Hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự nhằm nâng cao hiệu quả xét xử theo tinh thần cải cách tư pháp

MỤC LỤC Trang PHẦN THỨ NHẤT: MỞ ĐẦU 3 PHẦN THỨ HAI: BÁO CÁO TỔNG THUẬT VỀ NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI 8 PHẦN THỨ BA: CÁC CHUYÊN ĐỀ 57 1. Thẩm quyền xét xử sơ thẩm vụ án hình sự 57 2. Giới hạn của việc xét xử sơ thẩm 76 3. Một số quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự về chuẩn bị xét xử sơ thẩm và hướng hoàn thiện 87 4. Đổi mới thủ tục phiên toà sơ thẩm hình sự 103 5. Nâng cao hiệu quả tranh tụng tại phiên toà xét xử sơ thẩm hình sự 119 6. Một số vấn đề về đảm bảo quyền bào chữa của bị cáo trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự 133 7. Kháng cáo, kháng nghị phúc thẩm 146 8. Hoàn thiện quy định pháp luật về thủ tục phiên toà phúc thẩm vụ án hình sự 158 9. Hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự về thẩm quyền của Toà án cấp phúc thẩm 173 10. Áp dụng, thay đổi huỷ bỏ biện pháp ngăn chặn trong giai đoạn xét xử sơ thẩm, phúc thẩm vụ án hình sự 187 11 Thực tiễn xét xử của các Toà án quân sự và một số giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả xét xử của Toà án quân sự 202 PHẦN THỨ NHẤT MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài: Quán triệt Nghị quyết 48 - NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 trong đó nhấn mạnh: “Đổi mới việc tổ chức phiên toà xét xử”, đồng thời “coi xét xử là hoạt động trong tâm của hoạt động tư pháp”, những quy định về thủ tục xét xử trong BLTTHS cần được sửa đổi, bổ sung một cách toàn diện. Theo quy định của BLTTHS hiện hành, quá trình giải quyết vụ án hình sự trải qua nhiều giai đoạn khác nhau, trong đó giai đoạn xét xử được coi là giai đoạn có tính quyết định. Điều 9 BLTTHS quy định “ Không ai bị coi là có tội và phải chịu hình phạt khi chưa có bản án kết tội của Toà án đã có hiệu lực pháp luật”. Ở nước ta, để đảm bảo việc xét xử được chính xác, khách quan, luật tố tụng hình sự quy định Toà án thực hiện nguyên tắc hai cấp xét xử, các cấp xét xử hiện nay là cấp sơ thẩm và cấp phúc thẩm. Để thực hiện nguyên tắc hai cấp xét xử, luật TTHS quy định hai thủ tục xét xử là: thủ tục xét xử sơ thẩm và thủ tục xét xử phúc thẩm. Thực tiễn xét xử trong một số năm vừa qua cho thấy mặc dù số lượng án hình sự hàng năm không giảm nhưng Toà án các cấp đã thực hiện tương đối tốt các quy định pháp luật TTHS trong xét xử tại cấp sơ thẩm và cấp phúc thẩm. Tuy nhiên, hiệu quả công tác xét xử vẫn chưa thật sự được nâng cao, chưa đáp ứng được yêu cầu của công cuộc cải cách tư pháp. Thực tiễn vẫn xảy ra tình trạng án để quá hạn, án xử sai và còn không ít trường hợp xử oan người không phạm tội, gây bất bình trong nhân dân, bức xúc trong dư luận, làm giảm uy tín của các cơ quan tư pháp, ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả giáo dục ý thức pháp luật và đấu tranh phòng chống tội phạm. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến những tồn tại nói trên, trong đó có nguyên nhân rất quan trọng là những hạn chế, bất cập trong quy định của pháp luật TTHS. Trong giai đoạn hiện tại, cùng với việc tiếp tục đẩy nhanh quá trình cải cách kinh tế và cải cách nền hành chính quốc gia, công cuộc cải cách tư pháp cũng đang được Đảng và Nhà nước tích cực triển khai, coi đây như là khâu đột phá quan trọng, thúc đẩy quá trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Điều này đã thể hiện rõ nét trong các Nghị quyết của Đảng như: Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 là: “Xây dựng và hoàn thiện pháp luật về tổ chức và hoạt động của các cơ quan tư pháp phù hợp với mục tiêu, định hướng của chiến lược cải cách tư pháp”; Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 24/5/2005 của Bộ chính trị về chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 là: “Coi trọng việc hoàn thiện chính sách hình sự và thủ tục tố tụng tư pháp ”. Trước những yêu cầu của thực tiễn, việc nghiên cứu các quy định của pháp luật TTHS nói chung và các chế định của BLTTHS nói riêng về xét xử sơ thẩm, phúc thẩm, đánh giá thực tiễn xét xử nhằm làm sáng tỏ về lý luận cũng như thực tiễn, tìm ra những hạn chế vướng mắc trong quy định pháp luật và thực tiễn thi hành pháp luật trong xét xử các vụ án hình sự, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật nhằm nâng cao hiệu quả công tác xét xử các vụ án hình sự theo tinh thần cải cách tư pháp là hết sức cần thiết và cấp bách. 2. Tình hình nghiên cứu: Từ khi BLTTHS năm 2003 có hiệu lực thi hành đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu về xét xử trong TTHS của các nhà nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Gần đây cũng có một số tác giả nghiên cứu về hoạt động xét xử nhưng ở những góc độ khác nhau, ví dụ: tác giả Phan Thị Thanh Mai với luận án Tiến sĩ luật học đề tài "Giám đốc thẩm trong TTHSViệt Nam" (bảo vệ tháng 5/2007) có đề cập tới việc tổ chức Tòa án để xét xử sơ thẩm và phúc thẩm có hiệu quả và chất lượng, hạn chế tình trạng vi phạm nghiêm trọng pháp luật trong quá trình giải quyết vụ án nhằm hạn chế lượng đơn từ, khiếu nại đề nghị giám đốc thẩm và hạn chế số lượng án bị kháng nghị giám đốc thẩm; Tác giả Vũ Gia Lâm với một số bài viết đăng trên các tạp chí chuyên ngành như: “Hoàn thiện một số quy định về xét xử sơ thẩm hình sự nhằm thực hiện có hiệu quả nguyên tắc hai cấp xét xử”(Tạp chí Tòa án nhân dân số 18/2006); “Hoàn thiện một số quy định về xét xử phúc thẩm hình sự nhằm thực hiện có hiệu quả nguyên tắc hai cấp xét xử” (Tạp chí TAND số 23/2006) đều ít nhiều đề cập đến các quy định pháp luật TTHS hiện hành về thủ tục xét xử sơ thẩm, phúc thẩm, thực trạng áp dụng trong xét xử, những vướng mắc, bất cập và hướng hoàn thiện. Ở một số bài viết khác như: "Một số vấn đề về việc giao bản án của Tòa án cấp sơ thẩm theo luật tố tụng hình sự", của tác giả Trần Văn Độ đăng trên Tạp chí TAND, số 8 tháng 4/2007, trong đó với việc xác định rõ đối tượng và hình thức giao bản án, những hạn chế trong quy định của BLTTHS về việc giao bản án, đã làm rõ ý nghĩa pháp lý và ý nghĩa chính trị xã hội của việc giao bản án của Tòa án cấp sơ thẩm dưới góc độ bảo đảm nguyên tắc hai cấp xét xử. Ngoài ra còn một số tác giả khác như Trần Công Phàn với bài "Tiếp tục hoàn thiện các quy định của BLTTHS về xét xử phúc thẩm", tác giả Hồ Đức Anh với bài "Hoàn thiện các quy định của BLTTHS năm 2003 về phạm vi tranh luận và chủ thể tranh luận tại phiên tòa sơ thẩm"; tác giả Vũ Thành Long với bài "Về thẩm quyền của Tòa án cấp phúc thẩm quy định tại khoản 3 Điều 249 BLTTHS " đăng trên Tạp chí Kiểm sát, số 20 tháng 10/2007 (số chuyên đề về hoàn thiện các quy định của BLTTHS theo định hướng cải cách tư pháp) và rất nhiều bài viết khác đăng trên các tạp chí chuyên ngành. Nhìn chung, nội dung các bài viết này chủ yếu là nghiên cứu các vấn đề có liên quan đến xét xử theo các thủ tục sơ thẩm, phúc thẩm như vấn đề hoàn thiện pháp luật về thủ tục xét xử sơ thẩm, phúc thẩm theo hướng cải cách tư pháp được đề ra trong các nghị quyết của Đảng. Tuy nhiên hầu hết các công trình nghiên cứu mới chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu một cách đơn thuần và riêng lẻ các quy định pháp luật thực định và thực tiễn áp dụng pháp luật về từng giai đoạn xét xử sơ thẩm, phúc thẩm hoặc xét lại bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật theo thủ tục giám đốc, tái thẩm, Ví dụ: nghiên cứu về thẩm quyền xét xử của Toà án, thủ tục xét xử sơ thẩm; thủ tục xét xử phúc thẩm; thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm; quyền hạn của Toà án cấp phúc thẩm . mà chưa đi sâu nghiên cứu một cách có hệ thống và toàn diện các chế định về xét xử và các chế định khác có liên quan trong tố tụng hình sự trong mối liên hệ chặt chẽ và thống nhất với nhau cũng như việc áp dụng các chế định này trong thực tiễn trên tinh thần của chiến lược cải cách tư pháp. Vì vậy nhóm nghiên cứu cho rằng việc lựa chọn đề tài: “Hoàn thiện pháp luật TTHS nhằm nâng cao hiệu quả xét xử theo tinh thần cải cách tư pháp” để nghiên cứu dưới góc độ một đề tài khoa học cấp trường trong thời điểm hiện nay là rất cấp thiết và vẫn có tính thời sự. 3. Phương pháp nghiên cứu: Đề tài được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác- Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về cải cách tư pháp, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Các phương pháp chủ yếu được sử dụng để nghiên cứu đề tài là: phương pháp phân tích, tổng hợp, đối chiếu, so sánh; phương pháp tổng kết lịch sử; phương pháp thống kê hình sự v.v 4. Mục đích và phạm vi nghiên cứu nghiên cứu của đề tài: Nghiên cứu đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác xét xử trong TTHS theo tinh thần cải cách tư pháp, trong đó chủ yếu tập trung vào các giải pháp hoàn thiện quy định của pháp luật TTHS về các chế định xét xử sơ thẩm, xét xử phúc thẩm các vụ án hình sự. - Nghiên cứu các quy định pháp luật về xét xử sơ thẩm, xét xử phúc thẩm và thực tiễn thi hành các quy định này trong xét xử trong mối quan hệ với các yêu cầu của cải cách tư pháp; - Đánh giá thực trạng các quy định pháp luật về xét xử và thực tiễn áp dụng các quy định này trong hoạt động xét xử tại cấp sơ thẩm và cấp phúc thẩm, xác định nguyên nhân của những hạn chế và vướng mắc khi áp dụng các quy định pháp luật trong xét xử; - Nghiên cứu đề xuất các giải pháp có cơ sở lý luận và thực tiễn nhằm nâng cao hiệu quả công tác xét xử trong tố tụng hình sự theo tinh thần cải cách tư pháp trong giai đoạn trước mắt cũng như lâu dài. 5. Những đóng góp của đề tài: Nhìn nhận một cách tổng quát trên phương diện nghiên cứu khoa học, đề tài có những đóng góp cơ bản sau: - Đề tài đã góp phần đáng kể trong việc phân tích, đối chiếu các chuẩn mực về hoạt động xét xử của hai giai đoạn xét xử sơ thẩm và phúc thẩm trong luật TTHS Việt Nam trên các phương diện lập pháp và thi hành pháp luật, có đối chiếu, so sánh với các quy định pháp luật của một số quốc gia trên thế giới có liên quan đến nội dung nghiên cứu của đề tài. - Đánh giá được thực trạng xét xử các vụ án hình sự, việc áp dụng pháp luật có liên quan đến xét xử sơ thẩm, phúc thẩm từ đó đưa ra những giải pháp cho từng nhóm vấn đề nhằm nâng cao hiệu quả xét xử các vụ án hình sự trong bối cảnh cải cách tư pháp. - Đề tài đã chỉ ra được nhiều bất cập trong quy định của pháp luật TTHS về thẩm quyền xét xử, giới hạn xét xử, thủ tục tố tụng tại phiên toà sơ thẩm, phúc thẩm, quyền hạn của Toà án phúc thẩm trên cơ sở đó đề xuất những ý kiến sửa đổi, bổ sung những quy định của BLTTHS hiện hành về các quy định này. Với những kết quả nghiên cứu nói trên, đề tài có thể được sử dụng như là một tài liệu tham khảo có giá trị cho giảng viên và sinh viên tại các trường đào tạo pháp luật cũng như các nhà nghiên cứu lý luận và hoạt động thực tiễn. 6. Kết cấu của đề tài: Đề tài có các chuyên đề nghiên cứu sau: 1. Thẩm quyền xét xử sơ thẩm vụ án hình sự 2. Giới hạn của việc xét xử sơ thẩm. 3. Một số quy định của BLTTHS về chuẩn bị xét xử sơ thẩm và hướng hoàn thiện 4. Đổi mới thủ tục phiên toà sơ thẩm hình sự 5. Nâng cao hiệu quả tranh tụng tại phiên toà xét xử sơ thẩm hình sự 6. Một số vấn đề về đảm bảo quyền bào chữa của bị cáo trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự 7. Kháng cáo, kháng nghị phúc thẩm 8. Hoàn thiện quy định pháp luật về thủ tục phiên toà xét xử phúc thẩm hình sự 9. Hoàn thiện pháp luật TTHS về thẩm quyền của Toà án cấp phúc thẩm 10. Áp dụng, thay đổi huỷ bỏ biện pháp ngăn chặn trong giai đoạn xét xử sơ thẩm, phúc thẩm vụ án hình sự 11. Thực tiễn xét xử của các Toà án quân sự và một số giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả xét xử của Toà án quân sự.

