Hoàn thiện quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở ở Việt Nam hiện nay
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời đánh dấu một bước chuyển biến vô cùng trọng đại của dân tộc ta. Nó đập tan ách thống trị thực dân tàn bạo, xóa bỏ chế độ phong kiến lỗi thời đưa dân tộc ta bước vào kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, nhân dân được làm chủ đất nước, làm chủ xã hội. Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn coi dân chủ là một nội dung quan trọng. Phát huy quyền làm chủ của nhân dân vừa là mục tiêu, vừa là động lực để nhân dân ta vượt qua khó khăn, thực hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ cách mạng, vừa là bản chất và đặc trưng của chế độ mới. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng (12/1986) đã khẳng định: "Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, đó là nền nếp hàng ngày của xã hội mới, thể hiện chế độ nhân dân lao động tự quản lý nhà nước của mình". Trong quá trình xây dựng đất nước, quyền dân chủ của nhân dân ngày càng được mở rộng, nhân dân thực hiện quyền làm chủ đất nước trước hết và chủ yếu thông qua các cơ quan dân cử. Trong những năm 80 - 90 của thế kỷ XX tình hình vi phạm quyền dân chủ, tệ quan liêu tham nhũng diễn ra trầm trọng dẫn đến tình trạng khiếu kiện tập thể, sự phản ứng mạnh mẽ của nhân dân, làm giảm mạnh lòng tin của nhân dân đối với Đảng và chính quyền. Ngày 18/02/1998, Bộ Chính trị ra Chỉ thị số 30/CT-TƯ về xây dựng và thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở. Cụ thể hóa một bước chỉ thị này, ngày 15/5/1998, Chính phủ ra Nghị định số 29/NĐ-CP ban hành kèm theo Quy chế thực hiện dân chủ ở xã và đã được sửa đổi, bổ sung thay thế bằng Nghị định số 79/NĐ-CP ngày 7/7/2003 (quy chế này áp dụng cho cả phường và thị trấn, sau đây gọi là Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở). Đây là những văn bản quan trọng do Đảng và Nhà nước ban hành nhằm tiếp tục phát huy quyền làm chủ của nhân dân, từng bước đẩy lùi các hiện tượng tiêu cực, tham nhũng, chuyên quyền độc đoán, hống hách, xa rời quần chúng, tạo động lực mạnh mẽ trong nhân dân, góp phần thúc đẩy công cuộc đổi mới xây dựng đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN). Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở, ngoài những mặt tích cực đạt được đã bộc lộ những điểm chưa hoàn chỉnh như: Tính dân chủ hóa, công khai hóa trong việc cung cấp những thông tin có liên quan trực tiếp đến đời sống hằng ngày của nhân dân ở cơ sở còn hạn chế. Việc thực hiện chế độ lấy ý kiến nhân dân trước khi ban hành chủ trương chính sách của chính quyền còn mang tính hình thức, kém hiệu quả, chưa quy định rõ ràng trách nhiệm của chính quyền trong việc thực hiện Quy chế dân chủ. Còn thiếu các phương thức cụ thể để thực hiện phương châm "Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra" một nội dung quan trọng của việc thực hiện quyền dân chủ ở cơ sở. Nhiều địa phương và người dân còn xem nhẹ nghĩa vụ phải thực hiện các nội dung của Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở; chưa có những chế tài cụ thể đối với những hành vi cản trở hoặc không thực hiện các nội dung của quy chế. Trước yêu cầu của giai đoạn phát triển mới của đất nước. Việc triển khai nghiên cứu đề tài: "Hoàn thiện Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở ở Việt Nam hiện nay" là việc làm cần thiết có ý nghĩa quan trọng cả về lý luận và thực tiễn đáp ứng yêu cầu bức xúc hiện nay là xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam của dân, do dân và vì dân. 2. Tình hình nghiên cứu Vấn đề dân chủ và thực hiện dân chủ nói chung được rất nhiều nhà khoa học và các tác giả khác quan tâm nghiên cứu, điển hình như: VI. Lênin: Bàn về dân chủ trong quản lý xã hội, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2003; Thái Ninh - Hoàng Chí Bảo: Dân chủ tư sản và dân chủ xã hội chủ nghĩa, Nxb Sự thật, Hà Nội, 1991; Hoàng Chí Bảo: Tổng quan về dân chủ và cơ chế thực hiện dân chủ xã hội chủ nghĩa ở nước ta: quan điểm, lý luận và phương pháp nghiên cứu, Tạp chí Thông tin lý luận, số 9/1992; Nguyễn Đăng Quang: Một cách tiếp cận khái niệm dân chủ, Tạp chí Thông tin lý luận, số 9/1992; PGS.TS Vũ Minh Giang: Thiết chế làng xã cổ truyền và quá trình dân chủ hóa hiện nay ở nước ta, Tạp chí Thông tin lý luận, số 9/1992; Lê Văn Tuấn: Tư tưởng Hồ Chí Minh về thực hành dân chủ, Tạp chí Thông tin lý luận, số 9/1992; TS. Đỗ Trung Hiếu: Một số suy nghĩ về xây dựng nền dân chủ ở Việt Nam hiện nay (sách tham khảo), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2004; Đào Trí Úc: Củng cố các hình thức dân chủ và sự vững mạnh của nhà nước ta, Tạp chí Nhà nước và pháp luật, số 11/1998; Nguyễn Đăng Dung: "Dân chủ" làng xã - Những vấn đề cần phải đặt ra nghiên cứu, Tạp chí Cộng sản, số 6/1998; Lê Minh Thông: Tăng cường cơ sở pháp luật về dân chủ trực tiếp ở nước ta trong giai đoạn hiện nay, Tạp chí Nhà nước và pháp luật, số 1/2000; Lê Hồng Hạnh: Bàn về các đảm bảo pháp lý của dân chủ, Tạp chí Quản lý nhà nước, số 4(51), 2000; Trần Thị Băng Thanh: Vai trò của Nhà nước đối với việc thực hiện quyền dân chủ của nhân dân ở Việt Nam hiện nay, Luận án tiến sĩ Triết học bảo vệ năm 2002 tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Nghiên cứu về Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở, các bài viết, công trình nghiên cứu chỉ dừng lại ở chỗ: Tìm hiểu và nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về việc triển khai thực hiện Quy chế dân chủ ở cấp xã. Đánh giá, tổng kết những thành tựu và những khó khăn sau hơn 6 năm thực hiện Quy chế dân chủ ở cấp xã như: Quy chế thực hiện dân chủ ở cấp xã một số vấn đề lý luận và thực tiễn (sách tham khảo), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000 do PGS. TS. Dương Xuân Ngọc chủ biên; sách chuyên khảo của tác giả TS. Nguyễn Văn Sáu - GS. Hồ Văn Thông (đồng chủ biên): Thực hiện quy chế dân chủ và xây dựng chính quyền cấp xã ở nước ta hiện nay, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2003; cuốn: Thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trong tình hình hiện nay một số vấn đề lý luận và thực tiễn do PGS.TS Nguyễn Cúc (chủ biên), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002; cuốn: Các đoàn thể nhân dân với việc bảo đảm dân chủ ở cơ sở hiện nay do TSKH. Phan Xuân Sơn (chủ biên), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2003; Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh: Tâm lý xã hội trong quá trình thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2004; PGS.TS. Vũ Văn Hiền (chủ biên): Phát huy dân chủ ở xã, phường và cuốn: Dân chủ ở cơ sở qua kinh nghiệm của Thụy Điển và Trung Quốc, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2004; Quá trình thực hiện quy chế dân chủ ở một số tỉnh đồng bằng sông Hồng hiện nay (Đề tài cấp bộ năm 2002 - 2003) do Viện Chủ nghĩa xã hội khoa học Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh chủ trì). Ngoài ra, còn có rất nhiều các bài viết đăng trên các báo, tạp chí về tình hình thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở của các địa phương trong cả nước như: Trương Quang Được: Tiếp tục đẩy mạnh việc xây dựng và thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở, Tạp chí Cộng sản, số 12/2002; Phạm Gia Khiêm: Thực hiện Quy chế dân chủ với xây dựng hệ thống chính trị cơ sở, Tạp chí Cộng sản, số 9/2000; Lê Khả Phiêu: Phát huy quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng và thực hiện thiết chế dân chủ ở cơ sở, Tạp chí Cộng sản, số 4/1998; Đỗ Mười: Phát huy quyền làm chủ của nhân dân ở cơ sở, Tạp chí Cộng sản, số 20/1998; Trần Quang Nhiếp: Thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở sau hai năm nhìn lại, Tạp chí Cộng sản, số 11/2000 .; Phạm Quang Nghị: Thực hiện quy chế dân chủ cơ sở ở Hà Nam, Tạp chí Cộng sản, số 5/2000; Nhật Tân: Hà Nội sau 5 năm xây dựng và thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở, Tạp chí Cộng sản, số 32/2003; Nguyễn Đại Khởn: Kết quả và kinh nghiệm bước đầu sau 5 năm triển khai thực hiện Quy chế dân chủ cơ sở ở tỉnh Nam Định, Tạp chí Tổ chức Nhà nước, số 7/2004; Lê Kim Việt: Qua ba năm thực hiện Quy chế dân chủ cơ sở ở nông thôn, Tạp chí cộng sản, số 18/2002 . Nhìn chung, các bài viết đã lý giải về tính tất yếu phải xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở, qua thực tiễn khảo sát việc thực hiện quy chế ở các địa phương, vùng miền trong cả nước để đưa ra những thành tựu đã đạt được của việc thực hiện quy chế dân chủ ở cấp xã cũng như rút ra những bất cập, hạn chế, vướng mắc của Quy chế, mà chưa có công trình nào nghiên cứu một cách có hệ thống pháp luật về thực hiện dân chủ ở cấp xã và hoàn thiện pháp luật thực hiện dân chủ ở cấp xã trên cơ sở lý luận và thực tiễn hiện nay. Tuy nhiên, những tài liệu nêu trên có giá trị tham khảo tốt cho tác giả trong quá trình nghiên cứu và viết luận văn. 3. Phạm vi nghiên cứu của luận văn Pháp luật về thực hiện dân chủ hiện nay có phạm vi điều chỉnh tương đối rộng, bao gồm nhiều loại như: Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở (xã, phường, thị trấn), quy chế thực hiện dân chủ ở cơ quan, doanh nghiệp . Luận văn chỉ tập trung nghiên cứu Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở (được ban hành kèm theo Nghị định số 29/NĐ-CP ngày 11/5/1998 của Chính phủ, đã được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định 79/NĐ-CP ngày 7/7/2003). Trong đó, tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận về Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở, thực trạng quy chế và thi hành Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở từ năm 1998 đến nay. Trên cơ sở đó đề ra phương hướng và các giải pháp cơ bản nhằm hoàn thiện Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở trong điều kiện mới. 4. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn Mục đích Trên cơ sở làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về dân chủ và Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở, từ thực trạng Quy chế và thi hành Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở ở Việt Nam hiện nay, luận văn đề xuất một số phương hướng và các giải pháp pháp lý cơ bản nhằm hoàn thiện Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở trong thời kỳ mới. Nhiệm vụ Từ mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ: + Đưa ra khái niệm, phạm vi điều chỉnh và vai trò của Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở; xác định các tiêu chí hoàn thiện Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở. + Phân tích, đánh giá thực trạng Quy chế và thi hành Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở ở Việt Nam hiện nay. + Đối chiếu, liên hệ với những yêu cầu của giai đoạn phát triển mới của đất nước, trên cơ sở quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, bước đầu đề xuất phương hướng và các giải pháp nhằm hoàn thiện Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu - Luận văn được thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng và Nhà nước Việt Nam về xây dựng nền dân chủ XHCN, về xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN nói chung và về lý luận xây dựng pháp luật nói riêng. - Phương pháp nghiên cứu của luận văn là phương pháp nghiên cứu của chủ nghĩa duy vật biện chứng với các phương pháp nghiên cứu cụ thể: Lịch sử - cụ thể; phân tích - tổng hợp, kết hợp với các phương pháp nghiên cứu khác: Thống kê, so sánh . 6. Đóng góp mới về khoa học của luận văn - Luận văn nghiên cứu xác định khái niệm quyền dân chủ, khái niệm thực hiện quyền dân chủ, tiêu chí hoàn thiện Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở. - Phân tích, đánh giá một cách tương đối có hệ thống toàn diện thực trạng và những nguyên nhân tồn tại của Quy chế và thực thi Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở. - Đề xuất một số phương hướng và giải pháp pháp lý cơ bản nhằm hoàn thiện Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở ở Việt Nam hiện nay và hoàn thiện các quy định của pháp luật có liên quan trong điều kiện mới. 7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Luận văn góp phần giải quyết một số vấn đề lý luận và thực tiễn hiện nay đang đặt ra đối với hoạt động thực hiện quyền dân chủ ở cơ sở xã, phường, thị trấn. - Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu và giảng dạy trong các trường chính trị, pháp lý cũng như nghiên cứu hoàn thiện pháp luật thực hiện quyền dân chủ ở cơ sở ở Việt Nam trong thời gian tới. 8. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương, 7 tiết.
