Luận án Hiệp định đối tác kinh tế Việt Nam - Nhật Bản: Cơ hội, thách thức và giải pháp thúc đẩy quan hệ thương mại giữa hai nước trong bối cảnh mới

hế so sánh và cấu trúc xuất khẩu nông sản của Việt Nam dưới bối cảnh hội nhập thương mại quốc tế, Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Kinh tế-Luật và Quản lý, Issue: Vol 5 No 3 (2021), Page 1741-1753, Published: Jul 24, 2021, 11. Phú Cường, Tác động và giải pháp tận dụng ưu đãi từ hiệp định đối tác kinh tế Việt Nam - Nhật Bản (VJEPA), Trung tâm WTO, 2016, - tich - binh - luan/11184 - tacdong - va - giai - phap - tan - dung - uu - dai - tu - hiep - dinh - doi - tac - kinh - te - vietnam - nhat - ban - vjepa.html, truy cập ngày 10/02/2021 12. Đại sứ quán Việt Nam tại Nhật Bản, Tài liệu cơ bản về Nhật Bản và tình hình quan hệ Việt - Nhật, 2015, https://vnembassy - jp.org/vi/quan - h%E1%BB%87 - vn - nb, Truy cập ngày 19/02/2020 13. Mai Đan, Việt Nam cần 35 tỉ USD để chống biến đổi khí hậu, Tạp chí Điện tử Kinh tế Môi trường, 22/02/2021, https://kinhtemoitruong.vn/viet-nam-can-35-ti- usd-de-chong-bien-doi-khi-hau-53156.html, truy cập ngày 21/3/2022 14. Dennis R. Appleyard, Alfred J. Field, Steven L. Cobb, International Economics, McGraw - Hill Irwin, 2008 15. Bablu Kumar Dhar, Thanh Tiep Le, Tina A. Coffelt, Jakhongir Shaturaev, U.S.-China trade war and competitive advantage of Vietnam, Thunderbird International Business Review, November 2022 16. Khac Dung Do, Evaluating the Competitiveness of the Vietnam Textile and Garment Industry, Journal of International Business and Management 4(10): 01-13 (2021) 17. Nguyễn Thị Phương Dung, Nguyễn Thị Ngọc Hoa, Các rào cản kỹ thuật khi xuất khẩu thủy sản vào thị trường Nhật Bản, Trường Đại học Cần Thơ, Tạp chí Khoa học 2012:23b, tr. 215 - 223 153 18. Nguyễn Tiến Dũng, Quan hệ thương mại Việt - Nhật: Hiện trạng và các gợi ý, Trường Đại học Kinh tế Tài chính Thành phố Hồ Chí Minh (UEF), Tạp chí Phát triển và Hội nhập Số 14 (24) - Tháng 01 - 02/2014, tr. 57 – 61 19. Duc Chinh Duong, Improve national competitiveness capacity under Vietnamese law, E3S Web of Conferences 258, 05010 (2021), https://doi.org/10.1051/e3sconf/202125805010 20. GSO (Tổng cục Thống kê), INFOGRAPHIC DÂN SỐ, LAO ĐỘNG VÀ VIỆC LÀM NĂM 2021, TRAN THÔN TIN ĐIỆN TỬ TỔNG CỤC THỐNG KÊ 13/01/2022, https://www.gso.gov.vn/du-lieu-va-so-lieu-thong- ke/2022/01/infographic-dan-so-lao-dong-va-viec-lam-nam-2021/ truy cập ngày 10/02/2022 21. SO (Tổng cục Thống kê), Nghiên cứu các yếu tố thúc đẩy công nghiệp hỗ trợ của Việt Nam, Các báo cáo phân tích và dự báo thống kê năm 2019, Tổng cục Thống kê, tháng 2/2020 22. Bùi Hà, Người Việt là cộng đồng người nước ngoài lớn thứ ba tại Nhật Bản, TTXVN/Vietnam+, 27/03/2020, https://www.vietnamplus.vn/nguoi-viet-la-cong- dong-nguoi-nuoc-ngoai-lon-thu-ba-tai-nhat-ban/630938.vnp, truy cập ngày 10/8/2020 23. Trần Thị Hà, Nghiên cứu chính sách và giải pháp thúc đẩy quan hệ kinh tế - tài chính giữa Việt Nam và Nhật Bản, Hàn Quốc, Viện Chiến lược và Chính sách Tài chính, 11/12/2020, https://mof.gov.vn/webcenter/portal/vclvcstc/pages_r/l/chi- tiet-tin?dDocName=MOFUCM187069, truy cập ngày 10/8/2021 24. Dương Thu Hằng, Vũ Nguyễn Hải Anh, Đoàn Thị Khánh Huyền, Tạ Khánh Linh, Đoàn Thu Hà, Nguyễn Thu Hà, Vũ Huyền Phương, Vận dụng mô hình kim cương của M. Porter phân tích lợi thế cạnh tranh xuất khẩu hạt điều của VN sang EU hiện nay, Trường Đại học Ngoại thương, Hà Nội, Việt Nam, FTU Working Paper Series, Vol. 1 No. 6 (06/2022) 154 25. Tư Hoàng, Việt Nam có quan hệ thương mại với 200 quốc gia, Thời Báo Kinh tế Sài Gòn 29/3/2017, https://www.thesaigontimes.vn/158494/Viet - Nam - co - quan - he - thuong - mai - voi - 200 - quoc - gia.html, truy cập ngày 02/ 9/ 2018 26. Viet Van Hoang, Khai Tien Tran, Binh Van Tu, Assessing the Agricultural Competitive Advantage by the RTA index: A Case Study in Vietnam, AGRIS on-line Papers in Economics and Informatics, Vol. 9, No. 3, (2017), pp. 15 - 26. https://online.agris.cz/archive/2017/03/02 27. Trần Hòe, Trần Huy Bình, Giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu thủy sản sang thị trường Nhật Bản, Tạp chí Nghiên cứu Đông Bắc Á số 8 năm 2009, - giai - phap - day - manh - xuat - khau - thuy - san - sang - thi - truong - nhat - ban.html, truy cập ngày 20/10/2020 28. Đậu Hoàng Hưng, Vai trò của Hiệp định Đối tác Kinh tế Việt Nam-Nhật Bản trong bối cảnh hội nhập, Tạp chí Khoa học & Công nghệ- Đại học Công nghiệp Hà Nội số 38B (2/2017): 300-306 29. Trần Đình Hưng, Thực tiễn triển khai FTA của Việt Nam với Hàn Quốc và Nhật Bản, Tạp chí Chất lượng Việt Nam, 30/06/2022, https://vietq.vn/thuc-tien- trien-khai-fta-cua-viet-nam-voi-han-quoc-va-nhat-ban-d201704.html, truy cập ngày 01/7/2022 30. Nguyễn Thị Hương, Xác định các ngành có lợi thế so sánh của Việt Nam, Tạp chí Khoa học và Công nghệ, Đại học Đà Nẵng, Vol. 18, No. 4.1, 2020 (tr 74- 77) 31. Nguyễn Thị Phương Huyền, Doanh nghiệp Việt Nam đối phó với rào cản phi thuế quan, Tạp chí Tài chính số 6 - 2014 32. Akhmad Jayadi, Harry Azhar Aziz, Comparative Advantage Analysis and Products Mapping of Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thailand, and Vietnam Export Products. JDE (Journal of Developing Economies), 2(1) (2017), p. 14–26, https://e-journal.unair.ac.id/JDE/article/view/5119 155 33. JETRO, Guidebook for Export to Japan (Food Articles), Japan External Trade Organization, 2011 34. Tran Thi Thu Juong, Comparative and competitive advantages of the coffee industry in the Central highlands of Vietnam under trade liberalization, University of the Philippines at Los Baños (Philippines), 2007, https://agris.fao.org/agris- search/search.do?recordID=PH2009000197 35. Will Kenton, Infant-Industry Theory: Definition, Main Arguments, and History, Investopedia, Updated March 29, 2021, https://www.investopedia.com/terms/i/infantindustry.asp 36. Robert Keohane, After Hegemony (Hậu bá quyền), Princeton, NJ: Princeton University Press, 1984, tr. 51-52 37. Phùng Thị Vân Kiều, Nghiên cứu đề xuất giải pháp tận dụng những ưu đãi trong Hiệp định đối tác kinh tế Việt - Nhật để đẩy mạnh XK hàng hoá VN sang thị trường Nhật