246 trang | Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 2674 | Lượt tải: 4

Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự nhằm nâng cao hiệu quả xét xử theo tinh thần cải cách tư pháp, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

¸ trÞ ®Ó b¶o ®¶m) ®· ®îc ¸p dông trong giai ®o¹n chuÈn bÞ xÐt xö. Theo chóng t«i, viÖc BLTTHS giµnh hai ®iÒu luËt lµ §iÒu 227 vµ 228 BLTTHS quy ®Þnh hai néi dung lµ huû bá vµ ¸p dông mét biÖn ph¸p ng¨n chÆn (t¹m giam) ®èi víi bÞ c¸o sau khi tuyªn ¸n mµ kh«ng quy ®Þnh viÖc huû bá c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn kh¸c (b¶o lÜnh, cÊm ®i khái n¬i c tró, ®Æt tiÒn hoÆc tµi s¶n cã gi¸ trÞ ®Ó b¶o ®¶m) ®ang ®îc ¸p dông lµ kh«ng hîp lý vÒ mÆt kü thuËt lËp ph¸p. MÆt kh¸c, tªn cña §iÒu 228 BLTTHS lµ “B¾t t¹m giam bÞ c¸o sau khi tuyªn ¸n” nhng kho¶n 1 §iÒu nµy l¹i quy ®Þnh néi dung “tiÕp tôc t¹m giam” mµ kh«ng ph¶i “b¾t ®Ó t¹m giam” còng lµ mét ®iÒu bÊt cËp; cÇn nghiªn cøu kh¾c phôc khi cã ®iÒu kiÖn söa ®æi BLTTHS. 4. ViÖc ¸p dông, thay ®æi, huû bá biÖn ph¸p ng¨n chÆn trong giai ®o¹n xÐt xö phóc thẩm Trong giai ®o¹n xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù còng cã hai thêi ®iÓm ¸p dông, thay ®æi, huû bá biÖn ph¸p ng¨n chÆn lµ tríc vµ sau khi tuyªn ¸n phóc thÈm. - ViÖc ¸p dông, thay ®æi, huû bá biÖn ph¸p ng¨n chÆn tríc khi tuyªn ¸n (trong giai ®o¹n chuÈn bÞ xÐt xö phóc thÈm) ®îc quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 vµ 2 §iÒu 243 Bé luËt tè tông h×nh sù nh sau: Sau khi nhËn hå s¬ vô ¸n, Tßa ¸n cÊp phóc thÈm cã quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc ¸p dông, thay ®æi hoÆc hñy bá biÖn ph¸p ng¨n chÆn. ViÖc ¸p dông, thay ®æi hoÆc huû bá biÖn ph¸p t¹m giam do Ch¸nh ¸n, Phã Ch¸nh ¸n TAND cÊp tØnh, Toµ ¸n qu©n sù cÊp qu©n khu, ThÈm ph¸n gi÷ chøc vô Ch¸nh toµ, Phã Ch¸nh toµ Toµ phóc thÈm TANDTC quyÕt ®Þnh. Thêi h¹n t¹m giam kh«ng ®îc qu¸: s¸u m¬i ngµy ®èi víi bÞ c¸o trong vô ¸n thuéc thÈm quyÒn xÐt xö cña TAND cÊp tØnh, Tßa ¸n qu©n sù cÊp qu©n khu; chÝn m¬i ngµy ®èi víi bÞ c¸o trong vô ¸n thuéc thÈm quyÒn xÐt xö cña Toà phúc thẩm TANTC, Tßa ¸n qu©n sù trung ¬ng, kÓ tõ ngµy nhËn ®îc hå s¬ vô ¸n. §èi víi bÞ c¸o ®ang bÞ t¹m giam mµ ®Õn ngµy më phiªn tßa thêi h¹n t¹m giam ®· hÕt, nÕu xÐt thÊy cÇn tiÕp tôc t¹m giam ®Ó hoµn thµnh viÖc xÐt xö, th× Toµ ¸n ra lÖnh t¹m giam cho ®Õn khi kÕt thóc phiªn tßa. - ViÖc ¸p dông, thay ®æi, huû bá biÖn ph¸p ng¨n chÆn sau khi tuyªn ¸n ®îc quy ®Þnh t¹i kho¶n 3 §iÒu 243 vµ kho¶n 5 §iÒu 250 BLTTHS nh sau: §èi víi bÞ c¸o ®ang bÞ t¹m giam bÞ xö ph¹t tï mµ ®Õn ngµy kÕt thóc phiªn tßa thêi h¹n t¹m giam ®· hÕt, HĐXX ra quyÕt ®Þnh t¹m giam bÞ c¸o ®Ó b¶o ®¶m viÖc thi hµnh ¸n, trõ trêng hîp: bÞ c¸o bÞ xö ph¹t tï, nhng ®îc hëng ¸n treo; thêi h¹n ph¹t tï b»ng hoÆc ng¾n h¬n thêi h¹n bÞ c¸o ®· bÞ t¹m giam. §èi víi bÞ c¸o kh«ng bÞ t¹m giam, nhng bÞ xö ph¹t tï th× HĐXX cã thÓ ra quyÕt ®Þnh b¾t t¹m giam bÞ c¸o ngay sau khi tuyªn ¸n, trõ c¸c trêng hîp ®îc ho·n chÊp hµnh h×nh ph¹t tï quy ®Þnh t¹i §iÒu 261 cña BLTTHS. Thêi h¹n t¹m giam lµ bèn m¬i l¨m ngµy, kÓ tõ ngµy tuyªn ¸n. Trong trêng hîp hñy b¶n ¸n s¬ thÈm ®Ó ®iÒu tra l¹i hoÆc xÐt xö l¹i mµ thêi h¹n t¹m giam ®èi víi bÞ c¸o ®· hÕt vµ xÐt thÊy viÖc tiÕp tôc t¹m giam bÞ c¸o lµ cÇn thiÕt, HĐXX phóc thÈm ra quyÕt ®Þnh tiÕp tôc t¹m giam bÞ c¸o cho ®Õn khi VKS hoÆc Toµ ¸n cÊp s¬ thÈm thô lý l¹i vô ¸n. So víi quy ®Þnh vÒ viÖc ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn sau khi tuyªn ¸n s¬ thÈm, th× viÖc quyÕt ®Þnh trong b¶n ¸n “tiÕp tôc t¹m giam bÞ c¸o bÞ ph¹t tö h×nh ®Ó b¶o ®¶m thi hµnh ¸n” cha ®îc BLTTHS quy ®Þnh. Ph¶i ch¨ng, ®©y còng lµ mét thiÕu sãt khi ban hµnh BLTTHS n¨m 20003! 5. Mét sè kiÕn nghÞ hoµn thiÖn nh÷ng biÖn ph¸p ng¨n chÆn trong giai ®o¹n thùc hiÖn chiÕn lîc c¶i c¸ch t ph¸p Mét trong nh÷ng môc tiªu cña viÖc hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh của BLTTHS vÒ nh÷ng biÖn ph¸p ng¨n chÆn lµ kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ, bÊt cËp cña BLTTHS n¨m 2003 vÒ nh÷ng biÖn ph¸p ng¨n chÆn. Nghiªn cøu quy ®Þnh cña BLTTHS n¨m 2003, thÊy vÉn cßn mét sè h¹n chÕ bÊt cËp cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu vµ hoµn thiÖn. Nh÷ng bÊt cËp ®ã lµ: - Trong BLTTHS n¨m 2003 cha cã mét kh¸i niÖm ph¸p lý vÒ nh÷ng biÖn ph¸p ng¨n chÆn. Quy ®Þnh t¹i §iÒu 79 cha chÝnh x¸c vÒ ®èi tîng bÞ ¸p dông vµ thÈm quyÒn ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn. T¹i §iÒu 79 BLTTHS chØ quy ®Þnh bÞ can, bÞ c¸o lµ nh÷ng ngêi cã thÓ bÞ ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn nhng t¹i c¸c ®iÒu luËt cô thÓ l¹i quy ®Þnh c¶ ngêi chuÈn bÞ ph¹m téi, ngêi ®ang hoÆc ®· thùc hiÖn téi pham, ngêi cã dÊu vÕt cña téi ph¹m ë trong ngêi hoÆc t¹i chç ë cña m×nh vµ ngêi ®ang bÞ truy n· cũng lµ nh÷ng ngêi cã thÓ bÞ ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn. VÒ thÈm quyÒn ¸p dông, th× t¹i §iÒu 79 BLTTHS chØ quy ®Þnh c¬ quan ®iÒu tra, VKS, Toµ ¸n lµ nh÷ng c¬ quan cã thÈm quyÒn ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p ng¨n chÆn nhng t¹i c¸c ®iÒu luËt tiÕp theo vµ t¹i Ph¸p lÖnh tæ chøc ®iÒu tra h×nh sù l¹i quy ®Þnh c¶ nh÷ng c¬ quan vµ ngêi kh¸c (kh«ng ph¶i lµ ngêi cã chøc vô trong c¬ quan tiÕn hµnh tè tông) còng cã quyÒn ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn nh: §¬n vÞ bé ®éi biªn phßng, H¶i quan, KiÓm l©m; Ngêi chØ huy ®¬n vÞ qu©n ®éi ®éc lËp cÊp trung ®oµn vµ t¬ng ®¬ng; ngêi chØ huy ®«ng biªn phßng ë h¶i ®¶o vµ biªn giíi; ngêi chØ huy tÇu bay, tÇu biÓn; vµ mäi c«ng d©n ®Òu cã quyÒn b¾t ngêi ph¹m téi qu¶ tang hoÆc ngêi ®ang bÞ truy n·. - ViÖc quy ®Þnh “B¾t bÞ can, bÞ c¸o ®Ó t¹m giam” lµ mét biÖn ph¸p ng¨n chÆn ®éc lËp lµ kh«ng chÝnh x¸c. Bëi lÏ, ®èi tîng cã thÓ bÞ ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn nµy chØ lµ bÞ can, bÞ c¸o ®ang t¹i ngo¹i vµ ®· cã lÖnh t¹m giam cña ngêi cã thÈm quyÒn. Thñ tôc b¾t bÞ can, bÞ c¸o ®îc quy ®Þnh t¹i kho¶n 2 §iÒu 80 BLTTHS nh sau: LÖnh b¾t ph¶i ghi râ ngµy, th¸ng, n¨m, hä tªn, chøc vô cña ngêi ra lÖnh; hä tªn, ®Þa chØ cña ngêi bÞ b¾t vµ lý do b¾t. LÖnh b¾t ph¶i cã ch÷ ký cña ngêi ra lÖnh vµ cã ®ãng dÊu. VÒ thÈm quyÒn, th× nh÷ng ngêi cã quyÒn ra lÖnh t¹m giam cã quyÒn ra lÖnh b¾t bÞ can, bÞ c¸o ®Ó t¹m giam. Nh vËy, vÒ lý luËn th× ®Ó b¾t mét bÞ can, bÞ c¸o ®Ó t¹m giam theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 88 BLTTHS ph¶i cã hai lÖnh viÕt lµ lÖnh t¹m giam vµ lÖnh b¾t ®Ó t¹m giam. Nhng trªn thùc tÕ vµ theo híng dÉn cña TANDTC (nh ®· tr×nh bµy), th× c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông ®Òu dïng mét lÖnh lµ “LÖnh b¾t vµ t¹m giam ”, “QuyÕt ®Þnh b¾t vµ t¹m giam” ®Ó ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn “t¹m giam” ®èi víi bÞ can, bÞ c¸o ®ang t¹i ngo¹i. MÆt kh¸c, xÐt vÒ logic ng«n ng÷ , th× b¾t bÞ can, bÞ c¸o ®Ó t¹m giam chØ lµ biÖn ph¸p thùc hiÖn lÖnh hoÆc quyÕt ®Þnh t¹m giam ®èi víi bÞ can, bÞ c¸o cha bÞ t¹m gi÷, t¹m giam. - ThÈm quyÒn vµ thñ tôc b¾t ngêi ®ang cã lÖnh truy n· ®îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 82 BLTTHS gièng nh b¾t ngêi ph¹m téi qu¶ tang lµ kh«ng hîp lý mµ ph¶i x©y dùng mét ®iÒu luËt ®éc lËp quy ®Þnh vÒ viÖc b¾t ngêi ®ang bÞ truy n·. - VÒ biÖn ph¸p t¹m giam, th×: + T¹i §iÒu 88 cha liÖt kª ®èi tîng cã thÓ bÞ t¹m giam lµ ngêi bÞ b¾t theo lÖnh truy n·. MÆc dï, t¹i §iÒu 83 l¹i quy ®Þnh mét trong nh÷ng viÖc cÇn lµm ngay sau khi b¾t hoÆc nhËn ngêi bÞ b¾t theo lÖnh truy n· lµ “... c¬ quan ®· ra quyÕt ®Þnh truy n· cã thÈm quyÒn b¾t ®Ó t¹m giam ph¶i ra ngay lÖnh t¹m giam vµ göi lÖnh t¹m giam ®· ®îc VKS cïng cÊp phª chuÈn cho C¬ quan ®iÒu tra nhËn ngêi bÞ b¾t. Sau khi nhËn ®îc lÖnh t¹m giam, C¬ quan ®iÒu tra nhËn ngêi bÞ b¾t cã tr¸ch nhiÖm gi¶i ngay ngêi ®ã ®Õn tr¹i t¹m giam n¬i gÇn nhÊt”. + Thêi h¹n t¹m giam bÞ can vÞ can ®Ó ®iÒu tra quy ®Þnh t¹i §iÒu 120 cha b¶o ®¶m cho ho¹t ®éng ®iÒu tra. Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 120, th× chØ cã téi ®Æc biÖt nghiªm träng lµ cã tæng thêi h¹n t¹m giam ®Ó ®iÒu tra b»ng tæng thêi h¹n ®iÒu tra. Cßn téi Ýt nghiªm träng, téi nghiªm träng vµ téi rÊt nghiªm träng lµ c¸c téi cã tæng thêi h¹n t¹m giam ®Ó ®iÒu tra ng¾n h¬n tæng thêi h¹n ®iÒu tra. - VÒ viÖc thay thÕ c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn, th× t¹i c¸c §iÒu 92, 93 BLTTHS quy ®Þnh b¶o lÜnh, ®Æt tiÒn hoÆc tµi s¶n cã gi¸ trÞ ®Ó b¶o ®¶m lµ biÖn ph¸p ng¨n chÆn ®Ó thay thÕ biÖn ph¸p t¹m giam lµ kh«ng chÝnh x¸c. Quy ®Þnh nh vËy sÏ dÉn ®Õn c¸ch hiÓu lµ chØ ®îc ¸p dông mét trong hai biÖn ph¸p ng¨n chÆn nªu trªn khi ®· ¸p dông biÖn ph¸p t¹m giam. - VÒ viÖc huû bá c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn, quy ®Þnh t¹i §iÒu 94 cha bao hµm hÕt c¸c trêng hîp huû bá biÖn ph¸p ng¨n chÆn b»ng viÖc tr¶ tù do ngay t¹i phiªn toµ cho bÞ c¸o ®ang bÞ t¹m giam trong theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 227. - ViÖc b¾t t¹m giam bÞ c¸o sau khi tuyªn ¸n thùc chÊt lµ ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn t¹m giam. ViÖc cã hai ®iÒu luËt lµ §iÒu 227 vµ 228 BLTTHS quy ®Þnh hai néi dung lµ huû bá vµ ¸p dông mét biÖn ph¸p ng¨n chÆn (t¹m giam) ®èi víi bÞ c¸o sau khi tuyªn ¸n mµ kh«ng quy ®Þnh viÖc huû bá c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn kh¸c (b¶o lÜnh, cÊm ®i khái n¬i c tró, ®Æt tiÒn hoÆc tµi s¶n cã gi¸ trÞ ®Ó b¶o ®¶m) ®ang ®îc ¸p dông lµ kh«ng hîp lý. - Quy ®Þnh t¹i §iÒu 303 và viÖc ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn ®èi víi ngêi cha thµnh niªn ph¹m téi kh«ng cã tÝnh kh¶ thi.107. Xem thªm: Th¹c sü Mai Bé, Hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt Tè tông H×nh sù vÒ viÖc ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn ®èi víi ngêi cha thµnh niªn ph¹m téi, T¹p chÝ KiÓm s¸t, n¨m 2007, sè 3, tr 16 - 20. §Ó h¹n chÕ nh÷ng bÊt cËp cña BLTTHS n¨m 2003 vÒ nh÷ng biÖn ph¸p ng¨n chÆn, vµ nh»m gãp thªm ý kiÕn hoµn thiÖn ph¸p luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam, chóng t«i xin ®Ò xuÊt söa ®æi bæ sung mét sè quy ®Þnh sau: Thø nhÊt, §iÒu 79 C¸c biÖn ph¸p vµ c¨n cø ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn cÇn ®æi thµnh kh¸i niÖm biÖn ph¸p ng¨n chÆn nh sau: “§iÒu... BiÖn ph¸p ng¨n chÆn BiÖn ph¸p ng¨n chÆn lµ nh÷ng biÖn ph¸p cìng chÕ Nhµ níc ®îc quy ®Þnh trong Bé luËt Tè tông h×nh sù, do c¬ quan hoÆc ngêi cã thÈm quyÒn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ¸p dông ®èi víi bÞ can, bÞ c¸o vµ cã thÓ ®èi víi ngêi cha bÞ khëi tè khi cã c¨n cø do ph¸p luËt quy ®Þnh nh»m ng¨n chÆn téi ph¹m, b¶o ®¶m cho c«ng t¸c ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö vµ thi hµnh ¸n hoÆc kh«ng cho hä tiÕp tôc ph¹m téi míi. BiÖn ph¸p ng¨n chÆn gåm: B¾t, t¹m gi÷, t¹m giam, cÊm ®i khái n¬i c tró, b¶o lÜnh, ®Æt tiÒn hoÆc tµi s¶n cã gi¸ trÞ ®Ó b¶o ®¶m”. Thø hai, bá quy ®Þnh t¹i §iÒu 80 vµ kh«ng coi viÖc b¾t bÞ can, bÞ c¸o ®Ó t¹m giam lµ mét biÖn ph¸p ng¨n chÆn ®éc lËp. Néi dung quy ®Þnh t¹i §iÒu 80 nªn chuyÓn thµnh mét néi dung cña §iÒu 88. Thø ba, t¸ch viÖc b¾t ngêi ®ang bÞ truy n· ra khái §iÒu 82 vµ x©y dùng mét ®iÒu luËt ®éc lËp quy ®Þnh vÒ viÖc b¾t ngêi ®ang bÞ truy n· nh sau: “§iÒu ... B¾t ngêi ®ang bÞ truy n· 1. §èi víi ngêi ®ang bÞ truy n· th× bÊt kú ngêi nµo còng cã quyÒn b¾t, tíc vò khÝ cña ngêi bÞ b¾t vµ gi¶i ngay ®Õn C¬ quan C«ng an, ViÖn kiÓm s¸t hoÆc Uû ban nh©n d©n n¬i gÇn nhÊt. C¸c c¬ quan nµy ph¶i lËp biªn b¶n vµ gi¶i ngay ngêi bÞ b¾t ®Õn C¬ quan ®iÒu tra cÊp huyÖn, n¬i ngêi ®ã bÞ b¾t. 2. Sau khi nhËn ngêi bÞ b¾t vµ lÊy lêi khai cña ngêi ®ã, C¬ quan ®iÒu tra ph¶i ra lÖnh t¹m giam vµ gi¶i ngay ngêi ®ã ®Õn tr¹i t¹m giam n¬i gÇn nhÊt, ®ång thêi ph¶i th«ng b¸o cho c¬ quan ®· ra lÖnh truy n· biÕt. Thêi h¹n t¹m giam ngêi bÞ b¾t theo lÖnh truy n· lµ kh«ng qu¸ ba m¬i ngµy. 3. Sau khi nhËn ®îc th«ng b¸o, c¬ quan ®· ra lÖnh truy n· ph¶i ra quyÕt ®Þnh ®×nh n· vµ trong thêi h¹n kh«ng qu¸ ba m¬i ngµy ph¶i ®Õn nhËn ngêi bÞ truy n·” Thø t, t¹i kho¶n 1 c¸c §iÒu 92 vµ 93 bá c©u: “B¶o lÜnh lµ biÖn ph¸p ng¨n chÆn ®Ó thay thÕ biÖn ph¸p t¹m giam” vµ c©u “§Æt tiÒn hoÆc tµi s¶n cã gi¸ trÞ ®Ó b¶o ®¶m lµ biÖn ph¸p ng¨n chÆn ®Ó thay thÕ biÖn ph¸p t¹m giam”. Thø n¨m, söa l¹i quy ®Þnh t¹i §iÒu 120 vÒ thêi h¹n t¹m giam ®Ó ®iÒu tra theo híng quy ®Þnh tæng thêi h¹n t¹m giam ®Ó ®iÒu tra (trong ®ã cã thêi gian gia h¹n) b»ng tæng thêi h¹n ®iÒu tra vô ¸n theo lo¹i téi. Thø s¸u, thay thÕ hai §iÒu 227 vµ §iÒu 228 BLTTHS b»ng mét ®iÒu luËt míi quy ®Þnh vÒ viÖc ¸p dông, thay ®æi, huû bá biÖn ph¸p ng¨n chÆn sau khi tuyªn ¸n. Néi dung ®iÒu luËt ®ã cã thÓ nh sau: “ §iÒu… ¸p dông, thay ®æi, huû bá biÖn ph¸p ng¨n chÆn sau khi tuyªn ¸n Cïng víi viÖc ra b¶n ¸n, Héi ®ång xÐt xö ph¶i quyÕt ®Þnh viÖc ¸p dông, thay ®æi, huû bá biÖn ph¸p ng¨n chÆn. ViÖc ¸p dông, thay ®æi, huû bá biÖn ph¸p t¹m giam ®îc thùc hiÖn nh sau: 1. §èi víi bÞ c¸o kh«ng bÞ t¹m giam nhng bÞ ph¹t tï hoÆc tö h×nh th× Héi ®ång xÐt xö cã thÓ ra quyÕt ®Þnh t¹m giam ngay nÕu cã c¨n cø cho r»ng bÞ c¸o cã thÓ trèn hoÆc tiÕp tôc g©y ¸n. Thêi h¹n t¹m giam ®èi víi bÞ c¸o bÞ ph¹t tï kh«ng qu¸ bèn m¬i l¨m ngµy; bÞ c¸o bÞ ph¹t tö h×nh th× thêi h¹n t¹m giam cho ®Õn khi thi hµnh ¸n. 2. §èi víi bÞ c¸o ®ang bÞ t¹m giam a. Trong nh÷ng trêng hîp sau ®©y, Héi ®ång xÐt xö ph¶i huû bá biÖn ph¸p t¹m giam, tuyªn bè tr¶ tù do ngay t¹i phiªn toµ cho bÞ c¸o, nÕu hä kh«ng bÞ t¹m giam vÒ mét téi ph¹m kh¸c: - BÞ c¸o kh«ng cã téi; - BÞ c¸o ®îc miÔn tr¸ch nhiÖm h×nh sù hoÆc ®îc miÔn h×nh ph¹t; - BÞ c¸o bÞ xö ph¹t b»ng c¸c h×nh ph¹t kh«ng ph¶i lµ h×nh ph¹t tï; - BÞ c¸o bÞ xö ph¹t tï, nhng ®îc hëng ¸n treo; hoÆc thêi h¹n ph¹t tï b»ng hoÆc ng¾n h¬n thêi gian bÞ c¸o ®· bÞ t¹m giam. b. Nh÷ng trêng hîp kh¸c, nÕu thêi h¹n t¹m giam ®· hÕt, th× Héi ®ång xÐt xö cã thÓ ra quyÕt ®Þnh t¹m giam ngay nÕu cã c¨n cø cho r»ng bÞ c¸o cã thÓ trèn hoÆc tiÕp tôc g©y ¸n. Thêi h¹n t¹m giam ®èi víi bÞ c¸o bÞ ph¹t tï kh«ng qu¸ bèn m¬i l¨m ngµy; bÞ c¸o bÞ ph¹t tö h×nh th× thêi h¹n t¹m giam cho ®Õn khi thi hµnh ¸n”. Thø b¶y, t¸ch quy ®Þnh t¹i §iÒu 243 thµnh hai ®iÒu luËt ®éc lËp. Mét ®iÒu luËt quy ®Þnh vÒ viÖc ¸p dông, thay ®æi, huû bá biÖn ph¸p ng¨n chÆn trong qu¸ tr×nh chuÈn bÞ xÐt xö phóc thÈm; vµ mét ®iÒu luËt quy ®Þnh vÒ viÖc ¸p dông, thay ®æi, huû bá biÖn ph¸p ng¨n chÆn sau khi tuyªn ¸n phóc thÈm. Néi dung c¸c ®iÒu luËt nµy t¬ng tù nh c¸c ®iÒu luËt t¬ng øng ë giai ®o¹n xÐt xö s¬ thÈm. Thø t¸m, söa ®æi §iÒu 303 theo híng chØ quy ®Þnh vÒ viÖc ¸p dông biÖn ph¸p t¹m giam ®èi víi ngêi cha thµnh niªn ph¹m téi nh sau: “§iÒu ... ¸p dông, thay ®æi, huû bá biÖn ph¸p ng¨n chÆn ®èi víi ngêi cha thµnh niªn ph¹m téi 1. ViÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn (b¾t, t¹m gi÷, cÊm ®i khái n¬i c tró, b¶o lÜnh, ®Æt tiÒn hoÆc tµi s¶n cã gi¸ trÞ ®Ó b¶o ®¶m) ®èi víi ngêi cha thµnh niªn ph¹m téi ®îc thùc theo quy ®Þnh t¹i c¸c §iÒu 80, 81, 82, 86, 91, 92 vµ §iÒu 93 Bé luËt này. 2. Ngêi tõ ®ñ 14 tuæi ®Õn díi 16 tuæi cã thÓ bÞ t¹m giam nÕu cã ®ñ c¨n cø vµ theo thñ tôc quy ®Þnh t¹i §iÒu 88 Bé luËt nµy, nhng chØ trong nh÷ng trêng hîp ph¹m téi rÊt nghiªm träng do cè ý hoÆc ph¹m téi ®Æc biÖt nghiªm träng, trõ nh÷ng trêng hîp sau ®©y: a. BÞ can, bÞ c¸o bá trèn vµ bÞ b¾t theo lÖnh truy n· hoÆc kh«ng cã lai lÞch râ rµng; b. BÞ can, bÞ c¸o ®îc ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn kh¸c nhng tiÕp tôc ph¹m téi hoÆc cè ý g©y c¶n trë nghiªm träng ®Õn viÖc ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö; c. BÞ can, bÞ c¸o ph¹m téi x©m ph¹m an ninh quèc gia vµ cã ®ñ c¨n cø cho r»ng nÕu kh«ng t¹m giam ®èi víi hä th× sÏ g©y nguy h¹i ®Õn an ninh quèc gia. 3. Ngêi tõ ®ñ 16 tuæi ®Õn díi 18 tuæi cã thÓ bÞ t¹m giam