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Hoàn thiện quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở ở Việt Nam hiện nay, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
n chñ ë c¬ së ë ViÖt Nam hiÖn nay
3.1.1. Yªu cÇu x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa
T− t−ëng nhµ n−íc ph¸p quyÒn lµ mét t− t−ëng chÝnh trÞ - ph¸p lý tiÕn
bé, ra ®êi tõ rÊt l©u vµ kh«ng ngõng ®−îc bæ sung, hoµn thiÖn trong suèt lÞch
sö ph¸t triÓn cña nhµ n−íc vµ ph¸p luËt thÕ giíi. Nã ®−îc coi lµ mét thµnh tùu
cña v¨n minh nh©n lo¹i. Ngµy nay, m« h×nh nhµ n−íc ph¸p quyÒn ®−îc nhiÒu
nhµ khoa häc ®¸nh gi¸ lµ mét m« h×nh tèi −u ®Ó qu¶n lý x· héi trong ®iÒu kiÖn
mét thÕ giíi hiÖn ®¹i vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng nh− hiÖn nay. X©y dùng nhµ
n−íc ph¸p quyÒn tøc lµ x©y dùng mét nhµ n−íc d©n chñ, trong ®ã ph¸p luËt vµ
con ng−êi gi÷ ®Þa vÞ tèi cao. Trong x· héi ®−¬ng ®¹i, mçi mét quèc gia muèn
æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn th× tÊt yÕu ph¶i x©y dùng cho m×nh mét nhµ n−íc ph¸p
quyÒn. ViÖt Nam còng kh«ng n»m ngoµi yªu cÇu ®ã.
§¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®·
kh¼ng ®Þnh: "Nhµ n−íc ta lµ c«ng cô chñ yÕu ®Ó thùc hiÖn quyÒn lµm chñ cña
nh©n d©n, lµ nhµ n−íc ph¸p quyÒn cña nh©n d©n, do d©n, v× d©n" vµ "x©y dùng
nhµ n−íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng" lµ mét néi
dung quan träng trong c«ng cuéc ®æi míi hiÖn nay ë n−íc ta [16, tr. 48; 131].
Nhµ n−íc ph¸p quyÒn mµ chóng ta h−íng tíi lµ nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN,
nhµ n−íc ph¸p quyÒn v× con ng−êi, coi con ng−êi lµ môc tiªu vµ gi¸ trÞ cao
nhÊt. Nhµ n−íc ph¸p quyÒn ®ã cã mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau: ph¸p luËt gi÷
vÞ trÝ tèi cao trong ®êi sèng nhµ n−íc vµ ®êi sèng x· héi; bé m¸y nhµ n−íc
71
lu«n ®−îc tæ chøc vµ ho¹t ®éng trªn c¬ së vµ nh»m thùc thi ph¸p luËt; quyÒn
lùc nhµ n−íc lµ thèng nhÊt nh−ng cã sù ph©n c«ng, phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan
nhµ n−íc ®Ó thùc hiÖn c¸c quyÒn lËp ph¸p, hµnh ph¸p, t− ph¸p; hÖ thèng ph¸p
luËt th−êng xuyªn ®−îc hoµn thiÖn theo c¸c tiªu chÝ: toµn diÖn, ®ång bé, khoa
häc, thùc tiÔn; gi÷a nhµ n−íc vµ c«ng d©n cã mèi quan hÖ b×nh ®¼ng vÒ quyÒn
vµ nghÜa vô, b×nh ®¼ng vÒ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý khi hai bªn cã hµnh vi vi ph¹m
quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña nhau; c«ng d©n cã quyÒn h−ëng c¸c quyÒn vµ
lîi Ých hîp ph¸p, nhµ n−íc cã nghÜa vô b¶o ®¶m vµ më réng c¸c quyÒn vµ lîi
Ých hîp ph¸p ®ã; nhµ n−íc t«n träng vµ thùc hiÖn nghiªm chØnh c¸c ®iÒu −íc
quèc tÕ mµ m×nh ®· ký kÕt hay tham gia.
Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, x©y dùng nhµ n−íc ph¸p quyÒn ë n−íc ta lµ
mét yªu cÇu cã tÝnh b¾t buéc nÕu nh− chóng ta muèn æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn,
muèn tiÕn kÞp c¸c n−íc trong khu vùc vµ céng ®ång quèc tÕ. Tuy nhiªn, x©y
dùng thµnh c«ng nhµ n−íc ph¸p quyÒn lµ nhiÖm vô hÕt søc nÆng nÒ vµ l©u dµi,
®ßi hái ph¶i gi¶i quyÕt tèt tõng kh©u, tõng nhiÖm vô kh¸c nhau trªn tÊt c¶ c¸c
mÆt kinh tÕ - x· héi, trong ®ã cã mét yªu cÇu hÕt søc quan träng, mang tÝnh
cèt lâi, lµ ph¶i kh«ng ngõng më réng d©n chñ x· héi chñ nghÜa, ph¸t huy
quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n trong x©y dùng vµ qu¶n lý nhµ n−íc. Bëi v×, xÐt
vÒ b¶n chÊt, nhµ n−íc ph¸p quyÒn chÝnh lµ mét nhµ n−íc d©n chñ hiÖn ®¹i,
trong ®ã c¸c quyÒn d©n chñ cña ng−êi d©n kh«ng ngõng ®−îc më réng vµ ®¶m
b¶o trªn thùc tÕ.
Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së lµ mét chÕ ®Þnh ph¸p luËt thuéc hÖ
thèng ph¸p luËt ViÖt Nam, cã vai trß hÕt søc quan träng trong x©y dùng vµ
thùc hiÖn nÒn d©n chñ XHCN. Do vËy, hoµn thiÖn Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ
ë c¬ së lµ yªu cÇu tÊt yÕu, kh¸ch quan cña sù nghiÖp ®æi míi ®Êt n−íc theo
®Þnh h−íng x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN ViÖt Nam. Hoµn thiÖn
Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së cã nghÜa lµ ph¶i lµm cho chÕ ®Þnh nµy trë
thµnh mét "b¶o bèi" cña nh©n d©n, thùc sù b¶o vÖ ®−îc c¸c quyÒn tù do, d©n
72
chñ cña hä, vµ gãp phÇn t¨ng c−êng sù v÷ng m¹nh cña hÖ thèng chÝnh trÞ c¬
së, ph¸t huy ®−îc néi lùc cña toµn d©n vµo ph¸t triÓn ®êi sèng kinh tÕ - x· héi
ë ®Þa ph−¬ng.
3.1.2. Yªu cÇu héi nhËp quèc tÕ
D−íi ¶nh h−ëng cña nh÷ng tiÕn bé nhanh chãng cña khoa häc - kü
thuËt trong thêi ®¹i ngµy nay, toµn cÇu hãa ®· trë thµnh mét xu h−íng ph¸t
triÓn tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Mäi quèc gia nÕu kh«ng muèn bÞ bá
quªn, bÞ nghÌo nµn, tôt hËu ®Òu ph¶i chñ ®éng tham gia cuéc c¹nh tranh khèc
liÖt nµy. Tõ nhiÒu n¨m nay, cïng víi chñ tr−¬ng x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp,
tù chñ, §¶ng vµ Nhµ n−íc ta ®· vµ ®ang tÝch cùc "®Èy m¹nh qu¸ tr×nh héi
nhËp kinh tÕ víi khu vùc vµ thÕ giíi" nhÊt qu¸n thùc hiÖn "hîp t¸c vµ héi nhËp
quèc tÕ g¾n chÆt víi c«ng cuéc ®æi míi".
Toµn cÇu hãa lµ qu¸ tr×nh tham gia cña tÊt c¶ c¸c nÒn kinh tÕ vµo mét
thÞ tr−êng theo mét "luËt ch¬i chung". Do ®ã, mçi quèc gia ph¶i quan t©m ®Õn
viÖc hoµn thiÖn thÓ chÕ sao cho c¸c thÓ chÕ cµng mang tÝnh phæ qu¸t vµ hiÖn
diÖn cµng nhiÒu ë nh÷ng m«i tr−êng ®Çu t− kh¸c nhau. §Ó chñ ®éng ®ãn nhËn
vµ triÖt ®Ó tËn dông nh÷ng lîi thÕ do toµn cÇu hãa ®em l¹i nh−: nguån vèn ®Çu
t−, c«ng nghÖ, kinh nghiÖm qu¶n lý, khoa häc kü thuËt… th× ngoµi viÖc ban
hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch th«ng tho¸ng ®Ó thu hót ®Çu t−, mçi nhµ n−íc cßn ph¶i
x©y dùng cho m×nh mét m«i tr−êng x· héi thùc sù d©n chñ. M«i tr−êng x· héi
d©n chñ kh«ng chØ trªn ph−¬ng diÖn chÝnh trÞ - ph¸p lý, mµ cßn trong c¸c
chuÈn mùc øng xö, hµnh ®éng cña ng−êi d©n, trong lèi sèng céng ®ång. Bëi
v×, d©n chñ chÝnh lµ m«i tr−êng tèt nhÊt ®Ó con ng−êi béc lé vµ sö dông hÕt
n¨ng lùc b¶n chÊt cña m×nh gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi.
N¨ng lùc cña con ng−êi chÝnh lµ lîi thÕ quan träng nhÊt cña c¸c quèc gia, c¸c
d©n téc khi tham gia vµo "s©n ch¬i toµn cÇu".
ViÖt Nam héi nhËp quèc tÕ trong ®iÒu kiÖn xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp, v× vËy
ph¸t huy lîi thÕ con ng−êi lµ mét h−íng ®i tÊt yÕu. Ph¸t huy n¨ng lùc cña con
73
ng−êi nh− ®· tr×nh bµy ë trªn lµ ph¶i g¾n liÒn víi më réng d©n chñ. Tøc lµ,
ph¶i ghi nhËn réng r·i c¸c quyÒn cña c«ng d©n vµ kh«ng ngõng hoµn thiÖn c¸c
chÕ ®Þnh ph¸p luËt vÒ c¸c quyÒn cña c«ng d©n. Hoµn thiÖn quy chÕ thùc hiÖn
d©n chñ ë c¬ së chÝnh lµ mét yªu cÇu quan träng gãp phÇn ph¸t huy néi lùc
cña con ng−êi ViÖt Nam trong héi nhËp quèc tÕ.
3.1.3. Yªu cÇu cña c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh quèc gia
C¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh nhµ n−íc chÝnh lµ c¶i c¸ch thÓ chÕ vµ c¬ cÊu
bé m¸y hµnh ph¸p vÒ ph−¬ng diÖn tæ chøc vµ ph−¬ng diÖn thiÕt chÕ. C¶i c¸ch
nÒn hµnh chÝnh cßn cã nghÜa lµ hoµn thiÖn kiÕn thøc, kü n¨ng, n¨ng lùc vµ
®iÒu chØnh hµnh vi øng xö, th¸i ®é cña ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc trong thi
hµnh c«ng vô nh»m ®¶m b¶o tÝnh hiÖu lùc, hiÖu qu¶ cña qu¶n lý nhµ n−íc.
Ch−¬ng tr×nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh ®−îc §¶ng vµ Nhµ n−íc ta thùc hiÖn
c¸ch ®©y gÇn 15 n¨m vµ ®· thu ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ: lËp l¹i trËt
tù, kû c−¬ng trong ho¹t ®éng hµnh chÝnh, ph¸t huy vai trß lµm chñ cña nh©n
d©n lao ®éng, gãp phÇn kh«ng nhá lµm nªn nh÷ng thµnh tùu cña c«ng cuéc
®æi míi ®Êt n−íc.
Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së lµ mét chÕ ®Þnh ph¸p luËt cã ý
nghÜa lµ tiÒn ®Ò, thóc ®Èy viÖc c¶i c¸ch hµnh chÝnh ë c¬ së. Do vËy, cã thÓ
kh¼ng ®Þnh r»ng ®Ó c«ng cuéc c¶i c¸ch hµnh chÝnh ®¹t ®−îc kÕt qu¶ tèt, ®Æc
biÖt lµ ®èi víi cÊp hµnh chÝnh c¬ së th× viÖc hoµn thiÖn Quy chÕ thùc hiÖn
d©n chñ ë c¬ së lµ mét yªu cÇu mang tÝnh kh¸ch quan. C¸c thñ tôc hµnh
chÝnh ë cÊp c¬ së chØ cã thÓ hoµn thiÖn vµ hiÖn thùc hãa trªn c¬ së c«ng khai
hãa c¸c quy tr×nh thñ tôc hµnh chÝnh vµ t¨ng c−êng c¬ héi ®èi tho¹i, giao
tiÕp gi÷a chÝnh quyÒn x·, ph−êng vµ nh©n d©n. Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë
c¬ së ®−îc hoµn thiÖn còng cã môc ®Ých ®¸p øng ®−îc nh÷ng yªu cÇu nªu
trªn cña c¶i c¸ch hµnh chÝnh ë cÊp c¬ së, vµ réng h¬n lµ c¶i c¸ch nÒn hµnh
chÝnh nhµ n−íc.
74
3.2. Mét sè Quan ®iÓm cã tÝnh nguyªn t¾c ®èi víi viÖc hoµn
thiÖn Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së ë ViÖt Nam hiÖn nay
3.2.1. T«n träng vµ ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n
Ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n lµ t− t−ëng chØ ®¹o mäi lÜnh vùc
ho¹t ®éng cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, tõ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®Õn x©y dùng bé
m¸y, tæ chøc, c¸n bé cho tíi c¶i tiÕn ph−¬ng thøc l·nh ®¹o, phong c¸ch lµm viÖc
cña c¸c c¬ quan ®¶ng vµ chÝnh quyÒn ë c¸c cÊp, c¸c ngµnh. ChØ thÞ 30-CT/TW
®· cã quan ®iÓm chØ ®¹o viÖc x©y dùng Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së ph¶i: "§Æt viÖc
ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n ë c¬ së trong c¬ chÕ tæng thÓ cña hÖ thèng
chÝnh trÞ "§¶ng l·nh ®¹o, Nhµ n−íc qu¶n lý, nh©n d©n lµm chñ". Coi träng c¶ ba
mÆt nãi trªn, kh«ng v× nhÊn m¹nh mét mÆt mµ coi nhÑ, h¹ thÊp c¸c mÆt kh¸c".
Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së ban hµnh theo NghÞ ®Þnh 29/1998/N§-CP
vµ ®· ®−îc ®iÒu chØnh, bæ sung thµnh Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së, ban
hµnh n¨m 2003 theo NghÞ ®Þnh 79/2003/N§-CP cã néi dung chñ yÕu lµ x¸c
®Þnh quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n tham gia qu¶n lý nhµ n−íc, qu¶n lý kinh tÕ -
x· héi ë c¬ së, quy ®Þnh mèi quan hÖ gi÷a nh©n d©n vµ chÝnh quyÒn c¬ së,
Nªu râ tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lµm chñ cña ng−êi d©n trong viÖc x©y dùng, tæ
chøc cuéc sèng th−êng ngµy trªn ®Þa bµn d©n c−. Néi dung cña c¸c Quy chÕ
nµy ®· më ra mét b−íc ph¸t triÓn míi c¶ vÒ bÒ réng vµ bÒ s©u cña nÒn d©n chñ
ë c¬ së. §· ®¸p øng ®−îc ph−¬ng ch©m "D©n biÕt, d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm
tra" víi nh÷ng quy ®Þnh râ rµng nh÷ng ®iÒu g× d©n ph¶i ®−îc biÕt, nh÷ng ®iÒu
g× ph¶i ®−îc ®−a ra d©n bµn vµ nh©n d©n cã quyÒn gi¸m s¸t, kiÓm tra nh÷ng
viÖc lµm nµo cña chÝnh quyÒn c¬ së, ®ång thêi quy ®Þnh râ nh÷ng h×nh thøc,
ph−¬ng ph¸p thùc hiÖn nh÷ng quyÒn nµy cña ng−êi d©n.
Bëi vËy, x©y dùng vµ hoµn thiÖn Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së
ph¶i võa ph¸t huy tèt chÕ ®é d©n chñ ®¹i diÖn, n©ng cao chÊt l−îng vµ hiÖu lùc
ho¹t ®éng cña H§ND vµ UBND c¸c cÊp, võa thùc hiÖn tèt chÕ ®é d©n chñ
trùc tiÕp ë c¬ së ®Ó nh©n d©n bµn b¹c vµ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp nh÷ng c«ng viÖc
75
quan träng thiÕt thùc, g¾n víi lîi Ých cña m×nh. Ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nh©n d©n
hiÓu râ mäi chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng, ph¸p luËt cña Nhµ n−íc vµ
nh÷ng quy ®Þnh, ch−¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë ®Þa
ph−¬ng; thùc hiÖn tèt chÕ ®é c«ng khai tµi chÝnh, b¶o ®¶m c«ng b»ng trong
thu vµ sö dông c¸c nguån vèn, nguån c«ng quü; t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nh©n d©n bµy
tá nguyÖn väng, t©m t−, ®ãng gãp ý kiÕn víi chÝnh quyÒn, cã c¬ chÕ ®Ó nh©n
d©n gi¸m s¸t kiÓm tra; thùc hiÖn tèt chÕ ®é tù qu¶n ®èi víi c¸c vÊn ®Ò cã liªn
quan ®Õn cuéc sèng hµng ngµy cña nh©n d©n.
3.2.2. Ph¸t huy d©n chñ ph¶i g¾n liÒn víi n©ng cao ®êi sèng vËt
chÊt, tinh thÇn cña nh©n d©n
Mét trong nh÷ng biÓu hiÖn cña ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn lµ møc ®é
sö dông vµ h−ëng thô nh÷ng thµnh qu¶ lao ®éng trÝ ãc vµ ch©n tay phôc vô
nhu cÇu sèng vµ ph¸t triÓn cña con ng−êi trong hiÖn t¹i, ®−îc biÓu hiÖn cô thÓ
ë c¸c mÆt nh−: møc ®é thu nhËp, c¸c ®iÒu kiÖn vÒ ¨n, ë, sinh ho¹t, ®i l¹i, viÖc
lµm, ch¨m sãc søc kháe, tr×nh ®é v¨n hãa, chÝnh trÞ, ®¹o ®øc, v¨n häc, nghÖ
thuËt... Ch¨m lo c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cña nh©n d©n cã ý nghÜa
rÊt lín, ®ã chÝnh lµ nh÷ng ®¶m b¶o quan träng cho viÖc ph¸t huy d©n chñ ë c¬
së. Con ng−êi nãi chung, ph¶i ®¹t ®Õn mét ph¸t triÓn vËt chÊt nµo ®ã míi cã
thÓ cã ®iÒu kiÖn ®Ó nhËn thøc vµ "th−ëng thøc" nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn, trong
®ã cã gi¸ trÞ cña quyÒn tù do vµ d©n chñ. Mét khi ch−a ®−îc gi¶i phãng ra
khái nh÷ng yªu cÇu tèi thiÓu cña ®êi sèng vËt chÊt, th× tù do vµ d©n chñ ®èi
víi hä kh«ng cã ý nghÜa b»ng miÕng c¬m, manh ¸o hµng ngµy vµ khi ®ã, c¸c
gi¸ trÞ tù do, d©n chñ nÕu ®−îc Nhµ n−íc ghi nhËn th× chóng còng sÏ trë thµnh
h×nh thøc.
Ph¶i thõa nhËn r»ng, mÆc dï ®· qua 19 n¨m ®æi míi nh−ng ®êi sèng
kinh tÕ - x· héi ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng, vïng, miÒn cña n−íc ta vÉn cßn kÐm ph¸t
triÓn. C¬ së h¹ tÇng l¹c hËu, ch−a ®¸p øng ®−îc nhu cÇu m−u sinh cña ®ång
bµo chø ch−a nãi ®Õn yªu cÇu c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. §êi sèng cña
76
nh©n d©n cßn thiÕu thèn c¶ vÒ mÆt vËt chÊt vµ tinh thÇn. NhiÒu vïng cßn ®ãi
gi¸p h¹t, thiÕu l−¬ng thùc. Sè hé nghÌo vÉn chiÕm tØ lÖ cao. Do vËy, §¶ng vµ
Nhµ n−íc cÇn quan t©m ®Èy m¹nh ®Çu t− x©y dùng c¬ së h¹ tÇng thiÕt yÕu h¬n
n÷a (®iÖn, ®−êng, tr−êng, tr¹m, thuû lîi...), nhÊt lµ ®èi víi ®ång bµo vïng s©u,
vïng xa, vïng d©n téc thiÓu sè, vµ ph¶i cã c¬ chÕ kiÓm so¸t tÝnh hiÖu qu¶ cña
c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ®Çu t− ®ã. Cïng víi ®Çu t− c¬ së h¹ tÇng, Nhµ n−íc
còng cÇn ph¶i gi¶i quyÕt mét c¸ch c¨n b¶n c¸c yÕu tè lao ®éng, nghÒ nghiÖp
vµ lîi Ých.
Bªn c¹nh yÕu tè vËt chÊt th× ®êi sèng tinh thÇn cña nh©n d©n còng gÆp
nhiÒu khã kh¨n. Cho ®Õn nay, ®êi sèng v¨n hãa cña ®a sè c¸c vïng, miÒn trªn
®Êt n−íc ta cßn nghÌo nµn, Ýt thay ®æi. Ng−êi d©n nhiÒu n¬i ch−a vµ khã cã
®iÒu kiÖn tiÕp cËn víi th«ng tin, b¸o chÝ cña §¶ng vµ Nhµ n−íc. Tr×nh ®é d©n
trÝ ch−a ®−îc c¶i thiÖn lµ bao, ®Æc biÖt lµ ®èi víi vïng s©u, vïng xa ®ang cã
nguy c¬ tôt hËu xa h¬n so víi vïng ®ång b»ng, thµnh thÞ. Do ®ã, ®Ó n©ng cao
®êi sèng tinh thÇn cho nh©n d©n, §¶ng vµ Nhµ n−íc cÇn ph¶i h×nh thµnh mét
chiÕn l−îc ph¸t triÓn v¨n hãa - x· héi thËt sù cã hiÖu qu¶, −u tiªn nhiÒu cho
nh÷ng vïng khã kh¨n, kÐm ph¸t triÓn. Tr−íc m¾t, Nhµ n−íc sím ®Çu t− x©y
dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng thiÕt chÕ v¨n ho¸ nhµ n−íc tõ tØnh ®Õn x· hoµn
chØnh, nh− hÖ thèng nhµ v¨n ho¸, th− viÖn (huyÖn, x·), c¸c tô ®iÓm sinh ho¹t
v¨n ho¸ ë khu d©n c− vµ ë c¸c c¬ së t«n gi¸o, d©n téc phï hîp víi tõng ®Þa
ph−¬ng, vµ ph¶i cã c¬ chÕ ®Ó ®¶m b¶o cho c¸c thiÕt chÕ nµy ho¹t ®éng cã hiÖu
qu¶, tr¸nh t×nh tr¹ng kh«ng ho¹t ®éng hoÆc ho¹t ®éng cÇm chõng nh− ë mét
sè ®Þa ph−¬ng hiÖn nay. §Çu t− ph¸t triÓn v¨n hãa, vÒ c¬ b¶n lµ ®Çu t− n©ng
cao d©n trÝ, viÖc ®Çu t− nh− vËy cÇn sù kÕt hîp chÆt chÏ cña nhiÒu ngµnh,
nhiÒu cÊp chÝnh quyÒn vµ c¸c tæ chøc chÝnh trÞ, x· héi míi cã thÓ ®¹t ®−îc kÕt
qu¶ cao.
Chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña
nh©n d©n ®−îc n©ng cao chÝnh lµ tiÒn ®Ò ®Ó ng−êi d©n nhËn thøc ®óng ®¾n c¸c
77
quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh, vµ tõ ®ã hä míi cã ®iÒu kiÖn tham gia
gi¶i quyÕt c¸c c«ng viÖc cña nhµ n−íc vµ ph¸t huy néi lùc cña b¶n th©n ®Ó gãp
phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®¹i ph−¬ng nãi riªng vµ cña
®Êt n−íc nãi chung.