Bản, Viện Nghiên cứu Thương mại, Kỷ yếu 2012 38. Đinh Cao Khuê, Trần Đình Thao, Nguyễn Thị Thủy, Tiềm năng và giải pháp thúc đẩy xuất khẩu rau quả Việt Nam sang thị trường Nhật Bản, Tạp chí Khoa học Nông nghiệp Việt Nam - Vol. 17, No. 12 (2019) 39. Nguyễn Thường Lạng, Phát huy tính bổ sung các lợi thế để tối đa hóa lợi ích thương mại nông sản xuất khẩu Việt Nam trong giai đoạn mới, Tạp chí Ngân hàng, 24/10/2022, https://tapchinganhang.gov.vn/phat-huy-tinh-bo-sung-cac-loi-the-de- toi-da-hoa-loi-ich-thuong-mai-nong-san-xuat-khau-viet-nam-trong.htm 40. Quoc Phuong Le, Evaluating Vietnam's Changing Comparative Advantage Patterns, ASEAN Economic Bullern Vol. 27, No. 2 (2010), pp. 221- 230, https://www.jstor.org/stable/41317120 41. Le Thuy Ngoc Van, Vietnam - Japan Trade Relations in the 1st Decade of the 21st Century, Thesis for the Degree of Master, Victoria University of Wellington (Newzealand), 2013 156 42. Lê Tuấn Lộc, Quan hệ thương mại của Việt Nam với Nhật Bản: Thực trạng và xu hướng, Tạp chí Phát triển Khoa học Công nghệ, tập 20, số Q2 - 2017, tr. 79 - 91 43. Leamer, Edward E., The Heckscher - Ohlin Model in Theory and Practice, Princeton Studies in International Economics, 1995 44. Trần Quang Minh, Quan hệ thương mại Việt Nam - Nhật Bản- Thành tựu và triển vọng, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á (Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam), số 11 năm 2008 45. MOIT (Bộ Công Thương), Báo cáo xuất nhập khẩu Việt Nam 2020, Nhà Xuất bản Công Thương, 2021 46. MOIT (Bộ Công Thương), Báo cáo xuất nhập khẩu Việt Nam 2021, Nhà Xuất bản Công Thương, 2022 47. MOIT (Bộ Công Thương), Đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản, Nhà Xuất bản Công Thương, 2012 48. MOIT (Bộ Công Thương), Những điều doanh nghiệp cần biết về Hiệp định Đối tác kinh tế Việt Nam - Nhật Bản, Nhà Xuất bản Hồng Đức, 2014 49. MOIT (Bộ Công Thương), Tận dụng ưu đãi trong AJCEP và VJEPA để đẩy mạnh xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam, Nhà Xuất bản Công Thương, 2016 50. Hans Morgenthan, Politics among Nations: The Struggle for Power and Peace, Mc Grawill, New York,1985 51. Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, Tổng quan về Việt Nam, 2020, https://www.worldbank.org/vi/country/vietnam/overview, truy cập ngày 21/02/2021 52. Hien Phuc Nguyen, National Competitiveness of Vietnam: Determinants, Emerging Key Issues and Recommendations, Peter Lang AG, 2009 157 53. Long Nguyễn, Nhật Bản hưởng lợi lớn từ Hiệp định RCEP, Báo Điện tử VTV News 10/01/2022, https://vtv.vn/kinh-te/nhat-ban-huong-loi-lon-tu-hiep-dinh- rcep-2022011014483541.htm, truy cập ngày 21/02/2022 54. An Nhi, Tiến trình giảm thuế theo các cam kết mà Việt Nam đã ký kết, Tạp chí Kinh tế và Dự báo, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, 20/07/2015, https://kinhtevadubao.vn/tien-trinh-giam-thue-theo-cac-cam-ket-ma-viet-nam-da- ky-ket-5576.html, truy cập ngày 21/02/2020 55. Kenichi Ohno, Đánh giá về cách thức nâng cao ngành công nghiệp và chính sách công nghiệp của Việt Nam để thiết lập quan hệ đối tác Monozukuri thực chất giữa Nhật Bản - Việt Nam, Viện Nghiên cứu Chính sách quốc gia Nhật Bản (GRIPS) Tokyo, 20/3/2015 56. Robert Pfaltzgraff, Contending Theories of International Relations, Massachusetts, Longman, 2002 57. Xuan Thi Thanh Phan, Cuong Hung Pham, Long Pham, The Competitive Advantages of Vietnam Footwear Industry: An Analysis, International Journal of Financial Research Vol. 7, No. 3, Special issue; 2016, pages 65-80, April, https://ideas.repec.org/a/jfr/ijfr11/v7y2016i3p65-80.html 58. Steiner Phillippe, Biddle Jeff E, Davis Jon B & Samuels Warren J, Physiocracy and French Pre-Classical Political Economy trong A Companion to the History of Economic Thought, Blackwell Publishing, 2003. 59. Michael Porter, The Competitive Advantage of Nations, Harvard Business Review, March–April 1990, https://hbr.org/1990/03/the-competitive-advantage-of- nations 60. Dong Qin, Pham Thi Xuan Huong, Comparative study on international competitiveness of fruit products between Vietnam and ASEAN countries, Tạp chí công thương, 04/12/2019, https://tapchicongthuong.vn/bai-viet/comparative-study- on-international-competitiveness-of-fruit-products-between-vietnam-and-asean- countries-67019.htm 61. David Ricardo, On the Principles of Political Economy and Taxation, 158 Batoche Books, 2001 62. David Roland-Holst, Vietnam's trade with Japan longer-terms prospects for the Vietnamese agricultural sector, Ministry of Agriculture and Rural Development (MARD) and the Agricultural Sector Programme Support (ASPS) activity of the Royal Danish Embassy, 2005 63. Võ Minh Sang, Lợi thế so sánh trong sản xuất lúa ở đồng bằng sông Cửu Long, Trường Đại học Cần Thơ, Luận án Tiến sĩ 09-2017, 64. Vũ Văn Sáng, Hàng rào kỹ thuật áp dụng cho sản phẩm cơ khí chính xác nhập khẩu vào thị trường Nhật Bản và những vấn đề đặt ra đối với các doanh nghiệp xuất khẩu tại TP.Hồ Chí Minh, luận văn thạc sỹ Trường Đại học Ngoại thương, 2019 65. Seiya Sukegawa, ベトナムにおけるFTAの産業・企業への影響 (FTA’s influence on industries and companies in Vietnam), Journal of the Institute of Asian Studies, Vol. 36, 2009 66. Nguyễn Văn Tận, Nguyễn Hoàng Huế, Quan hệ kinh tế Việt Nam - Nhật Bản từ sau khi Việt Nam trở thành thành viên chính thức của tổ chức WTO đến nay, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á, số 11 năm 2008 67. Tran Viet Thai, Strategic partnership: a framework of foreign relations in the age of globalization, Vietnam Law and Legal Forum magazine, Vietnam News Agency, 01/10/2013, https://vietnamlawmagazine.vn/strategic-partnership-a- framework-of-foreign-relations-in-the-age-of-globalization-3437.html 68. Vũ Xuân Thanh, Kinh tế thế giới trước tác động của xung đột quân sự Nga - Ukraine, Tạp chí Điện tử Ngân hàng 01/04/2022, https://tapchinganhang.gov.vn/kinh-te-the-gioi-truoc-tac-dong-cua-xung-dot-quan- su-nga-ukraine.htm, truy cập ngày 02/ 4/2022 69. Thế giới & Việt Nam, Số người Nhật Bản tại Việt Nam tăng mạnh, 19/12/2019, https://baoquocte.vn/so-nguoi-nhat-ban-tai-viet-nam-tang-manh- 106443.html, truy cập ngày 21/02/2020 159 70. Nguyễn Xuân Thiên, Lý thuyết lợi thế so sánh và gợi ý đối với Việt Nam trong bối cảnh phát triển hiện nay, Hội thảo quốc gia các lý thuyết kinh tế trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế toàn cầu và thực tiễn ở Việt Nam, Trường Đại học Kinh tế (Đại học Quốc gia Hà Nội), 2011 71. Alexander Thompson, Daniel Verdier, Multilateralism, Bilateralism and Regime Design, International Studies Quarterly, Volume 58, Issue 1, March 2014, Pages 15 - 28 72. Nguyen Anh Thu, Assessing the Impact of Vietnam’s Integration under AFTA and VJEPA on Vietnam’s Trade Flows, Gravity Model Approach, Yokohama Journal of Social Sciences, Vol. 17 No. 2, October 2014 73. Đỗ Thị Thu Thủy, Nguyễn Thị Thanh Dương, Nguyễn Thanh Tùng, Lợi thế so sánh của một số ngành mũi nhọn Việt Nam khi tham gia thương mại quốc tế, Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng, Số 188 + 189- Tháng 1 & 2. 