nÕu cã ®ñ c¨n cø vµ theo thñ tôc quy ®Þnh t¹i §iÒu 88 Bé luËt nµy, nhng chØ trong nh÷ng trêng hîp ph¹m téi nghiªm träng do cè ý, ph¹m téi rÊt nghiªm träng hoÆc ph¹m téi ®Æc biÖt nghiªm träng, trõ nh÷ng trêng hîp sau ®©y: a. BÞ can, bÞ c¸o bá trèn vµ bÞ b¾t theo lÖnh truy n· hoÆc kh«ng cã lai lÞch râ rµng; b. BÞ can, bÞ c¸o ®îc ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn kh¸c nhng tiÕp tôc ph¹m téi hoÆc cè ý g©y c¶n trë nghiªm träng ®Õn viÖc ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö; c. BÞ can, bÞ c¸o ph¹m téi x©m ph¹m an ninh quèc gia vµ cã ®ñ c¨n cø cho r»ng nÕu kh«ng t¹m giam ®èi víi hä th× sÏ g©y nguy h¹i ®Õn an ninh quèc gia. 4. ViÖc thay ®æi, huû bá biÖn ph¸p ng¨n chÆn ®îc thùc hiÖn nh quy ®Þnh chung ®èi víi ngêi ®· thµnh niªn”. thùc tiÔn xÐt xö cña c¸c Toµ ¸n qu©n sù vµ mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao chÊt lîng, hiÖu qu¶ xÐt xö cña Toµ ¸n qu©n sù TS. Nguyễn Đức Mai Toà án Quân sự Trung ương 1. Thực tiễn xét xử của các Tòa án Quân sự Trong nh÷ng n¨m qua, hÖ thèng ph¸p luËt cña níc ta ngµy cµng ®îc hoµn thiÖn ®¸p øng yªu cÇu cña c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn ®Êt níc vµ héi nhËp quèc tÕ. Trong c¸c n¨m 2002 - 2003, HiÕn ph¸p 1992, LuËt tæ chøc TAND vµ Ph¸p lÖnh tæ chøc TAQS còng ®îc söa ®æi bæ sung, c¸c TAQS khu vùc ®îc t¨ng thÈm quyÒn xÐt xö; C¸c Bé luËt nh: BLHS , BLTTHS, BLDS,... ®Òu ®îc söa ®æi bæ sung bíc ®Çu ®· kh¾c phôc ®îc mét sè víng m¾c trong thùc tiÔn xÐt xö. §©y lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó c¸c TAQS tiÕn hµnh ®æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng nh»m n©ng cao chÊt lîng xÐt xö ®¸p øng yªu cÇu c¶i c¸ch t ph¸p theo tinh thÇn NghÞ quyÕt sè 08-NQ/TW vµ NghÞ quyÕt sè 49-NQ/TW cña Bé ChÝnh trÞ. Trong nh÷ng n¨m qua, c¸c TAQS ®· cã nhiÒu cè g¾ng kh¾c phôc khã kh¨n, hoµn thµnh tèt chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh. ChÊt lîng vµ hiÖu qu¶ xÐt xö nãi chung vµ xÐt xö s¬ thÈm c¸c vô ¸n h×nh sù nãi riªng cña c¸c TAQS ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc, gi¶i quyÕt kÞp thêi c¸c vô ¸n ®· thô lý, b¶o vÖ cã hiÖu qu¶ c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n. C¸c sai sãt nghiªm träng trong ¸p dông ph¸p luËt vÒ c¬ b¶n ®· ®îc kh¾c phôc. C¸c b¶n ¸n vµ quyÕt ®Þnh cña c¸c TAQS cã søc thuyÕt phôc cao, ®îc d luËn ®ång t×nh, ®¸p øng kÞp thêi yªu cÇu ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m. Th«ng qua ho¹t ®éng xÐt xö, c¸c TAQS ®· gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc gi¸o dôc, n©ng cao ý thøc ph¸p luËt cho c¸n bé, chiÕn sü vµ nh©n d©n; t¨ng cêng kû luËt vµ n©ng cao søc m¹nh chiÕn ®Êu cña Qu©n ®éi. 1.1. Mét sè tån t¹i trong thùc tiÔn xÐt xö cña c¸c TAQS Theo thèng kª cña ngµnh TAQS trong c¸c n¨m 2003 - 2007, sè vô ¸n h×nh sù bÞ c¶i söa theo c¸c tr×nh tù phóc thÈm, gi¸m ®èc thÈm chiÕm kho¶ng 0,7% tæng sè c¸c vô ¸n ®· xÐt xö s¬ thÈm. Sè b¶n ¸n s¬ thÈm bÞ hñy ®Ó ®iÒu tra l¹i hoÆc xÐt xö s¬ thÈm l¹i chiÕm tû lÖ kh«ng ®¸ng kÓ. Bªn c¹nh nh÷ng u ®iÓm lµ c¬ b¶n, ho¹t ®éng xÐt xö cña c¸c TAQS còng cßn nh÷ng tån t¹i, h¹n chÕ nhÊt ®Þnh thÓ hiÖn chñ yÕu ë mét sè vÊn ®Ò sau: 1.1.1. VÒ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña BLTTHS: C¸c sai sãt nµy x¶y ra c¶ ë giai ®o¹n chuÈn bÞ xÐt xö còng nh t¹i phiªn tßa s¬ thÈm thuéc c¸c trêng hîp sau ®©y: * Mét sè trêng hîp do nghiªn cøu kh«ng kü hå s¬ vô ¸n; xem xÐt, ®¸nh gi¸ kh«ng ®Çy ®ñ, toµn diÖn c¸c t×nh tiÕt, chøng cø, tµi liÖu cã trong hå vô ¸n nªn trong mét sè trêng hîp, ThÈm ph¸n chñ to¹ phiªn toµ ®· kh«ng ph¸t hiÖn kÞp thêi viÖc ®iÒu tra phiÕn diÖn, kh«ng ®Çy ®ñ hoÆc nh÷ng vi ph¹m nghiªm träng thñ tôc tè tông trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra, truy tè nªn quyÕt ®Þnh ®a vô ¸n ra xÐt xö. Sai sãt nµy dÉn ®Õn t¹i phiªn tßa H§XX ph¶i ra quyÕt ®Þnh tr¶ hå s¬ yªu cÇu ®iÒu tra bæ sung hoÆc ra b¶n ¸n thiÕu c¨n cø v÷ng ch¾c. * X¸c ®Þnh kh«ng ®óng t c¸ch tè tông cña nh÷ng ngêi tham gia phiªn tßa (ngêi bÞ h¹i; ngêi cã quyÒn lîi, nghÜa vô liªn quan ®Õn vô ¸n; bÞ ®¬n d©n sù;...) thêng chiÕm tû lÖ cao so víi c¸c d¹ng sai sãt kh¸c. Sai sãt nµy dÉn ®Õn viÖc gi¶i quyÕt vô ¸n kh«ng ®óng, ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p cña ®¬ng sù. Mét sè b¶n ¸n s¬ thÈm ®· bÞ huû ®Ó xÐt xö l¹i v× lý do nµy, lµm cho qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n kÐo dµi, l·ng phÝ thêi gian, c«ng søc vµ chi phÝ cña nhµ níc vµ c«ng d©n. C¸c sai sãt nµy thêng lµ nhÇm lÉn gi÷a ngêi bÞ h¹i víi nguyªn ®¬n d©n sù (vÝ dô: trong tai n¹n giao th«ng, vî n¹n nh©n lµ ®¹i diÖn hîp ph¸p cña ngêi bÞ h¹i nhng l¹i x¸c ®Þnh lµ nguyªn ®¬n d©n sù); ngêi cã quyÒn lîi, nghÜa vô liªn quan víi nguyªn ®¬n d©n sù, bÞ ®¬n d©n sù hoÆc ngêi ®¹i diÖn hîp ph¸p cña bÞ c¸o (vÝ dô: Trêng hîp bÞ c¸o lµ ngêi cã nhîc ®iÓm vÒ t©m thÇn, th× bè cña bÞ c¸o ph¶i lµ ngêi ®¹i diÖn hîp ph¸p nhng l¹i x¸c ®Þnh lµ ngêi cã quyÒn lîi, nghÜa vô liªn quan ®Õn vô ¸n); ngêi lµm chøng l¹i x¸c ®Þnh lµ ngêi cã quyÒn lîi, nghÜa vô cã liªn quan (mÆc dï hä kh«ng cã quyÒn lîi hoÆc nghÜa vô g× cÇn gi¶i quyÕt trong vô ¸n). * Mét sè Ýt trêng hîp TAQS cha tu©n thñ nghiªm c¸c quy ®Þnh cña BLTTHS vÒ thñ tôc tè tông nh: tèng ®¹t quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n kh«ng ®¶m b¶o thêi gian quy ®Þnh; trong quyÕt ®Þnh ®a vô ¸n ra xÐt xö kh«ng ghi téi danh, ®iÒu kho¶n BLHS mµ ViÖn kiÓm s¸t truy tè; H§XX chÊp nhËn ý kiÕn cña kiÓm s¸t viªn bæ sung c¸o tr¹ng theo híng lµm xÊu ®i t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o;... ViÖc thùc hiÖn c¸c tr×nh tù, thñ tôc ë mét sè phiªn tßa còng cha ®Çy ®ñ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt (nh: Kh«ng x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ c¨n cíc cña nh÷ng ngêi tham gia tè tông; gi¶i thÝch kh«ng ®Çy ®ñ, cô thÓ vÒ quyÒn, nghÜa vô cña hä, nhÊt lµ ®èi víi bÞ c¸o; kh«ng c«ng bè lêi khai cña nh÷ng ngêi v¾ng mÆt t¹i phiªn tßa, kÕt luËn gi¸m ®Þnh, kh«ng xem xÐt vËt chøng; kh«ng yªu cÇu c¸c bªn ®èi ®¸p l¹i ®Çy ®ñ c¸c ý kiÕn tranh luËn kh¸c nhau vÒ c¸c vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt trong vô ¸n;... ). Mét sè thÈm ph¸n chñ täa phiªn tßa cßn lóng tóng trong ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh xÐt hái vµ tranh luËn theo quy ®Þnh cña BLTTHS,... Nh÷ng thiÕu sãt nµy lµm h¹n chÕ tÝnh chÊt d©n chñ, vai trß tÝch cùc cña KSV, luËt s vµ ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng tranh tông t¹i phiªn tßa theo yªu cÇu cña c¶i c¸ch t ph¸p nãi chung. * ChÊt lîng cña mét sè b¶n ¸n s¬ thÈm còng cßn nh÷ng h¹n chÕ nh: b¶n ¸n viÕt dµi dßng, lËp luËn trïng lÆp, thiÕu chÆt chÏ vµ kh«ng ®a ra c¸c chøng cø chøng minh; nhÇm lÉn gi÷a phÇn “NhËn thÊy” vµ “XÐt thÊy”; c¸c quyÕt ®Þnh cña b¶n ¸n kh«ng râ rµng, chÝnh x¸c, viÖn dÉn kh«ng ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c ®iÒu kho¶n BLHS, BLDS cÇn ¸p dông; kh«ng xö lý vËt chøng;... Biªn b¶n nghÞ ¸n lËp kh«ng ®óng quy ®Þnh cña BLTTHS,... 