đa tham khảm thồng Giờ nẩy khỏi chắng mì nhập tơng mơn quý họ Nhằng tặt đảy lẹ cổ tịng xƣa Giao hử khỏi au mà thâng slƣờn quý họ cần Khỏi dƣa ngịi chiếu chấp hử đây Dắp nâng au khửn mừa kính lẹ gia tiên rƣờn cần cĩn nỏ! Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 137 Dịch: TRÌNH THƠNG GIA (TRƢỚC BÀN THỜ GIA TIÊN) Trƣớc tơi kính trình đến tiền tổ gia tiên, hậu tổ gia tiên, tiền từ đƣờng, hậu từ đƣờng. Sau nữa là cặp tổ phụ, tổ mẫu (nếu cĩ), cặp phụ mẫu thân sinh, các cặp thân huynh thân đệ, đƣờng huynh, đƣờng đệ, các cặp cơ dì chú bác, chức sắc hƣơng hào, cụ lão hƣơng lân, các cặp nội quý thân, ngoại quý họ nhà ngƣời, và tất thảy mọi ngƣời. Mƣời năm đƣợc năm này đẹp Trăm ngày đƣợc ngày này yên Chọn đƣợc ngày nguyệt tiên đại xá Ngày truớc ơng cửa lạ, bà cửa tiên Tiền truyền, kế kế Kết nghĩa Tao Khang Bên tơi cĩ nhất nam tài tử Bên ngƣời cĩ nhất nữ phƣơng trinh Ngày trƣớc cĩ mơi nhân xứ nhạn Nhiều ngƣời ghé xứ nhạn Mà cặp quý họ càn khơn Xin ngƣời biết cổ lệ xƣa Tài yến sách khơng hợp mệnh Đến lúc đĩ mới định hợp duyên Năm sinh khí ngày thêm phúc đức Ngày thiên hỉ ngũ phúc đẹp thay Thuận tình bố mẹ gửi đi Đĩ mới nên đào liễu liên thân Ơn Nguyệt Lão se nên phu phụ Nhân tịng y đời cổ ngày xƣa Mới đặt sách thơng thƣ Tần thị Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 138 Lấy đi xem mọi chỗ hợp nhau Hai bên mới hợp duyên đƣợc lợi Năm tốt thêm tháng tốt Cát nhật lƣơng thời, năm đến tháng đẹp Ngày đến giờ đẹp, bác bá mới nhờ cậy hƣơng lân Chân bƣớc mọi nơi nhờ ngƣời khơng về Tìm ngƣời tốt khơng đƣợc Lúc đĩ mới nhờ cậy tình thân Hƣơng lân soi xét Tơi khơng phải là ngƣời dệt vải lỗi Khơng xiên mắt lƣới, khơng chê phàm phu Mới cho tơi lặn lội truyền ngơn Đƣa gánh qua ruộng đƣa khiêng qua đồng Giờ đây mới nhập tơng mơn quý họ Cịn đƣợc đặt lệ cổ ngày xƣa Giao cho tơi mang đến nhà quý họ Khơng hƣ hao, méo mĩ dọc đƣờng Lúc nữa sẽ dâng lễ kính gia tiên. Bài 19: SLỐNG ĐẲM TẠM Lan khƣơi kính tổ tiên đoạn dá Bái lạy (hay chẻn nặm) bấu tốc phạc Cắm mjạc bấu tốc tơm Bải lạy (hay chẻn nặm) khửn chƣờng ngần kính đẳm Chúc cằm đây khỏi xo ngoạc Chúc cằm mjạc khỏi xo thân Khỏi tê thân oĩc chƣờng bjoĩc kin trà Lan khƣơi tê thân oĩc chƣờng hoạ kin nặm Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 139 Đẳm cần khịi nằng thản kin hƣơng Thâng giờ lăng bàn hƣơng slùng slống Lan khƣơi nhằng kính thản pày thêm Đẳm cần đảy bình yên dặm dẹ thơi nỏ! Dịch: DÂNG LỄ TỔ TIÊN VÀO BUỔI TỐI Chú rể kính tổ tiên quý họ nhà ngƣời Bái lạy (hoặc dâng chén rƣợu) khơng thấp hèn Lời đẹp khơng rơi xuống đất Bái lạy (hay chén rƣợu dâng lên mâm ngọc) kính mời tổ tiên Chúc lời đẹp xong tơi xin quay Chúc lời đẹp tơi xin lui Tơi xin lui ra mâm ngồi dùng trà Chú rể lui ra chỗ rải chiếu hoa uống nƣớc Trƣớc bàn thờ hƣơng đăng nghi ngút Chú rể cịn kính tổ tiên thêm lần nữa Tổ tiên ngƣời mãi mãi bình yên./ Bài 20. CHỒM HƢƠNG Nhất khỏi xo chồm mừa cốc hƣơng ké, mè tạo hƣơng hom Cốc hƣơng dú đơng ké, cốc quể dú đơng luơng Bẩu mừn cụng bố lƣơng bấu khẳm Co mừn cụng bấu tắm bấu slung Co tắm co mạy lùng Co slung co mạy slào Co khao co mạy cƣởm Pựt xƣa mừn toọng muổn xiết xa Slƣờn cần chắng slinh mà cạ thể Chắng truyền au mạy quể hết hƣơng Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 140 Truyền thuổn khĩp slí phuơng tỉ dả Tu slể cần béc pjạ khảu làn Mì lai cần béc khoan khảu hẳm Pửa mìn mà chắng nẳm đâƣ châƣ Thẳm au mạy đâƣ đơng tháo ĩn Au mà chắng cổ lƣợc pền lằm Thác hảo au lồng chộc pây tăm Tiú nặm mà cốn căn lặp khảu Xắp au sle luộn lạo khốy khoang Lặp hua lái tả hang hết cản Thác hảo au oĩc háng lai pan Slƣờn cần khẻo chính chuyên lịch sự Choắng kẻn nàng pây slự hƣơng Nếu là nhà trai: ("Thác hảo au oĩc háng pây khai Slƣờn rà tốc chèn chài pây sự" Slự đảy đơi hƣơng ngấn phít mjảc Dƣờng mừ khửn phiêng phác chính hƣơng Khỏi chúc mừa đơi viên hƣơng chủa thoả). Giai hƣơng khửn mừa cạ Giai slả khửn mừa thâng Mời đẳm cần (hoặc rà) lồng chƣờng ngần nẳng hin Mjầu mác đặt bàn kính têm cỏi Mời hử đẳm lồng tom giờ nẩy Sle lan khƣơi (hoặc lùa) bái lạy (hoặc chậu nặm) Khửn mừa. Đẳm hợi khịi cụm mừa sloong bƣởng Cụm hứ mừn thình vƣợng an khang Slinh nự tằng slinh nam kế thế Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 141 Slinh nam độ tiến sỹ quốc gia Slinh nự tằng slƣ tha quyền chức Mì phúc táng rộp đức mà thâng Bái lạy (hoặc chẻn nặm) khửn