Hình tượng con rồng trong các triều đại phong kiến

ﻑﻒﻒTIỂU LUẬNﻑﻑﻒ HÌNH TƯỢNG CON RỒNG TRONG CÁC TRIỀU ĐẠI PHONG KIẾN Họ và tên: MA THỊ TÌNH Lớp: N14 Ngày sinh:11/12/1992 Lớp sinh viên: khoa học môi trường k8 Mục lục I. Mở đầu..………………………………………………… Trang 2 II. Nội dung: 1.Hình tượng rồng thời Lý……………………………… Trang 3 2.Hình tượng rồng thời Trần……………………………..Trang 6 3. Hình tượng rồng thời Lê………………………………Trang 7 4.Hình tượng rồng thời Trịnh – Nguyễn…....……………Trang 9 5. Hình tượng rồng thời Nguyễn…...…………………… Trang 9 III. Kết luận………………………………………………...Trang 11 I.LỜI MỞ ĐẦU Hình tượng con rồng đã khá quen thuộc với mọi người nhất là người Việt Nam, nhưng chúng ta mới chỉ nghiên cứu và nhìn nhận hình tượng con rồng dưới góc độ điêu khắc, hội họa được sử dụng nhiều trong kiến trúc cung đình, đình chùa và trang phục vua chúa.việc xác định phong cách thể hiện qua các thời kì sẽ là một căn cứ để xác định niên đại công trình kiến trúc nào đó.Vậy nên em muốn tìm hiểu hình tượng con rồng dưới góc nhìn văn hóa. Trước vần đề điêu khắc, mỹ thuật dân gian có hình tượng 4 con vật thiêng mà người Việt gọi là tứ linh: long, lân, quy, phượng. Trong số đó thì con rồng thường được chạm khắc và được sử dụng trong công trình kiến trúc nhiều nhất. Dưới góc độ văn hóa, con rồng là một con vật có vị trí đặc biệt trong văn hóa tín ngưỡng của dân tộc Việt Nam. Từ truyền thuyết cha rồng Lạc Long Quân lấy mẹ tiên Âu Cơ, với huyền sử Hùng Vương con của Lạc Long Quân và Âu Cơ. Hùng Vương đã dạy dân ta tục xăm mình hình rồng ở ngực bụng và hai đùi (thái long ) để không bị loài thủy quái xâm hại. Rồng tượng trưng cho thần linh mây, mưa, sấm chớp, hình tượng rồng còn xuất hiện trong văn hóa Đông Sơn, Âu Lạc với những hình trang trí chữ S và tục thờ cúng tứ pháp. Không chỉ vậy hình tượng con rồn từ lâu đã ăn sâu vào tiềm thức của người việt, Hà Nội thủ đô cả nước với tên gọi đầu tiên: Thăng Long (rồng bay), vùng đông bắc Việt Nam có địa danh Hạ Long (rồng hạ). Đồng bằng Nam Bộ phì nhiêu được làm nên bởi dòng sông mang tên Cửu Long (chín rồng). Qua thời kì bắc thuộc dài đằng đẵng, con rồng Việt Nam xuất hiện rõ nét dưới thời Lý. Hình ảnh rồng bay lên Thăng Long tượng trưng cho khí thế vươn lên của dân tộc, được đem đặt cho đất đế đô. Rồng thời Lý tượng trưng cho mơ ước của cư dân trồng lúa nước nên luôn luôn được tạo trong khung cảnh của nước của mây mưa cuộn. Rồng thời Trần đã khác so với rồng thời Lý,nó không còn mang ý nghĩa mơ ước về nguồn nước nữa. Rồng thời Lê tượng trưng cho quyền uy phong kiến .Thời Trịnh nguyễn đã đua hình ảnh con rồng vào đời sống thường ngày. Đến thời nhà Nguyễn con rồng trở lại vẻ uy nghi tượng trưng cho sức mạnh thiêng liêng. Tuy nhiên rông thời Lý có nét văn hóa đặc sắc nhất và được biểu hiện rõ nhất về hình tượng con rồng. Hình tượng rồng cũng thay đổi qua các triều đại lịch sử vậy nên, hình tượng con rồng qua các triều đại: Lý, Trần, Lê, Trịnh- Nguyễn, Nguyễn sẽ có những nét riêng và đặc trưng văn hóa của từng thời kì cũng sẽ khác nhau. Như vậy bài tiểu luận này sẽ giúp chúng ta hiểu thêm hơn về hình tượng con rồng trong các triều đại lịch sử phong