Kinh tế thị trường và sự vận dụng của Đảng và Nhà nước ta để phát triển kinh tế
31 trang LỜI NÓI ĐẦU Để đổi mới nền kinh tế Việt Nam sang nền kinh tế thị trường mang bản sắc riêng của dân tộc và đặc biệt là phải theo định hướng xã hội chủ nghĩa có sự quản lí của nhà nước thì trước hết trong mỗi chúng ta đều phải hiểu, phải nắm vững được lý luận về kinh tế thị trường và định hướng xã hội chủ nghĩa của nhà nước ta. Và đặc biệt là lý thuyết của (Mác-Lênin về kinh tế thị trường). Trong phạm vi hiểu biết của bình em xin được trình bày dựa trên những hiểu biết của mình về kinh tế thị trường và sự vận dụng của nó của Đảng và nhà nước ta để phát triển kinh tế. Em xin chân thành cảm ơn sự chỉ bảo, hướng dẫn tận tình của thầy giáo Phạm Thành đã giúp đỡ em để hoàn thành bài viết này. Do hiểu biết của em chưa thật đầy đủ cho nên bài viết không tránh khỏi những sai sót, em rất mong được sự giúp đỡ đóng góp ý kiến của thầy giáo và các bạn. Xin chân thành cảm ơn ! PHẦN A:GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI Như chúng ta biết, đất nước ta đang trong quá trình từng bước đổi mới, toàn diện, trong đó đặc biệt là đổi mới về nền kinh tế. Sau 10 năm dành độc lập dân tộc và dân chủ và cũng 10 năm chúng ta thực hiện mô hình nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung (1975-1986). Nhưng mô hình này đã không phù hợp trong giai đoạn hoà bình. Do vậy Đảng và nhà nước ta đã quyết định đổi mới toàn diện nền kinh tế nhà nước. Qua các kỳ Đại hội từ Đại hội VI (1986), Đại hội VII (1991), Đại hội VIII (1996) và sắp tới là Đại hội IX (2001), Đảng và nhà nước ta quyết định đưa nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, theo định hướng xã hội chủ nghĩa, vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lí của nhà nước. Như vậy để thực hiện được chủ trương này một cách tốt nhất thì chúng ta phải nắm vững được lý luận về kinh tế thị trường của chủ nghĩa Mác Lênin và sự vận dụng lý luận này của Đảng và nhà nước ta. Để xem nó có gì giống và khác nhau từ đó đi đến những hành động đúng. Trong phạm vi bài viết này, em xin trình bày sự hiểu biết của mình về vấn đề này, dựa trên sự hướng dẫn của thầy giáo. PHẦN B: NỘI DUNG. I. QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA MÁC LÊNIN VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG. 1. Quá trình hình thành và phát triển của kinh tế thị trường a. Kinh tế tự nhiên và kinh tế hàng hoá. Kinh tế tự nhiên là kiểu tổ chức kinh tế đầu tiên mà loài người sử dụng để đáp ứng những yêu cầu của mình. Ở đây, sản phẩm lao động sản xuất ra để thoả mãn nhu cầu tiêu dùng nội bộ của từng gia đình hay từng công xã. Nó bó hẹp, khép kín trong phakm vi đơn vị nhỏ, không có hiệu quả mở rộng với các đơn vị khác. Do đó, nó có tính chất bảo thủ, trì trệ, bị giới hạn bởi nhu cầu hạn hẹp. Sản xuất tự cung tự cấp tồn tại trong thời kỳ lực lượng sản xuất chưa phát triển, khi mà lao động thủ công chiếm địa vị thống trị. Nó có trong thời kỳ công xã nguyên thuỷ, phổ biến trong thời kỳ chiếm hữu nô lệ và cũng có trong thời kỳ phong kiến. Vậy đặc trưng nổi bật của kinh tế tự nhiên là tự sản xuất và tự tiêu dùng. Các quan hệ trong nền kinh tế tự nhiên đều mang hình thái hiện vật. Khi lực lượng sản xuất phát triển cao, phân công lao động được mở rộng thì dần dần xuất hiện trao đổi hàng hoá. Và dần dần hình thành nền kinh tế hàng hoá. Trong nền kinh tế hàng hoá, mục đích của sản xuất là trao đổi hay là để bán. Mục đích đó được xác định trước quá trình sản xuất - phân phối- trao đổi - tiêu dùng, sản xuất ra cái gì, như thế nào và cho ai đều thông qua việc mua - bán, thông qua hệ thống thị trường và do thị trường quyết định. Vì vậy nó có tính khách quan. Cơ sở để nền kinh tế tự nhiên chuyển thành nền kinh tế hàng hoá là phân công lao động xã hội và sự tách biệt về kinh tế giữa những người sản xuất này với những người sản xuất khác do các quan hệ sở hữu khác nhau về tư liệu sản xuất quy định. Như vậy, so với kinh tế tự nhiên, kinh tế hàng hoá có những ưu thế cơ bản sau đây: Thứ nhất: sự phát triển của sản xuất hàng hoá làm cho phân công lao động xã hội ngày càng sâu sắc, chuyên môn hoá ngày càng tăng, mối liên hệ giữa các ngành, các vùng chặt chẽ. Từ đó nó xoá bỏ tính tự cấp tự túc, bảo thủ, trì trệ của nền kinh tế, đẩy mạnh quá trình xã hội hoá sản xuất và lao động. Thứ hai, tách biệt kinh tế đòi hỏi người sản xuất hàng hoá phải năng động trong sản xuất kinh doanh để sản xuất và tiêu thụ hàng hoá. Như vậy họ phải ra sức cải tiến kỹ thuật, hợp lý hoá sản xuất, nâng cao chất lượng cải tiến quy cách mẫu mã hàng hoá, tổ chức tốt quá trình tiêu thụ từ đó làm tăng năng xuất lao động xã hội, thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển. Thứ ba, sản xuất hàng hoá quy mô lớn có ưu thế so với sản xuất hàng hoá quy mô, trình độ kỹ thuật, khả năng thoả mãn nhu cầu. Vì vậy sản xuất hàng hoá quy mô lớn là cách thức tổ chức hiện đại để phát triển kinh tế - xã hội trong thời đại hiện nay. b. sản xuất hàng hoá giản đơn và kinh tế thị trường. Sản xuất hàng hoá ra đời và phát triển là cả một quá trình lịch sử lâu dài. Đâu tiên là sản xuất hàng hoá giản đơn. Sản xuất hàng hoá giản đơn là sản xuất hàng hoá của riêng nông dân, thợ thủ công dựa trên chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất và sức lao động của bản thân họ. Sản xuất hàng hoá giản đơn xuất hiện thời kỳ công xã nguyên thuỷ tan rã. Trong thời kỳ xã hội chiếm hữu nô lệ và phong kiến đóng vai trò phụ thuôc bổ sung. Đây là kiểu sản xuất hàng hoá nhỏ dựa trên kỹ thuật thủ công, lạc hậu. Khi lực lượng sản xuất phát triển cao hơn, sản xuất hàng hoá giản đơn chuyển sang sản xuất hàng hoá quy mô lớn. Kinh tế hàng hoá và kinh tế thị trường chỉ khác nhau về trình độ phát triển. Kinh tế thị trường được phát triển và được mở rộng, hàng hoá không chỉ kà các yếu tố đầu ra của sản xuất mà cả các yếu tố đầu vào của sản xuất. Mọi quan hệ kinh tế trong xã hội đều được tiền tệ hoá. Khi đó người ta gọi kinh tế hàng hoá là kinh tế thị trường. Như vậy để chuyển kinh tế hàng hoá giản đơn sang kinh tế thị trường thì cần phải có những điều kiện sau đây: Một là, sự xuất hiện của hàng hoá sức lao động và thị trường sức lao động.
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Kinh tế thị trường và sự vận dụng của Đảng và Nhà nước ta để phát triển kinh tế, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
søc cung gi¶m.
Gi¸ c¶ thÞ trêng lµ g×? gi¸ c¶ b¸n hµng ho¸ trªn thÞ trêng nã lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ thÞ trêng cña hµng ho¸. Gi¸ c¶ thÞ trêng ®îc gäi lµ gi¸ c¶ t b¶n, ë ®iÓm gi¸ c¶ t b¶n lîng hµng ho¸ mua vµo b»ng lîng hµng ho¸ b¸n ra.
d. Sù ho¹t ®éng cña c¬ chÕ thÞ trêng.
Nh vËy cã chÕ thÞ trêng bao gåm hµng ho¸, tiÒn tÖ, c¹nh tranh, cung-cÇu vµ gi¸ c¶ thÞ trêng. TÊt c¶ c¸c yÕu tè nµy cïng vËn ®éng theo mét quy luËt lµ quy luËt gi¸ trÞ. Sù ho¹t ®éng cña c¬ chÕ thÞ trêng do quy luËt gi¸ trÞ - quy luËt kinh tÕ c¨n b¶n cña s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸.
Sù ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ cã biÓu hiÖn: gi¸ c¶ thÞ trêng xoay quanh gi¸ trÞ thÞ trêng hµng ho¸, nghÜa lµ sù h×nh thµnh gi¸ c¶ thÞ trêng ph¶i dùa trªn c¬ së gi¸ trÞ thÞ trêng. Ngoµi gi¸ trÞ thÞ trêng, sù h×nh thµnh gi¸ c¶ thÞ trêng cßn chÞu sù t¸c ®éng cña quan hÖ cung cÊu hµng ho¸. TÝnh quy luËt cña quan hÖ gi÷a gi¸ c¶ thÞ trêng víi gi¸ trÞ trong sù t¸c ®éng cña quan hÖ cung cÇu ®îc biÓu hiÖn.
NÕu cung lín h¬n cÇu th× gi¸ c¶ thÞ trêng sÏ nhá h¬n gi¸ trÞ thÞ trêng. Ngîc l¹i nÕu cung nhá h¬n cÇu th× gi¸ c¶ thÞ trêng sÏ lín h¬n gi¸ trÞ thÞ trêng. Sù vËn ®éng cña gi¸ c¶ thÞ trêng còng cã t¸c ®éng tíi quan hÖ cung cÇu hµng ho¸. NÕu gi¸ c¶ cña mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã gi¶m xuèng, nã sÏ kÝch thÝch møc cÇu, lµm cho møc cÇu cña thÞ trêng vÒ lo¹i hµng ho¸ nµy t¨ng lªn. §ång thêi gi¸ c¶ gi¶m xuèng l¹i h¹n chÕ møc cung gi¶m xuèng. Ngîc l¹i nÕu gi¸ c¶ cña mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã t¨ng lªn, nã sÏ kÝch thÝch møc cung lµm cho møc cung t¨ng lªn, ®ång thêi h¹n chÕ møc cÇu lµm cho møc cÇu gi¶m xuèng. Nh vËy cã thÓ nhËn biÕt ®îc quan hÖ cung cÇu qua gi¸ c¶ thÞ trêng. Quan hÖ cung cÇu hµng ho¸ trªn thÞ trêng lµ biÓu hiÖn cña quan hÖ gi÷a nh÷ng ngêi b¸n vµ nh÷ng ngêi mua còng nh quan hÖ gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt vµ nh÷ng ngêi tiªu dïng. Trªn thÞ trêng, ngêi b¸n lu«n muèn b¸n hµng ho¸ cña m×nh víi gi¸ cao, ngêi mua l¹i lu«n lu«n muèn mua hµng ho¸ víi gi¸ thÊp. Trªn c¬ së gi¸ thÞ trêng, gi¸ c¶ thÞ trêng lµ kÕt qu¶ tho¶ thuËn gi÷a ngêi mua víi ngêi b¸n. Gi¸ c¶ thÞ trêng ®iÒu hoµ ®îc quan hÖ gi÷a ngêi mua víi ngêi b¸n.