chƣờng slử kính đẳm mà thơi nỏ! Dịch: NGẮM HƢƠNG Trƣớc tơi xin ngắm nhìn gốc hƣơng thơm Gốc hƣơng ở rừng già Gốc quế ở rừng rộng Lá khơng úa và chẳng biếc Lá khơng thấp cũng khơng cao Cây thấp là cây đa Cây cao là cây "mạy slao" Cây trắng là cây trám Lá cịn mang tình nghĩa thiết tha Nhà ngƣời mới sinh ra nĩi thế Mới truyền lấy gỗ quế làm hƣơng Truyền hết khắp tứ phƣơng thiên hạ Cĩ ngƣời mang dao vào rừng chặt tỉa Cĩ ngƣời vác búa vào đốn hạ Trong lịng ai cũng cĩ điều tâm niệm Chặt lấy đƣợc nhiều cây đẹp Và chọn những đoạn đẹp mang về Phơi khơ mang vào cối giã Thêm nƣớc trộn đều rồi nhào nhuyễn Để khơng thành hàng lối lung tung Lăn bột đầu que, phần chừa lại để làm chân hƣơng Phơi khơ mang đi bán chợ phiên Nhà ngƣời khéo chính chuyên lịch sự Mới kén nàng đi chợ mua hƣơng. Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 142 Nếu là nhà trai: (Phơi khơ mang ra chợ bán Nhà ta phải mất tiền đi mua Mua đƣợc đơi hƣơng thơm đẹp Dâng hƣơng ngang trán khấn thầm Tơi chúc mừng về đơi viên hƣơng nhà chủ) Khĩi hƣơng nghi ngút bốc toả bên trên Mời tổ tiên nhà ngƣời (hoặc nhà ta) Xuống giƣờng ngọc ngồi chơi Hoa quả đầy bàn, trầu cau trên đầy cơi Mời tổ tiên xuống chơi giờ này Để chú rể (hoặc cơ dâu) bái lạy (hoặc mời rƣợƣ) Cầu cho tiên tổ phù hộ độ trì cho hai họ Để gia thế thịnh vƣợng an khang Sinh nữ cùng sinh nam kế thế Sinh nam đỗ tiến sĩ quốc gia Sinh nữ cũng quyền cao chức trọng Cĩ đức thì gặp phúc Bái lạy (hoặc dâng rƣợu) kính dâng tổ tiên. Bài 21: DẦM LẨU (Sau khi giao lễ ) Nhất khỏi mời mừa quý họ cần nỏ Khỏi dầm mừa đơi mặm tiết cƣơng Nặm nẩy dú long vƣơng khửn pjĩt Pjện cạ tồng nậu bjoĩc phơng va Mì nặm chắng mì pja, mì nà chắng mì khẩu Nặm nẩy dú tu tẩƣ lƣu liên Nặm nẩy dú tung truyên cửu chúng Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 143 Đơng hàn mừn chắng vận khửn mà Bƣơn slí nặm lài hoa bân tảo Bƣơn hả nặm đeng đáo hải giang Slƣờn cần chắng bình an khang thải Xo chầm mừa quá cải tẩƣ slƣờn Xo chầm mừa quá luơng tẩƣ bản Slƣờn cần chắng pây thâng pan háng Chắng kẻn đảy tơi chí tiên kính khỏi Khỏi chồm mừa slao nội slƣờn cần Chẻn bịt thêm chẻn ngần la lạ Tặt au mà đặt tĩi nả chƣờng chang Tiếp đại khỏi quá tàng kin thuổn mà thơi nỏ! Dịch: NGẮM RƢỢU (SAU KHI GIAO LỄ) Trƣớc tơi mời đến quý họ nhà ngƣời Tơi ngắm nhìn đơi nậm tiết cƣơng Nƣớc này ở long vƣơng mang đến Trắng trong tựa nhƣ bơng hoa nở Cĩ nƣớc mới cĩ cá, cĩ ruộng mới cĩ lúa Nƣớc này ở hạ giới lƣu niên Nƣớc này ở trung chuyên cửu chúng Đến màu đơng lạnh nĩ mới dâng lên Tháng tƣ nƣớc lĩng lánh tựa sao xa Tháng năm nƣớc đỏ ngầu sơng suối Nhà ngƣời đƣợc bình an khang thái Xin ngắm nhìn ruộng to trƣớc nhà Xin ngắm nhìn ruộng rộng trƣớc bản Nhà ngƣời mới đi sắm chợ phiên Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 144 Đã kén đƣợc đơi chè tiên rất đẹp Tơi ngắm nhìn tựa con gái trong nhà Chén nạm bạc, nạm vàng ĩng ánh Đƣợc dâng lên đặt giữa chiếu trƣớc bàn thờ. Bài 22: CHỒM ĐÉN (TĂNG DẦU LẠI) Nhất khỏi xo chồm mừa đăng quang bĩng đén Tởi xƣa phùa Tƣởng Hiến vằn xƣa Vằn đăm phùa tức cờ vằn slủng Chắng hử nàng nữ hung tẻm phầy Truyền khĩp mọi đơng tây tứ xử Bại nàng lo dƣờng slứ cung hăn Au lăng mà hết dầu tẻm đén Lý gia nàng chắng cuổn liều đơng Chập mác lại lấn lồng chang bại Nổc nu íp vẻng slái tả sle Lý gia nàng íp mà đáng da Nàng chắng au khửn dảng quá phầy Thác hảo thuốp mừn khao pện bjoĩc Nàng chắng au lồng chộc pây tăm Tiều nặm mà cồn căn khửn nửng Thuỷ hoả mừn chuyển vận khắc căn Nặm nắc nặm lồng tẩƣ, dầu nẩƣ dầu khửn nƣa Phầy mà tẻm khảu thƣ liền mẩy Pửa mỉn nàng tả tẩy khĩi lo Phùa vằn đăm tức cờ huơn hỷ Truyền thuổn khĩp hạ thế dƣơng gian Giờ nẩy khỏi xo chuồm mừa đơi đén quang Slùng chỏi slƣờn cần mà thơi cĩn nỏ. Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 145 Dịch: NGẮM ĐÈN ( ĐÈN DẦU TRẨU HOẶC DẦU LAI) Trƣớc tơi xin ngắm ngọn đèn quang Ngày xƣa vua Tƣởng Hiến Đêm đêm vua đánh cờ đến sáng Mới sai nàng mĩ nữ châm đèn Truyền khắp chốn đơng tây tứ xứ Các nàng lo cung phụng cho vua Lấy gì mà làm dầu để thắp? Bƣớc chân buồn dạo khắp rừng cây Nhặt quả trẩu rụng rơi trong bãi Chim muơng ăn vƣơng vãi bỏ đi Nhặt mang về hong nắng sấy khơ Khơ rồi, giã mịn trắng nhƣ bột Bột trong cối, vớt cho vào chậu Trộn đều với nƣớc mang trƣng cất Thuỷ hoả nĩ chuyển vận khắc nhau Nƣớc nặng nƣớc ở dƣới, dầu nhẹ dầu nổi trên Đƣa dầu vào bọng, thêm cái bấc Lửa châm vào đèn sáng toả quang Lúc đĩ nàng bỏ đuốc khỏi lo Đêm đêm vua đánh cờ vui vẻ Tiếng thơm truyền khắp hạ thế dƣơng gian Giờ đây tơi xin ngắm nhìn Đơi đèn quang sáng chĩi. Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 146 Bài 23: CHỒM BĨNG ĐIỆN ( ĐIỆN NƢỚC) Nhất khỏi chồm mừa đăng quang bĩng điện Vằn cĩn mì cằm tuyện sle lầu Pửa pày nhằng tẻm dầu mác lại Thời nẩy là thời đại văn minh Hết oĩc dầu thuỷ tinh nặm bĩ Dầu nẩy dú nặm khuổi lây mà Nặm dẩy nặm lai khu mà cáp Slƣờn cần chắng khẻo hắp mƣơng phai Hắp đẩy mì nặm lai mà sỏn Rự đảy máy phát điện mà sle Tức chào cải nặm mà máy phát Phát oĩc điện khao xốc slúng slâƣ Lền điện khên thâng tầƣ cụng đảy Đảy mì ơn thời nẩy đây lai Mì chèn lá mì lai mọi dƣởng Slự đảy máy phát điện slùng slồng Bĩng típ tẻm vảng chang slùng chỏi Slùng nả mà boong khỏi đây chồm Xo chồm mừa đăng quang bĩng điện mà thơi nỏ. Dịch: NGẮM BĨNG ĐÈN ĐIỆN Trƣớc tơi ngắm nhìn đăng quang ánh điện Trƣớc cịn câu chuyện để lầu Trƣớc đây cịn thắp đèn dầu quả trẩu Bây giờ là thời đại văn minh Làm ra dầu thuỷ tinh nguồn nƣớc Dầu đây là nƣớc suối chảy về Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 147 Nƣớc đây nhiều nhánh mà hợp lại Nhà ngƣời thật khéo đắp mƣơng phai Gom đƣợc nhiều nƣớc và chứa lại Mua đƣợc máy phát điện về dùng Bắc máng đƣa điện về máy phát điện Phát ra điện sáng choang Dây điện chăng đến đâu đều cũng đƣợc Cuộc đời cĩ điện thêm vui sƣớng Làm ra nhiều của cải, làm ra nhiều đồng tiền Mua sắm nhiều bĩng điện thắp sáng./. Bài 24. NHÀ GÁI HÁT MỜI TRÀ Xo dƣờng thâng cùng Quan lang Pả mẻ Xo dƣờng thâng toản vạng dài rƣờn sang Vằn nẩy vằn hơn lệ thú vui Khỏi xo dậƣ chẻn ché khỉn chúc Chẻn ché nhạt dám mởi khéc sang Chẻn ché nhạt tồng nặm vối bố chê Rƣờn nghèo khỏ mởi ché dủng tạm Xin thật lịng chúc các bạn đƣờng xa. Dịch: Xin thƣa cùng Quan lang Pả mẻ Xin thƣa đồn chú rể nhà sang Ngày nay ngày lễ hơn vui thú Tơi xin dâng lên chúc chén chè Chén chè nhạt dám mời khách quý Chè nhạt nhƣ nƣớc vối chớ chê Nhà nghèo khĩ mời chè dùng tạm Xin thật lịng chúc bạn đƣờng xa Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 148 Bài 25. QUAN LANG HÁT ĐÁP Dƣờng mừa thâng gần sang cung các Mửng chẻn ché ngào ngạt hoa thơm Ché nẩy mì mùi hƣơng hoa cúc Ché nẩy ủ ƣớp hƣơng hoa lài Ché nẩy ủ kín hơi hoa sĩi Ơn bại nàng cơng khỏ rự mà Ơn bại nàng khéo pha khéo chế Xin mởi gần nâng chẻn chè hƣơng Khỏi xo phép chúc mừng gia chủ. Dịch: Xin thƣa cùng ngƣời sang cung các Mừng chén chè ngào ngạt hoa thơm Chè này cĩ mùi hƣơng hoa cúc Chè này chè ủ ƣớp hoa nhài Chè này ủ kín hơi hoa sĩi Ơn các nàng cơng khĩ mua về Ơn các nàng khéo pha khéo chế Xin mời ngƣời nâng chén chè hƣơng Tơi xin phép chúc mừng gia chủ. Bài 26. MỞI ƠNG BÀ, PA MÉ SLE CHẬƢ TRÀ Nhất khỏi tình mừa tổ phụ, tổ mậu Cặp phụ mậu slở slinh cần nỏ . Lục lan khƣơi kính tổ tiên đoạn dá Khỏi mời mừa cặp tổ phụ, tổ mạu, cặp phụ mạu Chung slƣờn, oĩc mà nẳng chính toạ tiền mơn Pì chài cáp pì nhình Bảc pả chủ a Khịi chùa căn oĩc mà giờ nẩy Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 149 Sle khƣơi mừn chẩƣ nặm tạ ơn Cơng đức trọng pjện phja, pjện hải Cơng slinh liệng lục lan cải pền cần Vằn nẩy đảy kết Chu Tần Lƣơng Tịnh Ơn Phục Hi tạo định càn khơn Nam hơn nự giá, khƣơi bấu mì lăng pjá tèn cơng Gọi là slắc chẻn nặm chậƣ mà Tạ ơn kính trọng mà thơi nỏ. Dịch: MỜI TRÀ ƠNG BÀ BỐ MẸ Trƣớc tơi trình đến tổ phụ tổ mẫu Cặp phụ mẫu thân sinh nhà ngƣời Cho chú rể kính tổ tiên Mời cặp tổ phụ, tổ mẫu, cặp phụ mẫu Trong nhà ra ngồi chính tiền mơn Bác bá cùng chú thím Anh trai cùng chị gái Cùng nhau ra trƣớc bàn thờ Để chú rể mời trà tạ ơn Cơng đức tựa núi cao biển rộng Cơng sinh thành, dƣỡng dục, ơn thâm Hơm nay đƣợc kết Chu Tần Lƣơng Tịnh Ơn Phục Hi tạo định càn khơn Nam hơn nữ giá, rể lấy gì trả cơng Chén trà kính trọng gọi là tạ ơn. Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 150 Bài 27. QUAN LANG XO HẨƢ KHƢƠI CHẬƢ CHÀ HỌ HÀNG Lục khƣơi kính phụ mạu đoạn dá Khỏi mời mừa pì noọng pjền bùng pả áo a Táng cần dú lai kha bấu chắc Cách căn dú nam bắc bốn ninh Pị chài cáp mè nhình bảc pả chủ a Khịi chùa căn oĩc mà slon cạ Vằn lăng đảy chắc mả mọi cần Cằm phuối nẩy mời thâng đoạn dá Xo mời mừa pì noọng pjền lùng pả a Vằn cĩn đảy ỏm đa phà tịa Vằn nẩy lục lan tê pjá nghịa tèn cơng Lục là lục slƣờn cần, lan là lan thân họ Y nhƣ chuyện đời cổ truyền sle Vua Ngọc Hồng phân chia phán cạ Càn khơn là đạo lá tơng thân Lai mạy chắng pjền đơng, lai cần chắng pjền họ Co mạy mừn slinh mì lai cáng Cần lầu lai họ háng là đây Họ háng dú tàng quây mà lĩt Y nhƣ mèng tom bjoĩc nghỉ ngơi Mời quý họ oĩc mà sle hử lục lan khƣơi chồm hỉn mà thơi nỏ! Dịch: MỜI TRÀ HỌ HÀNG Chú rể kính phụ mẫu đã xong Mời họ hàng bác bá chú cơ Nhiều ngƣời khác chốn khác quê hợp về Ngƣời Nam kẻ Bắc bốn phƣơng Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 151 Cùng nhau cung phụng một từ đƣờng Cùng nhau ta cĩ lời răn dạy Để chú rể rõ mặt mọi ngƣời Chú rể xin dâng chén trà hƣơng Đến họ hàng anh em bác bá Ngày trƣớc đã tặng cho tã địu Hơm nay con cháu trả nghĩa đền cơng Con là con nhà ngƣời, cháu là cháu thân họ Y nhƣ chuyện đời cổ lƣu lai Vua Ngọc Hồng phân minh phán rằng Căn khơn là đạo lí tơng thân Nhiều cây mới thành rừng, nhiều ngƣời mới thành họ . Một cây toả nhiều cành Ngƣời ta nhiều họ hàng là tốt Anh em ở nhiều nơi xa cách Đến ngày vui lại họp mặt bên nhau Mời quý họ để chú rể kính dâng trà . Bài 28. GIAO LẸ RẰM KHẤƢ Nhất khỏi xo tình mừa nội quý thân, ngoại quý họ cần Slíp giờ kẻn đảy giờ nẩy mjảc Pác giờ kẻn đảy giờ nẩy yển Kẻn đảy giờ ngoại tiên thiên đức Kẻn đảy giờ ngậu phúc lâm mơn Khỏi xo mừa quý họ càn khơn thu lẹ Sle phƣợng hồng kết nghĩa chim cơng Lƣợng lạo đắc tƣơng thơng sơ hỷ Đạo càn khơn chi hỉ soong thân Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 152 Ết khỏi xo nộp ngần rằm khấƣ Bƣởng slắm sle mè chầƣ Bƣởng khấƣ sle lục nịn Mì lục kin bấu ngon Mì lan nịn bấƣ đắc Lẹ nẩy xo định túc hử cần . Xong khỏi nộp mừa ngần các lẹ Càn khơn là pjá nghịa cù lao Lẹ cơng đức xiên kim bất cơng Liệng lục nhƣ sơn trọng thuỷ thâm Lẹ nẩy chắc bấu thâng nhằng sliểu Quý họ khịi lo liệu cạ đo Xo quý họ thu mừa kính tổ tơng đƣờng Sle khỏi đảy đáp ơn vạn bội mà thơi thơi nỏ! Dịch: GIAO LỄ”ƢỚT - KHƠ” (TẶNG QUÀ CHO MẸ VỢ) Trƣớc tơi xin trình đến nội quý thân, ngoại quý họ nhà ngƣời Mƣời giờ chọn đƣợc giờ này đẹp Trăm giờ chọn đƣợc giờ này yên Chọn đƣợc giờ nguyệt tiên thiên đức Chọn đƣợc giờ ngũ phúc lâm mơn Trình quý họ càn khơn nhận lễ Cho phƣợng hồng kết nghĩa chim cơng Lƣỡng lão đắc tƣơng thơng sơ hỷ Đạo càn khơn tri kỷ song thân Trƣớc tơi xin tặng vải “ƣớt - khơ” Bên ƣớt để mẹ nghỉ Bên khơ để con nằm Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 153 Lo cho con ăn khơng ngon miệng Lo cho con ngủ khơng yên giấc Lễ này xin định túc cho ngƣời Kế đến xin đƣợc dâng các lễ Càn khơn là trả nghĩa cù lao Lễ cơng đức ngàn vàng khơn sánh Nuơi con nhƣ sơn trọng thuỷ thâm Lễ này chắc cịn nhiều thứ thiếu Quý họ cảm thơng nên nĩi đủ rồi. Bài 29. SLỐNG ĐẲM ĐỨT (HẾT) Cũng lấy đoạn đầu của bài “Slống đẳm tạm” đến: Đẳm cần khịi nẳng thản kin hƣơng Slống đẳm khửn thâng mƣờng nƣa thản Thâng xo ết, slíp hả chang bƣơn Lục lan khịi chít hƣơng thờ phụng Cụm tu slƣờn thình vƣợng vinh hoa Pây thồng đẳm cụm mà Khuyên phua mìa pây nà đẳm cụm thẻo Cụm hử mừn kin phuối thuận căn Mìa đá phua nhặn slim, nhặn slẩy Phua đá mìa đắc đỉ hết đây Đoạn thơi liền au phầy mà cĩ Ất rì liện tẳng mỏ hung hang Kin dá lẻ dùa căn hết việc Chắng sử cạ đạo nết phua mìa Tiểng tồn pây cách quê mọi xử Đẳm cần cụng mì ý đẩy lai Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 154 Cụm hử mừn slinh nam giai tế pền danh chức cá Cụm hử mừn slinh nự tử là mọi á nhƣ tiên Vằn lăng mừn thƣ độ trạng nguyên Đẳm cần khĩi hỉ hạ hân hoan Chuyện cổ sle dƣơng gian búng nẩy Phu thế đảy nhở cậy vằn lăng Niền niền thọ cao thăng quý chức Ngoạt ngoạt tê ngậu phúc lâm mơn Nhật nhật thọ cao đƣờng khang thái Thì thì đắc vạn đại vinh hoa Chắng slử đẳm tơng gia phù hộ nỏ...!. Dịch: DÂNG LỄ TỔ TIÊN TIẾP VÀO BUỔI SÁNG HƠM SAU Dâng lễ tổ tiên trên bàn thờ Đến mùng một, ngày rằm hàng tháng Cháu con sẽ kính dâng hƣơng thờ phụng Mong tiên tổ phù hộ cho thịnh vƣợng vinh hoa Cho ruộng đồng đầy lúa Cho vƣờn thêm hoa thêm quả Cho ăn ở thuận hồ Vợ chồng tối lửa tắt đèn đĩng cửa bảo nhau Ngƣời nhặt rau vo gạo Ngƣời nổi lửa bắc nồi Biết ăn ở lo toan làm việc Mới đúng là đạo nết vợ chồng Tiếng đồn đi cách quê hƣơng mọi xứ Tổ tiên ngƣời phù hộ cho nhiều thêm Cho sinh nam đều trở thành ngƣời anh cả Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 155 Cho nữ tử nhƣ mọi ả tiên sa Sau này đỗ đạt cơng danh Tổ tiên họ nhà ta hỉ hả hân hoan Chuyện