kiến của dân tộc Việt Nam II. NỘI DUNG Con rồng là một hình tượng có vị trí đặc biệt trong văn hóa tín ngưỡng của dân tộc Việt Nam. Rồng tượng trưng cho quyền uy tuyệt đối của các đấng thiên tử( bệ rồng, mình rồng), là linh vật đứng vào hàng bậc nhất trong tứ linh “long, lân, quy, phụng”. Dân tộc ta có truyền thuyết về rồng từ rất sớm bởi nó gắn liền với mây, mưa với việc trồng lúa nước, với sự tích “con rồng cháu tiên”….Do vậy hình tượng con rồng đã sớm được định hình trong dân tộc, trong mỗi con người Viêt, và hình tượng ấy càng được biểu hiện rõ nét hơn qua các triều đại lịch sử phong kiến: Lý, Trần, Lê, Trịnh – Nguyễn, Nguyễn. Hình tượng Rồng thời Lý: Nhà vua Lý Thái Tổ, bắt đầu sự nghiệp chói sáng của mình trong tiến trình lịch sử của dân tộc bằng việc dời đô từ Hoa Lư(Ninh Bình) ra Đại La và đặt tên Quốc đô là Thăng Long. Đồng nghĩa với việc lấy rồng làm biểu tượng cho sức mạnh của vương triều và còn là sự thể hiện nội lực dồi dào, sức mạnh to lớn của toàn dân tộc trên con đường xây dựng và giữ đất nước độc lập tự chủ hùng cường, bình đẳng với các quốc gia lân bang. Vua Thái Tông cho mở hàng quán chen chúc sát tới đền rất huyên náo. Vua thấy đền cổ bèn sửa sang lại làm nơi thờ thần. Đến đêm, thần hiển linh nổi trận gió bắc rất to các nhà bên đều đổ hết, chỉ còn đền thờ. Vua mừng nói: “đó là thần Long Đỗ coi việc nhân gian”. Đất nước Đại Việt phải thịnh vượng là trên hết. Cho nên không lấy làm ngạc nhiên khi đại bộ phận các di vật thời Lý rồng được dùng làm biểu tượng của vương triều, cho dù dưới bất cứ hình thức nào, sử dụng vào mục đích gì. Biểu tượng rồng hàm chứa tính tư tưởng triết lí sâu sắc, mở ra phía trước tầm nhìn mênh mông kì vĩ. Vì thế khi đặt rồng nhà Lý - Rồng Đại Việt trong mối tương quan với các rồng của nhiều quốc gia, thì rồng Việt là hiện tượng cực kì độc đáo từ hình thức đến nội dung thể hiện. Sự độc đáo này không phải bỗng đâu mang đến mà thuộc về mạch nguồn trong vắt đầy sức sống của dân tộc có nền văn hóa bản địa không ngừng được tiếp nhận chắt lọc qua lớp địa tầng của thời gian, không gian ngàn năm. Mạch nguồn đó đã nuôi dưỡng tâm hồn Việt phát triển phong phú hơn, trong sáng hơn, văn minh hơn để ta có quyền hãnh diện, tự hào mình vốn là con rồng cháu tiên vô cùng cao quý. Câu chuyện nguồn cuội của chúng ta mang đầy màu sắc huyền thoại còn cho chúng ta biết thêm nhiều điều lí thú.Tổ tiên ta vốn thông minh ngay từ cái thời khai sinh lập địa đã biết dúng phép “ tàng hình” mỗi khi xuống nước để lặn ngụp săn bắt hải sản là vẽ các hình hài kì lạ lên người để trị loài thủy quái hung giữ. Tuy chỉ là những đường nét thô sơ, rối rít chưa được tổ chức xếp đặt chặt chẽ, nhưng qua đó đã gợi lên sự tư duy trừu tượng về một loài vật không biết thực hư thế nào. Đến lúc con người phát triển về cả thể chất và trí tuệ cao hơn thì gọi những hình hài vẽ trên người đó là rồng . Ở thời nhà Lý không ít các quốc gia vùng Á Đông cũng lấy rồng làm biểu tượng cho hoàng triều. Vậy mà trong thế giới rồng đa dạng đó, rồng nhà Lý –rồng Đại Việt xuất hiện trong ngôn ngữ tạo hình không chỉ có một mà có mặt khắp nơi trên lãnh thổ. Rồng được đặt