Th«ng qua sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ thÞ trêng, quy luËt gi¸ trÞ cã t¸c dông ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸.
§iÒu tiÕt s¶n xuÊt hµng ho¸ ®îc hiÓu theo nghÜa lµ ®iÒu tiÕt t liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng vµo tõng ngµnh kinh tÕ. NÕu gi¸ c¶ cña hµng ho¸ trong mét ngµnh kinh tÕ nµo ®ã cã xu híng t¨ng lªn th× ngµnh ®ã sÏ thu hót thªm lao ®éng x· héi, lµm cho quy m« s¶n xuÊt cña ngµnh nµy t¨ng lªn. Gi¸ c¶ cña hµng ho¸ nhiÒu lîi nhuËn h¬n. §iÒu nµy t¹o ra ®éng lùc kinh tÕ thóc ®Èy nh÷ng ngêi më réng quy m« s¶n xuÊt. NÕu gi¸ c¶ gi¶m xuèng th× sÏ lµm cho quy m« s¶n xuÊt thu hÑp l¹i.
Nh vËy, lîi nhuËn lµ ®éng lùc thóc ®Èy ho¹t ®éng cña c¬ chÕ thÞ trêng. Theo C.M¸c nh÷ng nhµ kinh doanh díi chñ nghÜa t b¶n "ghÐt cay ghÐt ®¾ng t×nh tr¹ng kh«ng cã lîi nhuËn hay lîi nhuËn qu¸ Ýt, ch¼ng kh¸c g× giíi tù nhiªn ghª sî ch©n kh«ng".
Th«ng qua sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ thÞ trêng, quy luËt gi¸ trÞ cßn cã t¸c dông ®iÒu tiÕt lu th«ng hµng ho¸ nghÜa lµ chi phèi luång vËn ®éng cña hµng ho¸. Hµng ho¸ sÏ ®îc vËn chuyÓn tõ nh÷ng thÞ trêng cã gi¸ thÊp ®Õn nh÷ng thÞ trêng cã gi¸ cao.
Kh¶ n¨ng t¸ch rêi gi¸ trÞ cña gi¸ c¶ kh«ng ph¶i lµ nhîc ®iÓm cña quy luËt gi¸ trÞ, mµ tr¸i l¹i nã l¹i lµ vÎ ®Ñp riªng biÖt cña quy luËt gi¸ trÞ, lµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ. NÕu gi¸ c¶ thÞ trêng cña hµng ho¸ lu«n lu«n ngang b»ng víi gi¸ trÞ, nãi c¸ch kh¸ch ®i ®iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ phñ ®Þnh cña sù ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ.
Trong nh÷ng giai ®o¹n kh¸c nhau cña s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸, quy luËt gi¸ trÞ còng cã nh÷ng biÓu hiÖn ho¹t ®éng kh¸c nhau.
Trong giai ®o¹n c¹nh tranh tù do, v× gi¸ trÞ hµng ho¸ chuyÓn thµnh gi¸ c¶ s¶n xuÊt (gi¸ c¶ s¶n xuÊt = chi phÝ s¶n xuÊt + lîi nhuËn b×nh qu©n) cho nªn sù ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ trong giai ®o¹n nµy cã biÓu hiÖn: gi¸ c¶ thÞ trêng lªn xuèng xoay xung quanh gi¶m gi¸ c¶ s¶n xuÊt.
Trong giai ®o¹n ®éng quyÒn, sù ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ l¹i cã biÓu hiÖn míi: gi¸ c¶ thÞ trêng lªn xuèng xoay quanh gi¸ c¶ ®éc quyÒn.
Giíi h¹n thÊp nhÊt cña gi¸ c¶ thÞ trêng chÝnh lµ chi phÝ s¶n xuÊt (C+V) gi¸ c¶ ph¶i bï ®¾p ®îc chi phÝ s¶n xuÊt. Giíi h¹n trªn cña gi¸ c¶ tuú thuéc hoµn c¶nh thÞ trêng. Ngêi b¸n ph¶i biÕn b¸n víi gi¸ trÞ cao, nhng nÕu mua lu«n mua víi gi¸ trÞ thÊp, gi¸ b¸n cao qu¸ sÏ mÊt kh¸ch hµng, hµng ho¸ khã tiªu thô, bíc chuyÓn hµng ho¸ thµnh tiÒn kh«ng thùc hiÖn ®îc. V× vËy, giíi h¹n cao cña gi¸ c¶ chÝnh lµ nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ngêi mua. Gi¸ c¶ thÞ trêng cã nh÷ng chøc n¨ng sau ®©y:
-Chøc n¨ng th«ng tin: gi¸ c¶ ph¸t tÝn hiÖu th«ng tin qua ®ã c¸c doanh nghiÖp biÕt ®îc m×nh cÇn ph¶i s¶n xuÊt lo¹i hµng ho¸ g× ®Ó cã nhiÒu lîi nhuËn. Gi¸ c¶ thÊp sÏ kh«ng hÊp dÉn c¸c nhµ kinh doanh.
- Gi¸ c¶ lµm c©n b»ng cung cÇu nªn c¸c nguån lùc ®îc sö dông hîp lý.
- Gi¸ c¶ lµm chøc n¨ng ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp cña c¸c tÇng líp d©n c trong x· héi.
-Gi¸ c¶ lµ ph¬ng tiÖn nèi liÒn hµng ho¸ víi tiÒn tÖ, ngêi s¶n xuÊt víi ngêi tiªu dïng. Nãi tíi c¬ chÕ thÞ trêng lµ nãi ®Õn c¬ chÕ vËn ®éng cña cÇu, quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ. …
Quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ x¸c ®Þnh khèi lîng tiÒn tÖ trong lu th«ng nh»m b¶o ®¶m sù ho¹t ®éng nhÞp nhµng cña c¬ chÕ thÞ trêng. ViÖc thõa hoÆc thiÕu tiÒn tÖ ®Òu dÉn tíi viÖc tiªu cùc. NÕu thiÕu tiÒn, hµng ho¸ kh«ng lu th«ng ®îc. NÕu thõa tiÒn sÏ g©y nªn t×nh tr¹ng l¹m ph¸t, gi¸ c¶ hµng ho¸ t¨ng vät, thÞ trêng bÊt æn ®Þnh.
Nãi tíi c¬ chÕ thÞ trêng cÇn ph¶i nãi tíi c¹nh tranh. §ã lµ sù ganh ®ua gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ nh»m dµnh phÇn s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸ cã lîi cho m×nh ®Ó thu lîi nhuËn cao.
C¹nh tranh lµ méi trêng tån t¹i cña c¬ chÕ thÞ trêng. Nã ®ßi hái mçi chñ thÓ kinh tÕ ph¶i chuÈn bÞ cho m×nh kh¶ n¨ng c¹nh tranh th¾ng lîi trªn thÞ trêng.
Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¬ chÕ thÞ trêng lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan ®èi víi nh÷ng x· héi cßn tån t¹o nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Coi nhÑ hay bá qua vai trß cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y thÊt bÞ trªn lÜnh vùc kinh tÕ.
Trong lÞch sö c¬ chÕ thÞ trêng cã ®îc kh«ng gian réng lín ë giai ®o¹n c¹nh tranh tù do t b¶n chñ nghÜa. V× vËy t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ trêng ®îc ph¸t hiÖn kh¸ sím. C¬ chÕ thÞ trêng ®îc coi lµ "bµn tay v« h×nh" ®iÒu tiÕt sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸.
e. Nh÷ng u ®iÓm vµ nhîc ®iÓm cña c¬ chÕ thÞ trêng.
Thùc tÕ cã thÓ ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ nh÷ng u ®iÓm vµ khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ trêng. Tuy nhiªn cã thÓ nªu lªn nh÷ng u ®iÓm cña c¬ chÕ thÞ trêng nh sau:
Mét lµ: c¬ chÕ thÞ trêng kÝch thÝch viÖc ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt, t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng, n©ng cao tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt. Kinh tÕ thÞ trêng lÊy lîi nhuËn siªu ng¹ch lµm ®éng lùc ho¹t ®éng. §éng lùc nµy ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp h¹ thÊp chi phÝ lao ®éng c¸ biÖt xuèng thÊp h¬n chi phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt. §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i n©ng cao n¨ng xuÊt lao ®éng trªn c¬ së ¸p dông nh÷ng thµnh tùu míic cña khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ.
Hai lµ : c¬ chÕ thÞ trêng cã tÝnh n¨ng ®éng vµ kh¶ n¨ng thÝch nghi nhanh chãng. Së dÜ nh vËy lµ v×: trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng tån t¹i mét nguyªn t¾c ao ®a ra thÞ trêng mét lo¹i hµng ho¸ míi vµ ®a ra sím nhÊt sÏ thu ®îc nhiÒu lîi nhuËn nhÊt. §iÒu ®ã tÊt yÕu ®ßi hái ph¶i n¨ng ®éng thêng xuyªn vµ ®æi míi thêng xuyªn.
Ba lµ: trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hµng ho¸ rÊt phong phó vµ ®a d¹ng. Do vËy nã t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc tho¶ m·n nµy cµng tèt h¬n nh÷ng nhu cÇu vËt chÊt, v¨n ho¸ vµ sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña mäi thµnh viªn x· héi.
Song c¬ chÐ thÞ trêng kh«ng ph¶i lµ hiÖn th©n cña sù hoµn h¶o, mµ nã vèn cã nh÷ng khuyÕt tËt díi ®©y cña c¬ chÕ thÞ trêng:
§ã lµ nh÷ng c¨n bÖnh g¾n liÒn víi sù ho¹t ®éng cña c¬ chÕ thÞ trêng ®ã lµ: khñng ho¶ng kinh tÕ, thÊt nghiÖp, l¹m ph¸t, ph©n ho¸ giµu nghÌo vµ g©y « nhiÔm m«i trêng.
Khñng ho¶ng s¶n xuÊt "thõa" lµ c¨n bÖnh cè h÷u cña c¸c nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn. ë ®©y, do møc cung hµng ho¸ vît qu¸ møc cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n, cho nªn dÉn tíi t×nh tr¹ng "d thõa hµng ho¸". Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ do m©u thuÉn c¬ b¶n cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa. M©u thuÉn nµy ®îc biÓu hiÖn ë tÝnh kÕ thõa cao ®é trong tõng doanh nghiÖp víi tÝnh v« chÝnh phñ trong toµn bé nÒn s¶n xuÊt x· héi. Xu híng më réng s¶n xuÊt v« h¹n ®éi m©u thuÉn víi søc mua cã h¹n cña quÇn chóng. M©u thuÉn ®èi kh¸ng gi÷a giai cÊp t vµ giai cÊp v« s¶n.