nhƣ cổ tích dƣơng gian mới này Phu thê nhờ cậy ngày sau Niên niên thọ cao thăng quý chức Nguyệt nguyệt tựa ngũ phúc lâm mơn Nhật nhật thọ cao đƣờng khang thái Thời thời đắc vạn đại vinh hoa Thế mới là tổ tơng gia phù hộ. Bài 30. XO LÙA LỒNG LÀNG Nhất khỏi trình mừa quý họ cần nỏ Slíp giờ kẻn đảy giờ nẩy mjạc Pác giờ kẻn đảy giờ nẩy yên Kẻn đảy giờ ngoạt tiên thiên đức Kẻn đảy giờ ngậu phúc lâm mơn Mì mệnh chí cơn buồn chi hỷ Tam sơn khách hội chí vui tâm Nguyệt Lạo xe pền mây ngần oĩc thả Thánh hiền đặt bắt bộ kim cang Bảo hộ hử lục lùa oĩc tàng giờ nẩy Ơn họ cần sắm đảy túi khân Cạ lục lùa oĩc sbị tin boong khỏi Tàng quây cách khau khuổi xiên phƣơng Bản sở hồi viên ƣơng bất chí Ru ngần sle cách ý canh khơi Vui sú cụng chắng thoả mjảc tơi Nhƣ tần cung tấu bả mì tặt Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 156 Pền tiếng sbị tẩƣ nƣa thiên hạ Khỏi xo au lục lùa oĩc mà kính quá tổ tiên Phú quý thêm duyên gia đáng mjạc Khỏi xo au lục lùa lồng làng giờ nẩy Bởi chừng cách tàng quây chắng khổn mà thơi thơi nỏ! Dịch: XIN PHÉP CHO CƠ DÂU XUẤT GIÁ Trƣớc tơi trình đến quý họ nhà ngƣời Mƣời giờ chọn đƣợc giờ này đẹp Trăm giờ chọn đƣợc giờ này yên Chọn đƣợc giờ nguyệt tiên thiên đức Chọn đƣợc giờ ngũ phúc lâm mơn Cĩ mệnh chí cơn buồn chi hỷ Tam sơn khách hội chí vui tâm Nguyệt Lão se tơ hồng Thánh hiền đặt bát bộ kim cang Phù hộ cho cơ dâu xuất giá giờ này Ơn họ ngƣời cho đƣợc nhiều của hồi mơn Nhắc cơ dâu cất bƣớc, theo chân chúng tơi Đƣờng đi vƣợt suối, đồi nhiều dặm Chúng tơi xin cho cơ dâu xuất giá giờ này Lần nữa xin kính trình bái lạy tổ tiên Tác giả đề tài sƣu tầm từ nghệ nhân Hồng Văn Thiệu Xĩm: Nà Nhàn - Xã: Trọng Con Huyện: Thạch An - Tỉnh: Cao Bằng Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 157 Bài 31. PẢ MẺ SLỐNG LÙA TRÌNH CƯA HỒI MƠN Tang nả thuổn họ hàng nội ngoại Khỉn hênh sle rƣờn khỏi xo chiềng Chiềng tiền nhân từ đƣờng Chiềng hậu nhân từ đƣờng Chiềng nội ngoại chang rƣờn thân họ Thuổn thảy tằng gần ké hƣơng lân Thuổn thảy tằng mọi gần bản dẻ Giờ nẩy là trao cúa hồi mơn Phin và loan đo soong chúc chúc Và mản gổm tắm bjĩoc lài sli Phin đeo là sléo hoa loan phƣợng Hoằn nẩy ẻn rộp nhạn mừa rƣờn Mon thua đo tơi nƣng bấu lế Chính chang thêu dử Hỉ song song Thêu ẻn ƣơng phƣợng loan mai túc Cáng tào phơng bách thúc rum hoa Tình phua mìa xiên pi na mắn Sloong phin sít phải tắm siến sơ Cơng vỏ mẻ lai pi tắm thúc Gừn hoằn nẳng pắn lĩt cảo cơng Phin đệm nịn bjĩoc phơng tứ quý Chứ cơng rèng vỏ mẻ lai xuân Cơng khỏ đuổi lủc nhình na nắc Slống hẩƣ lủc hất cốc hất gằn Pjoĩc mừng thêm ghiềm mừng đo thuổn Cúa thƣ hoạ mừ chắng đo vè Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 158 Mì đo chẻn ổm trà phích nặm Ăn chạu toịng gụng choảng khao slâƣ Nặm slâƣ mủng chỏi ngàu nả đáo Tình phun mìa trọn đạo thuỷ chung Cúa tin mừng nặm bĩ Cúa vỏ mẻ nặm noịng Ngần dèn tang tơm nhả Tha nả tảy xiên kim Vỏ mẻ mì răng là slống lủc Mong pả rẳp tham tháp nhận mừa Tàng lắt líu quây xiên lý lộ Sle họ háng hỉ hạ mủng dồm Khỏi phác gằm mừa thâng pjom bái. Dịch: BÀ ĐƢA TRÌNH CỦA HỒI MƠN Thay mặt cho họ hàng nội ngoại Xin cĩ lời trân trọng trình qua Kính thƣa tiền nhân từ đƣờng Kính thƣa hậu nhân từ đƣờng Cùng nội ngoại song thân hai họ Thƣa các cụ tuổi thọ cao niên Cùng xĩm giềng hƣơng lân đƣợc rõ Tơi xin giao đủ của hồi mơn Chăn loan cĩ đủ trịn hai tấm Một tấm mặt thổ cẩm cổ xƣa Một tấm là in hoa loan phƣợng In hình đơi én nhạn giao ca Gối đủ đơi khơng hề để lẻ Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 159 Gĩc trên thêu chữ Hỉ song song Thêu uyên ƣơng phƣợng loan mai trúc Cành đào nở ngũ phúc tam đa Tình vợ chồng vững nhƣ bàn thạch Hai chiếc màn mẹ dệt vải chàm Cơng cha mẹ nhiều năm canh cửi Thâu đêm ngồi cặm cụi guồng quay Tấm đệm giƣờng hoa đầy muơn sắc Cơng cha mẹ nhiều khúc gian nan Trang sức dành cho con vốn liếng Đây xuyến hoa, nhẫn bạc, vịng vàng Phịng cuộc sống dặm đàng khĩ khăn Tiếp bạn cĩ chén này tích nƣớc Đơi thau đồng toả sắc lung linh Chậu nƣớc trong in hình đơi bạn Tình vợ chồng trọn vẹn thuỷ chung Của tay làm ra là nguồn vơ tận Của mẹ cha là lũ trơi qua Bạc tiền là cỏ rác Mặt mũi đáng ngàn vàng Cha mẹ nghèo tay khơng khơn nĩi Mong Pả mẻ khéo gĩi mang về Dù cĩ cách đƣờng xa lý lộ Để họ hàng vui vẻ đĩn mừng. Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 160 Bài 32. QUAN LANG XO CỦ HẢ CHẺN LẨU NƢA RƢƠNG Mọi vè cúa đạ xếp khảu rƣơng Noọng nàng rìn lẩu châứ slí coĩc Giẳn lủc gần đo chƣớc khơn ngoan Chẻn nẩy khỏi xo dƣờng tiên tổ Chẻn nẩy dƣờng vỏ mẻ thân slinh Chẻn nẩy dƣờng họ hàng nội ngoại Chẻn nâng khỏi kính bái hƣơng lân Chẻn nẩy khỏi xo dƣờng pả slống Mọi vè đã tháp thuống đo xày Tàng xiên lý kỷ quây bấu quản. Dịch: XIN CẤT NĂM CHÉN RƢỢU TRÊN RƢƠNG Mọi thứ đã xếp sắp vào rƣơng Sao nàng rĩt rƣợu nồng cản lễ Rõ là cịn nặng nợ khơn lƣờng Chén này tơi xin dâng tiên tổ Một chén dâng cha mẹ thân sinh Một chén mời họ hàng nội ngoại Một chén để kính bái hƣơng lân Chén này xin hồn cơng Pả mẻ Vậy sắp xếp mọi thứ đã xong. Bài 33. SLẮNG HỌ Nhất khỏi slắng mừa quý họ cần nỏ Tha vằn chại tốc tắm mừa tây Họ háng dú slẩƣ quây mừa thuổn Thân khỏi táng lạc dú slừ đây Tha vằn chại mừa tây tốc tắm Củ pác khỏi xo slắng tê mừa Pát sàn tả páy lạng tằng bơm Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 161 Khỏ thuổn tằng chang bản báo slao Slí rì trọng cù lao cơng khỏ Chang cừn tẻm đén slọ slùng quang Tọn sắp pjền bơm bàn khỏ lẳm Mạy chia thêm pát nặm chậƣ mà Tiêm mjầu khảu thủng hoa liềm lạ Au mà tặt tĩi nả chƣờng chang Tiếp đạt khỏi quá tàng kin thuổn Khỏi slắng mừa sloong bƣởng áo a Dám kha khỏi xa mừa búng lạ Họ háng khịi thong thả tốc lăng Xo slắng sle mọi cần đẩƣ bản Củ pác slắng én nhạn tê mừa Noọng ới hắc bjoĩc sle nƣa cừa dá héo Xo slắng mừa các noọng niên thiếu hƣơng lân Cơng nhạc noọng nhị bơm khỏ quả Pơm tin mừ noọng á thân sinh Khỏi bấu mì ngần kim pjá đạo Chúc các noọng dú hảo xiên ban Chúc cặp phụ mậu song tồn slổng ké Xo chúc mừa sloong quý họ áo a Mọi cần đảy vinh hoa dú ngải Cằm phuối thêm dáng thân cung các Giờ nẩy lình kin mác têm thơng Lình tê thân lồng cốc Tàng slinh bẩu bấu bốc nhằng lai Chúc thọ thuổn nhình chài đa thể Mọi cần đảy huơn hỷ, mì rèng Đoạn thơi khỏi hồi quê giờ nẩy mà thơi thơi nỏ! Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 162 Dịch: CHÀO HỌ HÀNG RA VỀ Trƣớc tơi cĩ lời chào quý họ Mặt trời đã ngả về tây Họ hàng xa gần đã vãn Thân tơi sao lại lạc chốn này Mặt trời đã khuất dần sau núi Đơi lời nhắn gửi trƣớc khi ra về Ngồi sân bát đĩa chỏng chơ chƣa rửa Vất vả cho trai, gái hƣơng thơn Nửa đêm cịn đèn đĩm sáng choang Thu dọn, sắp mâm bàn khĩ lắm Tăm xỉa cùng khay nƣớc trà thơm Trầu têm cánh phƣợng trơng đẹp quá Mang đến đặt ở chiếu trƣớc ban thờ Tiếp đãi tơi qua đƣờng dùng hết Tơi cĩ lời nhắn gửi đến hai bên cơ bác Cất chân, tơi sẽ trở về chốn cũ Họ hàng hãy thong thả về sau Xin nhắn gửi đến anh em trong xĩm Tơi nhƣ cánh nhạn đƣa tin ra về Em ơi! em nhƣ bơng hoa đẹp khơng tàn phai Xin nhắn gửi đến các em niên thiếu hƣơng lân Vất vả các em khi phải bƣng mâm Nĩng rát bàn tay em gái đẹp xinh Tơi khơng cĩ đồng tiền để trả đạo Chúc các em sống thảo, sống hiền Chúc phụ mẫu thân sinh thƣợng thọ Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 163 Chúc mọi ngƣời đƣợc phú quý vinh hoa Lời nĩi thêm dáng thân cung các Giờ này tơi nhƣ khỉ ăn đã no căng Trên cành cao, khỉ tụt dần xuống gốc Bầu rƣợu chƣa cạn, cịn đầy Chúc thọ hết thảy già trẻ, trai gái Mọi ngƣời luơn vui vẻ, làm ăn Thơi! tơi xin đƣợc hồi quê giờ này . Bài 34. PẢ SLỐNG XO HẨƢ LÙA LỆ TỔ Kính dƣờng mừa đẳm tổ đẳm tơng Giú nƣa táng dồm vẳng hí hạ Hẩƣ lùa đảy lạy tạ khỉn thâng Nạy lƣởc đảy giờ lành đại vƣợng Gum lùa phính thiên hạ bấu lo Mọi sự đảy gụm đo thuổn thảy Bấu tàng răng mẻn ngậy xiết xa Gụm lùa lủc pây mà hơn hỉ Kin giú đảy vui vẻ thuận tình. Dịch: BÀ ĐƢA XIN CHO CƠ DÂU LỄ TỔ Kính trình lên hồn tổ hồn tơng Mời hồn ngồi vui mừng hỉ hạ Cho con dâu lạy tạ lên trên Nay chọn đƣợc giờ lành đại vƣợng Phù hộ dâu bằng bạn bằng ngƣời Mọi việc đƣợc phù hộ đầy đủ Khơng đƣờng gì lo nghĩ xiết xa Phù hộ con đi về hơn hỉ Ăn ở đƣợc vui vẻ thuận tình. Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 164 Bài 35. PẢ SLỐNG XO HẨƢ LÙA LẠY PƯ GIẢ, HỌ HÀNG Khỏi chiềng mừa song thân pú giả Tằng quý họ lùng pả áo a Xỉnh nội ngoại oĩc mà nẳng vjọm Mọi gần mà nả sọm hẩƣ đo Giờ nẩy hẩu lùa xo bái tạ Hoằn nẩy hoằn hạ giá vu quy Xo slon cháo lệ nghi phép tắc Slon lủc lùa sle chắc hất kin Kế tiếp đảy rèo tin tổ ấm Chúc pú giả slổng ké cao niên Chúc họ háng bình yên khang thái Lủc lùa đảy quá tởi pjom ơn. Dịch: BÀ ĐƢA XIN CHO CƠ DÂU LẠY BỐ MẸ VÀ HỌ HÀNG NHÀ CHỒNG Tơi xin trình lên song thân phụ mẫu Thảy họ hàng chú bác cơ dì Mời họ ngoại lên ngồi trên cả Mọi ngƣời cùng họp đủ trƣớc sau Giờ này xin cho dâu bái lễ Ngày nay ngày hạ giá vu qui Xin dạy dỗ lễ nghi phép tắc Dạy dâu con cho biết làm ăn Kế tiếp theo đƣợc nếp tổ tiên Chúc bố mẹ trong nhà sống lâu Chúc họ hàng bình yên khang thái Dâu con đƣợc vạn đại ghi ơn. Tác giả đề tài sƣu tầm từ nghệ nhân Nơng Khải Hƣơng Đơng Khê - Thạch An - Cao Bằng Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 165 Bài 36. PẢ MẺ (NHÀ GÁI) HÁT BÀI HÁT MỪNG CHĂN MÀN Kính thƣa cùng họ hàng phụ mậu Kính thƣa cùng bơ lão rƣờn sang Khỏi tái lùa mà trình bái tổ Đảy rẩp bạn ân nghịa khơn ngoan Cụng mà mửng slít và mon mấƣ Noọng rà ngám tậu tẩƣ tỉ mà Nhẳp dệt pền mon thua slít gấm Xo bày sle họ mạc mủng dồm Tạm roọng là mì slít mản đo tơi Nẩy mốc trình tiên tổ họ hàng. Dịch: Kính thƣa cùng họ hàng phụ mẫu Kính thƣa cùng bơ lão nhà sang Tơi đƣa dâu về trình bái tổ Đƣợc gặp bạn ân nghĩa khơn ngoan Cũng tới mừng chăn màn gối mới Em tơi vừa tậu dƣới kia về Khâu dệt thành gối hoa màn gấm Xin bày để họ mạc chứng coi Tạm gọi cĩ gối đơi màn kép Nay dám trình tiên tổ họ hàng. Bài 37. QUAN LANG NHÀ TRAI ĐÁP (HOẶC PẢ MẺ NHÀ TRAI ) Ngắm nhan sắc, khơn ngoan khéo léo Mủng nả ngày, cần giỏi cần chăm Nặm cắt mừng gần căm pền nụ Nặm hải, mừng gần cĩp pền bjoĩc Slít mản dệt đo bjoĩc đo sắc Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 166 Mủng mon thua đo sắc mjảc mjào Mủng gần càng hăn lùa đây tỉnh Gần đây hất cúa đây cúa quý Cảm ơn gần au mà và bjoĩc. Dịch: Ngắm nhan sắc, khơn ngoan khéo léo Trơng mặt hiền, ngƣời giỏi, ngƣời chăm Nƣớc lã tay ngƣời cầm thành nụ Nƣớc biển tay ngƣời vốc thành hoa Chăn màn dệt đủ hoa đủ sắc Nhìn gối màu đẹp đẽ đủ màu Nhìn ngƣời càng thấy dâu tốt nết Ngƣời đẹp làm của hay của quý Cảm ơn ngƣời mang tới chăn hoa. Bài 38. CHỒM TÁI SLỐNG Nhất khỏi chồm mừa tái slống cần nỏ Vằn ngồ vằn hỷ hạ bƣởng cần Vằn nảy vằn hơn nhân bƣởng khỏi Họ hàng huơn hỷ chồm khua Họ khỏi đây chồm lùa hỷ hạ Xo chồm mừa cúa dả slống mà Mì thuổn tằng địa trà ẩm chẻn Mì tằng tơi mản ẻn, nộc cu Cơng dả slống mà thâng thực thá Họ khỏi bấu mì lăng pjá đảy ơn Chúc dả mừa slƣờn đảy vàng têm Dả mừa đẩy slổng ké cao niên thƣợng thọ mà thơi! Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 167 Dịch: CÁM ƠN BÀ ĐƢA DÂU BÊN NHÀ GÁI Trƣớc tơi xin cảm ơn bà đƣa dâu Hơm qua là lễ vu quy bên nhà gái Hơm nay là lễ thành hơn bên nhà trai Họ hàng vui vẻ, tiếng cƣời đầy ắp Xin đƣợc ngắm xem các thứ bà đƣa lại Cĩ cả khay trà cùng ấm chén Lại thêm đơi màn thổ cẩm thêu cơng Vất vả đƣờng xa, bà đƣa đến Ân tình nặng nợ, biết lấy gì trả ơn Chúc bà trở về luơn mạnh khoẻ Bà về sống thọ, trƣờng cao niên. Bài 39. BÀI HÁT CHƯC BẠN PHÙ DÂU Bạn rƣờn khỏi khẻo chọn đảy gần Kén chọn gần mọi nơi khéc quý Kén chọn khắp tẩƣ nƣa slí coĩc Khỏ mì gần tầƣ ngang hàng nhan sắc Khỏ mì cần tầƣ đảy gặn nét duyên Đây slao gặn nàng tiên bấu nỏ Nả đáo rổm phúc hậu mjảc mjào Tin slửa tồng luồng bân rèo lầm Slu rủng chỏi kim ngần long lanh Giềm mừng thảng rủng chỏi khao xốc Hăn gần mì đo mọi sắc duyên. Dịch: Bạn nhà ta khéo chọn đƣợc ngƣời Kén chọn ngƣời mọi nơi khách quý Kén chọn khắp trên dƣới bốn phƣơng Khĩ ai sánh ngang hàng nhan sắc Khĩ ai sánh đƣợc kịp nét duyên Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 168 Xinh đẹp bằng nàng tiên nhƣờng ấy Mặt hồng hào phúc hậu đẹp thay Tà áo tựa rồng bay theo giĩ Tai đeo hoa vàng bạc long lanh Tay vịng sáng trắng tinh sáng chĩi Trơng ngƣời thấy đủ mọi sắc duyên. Bài 40. BÀI HÁT CHƯC BẠN PHÙ RỂ ( CÁC BẠN GÁI BẠN PHÙ DÂU HÁT CHÚC BẠN PHÙ RỂ ) Chiềng mừa thâng bạn sang vậu khƣơi Slƣơng điếp căn bấu sle chang mốc Slƣơng điếp căn bấu sle chang slẩy Ơn căn bấu uậy dú chang hĩm Bấu chỉ mì gặn pác gằm phuối Pjá ơn bạn mì phải thật tình Mởi chẻn lẩu lịng thành mửng bạn Bấu mì lăng quý trọng cao slang Cĩn nhất xo tèn ơn vậu khƣơi Thứ nựa nhằng phịng sle vằn lăng Oĩc háng nhằng rẩp căn xam tuộng Chẻn lẩu nẩy dù mjạt dù nồng Xo roọng là mì slim tèn ơn. Dịch: Xin thƣa cùng bạn sang phù rể Thƣơng yêu nhau khơng để trong lịng Thƣơng yêu nhau khơng mang trong dạ Ơn nhau khơng giấu ở trong hịm Khơng chỉ cĩ bằng mồm lời nĩi Trả ơn bạn cĩ phải thật tình Mời chén rƣợu lịng thành mừng bạn Khơng cĩ gì quý trọng cao sang Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 169 Trƣớc nhất xin đền ơn phù rể Thứ nữa cịn