Khóa luận Tìm hiểu sưu tập đồ đồng thuộc văn hóa Đông sơn trưng bày tại bảo tàng nhân học

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HÓA HÀ NỘI KHOA DI SẢN VĂN HÓA VŨ THỊ NGÂN TÌM HIỂU SƯU TẬP ĐỒ ĐỒNG THUỘC VĂN HÓA ĐÔNG SƠN TRƯNG BÀY TẠI BẢO TÀNG NHÂN HỌC KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP NGÀNH BẢO TÀNG HỌC Mã số: 52320305 Người hướng dẫn: TS.NGUYỄN THỊ MINH LÝ HÀ NỘI - 2015 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành bài khóa luận này tôi đã nhận được sự giúp đỡ của các cán bộ công tác tại Bảo tàng Nhân học trong việc tìm tài liệu và tiếp cận hệ thống trưng bày. Bên cạnh đó còn có sự giúp đỡ, hướng dẫn của Ts. Nguyễn Thị Minh Lý giảng viên hướng dẫn. Tôi quyết định chọn đề tài “Tìm hiểu về đồ đồng văn hóa Đông Sơn trưng bày tại Bảo tàng Nhân học” làm đề tài khóa luận. Với những hiểu biết còn hạn chế tôi không tránh khỏi sự thiếu sót, tôi rất mong nhận được sự góp ý, chỉ bảo của các nhà nghiên cứu cùng các thầy cô, bạn bè. Tôi xin chân thành cám ơn! MỤC LỤC MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 1.Lý do chọn đề tài. ...................................................................................... 1 2.Mục đích nghiên cứu của khóa luận. ........................................................ 2 3.Đối tượng phạm vi nghiên cứu. ................................................................ 2 4.Phương pháp nghiên cứu. ......................................................................... 2 5.Đóng góp của khóa luận. ........................................................................... 3 6.Bố cục khóa luận. ...................................................................................... 3 CHƯƠNG 1. KHÁI QUÁT VỀ BẢO TÀNG NHÂN HỌC VÀ QUÁ TRÌNH NGHIÊN CỨU VĂN HÓA ĐÔNG SƠN ....................................... 4 1.1.Sự hình thành và phát triển của Bảo tàng Nhân học. ........................... 4 1.2.Chức năng và nhiệm vụ của Bảo tàng Nhân học .................................. 4 1.2.1.Những chức năng chínhcủa bảo tàng .............................................. 4 1.2.2.Nhiệm vụ chính của Bảo tàng .......................................................... 5 1.3.Giới thiệu hệ thống trưng bày của Bảo tàng Nhân học. ....................... 6 1.3.1.Trưng bày thường xuyên: ................................................................. 6 1.3.2.Trưng bày đặc biệt. (trưng bày mở). ................................................. 8 1.3.3.Trưng bày chuyên đề. ....................................................................... 9 1.4.Thành tựu chính trong hoạt động của Bảo tàng. .................................. 9 CHƯƠNG 2. PHÂN LOẠI HIỆN VẬT VÀ GIÁ TRỊ SƯU TẬP HIỆN VẬT ĐỒ ĐỒNG VĂN HÓA ĐÔNG SƠN TRƯNG BÀY TẠI BẢO TÀNG NHÂN HỌC ................................................................................................ 12 2.1Quá trình phát hiện, nghiên cứu và phân bố văn hóa Đông Sơn. ....... 12 2.1.1Quá trình phát hiện và nghiên cứu. ................................................ 12 2.1.2Không gian phân bố của cư dân văn hóa Đông Sơn. ..................... 14 2.1.3 Sưu tập hiện vật đồng Văn hóa Đông Sơn bằng chứng vật chất của Nhà nước Văn Lang – Âu Lạc. ............................................................... 