G¾n liÒn víi khñng ho¶ng kinh tÕ lµ n¹n thÊt nghiÖp cña ngêi lao ®éng - c¨n bÖnh nan gi¶i cña kinh tÕ thÞ trêng.
Kinh tÕ thÞ trêng t¹o ra sù ph©n ho¸ giai cÊp, do ®ã nã còng lµm t¨ng thªm m©u thuÉn giai cÊp. T¸c ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ thÞ trêng ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng mét sè ngêi ph¸t giÊy cã, cßn mét sè ngêi kh¸c bÞ ph¸ s¶n trë thµnh nh÷ng ngêi lµm thuª. Sù ®èi kh¸ng vÒ lîi Ých kinh tÕ lµ c¬ së ®Êu tranh giai cÊp.
Mét khuyÕt tËt kh¸c cña c¬ chÕ thÞ trêng lµ g©y « nhiÔm m«i trêng sinh th¸i, tµn ph¸ ®Êt ®Êt ®ai, rõng ®Çu nguånm nguån níc… do ch¹y theo lîi nhuËn nªn bÊt chÊp sù « nhiÔm m«i trêng.
Tãm l¹i, c¬ chÕ thÞ trêng cã t¸c ®éng ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸, chi phèi sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Sù ®iÒu tiÕt ®ã mang tÝnh chÊt mï qu¸ng . C¸c chñ thÓ tham gia thÞ trêng ho¹t ®éng v× lîi Ých riªng cña m×nh, cho nªn sù vËn ®éng cña c¬ chÕ thÞ trêng tÊt yÕu dÉn tíi nh÷ng thãi lõa g¹t, ph¸ s¶n vµ thÊt nghiÖp… tÊt c¶ ®· g©y nªn t×nh tr¹ng kh«ng b×nh thêng trong quan hÖ kinh tÕ vµ dÉn tíi sù sù mÊt æn ®Þnh x· héi.
4. Quan ®iÓm cña Lªnin vÒ kinh tÕ thÞ trêng trong chñ nghÜa x· héi.
a. §iÒu kiÖn ra ®êi.
Kh«ng l©u sau c¸ch m¹ng th¸ng mêi, viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch x· héi chñ nghÜa x· héi cña cña Lªnin bÞ gi¸n ®o¹n bëi cuéc chiÕn tranh n¨m 1918-1920. Trong thêi kú nµi V.I. Lªnin ®· ¸p dông chÝnh s¸ch céng s¶n thêi chiÕn lµ trng thu l¬ng thùc thõa cña n«ng d©n, xo¸ bá quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ, thùc hiÖn chÕ ®é cung cÊp hiÖn vËt cho qu©n ®éi vµ bé m¸y nhµ níc. Nhê chÝnh s¸ch nµy qu©n ®éi ®ñ søc ®Ó chiÕn th¾ng kÎ thï, b¶o vÖ nhµ níc X« ViÕt.
Tuy nhiªn, khi hoµ b×nh lËp l¹i, chÝnh s¸ch céng s¶n thêi chiÕn kh«ng cßn thÝch hîp. Nã trë thµnh nh©n tè k×m h·m sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt. HËu qu¶ chiÕn tranh ®èi víi nÒn kinh tÕ rÊt nÆng nÒ, thªm vµo ®ã chÝnh s¸ch trng thu l¬ng thùc thõa ®· lµm mÊt ®éng lùc ®èi víi n«ng d©n. ViÖc xo¸ bá hµng ho¸, quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ lµm mÊt tÝnh n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ vèn dÜ míi bíc vµo giai ®o¹n ph¸t triÓn. §iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i cã chÝnh s¸ch kinh tÕ míi thÝch øng thay thÕ. ChÝnh s¸ch kinh tÕ míi ®îc V.I.Lªnin ®Ò xíng ®Ó ®¸p øng yªu cÇu nµy nh»m tiÕp tôc kÕ ho¹ch x©y dùng chñ nghÜa x· héi trong giai ®o¹n míi.
b. Néi dung quan ®iÓm vÒ kinh tÕ thÞ trêng trong chñ nghÜa x· héi cña Lªnin.
ë níc Nga th× Lªnin ®· v¹ch râ 5 thµnh phÇn kinh tÕ trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi lµ:
- Thµnh phÇn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá
- Thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t nh©n.
- Thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n nhµ níc.
- Thµnh phÇn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa.
N¨m thµnh phÇn kinh tÕ nµy cïng tån t¹i vµ ®an xen vµo nhau h×nh thµnh nªn thêi kú qu¸ ®é ë níc Nga lóc ®ã.
Lªnin còng kh¸i qu¸t chung mµ trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi th× c¸c níc ®Òu tån taij 3 thµnh phÇn kinh tÕ c¬ b¶n laf:
- Kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá.
- Kinh tÕ t b¶n t nh©n.
- Kinh tÕ x· héi chñ nghÜa.
Vµ t¬ng øng víi nã lµ 3 giai cÊp cïng tån t¹i trong thêi kú qu¸ ®é lµ:
- Giai cÊp tiÓu t s¶n (chñ yÕu lµ n«ng d©n).
- Giai cÊp t s¶n.
- Giai cÊp c«ng nh©n.
C¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ giai cÊp tuy cã quan hÖ víi nhau nhng chóng l¹i cã tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi vµ ®èi lËp víi nhau. §©y còng chÝnh lµ m©u thuÉn c¬ b¶n cña thêi kú qu¸ ®é. M©u thuÉn gi÷a chñ nghÜa x· héi víi Chñ nghÜa t b¶n, m©u thuÈn gi÷a con ®êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi víi con ®êng ®i lªn chñ nghÜa t b¶n. §©y lµ m©u thuÉn gi÷a "ai th¾ng ai", gi÷a chñ nghÜa x· héi míi ra ®êi cßn non yÕu víi chñ nghÜa t b¶n tuy bÞ ®¸nh b¹i nhng cha bÞ tiªu diÖt hoµn toµn, m©u thuÉn c¬ b¶n nµy ®îc ph¶n ¸nh trªn tÊt c¶ mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. Nh vËy gi¶i quyÕt ®îc m©u thuÉn ®ã lµ x¸c lËp sù toµn th¾ng cña chñ nghÜa x· héi víi chñ nghÜa t b¶n díi sù l·nh ®¹o chñ ®éng vµ tÝch cùc cña chñ nghÜa céng s¶n.
Lªnin ®· ®a quan ®iÓm míi cña m×nh vÒ kinh tÕ trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi qua "chÝnh s¸ch kinh tÕ míi" (NEP) cña m×nh. Néi dung cña chÝnh s¸ch NEP gåm nh÷ng phÇn chñ yÕu sau:
Mét lµ: thay chÝnh s¸ch trung thu l¬ng thùc thõa b»ng thuÕ l¬ng thùc. ViÖc thu l¬ng thùc cña nh©n d©n tríc kia råi míi ph©n ph¸t l¹i cho nh©n d©n b»ng tem phiÕu bÞ xo¸ bá. Thay vµo ®Êy lµ nhµ níc chi thu mét phÇn s¶n phÈm nhÊt ®Þnh cña n«ng d©n, nã nh lµ ®Þa t« mµ ngêi d©n ph¶i tr¶ cho nhµ níc nhng ®Þa t« nµy kh«ng lµ cao mµ lµ nhá so víi s¶n phÈm n«ng d©n lµm ra. Nh vËy, s¶n phÈm do n«ng d©n lµm ra kh«ng bÞ thu hÕt mµ chØ cã mét phÇn nhá phÇn cßn l¹i th× ngêi d©n cã tù do quyÒn sö dông.
Hai lµ, tæ chøc thÞ trêng th¬ng nghiÖp, thiÕt lËp quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ gi÷a nhµ níc vµ n«ng d©n, gi÷a thµnh vµ n«ng d©n, gi÷a c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp. V× nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn do vËy ph¶i cã sù trao ®æi s¶n phÈm gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ víi nhau. Nªn ®ßi hái ph¶i thiÕt lËp tæ chøc thanh to¸n th¬ng nghiÖp vµ quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ tÊt yÕu ph¶i cã. Vµ quan hÖ nµy ®îc thùc hiÖn ë mäi n¬i, vµ ®èi víi mäi thµnh phÇn kinh tÕ
Ba lµ, ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, sö dông réng r·i c¸c h×nh thøc kinh tÕ qu¸ ®é. NÒn kinh tÕ hµng ho¸ bao gåm c¶ thµnh phÇn nhµ níc hay ®¹i diÖn cho h×nh thøc kinh tÕ x· héi chñ nghÜa vµ c¶ thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n. Nhng trong ®ã ph¶i lÊy thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc lµ quan träng nhÊt, cã vai trß ®iÒu khiÓn nÒn kinh tÕ c¶ níc. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cã vai trß bæ xung, kÝch thÝch thóc ®Èy nÒn kinh tÕ vµ t¹o ra nh÷ng c¬ së vËt chÊt bæ sung ®Ó tiÕn lªn x· héi chñ nghÜa.
Quan ®iÓm vÒ kinh tÕ thÞ trêng trong chñ nghÜa x· héi cña Lªnin lµ rÊt ®óng ®¾n. Nã phï hîp víi sù ph¸t triÓn tÊt yÕu cña thêi kú qu¸ ®é tõ chñ nghÜa x· héi. Víi chÝnh s¸ch kinh tÕ míi (NEP) cña Lªnin cã ý nghÜa quan träng ®èi víi sù kh«i phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸ trong níc Liªn X« cò nãi riªng, còng nh quèc tÕ nãi chung vµ víi c¸c níc ph¸t triÓn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Trong ®ã cã níc ta.
ii. Kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam.
1. Thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ ë ViÖt Nam
Sau kh¸ng chiÕn th¾ng lîi, dùa vµo kinh nghiÖm cña c¸c níc x· héi chñ nghÜa, níc ta b¾t x©y dùng m« h×nh kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung dùa trªn h×nh thøc së h÷u c«ng céng vÒ t liÖu s¶n xuÊt. Víi sù nç lùc cña nh©n d©n ta cã thªm sù gióp ®ì tËn t×nh cña c¸c níc x· héi chñ nghÜa kh¸c, m« h×nh kÕ ho¹ch ho¸ ®· ph¸t huy ®îc nh÷ng tÝnh u viÖt cña nã. Tõ mét nÒn kinh tÕ l¹c hËu vµ ph©n t¸n b»ng c«ng cô kÕ ho¹ch ho¸ nhµ níc ®· tËp trung vµo tay m×nh mét lùc lîng vËt chÊt quan träng vÒ ®Êt ®ai, tµi s¶n vµ tiÒn b¹c ®Ó æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ.
NÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ trong thêi kú ®Çu thùc hiÖn ë níc ta ®· tá ra phï hîp, nã t¹o ra nh÷ng bíc chuyÓn biÕn quan träng vÒ mÆt kinh tÕ x· héi. §ång thêi nã còng øng víi nÒn kinh tÕ thêi chiÕn vµ nã ®ãng vai trß quan träng ®Ó t¹o ra chiÕn th¾ng vÜ ®¹i cña d©n téc. V× nã huy ®éng ë møc cao nhÊt søc ngêi vµ søc cña cho tiÒn tuyÒn.
Nhng sau khi gi¶i phãng toµn vÑn ®Êt níc th× kinh tÕ l¹i n»m trong mét thêi kú míi, thêi kú hoµ b×nh. Tuy thùc hiÖn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung nhng nÒn kinh tÕ còng mét lôc tån t¹i c¶ ba lo¹i h×nh kinh tÕ tù cung tù cÊp, kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung vµ kinh tÕ hµng ho¸.
Do c¸c quan hÖ kinh tÕ cò thay ®æi rÊt nhiÒu, viÖc ¸p dông c¬ chÕ qu¶n lÝ kinh tÕ cò vµo ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ®· thay ®æi nªn lµm xuÊt hiÖn nhiÒu tiªu cùc. Do chñ quan cøng nh¾c kh«ng cÇn nh¾c tíi sù phï hîp cña c¬ chÕ qu¶n lÝ kinh tÕ mµ chung ta kh«ng qu¶n lÝ cã hiÖu qu¶ c¸c nguån tµi nguyªn x¶n xuÊt cña ®Êt níc bÞ ph¸ ho¹i, m«i trêng bÞ « nhiÔm,s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶, nhµ níc thùc hiÖn bao cÊp trµn lan. Nh÷ng sù kiÖn nµy ®· g©y c¸c hËu qu¶ xÊu cho nÒn kinh tÕ, sù t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ gÆp nhiÒu khã kh¨n, s¶n phÈm trë nªn khan hiÕm, ng©n s¸ch bÞ th©m hôt nÆng nÒn, thu nhËp tõ nÒn kinh tÕ kh«ng ®ñ cho tiªu dïng, tiÕt kiÖm kh«ng cã. Vèn ®Çu t chñ yÕu dùa vµo viÖn trî cña níc ngoµi. §Õn cuèi nh÷ng n¨m 80, gi¸ c¶ leo cao, khñng ho¶ng ®i liÒn víi l¹m ph¸t cao lµm cho ®êi sèng cña nh©n d©n vÞ gi¶m sót, thËm chÝ mét sè ®Þa ph¬ng n¹n ®ãi ®ang r×nh rËp. Tríc sù suy tho¸i kinh tÕ nghiªm träng, viÖn trî níc ngoµi l¹i gi¶m sót ®· ®Æt nÒn kinh tÕ níc ta tíi bøc b¸ch ph¶i ®æi míi.
T¹i ®¹i héi VI (1986) cña §¶ng ®· chñ tr¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ng thµnh phÇn vµ thùc hiÖn chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lÝ tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ sang c¬ chÕ h¹ch to¸n kinh doanh XHCN. §Õn ®¹i héi VII (1991) §¶ng ta x¸c ®Þnh râ viÖc ®æi míi c¬ chÕ kinh tÕ ë níc ta thµnh lt hµng ho¸ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng, theo ®Þnh híng XHCN cã sù qu¶n lÝ cña nhµ níc. §ã lµ sù ®æi mang tÝnh tÊt yÐu kh¸ch quan.
2. §Æc ®iÓm cña kinh tÕ thÞ trêng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam.
a. §Æc ®iÓm chung cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng kh¸c.
Sù gièng nhau gi÷a nÒn kinh tÕ thÞ trêng t b¶n chñ nghÜa vµ nÒn kinh tÕ ®Òu xuÊt ph¸t tõ tÝnh kh¸ch quan cña nã. C¶ hai kinh tÕ thÞ trêng nµy chÞu sù t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ trêng víi hÖ thèng c¸c quy luËt c¹nh tranh, quy luËt gi¸ tr, quy luËt cung - cÇu, quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ…, cã c¸c chñ thÓ kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ ®Ó cã quyÒn ra nh÷ng quyÕt ®Þnh phi tËp trung ho¸, thÞ trêng cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc ph©n phèi c¸c nguån lùc kinh tÕ, gi¸ c¶ do thÞ trêng quyÕt ®Þnh… §ång thêi c¶ nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë t b¶n chñ nghÜa vµ nÒn kinh tÕ ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®Òu lµ c¸c nÒn kinh tÕ hçn hîp, tøc lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt, qu¶n lÝ cña nhµ níc. Tuy nhiªn, sù can thiÖp cña nhµ níc ë c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c nhau, kh«ng cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng th©m thuý, chØ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng.
b. Nh÷ng nÐt riªng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam.
Nhng bÊt cø nÒn kinh tÕ thÞ trêng nµo còng ho¹t ®éng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö x· héi cña mét níc nhÊt ®Þnh, nªn nã bÞ chi phèi bëi ®iÒu kiÖn lÞch sö vµ ®Æc biÖt lµ chÕ ®é ch cña níc ®ã, vµ do ®ã cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng ph©n biÖt víi c¸c nÒn kinh tÕ thÞ trêng cña c¸c níc kh¸c. NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam còng cã nh÷ng ®Æc trng riªng. Cô thÓ:
Thø nhÊt: NÒn kinh tÕ níc ta ®ang trong qu¸ tr×nh vËn ®éng tõ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ kÐm ph¸t triÓn mang nÆng tÝnh tù cÊp tù tóc thµnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn thÊp ®Õn cao. §Æc ®iÓm nµy xuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng cña nÒn kinh tÕ níc ta biÓu hiÖn ë c¸c mÆt sau:
- Tr×nh ®é c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt cßn thÊp kÐm. Do tõ nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt nhá, bá qua chÕ ®é TBCN lªn chñ nghÜa x· héi.
- C¬ cÊu kinh tÕ cßn mÊt c©n ®èi, kÐm hiÖu qu¶.
Tõ ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp, nÒn kinh tÕ cßn phæ biÕn lµ s¶n xuÊt nhá cho nªn c¬ cÊu kinh tÕ cña níc ta cßn mang nÆng ®Æc trng cña mét c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp. HiÖn tîng ®éc canh c©y lóa vÉn cßn tån t¹i. Ngµnh nghÒ cha ph¸t triÓn. Tõ ®¹i héi lÇn thø VI cña §¶ng ®Õn nay, tuy c¬ cÊu kinh tÕ ®· cã nhiÒu thay ®æi, nhng vÉn cha h×nh thµnh ®îc mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lÝ vµ cã hiÖu qu¶.
Mét c¬ cÊu kinh tÕ ®îc coi lµ hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ khi nã ph¶n ¸nh ®óng yªu cÇu cña c¸c quy luËt kh¸ch quan, khi nã cho phÐp khai th¸c mäi n¨ng lùc cña ®Êt níc vµ thùc hiÖn ®îc sù ph©n c«ng hîp t¸c quèc tÕ.
- Cha cã thÞ trêng theo ®óng nghÜa cña nã.
Chóng ta míi tõng bíc cã thÞ trêng hµng ho¸ nãi chung, tríc hÕt lµ thÞ trêng hµng tiªu dïng th«ng thêng víi hÖ sè gi¸ c¶ vµ quan hÖ mua b¸n b×nh thêng theo c¬ chÕ thÞ trêng.VÒ c¬ b¶n vÉn cha cã thÞ trêng søc lao ®éng míi chØ cã ë khu vùc ngoµi quèc doanh víi h×nh thøc thuª mín cßn th« s¬. Cha cã thÞ trêng tiÒn tÖ vµ thÞ trêng vèn hoÆc nÕu cã chØ ho¹t ®éng ngoµi quèc doanh víi h×nh thøc vay, tr¶, mua b¸n th« s¬. Khu vùc nhµ níc vÉn sö dông l·i suÊt, tû gi¸ vµ quan hÖ tµi chÝnh tiÒn tÖ do nhµ níc quy ®Þnh. Cha cã l·i suÊt, tû gi¸ vµ tÝn dông thùc sù theo c¬ chÕ thÞ trêng…
- N¨ng suÊt lao ®éng x· héi vµ thu nhËp quèc d©n tÝnh theo ®Çu ngêi cßn thÊp.
Nã ph¶n ¸nh tæng hîp thùc tr¹ng kinh tÕ hµng ho¸ cßn kÐm ph¸t triÓn. Do tr×nh ®é c¬ së vËt chÊt, kü thuËt vµ c«ng nghÖ cßn thÊp kÐm kÕt cÊu h¹ tÇng dÞch vô s¶n xuÊt vµ dÞch vô x· héi cßn kÐm, c¬ cÊu kinh tÕ cßn mÊt c©n ®èi, thÞ trêng trong níc cßn cha ph¸t triÓn … cho nªn n¨ng suÊt lao ®éng x· héi vµ thu nhËp b×nh qu©n tÝnh theo ®Çu ngêi ë níc ta tÊt yÕu ph¶i thÊp.
Hai lµ: nÒn kinh tÕ níc ta lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn bao gåm: thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc, thµnh phÇn kinh tÕ hîp t¸c x·m thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n nhµ níc, thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ vµ tiÓu chñ,thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t nh©n. Nhng trong ®ã thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc ®ãng vai trß chñ ®¹o.
Tõ ba lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n: së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ, së h÷u t nh©n. Tõ ®ã h×nh thµnh nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, cô thÓ lµ 5 thµnh phÇn trªn. Nhng kh«ng v× lÊy thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc lµm chñ ®¹o mµ còng ph¶i khuyÕn khÝch t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn. Tõ ®ã t¹o nªn mét thÞ trêng réng lín bao gåm c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ quèc doanh, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ t nh©n, c¸c h×nh thøc hîp t¸c liªn doanh gi÷a trong vµ ngoµi níc, c¸c h×nh thøc ®an xen vµ th©m nhËp vµo nhau gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã thÓ tham gia thÞ trêng víi t c¸ch chñ thÓ thÞ trêng b×nh ®¼ng.
ViÖc x¸c ®Þnh vai trß chñ ®¹o cña thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc lµ sù kh¸c biÖt cã tÝnh chÊt b¶n chÊt gi÷a kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa vµ kinh tÕ thÞ trêng cña c¸c níc kh¸c.
Trong thêi kú míi cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó c¬ cÊu l¹i khu vùc kinh tÕ nhµ níc vµ c¶i thiÖn c¨n b¶n c¬ chÕ qu¶n lÝ doanh nghiÖp. Nhµ níc th«ng qua chÕ ®é tham dù cæ phÇn ®Ó khèng chÕ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp theo ®Þnh híng cña nhµ níc.
Ba lµ: nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn theo c¬ cÊu kinh tÕ më gi÷a níc ta víi c¸c níc trªn thÕ giíi.
