Hệ thống bảo hiểm xã hội ở Việt Nam hiện nay - Thực trạng và giải pháp

íc ®­îc tù tæ chøc thùc hiÖn BHXH bæ sung cho ng­êi lao ®éng theo nh÷ng néi dung n»m ngoµi ph¹m vi giíi h¹n cña hÖ thèng BHXH do nhµ n­íc lËp ra. - Ph¶i ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý BHXH theo h­íng t¨ng c­êng ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH nh»m lµm gi¶m c¸c kho¶n ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia BHXH, gi¶m bít sù bao cÊp cña ng©n s¸ch nhµ n­íc, ®ång thêi t¨ng c­êng ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH ViÖt Nam theo nh÷ng nguyªn t¾c phæ biÕn cña thÞ tr­êng BHXH khu vùc vµ thÕ giíi nh»m lµm gi¶m c¸c kho¶n ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia BHXH, gi¶m bít sù bao cÊp cña ng©n s¸ch nhµ n­íc. Thùc tÕ ho¹t ®éng BHXH ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi cho thÊy ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH thùc hiÖn rÊt hiÖu qu¶. Râ rµng, nguån tiÒn thu ®­îc tõ ®ãng gãp BHXH cña c¸c bªn tham gia lµ rÊt lín, nÕu ®­îc sö dông cã hiÖu qu¶ ®Ó ®Çu t­ sinh lêi, ch¾c ch¾n r»ng g¸nh nÆng cña nhµ n­íc vµ c¸c bªn tham gia vÒ ®ãng gãp cho BHXH sÏ ®­îc gi¶m bít. Ho¹t ®éng BHXH ph¶i lµ ho¹t ®éng trªn c¬ së lÊy thu bï chi, c©n ®èi thu chi song chi phÝ cho ho¹t ®éng cña bé m¸y ph¶i ë møc thÊp nhÊt, ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ nhÊt, c¸c bªn tham gia BHXH ph¶i ®ãng BHXH ë møc thÊp nhÊt. VÒ mèi quan hÖ gi÷a BHXH víi tiÒn l­¬ng, cÇn lùa chän møc ®é quan hÖ cho phï hîp víi tÝnh chÊt ho¹t ®éng vµ sù biÕn ®éng cña tõng lÜnh vùc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Víi viªn chøc nhµ n­íc vµ lùc l­îng vò trang do nhµ n­íc tr¶ l­¬ng tõ ng©n s¸ch th× cã thÓ thùc hiÖn mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a BHXH víi møc l­¬ng c¸ nh©n vµ quü l­¬ng cña ®¬n vÞ, c¬ quan. §èi víi khu vùc s¶n xuÊt - kinh doanh vµ lao ®éng ®éc lËp th× ph¶i lùa chän quan hÖ mÒm dÎo, khi ch­a thÓ kiÓm so¸t ®­îc tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp cña khu vùc nµy. - Ph¶i ®æi míi BHXH ViÖt Nam theo h­íng h×nh thµnh mét m« h×nh b¶o ®¶m ®Çy ®ñ c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é trî cÊp phßng tr¸nh rñi ro cho ng­êi lao ®éng, b¶o ®¶m tèi ®a quyÒn cña ng­êi lao ®éng trªn c¬ së quy ®Þnh hiÖn hµnh cña ph¸p luËt. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ ph¶i kh«ng ngõng ®æi míi vµ hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch, chÕ ®é cña BHXH ViÖt Nam, lµm cho nã ngµy cµng hoµn thiÖn phï hîp víi tèc ®é t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ vµ víi nh÷ng b­íc chuyÓn lín cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Nh÷ng chÕ ®é BHXH míi cÇn ®­îc ®­a ra vµ bæ sung kÞp thêi; nh÷ng chÝnh s¸ch chÕ ®é ®ang thùc hiÖn, nÕu cã khiÕm khuyÕt, cÇn ®­îc nghiªn cøu, chØnh söa vµ bæ sung cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn míi cña nÒn kinh tÕ. - ChuyÓn hÖ thèng BHXH hiÖn hµnh sang hÖ thèng BHXH míi ph¶i ®­îc thùc hiÖn dÇn dÇn theo nh÷ng b­íc ®i vµ biÖn ph¸p qu¸ ®é thÝch hîp. Tr­íc hÕt cÇn ph¶i t¸ch phÇn ­u ®·i ra khái c¸c chÕ ®é trî cÊp BHXH; phÇn ­u ®·i sÏ do ng©n s¸ch nhµ n­íc tr¶ b»ng mét lo¹t trî cÊp ­u ®·i cßn phÇn BHXH do BHXH tr¶. Sau ®ã míi tiÕp tôc xö lý c¸c vÊn ®Ò ®èi víi ng­êi ®ang nghØ viÖc h­ëng trî cÊp BHXH ®èi víi c«ng nh©n viªn chøc ®ang lµm viÖc vµ ®· cã thêi gian vµo biªn chÕ nhµ n­íc tõ hµng chôc n¨m nay. Víi c¸c vÊn ®Ò kh¸c nh­ chuyÓn ®æi m« h×nh tæ chøc, ®æi míi tæ chøc c¸n bé, v. v… còng cÇn ph¶i tiÕn hµnh tõng b­íc. - ChÝnh s¸ch BHXH lµ mét bé phËn trong tæng thÓ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi cña Nhµ n­íc. §æi míi chÝnh s¸ch BHXH ph¶i g¾n liÒn víi sù thay ®æi ®ång bé c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi kh¸c. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ViÖt Nam hiÖn nay, c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« do Nhµ n­íc ®­a ra ph¶i lµ hÖ thèng ®ång bé, v× c¸c chÝnh s¸ch nµy cã liªn quan chÆt chÏ víi nhau, kh«ng t¸ch rêi nhau, sù thay ®æi cña chÝnh s¸ch nµy cã thÓ kÐo theo sù thay ®æi cña c¸c chÝnh s¸ch kh¸c. ChÝnh s¸ch BHXH lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch n»m trong hÖ thèng ®ã, do vËy, khi ®æi míi chÝnh s¸ch BHXH, cÇn ®æi míi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi cã liªn quan nh­ ­u ®·i x· héi, tiÒn l­¬ng (tiÒn c«ng, viÖc lµm, b¶o hé lao ®éng, qu¶n lý lao ®éng, ch¨m sãc y tÕ v. v…). Trªn c¬ së hÖ thèng quan ®iÓm vÒ ®æi míi BHXH ViÖt Nam ®· ®Ò xuÊt, chóng t«i kiÕn nghÞ mét sè nguyªn t¾c ®æi míi hÖ thèng BHXH nh­ sau: - §æi míi tæ chøc ph¶i phï hîp víi c¬ chÕ ho¹t ®éng cña BHXH trong c¬ chÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa vµ ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña hÖ thèng tæ chøc cña BHXH ViÖt Nam. §©y lµ vÊn ®Ò cã tÝnh kh¸ch quan quy ®Þnh sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu tæ chøc cña ngµnh BHXH ViÖt Nam. V× theo nguyªn lý, c¬ chÕ qu¶n lý cña bé m¸y tæ chøc qu¶n lý ph¶i phï hîp víi c¬ chÕ qu¶n lý cña quü BHXH. Theo c¬ chÕ qu¶n lý quü BHXH ®­îc h×nh thµnh do c¸c bªn ®ãng gãp, ®éc lËp n»m ngoµi ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ theo nguyªn t¾c cã ®ãng cã h­ëng, ®ãng nhiÒu h­ëng nhiÒu ®ãng Ýt h­ëng Ýt. Do ®ã mäi ng­êi ph¶i cã sù thay ®æi c¨n b¶n vÒ nhËn thøc vµ tr¸ch nhiÖm ®èi víi chÝnh s¸ch BHXH. Víi c¬ chÕ ho¹t ®éng míi cña BHXH ph¶i cã ®Þnh h­íng ®Ó thùc hiÖn sù ®æi míi vÒ c¬ cÊu tæ chøc vµ ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c BHXH. Nh­ng mÆt kh¸c cßn ph¶i c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña c¬ cÊu tæ chøc vµ ®éi ngò c¸n bé ®Ó tiÕn hµnh c¶i c¸ch, ®iÒu chØnh vµ s¾p xÕp l¹i c¸n bé sao cho phï hîp víi bèi c¶nh thùc tÕ vµ cã hiÖu qu¶. VÊn ®Ò mÊu chèt lµ b¶o ®¶m sù phï hîp vµ hiÖu qu¶ gi÷a bé m¸y qu¶n lý víi c¬ chÕ qu¶n lý míi cña quü BHXH trong nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. TÝnh phï hîp ë ®©y xÐt c¶ vÒ yªu cÇu kh¸ch quan vµ ®iÒu kiÖn thùc tÕ cho phÐp ®Ó tiÕn hµnh sù ®æi míi hÖ thèng tæ chøc BHXH ViÖt Nam. - C¨n cø vµo chøc n¨ng, nhiÖm vô qu¶n lý cña BHXH ViÖt Nam ®Ó ®æi míi c¬ cÊu tæ chøc vµ ®éi ngò c¸n bé nh»m thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô ®ã ngµy cµng cã hiÖu qu¶ cao. §ång thêi phï hîp víi néi dung, ph­¬ng h­íng chung cña c¶i c¸ch hÖ thèng hµnh chÝnh nhµ n­íc ®Ó cã c¬ së xö lý nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ vÒ c¬ cÊu tæ chøc vµ ®éi ngò c¸n bé cña hÖ thèng BHXH ViÖt Nam. §iÒu c¨n b¶n cña nguyªn t¾c nµy lµ mét mÆt, ph¶i x¸c ®Þnh râ chøc n¨ng, nhiÖm vô qu¶n lý quü BHXH vµ thùc hiÖn c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch BHXH ®Ó lµm c¬ së cho viÖc x©y dùng vµ kiÖn toµn c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y; mÆt kh¸c, viÖc ®æi míi, hoµn thiÖn hÖ thèng tæ chøc vµ ®éi ngò c¸n bé cña BHXH ViÖt Nam ph¶i ®Æt trong tæng thÓ cña ph­¬ng h­íng c¶i c¸ch hÖ thèng hµnh chÝnh nhµ n­íc. VÒ ®æi míi c«ng t¸c tæ chøc c¸n bé, viÖc ®æi míi ph¶i xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu, nhiÖm