2018 74. Lưu Thị Thu Thủy, Tương đồng văn hóa Việt Nam - Nhật Bản, Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) số 302, tháng 8/2009 75. Nguyễn Thị Cẩm Thủy, Phan Thị Diệu Linh, Tăng cường xuất khẩu rau quả của Việt Nam sang thị trường Nhật Bản, Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng, Số 196 - Tháng 9/ 2018 76. Nguyen Hoang Tien, Nguyen Minh Ngoc, Analysis of Japan's international trade and investment activities in Vietnam, International Journal Of Advanced Research in Engineering& Management (IJAREM) Vol. 05 Issue 07, 2019, pp. 24- 28 77. Nguyễn Mạnh Toàn, Huỳnh Thị Diệu Linh, Huỳnh Thị Diễm Trinh, Tác động của Hiệp định đối tác Kinh tế Việt Nam - Nhật Bản đến nền kinh tế Việt Nam, Tạp chí Khoa học Công nghệ Việt Nam số 62 (10), tháng 10/ 2020 78. Trading Economics, Japan GDP Annual Growth Rate, 2022, https://tradingeconomics.com/japan/gdp-growth-annual, truy cập ngày 05/02/2022 160 79. Phan Trang, Tăng kinh phí hỗ trợ doanh nghiệp tham gia Chương trình Xúc tiến thương mại, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ 24/12/2019, - truong/Tang - kinh - phi - ho - tro - doanh - nghiep - tham - gia - Chuong - trinh - Xuc - tien - thuong - mai/383373.vgp#:~:text=(Chinhphu.vn)%20%2D%20N%C4%83m,t%C4%83ng%2 0l%C3%AAn%20136%20t%E1%BB%B7%20%C4%91%E1%BB%93ng., truy cập ngày 04/4/2021 80. Nguyen Tien Trung, Vietnam’s international trade regime and comparative advantage, Centre for ASEAN Studies (CAS) Discussion paper No 37, January 2002 81. Trung tâm WTO và Hội nhập, Tình hình tận dụng ưu đãi thuế quan theo các FTA của Việt Nam năm 2021, VCCI 05/05/2022, https://trungtamwto.vn/thong- ke/20588-tinh-hinh-tan-dung-uu-dai-thue-quan-theo-cac-fta-cua-viet-nam-nam- 2021, truy cập ngày 06/5/2022 82. Trung tâm WTO và Hội nhập, Tóm tắt cam kết của Việt Nam trong Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện Việt Nam - Nhật Bản (EPA), VCCI 31/05/2013, https://trungtamwto.vn/chuyen-de/4353-tom-tat-cam-ket-cua-viet-nam-trong-hiep- dinh-doi-tac-kinh-te-toan-dien-viet-nam--nhat-ban-epa, truy cập ngày 04/4/2020 83. Đàm Quang Anh Tuấn, Đẩy mạnh xuất khẩu sản phẩm gỗ Việt Nam sang thị trường Nhật Bản: thực trạng và giải pháp, luận văn thạc sỹ Trường Đại học Ngoại thương, 2016 84. Đinh Công Tuấn, Lý thuyết, thực tiễn quan hệ đối tác chiến lược: Từ thế giới đến Việt Nam, Tạp chí Nghiên cứu Châu Âu – Số 7/2013 85. Nguyễn Vũ Tùng, Hoàng Anh Tuấn, Quan hệ đối tác chiến lược trong quan hệ quốc tế: từ lý thuyết đến thực tiễn, Học viện Quan hệ quốc tế, Hà Nội, 2006. 86. VEPR (Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách, Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội), Báo cáo thường niên Kinh tế Việt Nam 2021: Bối cảnh biến động toàn cầu và định vị lại Việt Nam, Đại học Quốc gia Hà Nội 2021 161 87. VEPR (Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách, Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội), Báo cáo thường niên Kinh tế Việt Nam 2022: Nâng cao nền tảng số cho ngành dịch vụ, Đại học Quốc gia Hà Nội 2022 88. Thi Thanh Huyen Vu, Gang Tian, Naveed Khan, Muhammad Zada, Bin Zhang and Thanh Van Nguyen, Evaluating the International Competitiveness of Vietnam Wood Processing Industry by Combining the Variation Coefficient and the Entropy Method, Forests, 11 October 2019 89. My Vu, Exporting fruits and vegetables from Vietnam to Japan - Current state and suggestions for improvement, SEINÄJOKI University of Applied Sciences, 2012 90. Ngô Văn Vũ, Nguyễn Th y Dương, Phạm Văn Nghĩa, Tác động của Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương đối với Việt Nam, 17/05/2019, Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 5 – 2019 91. Yijia Wang, Analysis of Changes in Comparative Advantages of the Manufacturing in Vietnam and Comparison with China, Charles University, 2021 92. World Bank, Từ Covid-19 đến biến đổi khí hậu, 12/2020 93. World Bank Group 1, GDP (current US$) - Japan, https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD?locations=JP, truy cập ngày 04/02/2022 94. World Bank Group 2, GDP (current US$) - Japan, https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CN?end=2021&locations=V N&most_recent_year_desc=false&start=1986&view=chart, truy cập ngày 04/02/2022 162 DANH Ụ ÔNG TRÌNH NGHIÊN Ứ KHOA HỌ ỦA NGHIÊN Ứ SINH Ã ÔNG BỐ LIÊN Q AN ẾN L ẬN ÁN 1. To Binh Minh, Efficient use of free trade agreements (FTAs) in exporting to Japan, Vietnam - Japan International Business Conference 2019, National Economics University Publishing House, 9/2019, ISBN 978 - 604 - 946 - 806 - 3 (Tác giả) 2. To Binh Minh, Vietnam’s export dealing with Non - Tariff Measures in the Japan market, Tạp chí Phát triển và Hội nhập (Trường Đại học Kinh tế - Tài chính Thành phố Hồ Chí Minh - UEF) số 58 (68) tháng 5 - 6/2021, ISSN 1859 - 428 X (Tác giả) 3. Tô Bình Minh, Quan hệ thương mại Việt Nam - Nhật Bản hiện nay tới 2025 và tầm nhìn tới 2030, Tạp chí Phát triển và Hội nhập (Trường Đại học Kinh tế - Tài chính Thành phố Hồ Chí Minh - UEF) số 62 (72) tháng 01 - 02/2022, ISSN 1859 - 428 X (Tác giả) 163 PHỤ LỤ 1 Bảng Phụ lục 1.1: Tổng kim ngạch xuất khẩu và 10 mặt hàng xuất khẩu chủ lực sang Nhật Bản giai đoạn 2009 - 2021 Mặt hàng 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 