3.2.3. Hoµn thiÖn Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë x· ph¶i phï hîp
víi HiÕn ph¸p, ph¸p luËt
D©n chñ vµ ph¸p luËt lµ hai mÆt thèng nhÊt biÖn chøng cña qu¸ tr×nh
d©n chñ hãa ë c¬ së. NghÜa lµ, më réng d©n chñ ph¶i ®i ®«i víi t¨ng c−êng
kû c−¬ng, kû luËt. Mét hÖ thèng ph¸p luËt hoµn chØnh, ®ång bé vµ kh¶ thi lµ
nÒn t¶ng ph¸p lý, lµ c«ng cô ®Ó nh©n d©n thùc hiÖn quyÒn d©n chñ, b¶o vÖ
quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña m×nh, ®ång thêi hiÓu râ tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô ®Ó
cã nh÷ng øng xö phï hîp víi ph¸p luËt. V× vËy, Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë
c¬ së ph¶i cÇn ph¶i ®−îc hßan thiÖn trªn nguyªn t¾c t«n träng mét c¸ch triÖt
®Ó c¸c quy ®Þnh cña hiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt; TiÕp ®ã lµ viÖc ban hµnh nh÷ng
v¨n b¶n nh»m cô thÓ hãa nh÷ng quy ®Þnh cña Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë
c¬ së ë c¸c ®Þa ph−¬ng còng ph¶i triÖt ®Ó t«n träng HiÕn ph¸p, ph¸p luËt,
tr¸nh t×nh tr¹ng h×nh thµnh nh÷ng v¨n b¶n tr¸i luËt, kh¬i dËy t©m lý "phÐp
vua thua lÖ lµng"; D©n chñ ph¶i trong khu«n khæ ph¸p luËt, tr¸nh t×nh tr¹ng
"m¹nh ai nÊy lµm", mµ ph¶i b¶o ®¶m "lÖ lµng ®i cïng phÐp n−íc". Hoµn
thiÖn Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së cßn ph¶i g¾n liÒn víi viÖc quy ®Þnh
nh÷ng h×nh thøc xö lý ®èi víi nh÷ng ng−êi lîi dông d©n chñ ®Ó thùc hiÖn c¸c
hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt.
Bªn c¹nh sù phï hîp víi HiÕn ph¸p, ph¸p luËt, viÖc hoµn thiÖn Quy
chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së cßn ph¶i phï hîp víi thùc tiÔn tõng c¬ së, ph¶i
thiÕt thùc vµ cã tÝnh kh¶ thi cao. Bëi quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së lµ c«ng
cô h÷u hiÖu ®Ó Nhµ n−íc më réng b¶o vÖ vµ ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n
d©n, ®Ó nh©n d©n hiÖn thùc hãa quyÒn d©n chñ cña m×nh.
78
3.3. Mét sè ph−¬ng h−íng vµ gi¶i ph¸p ph¸p lý hoµn thiÖn
quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së
3.3.1. Hoµn thiÖn Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së theo h−íng
x©y dùng Ph¸p lÖnh thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së
HiÖn nay, ph¸p luËt vÒ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së ®−îc ban hµnh d−íi
h×nh thøc nghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ, sau h¬n b¶y n¨m tån t¹i ®· ®Õn lóc cÇn
ph¶i n©ng gi¸ trÞ ph¸p lý cña v¨n b¶n thµnh Ph¸p lÖnh thùc hiÖn d©n chñ ë c¬
së, bëi v×: Ph¸p lÖnh ®−îc ®¸nh gi¸ lµ v¨n b¶n d−íi luËt mang tÝnh chÊt luËt,
sö dông h×nh thøc ph¸p lÖnh trong x©y dùng ph¸p luËt thùc hiÖn d©n chñ ë c¬
së lµ cÇn thiÕt, kh«ng chØ ®Ò cao gi¸ trÞ ph¸p lý mµ cßn më réng ph¹m vi ®iÒu
chØnh, t¨ng thªm sè l−îng c¸c ®iÒu kho¶n ®Ó phï hîp víi xu thÕ x· héi ph¸t
triÓn ®ang ®Æt ra ®èi víi viÖc thùc hiÖn d©n chñ ë cÊp x·. Theo h−íng nµy,
tr−íc hÕt ph¶i x¸c ®Þnh râ môc ®Ých, yªu cÇu cña Ph¸p lÖnh thùc hiÖn d©n chñ
ë c¬ së; x¸c ®Þnh ®èi t−îng, ph¹m vi ®iÒu chØnh vµ nh÷ng néi dung chÝnh cña
Ph¸p lÖnh thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së. §ã lµ nh÷ng néi dung mµ chóng t«i sÏ
tr×nh bµy sau ®©y:
- Môc ®Ých, yªu cÇu cña Ph¸p lÖnh thùc hiÖn d©n chñ c¬ së
VÒ môc ®Ých, Ph¸p lÖnh thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së ®−îc x©y dùng ban
hµnh nh»m ®¸p øng nhu cÇu thùc tÕ ®ang ®Æt ra lµ ph¸t huy quyÒn lµm chñ,
søc s¸ng t¹o cña nh©n d©n ë cÊp x·, ®éng viªn søc m¹nh vËt chÊt vµ tinh thÇn
to lín cña nh©n d©n trong ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, c¶i thiÖn d©n sinh, n©ng
cao d©n trÝ, æn ®Þnh chÝnh trÞ, t¨ng c−êng ®oµn kÕt, x©y dùng chÝnh quyÒn vµ
c¸c ®oµn thÓ ë cÊp x· trong s¹ch, v÷ng m¹nh; ng¨n chÆn vµ kh¾c phôc t×nh
tr¹ng suy tho¸i, quan liªu, tham nhòng cña mét bé phËn c¸n bé, ®¶ng viªn vµ
c¸c tÖ n¹n x· héi, gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu, n−íc m¹nh, x· héi
c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh theo ®Þnh h−íng XHCN. Ph¸t huy quyÒn lµm
chñ cña nh©n d©n g¾n liÒn víi c¬ chÕ "§¶ng l·nh ®¹o, Nhµ n−íc qu¶n lý, nh©n
d©n lµm chñ".
79
VÒ yªu cÇu, Ph¸p lÖnh thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së ®−îc x©y dùng ban
hµnh ph¶i b¶o ®¶m: D©n chñ trong khu«n khæ cña HiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt; d©n
chñ ®i ®«i víi trËt tù, kû c−¬ng; quyÒn ®i víi nghÜa vô; kiªn quyÕt xö lý nh÷ng
hµnh vi lîi dông d©n chñ ®Ó vi ph¹m ph¸p luËt, x©m ph¹m lîi Ých nhµ n−íc, lîi
Ých tËp thÓ, quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n.
Ph¸p lÖnh thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së ®−îc x©y dùng trªn c¬ së hoµn
thiÖn nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ quyÒn d©n chñ cña c«ng d©n, vÒ c¬ chÕ
tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn cÊp x·… ®Ó x©y dùng mét c¬ chÕ thùc
hiÖn d©n chñ ë c¬ së phï hîp vµ cã tÝnh kh¶ thi.
- §èi t−îng, ph¹m vi ®iÒu chØnh cña Ph¸p lÖnh thùc hiÖn d©n chñ ë
c¬ së
Thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së lµ nh÷ng ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn cÊp x·
liªn quan ®Õn viÖc triÓn khai thùc hiÖn c¸c quyÒn d©n chñ trªn thùc tÕ, còng
nh− ho¹t ®éng cña c«ng d©n trong viÖc thùc hiÖn c¸c quyÒn tù do, d©n chñ cña
m×nh. Do ®ã, ®èi t−îng ®iÒu chØnh, ph¹m vi ®iÒu chØnh cña Ph¸p lÖnh thùc
hiÖn d©n chñ ë c¬ së ph¶i lµ nh÷ng quan hÖ x· héi ph¸t sinh gi÷a c¸c cô thÓ
trong viÖc tæ chøc thùc hiÖn c¸c quyÒn d©n chñ cña c«ng d©n.
Chñ thÓ cña Ph¸p lÖnh thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së tr−íc hÕt lµ chÝnh
quyÒn cÊp x·, c¸c ®oµn thÓ, tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi vµ c¸c c¬ quan nhµ n−íc
cã liªn quan ®Õn viÖc thùc hiÖn quyÒn d©n chñ ë c¬ së; c¸c c«ng d©n sinh sèng
trong ®Þa bµn cña x· (ph−êng, thÞ trÊn). N¨ng lùc ph¸p lý cña chñ thÓ ®−îc
quy ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c.
VÒ ph¹m vi ®iÒu chØnh, ph¸p lÖnh nµy kh«ng ®iÒu chØnh toµn bé c¸c
quan hÖ x· héi ph¸t sinh gi÷a c¸c c¬ quan, tæ chøc ë cÊp x· víi c«ng d©n mµ
chØ ®iÒu chØnh nh÷ng quan hÖ x· héi ph¸t sinh trong viÖc thùc thi quyÒn d©n
chñ cña nh©n d©n, cã nghÜa lµ nh÷ng quan hÖ x· héi ph¸t sinh trong viÖc ®¶m
b¶o thùc hiÖn nguyªn t¾c d©n biÕt, d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra trong qu¶n
lý nhµ n−íc, qu¶n lý x· héi vµ tæ chøc ®êi sèng céng ®ång cña nh©n d©n.
80
§èi t−îng vµ ph¹m vi ®iÒu chØnh cña Ph¸p lÖnh ®−îc quy ®Þnh nh− vËy
sÏ cã nh÷ng më réng h¬n so víi ®èi t−îng vµ ph¹m vi ®iÒu chØnh cña Quy chÕ
thùc hiÖn d©n chñ ë x· hiÖn nay.
- VÒ néi dung cña ph¸p lÖnh thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së
Néi dung cña Ph¸p lÖnh, theo chóng t«i, cÇn ph¶i cã nh÷ng thay ®æi so
víi quy chÕ hiÖn hµnh nh− sau:
Thø nhÊt, cÇn quy ®Þnh mét c¸ch ®Çy ®ñ c¸c ph−¬ng thøc thùc hiÖn
nh÷ng viÖc cÇn th«ng b¸o ®Ó nh©n d©n biÕt. Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së
hiÖn hµnh quy ®Þnh 14 lo¹i c«ng viÖc ph¶i th«ng b¸o cho d©n biÕt, víi c¸c
h×nh thøc cung cÊp th«ng tin ®Ó nh©n d©n biÕt lµ: niªm yÕt c«ng khai v¨n b¶n
t¹i trô së ñy ban nh©n d©n x· vµ c¸c trung t©m d©n c−, v¨n hãa, hÖ thèng
truyÒn thanh cña x·, th«n vµ c¸c tæ chøc v¨n hãa, th«ng tin, tuyªn truyÒn c¬
së; tæ chøc c¸c cuéc tiÕp xóc cö tri cña ®¹i biÓu H§ND x·, t¹i c¸c kú häp cña
H§ND x·, c¸c cuéc häp cña UBND, ñy ban MTTQ ViÖt Nam, c¸c thµnh viªn
cña MTTQ ViÖt Nam cïng cÊp vµ cuéc häp cña th«n; göi v¨n b¶n tíi hé gia
®×nh hoÆc Tr−ëng th«n. VÒ ph¹m vi nh÷ng viÖc ph¶i th«ng b¸o cho d©n biÕt
theo quy chÕ hiÖn hµnh ghi nh− vËy lµ ch−a hîp lý, võa thõa, võa thiÕu thÓ
hiÖn ë chç: C¸c néi dung c«ng viÖc mµ nh©n d©n cÇn ®−îc biÕt kh¸ phong phó
vµ phô thuéc vµo t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ ë ®Þa ph−¬ng trong mçi thêi kú,
mÆt kh¸c cÇn t¹o sù chñ ®éng cña chÝnh quyÒn trong viÖc lùa chän nh÷ng néi
dung cÇn thiÕt ®Ó th«ng b¸o cho d©n biÕt nªn t¹i §iÒu 5 cña quy chÕ cÇn ph¶i
më réng h¬n. Theo chóng t«i cÇn ph¶i thªm 1 kho¶n vµo cuèi §iÒu 5 (kho¶n
15) lµ: "Nh÷ng néi dung kh¸c mµ chÝnh quyÒn x· thÊy cÇn thiÕt".