vô cô thÓ cña BHXH ViÖt Nam trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn; g¾n viÖc x©y dùng ®éi ngò c¸n bé víi x©y dùng tæ chøc vµ ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch; ®µo t¹o c¸n bé dùa trªn c¬ së lý luËn tiªn tiÕn vµ thùc tiÔn ®Êt n­íc vµ thùc hiÖn chuÈn ho¸ ®éi ngò c¸n bé c¸c cÊp trong hÖ th«nga BHXH. - B¶o ®¶m sù tËp trung thèng nhÊt trong qu¶n lý tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng, tr¸nh sù chång chÐo chøc n¨ng, nhiÖm vô: BHXH cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn thùc hiÖn chøc n¨ng nhiÖm vô cña m×nh theo sù ph©n cÊp qu¶n lý cña Tæng Gi¸m ®èc BHXH ViÖt Nam mét c¸ch chñ ®éng, s¸ng t¹o. Trong cïng mét hÖ thèng tæ chøc BHXH ViÖt Nam kh«ng cã sù chång chÐo, trïng lÆp vÒ nhiÖm vô gi÷a c¸c cÊp còng nh­ trong tõng bé m¸y qu¶n lý, gi¶m kh©u trung gian vµ sè cÊp qu¶n lý kh«ng cÇn thiÕt, ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc giÊy tê vµ ®æi míi phong c¸ch lµm viÖc vµ ph­¬ng h­íng phôc vô c¸c ®èi t­îng tham gia BHXH ®Ó tõng b­íc t¹o ra c¬ chÕ phôc vô "mét cöa" thuËn tiÖn, nhanh chãng, kÞp thêi. §æi míi ph¶i b¶o ®¶m nguyªn t¾c tèi cao lµ tÝnh hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ cña toµn hÖ thèng BHXH. - §æi míi c¬ cÊu tæ chøc vµ ®éi ngò c¸n bé ph¶i tiÕn hµnh tõng b­íc, t¹o tiÒn ®Ò cho nh÷ng b­íc tiÕp theo, theo nguyªn t¾c: võa gi÷ ®­îc sù æn ®Þnh cÇn thiÕt ®Ó hÖ thèng tæ chøc BHXH ViÖt Nam ho¹t ®éng b×nh th­êng, thùc hiÖn tèt chøc n¨ng, nhiÖm vô ®­îc giao, võa t¹o tiÒn ®Ò khi ®iÒu kiÖn cho phÐp sÏ ®æi míi mét c¸ch c¨n b¶n, toµn diÖn. Nh­ vËy, ®æi míi hÖ thèng tæ chøc BHXH ViÖt Nam cÇn tu©n thñ nguyªn t¾c c¬ quan nµy kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, chÕ ®é BHXH mµ chØ tæ chøc thùc thi c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é BHXH theo qui ®Þnh cña Nhµ n­íc. - §æi míi trong khung quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh: §æi míi c¬ cÊu tæ chøc vµ ®éi ngò c¸n bé cña hÖ thèng BHXH ViÖt Nam ®Òu ph¶i dùa trªn c¬ së qui ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh tæ chøc cña mçi cÊp vµ cña Tæng Gi¸m ®èc BHXH ViÖt Nam. Mçi chøc n¨ng qu¶n lý ph¶i cã tæ chøc thùc hiÖn râ rµng vµ theo ®óng ®Þa chØ, kh«ng cã chøc n¨ng nµo kh«ng cã tæ chøc ®¶m ®­¬ng; ng­îc l¹i, kh«ng cã tæ chøc nµo kh«ng cã chøc n¨ng. Nh­ng kh«ng nhÊt thiÕt mçi chøc n¨ng ph¶i thµnh lËp riªng mét tæ chøc mµ cã thÓ mét tæ chøc ®¶m nhiÖm nhiÒu chøc n¨ng t­¬ng tù nh­ nhau hoÆc liªn quan ®Õn nhau. Còng nh­ vËy mét chøc n¨ng kh«ng thÓ giao cho nhiÒu tæ chøc, nhiÒu ng­êi cïng thùc hiÖn ®Ó tr¸nh sù chång chÐo, trïng lÆp. - §æi míi trªn c¬ së ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é ®éi ngò c¸n bé, n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý ®iÒu hµnh cña ®éi ngò c¸n bé l·nh ®¹o. Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái ph¶i dÇn chuÈn ho¸, chuyªn m«n ho¸ ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c BHXH, qua ®ã n©ng cao n¨ng lùc thùc hiÖn nghiÖp vô BHXH cña ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c BHXH, ®Æc biÖt lµ ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý. - §æi míi trªn ph­¬ng ch©m x©y dùng bé m¸y tinh gi¶n, gän nhÑ, h¹ thÊp chi phÝ. ViÖc x©y dùng vµ lång ghÐp c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ c¸c tæ chøc víi nhau lµm cho bé m¸y tæ chøc cña BHXH ngµy cµng gän nhÑ, gi¶m bít chi phÝ. C¬ cÊu tæ chøc ®ã sÏ t¹o ra mét ®­êng ®i ng¾n nhÊt trong viÖc xö lý c¸c v¨n b¶n hµnh chÝnh gi÷a cÊp trªn víi cÊp d­íi, gi÷a c¸c phßng ban víi nhau, th«ng tin trong cïng mét hÖ thèng sÏ ®­îc cung cÊp nhanh chãng, chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ, kÞp thêi. - §æi míi trªn c¬ së tiÕp thu nh÷ng kinh nghiÖm tiªn tiÕn cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi. Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái ph¶i nghiªn cøu kinh nghiÖm tæ chøc, ho¹t ®éng vµ qu¶n lý BHXH cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi, t×m ra nh÷ng tån t¹i, nguyªn nh©n cña c¸c m« h×nh tæ chøc qu¶n lý ho¹t ®éng BHXH vµ nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm trong lÜnh vùc BHXH cña c¸c quèc gia kh¸c ®Ó tr¸nh sai lÇm; tiÕp thu nh÷ng tinh hoa trong ho¹t ®éng BHXH nh»m thùc hiÖn tèt h¬n ho¹t ®éng BHXH. - §æi míi trªn c¬ së tËp trung nghiªn cøu, chØnh söa, bæ sung c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é BHXH, t¨ng c­êng n¨ng lùc vµ hiÖu qu¶ qu¶n lý c¸c nguån thu chi, c©n ®èi thu chi BHXH, më réng ph¹m vi ¶nh h­ëng cña BHXH ViÖt Nam. C¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é vÒ BHXH cÇn ph¶i tiÕp tôc ®­îc nghiªn cøu, chØnh söa bæ sung cho phï hîp víi nhu cÇu b¶o hiÓm c¬ b¶n cña ng­êi lao ®éng, phï hîp víi quy ®Þnh t¹i c¸c c«ng ­íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam ®· vµ sÏ tham gia ký kÕt vµ ®Æc thï cña ViÖt Nam trong tõng thêi kú. C«ng viÖc më réng nguån thu BHXH, më réng ®èi t­îng tham gia BHXH còng cÇn ®­îc xóc tiÕn ®Ó sè l­îng ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ngµy cµng t¨ng. VÊn ®Ò qu¶n lý thu chi BHXH còng cÇn ®­îc n©ng cao hiÖu qu¶, tr¸nh thÊt tho¸t. 3. 1. 2- VÒ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn BHXH ViÖt Nam Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, mäi ng­êi ®Òu cã quyÒn b×nh ®¼ng trong lao ®éng vµ h­ëng thô, ®Òu cã c¬ héi ph¸t triÓn. BHXH cÇn thùc hiÖn "sù b¶o vÖ x· héi" cho ng­êi lao ®éng. V× vËy, BHXH ph¶i cã nh÷ng môc tiªu ph¸t triÓn míi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña x· héi. 3. 1. 2. 1- Hoµn thiÖn c¸c c¬ së ph¸p lý vµ b¶o ®¶m vÒ ph¸p lý §Þnh h­íng chÝnh lµ: - Söa ®æi, bæ sung, hoµn thiÖn c¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch BHXH. CÇn khÈn tr­¬ng triÓn khai nghiªn cøu vµ tiÕn tíi ban hµnh bé LuËt BHXH nh»m b¶o ®¶m quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña ng­êi tham gia BHXH; thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ chÝnh s¸ch an sinh x· héi cña Nhµ n­íc. - T¨ng c­êng nh÷ng quyÒn lùc cÇn thiÕt cña Nhµ n­íc th«ng qua c¸c chÕ tµi ph¸p lý cho BHXH ViÖt Nam trong viÖc qu¶n lý nhµ n­íc vÒ BHXH, nhÊt lµ c«ng t¸c kiÓm tra, thanh tra viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH, nh»m b¶o ®¶m mäi qui ®Þnh cã liªn quan ®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ, ®óng ®¾n, kÞp thêi, cã hiÖu qu¶. 3. 1. 2. 