NÒn kinh tÕ hµng ho¸ níc ta mét thêi kú dµi tån t¹i víi c¬ cÊu kinh tÕ khÐp kÝn, tù cung tù cÊp g¾n liÒn víi kinh tÕ tù nhiªn. NÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung tríc kia cña ta th× còng chñ quan hÖ víi c¸c níc x· héi chñ nghÜa víi nhau lµ chñ yÕu. Ngµy nay ta ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ níc cho nªn ta më réng quan hÖ kinh tÕ víi tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi. Dùa trªn quan ®iÓm: "ViÖt Nam muèn lµ b¹n víi c¸c níc, da ph¬ng ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ trªn c¸c ph¬ng diÖn ®èi ngo¹i".
Cã nh vËy chóng ta míi tranh thñ ®îc vèn, kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, tr×nh ®é qu¶n lÝ tiªn tiÕn míi ph¸t triÓn nhanh chãng hiÖn ®¹i x· héi chñ nghÜa míi tham gia vµo ph©n c«ng hîp t¸c quèc tÕ. Míi tham quan vµo qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ vµ khu vùc.
Muèn vËy ®ßi hái ph¶i cã chÝnh s¸ch ®óng ®¾n vµ ®¶m b¶o quyÒn b×nh ®¼ng cïng cã lîi, t«n träng vµ ®¶m b¶o chñ quyÒn cña nhau, kh«ng can thiÖp vµo néi bé cña nhau.
Bèn lµ: nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa vµ cã sù qu¶n lÝ vÜ m« cña nhµ níc. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë níc ta còng vËn dông theo quy luËt kinh tÕ néi t¹i cña kinh tÕ thÞ trêng nãi chung, thÞ trêng cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc ph©n phèi c¸c nguån lùc kinh tÕ. Sù qu¶n lÝ cña nhµ níc nh»m h¹n chÕ, kh¾c phôc nh÷ng "thÊt b¹i cña thÞ trêng", thùc hiÖn c¸c môc tiªu x· héi, nh©n ®¹o mµ b¶n th©n thÞ trêng kh«ng thÓ kh¾c phôc ®îc.
NÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta kh«ng ph¶i lµ kinh tÕ thÞ trêng tù do, th¶ næi mµ lµ nÒn kinh tÕ cã ®Þnh híng môc tiªu x· héi - x· héi chñ nghÜa. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®îc xem lµ ph¬ng thøc, con ngêi thùc hiÖn môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi, d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh.
Vai trß qu¶n lÝ cña nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hÕt søc quan träng. Sù qu¶n lÝ cña nhµ níc b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ t¨ng trëng æn ®Þnh, ®¹t hiÖu qu¶ , ®Æc biÖt lµ b¶o ®¶m sù c«ng b»ng vµ tiÕn bé x· héi. Kh«ng cã ai ngoµi nhµ níc l¹i cã thÓ lµm gi¶m bít sù chªnh lÖch gi÷a giµu vµ nghÌo, gi÷a thµnh thä vµ n«ng th«n, gi÷a c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp, gi÷a c¸c vïng cña ®Êt níc. Nhng còng cÇn ph¶i nhÊn m¹nh r»ng sù can thiÖp cña nhµ níc vµo kinh tÕ sao cho t¬ng hîp víi thÞ trêng, nhµ níc sö dông c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ lµ chÝnh ®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ.
Tãm l¹i: ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cÇn ph¶i :
Gi÷ v÷ng vµ t¨ng cêng b¶n chÊt nhµ níc x· héi chñ nghÜa ë níc ta: nhµ níc cña d©n, do d©n, v× d©n, t¨ng c¬ng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi sù thµnh c«ng cña ph¸t triÓn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
Thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi.
Kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u bao gåm kinh tÕ nhµ níc vµ kinh tÕ hîp t¸c ph¶i ®îc cñng cè vµ më réng, kinh tÕ nhµ níc ph¶i thùc hiÖn ®îc vai trß chñ ®¹o trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn.
T¨ng cêng n©ng cao chÊt lîng qu¶n lÝ kinh tÕ vÜ m« cña nhµ níc, ®Æc biÖt lµ th«ng qua chÝnh s¸ch ph©n phèi thu thËp ®Ó ®¹t ®îc sù tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi.
Bèn ®Æc ®iÓm trªn cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Nã nãi lªn néi dung cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ níc vµ ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam.
3. Nh÷ng ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam.
§Ó ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam th× kh«ng thÓ cã nh÷ng ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò ®Ó ph¸t triÓn. C¸c tiÒn ®ã cô thÓ nh sau:
Tríc hÕt chóng ta cã mét §¶ng céng s¶n ViÖt Nam l·nh ®¹o. §¶ng ta lµ mét §¶ng m¹nh, n¾m v÷ng lý luËn chñ nghÜa x· héi M¸c - Lªnin vµ t tëng Hå ChÝ Minh. §¶ng ta lµ mét §¶ng hÕt lßng v× d©n v× níc. D¸m lµm vµ d¸m chÞu, lu«n lu«n ®¸nh gi¸ l¹i m×nh vµ t×m nh÷ng khuyÕt ®iÓm ®Ó söa ch÷a l¹i cho ®óng. B»ng chøng lµ ta ®· nhËn ®Þnh ®óng ®¾n cÇn ph¶i ®æi míi nÒn kinh tÕ sang kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Vµ gÇn ®©y n÷a lµ §¶ng thùc hiÖn phª b×nh vµ tù phª b×nh cña c¸c c¬ së §¶ng còng nh c¸c §¶ng viªn.
Thø hai lµ, ®Êt níc chóng ta cã nh÷ng tiÒm n¨ng lín vÒ vÞ trÝ ®Þa lý, tµi nguyªn thiªn nhiªn. §ã lµ c¸c lîi thÕ so s¸nh trªn trêng quèc tÕ vµ lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Chóng ta cã nhiÒu kho¸ng s¶n, chñng lo¹i phong phó, cã tr÷ lîng t¬ng ®èi lín. Chóng ta cã nh÷ng ®iÒu kiÖn mµ kh«ng ph¶i níc nµo còng cã ®îc. Nhng hiÖn thêi c¸c tiÒm n¨ng vµ ®iÒu kiÖn ë níc ta cha ®îc khai th¸c hoÆc chØ ë møc míi khai víi quy m« nhá.
Thø ba lµ, nh©n d©n ta cã mét truyÒn thèng ®¸ng quý, ®¸ng tù hµo lµ cÇn cï, s¸ng t¹o, ham häc hái, th«ng minh, chóng ta cã mét truyÒn thèng yªu níc nång nµn kh«ng ng¹i khã kh¨n gian khæ, biÕt tù kh¾c phôc vµ vît qua chÝnh m×nh.
Thø t lµ xu híng ph¸t triÓn héi nhËp cïng quan hÖ ®«i bªn cã lîi. §©y lµ tiÒn ®Ò ®Ó chóng ta häc hái c¸c níc ®i tríc trong lÜnh vùc ®æi míi vÒ c¬ chÕ thÞ trêng , vÒ chÝnh trÞ, vÒ khoa häc, kü thuËt c«ng nghÖ trong mäi lÜnh vùc. §Ó rót ng¾n vÒ kho¶ng c¸ch kinh tÕ vµ khoa häc kü thuËt so víi khu vùc vµ thÕ giíi.
Trong tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò ®ã th× sù l·nh ®¹o cña §¶ng ta lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng nhÊt. V× §¶ng ®· v¹ch ra ®êng lèi ph¬ng híng ®Ó nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®óng híng x· héi chñ nghÜa.
Trªn ®©y chØ lµ c¸c ®iÒu kiÖn c¬ b¶n nhÊt, kh¸i qu¸t nhÊt. Ngoµi ra cßn rÊt nhiÒu ®iÒu kiÖn cô thÓ kh¸c. §Ó chóng ta x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
iii. nh÷ng kÕt qu¶ vµ h¹n chÕ qua h¬n mêi n¨m ®æi míi nÒn kinh tÕ níc ta vµ c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam.
1. Nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc
Sau h¬n 10 n¨m ®èi míi kinh tÕ víi c¸c kÕ ho¹ch ho¸ 3 n¨m tõ 1986 ®Õn 2000, nÒn kinh tÕ níc ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín, cã ý nghÜa rÊt quan träng, cô thÓ lµ:
a. NhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ kh¸ m¹nh vµ æn ®Þnh.
§Æc biÖt 5 n¨m (1981-1985) lÇn ®Çu tiªn hoµn thµnh vît møc môc tiªu chñ yÐu cña kÕ ho¹ch 5 n¨m.
B¶ng 1: nhÞp ®é t¨ng trëng GDP (%)
1986
4,0
1991
6,0
1987
3,9
1992
8,6
1988
5,1
1993
8,1
1989
8,0
1994
8,8
1990
5,1
1995
9,5
T×nh chung trong 5 n¨m GDP t¨ng hµng n¨m 3,9% (trong thêi kú 1986-1990) vµ 8,2% (trong thêi kú 1991-1995). Trong ®ã kÕ ho¹ch ®Ò ra lµ 5,5-6,5.
Còng trong 5 n¨m (1991-1995) hµng n¨m n«ng nghiÖp t¨ng 4,5%, c«ng nghiÖp t¨ng 13,5% kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 20%. Trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã mét kÕt qu¶ næi bËt lµ s¶n lîng l¬ng thùc (quy thãc) ®· t¨ng tõ 21,5 tÊn (n¨m 1990) lªn 27,5 triÖu tÊn (n¨m 1995). S¶n xuÊt l¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ngêi t¨ng 304 kg (n¨m 1985) lªn 364 kg (n¨m 1995). Nh÷ng chuyÓn biÕn trªn mÆt trËn l¬ng thùc ®· gãp phÇn quan träng vµo viÖc æn ®Þnh ®êi sèng nh÷ng vµ c¶i thiÖn c¸n c©n xuÊt nhËp khÈu : tõ n¨m 1989 trë ®i mçi n¨m níc ta xuÊt khÈu ®îc trªn díi 2 triÖu tÊn g¹o. HIÖn nay chóng ta ®ang lµ níc xuÊt khÈu g¹o lín thø hai thÕ giíi. Tõ n¨m 1991 ®Õn nay s¶n xuÊt kh«ng chØ ®¸p øng ®îc tiªu dïng mµ cßn dµnh mét phÇn ®Ó tÝch luü (n¨m 1991: 10,1%; n¨m 1992: 13,8%; n¨m 1993: 14,8%; n¨m 1994: 17,0%).
b. C¬ cÊu kinh tÕ cso sù chuyÓn híng theo tiÕn bé.
Tû träng c«ng nghiÖp vµ x©y dùng c¬ b¶n trong GDP ®· t¨ng tõ 22,6% (n¨m 1990) lªn 30,3 (n¨m 1995); tû träng ®îc tõ 38,6% lªn 42,5%; tû träng n«ng nghiÖp ®· gi¶m tõ 40,6% (n¨m 1990) xuèng cßn 36,2% (n¨m 1994).
c. KiÒm chÕ vµ ®Èy lïi ®îc n¹n siªu l¹m ph¸t.