Tổng kim ngạch 6,292 7,728 10,781 13,065 13,631 14,693 14,132 14,671 16,859 18,834 20,334 19,284 20,130 Hàng dệt, may 954 1,154 1,690 1,975 2,380 2,620 2,785 2,899 3,110 3,810 3,986 3,531 3,237 Máy móc, thiết bị, dụng cụ phụ tùng khác 600 919 1,117 1,230 1,213 1,431 1,409 1,563 1,716 1,838 1,940 2,048 2,565 Phương tiện vận tải và phụ tùng 238 381 1,244 1,690 1,859 2,065 1,942 1,911 2,177 2,485 2,585 2,376 2,473 Gỗ và sản phẩm gỗ 355 455 597 670 824 952 1,042 980 1,023 1,148 1,304 1,294 1,437 Hàng thủy sản 761 894 1,016 1,084 1,111 1,195 1,034 1,098 1,303 1,380 1,459 1,433 1,326 Máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện 381 411 408 338 317 370 523 654 713 817 1,033 972 996 Giày dép các loại 122 172 249 328 388 519 598 675 751 853 973 848 807 Điện thoại và linh kiện - 49 86 81 20 46 91 416 791 798 805 938 792 Sản phẩm từ chất dẻo 193 256 299 362 425 473 466 515 566 672 726 673 697 Sản phẩm từ sắt thép 75 98 126 155 183 242 257 290 343 433 480 483 542 Đơn vị tính: triệu USD Nguồn: Tổng cục Thống kê 164 PHỤ LỤ 2 Bảng Phụ lục 2.1: Tổng kim ngạch nhập khẩu và 10 mặt hàng nhập khẩu chủ lực từ Nhật Bản giai đoạn 2009 - 2021 Mặt hàng 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 Tổng kim ngạch 7,468 9,016 10,401 11,602 11,615 12,926 14,360 15,064 16,977 19,041 19,540 20,341 22,801 Máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện 839 1,027 1,116 1,691 1,822 1,920 2,267 2,806 3,189 4,058 4,489 5,374 6,226 Máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng khác 2,289 2,559 2,865 3,374 2,958 3,774 4,506 4,172 4,317 4,437 4,701 4,422 4,457 Sắt thép các loại 839 1,241 1,596 1,552 1,643 1,465 1,269 1,185 1,411 1,591 1,358 1,395 1,728 Phế liệu sắt thép - 29 22 116 153 260 392 446 444 577 702 971 1,076 Sản phẩm từ chất dẻo 339 403 468 647 625 626 635 660 822 868 841 803 834 Linh kiện, phụ tùng ô tô 395 399 422 314 345 473 741 792 650 782 722 728 735 Vải các loại 334 359 527 599 557 554 568 638 671 756 820 644 636 Sản phẩm hóa chất 156 230 257 276 269 276 261 321 457 477 528 546 635 Hóa chất 125 176 230 178 226 287 283 309 394 392 409 448 632 Chất dẻo nguyên liệu 222 308 317 288 310 287 313 324 467 495 504 511 620 Đơn vị tính: triệu USD Nguồn: Tổng cục Thống kê 165 PHỤ LỤ 3 BẢNG CÂU HỎI KHẢO SÁT HIỆP ỊNH ỐI TÁC KINH TẾ VIỆT NAM - NHẬT BẢN/ 日本・ベトナム経済連携協定に関するアンケート調査/ SURVEY FOR VIETNAM- JAPAN ECONOMIC PARTNERSHIP AGREEMENT (VJEPA) Bảng khảo sát phục vụ cho đề tài nghiên cứu về Hiệp định đối tác kinh tế Việt Nam - Nhật Bản. Người khảo sát cam kết tôn trọng quyền riêng tư cá nhân và không sử dụng thông tin cá nhân cho bất kỳ mục đích nào khác ngoài việc nghiên cứu hỗ trợ đề tài./ こ の調査は、日本・ベトナム経済連携協定（VJEPA）の研究課題に役立ちます。 調査員は個人のプライバシーを尊重することを約束し、調査以外の目的で個人 情報を使用することはありません。/ The survey serves the study of the Japan Economic Partnership Agreement (VJEPA). Surveyors are committed to respecting personal privacy and do not use personal information for any purpose other than the study. * Required Vui lòng giới thiệu ngắn gọn về công ty của bạn/貴社について簡単に説明してく ださい/ Please briefly introduce your company * -------------------------------------------------------------------------------------------------- Lĩnh vực hoạt động của công ty bạn/貴社の主な業務分野を教えて下さい/ Main Areas of your company -------------------------------------------------------------------------------------------------- Quy mô lao động/ 従業員数/ Labor size *  Trên 100 người/ 100人以上/ Over 100 labors  20-100 người/ 20人から100人まで/ 20-100 labors  Dưới 20 người/ 20人未満/ Unders 20 labors 166 Ngành kinh doanh/ sản phẩm chính/ 貴社の主な事業/製品について教えて下さ い -/ Main business/ Products * -------------------------------------------------------------------------------------------------- Hoạt động kinh doanh với Nhật Bản/日本とビジネスをする事業/ Doing business with Japan *  Xuất khẩu/ 輸出/ Export  Nhập khẩu/ 輸入/ Import  Cả hai/ 両方/ Both export and import  Không/無し/ No Tên và chức danh người tham gia khảo sát/ ご回答者のお名前と職位を教えて下 さい/ Name and position of the participants -------------------------------------------------------------------------------------------------- Email/ Eメール/ Email -------------------------------------------------------------------------------------------------- VỀ HIỆP ĐỊNH ĐỐI TÁC KINH TẾ VIỆT NAM - NHẬT BẢN (VJEPA)/ 日越経 済連携協定に関する質問/ About VIETNAM - JAPAN ECONOMIC PARTNERSHIP AGREEMENT (VJEPA) Mức độ công ty bạn nhận biết về Hiệp định Đối tác Kinh tế Việt Nam - Nhật bản (VJEPA)?/ 御社は日越経済連携協定についてどのくらいご存じですか︖/ How much does your company perceive about the Vietnam - Japan Economic Partnership (VJEPA)? *  Không biết/ 全く知らない/ Don't know  Biết tương đối ít/少し知っている/ Know little  Biết và đã tìm hiểu/知って調べた/ Know and do research  Tìm hiểu kỹ và bắt đầu tận dụng/内容を把握し活用し始める/ Do research and utilize it 167  Tìm hiểu kỹ và đã tận dụng tốt/内容を把握し効果的に活用していた/ Do research and utilize it effectively Bạn có thông tin đầy đủ về hiệp định Đối tác kinh tế Việt Nam - Nhật Bản hay không?/ベトナムと日本の経済連携協定についての詳細な情報をお持ちですか?/ Do you know complete information about the Vietnam - Japan Economic Partnership Agreement? *  Không biết/ 全く知らない/ Don't know  Biết tương đối ít/少し知っている/ Know little  Biết và đã tìm hiểu/知って調べた/ Know and do research  Tìm hiểu kỹ và bắt đầu tận dụng/内容を把握し活用し始める/ Do research and utilize it  Tìm hiểu kỹ và đã tận dụng tốt/内容を把握し効果的に活用していた/ Do research and utilize it effectively Sản phẩm/ ngành kinh doanh của bạn có nằm trong danh mục hỗ trợ của hiệp định Đối tác kinh tế Việt Nam - Nhật Bản?/ 御社の製品はVJEPAの輸出入サポートリス トに掲載されていますか?/ Is your product/ industry on the list of support under the Vietnam - Japan Economic Partnership Agreement? *  Không biết/全く知らない/ Don't know  Biết tương đối ít/少し知っている/ Know little  Biết và đã tìm hiểu/知って調べた/ Know and do research  Tìm hiểu kỹ và bắt đầu tận dụng/内容を把握し活用し始める/ Do research and utilize it  Tìm hiểu kỹ và đã tận dụng tốt/内容を把握し効果的に活用していた/ Do research and utilize it effectively  Khác/ 他の/Other: -------------------------------------------------------------------------------------------------- 168 Sản phẩm/ ngành kinh doanh của bạn được ưu đãi cụ thể gì từ Hiệp định VJEPA? Vui lòng mô tả cụ thể/ VJEPA協定によって御社製品に何か優遇措置はありまし たか︖あればその内容を詳細に説明してください/ What are the specific incentives for your product/business areas from the VJEPA? Please describe in detail -------------------------------------------------------------------------------------------------- Hiệp định VJEPA có giúp công ty bạn tìm kiếm khách hàng mới hay không? Thông qua các kênh hỗ trợ nào?