2- Më réng ®èi t­îng vµ h×nh thøc tham gia BHXH Ngoµi h×nh thøc b¾t buéc, cÇn triÓn khai thùc hiÖn h×nh thøc BHXH tù nguyÖn ®· ®­îc qui ®Þnh trong bé LuËt Lao ®éng. Ngµnh BHXH ph¶i cè g¾ng thu hót tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng lao ®éng thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia BHXH. Më réng ®èi t­îng tham gia BHXH gãp phÇn lµm lµnh m¹nh thÞ tr­êng lao ®éng. HiÖn nay n­íc ta cã kho¶ng 39 triÖu ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng, nh­ng sè ng­êi tham gia BHXH chØ trªn 4 triÖu ng­êi, chiÕm kho¶ng 10%. §a sè ng­êi lao ®éng ë nh÷ng khu vùc kh«ng cã quan hÖ lao ®éng hoÆc ë c¸c ®¬n vÞ cã d­íi 10 lao ®éng ch­a ®­îc tham gia BHXH, mÆc dï nhiÒu ng­êi trong sè hä cã nhu cÇu. Tuy nhiªn, viÖc më réng ®èi t­îng nh­ thÕ nµo cÇn ph¶i nghiªn cøu kü. Cã thÓ më réng ®èi t­îng theo mét sè h­íng tíi ®©y: §èi víi h×nh thøc b¾t buéc: më réng thªm cho nh÷ng ng­êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp cã d­íi 10 lao ®éng, lao ®éng t¹i c¸c hîp t¸c x·, trang tr¹i… ®Ó gi¶m rñi ro gi¶m hoÆc mÊt nguån thu nhËp cho ng­êi lao ®éng, ®ång thêi n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña ng­êi sö dông lao ®éng ®èi víi ng­êi lao ®éng. §èi víi h×nh thøc tù nguyÖn: ¸p dông h×nh thøc tù nguyÖn cho ng­êi lao ®éng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ nh÷ng ng­êi lao ®éng ®éc lËp. Do tÝnh chÊt lao ®éng cña hä ®a d¹ng vµ thu nhËp khã kiÓm so¸t, cÇn cã c¸ch thøc tæ chøc linh ho¹t, møc ®ãng gãp cã thÓ dùa trªn c¬ së tiÒn l­¬ng tèi thiÓu hoÆc møc thu nhËp trung b×nh. Tr­íc m¾t, cã thÓ thùc hiÖn mét sè chÕ ®é cÇn thiÕt ®èi víi ng­êi lao ®éng (h­u trÝ, tö tuÊt, èm ®au), råi dÇn dÇn thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c chÕ ®é BHXH. H×nh thøc tù nguyªn chØ lµ gi¶i ph¸p t×nh thÕ, vÒ l©u dµi BHXH ph¶i ¸p dông b¾t buéc ®èi víi tÊt c¶ ng­êi lao ®éng. 3. 1. 2. 3- Hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch chÕ ®é BHXH CÇn sím nghiªn cøu triÓn khai chÕ ®é b¶o hiÓm thÊt nghiÖp ë ViÖt Nam nh­ ®· quy ®Þnh trong bé LuËt Lao ®éng. §©y lµ chÕ ®é BHXH cÇn thiÕt, ®· ®­îc nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi lµm vµ ViÖt Nam cã thÓ häc tËp kinh nghiÖm cña hä. CÇn tõng b­íc nghiªn cøu bæ sung thªm 3 chÕ ®é trî cÊp kh¸c ®­îc quy ®Þnh t¹i C«ng ­íc 102 cña Tæ chøc Lao ®éng Quèc tÕ (ILO) lµ trî cÊp gia ®×nh, trî cÊp tµn tËt vµ trî cÊp mÊt ng­êi nu«i d­ìng. C¸c chÕ ®é nµy tr­íc hÕt cÇn ®­îc luËt ho¸, sau ®ã triÓn khai nghiªn cøu kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi vµ c¸ch thøc vËn dông c¸c chÕ ®é nµy vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam. CÇn tiÕp tôc nghiªn cøu, bæ sung vµ hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é vÒ BHXH hiÖn hµnh nh­ chÕ ®é trî cÊp thai s¶n, chÕ ®é trî cÊp con, v. v… 3. 1. 2. 4- Më réng quan hÖ cña BHXH ViÖt Nam Më réng mèi quan hÖ mËt thiÕt gi÷a BHXH ViÖt Nam víi c¸c c¬ quan h÷u quan, víi c¸c cÊp uû §¶ng, chÝnh quyÒn, ®oµn thÓ tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng cïng phèi hîp ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH ngµy cµng tèt h¬n. ThiÕt lËp vµ më réng quan hÖ cña BHXH ViÖt Nam víi BHXH c¸c n­íc nh»m sím héi nhËp víi hÖ thèng BHXH trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Hîp t¸c quèc tÕ nªn vµ cÇn ®­îc tiÕn hµnh theo mét sè h­íng quan träng: Trao ®æi kinh nghiÖm cña ngµnh; §µo t¹o ®éi ngò c¸n bé, nhÊt lµ c¸n bé qu¶n lý; Gia nhËp c¸c hiÖp héi nh»m hç trî nhau trong c¸c lÜnh vùc cïng quan t©m. 3. 1. 2. 5- N©ng cao n¨ng lùc vµ hiÖu lùc ®iÒu hµnh cña bé m¸y qu¶n lý Bé m¸y qu¶n lý cÇn tinh gi¶n gän nhÑ, ®a chøc n¨ng trªn c¬ së quy ®Þnh râ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña tõng bé phËn, mèi quan hÖ vµ quy chÕ lµm viÖc cña c¶ hÖ thèng. Tõ ®ã cã thÓ tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ qu¶n lý. N©ng cao n¨ng lùc vµ tr×nh ®é cña ®éi ngò c¸n bé, ®Æc biÖt lµ tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô, n¨ng lùc qu¶n lý. §Èy m¹nh c«ng t¸c c¶i c¸ch hµnh chÝnh trong ho¹t ®éng, qu¶n lý BHXH. X©y dùng hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng vµ hÖ thèng tin häc phï hîp, ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn cña ngµnh. §Ó thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu ph¸t triÓn BHXH, ngoµi sù cè g¾ng nç lùc cña b¶n th©n ngµnh BHXH cßn cÇn ®Õn sù phèi hîp cña tÊt c¶ c¸c cÊp, c¸c ngµnh liªn quan vµ sù hç trî cña Nhµ n­íc. 3. 1. 2. 6- N©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý thu, chi BHXH, t¨ng c­êng c¸c nguån thu BHXH CÇn n©ng cao tr×nh ®é ®éi ngò c¸n bé trong qu¶n lý c¸c nguån thu vµ c¸c kho¶n chi BHXH, tr¸nh hiÖn t­îng giÊy tê gi¶, tr¸nh thÊt tho¸t. T¨ng c­êng kiÓm tra viÖc thùc hiÖn thu chi BHXH, cã chÕ tµi ®ñ m¹nh ®Ó xö ph¹t c¸c tr­êng hîp vi ph¹m chÝnh s¸ch, chÕ ®é vÒ BHXH. Më réng ho¹t ®éng tuyªn truyÒn BHXH víi h×nh thøc vµ néi dung phong phó nh»m n©ng cao hiÓu biÕt vµ nhËn thøc cña ng­êi lao ®éng ®èi víi BHXH, tõ ®ã t¨ng c¸c nguån thu cho BHXH. 3. 1. 2. 7- N©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH T¨ng c­êng khai th¸c c¸c lÜnh vùc ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü, ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ c¸c nguån thu BHXH. TiÕp tôc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« thóc ®Èy viÖc t¨ng tr­ëng kinh tÕ, lµnh m¹nh ho¸ m«i tr­êng ®Çu t­, t¨ng søc hót cña m«i tr­êng ®Çu t­ ë ViÖt Nam, qua ®ã thóc ®Èy viÖc ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü. N©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý ®iÒu hµnh ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü. 3. 2- Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn hÖ thèng BHXH ViÖt Nam 3. 2. 1- Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn tæ chøc bé m¸y BHXH ViÖt Nam 3. 2. 1. 1- Hoµn thiÖn tæ chøc cña Héi ®ång Qu¶n lý Trªn c¬ së Héi ®ång Qu¶n lý hiÖn cã, viÖc ®æi míi cÇn tËp trung vµo mét sè ®iÓm: Thø nhÊt, c¸c bªn tham gia BHXH ®ãng gãp BHXH cho quü BHXH, v× vËy hä cã quyÒn trong viÖc qu¶n lý BHXH vµ cã quyÒn tham gia vµo Héi ®ång Qu¶n lý. Trªn c¬ së ®ã, Héi ®ång Qu¶n lý cÇn cã ®ñ ®¹i diÖn cña Nhµ n­íc , ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng. HiÖn nay, trong Héi ®ång qu¶n lý cã: §¹i diÖn cña Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi. §¹i diÖn cña Bé Tµi chÝnh. §¹i diÖn Bé Y tÕ. §¹i diÖn Tæng Liªn ®oµn Lao ®éng ViÖt Nam. Tæng Gi¸m ®èc BHXH ViÖt Nam. Nh­ vËy, cÇn bæ sung thªm vµo c¬ cÊu Héi ®ång qu¶n lý ®¹i diÖn cña chñ sö dông lao ®éng, gåm ®¹i diÖn cña Phßng Th­¬ng m¹i C«ng nghiÖp ViÖt Nam (VCCI) vµ ®¹i diÖn cña Liªn minh c¸c hîp t¸c x· ViÖt Nam. Do tÝnh chÊt ph¸p lý cña c¸c quyÕt ®Þnh do Héi ®ång qu¶n lý ®­a ra, trong c¬ cÊu Héi ®ång, sè l­îng thµnh viªn cña c¸c bªn tham gia ph¶i nh­ nhau. Do vËy, khi trong Héi ®ång qu¶n lý, ®¹i diÖn cña Nhµ n­íc gåm 4 ng­êi (®¹i diÖn Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi, Bé Y tÕ, Bé Tµi chÝnh, Tæng Gi¸m ®èc BHXH ViÖt Nam), th× ®¹i diÖn cña Tæng Liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam vµ ®¹i diÖn cña ng­êi sö dông lao ®éng (VCCI vµ Liªn minh HTX) còng cÇn mçi bªn 4 ng­êi. Chñ tÞch Héi ®ång do ®¹i diÖn cña Nhµ n­íc n¾m gi÷, do Nhµ n­íc võa thùc hiÖn qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi BHXH, võa lµ ®¹i diÖn cña chñ sö dông lao ®éng (sö dông c¸n bé c«ng chøc vµ lùc l­îng vò trang), võa lµ bªn ®ãng gãp BHXH nhiÒu nhÊt. Phã Chñ tÞch Héi ®ång nªn cã hai nguêi (t¨ng thªm mét so víi quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh sè 100/2002/N§- CP), mét lµ ®¹i diÖn cña ng­êi lao ®éng, mét lµ ®¹i diÖn cña ng­êi sö dông lao ®éng. Trªn c¬ së nh÷ng ®Ò xuÊt nªu trªn, cÇn söa l¹i §iÒu 5 cña NghÞ ®Þnh sè100/2002/N§- CP ngµy 