1.1.2. VÒ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña BLHS: * VÒ x¸c ®Þnh téi danh vµ ¸p dông ®iÒu kho¶n BLHS: Do ®¸nh gi¸ kh«ng toµn diÖn, ®Çy ®ñ, kh¸ch quan vÒ c¸c chøng cø, c¸c t×nh tiÕt buéc téi, gì téi; t×nh tiÕt t¨ng nÆng, t×nh tiÕt gi¶m nhÑ TNHS cña bÞ c¸o; kh«ng ®iÒu tra lµm râ nh÷ng m©u thuÉn trong lêi khai cña bÞ c¸o, ®¬ng sù, ngêi lµm chøng, kÕt luËn gi¸m ®Þnh... nªn trong mét sè vô ¸n H§XX ®· x¸c ®Þnh kh«ng ®óng b¶n chÊt ph¸p lý, sù thËt kh¸ch quan cña vô ¸n dÉn ®Õn viÖc x¸c ®Þnh téi danh kh«ng ®óng vµ ¸p dông kh«ng chÝnh x¸c ®iÒu kho¶n cña BLHS. Mét sè trêng hîp do nhÇm lÉn vÒ ®èi tîng bÞ x©m h¹i nªn H§XX ®· x¸c ®Þnh kh«ng chÝnh x¸c téi danh ®èi víi hµnh vi pham téi cña bÞ c¸o (vÝ dô: Do nhÇm lÉn tµi s¶n th«ng thêng víi vò khÝ qu©n dông hoÆc ph¬ng tiÖn kü thuËt qu©n sù dÉn) hoÆc kh«ng ®¸nh gi¸ ®óng ý thøc chñ quan - lçi cña bÞ c¸o (vÝ dô: trêng hîp "cè ý g©y th¬ng tÝch" dÉn ®Õn chÕt ngêi - kho¶n 3 §iÒu 104 BLHS l¹i x¸c ®Þnh lµ "giÕt ngêi" - kho¶n 2 §iÒu 93 BLHS); ViÖc ¸p dông mét sè t×nh tiÕt ®Þnh téi (“do vît qu¸ giíi h¹n phßng vÖ chÝnh ®¸ng”; “trong tr¹ng th¸i tinh thÇn bÞ kÝch ®éng m¹nh”,...) hoÆc t×nh tiÕt ®Þnh khung h×nh ph¹t t¨ng nÆng (“giÕt trÎ em”; “ph¹m téi cã tÝnh chÊt c«n ®å”,...) trong mét sè trêng hîp kh«ng chÝnh x¸c. * VÒ ¸p dông c¸c t×nh tiÕt ®Þnh t¨ng nÆng, gi¶m nhÑ TNHS: Trong mét sè trêng hîp H§XX ®· ¸p dông kh«ng ®óng hoÆc bá sãt t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng, t×nh tiÕt t¨ng nÆng, gi¶m nhÑ TNHS (VÝ dô: Do cã m©u thuÉn tõ tríc, bÞ c¸o ®· dïng dao rùa chÐm m¹nh vµo ®Çu n¹n nh©n lµm n¹n nh©n ng· xuèng ®Êt nhng vÉn chÐm tiÕp nhiÒu nh¸t vµo ®ïi, vµo ngêi n¹n nh©n. N¹n nh©n dïng ch©n ®¹p vµo tay bÞ c¸o lµm r¬i dao nhng bÞ c¸o l¹i nhÆt dao lªn vµ chÐm tiÕp nhiÒu nh¸t vµo ®ïi ngêi bÞ h¹i. Theo kÕt luËn gi¸m ®Þnh, n¹n nh©n bÞ th¬ng tÝch tû lÖ 6%. B¶n ¸n s¬ thÈm chØ ¸p dông ®iÓm a (dïng hung khÝ nguy hiÓm) kho¶n 1 §iÒu 104 BLHS ®Ó xö ph¹t bÞ c¸o lµ ®· bá lät t×nh tiÕt "cã tÝnh chÊt c«n ®å" quy ®Þnh t¹i ®iÓm i kho¶n 1 §iÒu 104 BLHS). Cã trêng hîp H§XX cßn lóng tóng, nhÇm lÉn trong viÖc ¸p dông c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ TNHS quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 vµ kho¶n 2 ®iÒu 46 BLHS; cïng mét t×nh tiÕt gi¶m nhÑ nhng l¹i ¸p dông c¶ kho¶n 1 vµ kho¶n 2 §iÒu 46 BLHS;... Trong mét sè vô ¸n mÆc dï cha ®ñ ®iÒu kiÖn nhng vÉn ¸p dông §iÒu 47 BLHS ®Ó xö ph¹t bÞ c¸o díi møc thÊp nhÊt cña khung h×nh ph¹t hoÆc tuy ¸p dông điÒu luËt nµy nhng l¹i kh«ng xö ph¹t bÞ c¸o díi møc thÊp nhÊt cña khung h×nh ph¹t mµ ®iÒu luËt quy ®Þnh. * VÒ ®êng lèi xö lý: ViÖc x¸c ®Þnh vai trß cña c¸c bÞ c¸o trong vô ¸n ®ång ph¹m trong mét sè trêng hîp kh«ng chÝnh x¸c dÉn ®Õn viÖc c¸ thÓ hãa TNHS vµ h×nh ph¹t ®èi víi c¸c bÞ c¸o lµ kh«ng phï hîp tÝnh chÊt, møc ®é cña hµnh vi ph¹m téi. ViÖc ¸p dông c¸c quy ®Þnh BLHS vÒ ®ång ph¹m kh«ng ®Çy ®ñ (trong phÇn nhËn ®Þnh vµ quyÕt ®Þnh cña b¶n ¸n kh«ng ph©n tÝch vµ ¸p dông ®iÒu 20, ®iÒu 53 BLHS hoÆc chØ ¸p dông ®iÒu 20 BLHS. Mét sè vô ¸n do kh«ng ®¸nh gi¸ ®óng tÝnh chÊt, møc ®é nguy hiÓm cña hµnh vi ph¹m téi, hËu qu¶ vô ¸n, nh©n th©n ngêi ph¹m téi, còng nh c¸c t×nh tiÕt t¨ng nÆng, gi¶m nhÑ TNHS nªn ®· quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t hoÆc lµ qu¸ nhÑ hoÆc qu¸ nÆng ®èi víi bÞ c¸o, ®Æc biÖt lµ ®èi víi téi “vi ph¹m quy ®Þnh vÒ §KPTGT§B”. §èi víi lo¹i téi nµy, mét sè TAQS qu¸ nhÊn m¹nh vÒ nh©n th©n cña bÞ c¸o, viÖc kh¾c phôc hËu qu¶ sau khi tai n¹n x¶y ra hoÆc ®¬n miÔn truy cøu tr¸ch nhiÖm hoÆc xin gi¶m nhÑ cña gia ®×nh ngêi bÞ h¹i ®Ó xö ph¹t nhÑ (chñ yÕu cho hëng ¸n treo), mét sè TAQS kh¸c l¹i qu¸ nhÊn m¹nh yªu cÇu xö lý nghiªm kh¾c ®Ó k×m chÕ tai n¹n GT§B nªn xö ph¹t qu¸ nÆng. T×nh tr¹ng nµy kh«ng ®¶m b¶o ®êng lèi xö lý nghiªm minh vµ thèng nhÊt gi÷a c¸c TAQS ®èi víi lo¹i téi ph¹m nµy. Mét trong nh÷ng mÆt h¹n chÕ chung cña c¸c Toµ ¸n nãi chung vµ cña TAQS nãi riªng lµ tû lÖ ¸p dông h×nh ph¹t tï chiÕm ®¹i ®a sè (kho¶ng 80% sè bÞ c¸o ®· bÞ kÕt ¸n). Trong khi ®ã, c¸c h×nh ph¹t kh¸c (c¶nh c¸o, ph¹t tiÒn, c¶i t¹o kh«ng giam gi÷) hÇu nh c¸c Toµ ¸n rÊt Ýt ¸p dông. 1.1.3. VÒ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña BLDS: C¸c sai sãt nµy chñ yÕu khi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò båi thêng thiÖt h¹i trong trêng hîp tÝnh m¹ng, søc kháe bÞ x©m h¹i nh: x¸c ®Þnh kh«ng ®Çy ®ñ c¸c kho¶n hoÆc møc thiÖt h¹i buéc bÞ c¸o ph¶i båi thêng; buéc båi thêng nh÷ng kho¶n chi phÝ, thu nhËp bÞ mÊt hoÆc bÞ gi¶m sót kh«ng hîp lý (nh: tiÒn x©y mé, cóng lÔ, ¨n uèng,...). Cã trêng hîp H§XX ®· nhÇm lÉn hoÆc x¸c ®Þnh c¸c kho¶n båi thêng tiÒn cÊp dìng, tæn thÊt vÒ tinh thÇn kh«ng ®óng quy ®Þnh cña BLDS. Ngoµi ra, trong mét sè trêng hîp H§XX x¸c ®Þnh kh«ng chÝnh x¸c ngêi ®îc hëng båi thêng; kh«ng buéc c¸c bÞ c¸o liªn ®íi båi thêng trong trêng hîp ®ång ph¹m hoÆc kh«ng x¸c ®Þnh phÇn mµ mçi bÞ c¸o ph¶i liªn ®íi båi thêng; nhÇm lÉn gi÷a båi thêng víi båi hoµn;... 1.2. Nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ, tån t¹i Nh÷ng h¹n chÕ, tån t¹i trong thùc tiÔn xÐt xö cña c¸c TAQS lµ do mét sè nguyªn nh©n chñ yÕu sau ®©y: 1) Nh÷ng bÊt cËp trong hÖ thèng ph¸p luËt cña níc ta nãi chung vµ ph¸p luËt h×nh sù, d©n sù vµ tè tông. MÆt kh¸c, viÖc gi¶i thÝch, híng dÉn ¸p dông ph¸p luËt cña c¬ quan cã thÈm quyÒn còng cha ®Çy ®ñ, kÞp thêi. Nh÷ng khiÕm khuyÕt nµy ®· ®îc chØ ra trong NghÞ quyÕt sè 08-NQ/TW cña Bé ChÝnh trÞ: "Ph¸p luËt trong lÜnh vùc t ph¸p cha hoµn thiÖn, thiÕu ®ång bé vµ cßn nhiÒu s¬ hë. C«ng t¸c x©y dùng, gi¶i thÝch, híng dÉn vµ tuyªn truyÒn, phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt, trong ®ã cã ph¸p luËt vÒ lÜnh vùc t ph¸p cßn nhiÒu bÊt cËp vµ h¹n chÕ". 2) Sù h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n, kü n¨ng nghÒ nghiÖp vµ ý thøc tr¸ch nhiÖm cña mét sè ThÈm ph¸n TAQS còng lµ mét nguyªn nh©n quan träng lµm h¹n chÕ chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xÐt xö cÇn ®îc kh¾c phôc. Thùc tiÔn xÐt xö cho thÊy, mét sè Ýt ThÈm ph¸n cha nªu cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm, kh«ng thêng xuyªn tù gi¸c häc tËp, nghiªn cøu, cËp nhËt kiÕn thøc ph¸p luËt ®Ó n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô vµ kü n¨ng nghÒ nghiÖp. Sù h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é nghiÖp vô vµ kü n¨ng nghÒ nghiÖp lµm cho ThÈm ph¸n kh«ng cã ph¬ng ph¸p khoa häc ®Ó xem xÐt, ®¸nh gi¸ chøng cø mét c¸ch kh¸ch quan, toµn diÖn vµ ®Çy ®ñ dÉn ®Õn sai lÇm trong qu¸ tr×nh xÐt xö c¸c vô ¸n. Mét sè ThÈm ph¸n cßn chñ quan, ®¬n gi¶n, thiÕu thËn träng vµ tØ mû trong nghiªn cøu hå s¬ vô ¸n vµ lµm c¸c c«ng t¸c chuÈn bÞ cho viÖc xÐt xö t¹i phiªn toµ nªn bÞ ®éng, lóng tóng kh«ng kÞp thêi xö lý c¸c t×nh huèng ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh xÐt xö;... 3) Ho¹t ®éng kiÓm tra, gi¸m ®èc viÖc xÐt xö, tæng kÕt thùc tiÔn xÐt xö vµ híng dÉn ¸p dông thèng nhÊt ph¸p luËt cña TAQS cÊp trªn ®èi víi c¸c TAQS cÊp díi còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng ho¹t ®éng ¸p dông ph¸p luËt cña c¸c TAQS. Nh×n chung, c«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m ®èc ¸n, tæng kÕt, rót kinh nghiÖm xÐt xö trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· ®îc c¸c TAQS quan t©m, tiÕn hµnh thêng xuyªn vµ ®· ph¸t huy t¸c dông kÞp thêi, thiÕt thùc ®èi víi thùc tiÔn xÐt xö. Bªn c¹nh ®ã, trong c«ng t¸c tæ chøc ho¹t ®éng xÐt xö, mét sè Ýt Ch¸nh ¸n, Phã ch¸nh ¸n c¸c TAQS cha thùc sù quan t©m ®óng møc ®Õn c«ng t¸c kiÓm tra, ®«n ®èc vÒ viÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ chÊt lîng xÐt xö, c¸c b¶n ¸n trong ho¹t ®éng xÐt xö cña ThÈm ph¸n, Hội thẩm quân nhân vµ Th ký Toà án cña ®¬n vÞ m×nh. ñy ban ThÈm ph¸n cña mét sè TAQS cÊp qu©n khu ho¹t ®éng cha ®ång ®Òu, cha ph¸t huy tèt vai trß cña m×nh trong viÖc s¬, tæng kÕt, rót kinh nghiÖm xÐt xö vµ cha lµm tèt c«ng t¸c híng dÉn ¸p dông thèng nhÊt ph¸p luËt ®èi víi c¸c TAQS khu vùc, cha cã c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu, cô thÓ ®Ó kh¾c phôc kÞp thêi nh÷ng h¹n chÕ, sai sãt vÒ xÐt xö. 2. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng chÊt lîng, hiÖu qu¶ xÐt xö cña c¸c Toµ ¸n Qu©n sù C¶i c¸ch tæ chøc, ho¹t ®éng cña Toµ ¸n ®îc x¸c ®Þnh lµ kh©u trung t©m vµ xÐt xö lµ kh©u ®ét ph¸ cña qu¸ tr×nh c¶i c¸ch t ph¸p ë níc ta giai ®o¹n hiÖn nay. MÆt kh¸c, ho¹t ®éng xÐt xö trùc tiÕp ®ông ch¹m ®Õn c¸c quyÒn vµ tù do c¬ b¶n (kÓ c¶ quyÒn sèng) cña c«ng d©n nh»m xö lý nghiªm minh, ®óng ngêi, ®óng téi, ®óng ph¸p luËt, b¶o vÖ kÞp thêi c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n, kh«ng lµm oan ngêi v« téi ®ång thêi kh«ng ®îc bá lät téi ph¹m. Ho¹t ®éng xÐt xö cña Tßa ¸n nãi chung vµ cña TAQS nãi riªng ®îc thùc hiÖn t¹i phiªn tßa víi sù tham gia ®Çy ®ñ cña c¸c chñ thÓ tiÕn hµnh vµ tham gia tè tông nh»m x¸c ®Þnh sù thËt kh¸ch quan cña vô ¸n. N©ng cao chÊt lîng tranh tông t¹i phiªn tßa vµ viÖc ph¸n quyÕt cña Toµ ¸n ph¶i c¨n cø vµo kÕt qu¶ tranh tông t¹i phiªn tßa trªn c¬ së xem xÐt ®Çy ®ñ, toµn diÖn c¸c chøng cø, ý kiÕn cña kiÓm s¸t viªn, cña ngêi bµo ch÷a, bÞ c¸o,... lµ mét trong nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n cña c«ng cuéc c¶i c¸ch t ph¸p mµ NghÞ quyÕt sè 08-NQ/TW vµ NghÞ quyÕt 49-NQ/TW cña Bé ChÝnh trÞ ®Ò ra. V× vËy, ®Ó kh¾c phôc nh÷ng bÊt cËp, tån t¹i vµ víng m¾c trong thùc tiÔn, n©ng cao chÊt lîng, hiÖu qu¶ xÐt xö cña c¸c TAQS, cÇn ph¶i tiÕn hµnh ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ theo c¸c híng sau ®©y: 2.1. Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ t ph¸p h×nh sù MÆc dï ®· nhiÒu lÇn ®îc söa ®æi bæ sung nhng hÖ thèng ph¸p luËt nãi chung vµ ph¸p luËt trong lÜnh vùc t ph¸p cña níc ta nãi riªng vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò kh«ng ®ång bé, thiÕu thèng nhÊt vµ tÝnh kh¶ cha cao. V× vËy, viÖc tiÕp tôc hoµn thiÖn ph¸p luËt (bao gåm c¶ ph¸p luËt vÒ t ph¸p h×nh sù) lµ hÕt søc cÇn thiÕt nh»m thÓ chÕ hãa ®Çy ®ñ quan ®iÓm, t tëng chØ ®¹o cña §¶ng ta vÒ c¶i c¸ch t ph¸p vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt ®· ®îc x¸c ®Þnh trong c¸c NghÞ quyÕt sè 48-NQ/TW vµ sè 49-NQ/TW ngµy 25/5/2005 cña Bé ChÝnh trÞ; §¸p øng kÞp thêi yªu cÇu ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m trong t×nh h×nh míi; chèng bá lät téi ph¹m vµ ngêi ph¹m téi, ®ång thêi kh«ng lµm oan ngêi v« téi, mäi hµnh vi ph¹m téi ®Òu ph¶i ®îc ph¸t hiÖn vµ xö lý nghiªm minh, kÞp thêi vµ chÝnh x¸c. Chóng t«i cã mét sè kiÕn nghÞ söa ®æi bæ sung mét sè quy ®Þnh cña BLTTHS, BLHS vµ BLDS, cô thÓ nh sau: * VÒ mét sè quy ®Þnh cña BLTTHS: Thùc hiÖn t tëng chØ ®¹o cña §¶ng trong NghÞ quyÕt sè 49-NQ/TW vÒ ChiÕn lîc c¶i c¸ch t ph¸p: "§æi míi viÖc tæ chøc phiªn tßa xÐt xö, x¸c ®Þnh râ h¬n vÞ trÝ, quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm cña ngêi tiÕn hµnh tè tông vµ ngêi tham gia tè tông theo híng b¶o ®¶m tÝnh c«ng khai, d©n chñ, nghiªm minh; n©ng cao chÊt lîng tranh tông t¹i c¸c phiªn tßa xÐt xö...", cÇn thiÕt ph¶i x©y dùng mét c¬ chÕ tè tông míi, trong ®ã “ph©n ®Þnh râ thÈm quyÒn qu¶n lý hµnh chÝnh víi tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n t ph¸p trong ho¹t ®éng tè tông t ph¸p theo híng t¨ng quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm cho ®iÒu tra viªn, kiÓm s¸t viªn vµ thÈm ph¸n ®Ó hä chñ ®éng trong thùc thi nhiÖm vô, n©ng cao tÝnh ®éc lËp vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt vÒ c¸c hµnh vi vµ quyÕt ®Þnh tè tông cña m×nh. V× vËy, mét sè quy ®Þnh cña BLTTHS cÇn ®îc söa ®æi bæ sung, cô thÓ nh ®©y: 1) Chóng t«i cho r»ng BLTTHS cÇn bæ sung mét nguyªn t¾c míi - nguyªn t¾c tranh tông víi t c¸ch lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña TTHS. §©y còng lµ c¨n cø ®Ó hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh kh¸c cña BLTTHS vµ lµ c¬ së ®Ó ph©n ®Þnh râ ba chøc n¨ng c¬ b¶n trong TTHS gi÷a bªn buéc téi, bªn bµo ch÷a vµ Toµ ¸n; ph©n lo¹i c¸c chñ thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh TTHS; x¸c ®Þnh c¸c quyÒn vµ nghÜa vô tè tông cña hä còng nh tr×nh tù tè tông t¹i phiªn toµ. 2) Theo quy ®Þnh cña BLTTHS th× khi xÐt xö, thÈm ph¸n vµ héi thÈm ®éc lËp vµ chØ tu©n theo ph¸p luËt (§iÒu 16); Toà ¸n xÐt xö tËp thÓ và quyÕt ®Þnh theo ®a sè (§iÒu 17). MÆt kh¸c, theo §iÒu 185 BLTTHS, th× ®a sè c¸c thµnh viªn trong H§XX lµ Héi thÈm. Tuy nhiªn, thùc tiÔn xÐt xö cho thÊy do c¸c héi thÈm thêng lµ nh÷ng ngêi kh«ng cã tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô vÒ xÐt xö nªn khi tham gia vµo qu¸ tr×nh xÐt xö, hä thêng cã t©m lý û n¹i vµ phô thuéc vµo thÈm ph¸n chñ to¹ phiªn toµ. V× vËy, trªn thùc tÕ nguyªn t¾c “khi xÐt xö thÈm ph¸n vµ héi thÈm ®éc lËp vµ chØ tu©n theo ph¸p luËt” trong nhiÒu trêng hîp chØ mang tÝnh h×nh thøc dÔ dÉn ®Õn viÖc xÐt xö oan, sai. §Ó kh¾c phôc thùc tr¹ng nµy, chóng t«i cho r»ng §iÒu 185 BLTTHS cÇn ®îc söa ®æi bæ sung theo híng quy ®Þnh c¸c thÈm ph¸n ph¶i chiÕm ®a sè trong H§XX. 3) Tr×nh tù xÐt hái t¹i phiªn toµ theo quy ®Þnh cña BLTTHS lµ cha phï hîp víi chøc n¨ng cña c¸c bªn vµ Toµ ¸n trong TTHS. V× vËy, theo chóng t«i cÇn söa ®æi bæ sung c¸c quy ®Þnh cña BLTTHS theo híng chuyÓn tr¸ch nhiÖm chÝnh trong xÐt hái cho c¸c chñ thÓ thuéc bªn buéc téi vµ bªn bµo ch÷a. ViÖc xÐt hái cña c¸c thµnh viªn H§XX chØ mang tÝnh chÊt bæ sung, hç trî cho c¸c bªn khi cÇn thiÕt ®Ó lµm s¸ng tá c¸c t×nh tiÕt cña vô ¸n mµ v× lý do nµo ®ã c¸c bªn kh«ng lµm râ ®îc. Cã nh vËy, H§XX, nhÊt lµ chñ to¹ phiªn toµ míi ®iÒu kiÖn tËp trung theo dâi, gi¸m s¸t qu¸ tr×nh tranh tông gi÷a c¸c bªn vµ xem xÐt, ®¸nh gi¸ c¸c t×nh tiÕt còng nh c¸c chøng cø vÒ vô ¸n mét c¸ch kh¸ch quan, toµn diÖn, ®Çy ®ñ ®Ó cã ph¸n quyÕt ®óng ®¾n vµ chÝnh x¸c vÒ vô ¸n. 4) Tr×nh tù ph¸t biÓu khi tranh luËn, ®èi ®¸p theo quy ®Þnh t¹i c¸c ®iÒu 217 - 218 cña BLTTHS hiÖn hµnh võa kh«ng phï hîp víi l« gÝc còng nh chøc n¨ng cña c¸c bªn trong TTHS võa cha bao qu¸t ®Çy ®ñ c¸c chñ thÓ cã quyÒn tham gia tranh luËn. V× vËy, c¸c quy ®Þnh t¹i §iÒu 217 vµ 218 BLTTHS cÇn ®îc söa ®æi bæ sung theo híng x¸c ®Þnh tr×nh tù ph¸t biÓu khi tranh luËn, ®èi ®¸p b¾t ®Çu tõ c¸c chñ thÓ thuéc bªn buéc téi råi ®Õn c¸c chñ thÓ thuéc bªn bµo ch÷a, trong ®ã bÞ c¸o vµ ngêi bµo ch÷a cã quyÒn ph¸t biÓu sau cïng. §ång thêi bæ sung quyÒn tranh luËn ®èi ®¸p cña ®¹i diÖn hîp ph¸p cña bÞ c¸o. 5) §Ó cã c¨n cø gi¶i quyÕt tranh chÊp vÒ thÈm quyÒn gi÷a TAND vµ TAQS, kh¾c phôc t×nh tr¹ng TAND kh«ng n¾m ®îc quy ®Þnh cña Ph¸p lÖnh tæ chøc TAQS nªn vÉn thô lý xÐt xö c¶ nh÷ng bÞ c¸o hoÆc téi ph¹m thuéc thÈm quyÒn xÐt xö cña TAQS, cÇn bæ sung vµo cuèi quy ®Þnh t¹i §iÒu 173 BLTTHS néi dung sau ®©y: “Trong trêng hîp vô ¸n võa cã bÞ c¸o hoÆc téi ph¹m thuéc thÈm quyÒn xÐt xö cña TAQS, võa cã bÞ c¸o hoÆc téi ph¹m thuéc thÈm quyÒn xÐt xö cña TAND th× TAQS xÐt xö toµn bé vô ¸n”. * VÒ mét sè quy ®Þnh cña BLHS: 1) VÒ mét sè t×nh tiÕt t¨ng nÆng TNHS ( kho¶n 1 §iÒu 48 BLHS): Trong BLHS kh«ng quy ®Þnh râ thÕ nµo lµ “ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp” nªn viÖc nhËn thøc vµ ¸p dông t×nh tiÕt nµy trong thùc tiÔn cßn cã sù kh¸c nhau kh«ng ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng, b×nh ®¼ng vµ sù thèng nhÊt trong ¸p dông ph¸p luËt gi÷a c¸c Tßa ¸n. V× vËy, chóng t«i cho r»ng ®iÓm b kho¶n 1 §iÒu 48 BLHS cÇn bæ sung quy ®Þnh víi néi dung: "Ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp lµ ph¹m téi nhiÒu lÇn, liªn tôc nh»m môc ®Ých vô lîi hay lµm giµu bÊt chÝnh ®· trë thµnh cã hÖ thèng t¹o nªn nguån thu nhËp c¬ b¶n, nguån sèng chñ yÕu cña ngêi ph¹m téi". Ngoµi ra, c¸c t×nh tiÕt "ph¹m téi cã tÝnh chÊt c«n ®å" (®iÓm d); "ph¹m téi v× ®éng c¬ ®ª hÌn" (®iÓm ®) còng cÇn cã sù gi¶i thÝch chÝnh thøc trong BLHS. 2) T¬ng tù, còng cÇn cã sù gi¶i thÝch trong BLHS vÒ c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ TNHS quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 46 BLHS nh: " người ph¹m téi ®· ng¨n chÆn, lµm gi¶m t¸c h¹i cña téi ph¹m (®iÓm a); "ngêi ph¹m téi tù nguyÖn söa ch÷a, båi thêng thiÖt h¹i, kh¾c phôc hËu qu¶" (®iÓm b); "ph¹m téi nhng cha g©y thiÖt h¹i hoÆc g©y thiÖt h¹i kh«ng lín" (®iÓm g); “x©m ph¹m tµi s¶n cña Nhµ níc” (®iÓm i);... 