phịng để mai sau Ra chợ cịn gặp nhau chào hỏi Chén rƣợu này dù nhạt dù nồng Xin gọi chút tấm lịng trả nghĩa. Bài 41. BÀI HÁT CHIA TAY Xo dƣờng thâng các bạn rƣờn sang Gần khẻo phuối gằm kim gằm ngọc Cáy djác rẩp bâm cộ lẩu van Oài héo rẩp nhả ĩn tin phia Chắc au lăng mà pjá tèn ơn Cáy kim ím cáy nhằng chứ mại Oài kin ím ồi pây nả thjoỏc Hẹn bƣơn chiêng bƣơn nhỉ ái thâng Vằn lẩu vui đơng đảo bạn bè. Boong khỏi mà pha ché tèn ơn. Dịch: Xin thƣa cùng các bạn nhà sang Bạn khéo nĩi lời vàng lời ngọc Gà đĩi gặp mâm cỗ rƣợu ngon Trâu gầy gặp cỏ non sƣờn núi Biết lấy gì trả nghĩa đền ơn Gà đầy diều gà cịn nhớ mãi Trâu no bụng trâu vội bƣớc đi Hẹn tháng giêng, tháng hai sắp tới Ngày cƣới vui đơng đảo bạn bè Chúng tơi đến pha chè trả nghĩa. Tác giả đề tài sƣu tầm từ nghệ nhân LÝ VĂN TIẾN Canh Tân - Thạch An - Cao Bằng Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 170 PHỤ LỤC 4: MỘT SỐ HÌNH ẢNH VỀ THIÊN NHIÊN, LÀNG BẢN VÀ SINH HOẠT CỦA NGƢỜI TÀY Ở THẠCH AN, CAO BẰNG Hình 1. Gĩc rừng Minh Khai - Thạch An – Cao Bằng (Tác giả đề tài chụp ngày 10/4/2009). Hình 2. Hƣơng sắc rừng Canh Tân - Thạch An (Tác giả đề tài chụp ngày 10/4/2009) Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 171 Hình 3. Chiều về trên con suối Nà Vàng ở Lê Lai - Thạch An (Tác giả đề tài chụp ngày 10/4/2009) Hình 4. Cánh đồng Pác Khoang - xã Đức Xuân - huyện Thạch An (Tác giả đề tài chụp ngày 10/4/2009) Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 172 Hình 5. Làng bản của ngƣời Tày ở xã Quang Trọng - Thạch An (Tác giả đề tài chụp 20/6/2009) Hình 6. Cọn nƣớc của ngƣời Tày ở xĩm Nà Cà - xã Trọng Con - Thạch An (Tác giả đề tài chụp ngày 20/6/2009) Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 173 Hình 7. Làng bản ngƣời Tày ở Thị Ngân - Thạch An (Tác giả đề tài chụp ngày20/6/2009) Hình 8. Đặc sản khẩu lam (cơm lam) (Ảnh của Hữu Văn trong “Du lịch Cao Bằng”) Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 174 Hình 9. Đặc sản thịt lợn quay (Ảnh của Hải Triều trong “Du lịch Cao Bằng”) Hình 10. Phần thƣởng lễ hội Nàng Hai (Tác giả đề tài chụp tại lễ hội Nàng Hai ngày 2/2 âm lịch năm 2009) Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 175 Hình 10. Quan lang dẫn đầu đồn nhà trai (Ảnh tác giả đề tài chụp từ đĩa VCD - Sở Văn hố thơng tin tỉnh Cao Bằng) Hình 11. Chăng dây ngồi cổng (Ảnh tác giả đề tài chụp từ đĩa VCD - Sở Văn hố thơng tin tỉnh Cao Bằng) Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 176 Hình 12. Lễ vật nhà trai mang sang nhà gái (Ảnh tác giả đề tài chụp từ đĩa VCD - Sở Văn hố thơng tin tỉnh Cao Bằng) Hình 13. Đồn nhà trai đến chân cầu thang nhà gái (Ảnh tác giả đề tài chụp từ đĩa VCD - Sở Văn hố thơng tin tỉnh Cao Bằng) Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 177 Hình 14. Nhà gái mời rƣợu rửa chân (Ảnh tác giả đề tài chụp từ đĩa VCD - Sở Văn hố thơng tin tỉnh Cao Bằng) Hình 15. Vào cửa (Ảnh tác giả đề tài chụp từ đĩa VCD - Sở Văn hố thơng tin tỉnh Cao Bằng) Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 178 Hình 16. Quan lang hát xin cất chƣớng ngại vật để vào nhà (Ảnh tác giả đề tài chụp từ đĩa VCD - Sở Văn hố thơng tin tỉnh Cao Bằng) Hình 17. Đồn nhà trai đƣợc mời vào trong nhà (Ảnh tác giả đề tài chụp từ đĩa VCD - Sở Văn hố thơng tin tỉnh Cao Bằng) Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 179 Hình 18. Chiếu chƣa đƣợc trải (Ảnh tác giả đề tài chụp từ đĩa VCD - Sở Văn hố thơng tin tỉnh Cao Bằng) Hình 19. Trải chiếu (Ảnh tác giả đề tài chụp từ đĩa VCD - Sở Văn hố thơng tin tỉnh Cao Bằng) Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 180 Hình 20. Nhà trai đƣợc mời ngồi (Ảnh tác giả đề tài chụp từ đĩa VCD - Sở Văn hố thơng tin tỉnh Cao Bằng) Hình 21. Của hồi mơn (Tác giả đề tài chụp ngày 04/02/2009 tại lễ cƣới của anh Lý Văn Thuỷ xĩm Lũng Rƣợi - xã Lê Lai - Thạch An) Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 181 Hình 22. Của hồi mơn (Ảnh tác giả đề tài chụp từ đĩa VCD - Sở Văn hố thơng tin tỉnh Cao Bằng) Hình 22. Quan lang xin cho cơ dâu xuất giá (Ảnh tác giả đề tài chụp từ đĩa VCD - Sở Văn hố thơng tin tỉnh Cao Bằng) Số hĩa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 182 Hình 23. Quan lang (Ảnh tác giả đề tài chụp từ đĩa VCD - Sở Văn hố thơng tin tỉnh Cao Bằng) Hình 24. Pả mẻ (Ảnh tác giả đề tài chụp từ đĩa VCD - Sở Văn hố thơng tin tỉnh Cao Bằng)