Trong nh÷ng n¨m 1986-1988 n¹n l¹m ph¸t ®· t¨ng víi 3 sè gi¶m xuèng cßn 2 sè (riªng n¨m 1993 xuèng cßn mét con sè) trong khi ®ã tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ kh¸ cao.
B¶ng 2: t¨ng trëng kinh tÕ vµ l¹m ph¸t (%).
ChØ tiªu
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
T¨ng trëng
4
3,9
5,1
8,0
5,1
6,0
8,1
8,8
9,5
L¹m ph¸t
774,7
223,1
393,8
34,7
67,4
67,6
17,6
5,2
14,4
12,7
§Õn nay l¹m ph¸t ®îc kiÒm chÕ ë møc t¬ng ®èi æn ®Þnh.
d. §êi sèng ng©n s¸ch ®· ®îc c¶i thiÖn
Tuy cßn nhiÒu khã kh¨n nhng nh×n chung ®· ®îc c¶i thiÖn mét bíc râ rÖt : mét bé phËn nh©n d©n cã møc sèng kh¸; tû lÖ hé nghÌo ®· gi¶m tõ 55% (n¨m 1989) xuèng cßn 19,9% (n¨m 1993).
Nãi chung, sau 10 n¨m ®æi míi, níc ta ®· ®Æt ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi, tuy vËy cßn mét sè mÆt cha ®îc cñng cè v÷ng ch¾c.
Níc ta ®ang trong thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, môc tiªu cña chóng ta lµ ®Õn n¨m 1020 c¬ b¶n hoµn thµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
Nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ - x· héi ®· ®¹t ®îc trªn ®©y lµ kÕt qu¶ cña ®êng lèi ®æi míi do §¶ng ta khëi xíng vµ l·nh ®¹o. §ång thêi, ®ã còng lµ kÕt qu¶ cña sù phï hîp gi÷a ý §¶ng vµ lßng d©n tin cña nh©n d©n ®èi vøoi §¶ng, nhµ níc vµ chÕ ®é ta. Uy tÝn cña níc ta trªn trêng quèc tÕ còng ®îc n©ng cap.
2. Nh÷ng mÆt h¹n chÕ cßn tån t¹i.
NÒn kinh tÕ níc ta vÉn mang tÝnh chÊt n«ng nghiÖp l¹c hËu , c«ng nghiÖp cßn nhá bÐ, kÕt cÊu h¹ tÇng ph¸t triÓn; c¬ së vËt chÊt kü thuËt cha x©y dùng ®îc bao nhiªu.
Níc ta vÉn cßn nghÌo nhng cha thùc hiÖn tèt cÇn kiÖm trong s¶n xuÊt tiÕt kiÖm trong tiªu dïng, tÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ vµ ®Çu t ph¸t triÓn cßn thÊp.
NÒn kinh tÕ cã møc t¨ng trëng kh¸ nhng n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ cßn thÊp.
Vai trß qu¶n lÝ cña nhµ níc ®èi víi nÒn kinh tÕ x· héi cßn yÕu kÐm: kh¶ n¨ng kiÒm chÕ l¹m ph¸t cha v÷ng ch¾c. Ng©n s¸ch thu kh«ng ®ñ chi, tû lÖ béi chi ng©n s¸ch cßn cao.
T×nh tr¹ng bÊt c«ng x· héi, tham nhòng, bu«n lËu, vi ph¹m kû c¬ng cßn nÆng vµ phæ biÕn.
T×nh tr¹ng g©y « nhiÔm m«i trêng rÊt nÆng. DiÖn tÝch rõng níc ta nay chØ cßn 9 triÖu ha mµ ®é cho phñ 23%, chñ yÕu lµ rõng thø sinh. T×nh h×nh « nhiÔm nguån níc, vµ kh«ng khÝ ë c¸c thµnh phè, trung t©m d©n c qu¸ cao (Hµ Néi, Thµnh phè Hå ChÝ Minh, H¶i Phßng…) gÊp nhiÒu lÇn chØ sè cho phÐp.
TÖ n¹n x· héi t¨ng lªn, nghiÖp ngËp, c¬ b¹c… do nÒn kinh tÕ më g©y ra.
3. Nguyªn nh©n
a. Nguyªn nh©n cña thµnh c«ng
Cã thÓ nã nh÷ng thµnh c«ng cña h¬n 10 n¨m ®æi míi võa qua lµ do cã mét ®êng lèi ®æi míi phï hîp, cã sù l·nh ®¹o tµi t×nh, s¸ng suèt cña §¶ng vµ nhµ níc ta. Tríc hÕt ®ã lµ viÖc x¸c ®Þnh ®óng ®¾n ®êng lèi ®æi míi toµn diÖn, kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a ®æi míi kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. Trong hoµn c¶nh ®Êt níc cßn khã kh¨n nªn ngay tõ ®Çu §¶ng ta ®· quyÕt ®Þnh lÊy ®æi míi kinh tÕ lµm träng t©m ®ång thêi tõng bíc ®æi míi chÝnh trÞ §¶ng ta ®· ®óng khi tríc hÕt ph¶i tËp trung vµo ®æi míi kinh tÕ ®Ó kh¾c phôc khñng ho¶ng kinh tÕ - x· héi, t¹o tiÒn ®Ò vÒ vËt chÊt, tinh thÇn ®Ó gi÷ v÷ng vµ æn ®Þnh chÝnh trÞ, t¹o niÒm tin cho nh©n d©n, trªn c¬ së ®ã ®Ó tiÕp tôc thùc hiÖn c¸c cuéc ®æi míi kh¸c. §ång thêi trong qu¸ tr×nh ®æi míi §¶ng vµ nhµ níc ta lu«n gi÷ v÷ng môc tiªu ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi, n¾m v÷ng hai nhiÖm vô x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc, kiªn tr× chñ nghÜa M¸c Lªnin vµ t tëng Hå ChÝ Minh vÒ kinh tÕ, vÒ x©y dùng nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng ®i ®«i víi viÖc t¨ng cêng qu¶n lÝ cña nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®· tá ra cã hiÖu qu¶ ®em l¹i nh÷ng biÕn ®æi tÝch cùc trong ®êi sèng kinh tÕ cña nh©n d©n ta. Kh«ng chØ cã nh vËy, trong qu¸ tr×nh ®æi míi §¶ng ®· lu«n g¾n môc tiªu t¨ng trëng kinh tÕ víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®îc lµ c¶ mét qu¸ tr×nh t×m tßi, ®æi míi, b¸m s¸t thùc tiÔn, phÊn ®Êu gian khæ cña nh©n d©n ta. §êng lèi ®æi míi lµ nhê ph¸t huy tinh thÇn ®éc lËp, tù chñ, ph¸t huy tinh thÇn s¸ng t¹o cña nh©n d©n, cña c¸c cÊp c¸c ngµnh, phï hîp víi quy luËt vµ thuËn lßng ngêi. B»ng nh÷ng quyÕt s¸ch ®óng vµo nh÷ng thêi ®iÓm quan träng nhÊt §¶ng ®· lÊy ®îc lßng tin vµ sù ñng hé cña nh©n d©n. Toµn §¶ng, toµn d©n ®· cïng nhau lç lùc vît qua kho kh¨n ban ®Çu ®Ó ®jat ®îc nh÷ng thµnh tùu rùc rì trong ®æi míi. §¹t ®îc thµnh c«ng ®ã lµ do §¶ng ®· nhËn thøc vµ gi¶i quyÕt kÞp thêi c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ x· héi trong thêi kú cã khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi b»ng mét gi¶i ph¸p chiÕn lîc quan träng, ®ã lµ d©n chñ ho¸ mäi lÜnh vùc v¨n ho¸ tinh thÇn.
§æi míi nÕu kh«ng cã sù thèng nhÊt, chØ ®¹o xuyªn xuèt tõ quan ®iÓm ®Õn hµng lo¹t c¸c chÝnh s¸ch vµ chØ ®¹o thùc tª th× sÏ kh«ng tr¸nh khái sù bÊt æn ®Þnh vµ g©y biÕn ®éng tæn h¹i ®Õn ®êi sèng cña nh©n d©n. LÞch sÏ ®· chøng minh chØ khi toµn d©n ®oµn kÕt víi sù l·nh ®¹o cña §¶ng th× míi t¹o thµnh søc m¹nh vît qua mäi thö th¸ch. TËp hîp gi÷a g×n ®oµn kÕt d©n téc lµ mét nguyªn t¾c t¹o thµnh sù héi tô, søc m¹nh tæng hîp ®Ó ®æi míi vµ ph¸t triÓn.
Thµnh c«ng trong qu¸ tr×nh ®æi míi ë ViÖt Nam cßn cã sù ñng hé gióp ®ì cña c¸c b¹n bÌ quèc tÕ vµ c¸c lùc lîng tiÕn bé trªn thÕ giíi. §iÒu nµy cã ý nghÜa to lín ®èi víi sù nghiÖp ®æi míi cña níc ta, ®Æc biÖt lµ trong hoµn c¶nh ®Êt níc chóng ta nhiÒu khã kh¨n.
b. Nguyªn nh©n cña nh÷ng yÕu kÐm vµ h¹n chÕ.
Ngoµi sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh ®æi míi th× chóng ta còng kh«ng thÓ phñ nhËn nh÷ng mÆt h¹n chÕ vµ yÕu kÐm. Nguyªn nh©n cña nã cã rÊt nhiÒu. Nhng chóng ta cã thÓ kh¸i qu¸t nã nh sau: nh÷ng yÕu kÐm, khuyÕt tËt cßn tån t¹i ë ViÖt Nam cã nguyªn nh©n cña nã tõ hai phÝa kh¸ch quan vµ chñ quan, nguyªn nh©n s©u xa vµ nguyªn nh©n trùc tiÕp. Nguyªn nh©n tríc hÕt lµ do chóng ta ph¶i chÞu hËu qu¶ nÆng nÒ vÒ kinh tÕ x· héi mµ chóng ta cha kh¾c phôc nhanh chãng ®îc. Do chóng ta sai lÇm lµ duy tr× qu¸ l©u ph¬ng thøc kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp n¶y sinh søc ×, tÝnh b¶o thñ, k×m h·m nh÷ng nh©n tè míi ph¸t triÓn. MÆt kh¸c bíc chuyÓn biÕn tõ kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo híng x· héi chñ nghÜa lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi hÕt søc phøc t¹p, ®an sen gi÷a c¸i cò vµ c¸i míi, ®Êu tranh gi÷a c¸i tiÕn bé vµ c¸i l¹c hËu, gi÷a nh÷ng quan niÖm vµ ph¬ng ph¸p tiªn tiÕn víi nh÷ng khuynh híng b¶o thñ kh«ng theo kÞp sù ®æi míi. Trong qu¸ tr×nh t×m tßi, ®æi míi còng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng lóc lÖch l¹c, nh÷ng biÕn tíng, nh÷ng s¬ hë trong qu¶n lÝ , kiÓm tra cïng nh÷ng thiÕu hôt, cha hoµn chØnh cña nh÷ng chÝnh s¸ch, chÕ ®é vµ nh÷ng quy ®Þnh cña nhµ níc.