17 2.2.Sưu tập hiện vật đồ đồng Văn hóa Đông Sơn trưng bày tại bảo tàng Nhân học. .................................................................................................... 33 2.2.1.Khái niệm sưu tập – Sưu tập hiện vật Bảo tàng. ............................ 33 2.2.2.Nguyên tắc xây dựng sưu tập hiện vật Bảo tàng. ........................... 34 2.2.3.Sưu tập hiện vật đồ đồng văn hóa Đông Sơn trưng bày tại Bảo tàng Nhân học. ................................................................................................ 36 2.3.Những giá trị đặc trưng của bộ sưu tập đồng văn hóa Đông Sơn trưng bày tại bảo tàng Nhân học. ........................................................................ 58 2.3.1.Giá trị lịch sử. ................................................................................. 58 2.3.2.Giá trị văn hóa. ............................................................................... 59 2.3.3.Giá trị kỹ thuật. ............................................................................... 60 CHƯƠNG 3. VẤN ĐỀ BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ BỘ SƯU TẬP ĐỒ ĐỒNG ĐÔNG SƠN TẠI BẢO TÀNG NHÂN HỌC ................ 63 3.1.Thực trạng vấn đề xây dựng, bảo quản và phát huy giá trị sưu tập đồ đồng Văn hóa Đông Sơn trưng bày tại Bảo tàng Nhân học. .................... 63 3.1.1.Vấn đề xây dựng sưu tập. ............................................................... 63 3.1.2.Vấn đề bảo quản sưu tập ................................................................ 64 3.1.3.Vấn đề phát huy giá trị sưu tập. ..................................................... 65 3.2.Một số giải pháp nhằm xây dựng, bảo quản và phát huy giá trị Sưu tập đồ đồng Văn hóa Đông Sơn trưng bày tại Bảo tàng Nhân học. ......... 65 3.2.1.Một số giải pháp xây dựng sưu tập. ................................................ 65 3.2.2.Một số giải pháp bảo quản sưu tập tại phòng trưng bày ................ 68 3.2.3 Một số giải pháp nhằm phát huy giá trị sưu tập đồ đồng Văn hóa Đông Sơn trưng bày tại Bảo tàng Nhân học. .......................................... 70 KẾT LUẬN ................................................................................................. 74 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 76 PHỤ LỤC .................................................................................................... 79 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài. Văn hóa Đông Sơn không chỉ được biết đến là một nền văn hóa Khảo cổ nổi tiếng, có vị trí và vai trò đặc biệt quan trọng trong lịch sử, văn hóa dân tộc. Văn hóa Đông Sơn còn nổi tiếng bởi sự phát triển rực rỡ của các bộ sưu tập đồng cực kỳ phong phú về số lượng, đa dạng về loại hình, có trình độ cao về kỹ thuật chế tác và thẩm mỹ nghệ thuật. Có thể nói, mọi tinh hoa văn hóa của người Việt cổ lúc bấy giờ đều tập trung vào thể hiện kiểu dáng và hoa văn trên đồ đồng. Ngoài ra, văn hóa Đông Sơn còn được coi là bằng chứng vật chất xác thực nhất về thời kỳ dựng nước đầu tiên của dân tộc Việt Nam. Văn hóa Đông Sơn trải dài từ biên giới phía Bắc đến Nam đèo Ngang, tỉnh Quảng Bình, tập trung ở lưu vực ba con sông lớn: Sông Hồng, Sông Mã, Sông Cả, có niên đại cách ngày nay từ 2000 đến 3000 năm. Từ lâu văn hóa Đông Sơn đã trở nên nổi tiếng vì nó là một trong những nền văn hóa chứa đựng những giá trị nhiều mặt, mà do đó văn hóa Đông Sơn đã được nhiều học giả của nhiều ngành khoa học quan