06/12/2002 cña ChÝnh phñ nh­ sau: Quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh 100/2002/N§- CP §Ò xuÊt söa ®æi §iÒu 5. C¬ cÊu Héi ®ång qu¶n lý 1. Héi ®ång qu¶n lý gåm ®¹i diÖn cña Bé Tµi chÝnh, Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi, Bé Y tÕ, Tæng Liªn ®oµn Lao ®éng ViÖt Nam vµ Tæng Gi¸m ®èc BHXH ViÖt Nam. Thµnh viªn Héi ®ång qu¶n lý ®¹i diÖn cho c¬ quan m×nh tham gia vµo c«ng t¸c cña Héi ®ång qu¶n lý, th¶o luËn, biÓu quyÕt vÒ c¸c c«ng viÖc cña Héi ®ång qu¶n lý. 2. Héi ®ång qu¶n lý cã Chñ tÞch, 01 Phã Chñ tÞch vµ c¸c thµnh viªn do Thñ t­íng ChÝnh phñ bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm theo ®Ò nghÞ cña Bé tr­ëng Bé Néi vô. §iÒu 5. C¬ cÊu Héi ®ång qu¶n lý 1. Héi ®ång qu¶n lý gåm ®¹i diÖn cña: Nhµ n­íc gåm ®¹i diÖn cña Bé lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi, Bé Y tÕ, Bé tµi chÝnh vµ Tæng Gi¸m ®èc BHXH ViÖt Nam (4 ng­êi). Tæng Liªn ®oµn Lao ®éng ViÖt Nam gåm 4 ng­êi. Phßng Th­¬ng m¹i C«ng nghiÖp ViÖt Nam vµ Liªn minh c¸c hîp t¸c x· ViÖt Nam, mçi bªn 2 ng­êi. Thµnh viªn Héi ®ång qu¶n lý ®¹i diÖn cho c¬ quan m×nh vµ bªn tham gia BHXH do m×nh ®¹i diÖn ®Ó tham gia vµo c«ng t¸c cña Héi ®ång qu¶n lý, th¶o luËn, biÓu quyÕt vÒ c¸c c«ng viÖc cña héi ®ång qu¶n lý. 2. Héi ®ång qu¶n lý cã 01 Chñ tÞch lµ ®¹i diÖn cña nhµ n­íc ; 01 Phã Chñ tÞch lµ ®¹i diÖn cña Tæng Liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam vµ 01 Phã Chñ tÞch lµ ®¹i diÖn cña ng­êi sö dông lao ®éng. ViÖc lùa chän c¸c Chñ tÞch, Phã Chñ tÞch dùa trªn kÕt qu¶ bÇu cö cña Héi ®ång trªn c¬ së ®Ò xuÊt cña c¸c bªn. Thñ t­íng ChÝnh phñ bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm Chñ tÞch, c¸c Phã chñ tÞch vµ c¸c thµnh viªn Héi ®ång trªn c¬ së ®Ò nghÞ cña c¸c bªn tham gia. Thø hai, cÇn x¸c ®Þnh râ vÞ trÝ, chøc n¨ng cña Héi ®ång qu¶n lý trong ®iÒu kiÖn chuyÓn ®æi c¬ cÊu c¸c thµnh viªn cña Héi ®ång. ChÕ ®é lµm viÖc cña Héi ®ång qu¶n lý trong ®iÒu kiÖn chuyÓn ®æi c¬ cÊu thµnh viªn Héi ®ång còng cÇn xem xÐt, c©n nh¾c l¹i cho phï hîp. Trªn c¬ së nh÷ng quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh sè100/2002/N§- CP ngµy 06/12/2002 cña ChÝnh phñ, chóng t«i ®Ò nghÞ: - Bæ sung, söa ®æi TiÕt 3, §iÒu 4 "NhiÖm vô cña Héi ®ång qu¶n lý BHXH ViÖt Nam", cô thÓ nh­ sau: Quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh 100/2002/N§- CP §Ò xuÊt söa ®æi §iÒu 4. NhiÖm vô cña Héi ®ång qu¶n lý BHXH ViÖt Nam … 3. Th«ng qua chiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh BHXH ViÖt Nam, kÕ ho¹ch dµi h¹n, 5 n¨m vÒ thùc hiÖn chÝnh s¸ch, chÕ ®é BHXH vµ c¸c ®Ò ¸n b¶o tån gi¸ trÞ vµ t¨ng tr­ëng quü BHXH do Tæng Gi¸m ®èc BHXH ViÖt Nam (sau ®©y gäi lµ Tæng Gi¸m ®èc) x©y dùng ®Ó Tæng Gi¸m ®èc tr×nh Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt; gi¸m s¸t, kiÓm tra Tæng Gi¸m ®èc thùc hiÖn chiÕn l­îc, kÕ ho¹ch ®Ò ¸n sau khi ®­îc phª duyÖt. … §iÒu 4. NhiÖm vô cña Héi ®ång qu¶n lý BHXH ViÖt Nam … 3. X©y dùng vµ th«ng qua chiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh BHXH ViÖt Nam, kÕ ho¹ch dµi h¹n, 5 n¨m vÒ thùc hiÖn chÝnh s¸ch, chÕ ®é BHXH vµ c¸c ®Ò ¸n b¶o tån gi¸ trÞ vµ t¨ng tr­ëng quü BHXH trªn c¬ së c¸c ph­¬ng ¸n do ®¹i diÖn c¸c bªn tham gia BHXH x©y dùng vµ ®Ö tr×nh. Gi¸m s¸t, kiÓm tra Tæng Gi¸m ®èc thùc hiÖn chiÕn l­îc, kÕ ho¹ch ®Ò ¸n sau khi ®­îc phª duyÖt. … Bæ sung vµo TiÕt 3, §iÒu 6 "ChÕ ®é lµm viÖc cña Héi ®ång Qu¶n lý nh­ sau (phÇn in nghiªng g¹ch ch©n): 3. C¸c cuéc häp cña Héi ®ång qu¶n lý ph¶i cã Ýt nhÊt hai phÇn ba thµnh viªn Héi ®ång qu¶n lý tham dù nh­ng sè l­îng ®¹i diÖn tham dù cña c¸c bªn ph¶i nh­ nhau. NghÞ quyÕt cña Héi ®ång ph¶i ®­îc ®a sè thµnh viªn Héi ®ång qu¶n lý dù häp biÓu quyÕt t¸n thµnh. Tr­êng hîp sè phiÕu nh­ nhau, nghÞ quyÕt cña buæi häp sÏ nghiªng vÒ bªn cã Chñ tÞch Héi ®ång qu¶n lý biÓu quyÕt. Nh÷ng vÊn ®Ò ch­a thèng nhÊt ý kiÕn gi÷a c¸c thµnh viªn Héi ®ång qu¶n lý th× Chñ tÞch Héi ®ång qu¶n lý b¸o c¸o Thñ t­íng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh. 3. 2. 1. 2- Hoµn thiÖn tæ chøc cña Bé m¸y ®iÒu hµnh BHXH ViÖt Nam Tr­íc m¾t, cÇn nghiªn cøu x©y dùng vµ ban hµnh chÝnh s¸ch b¶o hiÓm thÊt nghiÖp do vÊn ®Ò b¶o hiÓm thÊt nghiÖp ®· ®­îc ®Ò cËp ®Õn trong bé LuËt Lao ®éng söa ®æi bæ sung n¨m 2002 (néi dung cña chÝnh s¸ch nµy chóng t«i sÏ ®Ò xuÊt sau). Sau khi c¸c v¨n b¶n nµy ®­îc ban hµnh, trong c¬ cÊu tæ chøc cña BHXH ViÖt Nam cÇn cã sù thay ®æi vÒ tæ chøc. Cã 2 ph­¬ng ¸n: Ph­¬ng ¸n 1: VÉn gi÷ nguyªn c¬ cÊu tæ chøc cña hÖ thèng BHXH nh­ hiÖn nay (®­îc thùc hiÖn theo quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh sè 100/2002/N§- CP ngµy 06/12/2002 cña ChÝnh phñ vµ QuyÕt ®Þnh sè 1620/2002/Q§- BHXH- TCCB ngµy 17/12/2002 cña Tæng Gi¸m ®èc BHXH ViÖt Nam vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña BHXH ®Þa ph­¬ng) nh­ng bæ sung thªm nhiÖm vô nghiªn cøu, qu¶n lý b¶o hiÓm thÊt nghiÖp cho c¸c bé phËn chøc n¨ng. Ph­¬ng ¸n 2: C¬ cÊu BHXH còng nh­ chøc n¨ng nhiÖm vô cña c¸c bé phËn thuéc bé m¸y ®iÒu hµnh vÉn gi÷ nguyªn nh­ hiÖn nay, thµnh lËp thªm bé phËn b¶o hiÓm thÊt nghiÖp . Chóng t«i kiÕn nghÞ nªn chän ph­¬ng ¸n 1, v× nÕu ph­¬ng ¸n nµy ®­îc thùc hiÖn sÏ gi¶m bít chi phÝ hµnh chÝnh, tr¸nh ®­îc sù chång chÐo chøc n¨ng, nhiÖm vô, tr¸nh ®­îc sù gia t¨ng biªn chÕ trong tæ chøc cña BHXH ViÖt Nam. VÒ ®iÒu chØnh bé m¸y qu¶n lý ®iÒu hµnh nãi chung, cã mét sè ®iÓm chÝnh cÇn ph¶i tiÕp tôc ®æi míi lµ: - Lµm râ h¬n vÞ trÝ ph¸p lý cña Tæng Gi¸m ®èc, quy ®Þnh râ h¬n nh÷ng tr­êng hîp nµo th× Tæng Gi¸m ®èc ®­îc tù quyÕt ®Þnh vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm, tr­êng hîp nµo cÇn xin ý kiÕn cña Héi ®ång qu¶n lý. Còng cÇn quy ®Þnh râ tr­êng hîp nµo th× Tæng Gi¸m ®èc ®­îc quyÕt ®Þnh víi t­ c¸ch Tæng Gi¸m ®èc, tr­êng hîp nµo ®­îc quyÕt ®Þnh víi t­ c¸ch thµnh viªn Héi ®ång qu¶n lý. - CÇn ph©n ®Þnh râ h¬n chøc tr¸ch, nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña tõng Phã Tæng Gi¸m ®èc víi t­ c¸ch gióp viÖc Tæng Gi¸m ®èc. Quan ®iÓm cña chóng t«i lµ, do Phã Tæng Gi¸m ®èc ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ bæ nhiÖm th× chøc tr¸ch, nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña Phã Tæng Gi¸m ®èc còng cÇn ®­îc Thñ t­íng chÝnh phñ quy ®Þnh trªn c¬ së ®Ò xuÊt cña Héi ®ång qu¶n lý vµ Tæng Gi¸m ®èc. - TiÕp tôc ®æi míi bé m¸y gióp viÖc theo yªu cÇu tinh gän, trªn c¬ së x¸c ®Þnh l¹i tæng sè c¸c chøc n¨ng qu¶n lý cña bé m¸y gióp viÖc; tõ ®ã ph©n c«ng l¹i chøc n¨ng vµ x©y dùng l¹i c¬ cÊu tæ chøc hîp lý h¬n theo nguyªn t¾c "mçi chøc n¨ng qu¶n lý cÇn cã tæ chøc ®¶m nhiÖm nh­ng kh«ng nhÊt thiÕt mçi chøc n¨ng ph¶i thµnh lËp riªng mét tæ chøc, mét tæ chøc cã thÓ ®¶m nhiÖm mét sè chøc n¨ng gÇn nhau hoÆc liªn quan ®Õn nhau". Cïng víi viÖc ®æi míi c¬ cÊu tæ chøc ph¶i coi träng vµ hoµn thiÖn quy chÕ lµm viÖc, trong ®ã quy ®Þnh râ quy chÕ chñ tr× vµ phèi hîp c«ng t¸c gi÷a c¸c bé phËn cña bé m¸y. VÒ viÖc ®æi míi bé m¸y ®iÒu hµnh BHXH cÊp ®Þa ph­¬ng, chóng t«i kiÕn nghÞ mét sè ph­¬ng ¸n sau: Ph­¬ng ¸n 1: TiÕp tôc gi÷ bé m¸y ®iÒu hµnh nh­ hiÖn nay, nh­ng ph¶i tinh gi¶n ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý ®iÒu hµnh theo h­íng: t¹i ®Þa ph­¬ng cã Ýt ®èi t­îng tham gia BHXH sÏ gi¶m sè c¸n bé BHXH. Thùc hiÖn theo c¸ch nµy chóng ta sÏ tinh gi¶n ®­îc kh¸ nhiÒu c¸n bé BHXH ë c¸c tØnh, huyÖn hiÖn cßn ch­a ph¸t triÓn ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh, cßn cã Ýt ng­êi tham gia BHXH. Ph­¬ng ¸n 2: TiÕp tôc gi÷ bé m¸y ®iÒu hµnh cÊp tØnh nh­ hiÖn nay, nh­ng gi¶m bít c¸c ®¬n vÞ cÊp huyÖn. Nªn c¨n cø vµo ®Þa bµn qu¶n lý mµ nhãm c¸c quËn, huyÖn, thÞ l¹i víi nhau. Mçi mét nhãm kho¶ng 4 - 5 huyÖn tËp hîp thµnh mét côm vµ cã c¬ së BHXH cÊp côm. Riªng t¹i tØnh lþ, n¬i ®Æt trô së cña BHXH tØnh (thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng), c¸c nghiÖp vô BHXH sÏ do BHXH tØnh (thµnh phè) thùc hiÖn… Ph­¬ng ¸n nµy cho phÐp n©ng cao n¨ng lùc vµ hiÖu lùc cña qu¶n lý, gi¶m ®¸ng kÓ lùc l­îng c¸n bé BHXH, gi¶m chi cho ho¹t ®éng cña bé m¸y (t­¬ng tù nh­ c¸ch tæ chøc cña Thailand). Ph­¬ng ¸n 3: Nªn tæ chøc BHXH thµnh BHXH vïng theo c¸c vïng kinh tÕ, kh«ng tæ chøc BHXH theo tØnh, thµnh phè n÷a nh­ kinh nghiÖm cña Philippines. Mçi tØnh sÏ ®Æt mét BHXH tØnh trùc thuéc BHXH vïng. Lo¹i bá BHXH cÊp huyÖn. Do ®Þa bµn c¸c tØnh cña ViÖt Nam nhá, viÖc ®i l¹i kh«ng cßn nhiÒu khã kh¨n nh­ tr­íc nªn biÖn ph¸p nµy cã thÓ ¸p dông. BiÖn ph¸p nµy cho phÐp tiÕt kiÖm tèi ®a nh©n c«ng, gi¶m ®¸ng kÓ chi phÝ cho bé m¸y. Thùc ra, trong 3 ph­¬ng ¸n trªn, nÕu thùc hiÖn ph­¬ng ¸n 1 sÏ cã ®é "an toµn" cao nhÊt v× nh­ vËy sÏ kh«ng cã sù x¸o trén lín, kh«ng g©y ph¶n øng. Thùc hiÖn ph­¬ng ¸n 2 sÏ cã m« h×nh BHXH gÇn t­¬ng tù nh­ Thailand, tuy cã g©y mét sè ph¶n øng nh­ng cã thÓ kh¾c phôc ®­îc, hiÖu qu¶ thu ®­îc vÉn cao. Cßn ph­¬ng ¸n 3 ®ßi hái mét sù c¶i c¸ch, kh«ng nh÷ng ®èi víi ngµnh BHXH mµ cßn lµ ®èi víi c¸c ngµnh chøc n¨ng kh¸c. C¸c tØnh sÏ cã nh÷ng ph¶n øng nhÊt ®Þnh, nhiÒu khi lµ ph¶n øng lín nÕu thùc hiÖn ph­¬ng ¸n nµy. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i, ph­¬ng ¸n 3 kh«ng cã tÝnh kh¶ thi. Quan ®iÓm cña chóng t«i lµ chän ph­¬ng ¸n 2. Ph­¬ng ¸n nµy cã thÓ cho phÐp tr¸nh trïng lÆp vÒ chøc n¨ng nhiÖm vô gi÷a BHXH tØnh (thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng) vµ BHXH cña quËn, huyÖn, thÞ, thµnh phè trùc thuéc tØnh, võa gióp cho viÖc tinh gi¶n bé m¸y, gi¶m chi phÝ cho ho¹t ®éng cña bé m¸y. Ngoµi ra, khi c¬ cÊu l¹i tæ chøc, còng cÇn nghiªn cøu, s¾p xÕp l¹i bé m¸y gióp viÖc nh­ c¸ch ®· ®Ò cËp ®èi víi bé m¸y cÊp trung ­¬ng nh»m b¶o ®¶m bé m¸y tinh gi¶n, gän nhÑ, tr¸nh sù chång chÐo chøc n¨ng nhiÖm vô. 3. 2.2- Gi¶i ph¸p vÒ n©ng cao chÊt l­îng ®éi ngò c¸n bé XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm vµ nguyªn t¾c ®æi míi ®éi ngò c¸n bé ®· ®­îc tr×nh bÇy ë môc 1. 1 cña ch­¬ng 3, chóng t«i xin ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p sau: a) Tr­íc m¾t, cÇn thµnh lËp chuyªn ngµnh ®µo t¹o riªng vÒ BHXH, ®µo t¹o chuyªn s©u vÒ nghiÖp vô BHXH ë tr×nh ®é cao ®¼ng - ®¹i häc nh»m ®µo t¹o vµ ®µo t¹o bæ sung cho ngµnh BHXH. Thùc tÕ, BHXH lµ mét ngµnh hÑp, do vËy nÕu c¬ së ®µo t¹o do BHXH ViÖt Nam thµnh lËp vµ qu¶n lý sÏ kh«ng hiÖu qu¶. Chuyªn ngµnh nµy nªn ®Æt ë tr­êng Cao ®¼ng Lao ®éng - X· héi, tr­êng cã truyÒn thèng vµ ®µo t¹o l©u n¨m vÒ BHXH, ®ang s¾p ®­îc n©ng cÊp thµnh §¹i häc Lao ®éng - X· héi. HiÖn nay, tr­êng Cao ®¼ng Lao ®éng - X· héi ®ang dù kiÕn vµ cã kÕ ho¹ch x©y dùng néi dung ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cho chuyªn ngµnh BHXH míi nµy. b) CÇn thùc hiÖn chuÈn ho¸ tr×nh ®é nghiÖp vô cho ®éi ngò cµn bé cña c¶ hÖ thèng BHXH, theo ®ã cã quy ®Þnh cô thÓ ph¶i cã b»ng cÊp vÒ BHXH míi ®­îc lµm c«ng t¸c BHXH vµ ph¶i ®Æt ra mét giai ®o¹n chuyÓn tiÕp. Sau khi chuyªn ngµnh BHXH ®­îc thµnh lËp, c¸c c¸n bé BHXH ph¶i ®­îc häc vµ cÊp b»ng cña chuyªn ngµnh ®µo t¹o nµy míi ®­îc tiÕp tôc thùc hiÖn nghiÖp vô BHXH. c) Ph¶i x©y dùng tiªu chuÈn chuyªn m«n nghiÖp vô cña c¸n bé cña c¸c chøc danh trong ngµnh BHXH ViÖt Nam. Tiªu chuÈn nµy cÇn ph¶i chØ râ mçi chøc danh cÇn lµm ®­îc g×, cã hiÓu biÕt g×, cã kü n¨ng g×… TiÕn hµnh rµ so¸t ®éi ngò c¸n bé trªn c¬ së so s¸nh víi tiªu chuÈn ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng kiÕn thøc vµ kü n¨ng cßn thiÕu. Tõ ®ã x©y dùng néi dung ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o nghiÖp vô cho c¸n bé th«ng qua c¸c líp ®µo t¹o ng¾n h¹n. NhiÖm vô tæ chøc ®µo t¹o nµy do Trung t©m ®µo t¹o thuéc BHXH ViÖt Nam ®¶m nhËn. Gi¶ng viªn cña c¸c líp ®µo t¹o nµy ph¶i lµ nh÷ng gi¶ng viªn cã kinh nghiÖm, cã nghiÖp vô s­ ph¹m tèt, am hiÓu s©u vÒ BHXH. d) H»ng n¨m tæ chøc c¸c líp trao ®æi kinh nghiÖm vÒ ho¹t ®éng BHXH cho c¸n bé ngµnh BHXH. Nh÷ng kinh nghiÖm tiªn tiÕn cÇn ®­îc phæ biÕn l¹i cho c¸n bé BHXH ë c¸c ®Þa ph­¬ng, c¬ së. e) Thùc hiÖn hîp t¸c quèc tÕ vÒ ®µo t¹o vµ trao ®æi kinh nghiÖm ho¹t ®éng BHXH víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi. 3. 2.3- Hoµn thiÖn khung ph¸p lý cho ho¹t ®éng BHXH §Ó bé m¸y BHXH ho¹t ®éng hiÖu qu¶, cÇn cã khung ph¸p lý hoµn thiÖn vÒ BHXH. Do vËy, cÇn ¸p dônh mét sè gi¶i ph¸p sau: Ban hµnh LuËt BHXH. HiÖn nay míi chØ cã c¸c v¨n b¶n ph¸p quy d­íi luËt qui ®Þnh vÒ chÕ ®é, chÝnh s¸ch BHXH. Dù th¶o luËt BHXH ®· ®­îc c¸c c¬ quan chøc n¨ng x©y dùng vµ tr×nh ban hµnh, song cho ®Õn nay vÉn ch­a ®­îc ban hµnh. CÇn sím ban hµnh LuËt BHXH bëi v× LuËt BHXH ra ®êi sÏ lµ c¬ së ph¸p lý v÷ng ch¾c cho ho¹t ®éng BHXH ph¸t triÓn. KiÖn toµn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ tæ chøc, qu¶n lý, quy chÕ tµi chÝnh, x©y dùng qui chÕ vËn hµnh, ®¸p øng yªu cÇu, nhiÖm vô ®Æt ra trong thêi gian tíi cña ngµnh BHXH ViÖt Nam. T¨ng c­êng chøc n¨ng thanh tra, kiÓm tra trªn lÜnh vùc BHXH cña BHXH ViÖt Nam. CÇn t¨ng chÕ tµi trong tr­êng hîp vi ph¹m vµ t¸i vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ BHXH. 3. 2.4- TriÓn khai cã hiÖu qu¶ h×nh thøc BHXH tù nguyÖn HiÖn nay n­íc ta vÒ c¨n b¶n vÉn lµ mét n­íc n«ng nghiÖp, phÇn lín ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong lÜnh vùc nµy. §©y lµ mét tiÒm n¨ng rÊt lín ®Ó BHXH ViÖt Nam khai th¸c. Theo sè liÖu thèng kª cña BHXH ViÖt Nam th× míi cã kho¶ng 10% lùc l­îng lao ®éng ®­îc tham gia BHXH, trong khi ®ã bé LuËt Lao ®éng ®· cã qui ®Þnh ®èi víi h×nh thøc BHXH tù nguyÖn. Ngoµi ra, ViÖt Nam cßn cã kho¶ng 8 - 10 triÖu lao ®éng lµm viÖc trong khu vùc kinh tÕ kh«ng chÝnh thøc mµ phÇn lín trong sè hä cã nhu cÇu ®­îc h­ëng BHXH, ®Æc biÖt lµ chÕ ®é h­u trÝ. ViÖc thùc hiÖn h×nh thøc BHXH tù nguyÖn ®èi víi BHXH ViÖt Nam lµ rÊt kh¶ thi do cã sù hËu thuÉn cña Nhµ n­íc. §èi víi h×nh thøc tù nguyÖn, ban ®Çu nªn thùc hiÖn 2 hoÆc 3 chÕ ®é mµ ng­êi lao ®éng quan t©m lµ chÕ ®é h­u trÝ, chÕ ®é thai s¶n... Møc ®ãng gãp vµ thêi gian ®ãng gãp cã thÓ c¨n cø trªn tiÒn l­¬ng tèi thiÓu. ChÕ ®é ®­îc h­ëng cã thÓ qui ®Þnh t­¬ng tù nh­ ë h×nh thøc b¾t buéc. Theo quan ®iÓm cña chóng t«i, kh«ng nªn quy ®Þnh thêi gian ®ãng BHXH ph¶i lµ ®ãng gãp liªn tôc. Thùc tÕ cho thÊy, trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng hiÖn nay, nh÷ng ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp ngoµi khu vùc nhµ n­íc th­êng ký hîp ®ång lao ®éng ng¾n h¹n, hä cã thÓ ®ãng gãp BHXH trong mét kho¶ng thêi gian ®ang lµm viÖc. Sau khi chÊm døt hîp ®ång, thêi gian ®ãng gãp BHXH bÞ gi¸n ®o¹n, vµ hä sÏ tiÕp tôc ®ãng BHXH khi chuyÓn sang lµm viÖc t¹i doanh nghiÖp kh¸c, nh­ng víi møc ®ãng kh¸c, cã thÓ cao h¬n hoÆc cã thÓ thÊp h¬n. V× vËy, nªn giao sæ BHXH riªng cho tõng ng­êi b¶o qu¶n ®Ó hä chñ ®éng trong viÖc ®ãng BHXH. Thêi gian ®ãng BHXH nªn tÝnh lµ thêi gian céng dån cho c¸c lÇn ®ãng BHXH. Møc ®ãng BHXH lµm c¬ së ®Ó tÝnh chÕ ®é BHXH cho ng­êi lao ®éng nªn lÊy theo møc b×nh qu©n gia quyÒn cña c¸c lÇn ®ãng BHXH. ViÖc më réng ®èi t­îng tham gia BHXH kh«ng nh÷ng thùc hiÖn ®­îc sù c«ng b»ng gi÷a ng­êi lao ®éng trong x· héi mµ cßn gãp phÇn lµm t¨ng quü ®Çu t­, ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ ®Çu t­. 