/ VJEPA は、貴社がグローバルサプライチェーンに参加 したのに役立ちましたか？参加程度はどうでしたか？/ Does the VJEPA Agreement help your company find new customers? Through which support channels? -------------------------------------------------------------------------------------------------- Hiệp định VJEPA có giúp công ty bạn tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu hay không? Mức độ tham gia như thế nào?/ VJEPAは、あなたの会社がグローバルサプ ライチェーンに参加するのに役立ちますか︖参加レベルはどうですか︖/ Does the VJEPA help your company participate in the global supply chain? How is the level of participation? -------------------------------------------------------------------------------------------------- Bạn có thể kể những thách thức nào của hiệp định VJEPA với hoạt động kinh doanh của công ty bạn?/ 御社のビジネスにおけるVJEPAの課題は何ですか︖/ What are the challenges of the VJEPA with your company's business? -------------------------------------------------------------------------------------------------- Những hỗ trợ nào của các cấp chính quyền đối với hoạt động kinh doanh của công ty bạn liên quan đến hiệp định VJEPA?/ VJEPAに関連する御社の事業活動に対す る政府の支援は何ですか︖/ What are governmental supports for your company's business activities related to VJEPA? -------------------------------------------------------------------------------------------------- Bạn có tham gia vào hiệp hội Doanh nghiệp nào hỗ trợ việc kinh doanh với Nhật Bản?/御社は日本とのビジネスを支援する業界団体/コミュニティのメンバーで すか︖/ Are you a member of a Business association/ community that supports business with Japan? 169 -------------------------------------------------------------------------------------------------- Theo bạn, những giải pháp nào sau đây sẽ hỗ trợ doanh nghiệp của bạn thúc đẩy quan hệ thương mại với Nhật Bản?/ 以下の項目のうち、日本とのビジネスを促進 するのに有効な点は何ですか︖/ In your opinion, which of the following solutions will support your entrepreneur in promoting business with Japan? Việt Nam cần xây dựng tốt mối quan hệ với Nhật Bản trên nhiều lĩnh vực, thông qua VJEPA và các FTA/ ベトナムは VJEPA などを通じて日本との素晴らしい関係を 築く必要があります/ Vietnam needs to build great relations with Japan through VJEPA and more FTAs. *  Không cần thiết/ 必要ない/ Not needed  Ít cần thiết/ 少し必要/ Need a little  Tương đối cần thiết/ 正常/ Normal  Rất cần thiết/ 必要/ Required  Cực kì cần thiết/ とても必要/ Very necessary Cơ chế - chính sách quản lý của Việt Nam cần hỗ trợ doanh nghiệp thúc đẩy quan hệ thương mại với Nhật Bản/ ベトナムの制度と管理政策は、企業が日本とビジネス を行うことを支援する必要があります。/ The administration and policies of Vietnam need to support entrepreneurs to do business with Japan *  Không cần thiết/ 必要ない/ Not needed  Ít cần thiết/ 少し必要/ Need a little  Tương đối cần thiết/ 正常/ Normal  Rất cần thiết/ 必要/ Required  Cực kì cần thiết/ とても必要/ Very necessary Nâng cao năng lực sản xuất kinh doanh và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp/ 生 産能力と競争力を向上させる/ Improve production capacity and competitiveness * 170  Không cần thiết/ 必要ない/ Not needed  Ít cần thiết/ 少し必要/ Need a little  Tương đối cần thiết/ 正常/ Normal  Rất cần thiết/ 必要/ Required  Cực kì cần thiết/ とても必要/ Very necessary Hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn của Việt Nam/ ベトナムの標準品質システムの完 成/ Completing the standard quality system of Vietnam *  Không cần thiết/ 必要ない/ Not needed  Ít cần thiết/ 少し必要/ Need a little  Tương đối cần thiết/ 正常/ Normal  Rất cần thiết/ 必要/ Required  Cực kì cần thiết/ とても必要/ Very necessary Thực thi hiệu quả các điều khoản của hiệp định VJEPA/ VJEPA 協定の規定を効果 的に施行する/ Effectively enforce the provisions of the VJEPA agreement *  Không cần thiết/ 必要ない/ Not needed  Ít cần thiết/ 少し必要/ Need a little  Tương đối cần thiết/ 正常/ Normal  Rất cần thiết/ 必要/ Required  Cực kì cần thiết/ とても必要/ Very necessary Tăng cường thu hút đầu tư từ phía Nhật Bản/ 日本からの投資を増加させる/ Increase investment from Japan *  Không cần thiết/ 必要ない/ Not needed  Ít cần thiết/ 少し必要/ Need a little 171  Tương đối cần thiết/ 正常/ Normal  Rất cần thiết/ 必要/ Required  Cực kì cần thiết/ とても必要/ Very necessary Phát triển nguyên liệu và công nghiệp hỗ trợ/ 原材料と裾野産業の開発/ Development of raw materials and supporting industries *  Không cần thiết/ 必要ない/ Not needed  Ít cần thiết/ 少し必要/ Need a little  Tương đối cần thiết/ 正常/ Normal  Rất cần thiết/ 必要/ Required  Cực kì cần thiết/ とても必要/ Very necessary Đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại giữa Việt Nam và Nhật Bản/ 日越間の貿 易活動を促進させる/ Develop trade promotion activities between Vietnam and Japan *  Không cần thiết/ 必要ない/ Not needed  Ít cần thiết/ 少し必要/ Need a little  Tương đối cần thiết/ 正常/ Normal  Rất cần thiết/ 必要/ Required  Cực kì cần thiết/ とても必要/ Very necessary Nâng cao vai trò của cộng đồng doanh nghiệp/ ビジネスおよび貿易コミュニティ の役割を強化する/ Enhance the role of the business community *  Không cần thiết/ 必要ない/ Not needed  Ít cần thiết/ 少し必要/ Need a little  Tương đối cần thiết/ 正常/ Normal 172  Rất cần thiết/ 必要/ Required  Cực kì cần thiết/ とても必要/ Very necessary Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực/ 人材の質の向上/ Improve the quality of human resources *  Không cần thiết/ 必要ない/ Not needed  Ít cần thiết/ 少し必要/ Need a little  Tương đối cần thiết/ 正常/ Normal  Rất cần thiết/ 必要/ Required  Cực kì cần thiết/ とても必要/ Very necessary Những ý kiến góp ý của bạn liên quan đến quan hệ thương mại Việt Nam - Nhật Bản?/ ベトナムと日本の貿易関係に関し、コメントがあればお願いします。。