trên nóc đình, chùa, cung điện. gắn ở đầu hồi nơi ngoại thất, trên cổng để tôn vinh như một cử chỉ tình cảm cao quý nhất. Rồng có mặt ở khắp nơi, vì thế mà người Việt chẳng giống ai làm nên nét vẽ bản địa truyền thống, hình ảnh con rồng trong dân gian được truyền đời đời, kiếp kiếp nhưng mong được thịnh vượng, sung sức cho người Việt để hun đúc tinh thần, ý chí. Nghị lực vươn lên xây dựng cuộc sống. Ngay cả trong những đêm dài nô lệ phong kiến phương bắc, hình ảnh đó không bị phai mờ mà vẫn phát triển bền bỉ, mãnh liệt. Chính vì lẽ đó để có được rồng nhà Lý – Rồng Đại Việt đạt tới cái chân, thiện mĩ như ta thấy, với cây nào quả ấy còn gì phải luận giải, phải phân tâm nữa. Có chăng ở mỗi thời mỗi khác, khi tự mình phát triển lên tầm cao sung mãn hơn về cả vật chất lẫn tinh thần. Điều đặc biệt, khi nghiên cứu thấy rồng thời Lý có tính phật đó là điều kì diệu mà chưa hề thấy ở bất cứ quốc gia lân bang nào thể hiện rồng như thế. Phật tịnh ở rồng là sự giao thoa nhuần nhuyễn như một cơ thể thống nhất rồng với trời, cỏ cây, hoa lá, muôn thú, con người. Có cương, có nhu, giữa ảo và thật, có nước có lửa, âm dương ngũ hành, tương sinh tương đồng lung linh trong vũ trụ. Ngoài ra rồng thời lý còn tượng trưng cho ước mơ của cư dân trồng lúa nước nên luôn luôn được tạo trong khung cảnh của nước, của mây cuộn. Rồng thời Lý la con vật mình dài như rắn, thân trơn nếu là con nhỏ, còn con lớn thì thân có vẩy và lưng có vây. Thân rồng uốn cong nhiều vòng uyển chuyển theo hình “omega”, mềm mại và thoải nhỏ đần về phía đuôi. Rồng có bốn chân mỗi chân có ba ngón cong nhọn. Đầu rồng ngẩng cao, há miệng rộng với hai hàm rang nhỏ đang vờn đớp viên ngọc quý. Từ mũi thoát ra mào rồng có dạng ngọn lửa, vì thế được gọi là mào lửa. Trên trán rồng có một hình hoa văn hình chữ “S” cổ tự của chữ “lôi” tượng trưng cho sấm sét mây mưa. Hình tượng rồng ngoài việc kết hợp với mây mưa thì cồn được kết hợp với hình tượng con phượng tạo thành căp long phựong thể hiện cuộc sống hạnh phúc, nội dung tư tưởng thẩm mĩ hình tượng rồng thể hiện rõ tính cách quyền quý bên cạnh tính cách dân gian đã dần bộc lộ tâm lí cộng đồng, tâm hồn khoáng đạt thanh cao, hàm chứa trí tuệ uyên bác. Vương triều Lý kéo dài suốt 216 năm, hình tượng rồng có một phong cách độc đáo, và có kiểu dáng nhất quán, được quy định thống nhất mang tính vương triều Nhìn tổng thể rồng thời Lý tạo ra vẻ đẹp thẩm mỹ thuần khiết, cách điệu sống động như một tuyên ngôn độc lập có giá trị đến ngày nay về văn hóa của rồng đại việt Hình tượng Rồng thời Trần: Rồng thời Trần tuy có kế thừa những yếu tố cơ bản của thời Lý với các đường cong tròn nối nhau, các khúc trước lớn khúc sau nhỏ dần và kết thúc như đuôi rắn nhưng đã có những biến đổi về chi tiết. Rồng thời trần có vẻ dũng mãnh hơn, đầy sức sống thân rồng mập uốn lượn không đều có vây, có vảy bụng chứ chưa có trên thân, đầu chỉ có hai bơm và chân ba móng … ẩn hiện sau rồng là mây. Dạng chữ “S” mất dần đi hoạc biến dần thành con, đồng thời xuất hiện thêm hai chi tiết là cặp sừng và đôi tay. Đầu rồng uy nghi và đường bệ với chiếc mào lửa ngắn hơn, thân rồng tròn lẳn, mập mạp