VÒ ph−¬ng thøc th«ng b¸o c«ng khai c¸c néi dung "nh÷ng viÖc cÇn
th«ng b¸o ®Ó nh©n d©n biÕt" Quy chÕ hiÖn hµnh chØ giíi h¹n ë 5 h×nh thøc nh−
vËy lµ kh«ng phï hîp, ch−a tÝnh ®Õn thùc tiÔn qu¶n lý cña chÝnh quyÒn c¬ së,
sù ph¸t triÓn cña khoa häc - c«ng nghÖ. Bëi v×, tíi mét lóc nµo ®ã, khi mµ mäi
ng−êi d©n ®−îc sö dông c¸c h×nh thøc th«ng tin hiÖn ®¹i nh− viÖc kÕt nèi
81
m¹ng internet th× cÇn ph¶i quy ®Þnh chÝnh quyÒn cã tr¸ch nhiÖm ®−a c¸c néi
dung ®ã lªn m¹ng. MÆt kh¸c, ho¹t ®éng tuyªn truyÒn c¸c néi dung cÇn th«ng
b¸o cho nh©n d©n biÕt cßn cã thÓ ®−îc thùc hiÖn th«ng qua ho¹t ®éng chuyªn
m«n, nghiÖp vô cña c¸c tæ chøc chuyªn m«n ë c¸c nh−: Ho¹t ®éng cña V¨n
phßng, §Þa chÝnh, T− ph¸p hay Tæ hßa gi¶i, An ninh... Do vËy, theo chóng t«i,
§iÒu 6 cña Quy chÕ cÇn ph¶i bæ sung thªm hai kho¶n (kho¶n 6 vµ 7) lµ:
Th«ng qua c¸c ho¹t ®éng chuyªn m«n, nghiÖp vô;
Th«ng qua c¸c h×nh thøc kh¸c mµ chÝnh quyÒn x· thÊy phï hîp.
Thø hai, Ph¸p lÖnh ph¶i ®−îc x©y dùng trªn c¬ së hoµn thiÖn néi dung
vµ ph−¬ng thøc thùc hiÖn nh÷ng viÖc nh©n d©n bµn vµ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp.
Quy chÕ hiÖn hµnh quy ®Þnh 5 lo¹i c«ng viÖc mµ nh©n d©n ë x·, th«n, bµn vµ
quyÕt ®Þnh trùc tiÕp lµ phï hîp víi thùc tÕ, nh−ng vÒ ph−¬ng thøc thùc hiÖn
nh÷ng viÖc nh©n d©n quyÕt ®Þnh trùc tiÕp cÇn ph¶i nghiªn cøu ®Ó hoµn thiÖn.
Ch¼ng h¹n, kho¶n 2 vµ 4 cña §iÒu 9 quy ®Þnh vÒ tû lÖ d©n dù häp vµ tû lÖ nhÊt
trÝ ®Ó mét quyÕt ®Þnh cã gi¸ trÞ sÏ lµ khã kh¶ thi ®èi víi nhiÒu ®Þa ph−¬ng hiÖn
nay; mÆt kh¸c kho¶n 2 vµ kho¶n 4 §iÒu 9 Quy chÕ l¹i m©u thuÉn nhau (kho¶n 2
§iÒu 9 quy ®Þnh: "ñy ban nh©n d©n x· ra quyÕt ®Þnh c«ng nhËn nh÷ng néi
dung ®¹t tû lÖ trªn 50% sè ng−êi tham gia cuéc häp hoÆc lÊy ý kiÕn t¸n thµnh";
kho¶n 4 §iÒu 9 quy ®Þnh: "Nh©n d©n cã tr¸ch nhiÖm chÊp hµnh vµ thùc hiÖn
nghiªm chØnh c¸c quyÕt ®Þnh ®· ®−îc trªn 50% c¸c hé gia ®×nh cña x· hoÆc
th«n nhÊt trÝ". Nh− vËy, t¹i kho¶n 2 §iÒu 9 quy ®Þnh mét quyÕt ®Þnh cã gi¸ trÞ
khi ®¹t tû lÖ trªn 50% sè ng−êi tham gia cuéc häp hoÆc lÊy ý kiÕn nhÊt trÝ
nh−ng t¹i kho¶n 4 §iÒu 9 l¹i quy ®Þnh c¸c quy ®Þnh cã gi¸ trÞ thùc hiÖn lµ ®·
®−îc trªn 50% c¸c hé gia ®×nh cña x· hoÆc cña th«n nhÊt trÝ. Trong khi sè
ng−êi tham gia cuéc häp hoÆc lÊy ý kiÕn vµ sè hé gia ®×nh cña x· hoÆc th«n
kh«ng ph¶i lóc nµo còng nh− nhau, thËm chÝ rÊt kh¸c nhau). §Ó tr¸nh m©u
thuÉn trong mét ®iÒu luËt vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng quyÕt ®Þnh cña nh©n d©n
cã gi¸ trÞ thùc hiÖn kho¶n 4 §iÒu 9 nªn söa l¹i lµ: "Nh©n d©n cã tr¸ch nhiÖm
82
chÊp hµnh vµ thùc hiÖn nghiªm chØnh c¸c quyÕt ®Þnh ®· ®−îc ñy ban nh©n
d©n x· c«ng nhËn".
Thø ba, hoµn thiÖn néi dung vµ ph−¬ng thøc thùc hiÖn nh÷ng viÖc nh©n
d©n bµn, tham gia ý kiÕn, chÝnh quyÒn x· quyÕt ®Þnh vµ nh÷ng viÖc nh©n d©n
gi¸m s¸t, kiÓm tra.
Quy chÕ hiÖn hµnh quy ®Þnh 9 lo¹i viÖc nh©n d©n bµn, tham gia ý kiÕn
®Ó chÝnh quyÒn x· quyÕt ®Þnh hoÆc tr×nh cÊp cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh vµ
11 viÖc nh©n d©n gi¸m s¸t kiÓm tra lµ kh«ng thùc tÕ, bëi v×: trong ®iÒu kiÖn
hiÖn nay, tr×nh ®é nhËn thøc cña nh©n d©n cßn nhiÒu h¹n chÕ, nhiÒu ng−êi d©n
kh«ng ®ñ n¨ng lùc ®Ó tham gia ®ãng gãp ý kiÕn hay kiÓm tra gi¸m s¸t nh÷ng
c«ng viÖc mang tÝnh chuyªn m«n s©u. MÆt kh¸c, tr×nh ®é, kü n¨ng l·nh ®¹o,
®iÒu hµnh cña c¸n bé c¬ së cßn nhiÒu bÊt cËp, chÝnh v× vËy cÇn x¸c ®Þnh râ
nh÷ng c«ng viÖc nµo cÇn thiÕt ph¶i thùc hiÖn d©n chñ trùc tiÕp réng r·i ®Õn
mäi ng−êi d©n, nh÷ng c«ng viÖc nµo kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i nh− vËy. Theo
chóng t«i, hiÖn nay d©n chñ trùc tiÕp chØ nªn giíi h¹n ë nh÷ng c«ng viÖc cã
liªn quan ®Õn quyÒn lîi s¸t s−ên cña ng−êi d©n, nh−: c¸c kho¶n ®ãng gãp, c¸c
ho¹t ®éng tù qu¶n vµ kiÓm tra, gi¸m s¸t chÝnh c¸c ho¹t ®éng nµy; nh÷ng ho¹t
®éng liªn quan ®Õn sù ph¸t triÓn chung cña c¶ céng ®ång x·, ph−êng, nh÷ng
c«ng viÖc ®ßi hái c¸c kiÕn thøc chuyªn m«n, nghiÖp vô... nªn quy ®Þnh thùc
hiÖn d©n chñ ®¹i diÖn.
ViÖc quy ®Þnh c¸c ph−¬ng thøc kiÓm tra, gi¸m s¸t (§iÒu 13) còng ch−a
thùc sù chuÈn x¸c. Kho¶n 4 §iÒu 13 quy chÕ quy ®Þnh: "Bá phiÕu tÝn nhiÖm
®èi víi c¸c chøc vô do Héi ®ång nh©n d©n x· bÇu" thùc ra ®©y lµ sù ®¸nh gi¸ cña
nh©n d©n ®èi víi mét sè chøc danh cña chÝnh quyÒn x·, hay kho¶n 5 §iÒu 13:
"Ph¸t hiÖn nh÷ng c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n x©m ph¹m quyÒn lµm chñ… tham
nhòng…" lµ kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng kiÓm tra, gi¸m s¸t chø kh«ng ph¶i lµ
ph−¬ng thøc kiÓm tra, gi¸m s¸t. §Ó b¶o ®¶m sù chuÈn x¸c vÒ néi dung cña
®iÒu luËt, theo chóng t«i kho¶n 4, 5 §iÒu 13 nªn t¸ch thµnh mét ®iÒu luËt míi.
83
Thø t−, hoµn thiÖn néi dung vµ ph−¬ng thøc thùc hiÖn x©y dùng céng
®ång d©n c− th«n. Th«n, lµng, Êp, b¶n, xãm, tæ d©n phè... lµ n¬i sinh sèng cña
céng ®ång d©n c−, lµ n¬i thùc hiÖn d©n chñ mét c¸ch trùc tiÕp vµ réng r·i ®Ó
ph¸t huy c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng tù qu¶n cña céng ®ång d©n c− vµ lµ n¬i tæ
chøc cho nh©n d©n thùc hiÖn chñ tr−¬ng, ®−êng lèi cña §¶ng, chÝnh s¸ch,
ph¸p luËt cña Nhµ n−íc vµ nhiÖm vô cÊp trªn giao. Th«n kh«ng ph¶i lµ mét
cÊp hµnh chÝnh. C¸c ®¬n vÞ nµy ®−îc ra ®êi do lÞch sö h×nh thµnh c¸c ®iÓm
d©n c− vµ do quy m« d©n sè ë c¸c ®iÓm d©n c− ®ã lín m¹nh kh«ng ngõng,
®iÒu nµy lµm n¶y sinh c¸c vÊn ®Ò vÒ qu¶n lý. ChÝnh quyÒn x·, ph−êng kh«ng
thÓ "víi" næi ®Õn hµng chôc ngµn d©n tr¶i trªn mét ®Þa bµn réng, trong khi c¬
së vËt chÊt, ph−¬ng tiÖn giao th«ng, liªn l¹c cßn s¬ sµi. Do vËy, c¸c c¸n bé
th«n, Êp, xãm, b¶n, tæ d©n phè ®−îc coi nh− lµ "c¸nh tay nèi dµi" ®Ó chÝnh
quyÒn c¬ së "víi tíi" ng−êi d©n. Tr−ëng th«n cã vai trß hÕt søc quan träng
trong viÖc truyÒn t¶i c¸c quyÕt ®Þnh cña chÝnh quyÒn ®Õn víi ng−êi d©n vµ thu
nhËn ý kiÕn ph¶n håi cña ng−êi d©n ®Õn víi chÝnh quyÒn.
Quy chÕ hiÖn hµnh quy ®Þnh Tr−ëng th«n lµ ng−êi ®−îc nh©n d©n bÇu
ra t¹i Héi nghÞ nh©n d©n th«n vµ ®−îc Chñ tÞch UBND x· ra quyÕt ®Þnh c«ng
nhËn; Tr−ëng th«n cã nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 17 cña
Quy chÕ. Tuy nhiªn, Quy chÕ l¹i ch−a x¸c ®Þnh râ vÒ phÈm chÊt, n¨ng lùc, ®é
tuæi, uy tÝn cña Tr−ëng th«n còng nh− quy tr×nh bÇu Tr−ëng th«n. Theo chóng
t«i nªn bæ sung vµo §iÒu 17 Quy chÕ néi dung sau:
Tr−ëng th«n lµ ng−êi tõ 21 tuæi trë lªn, cã søc kháe vµ phÈm chÊt ®¹o
®øc tèt, cã uy tÝn vµ n¨ng lùc lµm viÖc, ®−îc ®a sè nh©n d©n trong th«n bÇu ra
t¹i Héi nghÞ nh©n d©n vµ ®−îc Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n x· ra quyÕt ®Þnh
c«ng nhËn.
Quy ®Þnh nh− vËy sÏ gióp nh©n d©n dÔ dµng lùa chän ®−îc nh÷ng
Tr−ëng th«n xøng ®¸ng, hoµn thµnh tèt nhiÖm vô ®−îc giao.