3. 2.5- TriÓn khai chÕ ®é b¶o hiÓm thÊt nghiÖp B¶o hiÓm thÊt nghiÖp ®ang lµ vÊn ®Ò míi mÎ ë n­íc ta. §©y còng lµ träng t©m nghiªn cøu hiÖn nay cña c¸c bé, ngµnh cã liªn quan nh­ Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi, BHXH ViÖt Nam, Bé Tµi chÝnh, Bé Néi vô …NÕu chÕ ®é b¶o hiÓm thÊt nghiÖp ®­îc thùc hiÖn, c¸c chÕ ®é tr¶ trî cÊp th«i viÖc vµ chÕ ®é trî cÊp mÊt viÖc cÇn ®­îc b·i bá do tÝnh chÊt cu¶ 2 chÕ ®é trî cÊp nµy gièng nh­ chÕ ®é trî cÊp thÊt nghiÖp. §Ó triÓn khai chÕ ®é b¶o hiÓm thÊt nghiÖp , cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ: - Quan ®iÓm vÒ ng­êi thÊt nghiÖp. - §iÒu kiÖn h­ëng b¶o hiÓm thÊt nghiÖp . - C¸c nguån h×nh thµnh quü b¶o hiÓm thÊt nghiÖp . - H×nh thøc chi tr¶ vµ c¸ch chi tr¶ b¶o hiÓm thÊt nghiÖp . Sau ®©y lµ mét sè kiÕn nghÞ cña chóng t«i vÒ b¶o hiÓm thÊt nghiÖp . a) Quan ®iÓm vÒ ng­êi thÊt nghiÖp. Cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ thÊt nghiÖp, song theo chóng t«i, nªn hiÓu kh¸i niÖm nµy nh­ sau: "Ng­êi thÊt nghiÖp lµ ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng, cã kh¶ n¨ng lao ®éng, trong kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh kh«ng cã viÖc lµm, ®ang t×m viÖc lµm, ®· ®¨ng ký thÊt nghiÖp theo quy ®Þnh". C¸ch hiÓu nµy sÏ t¹o thuËn lîi cho viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hiÓm thÊt nghiÖp . b) §iÒu kiÖn h­ëng b¶o hiÓm thÊt nghiÖp . Nghiªn cøu th«ng lÖ ë c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi cho thÊy, quy ®Þnh cña c¸c quèc gia kh¸c nhau vÒ ®iÒu kiÖn h­ëng b¶o hiÓm thÊt nghiÖp cã nhiÒu nÐt t­¬ng ®ång. Dùa trªn c¬ së nµy, xem xÐt ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam, chóng t«i thÊy nªn quy ®Þnh ®iÒu kiÖn h­ëng chÕ ®é b¶o hiÓm thÊt nghiÖp nh­ sau: Ng­êi lao ®éng muèn ®­îc h­ëng b¶o hiÓm thÊt nghiÖp ph¶i cã ®ñ 5 ®iÒu kiÖn: - §· ®ãng b¶o hiÓm thÊt nghiÖp tõ 24 th¸ng trë lªn. - §· ®¨ng ký thÊt nghiÖp theo quy ®Þnh. - §· nép ®¬n yªu cÇu tr¶ b¶o hiÓm thÊt nghiÖp . - S½n sµng lµm viÖc, chÊp nhËn sù s¾p xÕp cña c¬ quan dÞch vô viÖc lµm. - §· thÊt nghiÖp 30 ngµy kÓ tõ ngµy ®¨ng ký. c) C¸c nguån h×nh thµnh quü b¶o hiÓm thÊt nghiÖp : Theo kinh nghiÖm cña mét sè n­íc, tû lÖ ®ãng b¶o hiÓm thÊt nghiÖp kho¶ng 6,5 - 7% ®­îc chia ®Òu cho ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng. VÝ dô, ë Céng hoµ Liªn bang §øc, ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng cïng ®ãng víi tû lÖ 3,25%; Anh, Ph¸p, Hµ Lan, ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng ®Òu ®ãng nh­ nhau. Riªng Mü, Italia, ng­êi sö dông ®ãng toµn bé b¶o hiÓm thÊt nghiÖp, … Tham kh¶o c¸ch lµm cña mét sè n­íc vµ c¨n cø vµo thùc tiÔn cña ViÖt Nam, chóng t«i ®Ò nghÞ lÊy møc l­¬ng c¬ b¶n (l­¬ng cÊp bËc hay chøc vô) hoÆc tiÒn l­¬ng theo hîp ®ång lao ®éng cña mçi ng­êi lµm c¨n cø ®ãng b¶o hiÓm thÊt nghiÖp vµ khi h­ëng th× tÝnh trªn møc l­¬ng b×nh qu©n lµm c¨n cø ®ãng b¶o hiÓm thÊt nghiÖp . Tû lÖ ®ãng b¶o hiÓm thÊt nghiÖp nªn lÊy møc 6%, ng­êi sö dông lao ®éng ®ãng 3%, ng­êi lao ®éng ®ãng 3%, phÇn cßn l¹i sÏ do Nhµ n­íc bï. Chóng t«i còng ®Ò nghÞ tû lÖ % ®­îc h­ëng lµ 60% víi thêi gian h­ëng tèi ®a 12 th¸ng (nh­ th«ng lÖ quèc tÕ), kh«ng phô thuéc thêi gian ®· ®ãng b¶o hiÓm thÊt nghiÖp nhiÒu hay Ýt, sau khi ®· ®ãng ®ñ thêi gian quy ®Þnh ®Ó h­ëng trî cÊp. d) H×nh thøc chi tr¶ vµ c¸ch chi tr¶ b¶o hiÓm thÊt nghiÖp : VÒ viÖc chi tr¶ b¶o hiÓm thÊt nghiÖp , chóng t«i cho r»ng cÇn chuyÓn viÖc nµy cho c¸c trung t©m dÞch vô viÖc lµm thuéc ngµnh lao ®éng - th­¬ng binh vµ x· héi ë c¸c ®Þa ph­¬ng. C¸c trung t©m nµy cÇn ®­îc nèi m¹ng Intranet trªn ph¹m vi toµn quèc. CÇn cã quy ®Þnh nh÷ng ng­êi thÊt nghiÖp muèn nhËn trî cÊp b¶o hiÓm thÊt nghiÖp ph¶i ®Õn ®¨ng ký t×m viÖc lµm t¹i c¸c trung t©m dÞch vô viÖc lµm. B»ng c¸ch ®ã, Nhµ n­íc cã thÓ n¾m chÝnh x¸c sè ng­êi thÊt nghiÖp vµo c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau ë tõng vïng, tõng ®Þa ph­¬ng vµ trªn ph¹m vi toµn quèc, kh«ng cÇn lËp c¸c tr¹m th«ng tin thÞ tr­êng lao ®éng hoÆc tiÕn hµnh ®iÒu tra tæng thÓ trªn toµn quèc ®Ó x¸c ®Þnh tû lÖ thÊt nghiÖp v. v… §©y còng lµ kinh nghiÖm ho¹t ®éng cña c¸c quèc gia kh¸c nh­ Anh, Ph¸p, Philippines … §Ó tr¶ tiÒn b¶o hiÓm thÊt nghiÖp cho ng­êi thÊt nghiÖp, cÇn cã quy ®Þnh mçi ng­êi lao ®éng cã mét cuèn sæ lao ®éng. Sæ nµy lµ chøng chØ ghi chÐp toµn bé qu¸ tr×nh lµm viÖc, c¸c chÕ ®é ®· gi¶i quyÕt khi chÊm døt hîp ®ång lao ®éng , qu¸ tr×nh ®ãng b¶o hiÓm thÊt nghiÖp , lý do chÊm døt hîp ®ång lao ®éng. Khi chÊm døt hîp ®ång lao ®éng, ng­êi thÊt nghiÖp ®em sæ lao ®éng ®Õn trung t©m dÞch vô viÖc lµm ®¨ng ký thÊt nghiÖp vµ yªu cÇu ®­îc h­ëng trî cÊp thÊt nghiÖp. Khi ng­êi thÊt nghiÖp ®· t×m ®­îc viÖc lµm th× trung t©m dÞch vô viÖc lµm ghi thêi gian ®· h­ëng b¶o hiÓm thÊt nghiÖp vµo sæ vµ tr¶ l¹i cho ng­êi lao ®éng. NÕu hÕt thêi gian h­ëng trî cÊp thÊt nghiÖp mµ c¶ 2 bªn vÉn kh«ng t×m ®­îc viÖc lµm cho ng­êi thÊt nghiÖp hoÆc ch­a hÕt thêi h¹n 12 th¸ng, trung t©m dÞch vô viÖc lµm ®· s¾p xÕp ®­îc viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng nh­ng ng­êi lao ®éng vÉn kh«ng ®i lµm th× b¶o hiÓm thÊt nghiÖp sÏ bÞ c¾t. Trong thêi gian h­ëng trî cÊp thÊt nghiÖp, ngay khi ng­êi thÊt nghiÖp t×m ®­îc viÖc lµm, b¶o hiÓm thÊt nghiÖp sÏ bÞ c¾t. TiÒn b¶o hiÓm thÊt nghiÖp ®­îc tr¶ trùc tiÕp h»ng th¸ng cho ng­êi thÊt nghiÖp. 3. 2. 6- T¨ng c­êng qu¶n lý c¸c nguån thu, chi cña quü BHXH §Ó t¨ng nguån vèn cho ®Çu t­ ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ c¸c nguån thu, chi cña quü. - §èi víi c«ng t¸c thu BHXH: TiÕn hµnh thu ®óng, thu ®ñ cña ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng trªn c¬ së qu¶n lý chÆt chÏ sè lao ®éng vµ b¶ng l­¬ng cña ®¬n vÞ, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c ®¬n vÞ ngoµi khu vùc nhµ n­íc. §èi víi c¸c ®¬n vÞ chËm ®ãng hoÆc trèn ®ãng BHXH, cÇn th­êng xuyªn theo dâi t×nh h×nh s¶n xuÊt - kinh doanh cña ®¬n vÞ ®Ó ®«n ®èc thu, t¹o mèi liªn hÖ hai chiÒu gi÷a c¬ quan BHXH víi ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng, tr¸nh t×nh tr¹ng ng­êi sö dông lao ®éng dïng tiÒn ®ãng BHXH cña ng­êi lao ®éng sai môc ®Ých, võa ¶nh h­ëng ®Õn quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng, võa g©y thÊt thu cho quü BHXH. Cã c¬ chÕ th­ëng thÝch ®¸ng ®èi víi c¸c c¸ nh©n, ®¬n vÞ cã thµnh tÝch trong c«ng t¸c thu BHXH. - §èi víi c«ng t¸c chi BHXH: Qu¶n lý chÆt chÏ ®èi t­îng h­ëng BHXH, th­êng xuyªn tiÕn hµnh rµ so¸t hå s¬ h­ëng BHXH ®Ó ph¸t hiÖn nh÷ng ®èi t­îng ®· hÕt thêi h¹n h­ëng, nh÷ng ®èi t­îng lµm gi¶ hå s¬ giÊy tê… tr¸nh t×nh tr¹ng chi sai ®èi t­îng, sai chÕ ®é chÝnh s¸ch. Qui tr¸ch nhiÖm vµ cã biÖn ph¸p xö ph¹t thÝch ®¸ng ®èi víi nh÷ng ®èi t­îng chiÕm dông hoÆc ®Ó thÊt tho¸t quü BHXH. §èi víi chi phÝ ho¹t ®éng sù nghiÖp cÇn triÖt ®Ó tiÕt kiÖm. 3. 