nhỏ dần vè phía đuôi, uốn khúc nhẹ, lưng võng hình yên ngựa. Đôi rồng có nhiều hình dạng khi thì đuôi thẳng và nhọn, khi thì xoắn ốc, các vẩy cũng đa dạng, có vẩy như có hình tròn nhiều cánh đều đặn, có vẩy chỉ là những nét cong nhẹ nhàng. Rồng thời Trần không chỉ mang hình ảnh tượng trương cho ươc muốn của cư dân trồng lúa nước nữa mà còn có cả sự uy nghiêm của đất nước, sự vững mạnh và cả sự tôn kính của nhân dân với các đấng thiên tử( con trời). Vẻ đẹp hùng cường của đất nước Đại Việt so với các nước lân bang trong khu vực cũng như trên thế giới lúc bấy giờ. Nhìn chung hình tượng rồng thời này không khác mấy so rồng thời Lý. Hình tượng Rồng thời Lê: Rồng thời Lê thay đổi hẳn. Rồng không nhất thiết là con vật mình dài uốn lượn đều đặn nữa mà ở trong nhiều tưu thế khác nhau, đầu rồng to, bờm lớn ngược ra sau, mào lửa trong tranh dân gian đông hồ , thay vào đó là một chiếc mũi to. Thân rồng lượn hai khúc lớn, chân có năm móng quắp lại dữ tợn. Rồng thời Lê tượng trưng cho quyền uy phong kiến. Cũng chính từ thời đại này xuất hiện quan niệm tứ linh( bốn con vật thiêng) tượng trưng cho uy quyền của vương triều mà trong đó con rồng đứng đầu bậc tứ linh, ba con vật thiêng kia là lân (tượng trưng cho sự thái bình và minh chúa), qui ( con rùa – tượng trưng cho sự bền vững của xã tắc) và phụng (tượng trưng cho sự thịnh vượng của triều đại). Ở thời Lê rồng kết hợp với phượng tạo ra sự thịnh vượng của đất nước phong kiến . Trên đất nước cũng có nhiều địa danh nổi tiếng mang tên rồng như: Vịnh Hạ Long, cầu Hàm rồng, sông Cửu Long…. Tuy hình dạng rồng có điểm khác so với rồng thời Lý nhưng về mặt ý nghĩa thì vẫn không thay đổi, nó vẫn là tượng trưng cho nguồn nước vì do điều kiện môi trường tự nhiên (địa lý- khí hậu) qui định. Môi trường sống của các cộng đồng dân cư nước Đại Việt ta là xứ nóng, mưa nhiều tạo nên những vùng đồng bằng nằm trong các lưu vực các con sông lớn. Yếu tố nước quan trọng với người dân, vì vậy rồng có ý nghĩa đầu tiên là biểu tượng của nguồn nước – sự phong đăng, mùa màng bội thu. Cả hai mặt hoạt động có lợi cũng như phá hoại của nước đều được cho là do rồng thúc đẩy. Cũng chẳng có gì là lạ khi những vị thần đầu tiên trong tín ngưỡng xa xưa của người Việt là những vị thần có liên quan tới nước. Mùa màng bội thu hay không là phụ thuộc vào yếu tố nước , do đấy thần nước cũng chính là thần rồng . Trong kí ức dân gian thần mưa và thần nước mang hình hài một con rồng to thường xuyên ra biển Đông hút nước mang vào đất liền tưới tắm cho đất đai. Rồng là nguồn nước tưới cho đồng ruộng tốt tươi và giúp nhà nông hình thành kinh nghiệm dân gian: Rồng đen lấy nước thì nắng. Rồng trắng lấy nước thì mưa… Được xem là vua của tạo sinh động vật, nên dễ hiểu rồng là biểu tượng của điềm lành, sự may mắn và tốt đẹp đối với dân tộc ta. Tóm lại rồng thời này vẫn chủ yếu là hình tượng tượng trưng cho sức mạnh vương triều phong kiến. Hình tượng Rồng thời Trịnh – Nguyễn: Rồng thời Trịnh – Nguyễn vẫn còn đứng đầu trong bộ tứ linh nhưng đã được nhân cách hóa được đưa vào đời thường như hình rồng mẹ có bầy con quây quần, rồng đuổi bắt mồi rồng trong cảnh lứa