tâm và nghiên cứu. Cho tới bây giờ, khi đời sống của nhân dân đang không ngừng được cải thiện, đời sống vật chất được nâng cao, thì việc tìm hiểu, khai thác và bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống càng trở thành nhiệm vụ cần thiết và quan trọng. Chính vì vậy mà sưu tập hiện vật đồng Văn hóa Đông Sơn là nguồn sử liệu vô cùng quý giá cho việc xác định giá trị lịch sử, văn hóa của nền văn hóa nước ta thời tự lập nguyên khai. Đồng thời góp phần vào việc nghiên cứu, sưu tầm, bảo quản, trưng bày và phát huy những giá trị của nền văn hóa này. Như vậy, nghiên cứu sưu tập hiện vật đồng Văn hóa Đông Sơn là một việc làm có ý nghĩa thiết thực. Bảo tàng Nhân học đã sưu tập và trưng bày về loại hình văn hóa Đông Sơn trong đó có rất nhiều tài liệu hiện vật quý báu, quan trọng, cung cấp cho 2 chúng ta nhiều thông tin bổ ích, xác thực về đời sống vật chất và tinh thần của cư dân văn hóa Đông Sơn. Là sinh viên năm cuối của Khoa Di sản Văn hóa trường Đại học Văn hóa Hà Nội, thực tập tại Bảo tàng Nhân học. Hàng ngày được tiếp xúc, làm việc với các hiện vật Bảo tàng, nhận thức được vai trò và tầm quan trọng của bộ sưu tập. Được sự đồng ý của giảng viên hướng dẫn Ts. Nguyễn Thị Minh Lý, nên tôi đã quyết định viết bài khóa luận của mình về sưu tập đồ đồng văn hóa Đông Sơn trưng bày tại Bảo tàng Nhân học, với mong muốn mở rộng hiểu biết của mình đối với bộ sưu tập, và đề xuất một số biện pháp nhằm phát huy giá trị sưu tập. 2. Mục đích nghiên cứu của khóa luận. Nghiên cứu đặc điểm đồ đồng văn hóa Đông Sơn thông qua việc khảo tả phân tích từng loại hình hiện vật. Qua đó thấy được những đặc trưng riêng, tiêu biểu của sưu tập. Đồng thời nghiên cứu giá trị sưu tập hiện vật đồ đồng Đông Sơn, trên cơ sở đó đưa ra những nhận xét về ưu điểm và những hạn chế về nội dung, tài liệu hiện vật trưng bày về văn hóa Đông Sơn. Từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng và hiệu quả của phần trưng bày. 3. Đối tượng phạm vi nghiên cứu. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu của đề tài là sưu tập hiện vật đồ đồng văn hóa Đông Sơn đặt trong không gian trưng bày và hệ thống trưng bày của Bảo tàng Nhân học. Giá trị văn hóa vật chất, văn hóa tinh thần của cư dân Đông Sơn thông qua khối lượng hiện vật đa dạng được trưng bày tại Bảo tàng Nhân học. Phạm vi nghiên cứu: Khóa luận nghiên cứu sưu tập hiện vật đồng văn hóa Đông Sơn trong mối tương quan tổng thể với hệ thống trưng bày tại Bảo tàng. 4. Phương pháp nghiên cứu. Trong quá trình làm khóa luận tôi đã sử dụng các phương pháp: - Phương pháp khảo sát thực tế. 3 - Phương pháp thu thập tài liệu, thống kê, miêu tả, chụp ảnh. - Phương pháp liên ngành như: lịch sử, Bảo tàng học, nghệ thuật học... 5. Đóng góp của khóa luận. Khóa luận cung cấp những thông tin, cùng những tư liệu khá đầy đủ và chính xác có hệ thống về sưu tập đồ đồng văn hóa Đông Sơn trưng bày tại Bảo tàng Nhân học. Khóa luận có thể làm tài liệu tham khảo cho những ai quan tâm đến văn hóa Đông Sơn nói chung và đồ đồng văn hóa Đông Sơn nói riêng. Khóa luận còn nâng cao nhận thức và kiến thức chuyên ngành của bản thân về di sản văn hóa của dân tộc. Giải pháp nếu được thực hiện sẽ góp phần nâng cao giá trị của sưu tập hiện vật đồng văn hóa Đông Sơn trưng bày tại Bảo tàng Nhân học. 6. Bố cục khóa luận. Ngoài phần mở đầu kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, khóa