/ Please note some of your comments related to Vietnam - Japan trade relations? -------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------- CHÂN THÀNH CẢM ƠN BẠN ĐÃ THAM IA TRẢ LỜI CÂU HỎI/ 調査にご 参加いただきありがとうございます/ THANK YOU FOR YOUR PARTICIPATING IN THE SURVEY 173 PHỤ LỤ 4 Khảo sát thực trạng thực thi Hiệp định ối tác Kinh tế Việt Nam - Nhật Bản (VJEPA) 1. ối tượng khảo sát Đối tượng khảo sát là cấp lãnh đạo và quản trị của các doanh nghiệp có tham gia hoạt động sản xuất thương mại liên quan trực tiếp hay gián tiếp đến thị trường Nhật Bản. Bảng câu hỏi khảo sát được gửi đến các đối tượng khảo sát trong khoảng thời gian tháng 3 năm 2021. Đường link Bảng câu hỏi khảo sát được gửi tới các cá nhân và tổ chức trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua các hiệp hội doanh nghiệp bằng công văn, thư, email, zalo, viber, Số người trả lời Bảng câu hỏi khảo là 112 người, chủ yếu tại các khu vực Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương, Hà Nội và Hải Phòng. Tiêu chí đánh giá quy mô của doanh nghiệp dựa trên số lượng lao động mà doanh nghiệp có. Trong số 112 doanh nghiệp trả lời khảo sát, có 47 doanh nghiệp có số lao động trên 100 chiếm 42%, 44 doanh nghiệp có số lao động từ 20 đến 100 chiếm 39% và 21 doanh nghiệp có số lao động dưới 20 chiếm 19%. Bảng Phụ lục 4.1: Quy mô của các doanh nghiệp được khảo sát Quy mô Số doanh nghiệp Tỷ lệ Trên 100 người 47 42% 20 - 100 người 44 39% Dưới 20 người 21 19% Nguồn: Tổng hợp của tác giả Số doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực thương mại là chiếm 13,39%, tiếp theo là lĩnh vực sản xuất nguyên vật liệu chiếm 8,93 , lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ và chiếm thực phẩm nông sản đều chiếm 8,04%. 174 Bảng Phụ lục 4.2: Lĩnh vực hoạt động của các doanh nghiệp được khảo sát Ngành kinh doanh Số doanh nghiệp Tỷ lệ Công nghiệp hỗ trợ 9 8,04% Dịch vụ 8 7,14% Du lịch 4 3,57% Dược phẩm 5 4,46% Điện tử, công nghệ thông tin 7 6,25% Gia công 7 6,25% Hàng dệt may 4 3,57% Hóa chất, phân bón 5 4,46% Logistics 8 7,14% Máy móc thiết bị 6 5,36% Nguyên vật liệu 10 8,93% Thực phẩm, nông sản 9 8,04% Thương mại 15 13,39% Khác 15 13,39% Tổng cộng 112 100% Nguồn: Tổng hợp của tác giả Bảng Phụ lục 4.3: Quan hệ thương mại với Nhật Bản của các doanh nghiệp được khảo sát Quan hệ thương mại với Nhật Bản Số mẫu Tỷ lệ Xuất khẩu sang Nhật Bản 28 25% Nhập khẩu từ Nhật Bản 20 17,7% Cả hai 31 27,7% Chưa có hoạt động trực tiếp 33 29,5% Nguồn: Tổng hợp của tác giả Tỷ lệ các doanh nghiệp có quan hệ thương mại với thị trường Nhật Bản là 70,5%, trong đó 27,7% có cả hoạt động xuất khẩu và nhập khẩu, 25% chỉ có hoạt động xuất 175 khẩu và 17,7% chỉ có hoạt động nhập khẩu. 2. Kết quả khảo sát 2.1. Trả lời câu hỏi Câu hỏi: Hiệp định VJEPA có giúp công ty bạn tìm kiếm khách hàng mới hay không? Thông qua các kênh hỗ trợ nào? 14 trong số 112 doanh nghiệp trả lời CÓ (chiếm 12,5%) thông qua các kênh hỗ trợ: - Các hiệp hội doanh nghiệp - Các kênh của chính phủ, sở công thương - Các kênh xúc tiến thương mại Câu hỏi: Hiệp định VJEPA có giúp công ty bạn tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu hay không? Mức độ tham gia như thế nào 21 trong số 112 doanh nghiệp trả lời CÓ, chiếm 18,7%, tuy nhiên mức độ tham gia chỉ ở mức yếu và gián tiếp. Câu hỏi: Bạn có thể kể những thách thức nào của hiệp định VJEPA với hoạt động kinh doanh của công ty bạn? Những thách thức được nêu ra trong các câu trả lời là: - Hàng hóa nhập khẩu từ Nhật được giảm thuế - Hàng rào phi thuế quan như quy tắc xuất xứ - Cạnh tranh toàn cầu - Công ty phải nắm bắt được các quy định của VJEPA - Cách thức tìm kiếm khách hàng để xuất khẩu Câu hỏi: Những hỗ trợ nào của các cấp chính quyền đối với hoạt động kinh doanh của công ty bạn liên quan đến hiệp định VJEPA? Những hỗ trợ của các cấp chính quyền đối với hoạt động kinh doanh được nêu ra trong các câu trả lời là: - Cấp C/O để được ưu đãi về thuế đối với hàng xuất khẩu vào Nhật Bản - Hỗ trợ từ Hải Quan, hỗ trợ vê thủ tục giấy tờ - Hỗ trợ từ trung tâm xúc tiến thương mại 176 - Các hội thảo, hội nghị cung cấp thông tin về VJEPA - Được khuyến khích xuất khẩu các mặt hàng nông sản - VCCI, Hiệp hội, Bộ Công thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, các trung tâm hỗ trợ doanh nghiệp các tỉnh/thành là những cơ quan/tổ chức hỗ trợ, giúp doanh nghiệp tiếp cận thông tin, giải đáp, hướng dẫn giúp doanh nghiệp hiểu rõ, nắm vững, áp dụng có hiệu quả VJEPA; đồng thời cũng giúp doanh nghiệp trong việc kết nối kinh doanh, đầu tư giữa Việt Nam và Nhật Bản và các đối tác khác trên thế giới. Câu hỏi: Bạn có tham gia vào hiệp hội Doanh nghiệp nào hỗ trợ việc kinh doanh với Nhật Bản? 5,1% số doanh nghiệp trả lời có tham gia vào hiệp hội doanh nghiệp của Nhật Bản, 21,4% có tham gia vào hiệp hội doanh nghiệp của Việt Nam để được hỗ trợ kinh doanh với Nhật Bản; 73,2% số doanh nghiệp trả lời chưa tham gia vào bất cứ hiệp hội doanh nghiệp nào. Bảng 4.4. Số doanh nghiệp tham gia vào hiệp hội Doanh nghiệp hỗ trợ việc kinh doanh với Nhật Bản Các hiệp hội Số doanh nghiệp Tỷ lệ Các hiệp hội của Nhật (JICA, JCCH, JCCI, JETRO) 6 5,1% Các hiệp hội của Việt Nam (VCCI, VIETRADE,) 24 21,4% Chưa 82 73,2% Nguồn: Tổng hợp của tác giả 2.2. Mức độ nhận biết về quan hệ thương mại Việt Nam – Nhật Bản và Hiệp định VJEPA 2.2.1. Mức độ nhận biết về quan hệ thương mại Việt Nam – Nhật Bản Kết quả khảo sát cho thấy 82,1% doanh nghiệp được khảo sát đã biết về mối quan hệ hợp tác Việt Nam – Nhật Bản, nhưng chỉ 8,1 đã tận dụng được các nguồn thông tin và các hỗ trợ này để biến thành cơ hội giao thương. 74 số doanh nghiệp 177 được khảo sát cho rằng mình đã biết và có tìm hiểu, nhưng chưa khai thác được mối quan hệ thương mại này. Bảng Phụ lục 4.5. Mức độ nhận biết về quan hệ thương mại Việt Nam – Nhật Bản Mức độ nhận biết Số doanh nghiệp Tỷ lệ Không biết 20 17.9% Biết tương đối ít 46 41% Biết và đã tìm hiểu 37 33% Tìm hiêu kĩ và tận dụng 3 2.7% Tìm hiểu kỹ và đã tận dụng tốt 6 5.4% Biểu đồ Phụ lục 4.1 Mức độ nhận biết về quan hệ thương mại Việt Nam – Nhật Bản 2.2.2. Mức độ nhận biết về Hiệp định VJEPA Kết quả khảo sát cho thấy 75% doanh nghiệp được khảo sát không biết hoặc biết tương đối ít và chỉ có 25% doanh nghiệp đã tìm hiểu về VJEPA. Các doanh nghiệp đã tìm hiểu về Hiệp định VJEPA để khai thác được các ưu đãi thuế và các chính sách hỗ trợ, nhưng tỷ lệ tận dụng được các ưu đãi còn rất thấp, chiếm 6,3% số doanh nghiệp được khảo sát. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng có tìm hiểu các kênh thông tin như 18% 41% 33% 3% 5% MỨC ĐỘ NHẬN BIẾT VỀ THƯƠNG MẠI VIỆT NAM - NHẬT BẢN Không biết Biết tương đối ít Biết và đã tìm hiểu Tìm hiêu kĩ và tận dụng Tìm hiểu kỹ và đã tận dụng tốt 178 JETRO, JICA, Đại sứ quán, tham tán thương mại Nhật Bản tại Việt Nam và các trung tâm hỗ trợ, các kênh xúc tiến thương mại của cả hai nước. Bảng4.6. Mức độ nhận biết về Hiệp định VJEPA Mức độ nhận biết Số mẫu Tỷ lệ Không biết 27 24,1% Biết tương đối ít 57 50,9% Biết và đã tìm hiểu 21 18,8% Tìm hiêu kĩ và tận dụng 5 4,5% Tìm hiểu kỹ và đã tận dụng tốt 2 1,8% Biểu đồ Phụ lục 4.2 Mức độ nhận biết về VJEPA 2.3. Các giải pháp thúc đẩy quan hệ thương mại Việt Nam - Nhật Bản Bảng câu hỏi khảo sát đưa ra những giải pháp thúc đẩy quan hệ thương mại Việt Nam – Nhật Bản và doanh nghiệp tham gia được yêu cầu đánh giá mức độ cần thiết của các các giải pháp này. Các giải pháp được đánh giá theo mức độ từ Không cần thiết đến Cực kì cần thiết). Từ kết quả khảo sát, tác giả chọn ra 10 giải pháp được đa số doanh nghiệp quan tâm với trên 75% số doanh nghiệp lựa chọn ở mức rất cần thiết và cực kì cần thiết. Trong đó, 3 giải pháp được các doanh nghiệp đánh giá ở mức Cực kì cần thiết với tỷ lệ cao 24% 51% 19% 4% 2% MỨC ĐỘ NHẬN BIẾT VỀ VJEPA Không biết Biết tương đối ít Biết và đã tìm hiểu Tìm hiêu kĩ và tận dụng Tìm hiểu kỹ và đã tận dụng tốt 179 nhất là: Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; Hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn của Việt Nam; Đẩy mạnh xúc tiến thương mại Việt Nam – Nhật Bản. Bảng Phụ lục 4.7. Các giải pháp thúc đẩy quan hệ thương mại Việt Nam - Nhật Bản Thứ tự Giải pháp Không có ý kiến Không cần thiết Ít cần thiết Tương đối cần thiết Rất cần thiết Cực kỳ cần thiết 1 Việt Nam cần xây dựng tốt mối quan hệ với Nhật Bản trên nhiều lĩnh vực, thông qua VJEPA và các FTA 0,90% 0,90% 0,90% 13,40% 58% 25,90% 2 Cơ chế - chính sách quản lý của Việt Nam cần hỗ trợ doanh nghiệp thúc đẩy quan hệ thương mại với Nhật Bản 0% 1,80% 0,90% 14,30% 58,90% 25% 3 Nâng cao năng lực sản xuất kinh doanh và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp 0% 0,90% 0,90% 6,30% 54,50% 37,50% 4 Hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn của Việt Nam 0% 0,90% 0,90% 12,50% 45,50% 41,20% 5 Thực thi hiệu quả các điều khoản của hiệp định VJEPA 2,70% 0,90% 1,80% 21,40% 51,80% 21,40% 6 Tăng cường thu hút đầu tư từ phía Nhật Bản 0,90% 0,90% 1,80% 11,60% 48,20% 36,60% 7 Phát triển nguyên liệu và công nghiệp phụ trợ 0% 0,90% 1,80% 19,70% 42,90% 34,80% 8 Đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại Việt Nam - Nhật Bản 0% 0,90% 0,90% 8,00% 50% 39,30% 9 Nâng cao vai trò của cộng đồng doanh nghiệp 0% 0,90% 1,80% 7,10% 56,30% 33,90% 10 Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực 0% 0,90% 0,90% 7,10% 44,60% 46,40% 180 2.4. Những ý kiến đóng góp liên quan đến quan hệ thương mại Việt Nam - Nhật Bản Những ý kiến đóng góp từ những doanh nghiệp trả lời liên quan đến quan hệ thương mại Việt Nam - Nhật Bản như sau: - Việt Nam cần phát triển nguồn nhân lực tay nghề cao và phát triển các ngành nghề hổ trợ khi các nhà đầu tư các sản phẩm chất lượng cao và công nghệ cao, chúng ta có đủ nguồn lực để cung cấp cho các nhà đầu tư và tạo niềm tin trong kinh doanh thương mại cạnh tranh lành mạnh. - Việt Nam cần xây dựng hoàn thiện cơ sở hạ tầng để cung cấp và tạo diều kiện thuận lợi trong các hoạt động kinh doanh trao đổi hàng hóa giữa các doanh nghiệp địa phương với các nhà đầu tư - Rất mong được tham gia các hiệp hội xúc tiến thương mại giữa Việt Nam - Nhật Bản - Tiếp tục đẩy mạnh mối quan hệ thương mại Việt Nam - Nhật Bản - Cần thu hút thêm đầu tư, không chỉ thương mại thuần túy - Cần thắt chặt và hỗ trợ trên nhiều lĩnh vực - hướng tới hợp tác toàn diện - Cần có cơ chế hỗ trợ các Doanh nghiệp trong nước để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực để kết nối với các Doanh nghiệp Nhật Bản. - Thu hút các nhà đầu tư Nhật Bản vào Việt Nam. - Hỗ trợ hướng dẫn các Doanh nghiệp trong nước thực thi hiệu quả các điều khoản của Hiệp định VJEPA. - Hiện nay ngoài VJEPA còn có CPTTP, hiện tại một số doanh nghiệp Nhật Bản chuyển sang sử dụng CPTTP do có thể có thuế quan tốt hơn. Do đó, doanh nghiệp cần được hổ trợ tư vấn để có thể áp dụng thuế chính xác hơn, hoặc tư vấn cho phía đối tác Nhật Bản hữu ích hơn - Xuất bản cẩm nang tóm tắt những nội dung chính để phổ biến cho cộng đồng doanh nghiệp; 181 - Nên có kênh tiếp xúc chính như Đại sứ quán Nhật Bản hoặc Tổng lãnh sự quán Nhật Bản hoặc JCCI tại Việt Nam, ... để làm nguồn tham khảo chính. - Phân loại ra từng lĩnh vực như điện tử, máy tính, nông nghiệp, năng lượng, ... và phổ biến nội dung của hiệp định theo từng mảng lĩnh vực đặc th để tiện cho việc tra cứu, tham khảo, tìm hiểu của doanh nghiệp. - Trong trường hợp doanh nghiệp có thắc mắc và quan tâm, nên có đầu mối cả từ phía Nhật Bản ở Việt Nam và đầu mối của Việt Nam ở Nhật Bản để giải quyết các vấn đó phát sinh kịp thời. - Quan hệ thương mại Việt Nam - Nhật Bản là quan hệ đối tác rất quan trọng trong cơ cấu ngoại thương của Việt Nam, cần phải được chú trọng, khuyến khích và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận sâu hơn thị trường Nhật Bản. - Mong chính phủ Việt Nam tạo điều kiện cho những doanh nghiệp nhỏ có cơ hội gia nhập thị trường quốc tế, được tiếp cận với công nghệ hiện đại nhất là Nhật Bản. - Cần tuyên truyền sâu rộng trong dân chúng và cộng đồng doanh nghiệp về VJEPA - Cần có thông tin tiếng Việt từ đối tác Nhật Bản đến các công ty Việt Nam để không sót thông tin và cơ hội hợp tác - Cần đẩy mạnh hợp tác và đầu tư từ Nhật Bản cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ - Thêm nhiều hoạt động kết nối kinh doanh, thăm viếng giữa các doanh nghiệp Việt Nam và Nhật Bản - Cần mở rộng hành lang pháp lý, bỏ những rào cản gây ảnh hưởng làm chậm quá trình hợp tác - Cần có cơ quan chuyên trách hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam nhiều hơn, cần xây dựng bộ dữ liệu về Nhật Bản mà doanh dễ dàng tìm hiểu và tiếp cận. - Mong nhận được thông tin và tham gia các hội thảo liên quan. - Đây là hiệp định rất quan trọng cho các doanh nghiệp Việt Nam. Cần sự hỗ trợ tốt hơn từ chính phủ và hiệp hội 2 nước cho doanh nghiệp Việt Nam 182 - Hỗ trợ sâu hơn các kiến thức chuyên ngành và yêu