đôi. Hình tượng rồng còn huyền bí về long mạch, thuyết phong thủy nơi đất phát về vương mộ táng . Chuyện mộ táng hàm rồng, chúa Trịnh phát tích, sách trung Hưng Thực Lục viết: “ ông già Tống Sơn giỏi phong thủy thấy Trịnh Liễu cày ruộng lai siêng hoc hành, đúc hạnh bèn giúp đặt mộ nơi huyệt khí quỷ xứ nanh lợn. Đêm ấy trời đất chuyển động, mưa gió nổi to … trên mộ có vầng sáng ánh trăng, xa trông có rồng đen ấp lên trên. Tống vương nói “ rồng vàng là đế, rồng đen la vương…” Quả nhiên đến bốn đời sau thì nhà trịnh phát vượng…” Rồng tượng trưng cho sự phồn vinh và sức mạnh của dân tộc, nhanh chóng trở thành hình tượng biểu hiện uy quyền của nhà nước phong kiến, chỉ dùng nơi trang trọng nhất của cung vua, hay những công trình lớn của quốc gia. Hình tượng rồng đã được chạm khắc trên nhà cửa hay đồ dung gia đình, nhưng sức sống của con rồng còn dẻo dai hơn khi vượt qua khỏi kinh thành, đén với làng quê dân dã nó leo lên đỉnh làng ẩn mình trong các bình gốm, cuộn tròn trong lòng bát đĩa hay trở thành người gác cổng chùa Như vậy rồng thời Trịnh – Nguyễn đã được nhân dân đưa vào ứng dung trong cuộc sống dời thường và nó trở nên gần gũi với con người, với người dân hơn. 5. Hình tượng Rồng thời Nguyễn: Linh vật rồng tiêu chuẩn phải là sự hội tụ đầy đủ tất cả các đặc điểm được cho là tốt đẹp nhất của 9 con vật có thật: Thân rắn, vảy cá chép, đầu lạc đà, sừng hươu, chân hổ, móng vuốt đại bàng, tai bò, mũi và bờm sư tử, đuôi gà trống. Và nếu là rồng tượng trưng cho hoàng đế thì thân phải có 81 vảy dương, 36 vảy âm và thân phải uốn 9 khúc (tức phải là số 9, hoạc bội số của 9- con số lẻ - số dương cao nhất), chân rồng phải có 5 móng (số chính giữa trong hàng số lẻ) thiếu những yếu tố trên, rồng không còn là linh vật rồng đích thực nữa mà là những biến thể của nó, thường được xem là em út, con cháu của rồng. Những biến thể này thường được tượng trưng cho hoàng tử, hoàng thân và các quan lại hay đơn giản chỉ là dùng để trang trí như mãnh long, giao long, long mã…. Rồng thời Nguyễn đã trở lại với vẻ đẹp uy nghi tượng trưng cho sức mạnh thiêng liêng hình tượng rồng ngậm chữ thọ, hai rồng chầu mặt trời, chầu hoa cúc, chầu chữ thọ thể hiện sự hiếu thảo của con cháu đối với ông bà cha mẹ. Thời Nguyễn, các tác phẩm văn hóa nghệ thuật đã gắn liền với hình tượng rồng và cho đến hiện nay nó vẫn được bảo tồn vô số. Rồng được chạm khắc lên vàng bạc, những chiếc bình phong và trấn phong vô giá hình tượng rồng trên những vật phẩm đó được tạo hình với nhiều kiểu dáng: uốn khúc cong, ngồi xổm, nằm sấp, nằm ngửa… Tuy có nhiều hình dáng sôi động vậy nhưng rồng vẫn giữ được vẻ oai nghiêm tượng trưng cho vẻ đẹp và quyền lực của các vua chúa thời bấy giờ. Trên những chiếc bình phong, thường được tạo tác thành từng đôi đối xứng, kiểu rồng chầu mặt trời, mặt trăng hay mặt rồng nhìn thẳng thể hện ước muốn một quốc gia một đất nước phát triển hùng cường, một dân tộc luôn luôn tôn kính với các đấng thần linh trên trời cao cầu mong cho .mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt. Hình rồng đặc trưng nhất phải kể đến là hình rông khắc trên Cao đỉnh trước tòa Thế Miếu trong