HÖ thèng chÝnh trÞ t c¸ch lµ thiÕt chÕ thùc hiÖn quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, thiÕt chÕ qu¶n lÝ x· héi mét c¸ch d©n chñ lai míi vµ cha cã chiÒu s©u. ViÖc ph©n ®Þnh rµnh m¹ch c¸c chøc n¨ng nhiÖm vô vµ ph¬ng thøc ho¹t ®éng gi÷a §¶ng vµ nhµ níc trong ®iÒu kiÖn §¶ng l·nh ®¹o x· héi vèn lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p.
Bªn c¹nh ®ã, ph¸p luËt l¹i cha thùc sù trë thµnh c«ng cô cña nhµ níc ®Ó qu¶n lÝ kinh tÕ, x· héi vµ b¶o vÖ quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n. Trong khi chóng ta ph¸t triÓn m¹nh mÏ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, t¨ng nhanh s¶n phÈm hµng ho¸, ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña x· héi ph¸t triÓn n¨ng ®éng nhng kh«ng tù ph¸t, hçn lo¹n v« ChÝnh phñ. ChÝnh sù l¹c hËu vÒ lÜnh vùc chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt ®· t¹o kÏ hë trong s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¸c mÆt ho¹t ®éng cña hÖ thèng chÝnh trÞ, lµm n¶y sinh ra nh÷ng hiÖn tîng tiªu cùc , ®Ó bän tham nhòng lîi dông nh÷ng s¬ hë trong qu¶n lÝ mµ v¬ vÐt tµi s¶n cña x· héi, mang l¹i nhiÒu hËu qu¶ xÊu cho ®Êt níc.
Nh×n chung, nguyªn nh©n cña nh÷ng mÆt khã kh¨n, yÕu kÐm cã phÇn do hËu qu¶ cña nhiÒu n¨m tríc ®©y ®Ó l¹i vµ lµ khã kh¨n cña qu¸ tr×nh ®i lªn, võa do nh÷ng t¸c ®éng bÊt lîi cña t×nh h×nh thÕ giíi. Song nguyªn nh©n cã tÝnh bao trïm §¶ng ta chËm x¸c ®Þnh râ yªu cÇu vµ néi dung ®èi víi ph¬ng thøc l·nh ®¹o trong giai ®o¹n míi, cßn thiÕu nh÷ng biÖn ph¸p cã hiÖu lùc ®Ó n©ng cao n¨ng lùc l·nh ®¹o, søc chiÕn ®Êu cña c¸c tæ chøc, c¬ së §¶ng, nhµ níc cßn thiÕu kiÕn thøc, kinh nghiÖm qu¶n lÝ kinh tÕ vÜ m« nÒn kinh tÕ thÞ trêng do ®ã cã t×nh tr¹ng thiÕu nhÊt qu¸n trong mét sè chñ tr¬ng, bu«ng láng vai trß qu¶n lÝ cña §¶ng vµ nhµ níc ®Ó kÞp thêi yªu cÇu cña ®æi míi ®Æc biÖt lµ ®Ó thùc hiÖn cho tèt ®êng lèi ®æi míi toµn diÖn.
§¸nh gi¸ ®óng nh÷ng nguyªn nh©n ®èi víi chóng ta cã mét ý nghÜa rÊt lín. §ã lµ viÖc hÕt søc cÊp b¸ch v× vÒ chñ quan hay kh¸ch quan g× th× ®æi míi còng lµ sù ®ßi hái , cã tÝnh tÊt yÕu. Cã ®¸nh gi¸ ®îc nh÷ng nguyªn nh©n cña thµnh c«ng vµ thÊt b¹i th× chóng ta cã thÓ tiÕp tôc ph¸t triÓn ®îc c«ng cuéc ®æi míi otµn diÖn, mäi mÆt vµ tiÕn lªn x· héi chñ nghÜa.
4. C¸c gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam.
§Ó cã thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa th× chóng ta ph¶i biÕt ph©n tÝch sù kh¸c nhau gi÷a c¸c thêi kú ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Chóng ta kh«ng nªn quan niÖm gi¶n vµ nãng véi vµ cÇn ph¶i tu©n thñ nh÷ng tÝnh quy luËt cña qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng. Vµ qu¸ tr×nh ®ã cã thÓ phan ra lµm 3 giai ®o¹n cô thÓ nh sau:
a. Giai ®o¹n qu¸ ®é chuyÓn sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
VÒ mÆt lÞch sö giai ®o¹n nµy ®îc b¾t ®Çu tõ n¨m 1979 víi mèc lÞch sö rÊt quan träng lµ nghÞ quyÕt Héi nghÞ BCH Trung ¬ng lÇn thø VI (kho¸ VI) th¸ng 9 n¨m 1979. VÒ mÆt l«gic, giai ®o¹n nµy b¾t ®Çu tõ viÖc h×nh thµnh vµ cñng cè nh÷ng ®¬n vÞ s¶n xuÊt hµng ho¸ theo ®óng nghÜa nh»m t¹o ra mèi quan hÖ võa tù chñ, võa lÖ thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt.
Néi dung chñ yÕu cña giai ®o¹n nµy lµ kh¾c phôc tÝnh hiÖn vËt cña quan hÖ trao ®åi, h×nh thµnh quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ trªn thÞ trêng.
Néi dung trªn ®îc thùc hiÖn víi nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu sau ®©y:
Mét lµ, h×nh thµnh vµ cñng cè nh÷ng ®¬n vÞ s¶n xuÊt hµng ho¸ nh»m chuyÓn quan hÖ trao ®æi cã tÝnh hiÖn vËt sang quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ.
C¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn ®Òu cho thÊy kh«ng thÓ cã ®îc nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nÕu nh kh«ng cã nh÷ng ®¬n vÞ s¶n xuÊt hµng ho¸.
Nh÷ng t tëng kinh tÕ quan träng cña Héi nghÞ Trung ¬ng VI (kho¸ VI) cã liªn quan tíi gi¶i ph¸p trªn lµ:
- Thõa nhËn thµnh phÇn kinh tÕ t nh©n vµ thÞ trêng tù do lµ bé phËn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ cña thÞ trêng x· héi.
- B¶o ®¶m quyÒn tù chñ vÒ tµi chÝnh cho c¸c c¬ së kinh tÕ nhµ níc ®Ó nh÷ng c¬ së nµy ®îc chñ ®éng ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸.
- NhÊn m¹nh lîi Ých c¸ nh©n ngêi lao ®éng vµ lîi Ých cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt c¬ së.
- B·i bá chÕ ®é giao nép n«ng s¶n ®èi víi n«ng d©n, chuyÓn sang chÕ ®é thu mua n«ng s¶n theo hîp ®«ng hai chiÒu.
Thùc hiÖn nghÞ quyÕt héi nghÞ Trung ¬bg Vi s¶n xuÊt ®îc "bung ra" kÓ c¶ s¶n xuÊt cña quèc doanh vµ tËp thÓ, t nh©n. Tuy nhiªn trong lÜnh vùc lu th«ng hµng ho¸ vÉn cha cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ.
Hia lµ, ®Èy m¹nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi nh»m më réng thÞ trêng.
Ba lµ, chuyÓn quan hÖ së h÷u t liÖu s¶n xuÊt ®îc coi lµ mét ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña sù tån t¹o vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸. ë níc ta, ®Ó t¹o ra sù tù do kinh tÕ vµ h×nh thµnh nhiÒu nhµ kinh doanh giái thÝch øng víi c¬ chÕ thÞ trêng, tÊt yÕu ph¶i ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u. Nã b¾t nguån tõ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt x· héi vµ xu híng chung cña thÕ giíi.
Trong ®iÒu kiÖn cña níc ta, chóng ta ®· ®iÒu chØnh c¬ cÊu së h÷u theo nh÷ng híng sau ®©y:
- Ph¸t huy h×nh thøc kinh tÕ hé n«ng d©n, thî thñ c«ng b»ng c¸ch t¹o thÞ trêng cho chóng, tríc hÕt lµ thÞ trêng n«ng th«n réng lín.
- X©y dùng khu vùc kinh tÕ c«ng céng víi chøc n¨ng lµ b¶o ®¶m sù æn ®Þnh vµ lµ c¬ së cho sù ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Khu vùc kinh tÕ c«ng céng tËp trung nh÷ng ngµnh kinh tÕ then chèt: n¨ng lîng, dÇu khÝ, hÖ thèng giao th«ng vËn t¶i, th«ng tin, an ninh quèc gia, b¶o vÖ m«i trêng… c¬ cÊu cña khu vùc kinh tÕ nµy kh«ng ph¶i lµ cè ®Þnh, nhng nã ph¶i lu«n lu«n cã tr×nh ®é c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ tØnh ®é qu¶n lÝ tèt.
- Hinhg thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c c«ng ty cæ phÇn. §©y lµ xu thÕ kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. ë níc ta h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn cÇn cßn ph¸t sinh tõ qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh khu vùc kinh tÕ nhµ níc.
Bèn lµ, ®æi míi chÝnh s¸ch kinh tÕ nh»m chuyÓn c¸c quan hÖ kinh tÕ theo chiÒu däc, sang c¸c quan hÖ kinh tÕ theo chiÒu ngang.
Trong c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ chóng ta ®· ®Æc biÖt quan t©m chÝnh s¸ch gi¸ c¶. §· tõng bíc thùc hiÖn tù do ho¸ gi¸ c¶. Thùc chÊt cña viÖc ®iÒu chØnh gi¸ c¶ ë níc ta trong nh÷ng n¨m 80 lµ thay c¬ chÕ hai gi¸ b»ng c¬ chÕ mét gi¸, c¬ chÕ hai gi¸, thùc chÊt lµ hai c¬ chÕ xö lý gi¸ c¶: mé lµ, c¬ chÕ xö lý gi¸ c¶ trªn c¬ së tËp trung tÝnh to¸n gi¸ c¶ vµ ®iÒu chØnh gi¸ c¶ theo lÖnh hµnh chÝnh. Hai lµ, c¬ chÕ xö lý gi¸ c¶ trong quan hÖ h¹ch to¸n theo nguyªn t¾c tho¶ thuËn trªn thÞ trêng. C¶ hai c¬ chÕ ®ã ®Òu ®¹t ®îc môc tiªu lµm chñ gi¸ c¶. Nhng chóng kh¸c nhau vÒ c¸ch thùc hiÖn. C¬ chÕ thø nhÊt dùa vµo quyÒn lùc hµnh chÝnh lµ chñ yÕu, cßn c¬ chÕ thø hai l¹i dùa vµo quan hÖ thÞ trêng lµ chñ yÕu. Môc ®Ých cña viÖc ®iÒu chØnh gi¸ c¶ lµ nh»m tõ bá c¬ chÕ cò chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng. §©y lµ kh©u quan träng t¹o tiÒn ®Ò cho ®æi míi c¬ chÕ trong c¸c lÜnh vùc kh¸c nh tµi chÝnh tiÒn tÖm tiÒn l¬ng, qu¶n lÝ thÞ trêng. ViÖc tù do ho¸ gi¸ c¶ ®· lµm cho s¶n xuÊt thÝch øng nh¹y c¶m víi nhu cÇu cña thÞ trêng vµ ®em l¹i søc sèng míi cho s¶n xuÊt.
b. Giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
§¹i héi VI cña §¶ng n¨m 1986 ®· ®Æt nÒn mãng v÷ng ch¾c cho quan ®iÓm ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng XHCN ë níc ta. Quan ®iÓm nµy ®· ®îc t¸i kh¼ng ®Þnh râ h¬n ë §¹i héi lÇn thø VII vµ lÇn thø VIII cña §¶ng ta.