2. 7- §Çu t­ x©y dùng c¬ së vËt chÊt CÇn quan t©m ®Õn viÖc ®Çu t­ x©y dùng c¬ së vÊt chÊt cho toµn bé hÖ thèng, ®Æc biÖt lµ trang bÞ c«ng nghÖ tin häc hiÖn ®¹i, øng dông c¸c thµnh tùu tiªn tiÕn cña c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó phôc vô cho viÖc qu¶n lý ®èi t­îng còng nh­ qu¶n lý tµi chÝnh quü BHXH, t¹o c¬ së cho viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ®Çu t­. CÇn hiÖn ®¹i ho¸ ngµnh BHXH, gióp BHXH ViÖt Nam hoµ nhËp víi BHXH khu vùc vµ trªn thÕ giíi. T¨ng c­êng hîp t¸c quèc tÕ ®Ó tranh thñ sù gióp ®ì vÒ vËt chÊt, tµi chÝnh vµ häc hái kinh nghiÖm trong c«ng t¸c qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh quü BHXH. 3. 2. 8- T¨ng c­êng c«ng t¸c tuyªn truyÒn vÒ BHXH CÇn t¨ng c­êng sù phèi kÕt hîp víi c¸c ngµnh, ®Þa ph­¬ng liªn quan tæ chøc tuyªn truyÒn, gi¸o dôc th­êng xuyªn vÒ chÝnh s¸ch, chÕ ®é BHXH víi nh÷ng néi dung phong phó, thiÕt thùc ®Ó mäi ng­êi lao ®éng, tæ chøc kinh tÕ hiÓu ®Çy ®ñ nghÜa vô, quyÒn lîi khi tham gia BHXH; t¹o cho hä niÒm tin vµo chÝnh s¸ch BHXH ®Ó hä kh«ng chØ tù gi¸c chÊp hµnh mµ cßn yªu cÇu, ®ßi hái ®­îc tham gia. §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc tuyªn truyÒn nh­: ph¸t tê r¬i, biÓu ng÷, më c¸c chuyªn môc trªn mét sè tê b¸o lín vµ c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng kh¸c,... Lµm tèt c«ng t¸c tuyªn truyÒn sÏ t¨ng sè l­îng ng­êi tham gia BHXH gãp phÇn lµm t¨ng nguån thu cho quü BHXH.  kÕt luËn §æi míi m« h×nh tæ chøc, ho¹t ®éng vµ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, chÕ ®é BHXH lµ xu thÕ vËn ®éng tÊt yÕu cña ngµnh BHXH ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®ang h×nh thµnh. BHXH, víi vai trß phßng tr¸nh rñi ro cho ng­êi lao ®éng, lµ mét lÜnh vùc mang tÝnh kinh tÕ, x· héi vµ nh©n v¨n cao. §iÒu ®ã ®ßi hái ®æi míi BHXH còng cÇn vËn ®éng theo h­íng n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ, n©ng cao tÝnh x· héi vµ nh©n v¨n. N©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ cña BHXH cã nghÜa lµ ®µo t¹o qu¶n lý vµ sö dông cã hiÖu qu¶ lùc l­îng lao ®éng hiÖn cã ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc, tr¸nh l·ng phÝ vµ thÊt tho¸t; tinh gi¶n bé m¸y, ®æi míi m« h×nh tæ chøc ho¹t ®éng cña bé m¸y ®Ó gi¶m chi cho ho¹t ®éng cña bé m¸y, gi¶m sù chång chÐo vµ n©ng cao hiÖu lùc ho¹t ®éng cña bé m¸y; n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông quü BHXH trong ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü, … N©ng cao tÝnh x· héi vµ nh©n v¨n cña BHXH lµ lµm cho BHXH ®­îc phæ biÕn réng r·i h¬n, ®Õn ®­îc víi nhiÒu ng­êi lao ®éng h¬n, cã møc ®é "bao phñ" réng r·i h¬n, gi¶m ®­îc chi phÝ ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia, t¨ng møc h­ëng cho ng­êi lao ®éng nhê ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü. N©ng cao tÝnh x· héi vµ nh©n v¨n cña BHXH cßn ®­îc thÓ hiÖn ë chç lµm cho BHXH phong phó h¬n; c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é vÒ BHXH ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n… Víi quan ®iÓm ®ã, qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ò tµi nµy, chóng t«i muèn kh¼ng ®Þnh mét sè kÕt qu¶ chñ yÕu sau ®©y: 1. Trªn ph­¬ng diÖn lý thuyÕt, chóng t«i ®· cè g¾ng hÖ thèng ho¸ ®­îc nh÷ng lý luËn c¬ b¶n cã liªn quan ®Õn BHXH vµ hÖ thèng BHXH. §ã lµ lý luËn vÒ b¶n chÊt vµ tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña BHXH; nguyªn t¾c vËn hµnh cña hÖ thèng BHXH, c¬ chÕ tæ chøc vµ c¸c m« h×nh tæ chøc BHXH, ­u nh­îc ®iÓm vµ xu h­íng ph¸t triÓn cña chóng trong ®iÒu kiÖn tri thøc ho¸, toµn cÇu ho¸ kinh tÕ. 2. Tõ nh÷ng nghiªn cøu chuyªn s©u vÒ kinh nghiÖm tæ chøc, ho¹t ®éng vµ vËn hµnh cña hÖ thèng BHXH cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ kinh nghiÖm cña Thailand, Philippines, Malaysia, Hµn Quèc, luËn v¨n ®· chØ ra ®­îc mét sè kinh nghiÖm tèt cã thÓ vËn dông ë ViÖt Nam. 3. Tõ viÖc ph©n tÝch xu h­íng vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ, luËn v¨n ®· chØ ra ®­îc t¸c ®éng cña xu h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ ®Õn hÖ thèng BHXH vµ nh÷ng yªu cÇu, ®ßi hái míi ®èi víi hÖ thèng BHXH trong c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn. 4. Tõ viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng hÖ thèng BHXH ë ViÖt Nam hiÖn nay liªn quan ®Õn m« h×nh tæ chøc bé m¸y, ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña c¸c cÊp qu¶n lý, ®éi ngò c¸n bé vµ tr×nh ®é ®éi ngò c¸n bé, c¬ chÕ vËn hµnh cña hÖ thèng BHXH, t×nh h×nh tham gia BHXH, thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH, t×nh h×nh thu chi, qu¶n lý thu chi BHXH, c©n ®èi vµ t¨ng tr­ëng quü, x©y dùng hÖ thèng chÝnh s¸ch chÕ ®é …, luËn v¨n ®· chØ ra nh÷ng h¹n chÕ ®¸ng l­u ý cña hÖ thèng BHXH ViÖt Nam, ®ång thêi ph©n tÝch nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn c¸c mÆt h¹n chÕ ®ã. 5. Nh»m gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña hÖ thèng BHXH ViÖt Nam trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn trong t­¬ng lai, luËn v¨n ®· ®Ò xuÊt hÖ thèng c¸c quan ®iÓm, ®Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n. Mét lµ, vÒ quan ®iÓm ®æi míi BHXH ViÖt Nam. Quan ®iÓm chung lµ ®æi míi trªn c¬ së kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña BHXH, dùa trªn xu thÕ ph¸t triÓn chung cña ®Êt n­íc, vËn dông nh÷ng kinh nghiÖm quèc tÕ thÝch hîp ®èi víi ViÖt Nam. M« h×nh tæ chøc BHXH cña ViÖt Nam ph¶i lµ m« h×nh tæng hîp nh÷ng tinh hoa cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi, mang ®Æc thï ViÖt Nam, b¶o vÖ tèi ­u quyÒn vµ nghÜa vô cña nh÷ng ng­êi tham gia BHXH, mang ®Ëm nÐt x· héi - nh©n v¨n ®Æc tr­ng cho nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Muèn vËy, ph¶i ®æi míi nhËn thøc vÒ BHXH; x©y dùng hÖ thèng BHXH víi c¬ cÊu phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc; ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý BHXH theo h­íng t¸ch quü BHXH ra khái ng©n s¸ch nhµ n­íc; t¨ng c­êng ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH; ®æi míi BHXH ViÖt Nam theo h­íng h×nh thµnh mét m« h×nh b¶o ®¶m ®Çy ®ñ c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é trî cÊp phßng tr¸nh rñi ro cho ng­êi lao ®éng; chuyÓn hÖ thèng BHXH hiÖn hµnh sang hÖ thèng BHXH míi ph¶i ®­îc thùc hiÖn dÇn dÇn theo nh÷ng b­íc ®i vµ biÖn ph¸p qu¸ ®é thÝch hîp; ®æi míi chÝnh s¸ch BHXH ph¶i g¾n liÒn víi sù thay ®æi ®ång bé c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi kh¸c. Hai lµ, vÒ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn BHXH ViÖt Nam: cÇn hoµn thiÖn c¸c c¬ së ph¸p lý vµ b¶o ®¶m vÒ ph¸p lý; më réng ®èi t­îng vµ h×nh thøc tham gia BHXH; hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch chÕ ®é BHXH; më réng quan hÖ cña BHXH ViÖt Nam; n©ng cao n¨ng lùc vµ hiÖu lùc ®iÒu hµnh cña bé m¸y qu¶n lý; n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý thu, chi BHXH, t¨ng c­êng c¸c nguån thu BHXH; n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH. Ba lµ, vÒ c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn hÖ thèng BHXH ViÖt Nam. LuËn v¨n ®· ®Ò cËp ®Õn mét sè c¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh­ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn tæ chøc bé m¸y BHXH ViÖt Nam (gåm hoµn thiÖn tæ chøc cña Héi ®ång qu¶n lý, hoµn thiÖn tæ chøc cña Bé m¸y ®iÒu hµnh BHXH ViÖt Nam); gi¶i ph¸p vÒ n©ng cao chÊt l­îng ®éi ngò c¸n bé; gi¶i ph¸p vÒ hoµn thiÖn khung ph¸p lý cho ho¹t ®éng BHXH; gi¶i ph¸p vÒ triÓn khai cã hiÖu qu¶ h×nh thøc BHXH tù nguyÖn; gi¶i ph¸p vÒ viÖc triÓn khai chÕ ®é b¶o hiÓm thÊt nghiÖp ; gi¶i ph¸p vÒ t¨ng c­êng qu¶n lý c¸c nguån thu, chi cña quü BHXH; gi¶i ph¸p vÒ viÖc ®Çu t­ x©y dùng c¬ së vËt chÊt vµ gi¶i ph¸p vÒ viÖc t¨ng c­êng c«ng t¸c tuyªn truyÒn vÒ BHXH. Víi ®­êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®óng ®¾n cña §¶ng vµ nhµ n­íc ®­îc x¸c ®Þnh trong c¸c v¨n kiÖn §¹i héi §¶ng, c¸c nghÞ quyÕt Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng, chóng t«i tin t­ëng ch¾c ch¾n r»ng, hÖ thèng BHXH ë ViÖt Nam sÏ ph¸t triÓn m¹nh vµ hiÖu qu¶ trong nh÷ng n¨m tíi, ngµy cµng ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu c¬ b¶n cña ng­êi lao ®éng vÒ BHXH. MÆc dï ®· cè g¾ng nghiªn cøu, song vÊn ®Ò ®æi míi vµ hoµn thiÖn hÖ thèng BHXH lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p. Nh÷ng nghiªn cøu cña luËn v¨n nµy míi chØ lµ nh÷ng nÐt chÊm ph¸ b­íc ®Çu, mang tÝnh xíi x¸o vÊn ®Ò nghiªn cøu. §Ó tiÕp tôc hoµn thiÖn vÊn ®Ò nghiªn cøu, theo chóng t«i cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu chuyªn s©u vÒ nh÷ng néi dung sau: - Hoµn thiÖn m« h×nh tæ chøc bé m¸y vµ c¬ chÕ vËn hµnh cña nã trong ®iÒu kiÖn thiÕt lËp bé m¸y qu¶n lý ®iÒu hµnh BHXH theo vïng kinh tÕ. - Nghiªn cøu x©y dùng néi dung, ph­¬ng thøc vµ c¬ chÕ tæ chøc thùc hiÖn chÕ ®é trî cÊp gia ®×nh, trî cÊp tµn tËt vµ trî cÊp mÊt ng­êi nu«i d­ìng. - Nghiªn cøu x©y dùng néi dung, ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cö nh©n ®¹i häc chuyªn ngµnh BHXH vµ néi dung ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o sau ®¹i häc vÒ BHXH. - Nghiªn cøu m« h×nh ®Çu t­ t¨ng tr­ëng hiÖu qu¶ quü BHXH ViÖt Nam trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. - Nghiªn cøu m« h×nh vµ chÕ ®é BHXH ®èi víi lao ®éng khu vùc kinh tÕ phi kÕt cÊu vµ lao ®éng n«ng nghiÖp ViÖt Nam,... Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra trªn ®©y ®ßi hái sù phèi kÕt hîp nghiªn cøu cña nhiÒu nhµ khoa häc. Chóng t«i tin t­ëng r»ng, nh÷ng vÊn ®Ò ®ã sÏ sím ®­îc s¸ng tá vµ ®­îc ¸p dông vµo thùc tiÔn, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng vµ vËn hµnh cña hÖ thèng BHXH ViÖt Nam. /. HÖ thèng c¸c chó thÝch cña luËn v¨n. BHXH: B¶o hiÓm x· héi BHXH ViÖt Nam: B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam Danh môc tµi liÖu tham kh¶o. BHXH ViÖt Nam (1999), Kû yÕu Héi th¶o khoa häc "ChiÕn l­îc ph¸t triÓn BHXH ë ViÖt Nam ®Õn n¨m 2001". BHXH ViÖt Nam (1995-2002), B¸o c¸o tµi chÝnh c¸c n¨m. BHXH ViÖt Nam - Ng©n hµng ThÕ giíi (1999), Tµi liÖu täa ®µm vÒ "c¬ chÕ h×nh thµnh, qu¶n lý vµ sö dông quü BHXH". Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ x· héi (1997), HÖ thèng c¸c v¨n b¶n hiÖn hµnh vÒ lao ®éng, viÖc lµm, tiÒn l­¬ng, BHXH, NXB Thèng kª. §ç Minh C­¬ng vµ c¸c t¸c gi¶ (1996), Gãp phÇn ®æi míi vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch b¶o ®¶m x· héi ë n­íc ta hiÖn nay, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia Lª Thanh Hµ (2000), Bµi gi¶ng DÞch vô viÖc lµm, NXB Lao ®éng - X· héi. TrÇn Quang Hïng, M¹c V¨n TiÕn (1998), §æi míi chÝnh s¸ch BHXH ®èi víi ng­êi lao ®éng, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia. NXB Lao ®éng- x· héi (1995-2003), HÖ thèng c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh hiÖn hµnh vÒ chÝnh s¸ch BHXH. NguyÔn Kim Th¸i, (1997), §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc "§æi míi tæ chøc - c¸n bé cña BHXH ViÖt Nam theo c¬ chÕ qu¶n lý míi". Tr­êng Cao ®¼ng lao ®éng x· héi (2001), TËp bµi gi¶ng BHXH, NXB Lao ®éng - x· héi Tr­êng §¹i häc Quèc gia, Khoa Kinh tÕ (1998-2003), C¸c bµi gi¶ng vµ gi¸o tr×nh trong ch­¬ng tr×nh cao häc kinh tÕ. Môc lôc Trang PhÇn më ®Çu Ch­¬ng 1. C¬ së lý thuyÕt vµ kinh nghiªm cña mét sè n­íc vÒ B¶o hiÓm x· héi 1 1. 1. Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ lý luËn c¬ b¶n vÒ B¶o hiÓm x· héi 6 1. 1. 1. Kh¸i niÖm BHXH vµ lÞch sö ph¸t triÓn 6 1. 1. 2. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña BHXH vµ t¸c ®éng cña BHXH ®Õn ®êi sèng kinh tÕ - x· héi 7 1. 1. 3. C¬ chÕ tæ chøc B¶o hiÓm x· héi 12 1. 2. Kinh nghiÖm cña mét sè n­íc trong viÖc x©y dùng, ph¸t triÓn vµ vËn hµnh hÖ thèng B¶o hiÓm x· héi 23 1. 2. 1. Kinh nghiÖm vÒ x©y dùng vµ ph¸t triÓn hÖ thèng BHXH 23 1. 2. 2. Kinh nghiÖm vÒ thiÕt lËp c¬ chÕ vËn hµnh BHXH 31 Ch­¬ng 2. Thùc tr¹ng cña hÖ thèng tæ chøc BHXH ë ViÖt Nam hiÖn nay 43 2. 1. §æi míi kinh tÕ vµ nh÷ng yªu cÇu ®ang ®Æt ra víi hÖ thèng BHXH ë ViÖt Nam 43 2.1.1 §æi míi kinh tÕ vµ t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng cña hÖ thèng BHXH 43 2.1.2 Nh÷ng yªu cÇu míi ®èi víi hÖ thèng BHXH 45 2. 2. Thùc tr¹ng hÖ thèng BHXH trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam hiÖn nay 47 2. 2. 1. Thùc tr¹ng vÒ hÖ thèng tæ chøc cña BHXH ViÖt Nam 47 2. 2. 2. Thùc tr¹ng vÒ ®éi ngò c¸n bé cña BHXH ViÖt Nam 53 2. 2. 3. Thùc tr¹ng c¬ chÕ vËn hµnh cña hÖ thèng BHXH ViÖt Nam 57 2. 3. §¸nh gi¸ tæng qu¸t vÒ hÖ thèng BHXH hiÖn cã cña ViÖt Nam 66 2. 3. 1. Nh÷ng kÕt qu¶ chÝnh ®· ®¹t ®­îc 66 2. 3. 2. Nh÷ng mÆt h¹n chÕ ®¸ng l­u ý vµ nguyªn nh©n 80 Ch­¬ng 3. KiÕn nghÞ vÒ ®Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p nh»m gãp phÇn ph¸t triÓn hÖ thèng BHXH ViÖt Nam trong t×nh h×nh míi 89 3. 1 Quan ®iÓm vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn 89 3. 1. 1. Quan ®iÓm ph¸t triÓn hÖ thèng tæ chøc BHXH ViÖt Nam 89 3. 1. 2. VÒ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn BHXH ViÖt Nam 96 3. 2. Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn hÖ thèng BHXH ViÖt Nam 100 3. 2. 1. Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn tæ chøc bé m¸y BHXH ViÖt Nam 100 3. 2. 2. Gi¶i ph¸p vÒ n©ng cao chÊt l­îng ®éi ngò c¸n bé 106 3. 2. 3. Hoµn thiÖn khung ph¸p lý cho ho¹t ®éng BHXH 108 3. 2. 4. TriÓn khai cã hiÖu qu¶ h×nh thøc BHXH tù nguyÖn 108 3. 2. 5. TriÓn khai h×nh thøc b¶o hiÓm thÊt nghiÖp 109 3. 2. 6. T¨ng c­êng qu¶n lý c¸c nguån thu, chi cña quü BHXH 112 3. 2. 7. §Çu t­ x©y dùng c¬ së vËt chÊt 113 3. 2. 8. T¨ng c­êng c«ng t¸c tuyªn truyÒn vÒ BHXH 113 KÕt luËn 115 HÖ thèng c¸c chó thÝch cña luËn v¨n 119 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 120