hoàng thành Huế đó là hình tượng phi long tại thiên( rồng bay giữa trời) với khí thế hiên ngang, ung dung tự tại giữa mây lành, thân rồng lẫn vào mây chỉ lộ rõ đầu đuôi và bàn chân có 5 móng vuốt, đó cũng chính là hình ảnh vị hoàng đế ỏ ngôi vị cao nhất cai trị thiên hạ. Rồng thời Nguyễn được thể hiện trên nhiều chất liệu như: sơn mài, sơn thếp, vàng bạc ngọc ngà, xương, đồ gốm, đồ dệt thêu… mà trên chất liệu nào cũng không có ít các tác phẩm xuất sắc, đạt được các thành tựu trên chỉ có thể lí giải rằng nguyên do, Rồng đã trở thành đặc trưng của văn hóa Việt. Nhìn chung rồng thời này trông mạnh mẽ, uy nghi, biểu trưng cho vương quyền phong kiến nhà Nguyễn hùng mạnh. III. KẾT LUẬN Hình tượng rồng đã được các nghệ nhân tài hoa hư cấu, sáng tạo, tạo nên cả một thế giới rồng , đặc trưng cho từng triều đại và có mặt ở hầu khắp các công trình kiến trúc, tôn giáo như lăng tẩm, đình miếu, chùa chiền thành quách như Thăng Long... mà hiện nay ta có thể nhìn thấy điển hình nhất là hai cặp Rồng đá ỏ điện kinh …. Hình tượng rồng trong lòng mỗi người con đất việt không chỉ là biểu tượng văn hóa vô giá trong các di sản văn hóa vật thể mà còn hiển hiện trong các di sản văn hóa phi vật thể. Đó là hình tượng rồng trong các lễ hội truyền thống là biểu tượng của đất nước thịnh vượng, mơ ước về một quốc gia vươn cao và xa, là biểu tượng của con rồng lửa , sức mạnh của dân tộc trong các cuộc đấu tranh chống lại mọi kẻ thù xâm lược. Rồng là biểu tượng của vật linh, mang lai mưa gió thận hòa, là mong cầu ước muốn của đời sống cư dân nông nghiệp lúa nước. Ngoài ra nó còn được phát huy sánh tạo trong nghệ thuật vương triều, đình, đền, chùa truyền thống mãi mãi đậm sâu trong tiềm thức của mỗi người dân đất Việt. Rồng có mặt trong các bức tranh đương đại phương Đông biểu hiện mối giao hòa giũa nền văn hóa xa xưa bằng những ý tưởng mới mẻ kì lạ. Rồi con rồng lại trở về với niềm vui dân dã trên những chiếc bánh trung thu của mọi nhà Rồng trong quan niệm của người việt là loài có từ lâu đời. Rồng trong cuộc sống hay mỹ thuật cũng đều mang lại nhiều ý nghia tốt đẹp cho mọi người, mọi nhà. Và nó còn ảnh hưởng tới tâm linh, cuộc sống và suy ngĩ của mọi người. Có thể nói hình tượng rồng hiện diện như một cơ thể sống đã và đang tồn tại qua các tác phẩm nghệ thuật. Hình tượng rồng đã góp phần tạo nên một niềm tin nguồn cuội, một sức mạnh quyền uy của các đấng Quân Vương, là niềm tin, là ước mơ , là hi vọng của nhiều tầng lớp nhân dân lao động . Quả thật hình tượng rồng rất thân thiết trong tâm thức của người dân Việt Nam. Các triều đại vua chúa xưa đưa múa rồng tuyền thống trở thành loại hình múa nghệ thuật ( muá tứ linh lê-Trịnh). Rồng trong đời sống dân gian được thể hiện rất phong phú: có múa rồng trên sân đình trong các lễ hội, trò chơi trẻ con rồng rắn lên mây, hình ảnh rồng đã xuất hiện. Ngày nay trong thời đại công nghiệp hóa và hiên đại hóa, con rồng không còn mang ý nghĩa thiêng liêng, tối thượng nữa nhưng nó vẫn là đề tài sáng tác trong các lĩnh vực điêu khắc hội họa, mỹ nghệ, kiến trúc. Dù bất cứ thời điểm nào, rồng vẫn còn là một biểu tượng của văn hóa người Việt.