84
Mét trong nh÷ng ho¹t ®éng chñ yÕu cña th«n lµ nh÷ng ho¹t ®éng
mang tÝnh tù qu¶n. Nh©n d©n trong th«n x©y dùng h−¬ng −íc, quy −íc. Lµ v¨n
b¶n quy ph¹m x· héi trong ®ã quy ®Þnh c¸c quy t¾c xö sù chung do céng ®ång
d©n c− cïng tháa thuËn ®Æt ra ®Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi mang tÝnh tù
qu¶n cña nh©n d©n nh»m gi÷ g×n vµ ph¸t huy nh÷ng phong tôc, tËp qu¸n tèt
®Ñp vµ truyÒn thèng v¨n hãa trªn ®Þa bµn lµng, b¶n, th«n, Êp, côm d©n c−, gãp
phÇn hç trî tÝch cùc cho viÖc qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt. §Ó cho c¸c quy
−íc, h−¬ng −íc phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña tõng ®Þa ph−¬ng vµ dÔ ®i vµo ®êi
sèng cña ng−êi d©n ë c¬ së cÇn tr¸nh hiÖn t−îng h×nh thøc cña c¸c quy −íc,
h−¬ng −íc nh− hiÖn nay. Bªn c¹nh ®ã, Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së hiÖn
hµnh quy ®Þnh "th«n, tæ d©n phè x©y dùng h−¬ng −íc, quy −íc vÒ c«ng viÖc
néi bé cña céng ®ång d©n c−…" sÏ dÉn tíi t×nh tr¹ng qu¸ t¶i c¸c quy −íc vµ
nÕu mçi th«n, tæ d©n phè x©y dùng ®ñ 8 lo¹i quy −íc nh− thµnh phè Hµ Néi
vµ mét sè tØnh ®ang lµm, th× sè l−îng quy −íc ë mçi x·, ph−êng sÏ lªn tíi con
sè h»ng ngh×n… V× vËy, §iÒu 18 "Quy chÕ" nªn quy ®Þnh th«n, tæ d©n phè x©y
dùng c¸c quy −íc ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò bøc xóc, thiÕt thùc cña hä mµ kh«ng
cÇn quy ®Þnh c¸c th«n, tæ d©n phè ph¶i cã c¸c quy −íc cïng lo¹i nh− nhau.
Thø n¨m, bæ sung nh÷ng quy ®Þnh vÒ xö lý c¸c hµnh vi vi ph¹m. MÆc
dï trong ®iÒu kho¶n thi hµnh cña NghÞ ®Þnh 79/CP ®· quy ®Þnh: "C¸n bé, c«ng
chøc chÝnh quyÒn c¸c cÊp vµ nh©n d©n cã nghÜa vô chÊp hµnh nghiªm chØnh
nh÷ng quy ®Þnh trong Quy chÕ nµy" (§iÒu 21). Nh−ng trªn thùc tÕ, nh÷ng
ng−êi kh«ng chÊp hµnh quy ®Þnh ®Æt ra vÉn ch−a cã h×nh thøc xö lý thÝch hîp,
do vËy, hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ cña Quy chÕ ch−a cao. Theo chóng t«i, cÇn ph¶i
cã c¸c chÕ tµi xö lý ®èi víi nh÷ng c¬ quan vµ c¸ nh©n c¸n bé, kh«ng t¹o ®iÒu
kiÖn cho viÖc thùc hiÖn Quy chÕ. §ång thêi, còng cÇn cã chÕ tµi xö lý nh÷ng
c«ng d©n kh«ng chÊp hµnh c¸c quyÕt ®Þnh ®· ®−îc tËp thÓ, céng ®ång bµn b¹c
th«ng qua, còng nh− nh÷ng ®èi t−îng lîi dông Quy chÕ d©n chñ ®Ó c¶n trë
c«ng viÖc cña chÝnh quyÒn, g©y mÊt ®oµn kÕt trong céng ®ång d©n c−.
85
3.3.2 Hoµn thiÖn quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së kÕt hîp víi x©y
dùng vµ hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt cã liªn quan
Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së lµ mét chÕ ®Þnh ®¶m b¶o thùc hiÖn
c¸c quyÒn d©n chñ cña nh©n d©n ë cÊp x·. §©y lµ mét v¨n b¶n ph¸p luËt v«
cïng quan träng, thÓ hiÖn ®−îc tÝnh d©n chñ trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña
Nhµ n−íc ta. Tuy nhiªn, còng ph¶i thÊy r»ng, d©n chñ vµ thùc hiÖn quyÒn d©n
chñ cña c«ng d©n lµ mét vÊn ®Ò réng lín, ®−îc ®iÒu chØnh bëi nhiÒu v¨n b¶n
ph¸p luËt kh¸c nhau. Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së chØ lµ mét trong sè
c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®ã. ChÝnh v× vËy, hoµn thiÖn quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ
ë c¬ së ph¶i ®−îc tiÕn hµnh ®ång thêi víi viÖc hoµn thiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p
luËt cã liªn quan trong lÜnh vùc nµy, cã nh− thÕ míi cã thÓ ®¶m b¶o ®−îc tÝnh
thèng nhÊt cña ph¸p chÕ vµ n©ng cao ®−îc hiÖu qu¶ cña c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt
vÒ thùc hiÖn quyÒn d©n chñ cña c«ng d©n nãi chung vµ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬
së nãi riªng.
VËy, theo chóng t«i, trong thêi gian tíi, Quèc héi cÇn tËp trung x©y
dùng vµ hoµn thiÖn mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt sau:
- X©y dùng vµ ban hµnh LuËt Tr−ng cÇu ý d©n
Tr−ng cÇu ý d©n lµ mét trong nh÷ng c¸ch thøc thùc hiÖn d©n chñ trùc
tiÕp, mét trong nh÷ng h×nh thøc cao cña viÖc nh©n d©n tham gia qu¶n lý nhµ
n−íc, qu¶n lý x· héi, bëi th«ng qua qu¸ tr×nh nµy ng−êi d©n cã ®iÒu kiÖn thùc
hiÖn quyÒn lùc cña m×nh trong quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ, chÝnh trÞ - x·
héi quan träng cña ®Êt n−íc.
Nh©n d©n quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò quan träng cña ®Êt n−íc th«ng qua
tr−ng cÇu d©n ý lµ mét trong nh÷ng quyÒn hiÕn ®Þnh cã tÝnh nhÊt qu¸n trong
lÞch sö lËp hiÕn n−íc ta. §iÒu 21 HiÕn ph¸p 1946 kh¼ng ®Þnh: "Nh©n d©n cã
quyÒn phóc quyÕt vÒ HiÕn ph¸p vµ nh÷ng viÖc quan hÖ ®Õn vËn mÖnh quèc
gia...". QuyÒn phóc quyÕt nµy tiÕp tôc ®−îc kh¼ng ®Þnh trong HiÕn ph¸p 1959
86
(§iÒu 52, môc 5); HiÕn ph¸p 1980 (§iÒu 100, môc 6); HiÕn ph¸p 1992 (§iÒu 84,
môc 14). QuyÒn phóc quyÕt HiÕn ph¸p, quyÒn quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò quan
träng cña ®Êt n−íc ®−îc thùc hiÖn qua chÕ ®Þnh tr−ng cÇu ý d©n vÒ b¶n chÊt
thÓ hiÖn quyÒn lùc trùc tiÕp cña nh©n d©n, ®¶m b¶o cho nh©n d©n tù lùa chän
ph−¬ng h−íng gi¶i quyÕt c¸c nhiÖm vô cã liªn quan ®Õn lîi Ých cña chÝnh b¶n
th©n m×nh. Mét khi nh©n d©n tù quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò cña d©n téc, cña ®Êt
n−íc th«ng qua c¸c c«ng cô trùc tiÕp nh− tr−ng cÇu ý d©n, quyÒn ®−a ra c¸c
s¸ng kiÕn vÒ ®−êng lèi, chÝnh s¸ch, vÒ ph¸p luËt, vÒ c¸ch thøc hµnh ®éng,
quyÒn ®−a ra c¸c thØnh nguyÖn, nh©n d©n sÏ tù biÕt c¸ch ®¶m b¶o cho c¸c
quyÕt ®Þnh cña m×nh ®−îc thùc thi ®Çy ®ñ vµ ®óng ®¾n. V× vËy, ban hµnh LuËt
Tr−ng cÇu ý d©n lµ viÖc lµm cÊp b¸ch hiÖn nay nh»m ®¶m b¶o nguyªn t¾c quyÒn
lùc thuéc vÒ nh©n d©n. Sù ra ®êi cña LuËt Tr−ng cÇu ý d©n sÏ t¹o ®−îc sù ®ång
thuËn x· héi trong ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi còng nh− ph¸t huy d©n chñ.
LuËt Tr−ng cÇu ý d©n cÇn quy ®Þnh râ rµng nh÷ng vÊn ®Ò nµo Nhµ
n−íc ph¶i ®−a ra ®Ó nh©n d©n biÓu quyÕt còng nh− tr×nh tù, thñ tôc tiÕn hµnh
tr−ng cÇu ý d©n vµ hÖ qu¶ ph¸p lý cña cuéc tr−ng cÇu ý d©n...
- TiÕp tôc hoµn thiÖn LuËt BÇu cö ®¹i biÓu Quèc héi vµ LuËt BÇu cö
®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp
QuyÒn bÇu cö lµ mét trong nh÷ng quyÒn chÝnh trÞ quan träng, th«ng
qua quyÒn bÇu cö, ng−êi d©n trùc tiÕp lùa chän ra c¸c ®¹i biÓu xøng ®¸ng cña
m×nh ®Ó thay mÆt hä mµ thùc thi quyÒn lùc nhµ n−íc trong ph¹m vi chøc
tr¸ch, quyÒn h¹n ®−îc ñy quyÒn. QuyÒn nµy ®· ®−îc cô thÓ b»ng LuËt BÇu cö
®¹i biÓu Quèc héi, LuËt BÇu cö ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n.
Nh×n chung, c¸c ®¹o luËt bÇu cö hiÖn hµnh ®· chÕ ®Þnh ®−îc c¸c
nguyªn t¾c bÇu cö d©n chñ nh−: phæ th«ng ®Çu phiÕu, b×nh ®¼ng, trùc tiÕp vµ
bá phiÕu kÝn. Tuy vËy, qu¸ tr×nh thùc hiÖn bÇu cö ®· n¶y sinh mét sè vÊn ®Ò
bÊt cËp ®ã lµ: Trong rÊt nhiÒu tr−êng hîp sù hiÓu biÕt cña cö tri ®èi víi c¸c
87
øng cö viªn lµ h¹n chÕ, cö tri kh«ng nh÷ng kh«ng biÕt vÒ phÈm chÊt, n¨ng lùc
c¸ nh©n cña c¸c øng cö viªn mµ cßn kh«ng thÓ biÕt ®−îc ch−¬ng tr×nh hµnh
®éng cô thÓ cña mçi øng cö viªn khi ®−îc bÇu ®Ó cã c¬ së kiÓm nghiÖm ho¹t
®éng cña ®¹i biÓu trªn thùc tÕ; kh¶ n¨ng lùa chän ®¹i biÓu trong sè øng cö
viªn cña cö tri bÞ h¹n chÕ bëi tû lÖ chªnh lÖch gi÷a ®¹i biÓu ®−îc bÇu vµ øng
cö viªn trong danh s¸ch bÇu lµ qu¸ thÊp; nhiÒu ®¹i biÓu sau khi tróng cö cßn
lóng tóng trong viÖc thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm ®¹i biÓu cña m×nh do ch−a cã sù
chuÈn bÞ ...
§Ó quyÒn bÇu cö cña c«ng d©n ®−îc thùc hiÖn tèt h¬n, mang l¹i hiÖu
qu¶ thiÕt thùc cña viÖc ñy quyÒn cho ng−êi ®¹i diÖn, LuËt BÇu cö Quèc héi,
LuËt BÇu cö ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu, hoµn thiÖn
theo h−íng t¹o nhiÒu ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng cho cö tri trùc tiÕp lùa chän c¸c
®¹i biÓu cña m×nh; x©y dùng c¬ chÕ ph¸p lý cô thÓ cho c¸c ho¹t ®éng tranh cö
cña c¸c øng cö viªn ®Ó tr¸nh côc bé ®Þa ph−¬ng hoÆc lîi dông diÔn ®µn nµy
phôc vô cho nh÷ng môc ®Ých kh¸c; cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ thñ tôc kª khai vµ
c«ng khai tµi s¶n cña c¸c øng cö viªn.