cầu tiên quyết từ Nhật Bản để doanh nghiệp Việt Nam chủ động hơn trong việc cải tiến thích ứng cả chuyên môn lẫn văn hoá của nhau. - VJEPA là rất cần thiết để doanh nghiệp 2 quốc gia hiểu rõ về luật pháp và môi trường kinh doanh, đầu tư. - Thúc đẩy hợp tác WIN - WIN vì Việt Nam và Nhật Bản là 2 đất nước có quan hệ tốt và bổ trợ cho nhau - 1 nước phát triển lâu năm và 1 nước có tiềm năng phát triển lớn. 183 PHỤ LỤ 5 Hướng dẫn các tiêu chí trên C/O mẫu VJ C/O mẫu VJ là chứng nhận xuất xứ theo mẫu thuộc Hiệp định giữa Việt Nam và Nhật Bản về Đối tác Kinh tế là hiệp định được ký kết ngày 25 tháng 12 năm 2008 (VJEPA). Mẫu này áp dụng cho hàng xuất khẩu từ Việt Nam đi Nhật Bản, là một trong những điều kiện để người nhập khẩu tại Nhật Bản có thể hưởng thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt thuộc VJEPA. Dưới đây là một ví dụ về C/O mẫu VJ: Mẫu C/O VJ được quy định tại Phụ lục 6, Mẫu C/O VJ của Viêt Nam và việc hướng dẫn khai C/O được quy định lại phụ luc 8 kèm theo Thông tư số 10/2009/TT - BCT ngày 18 tháng 05 năm 2009 của Bộ Công thương về Thực hiện quy tắc xuất xứ trong Hiệp định giữa Việt Nam và Nhật Bản về đối tác kinh tế, cụ thể như sau: Nội dung các tiêu chí trên C/O như sau: Ô số 1: “Exporter’s Name, Address and Country”: Tên giao dịch của người xuất khẩu, địa chỉ, tên nước xuất khẩu. Ô số 2: Importer’s Name or Consignee’s Name (if applicable), Address and Country: Tên người nhập khẩu hoặc người nhận hàng (nếu có áp dụng), địa chỉ, tên nước nhập khẩu. Ô số 3: Transport details (means and route) (if known): Tên cảng xếp hàng, cảng chuyển tải, cảng dỡ hàng, và tên tàu hoặc số chuyến bay, nếu đã biết. Trong trường hợp C/O cấp sau, ghi ngày giao hàng (chẳng hạn như ngày ghi trên vận tải đơn) Ô số 4: Item number (as necessary); Marks and numbers; Number and kind of packages; HS code; Description of good(s): Số thứ tự của từng hàng hoá (nếu cần thiết), ký hiệu và số mã hiệu của kiện hàng, số kiện hàng, loại kiện hàng, mã HS (2007) của nước nhập khẩu (ở cấp 6 số) và mô tả hàng hoá. Ô số 5: Preference criteria: Ghi tiêu chí xuất xứ như bảng hướng dẫn dưới đây hoặc bất kỳ sự kết hợp nào giữa các tiêu chí đó. 184 Hình Phụ lục 5.1: C/O mẫu VJ Ô số 6: Weight or other quantity: hi trọng lượng hoặc số lượng khác (trọng lượng cả bì hoặc trọng lượng tịnh) đối với mỗi hàng hoá. Ô số 7: Invoice number(s) and date(s): hi số và ngày của hoá đơn thương mại. Hoá đơn phải là hoá đơn được cấp cho lô hàng nhập khẩu vào nước thành viên nhập khẩu. Trong trường hợp hoá đơn do một công ty không phải là nhà xuất khẩu phát hành và công ty phát hành hoá đơn không có trụ sở tại Việt Nam hoặc Nhật Bản, người khai cần ghi vào ô số 8 dòng chữ hoá đơn được phát hành bởi một nước thứ ba, trong đó ghi tên giao dịch pháp lý và địa chỉ của công ty đã phát hành hoá đơn đó. Trong trường hợp ngoại lệ, số của hóa đơn thương mại được phát hành bởi nước thứ ba không được biết vào thời điểm cấp C/O, số và ngày của hóa đơn do người xuất khẩu (được cấp C/O) phát hành được ghi vào ô số 7, và cần ghi vào ô số 8 với nội dung hàng hoá sẽ có hoá đơn khác do nước thứ ba cấp cho lô hàng nhập khẩu vào nước thành viên nhập khẩu, đồng thời ghi cụ thể tên giao dịch pháp lý và địa chỉ của công ty sẽ phát 185 hành hoá đơn đó. Trong trường hợp này, cơ quan Hải quan của nước thành viên nhập khẩu có thể yêu cầu nhà nhập khẩu cung cấp các hóa đơn và các chứng từ có liên quan khác có nội dung xác nhận giao dịch giữa nước thành viên xuất khẩu và nước thành viên nhập khẩu, đối với hàng hóa được khai báo nhập khẩu. Bảng Phụ lục 5.1: Hướng dẫn điền vào ô số 5 trong C/O mẫu VJ Hàng hoá được sản xuất tại nước ghi đầu tiên ở ô số 9 của /O: iền vào ô số 5: a) Hàng hoá có xuất xứ thuần túy theo Điều 3 của Phụ lục 1 “WO” b) Hàng hóa đáp ứng quy định tại khoản 1, Điều 4 của Phụ lục 1 “CTH” hoặc “LVC” c) Hàng hóa đáp ứng quy định tại khoản 2, Điều 4 của Phụ lục 1 - Thay đổi mã số hàng hóa - Hàm lượng giá trị khu vực - Công đoạn gia công chế biến cụ thể “CTC” “LVC” “SP” d) Hàng hoá đáp ứng quy định tại khoản 3, Điều 2 của Phụ lục 1 “PE” Ngoài ra, người xuất khẩu cũng ghi những tiêu chí thích hợp sau: đ) Hàng hóa đáp ứng quy định tại Điều 6 của Phụ lục 1 “DMI” e) Hàng hóa đáp ứng quy định tại Điều 7 của Phụ lục 1 “AC ” g) Hàng hóa đáp ứng quy định tại Điều 13 của Phụ lục 1 “IIM” Ô số 8: Remarks: Trong trường hợp C/O được cấp sau, tổ chức cấp C/O cần ghi dòng chữ “Issued Retroactively” (C/O cấp sau) lên ô này. Nếu C/O được cấp mới theo điểm b, khoản 2, Điều 4 và khoản 1, Điều 5 của Phụ lục 5, tổ chức cấp C/O cần ghi ngày cấp và số tham chiếu của C/O gốc lên C/O mới này. Trong trường hợp cấp bản sao chứng thực từ C/O gốc theo khoản 2, Điều 5 của Phụ lục 5, tổ chức cấp C/O cần ghi dòng chữ “CERTIFIED TR E COPY” lên ô số 8. Tổ chức cấp C/O cũng có thể ghi những ghi chú khác. 186 Ô số 9: Declaration by the exporter: hi ngày, địa điểm, tên người ký, tên công ty, chữ ký, và đóng dấu của nhà xuất khẩu hoặc người được uỷ quyền. Ngày ghi tại ô này là ngày đề nghị cấp C/O. Hai ô người đề nghị cấp /O không ghi mà do tổ chức cấp /O ghi: Ô số 10: Certification: Dành cho cán bộ của Tổ chức cấp C/O ghi: ngày tháng năm, địa điểm cấp C/O, chữ ký của cán bộ cấp C/O (chữ ký có thể là chữ ký tay hoặc chữ ký điện tử), tên của cán bộ cấp C/O, con dấu của Tổ chức cấp C/O Ô trên c ng bên phải ghi số tham chiếu (do Tổ chức cấp C/O ghi). Số tham chiếu gồm 13 ký tự, chia làm 5 nhóm, với cách ghi cụ thể như sau: a) Nhóm 1: Tên nước thành viên xuất khẩu là Việt Nam, gồm 02 ký tự là “VN”; b) Nhóm 2: Tên nước thành viên nhập khẩu là Nhật Bản, gồm 02 ký tự là “JP” c) Nhóm 3: Năm cấp C/O, gồm 02 ký tự. Ví dụ: cấp năm 2009 sẽ ghi là “09”; d) Nhóm 4: Ký hiệu viết tắt tên Tổ chức cấp C/O, gồm 02 ký tự như quy định tại Phụ lục 11; e) Nhóm 5: Số thứ tự của C/O, gồm 05 ký tự; f) iữa nhóm 1 và nhóm 2 có gạch ngang “ - ”. iữa nhóm 3, nhóm 4 và nhóm 5 có dấu gạch chéo “/”. Ví dụ: Phòng Quản lý Xuất nhập khẩu khu vực Thành phố Hồ Chí Minh cấp C/O Mẫu VJ mang số thứ 6 cho một lô hàng xuất khẩu sang Nhật Bản trong năm 2009 thì cách ghi số tham chiếu của C/O này sẽ là: VN - JP 09/02/00006.