Néi dung chñ yÕu cña giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng XHCN ë níc ta lµ: ph¸t triÓn vµ më réng quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ t¹o ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cho kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn.
§Ó thùe hiÖn noäi dung nãi trªn, chóng ta ®· vµ ®ang thùc hiÖn nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu sau:
Mét lµ: ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Yªu cÇu cña viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ lµ:
- ViÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ph¶i ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn, b¶o ®¶m c«ng b»ng cho x· héi vµ sù bÒn v÷ng cña m«i trêng.
- ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ph¶i b¶o ®¶m cho sù ph¸t triÓn, t¨ng trëng ®ång bé vµ c©n ®èi, t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy nh÷ng ngµnh träng ®iÓm mòi nhän nh»m t¹o ra tÝch luü tõ mét nÒm kinh tÕ.
- ViÖc chuyÓn dÞch mét nÒn kinh tÕ ph¶i dÉn tíi sù gi¶i phãng søc s¶n xuÊt x· héi, khai th¸c cã hiÖu qu¶ nh÷ng tiÒm n¨ng cña ®Êt níc, thu hót ®îc nguån vèn ®Çu t tõ bªn ngoµi ®Ó t¹o ra nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng.
- ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ph¶i ®¸p øng tèi ®a nhu cÇu cña thÞ trêng trong vµ ngoµi níc, ®ång thêi h¹n chÕ sù ph¸t triÓn tù ph¸t ch¹y theo lîi nhuËn tríc m¾t ph¸ huû m«i trêng sinh th¸i trong qu¸ tr×nh kinh doanh.
- ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn nÒn kinh tÕ më, tranh thñ nh÷ng thµnh tùu míi cña khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nh»m ®a l¹i n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.
§Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn nh÷ng yªu cÇu nãi trªn, viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®· ®îc thùc hiÖn c¶ vÒ c¬ cÊu ngµnh, c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ, c¬ cÊu kinh tÕ híng ngo¹i.
Hai lµ: Chñ ®éng t¹o ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó x©y dùng ®ång bé c¸c yÕu tè cña thÞ trêng, ph¸t huy nh÷ng u thÕ vµ ®éng lùc cña thÞ trêng, ®ång thêi h¹n chÕ nh÷ng mÆt tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ trêng.
Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña kinh tÕ hµng ho¸ ®îc ph¶n ¸nh qua tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c¸c quan hÖ thÞ trêng. Sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng l¹i thóc ®Èy s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn h¬n. ThÞ trêng võa lµ ®iÒu kiÖn, võa lµ m«i trêng cña s¶n xuÊt. Mét mÆt nã cung cÊp c¸c yÕu tè cho s¶n xuÊt, mÆt kh¸c nã tiªu thô nh÷ng s¶n phÈm do s¶n xuÊt t¹o ra. Do vËy thÞ trêng thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt.
HiÖn nay, ë thÞ trêng ®Çu ra cña s¶n xuÊt, kh¶ n¨ng c¹nh tranh hµng néi ®Þa cßn kÐm. V× vËy cÇn chó ý gi¶i quyÕt hai vÊn ®Ò: N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm hµng ho¸ vµ phÊn ®Êu gi¶m gi¸ c¶ hµng ho¸. Tõ ®ã t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ néi ®Þa.
ë thÞ trêng ®Çu vµo cña s¶n xuÊt, cÇn h×nh thµnh nhanh chãng thÞ trêng tiÒn vèn vµ thÞ trêng søc lao ®éng.
Ba lµ: Hoµn thiÖn vµ t¨ng cêng vËn dông c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ nh»m t¹o ra nguån vèn vµ thùc hiÖn viÖc ®Çu t vèn theo môc tiªu ph¸t triÓn, ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp quèc d©n t¹o lËp sù æn ®Þnh vÒ tiÒn tÖ, vÒ gi¸ c¶ vµ tû gi¸ hèi ®o¸i, qua ®ã t¹o m«i trêng thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ phï hîp víi c¬ chÕ thÞ trêng.
Bèn lµ: Båi dìng c¸n bé vµ ®µo taä c¸n bé qu¶n lÝ kinh doanh theo yªu cÇu cña kinh tÕ thÞ trêng. Gi¶i ph¸p nµy cã liªn quan ®Õn nh©n tè con ngêi - ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Chóng ta ®· kÕt hîp gi÷a viÖc më réng quy m« ®µo t¹o ®Ó n©ng cao d©n trÝ víi viÖc coi träng chÊt lîng nh»m ®µo t¹o nh©n tµi. ViÖc ®µo t¹o nh÷ng c¸n bé qu¶n lÝ kinh doanh kh«ng chØ chó ý ®¸p øng nhu cÇu cña khu vùc kinh tÕ nhµ níc, mµ cßn ph¶i quan t©m tíi khu vùc ngoµi quèc doanh còng nh kinh tÕ n«ng th«n vµ miÒn nói.
N¨m lµ, t¨ng cêng vai trß qu¶n lÝ cña nhµ níc nh»m ph¸t huy nh÷ng u thÕ vµ kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ trêng thÞ.
c. Giai ®o¹n h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
Néi dung chñ yÕu cña giai ®o¹n nµy lµ tiÒn tÖ ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ, t¹o lËp c¬ së kinh tÕ cho c¸c quy luËt kinh tÕ thÞ trêng ph¸t huy t¸c dông mét c¸ch ®Çy ®ñ, ph¸t triÓn kinh tÕ trong níc vµ hoµ nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi.
Néi dung trªn ®îc thùc hiÖn víi nh÷ng gi¶i ph¸p then chèt sau:
Mét lµ, ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ më nh»m hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n. §©y lµ gi¶i ph¸p cã tÝnh thêi ®¹i. CÇn lùa chän c¸c dù ¸n ®Çu t níc ngoµi trªn c¸c mÆt kinh tÕ, m«i trêng, c«ng nghÖ theo híng b¶o ®¶m lîi thÕ so s¸nh vµ chñ quyÒn cña níc ta.
Hai lµ, hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh»m ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn, søc lao ®éng vµ c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt kh¸c cho s¶n xuÊt.
CÇn t¹o c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó t¨ng nhanh tÝnh c¬ ®éng cña c¸c nguån nh©n lùc. Nhµ níc chñ ®éng ®iÒu tiÕt vµ kiÓm so¸t c¸c nguån nh©n lùc th«ng qua kÕ ho¹ch ®µo t¹o vµ c¸c quy chÕ vÒ tiÒn l¬ng, thuÕ thu nhËp vµ luËt lao ®éng. CÇn h×nh thµnh nhanh chãng thÞ trêng tiÒn vèn.
Ba lµ, thiÕt lËp c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ níc. CÇn tiÕp tôc thùc hiÖn tù do ho¸ gi¸ c¶ vµ th¬ng m¹i ho¸ cho nÒn kinh tÕ, t¨ng cêng nh©n lùc qu¶n lÝ cña nhµ níc ®èi víi c¬ chÕ cña thÞ trêng. §©y lµ gi¶i ph¸p cã ý nghÜa gÇn nh quyÕt ®Þnh ®èi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta.
Bèn lµ, lùa chän chÝnh s¸ch khoa häc, c«ng nghÖ v× môc tiªu ph¸t triÓn. CÇn quan niÖm khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ biÕn sè cã ý nghÜa chiÕn lîc cña sù ph¸t triÓn. Tiªu chuÈn quan träng ®Ó lùa chän c¬ cÊu c«ng nghiÖp lµ tÝnh phï hîp vµ tÝnh hiÖu qu¶. Híng c«ng nghÖ ®îc lùa chän ë tÇm quèc gia lµ c«ng nghÖ ®iÖn tö, tin häc, c«ng nghÖ sinh häc vµ gia c«ng nguyªn liÖu… híng c«ng nghÖ nµy sÏ kh¾c phôc ®îc sù khan hiÕm c¸c nguån lùc vµ ®a nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo chiÒu s©u, trong ®ã lao ®éng trÝ tuÖ trë thµnh ®Æc trng næi bËt.
Gi¶i ph¸p trªn ®ßi hái ph¶i cã mét ®éi ngò c¸n bé khoa häc kü thuËt ®«ng ®¶o vµ tµi n¨ng, tËn tuþ víi sù nghiÖp x©y dùng ®Êt níc.
KÕt luËn
§Ó ph¸t triÓn ®îc mét x· héi x· héi chñ nghÜa nãi chung vµ ë nghiªn cøu ta nãi riªng th× cÇn ph¶i cã mét qu¸ tr×nh ®Êu tranh vµ x©y dùng l©u dµi. Thêi kú ®ã lµ thêi lú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. §©y lµ thêi kú tÝch luü vÒ tiÒn ®Ò vËt chÊt vµ tinh thÇn cho chñ nghÜa xyh. Do ®ã, ®Ó ®i ®óng híng chóng ta ph¶i n¾m vøng thuyÕt häc M¸c - Lª nin vÒ nÒn kinh tÕ thÞ trêng trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. Ngoµi ra chóng ta cÇn ph¶i cã tÝnh s¸ng t¹o riªng cho phï hîp víi tõng thêi kú víi nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cña níc ta, kh«ng nªn dËp kh«n m¸y mãc mµ ph¶i cã tÝnh s¸ng t¹o vµ t×m tßi, ®æi míi dùa trªn nh÷ng c¬ së lý luËn khoa häc cñ chñ nghÜ© M¸c - Lª nin. Tõ ®ã chóng ta x©y dùng mét ®Êt níc ViÖt Nam víi môc tiªu d©n giÇy níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng vµ v¨n minh.
Qua viÖc t×m tßi vµ nghiªn cøu tµi liÖu ®Ó hoµn thiÖn thµnh c«ng bµi viÕt nµy, em ®· thÊy ®îc ®iÒu bæ Ých, cñng cè ®îc kiÕn thøc vÒ nÒn kinh tÕ chÝnh trÞ häc vµ ®Æc biÖt gióp em hiÓu ®îc ®êng lèi cña §¶ng vµ nhµ níc ta trong c«ng cuéc x©y dùng ®Êt níc m×nh.
Cuèi cïng mét lÇn n÷a em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì vµ híng dÉn nhiÖt t×nh cña thÇy Ph¹m Thµnh ®Ó em hoµn thµnh bµi viÕt nµy.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
Kinh tế thị trường và sự vận dụng của Đảng và Nhà nước ta để phát triển kinh tế.DOC