- TiÕp tôc hoµn thiÖn LuËt Tæ chøc Héi ®ång nh©n d©n vµ ñy ban
nh©n d©n
+ LuËt Tæ chøc Héi ®ång nh©n d©n vµ ñy ban nh©n d©n ®−îc Quèc
héi th«ng qua n¨m 1994 ®· gãp phÇn quan träng vµo viÖc kiÖn toµn, cñng cè
tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng, n©ng cao chÊt l−îng d©n
chñ ®¹i diÖn, tõng b−íc më réng d©n chñ trùc tiÕp cña nh©n d©n. Tuy nhiªn,
tr−íc yªu cÇu cña nhiÖm vô qu¶n lý ®Êt n−íc, ph¸t triÓn c¸c mÆt kinh tÕ - x·
héi trong t×nh míi th× LuËt Tæ chøc Héi ®ång nh©n d©n vµ ñy ban nh©n d©n
n¨m 1994 ®· béc lé nh÷ng h¹n chÕ cÇn ph¶i ®−îc söa ®æi bæ sung.
§Ó ®¸p øng yªu cÇu thùc tiÔn trong t×nh h×nh míi, LuËt Tæ chøc Héi
®ång nh©n d©n vµ ñy ban nh©n d©n cÇn tiÕp tôc ®−îc hoµn thiÖn theo h−íng
88
kÕ thõa vµ ph¸t huy nh÷ng néi dung cña LuËt Tæ chøc Héi ®ång nh©n d©n vµ
ñy ban nh©n d©n n¨m 2003, bæ sung mét sè néi dung míi nh−: Quy ®Þnh
nhiÖm vô cña H§ND vµ UBND trong lÜnh vùc tæ chøc thi hµnh ph¸p luËt thùc
hiÖn d©n chñ ë c¬ së; më réng chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña H§ND vµ UBND
cÊp x·; thµnh lËp c¸c ban cña H§ND cÊp x·...
+ Hoµn thiÖn ph¸p luËt tæ chøc H§ND vµ UBND theo h−íng ®Ó ng−êi
d©n ®Þa ph−¬ng trùc tiÕp bÇu Chñ tÞch UBND x·. Cã thÓ thÊy r»ng, c¸c cuéc
bÇu cö H§ND cÊp x· ë n−íc ta trong nh÷ng n¨m qua cßn nhiÒu yÕu tè bÊt
cËp, trong tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n cña cuéc bÇu cö, tõ giai ®o¹n ®Ò cö øng viªn,
niªm yÕt th«ng tin vÒ øng viªn, bá phiÕu bÇu cö… Nh÷ng bÊt cËp cã thÓ ®−îc
kÓ ra lµ: phÇn lín quÇn chóng nh©n d©n ch−a ®−îc tham gia vµo giai ®o¹n ®Ò
cö øng cö viªn; ph¹m vi lùa chän ®¹i biÓu trong sè øng cö viªn râ rµng lµ cßn
rÊt h¹n chÕ, bëi tØ lÖ chªnh lÖch gi÷a nh÷ng ®¹i biÓu ®−îc bÇu vµ nh÷ng ng−êi
øng cö rÊt thÊp; th«ng tin vÒ nh÷ng ng−êi øng cö còng ch−a ®−îc c«ng khai,
râ rµng ®Õn tËn tõng cö tri, nhiÒu khi cö tri cßn kh«ng biÕt ®Õn øng cö viªn,
®Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng øng cö viªn tõ cÊp trªn giíi thiÖu xuèng. Tõ nh÷ng
bÊt cËp ®ã ®· dÉn ®Õn cã nh÷ng vi ph¹m ph¸p luËt trong ho¹t ®éng bÇu cö
H§ND, vi ph¹m ph¸p luËt c¶ trong ho¹t ®éng tæ chøc bÇu cö vµ trong viÖc
thùc hiÖn nghÜa vô bÇu cö cña nh©n d©n. HiÖn t−îng bÇu hé, mét ng−êi bÇu
cho nhiÒu ng−êi ®ang diÔn ra kh¸ phæ biÕn ë c¸c cuéc bÇu cö H§ND ë n−íc
ta hiÖn nay.
Chñ tÞch UBND x· lµ mét chøc danh ®−îc H§ND x· bÇu ra. Nh−ng tõ
thùc tiÔn ®êi sèng x· héi ë c¬ së vµ thùc tiÔn cña bÇu cö H§ND cÊp x· nh− ®·
tr×nh bµy ë trªn cã thÓ thÊy r»ng, Chñ tÞch UBND x· tuy lµ ng−êi trùc tiÕp cã
tr¸ch nhiÖm vÒ sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn cña ®Þa ph−¬ng, lµ ng−êi gÇn d©n nhÊt
vµ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm gi¶i quyÕt nh÷ng t©m t−, nguyÖn väng cña ng−êi d©n
nh−ng thùc chÊt ch−a h¼n ®· lµ ng−êi ®−îc sè ®«ng nh©n d©n tÝn nhiÖm.
89
Trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn hiÖn nay, khi tr×nh ®é nhËn thøc cña ng−êi
d©n kh«ng ngõng ®−îc n©ng lªn th× theo chóng t«i viÖc bÇu cö trùc tiÕp Chñ
tÞch UBND x· lµ mét yªu cÇu, mét ®ßi hái bøc thiÕt cÇn ph¶i ®−îc nghiªn cøu,
thÝ ®iÓm trong thùc tÕ vµ tiÕn tíi chÕ ®Þnh thµnh luËt ¸p dông chung trong toµn
quèc. Lîi Ých cña viÖc bÇu trùc tiÕp Chñ tÞch UBND x· lµ kh«ng ph¶i bµn c·i,
Chñ tÞch UBND x· khi ®−îc bÇu sÏ tranh thñ ®−îc sù ñng hé cña nh©n d©n
nhiÒu h¬n (v× ®ã lµ g−êi do chÝnh hä lùa chän), vµ tr¸ch nhiÖm cña Chñ tÞch
UBND x· ®èi víi nh©n d©n còng v× thÕ mµ cao h¬n. Chñ tÞch UBND x· võa lµ
ng−êi ®¹i diÖn cho d©n vµ ®ång thêi còng lµ ng−êi chÞu tr¸ch nhiÖm trùc tiÕp
vµ cao nhÊt ®èi víi nh©n d©n. Cïng víi viÖc ®æi míi c¬ chÕ bÇu cö, theo
chóng t«i, c¸c kh©u bÇu cö Chñ tÞch UBND x· còng ph¶i ®−îc c¶i c¸ch cho
phï hîp, tõ kh©u chia ®¬n vÞ bÇu cö, Ên ®Þnh sè l−îng ®¹i biÓu cho mçi ®¬n vÞ
bÇu cö, giíi thiÖu øng cö viªn cho ®Õn giai ®o¹n vËn ®éng tranh cö ®Ó t¹o ®iÒu
kiÖn cho cö tri tÝch cùc tham gia vµo qu¸ tr×nh bÇu cö, ®¶m b¶o më réng ph¹m
vi ng−êi øng cö Chñ tÞch UBND x·, ®¶m b¶o cho cö tri n¾m ®−îc nh÷ng
th«ng tin cÇn thiÕt cña øng cö viªn.
90
KÕt luËn
Hoµn thiÖn Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së ë ViÖt Nam hiÖn nay lµ
yªu cÇu cÊp thiÕt, cã ý nghÜa quan träng c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn, ®¸p øng
yªu cÇu x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN, yªu cÇu cña qu¸ tr×nh hîp t¸c
vµ héi nhËp quèc tÕ, yªu cÇu cña c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh nhµ n−íc. Nghiªn
cøu ®Ò tµi Hoµn thiÖn Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së ë ViÖt Nam hiÖn
nay, LuËn v¨n ®· tËp trung gi¶i quyÕt c¸c néi dung chÝnh sau ®©y:
1. QuyÒn d©n chñ lµ tæng hîp c¸c quyÒn cña c«ng d©n trong mèi quan
hÖ víi Nhµ n−íc vµ c¸c chñ thÓ kh¸c trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x·
héi, ®−îc ph¸p luËt ghi nhËn vµ b¶o ®¶m thùc hiÖn.
Thùc hiÖn quyÒn d©n chñ lµ ho¹t ®éng cã môc ®Ých nh»m hiÖn thùc
ho¸ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ d©n chñ, lµm cho chóng ®i vµo cuéc sèng,
trë thµnh nh÷ng hµnh vi thùc tÕ, hîp ph¸p cña c¸c chñ thÓ ph¸p luËt. Thùc
hiÖn quyÒn d©n chñ lµ qu¸ tr×nh cô thÓ ho¸ ph−¬ng ch©m: "d©n biÕt, d©n bµn,
d©n lµm, d©n kiÓm tra".
Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së lµ v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt quy
®Þnh quyÒn vµ nghÜa vô cña chÝnh quyÒn, c¸c ®oµn thÓ ë cÊp x· vµ cña nh©n
d©n trong viÖc thùc hiÖn c¸c néi dung cña Quy chÕ. Do vËy, Quy chÕ thùc
hiÖn d©n chñ ë x· cã ®èi t−îng vµ ph¹m vi ®iÒu chØnh riªng, cã vai trß quan
träng trong viÖc më réng vµ ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n lao ®éng,
ng¨n chÆn vµ ®Çy lïi c¸c hiÖn t−îng tiªu cùc trong x· héi, gãp phÇn x©y dùng
x· héi míi tiÕn bé.
Hoµn thiÖn Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së lµ n©ng cao chÊt l−îng,
tÝnh kh¶ thi vµ bÒn v÷ng cña ph¸p luËt thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së trong thùc
tiÔn víi c¸c tiªu chÝ: Tiªu chÝ vÒ tÝnh toµn diÖn, tÝnh ®ång bé, tÝnh phï hîp, vÒ
quy t¾c kü thuËt ph¸p lý vµ ®Æc biÖt lµ tiªu chÝ vÒ h×nh thøc vµ tiªu chÝ vÒ néi
dung cña ph¸p luËt thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së.
91
2. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c néi dung cña Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë
c¬ së ®· ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ: Lµ c«ng cô ph¸t huy quyÒn
lµm chñ, søc s¸ng t¹o cña nh©n d©n ë x·, ®éng viªn søc m¹nh vËt chÊt vµ tinh
thÇn to lín cña nh©n d©n trong ph¸t triÓn kinh tÕ, æn ®Þnh chÝnh trÞ x· héi, t¨ng
c−êng ®oµn kÕt, c¶i thiÖn d©n sinh, n©ng cao d©n trÝ, x©y dùng hÖ thèng chÝnh
trÞ c¬ së trong s¹ch, v÷ng m¹nh; ng¨n chÆn nh÷ng hµnh vi lîi dông d©n chñ, vi
ph¹m ph¸p luËt, x©m ph¹m quyÒn tù do d©n chñ cña nh©n d©n, kh¾c phôc t×nh
tr¹ng quan liªu, tham nhòng, gãp phÇn kh«ng nhá ®¶m b¶o æn ®Þnh chÝnh trÞ -
x· héi ë cÊp c¬ së trong thêi gian võa qua. Tuy nhiªn, tr−íc nh÷ng ®ßi hái
kh¸ch quan cña t×nh h×nh míi, Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së ®ang dÇn
béc lé nh÷ng h¹n chÕ, bÊt cËp: Gi¸ trÞ ph¸p lý cña v¨n b¶n thÊp (Quy chÕ ban
hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ) dÉn ®Õn nhiÒu ®Þa ph−¬ng vµ ng−êi
d©n cßn xem nhÑ viÖc ph¶i thùc hiÖn néi dung cña Quy chÕ; cßn thiÕu nh÷ng
néi dung vµ ph−¬ng thøc thùc hiÖn nh÷ng viÖc d©n biÕt, d©n bµn, d©n gi¸m s¸t
kiÓm tra; mét sè quy ph¹m ch−a chuÈn x¸c, khã ¸p dông; viÖc x©y dùng vµ
phª duyÖt c¸c h−¬ng −íc, quy −íc cßn m¸y mãc, phøc t¹p…. Do vËy, cÇn ph¶i
tiÕp tôc nghiªn cøu ®Ó hoµn thiÖn Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së.