3) ViÖc ¸p dông biÖn ph¸p t ph¸p vÒ tÞch thu, båi thêng theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 41 vµ §iÒu 42 BLHS, nhÊt lµ ®èi víi tµi s¶n bÞ mua ®i b¸n l¹i nhiÒu lÇn, qua nhiÒu cÇu, tµi s¶n thuéc lo¹i cÊm lu hµnh,... còng cÇn cã sù gi¶i thÝch chÝnh thøc trong BLHS ®Ó cã sù nhËn thøc vµ ¸p dông thèng nhÊt trong xÐt xö. 4) §Ó kh¾c phôc khiÕm khuyÕt vÒ mÆt lËp ph¸p cÇn bá tõ "trªn" trong quy ®Þnh t¹i ®iÓm d kho¶n 1 §iÒu 140 BLHS “ChiÕm ®o¹t tµi s¶n cã gi¸ trÞ tõ trªn n¨m m¬i triÖu ®ång ®Õn díi hai tr¨m triÖu ®ång”. Bªn c¹nh viÖc söa ®æi, bæ sung c¸c quy ph¹m ph¸p luËt, c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn cÇn quan t©m vµ t¨ng cêng c«ng t¸c gi¶i thÝch, híng dÉn thi hµnh ph¸p luËt ®Ó cã nhËn thøc vµ ¸p dông thèng nhÊt gi÷a c¸c c¬ quan ¸p dông. Thùc tiÔn cho thÊy, do cã nhiÒu lý do kh¸c nhau, c¶ chñ quan vµ kh¸ch quan mµ mét sè quy ®Þnh cña ph¸p luËt kh«ng ®îc râ rµng, cô thÓ nªn khã ¸p dông trong thùc tiÔn hoÆc cã nh÷ng c¸ch hiÓu kh¸c nhau gi÷a c¸c chñ thÓ ¸p dông. 2.2. T¨ng cêng ho¹t ®éng kiÓm tra, gi¸m ®èc viÖc xÐt xö, tæng kÕt thùc tiÔn xÐt xö vµ híng dÉn ¸p dông thèng nhÊt ph¸p luËt Ho¹t ®éng kiÓm tra, gi¸m ®èc viÖc xÐt xö cña TAQS Trung ¬ng vµ TAQS cÊp qu©n khu; c«ng t¸c tæng kÕt thùc tiÔn xÐt xö vµ híng dÉn ¸p dông ph¸p luËt cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi ho¹t ®éng xÐt xö cña c¸c TAQS. Thùc tiÔn xÐt xö cho thÊy mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn c¸c h¹n chÕ, tån t¹i lµ do ho¹t ®éng nµy cã n¬i, cã lóc cha ®îc quan t©m thêng xuyªn, ®óng møc. V× vËy, ®Ó n©ng cao chÊt lîng xÐt xö cña c¸c TAQS, TAQS Trung ¬ng vµ TAQS cÊp qu©n khu cÇn thùc hiÖn tèt h¬n n÷a c¸c mÆt ho¹t ®éng nµy. Phßng gi¸m ®èc kiÓm tra TAQS Trung ¬ng vµ c¸c ThÈm tra viªn c¸c TAQS cÊp qu©n khu cã nhiÖm vô kiÓm tra c¸c b¶n ¸n, c¸c quyÕt ®Þnh cña c¸c TAQS cÊp díi ®Ó ph¸t hiÖn kÞp thêi, chÝnh x¸c nh÷ng sai sãt vÒ ¸p dông ph¸p luËt cña c¸c TAQS vµ ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc kÞp thêi (rót kinh nghiÖm hoÆc kh¸ng nghÞ theo thñ tôc gi¸m ®èc thÈm). §ång thêi cÇn chó träng vµ thùc hiÖn tèt c«ng t¸c gi¶i quyÕt ®¬n th, khiÕu n¹i liªn quan ®Õn ho¹t ®éng xÐt xö; trùc tiÕp kiÓm tra c«ng t¸c xÐt xö cña c¸c TAQS cÊp díi. ñy ban ThÈm ph¸n TAQS Trung ¬ng vµ TAQS cÊp qu©n khu cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc b¶o ®¶m ¸p dông thèng nhÊt ph¸p luËt vµ tæng kÕt thùc tiÔn xÐt xö ®Ó rót ra c¸c bµi häc kinh nghiÖm cÇn thiÕt vµ cã gi¶i ph¸p kh¾c phôc kÞp thêi, cã hiÖu qu¶ nh÷ng bÊt cËp, víng m¾c vµ sai sãt trong thùc tiÔn xÐt xö. CÇn kiÖn toµn tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Phßng gi¸m ®èc kiÓm tra TAQS Trung ¬ng; ®éi ngò ThÈm tra viªn vµ ñy ban ThÈm ph¸n TAQS c¸c cÊp ®Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Cã kÕ ho¹ch kiÓm tra ®Þnh kú vµ ®ét xuÊt ®èi víi ho¹t ®éng xÐt xö cña c¸c TAQS cÊp díi. Thêng xuyªn tæ chøc héi th¶o khoa häc, tËp huÊn nghiÖp vô vµ nghiªn cøu x©y dùng c¸c ®Ò tµi, chuyªn ®Ò vÒ ¸p dông ph¸p luËt trong xÐt xö. 2.3. N©ng cao chÊt lîng ®éi ngò ThÈm ph¸n N©ng cao chÊt lîng cña ®éi ngò ThÈm ph¸n cña TAQS c¸c cÊp trong giai ®o¹n hiªn nay lµ mét ®ßi hái cÊp b¸ch xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn vµ yªu cÇu cña c«ng cuéc c¶i c¸ch t ph¸p. Néi dung cña gi¶i ph¸p nµy lµ x©y dùng ®éi ngò ThÈm ph¸n cã phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt vµ giái vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô. L·nh ®¹o c¸c TAQS ph¶i thùc hiÖn tèt quy chÕ tuyÓn chän, ®µo t¹o vµ sö dông c¸n bé ngµnh TAQS ®¶m b¶o ®óng c¸c tiªu chuÈn theo quy ®Þnh cña Ph¸p lÖnh vÒ thÈm ph¸n vµ héi thÈm. ViÖc t¸i bæ nhiÖm ThÈm ph¸n ph¶i c¨n cø vµo chÊt lîng hoµn thµnh nhiÖm vô cña ThÈm ph¸n trong nhiÖm kú, kiªn quyÕt kh«ng ®Ò nghÞ t¸i bæ nhiÖm nh÷ng ngêi hoµn thµnh nhiÖm vô ë møc ®é thÊp. Cïng víi viÖc bæ nhiÖm, t¸i nhiÖm ThÈm ph¸n, ph¶i cã kÕ ho¹ch, h×nh thøc vµ biÖn ph¸p ®µo t¹o, båi dìng toµn diÖn ®éi ngò c¸n bé ngµnh TAQS; cã quy ho¹ch khoa häc, hîp lý vÒ sö dông ®éi ngò ThÈm ph¸n ®Ó kh«ng bÞ hÉng hôt, lùa chän c¸c ThÈm ph¸n xuÊt s¾c ë TAQS cÊp díi ®Ó bæ nhiÖm ThÈm ph¸n ë Tßa cÊp trªn; thùc hiÖn tèt viÖc lu©n chuyÓn c¸n bé, nhÊt lµ ®èi víi c¸c ThÈm ph¸n gi÷ vÞ trÝ l·nh ®¹o. Nhµ níc cÇn ph¶i x©y dùng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®·i ngé tho¶ ®¸ng phï hîp víi lao ®éng ®Æc thï cña ThÈm ph¸n nh: chÕ ®é tiÒn l¬ng, phô cÊp, chÕ ®é u ®·i khi thi hµnh c«ng vô, bËc qu©n hµm (®èi víi ThÈm ph¸n TAQS),... Ph¶i coi ThÈm ph¸n lµ mét nghÒ, do ®ã cÇn söa ®æi Ph¸p lÖnh vÒ ThÈm ph¸n vµ Héi thÈm nhân dân theo híng quy định chế độ bæ nhiÖm ThÈm ph¸n suèt ®êi hoÆc víi nhiÖm kú dµi h¬n quy định hiện nay ®Ó hä yªn t©m c«ng t¸c, cã thêi gian tu dìng, rÌn luyÖn, tÝch luü kinh nghiÖm. 2.4. C«ng t¸c bæ trî t ph¸p C¸c ho¹t ®éng bæ trî t ph¸p liªn quan ®Õn ho¹t ®éng xÐt xö cña c¸c TAQS (ho¹t ®éng cña luËt s; gi¸m ®Þnh t ph¸p,...) cã vai trß hÕt søc quan träng ®èi víi ho¹t ®éng xÐt xö. V× vËy, cïng víi viÖc hoµn thiÖn ph¸p luËt, x©y dùng ®éi ngò thÈm ph¸n c¸c cÊp, viÖc n©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng cña LuËt s, gi¸m ®Þnh viªn,... lµ còng hÕt søc cÇn thiÔt. LuËt s tham gia tè tông trong vô ¸n h×nh sù (do bÞ can, bÞ c¸o, ®¬ng sù mêi hoÆc theo yªu cÇu cña Tßa ¸n trong nh÷ng trêng hîp ph¸p luËt quy ®Þnh) cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc b¶o vÖ c¸c quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p cña bÞ can, bÞ c¸o, ®¬ng sù. B»ng ho¹t ®éng cña m×nh, luËt s gãp phÇn b¶o vÖ c«ng lý, c«ng b»ng x· héi, ph¸p chÕ XHCN vµ b¶o ®¶m sù d©n chñ trong ho¹t ®éng xÐt xö. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®îc sù quan t©m cña §¶ng vµ Nhµ níc ®éi ngò luËt s vµ tæ chøc c¸c ®oµn luËt s ë níc ta tõng bíc ®îc kiÖn toµn vµ ph¸t triÓn c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng. Nh÷ng quy ®Þnh cña BLTTHS 2003 ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó luËt s ph¸t huy tèt vai trß cña m×nh trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n. Tuy nhiªn, thùc tiÔn xÐt xö cho thÊy cßn cã mét sè vÊn ®Ò (nh tr×nh ®é n¨ng lùc, phÈm chÊt ®¹o ®øc, tr¸ch nhiÖm cña luËt s,...) cÇn ®îc tiÕp tôc quan t©m nh»m x©y dùng ®éi ngò luËt s cã ý thøc tr¸ch nhiÖm cao, cã t©m trong s¸ng, cã n¨ng lùc nghÒ nghiÖp ®Ó b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña bÞ can, bÞ c¸o, ®¬ng sù; thùc hiÖn ®óng nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm cña m×nh trªn c¬ së quy ®Þnh cña ph¸p luËt,... ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña x· héi. Ngoµi viÖc n©ng cao n¨ng lùc tr×nh ®é cña luËt s (th«ng qua c¸c h×nh thøc ®µo t¹o, båi dìng vÒ kiÕn thøc ph¸p luËt, kiÕn thøc x· héi, rÌn luyÖn kü n¨ng thùc hµnh,...) cÇn ph¶i hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ luËt s theo híng x©y dùng ®éi ngò luËt s chuyªn nghiÖp cã phÈm chÊt ®¹o ®øc vµ tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp cao. C¸c ho¹t ®éng bæ trî t ph¸p kh¸c nh: gi¸m ®Þnh ph¸p y, gi¸m ®Þnh t©m thÇn, gi¸m ®Þnh khoa häc h×nh sù... còng cã vai trß quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n. §©y lµ ho¹t ®éng sö dông nh÷ng ph¬ng ph¸p khoa häc, kü thuËt vµ kiÕn thøc, nghiÖp vô chuyªn ngµnh ®Ó kÕt luËn nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn vô ¸n theo yªu cÇu cña c¬ quan tiÕn hµnh tè tông. KÕt luËn gi¸m ®Þnh vÒ vÊn ®Ò liªn quan ®Õn vô ¸n lµ mét trong nh÷ng ph¬ng tiÖn chøng minh, nguån chøng cø chñ yÕu trong c¸c vô ¸n h×nh sù. Trong nh÷ng n¨m qua, ho¹t ®éng gi¸m ®Þnh t ph¸p ®· gãp phÇn quan träng ®èi víi ho¹t ®éng ¸p dông ph¸p luËt trong xÐt xö cña Tßa ¸n nãi chung vµ cña c¸c TAQS nãi riªng. Nh×n chung c¸c kÕt luËn gi¸m ®Þnh ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan, khoa häc vµ lµ mét trong c¸c c¨n cø ®Ó Tßa ¸n gi¶i quyÕt ®óng ®¾n vô ¸n. Tuy nhiªn, c«ng cuéc c¶i c¸ch t ph¸p vµ thùc tiÔn xÐt xö trong giai ®o¹n hiªn nay ®· vµ ®ang ®Æt ra yªu cÇu cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng nµy, cô thÓ lµ: - C¸c ngµnh, c¸c cÊp trong ph¹m vi chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh cÇn thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu mµ NghÞ quyÕt 49-NQ/TW ®· ®Ò ra: "Tõng bíc hoµn thiÖn c¸c tæ chøc gi¸m ®Þnh t ph¸p. Thµnh lËp c¬ quan gi¸m ®Þnh ph¸p y quèc gia. Sím hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ gi¸m ®Þnh..., hoµn thiÖn chÕ ®Þnh gi¸m ®Þnh t ph¸p, Nhµ níc cÇn ®Çu t cho mét sè lÜnh vùc gi¸m ®Þnh ®Ó ®¸p øng yªu cÇu thêng xuyªn cña ho¹t ®éng tè tông. Quy ®Þnh chÆt chÏ, râ rµng vÒ tr×nh tù, thñ tôc, thêi h¹n trng cÇu vµ thùc hiÖn gi¸m ®Þnh. Ban hµnh quy chÕ chuÈn gi¸m ®Þnh phï hîp víi tõng lÜnh vùc. X¸c ®Þnh râ c¬ chÕ ®¸nh gi¸ kÕt luËn gi¸m ®Þnh, b¶o ®¶m ®óng ®¾n, kh¸ch quan ®Ó lµm c¨n cø gi¶i quyÕt vô viÖc". - C¸c tæ chøc gi¸m ®Þnh ph¸p y, ph¸p y t©m thÇn; gi¸m ®Þnh khoa häc h×nh sù, tµi chÝnh kÕ to¸n,... cÇn ®îc s¾p xÕp cho hîp lý, tinh gän. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, khoa häc kü thuËt ®· xuÊt hiÖn c¸c lo¹i téi ph¹m trong lÜnh vùc m«i trêng, c«ng nghÖ th«ng tin,... vµ gi¸m ®Þnh vÒ lÜnh vùc nµy còng lµ mét yªu cÇu ®Æt ra, do vËy cÇn sím cã ®éi ngò gi¸m ®Þnh viªn ë nh÷ng lÜnh vùc ®ã. - C¸c gi¸m ®Þnh viªn ph¶i ®¶m b¶o ®ñ c¸c tiªu chuÈn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Ngoµi c¸c yªu cÇu vÒ n¨ng lùc chuyªn m«n, phÈm chÊt chÝnh trÞ, ®¹o ®øc cßn ph¶i cã hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ ph¸p luËt tè tông. §Ó viÖc tham gia tè tông t¹i phiªn tßa cña ngêi gi¸m ®Þnh ®îc thuËn lîi, cÇn quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cô thÓ cña ngêi gi¸m ®Þnh khi ®îc Toµ ¸n triÖu tËp. §Ó b¶o ®¶m cho viÖc n©ng cao chÊt lîng tranh tông t¹i phiªn toµ, cÇn t¨ng cêng ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c gi¸m ®Þnh t ph¸p c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng. - C¸c ph¬ng tiÖn, trang thiÕt bÞ kü thuËt phôc vô cho c«ng t¸c gi¸m ®Þnh cÇn ®îc hiÖn ®¹i hãa ®Ó ®¸p øng kÞp thêi, chÝnh x¸c vµ nhanh chãng c¸c yªu cÇu cña c«ng t¸c gi¸m ®Þnh. Nhµ níc cÇn ®¶m b¶o chÕ ®é thï lao cho gi¸m ®Þnh viªn phï hîp khi hä tiÕn hµnh gi¸m ®Þnh vµ tham gia tè tông t¹i phiªn tßa./. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 02/01/2001 của Bộ Chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới, Hà Nội. Nghị quyết 48-NQ/TW ngày 24/05/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020, Hà Nội. Nghị quyết 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Hà Nội. Trần Văn Độ (2001), "Một số vấn đề về hoàn thiện thẩm quyền xét xử của Tòa án các cấp", Tòa án nhân dân, (6). Trần Văn Độ (2004), "Từ nguyên tắc hai cấp xét xử đến việc tổ chức Tòa án các cấp", Nghiên cứu lập pháp, (10). Trần Văn Độ (2007), "Nguyên tắc hai cấp xét xử và việc áp dụng nguyên tắc đó vào việc tổ chức Tòa án các cấp", Nhà nước và pháp luật, (5). Trần Văn Độ (2007), "Một số vấn đề về việc giao bản án của Tòa án cấp sơ thẩm theo luật tố tụng hình sự", Tòa án nhân dân, (8). Nguyễn Duy Lãm (2004), Từ điển giải thích thuật ngữ pháp lý thông dụng, Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội. Trần Đức Lương (2002), "Đẩy mạnh cải cách tư pháp đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam", Tạp chí Cộng sản, (10). Phan Thị Thanh Mai (2007), Giám đốc thẩm trong tố tụng hình sự Việt Nam, Luận án tiến sĩ Luật học. Nhà Pháp luật Việt - Pháp (1998), Bộ luật Tố tụng hình sự nước Cộng hòa Pháp, bản dịch tiếng Việt, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. Trần Công Phàn (2007), "Tiếp tục hoàn thiện các quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự về xét xử phúc thẩm", Tòa án nhân dân, (20). Ngô Hồng Phúc (2003), "Vấn đề nâng cao chất lượng tranh tụng tại phiên tòa hình sự", Tòa án nhân dân, (2). Quốc hội (1992), Hiến pháp, Hà Nội. Quốc hội (1999), Bộ luật hình sự, Hà Nội. Quốc hội (2001), Hiến pháp sửa đổi, bổ sung, Hà Nội. Quốc hội (2002), Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Hà Nội Quốc hội (2004), Bộ luật Tố tụng hình sự, Hà Nội. Quy chế Rôm về Tòa án hình sự Quốc tế, ngày 01-7-2002. Tòa án nhân dân tối cao (1988), Thông tư liên tịch số 01/LN ngày 08/12 của Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Tư pháp, Bộ Nội vụ hướng dẫn thi hành các quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 1988, Hà Nội. Tòa án nhân dân tối cao (1989), Thông tư liên tịch số 01/LN ngày 12/01 của Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Tư pháp, Bộ Nội vụ hướng dẫn thi hành các quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 1988, Hà Nội. Tòa án nhân dân tối cao (2003), Báo cáo tổng kết công tác năm 2002 và phương hướng nhiệm vụ công tác năm 2003 của ngành Tòa án nhân dân, Hà Nội Tòa án nhân dân tối cao (2004), Nghị quyết số 03/2004/NQ-HĐTP ngày 02/10 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC hướng dẫn thi hành một số quy định trong Phần thứ nhất "Những quy định chung" của Bộ luật Tố tụng hình sự, Hà Nội. Tòa án nhân dân tối cao (2004), Nghị quyết số 04/2004/NQ-HĐTP ngày 05/11 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn thi hành một số quy định trong Phần thứ ba "Xét xử sơ thẩm" của Bộ luật Tố tụng hình sự, Hà Nội. Tòa án nhân dân tối cao (2004), Báo cáo tổng kết công tác năm 2004 và phương hướng nhiệm vụ công tác năm 2005 của ngành Tòa án nhân dân, Hà Nội. Tòa án nhân dân tối cao (2005), Nghị quyết số 05-2005/NQ-HĐTP ngày 08/12 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn thi hành một số quy định trong Phần thứ tư "Xét xử phúc thẩm" của Bộ luật Tố tụng hình sự, Hà Nội. Tòa án nhân dân tối cao (2005), Báo cáo tổng kết công tác năm 2005 và phương hướng nhiệm vụ công tác năm 2006 của ngành Tòa án nhân dân, Hà Nội. Tòa án nhân dân tối cao (2006), Báo cáo tổng kết công tác năm 2006 và phương hướng nhiệm vụ công tác năm 2007 của ngành Tòa án nhân dân, Hà Nội. Tòa án nhân dân tối cao (2007), Báo cáo tổng kết công tác năm 2007 và phương hướng nhiệm vụ công tác năm 2008 của ngành Tòa án nhân dân, Hà Nội. Tòa án nhân dân tối cao, Báo cáo tổng kết công tác ngành Tòa án các năm, từ năm 2000 đến năm 2006, Hà Nội. Tòa án nhân dân tối cao, Báo cáo tổng kết công tác năm 2003 và phương hướng nhiệm vụ công tác năm 2004 của ngành Tòa án nhân dân, Hà Nội. Tòa án nhân dân tối cao, Phụ lục báo cáo tổng kết công tác ngành Tòa án các năm từ năm 2002 đến năm 2005 (số liệu tính đến hết quý 3/2005), Hà Nội. Tòa án nhân dân tối cao, Phụ lục báo cáo tổng kết công tác ngành Tòa án năm 2007, Hà Nội. Trường Đại học Luật Hà Nội (1999), Từ điển giải thích thuật ngữ luật học, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. Trường Đại học Luật Hà Nội (2006), Giáo trình luật tố tụng hình sự Việt Nam, Nxb Tư pháp, Hà Nội. Viện Khoa học kiểm sát (2002), Bộ luật Tố tụng hình sự Liên bang Nga năm 2001, Phụ trương thông tin khoa học pháp lý. Viện Khoa học pháp lý (2006), Từ điển luật học, Nxb Từ điển bách khoa; Nxb Tư pháp, Hà Nội. Viện kiểm sát nhân dân tối cao (2006), Thống kê kết quả hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân năm 2005 (Phụ lục báo cáo tổng kết công tác ngành của Viện kiểm sát nhân dân tối cao năm 2005), Hà Nội. Viện kiểm sát nhân dân tối cao (2006), Báo cáo công tác của ngành kiểm sát năm 2005, Hà Nội. Viện kiểm sát nhân dân tối cao (2007), Báo cáo công tác của ngành kiểm sát năm 2007, Hà Nội. Viện kiểm sát nhân dân tối cao (2007), Thống kê kết quả hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân năm 2007 (Phụ lục báo cáo tổng kết công tác ngành của Viện kiểm sát nhân dân tối cao năm 2007, Hà Nội. Viện Ngôn ngữ học (2004), Từ điển tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng.

Các file đính kèm theo tài liệu này:

Hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự nhằm nâng cao hiệu quả xét xử theo tinh thần cải cách tư pháp.doc