luận bố cục thành 3 chương: Chương 1: Khái quát về Bảo tàng Nhân học và quá trình nghiên cứu Văn hóa Đông Sơn. Chương 2: Phân loại hiện vật và giá trị sưu tập hiện vật đồ đồng văn hóa Đông Sơn trưng bày tại Bảo tàng Nhân học. Chương 3: Vấn đề bảo tồn và phát huy giá trị bộ sưu tập đồ đồng Đông Sơn trưng bày tại Bảo tàng Nhân học. 76 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO. 1. Bảo tàng Cách mạng (1994), “ Sưu tập hiện vật bảo tàng”, Nxb Văn hóa thông tin, Hà Nội. 2. Đinh Phương Châm (2002), “Tìm hiểu nội dung tài liệu hiện vật văn hóa Đông Sơn trưng bày tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam”, Khóa luận tốt nghiệp ngành Bảo tồn- Bảo tàng, Đại học Văn hóa Hà Nội, Hà Nội. 3. Hoàng Xuân Chinh (2005), “Các nền văn hóa cổ Việt Nam”, Nxb Lao động, Hà Nội. 4. Hoàng Xuân Chinh (1987), “Về sự phát triển của văn hóa thời đại đá mới Việt Nam”, Khảo cổ học (4), Hà Nội. 5. Nguyễn Trung Chiến (1998), “Văn hóa Quỳnh Văn”, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. 6. Nguyễn Văn Hà (2008), “Sưu tập hiện vật văn hóa Đông Sơn tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam những giá trị lịch sử - văn hóa”. Luận văn thạc sĩ văn hóa học, Đại học Văn hóa Hà Nội, Hà Nội. 7. Lê Huy Hòa, Hoàng Đức Nhuận (2000). “Văn hóa Việt Nam – Truyền thống và hiện đại”, Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội. 8. Nguyễn Thị Huệ ( Chủ biên) (2010), “ Cơ sở bảo tàng học”, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội. 9. Nguyễn Thị Huệ (Chủ biên) (2011),“ Giáo trình sưu tầm hiện vật bảo tàng”, Nxb Lao động, Hà Nội. 10. Nguyễn Thị Huệ (2005), “Lược sử sự nghiệp bảo tồn bảo tàng Việt Nam từ 1945 đến nay”, Nxb Trường Đại học văn hóa Hà Nội, Hà Nội. 11. Nguyễn Thị Huệ, Trần Đức Nguyên (2011), “Giáo trình sưu tập hiện vật bảo tàng”, Nxb Trường Đại học Văn hóa Hà Nội, Hà Nội. 12. Nguyễn Văn Huyên (2001), “Đồ đồng văn hóa Đông Sơn”, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 13. Phạm Minh Huyền, Nguyễn Văn Huyên, Trịnh Sinh (1987) “Trống Đông Sơn”, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội 1987. 77 14. Phạm Minh Huyền (1996), “ Văn hóa Đông Sơn- Tính thống nhất và đa dạng”, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. 15. “Luật di sản văn hóa năm 2011 sửa đổi, bổ sung năm 2009 và văn bản hướng dẫn thi hành”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 16. Nguyễn Thị Minh Lý ( Chủ biên) (2012), “ Bảo quản hiện vật bảo tàng”, Nxb Từ điển bách khoa, Hà Nội. 17. Nguyễn Thị Minh Lý (Chủ biên) (2004), “Đại cương cổ vật ở Việt Nam”, Nxb Trường Đại học Văn hóa Hà Nội, Hà Nội. 18. Phạm Đức Mạnh, 2005, “Trống đồng kiểu Đông Sơn (HegerI) ở miền Nam Việt Nam”, Nxb Đại học quốc gia Hồ Chí Minh. 19. Chu Hùng Sơn, Nguyễn Quỳnh Trang (2010), “Kho báu trống đồng cổ Việt Nam”, Ngân hàng Công thương Việt Nam, Hà Nội. 20. Lê Thị Sáu (2001), “Sưu tập đồ đồng Văn hóa Đông Sơn ở Bảo tàng Thanh Hóa- Những giá trị lịch sử văn hóa”. Luận văn thạc sĩ văn hóa học, Đại học Văn hóa Hà Nội, Hà Nội. 21. Trịnh Sinh- Nguyễn Văn Huyên (2001), “Trang sức người Việt cổ”, Nxb.Văn hóa Dân tộc, Hà Nội. 22. Hà Văn Tấn (Chủ biên) (1994), “ Văn hóa Đông Sơn ở Việt Nam”, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. 23. Chử Văn Tần (2003), “Văn minh Đông Sơn. Văn minh Việt cổ”, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.