3. Trªn c¬ së quan ®iÓm chØ ®¹o cña §¶ng, luËn v¨n ®−a ra nh÷ng gi¶i
ph¸p c¬ b¶n hoµn thiÖn Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së, bao gåm:
- Hoµn thiÖn Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së theo h−íng x©y dùng
Ph¸p lÖnh thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së víi c¸c néi dung: X¸c ®Þnh ®èi t−îng vµ
ph¹m vi ®iÒu chØnh cña Ph¸p lÖnh trªn c¬ së ph©n tÝch nh÷ng ®ßi hái cña thùc
tÕ kh¸ch quan; ®Ò xuÊt nh÷ng ph−¬ng ¸n cô thÓ nh»m söa ®æi, bæ sung vµo néi
dung cña Ph¸p lÖnh.
- Hoµn thiÖn Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së trªn c¬ së x©y dùng vµ
hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËn cã liªn quan ®Õn viÖc b¶o ®¶m thùc
hiÖn c¸c quyÒn d©n chñ cña nh©n d©n nh−: X©y dùng LuËt Tr−ng cÇu d©n ý,
tiÕp tôc hoµn thiÖn LuËt Tæ chøc Héi ®ång nh©n d©n vµ ñy ban nh©n d©n;
LuËt BÇu cö Quèc héi; LuËt BÇu cö Héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp.
92
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o
1. "B¸o c¸o cña Ban Th− ký Ch−¬ng tr×nh 135" (2004), Kinh tÕ vµ ph¸t
triÓn, (85), tr.18.
2. Ban Tæ chøc c¸n bé ChÝnh phñ (2001), H−íng dÉn triÓn khai quy chÕ d©n
chñ ë c¬ së, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
3. Hoµng ChÝ B¶o (1992), "Tæng quan vÒ d©n chñ vµ c¬ chÕ thùc hiÖn d©n
chñ x· héi chñ nghÜa ë n−íc ta: Quan ®iÓm, lý luËn vµ ph−¬ng ph¸p
nghiªn cøu", T¹p chÝ Th«ng tin lý luËn, (9).
4. Bé Néi vô (2003), Tê tr×nh sè 89/TTr-BNV ngµy 15/1/2003 vÒ viÖc ban
hµnh NghÞ ®Þnh söa ®æi, bæ sung quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë x·.
5. Bé Néi vô - ViÖn Nghiªn cøu khoa häc tæ chøc nhµ n−íc (2004), HÖ
thèng chÝnh trÞ c¬ së - thùc tr¹ng vµ mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi, (S¸ch
tham kh¶o), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
6. C¸c v¨n b¶n cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÒ quy chÕ d©n chñ ë c¬ së (2004),
Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
7. NguyÔn Cóc (chñ biªn) (2002), Thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ ë c¬ së trong
t×nh h×nh hiÖn nay mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn, Nxb ChÝnh trÞ
quèc gia, Hµ Néi.
8. ChÝnh phñ (1998), NghÞ ®Þnh sè 29/1998/N§-CP ngµy 11/5 vÒ viÖc ban
hµnh quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë x·.
9. ChÝnh phñ (1998), ChØ thÞ sè 22/1998/CT-TTg ngµy 15/5 cña Thñ t−íng
ChÝnh phñ vÒ viÖc triÓn khai quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë x·.
10. ChÝnh phñ (2003), NghÞ ®Þnh sè 79/2003/N§-CP ngµy 7/7 vÒ ban hµnh
quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë x·.
11. ChÝnh phñ (2004), B¸o c¸o sè 1317/CP-VIII ngµy 23/9 vÒ kÕt qu¶ thùc
hiÖn quy chÕ d©n chñ ë c¬ së tõ 1998 ®Õn n¨m 2004.
93
12. NguyÔn §¨ng Dung (1998), ""D©n chñ" lµng x· - Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ph¶i
®Æt ra nghiªn cøu", T¹p chÝ Céng s¶n, (6).
13. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1987), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc
lÇn thø VI, Nxb Sù thËt, Hµ Néi.
14. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1998), ChØ thÞ 30/CT-TW, ngµy 18/2/1998 cña
Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng vÒ x©y dùng vµ thùc hiÖn quy chÕ d©n
chñ ë c¬ së.
15. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1996), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc
lÇn thø VIII, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
16. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2001), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc
lÇn thø IX, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
17. Tr−¬ng Quang §−îc (2002), "TiÕp tôc ®Èy m¹nh viÖc x©y dùng vµ thùc
hiÖn quy chÕ d©n chñ ë c¬ së", T¹p chÝ Céng s¶n, (12).
18. Vò Minh Giang (1992), "ThiÕt chÕ lµng x· cæ truyÒn vµ qu¸ tr×nh d©n
chñ hãa hiÖn nay ë n−íc ta", T¹p chÝ Th«ng tin lý luËn.
19. Lª Hång H¹nh (2000), "Bµn vÒ c¸c ®¶m b¶o ph¸p lý cña d©n chñ", T¹p
chÝ Qu¶n lý nhµ n−íc, (4/51).
20. Vò V¨n HiÒn (chñ biªn) (2004), Ph¸t huy d©n chñ ë x·, ph−êng, Nxb
ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
21. Vò V¨n HiÒn (chñ biªn) (2004), D©n chñ ë c¬ së qua kinh nghiÖm cña
Thôy §iÓn vµ Trung Quèc, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
22. HiÕn ph¸p n−íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam n¨m 1992 (söa
®æi) (2002), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
23. §ç Trung HiÕu (2004), Mét sè suy nghÜ vÒ x©y dùng nÒn d©n chñ ë ViÖt
Nam hiÖn nay (s¸ch tham kh¶o), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
24. Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh (2004), Gi¸o tr×nh lý luËn
chung vÒ nhµ n−íc - ph¸p luËt, Nxb Lý luËn chÝnh trÞ, Hµ Néi.
94
25. Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh (2004), T©m lý x· héi trong
qu¸ tr×nh thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ ë c¬ së, Nxb ChÝnh trÞ quèc
gia, Hµ Néi.
26. Ph¹m Gia Khiªm (2000), "Thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ víi x©y dùng hÖ
thèng chÝnh trÞ c¬ së", T¹p chÝ Céng s¶n, (9).
27. NguyÔn §¹i Khën (2004), "KÕt qu¶ vµ kinh nghiÖm b−íc ®Çu sau 5 n¨m
triÓn khai thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ c¬ së ë tØnh Nam §Þnh", T¹p
chÝ Tæ chøc nhµ n−íc, (7).
28. V.I.Lªnin (1971), Toµn tËp, tËp 27, Nxb TiÕn bé, M¸txc¬va.
29. V.I.Lªnin (1976), Toµn tËp, tËp 32, Nxb TiÕn bé, M¸txc¬va.
30. V.I.Lªnin (1976), Toµn tËp, tËp 33, Nxb TiÕn bé, M¸txc¬va.
31. V.I.Lªnin (2003), Bµn vÒ d©n chñ trong qu¶n lý x· héi, Nxb ChÝnh trÞ
quèc gia, Hµ Néi.
32. LuËt khiÕu n¹i, tè c¸o (2004), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
33. LuËt Tæ chøc Héi ®ång nh©n d©n vµ ñy ban nh©n d©n (söa ®æi) (2003).
34. C.M¸c - Ph.¡ngghen (1980), Toµn tËp, tËp 1, Nxb Sù thËt, Hµ Néi.
35. NguyÔn V¨n M¹nh (1998), "D©n chñ trùc tiÕp vµ thùc hiÖn d©n chñ trùc
tiÕp", Nghiªn cøu lý luËn, (5), tr.25-29.
36. Hå ChÝ Minh (2000), Toµn tËp, tËp 4, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
37. Hå ChÝ Minh (2000), Toµn tËp, tËp 5, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
38. Hå ChÝ Minh (2000), Toµn tËp, tËp 6, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
39. Hå ChÝ Minh (2000), Toµn tËp, tËp 7, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
40. Hå ChÝ Minh (2000), Toµn tËp, tËp 8, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
41. Hå ChÝ Minh (2000), Toµn tËp, tËp 9, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
42. Hå ChÝ Minh (2000), Toµn tËp, tËp 10, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
43. §ç M−êi (1998), "Ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n ë c¬ së", T¹p
chÝ Céng s¶n, (20).
95
44. D−¬ng Xu©n Ngäc (chñ biªn) (2000), Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë cÊp
x· mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn (s¸ch tham kh¶o), Nxb ChÝnh
trÞ quèc gia, Hµ Néi.
45. TrÇn Quang NhiÕp (2000), "Thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ ë c¬ së sau 2
n¨m nh×n l¹i", T¹p chÝ Céng s¶n, (11).
46. Ph¹m Quang NghÞ (2000), "Thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ c¬ së ë Hµ Nam",
T¹p chÝ Céng s¶n, (5).
47. Th¸i Ninh - Hoµng ChÝ B¶o (1991), D©n chñ t− s¶n vµ d©n chñ x· héi
chñ nghÜa, Nxb Sù thËt, Hµ Néi.
48. Lª Kh¶ Phiªu (1998), "Ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, x©y dùng
vµ thùc hiÖn thiÕt chÕ d©n chñ ë c¬ së", T¹p chÝ Céng s¶n, (4).
49. NguyÔn §¨ng Quang (1992), "Mét c¸ch tiÕp cËn kh¸i niÖm d©n chñ",
T¹p chÝ Th«ng tin lý luËn.
50. NguyÔn V¨n S¸u - Hå V¨n Th«ng (®ång chñ biªn) (2003), Thùc hiÖn quy
chÕ d©n chñ vµ x©y dùng chÝnh quyÒn cÊp x· ë n−íc ta hiÖn nay,
Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
51. Phan Xu©n S¬n (chñ biªn) (2003), C¸c ®oµn thÓ nh©n d©n víi viÖc b¶o
®¶m d©n chñ ë c¬ së hiÖn nay, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia.
52. NhËt T©n (2003), "Hµ Néi sau 5 n¨m x©y dùng vµ thùc hiÖn quy chÕ d©n
chñ ë c¬ së", T¹p chÝ Céng s¶n, (32).
53. TrÇn ThÞ B¨ng Thanh (2002), Vai trß cña Nhµ n−íc ®èi víi viÖc thùc
hiÖn quyÒn d©n chñ cña nh©n d©n ë ViÖt Nam hiÖn nay, LuËn ¸n
tiÕn sÜ TriÕt häc, Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, Hµ Néi.
54. Lª Minh Th«ng (2000), "T¨ng c−êng c¬ së ph¸p luËt vÒ d©n chñ trùc tiÕp
ë n−íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay", Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt, (1).
55. Lª Minh Th«ng (chñ biªn) (2001), Mét sè vÊn ®Ò hoµn thiÖn tæ chøc vµ
ho¹t ®éng cña bé m¸y nhµ n−íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt
Nam, Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi.
96
56. T×m hiÓu hiÓu HiÕn ph¸p ViÖt Nam (tõ n¨m 1946 ®Õn n¨m 1992) vµ c¸c
luËt vÒ tæ chøc bé m¸y nhµ n−íc (2004), Nxb Lao ®éng x· héi,
Hµ Néi.
57. TØnh ñy Thanh Hãa (1998), ChØ thÞ sè 12/CT-TU vÒ tæ chøc triÓn khai
quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë x·, ngµy 1/9/1998.
58. TØnh ñy Thõa Thiªn HuÕ (1998), C«ng v¨n sè 138/CV-TU ngµy
27/2/1998 h−íng dÉn triÓn khai thùc hiÖn ChØ thÞ 30.
59. Tr−êng §¹i häc LuËt Hµ Néi (2004), Gi¸o tr×nh lý luËn chung vÒ nhµ
n−íc vµ ph¸p luËt, Nxb Bé T− ph¸p, Hµ Néi.
60. Lª V¨n TuÊn (1992), "T− t−ëng Hå ChÝ Minh vÒ thùc hµnh d©n chñ",
T¹p chÝ Th«ng tin lý luËn, (9).
61. Tõ ®iÓn B¸ch khoa ViÖt Nam (1995), tËp 1, Nxb Sù thËt, Hµ Néi.
62. §µo TrÝ óc (1998), "Cñng cè c¸c h×nh thøc d©n chñ vµ sù v÷ng m¹nh cña
nhµ n−íc ta", T¹p chÝ Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt, (11).
63. ViÖn Chñ nghÜa x· héi khoa häc - Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ
Minh (2003), Qu¸ tr×nh thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ ë mét sè tØnh
®ång b»ng s«ng Hång hiÖn nay, §Ò tµi cÊp Bé 2002-2003.
64. Lª Kim ViÖt (2002), "Qua ba n¨m thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ c¬ së ë
n«ng th«n", T¹p chÝ Céng s¶n, (18).
Các file đính kèm theo tài liệu này:
Hoàn thiện Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở ở Việt Nam hiện nay.pdf
