Luận án Sử dụng phương pháp mô hình hóa đánh giá tác động của chính sách giảm nghèo đến hộ gia đình người dân tộc thiểu số

thuận lợi và các chính sách miến giảm học phí, hỗ trợ tiền ăn, ở cho con em hộ nghèo đã có hiệu quả. Ngoài những kết quả chính ở trên, kết quả ước lượng còn cho một số phát hiện có ý nghĩa quan trọng, đóng góp cho các gợi ý chính sách: 102 Một là: Quy mô lao động của hộ có tác động tích cực đến thu nhập. Ở những hộ có nhiều lao động hơn thì thu nhập của hộ tăng hơn. Kết quả này minh chứng cho thấy, ở vùng DTTS loại hình lao động giản đơn sử dụng sức lao động vẫn là chủ yếu. Về lâu dài, cần phải có chính sách đổi mới mô hình sản xuất, trong đó có ứng dụng công nghệ, kỹ thuật và sử dụng lao động có trình độ tay nghề cao để tăng năng suất lao động, phát triển bền vững vùng DTTS. Tuy nhiên ở những gia đình có đông thành viên, là hộ nghèo thì lại tác động làm giảm mức tăng thu nhập. Gia đình nghèo người DTTS chủ yếu là hộ gia đình còn trẻ, mới tách hộ, nhưng lại đông con nhỏ, vì vậy đã ảnh hưởng lớn đến lao động và các chi phí cho y tế và học hành. Hai là, Kết quả ước lượng cho thấy, yếu tố đất sản xuất và vốn tín dụng có ảnh hưởng tích cực đến tăng thu nhập, nhưng ở mức độ thấp. Phát hiện này khá quan trọng, vì hiện nay trong các chính sách giảm nghèo ở vùng DTTS vẫn ưu tiên đến việc giải quyết đất sản xuất và tăng vốn tín dụng cho các hộ nghèo. Thời gian tới, cần phải điều chỉnh cho phù hợp, vì quỹ đất sản xuất có hạn, rừng bị đóng cửa và hộ nghèo ít vay vốn do không có phương án sản xuất phù hợp. Kết quả ước lượng cho thấy, yếu tố đất sản xuất và vốn tín dụng có ảnh hưởng tích cực đến tăng thu nhập, nhưng ở mức độ thấp. Phát hiện này khá quan trọng, vì hiện nay trong các chính sách giảm nghèo ở vùng DTTS vẫn ưu tiên đến việc giải quyết đất sản xuất và tăng vốn tín dụng cho các hộ nghèo. Thời gian tới, cần phải điều chỉnh cho phù hợp, vì quỹ đất sản xuất có hạn, rừng bị đóng cửa và hộ nghèo ít vay vốn do không có phương án sản xuất phù hợp. Ba là, Có nhiều yếu tố tác động tăng thu nhập của hộ gia đình: Nhóm yếu tố chính sách (CT135), nhóm yếu tố hộ gia đình (học vấn chủ hộ, quy mô lao động), nhóm yếu tố cộng đồng (đất đai, tín dụng). Nhưng nhóm chính sách (CT135) và học vấn chủ hộ có đóng góp, tác động nhiều hơn đến tăng thu nhập của hộ nghèo. Kết quả này khá quan trọng, gợi mở cho việc xây dựng chính sách giảm nghèo là cần phải chú trọng, ưu tiên hơn đến giáo dục và nâng cao hiệu quả của các chính sách trực tiếp cho hộ nghèo. Bốn là, Hầu hết đồng bào DTTS nghèo đều được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí để khám chữa bệnh. Nhưng ảnh hưởng của việc sử dụng thẻ bảo hiểm y tế đến chi phí khám chữa bệnh là không rõ ràng. Kết quả này góp phần minh chứng cho việc đồng 103 bào ít sử dụng thẻ bảo hiểm y tế để khám chữa bệnh, mặc dù chi phí mua bảo hiểm y tế của nhà nước hàng năm đối với hộ nghèo ở vùng DTTS là khá lớn. Năm là, Chất lượng dịch vụ giáo dục trong nhà trường không có tác động nhiều đến tình trạng bỏ học của học sinh DTTS ở vùng sâu, vùng xa, ĐBKK. Chất lượng dịch vụ giáo dục gồm có cơ sở vật chất trường, lớp, trang thiết bị dạy học và đội ngũ thầy cô giáo Tuy nhiên, ở những vùng này, nhu cầu cơ bản về ăn, mặc của các em học sinh còn nhiều thiếu thốn, đi lại khó khăn thì chất lượng giáo dục trong nhà trường không có tác động nhiều đến tâm lý và thu hút các em đến trường. Có lẽ điều các em quan tâm hơn ở trường là cơm ăn, áo ấm. Kết quả này khá quan trọng, đòi hỏi cần phải phân bổ nguồn lực, điều chỉnh chính sách hài hòa giữa phát triển kinh tế với giáo dục ở vùng ĐBKK, miền núi, vùng sâu, vùng xa. Sáu là, Việc hỗ trợ học phí có tác động rất lớn làm giảm đáng kể tình trạng không đến trường của con, em hộ nghèo DTTS. Kết quả này cần phải được nghiên cứu để bổ sung vào chính sách giáo dục cho phù hợp. 2. Bối cảnh tình hình và một số khuyến nghị chính sách giảm nghèo 2.1. Khái quát bối cảnh tình hình - Thuận lợi: Giảm nghèo là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước ta. Chính vì ngay từ đầu nhiệm kỳ 2021-2025, Trung ương Đảng, Quốc hội và Chính phủ đã quan tâm, có nhiều chính sách tập trung hỗ trợ cho giảm nghèo, nhất là giảm nghèo ở vùng DTTS đặc biệt khó khăn. Cụ thể, Trung ương Đảng đã ban hành Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 23/6/2021 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giảm nghèo bền vững đến năm 2030; Quốc hội ban hành Nghị quyết số 88/2019/QH14 ngày 18/11/2019 về phê duyệt Đề án tổng thể phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào DTTS giai đoạn 2021-2030; Nghị quyết số 120/2020/QH14 ngày 20/6/2020 về phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030; Nghị quyết 24/2001/QH15 ngày 28/7/2021 của Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2030và nhiều chương trình, chính sách khác được ban hành để hỗ trợ đồng bào các DTTS, nhất là vùng KK&ĐBKK có điều kiện tăng thu nhập, giảm nghèo. 104 Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, chuyển đổi số quốc gia, ứng dụng công nghệ vào sản xuất và đời sống đã được Đại hội Đảng XIII thông qua, lựa chọn đây là con đường để đưa nước ta trở thành nước phát triển và có thu nhập cao vào năm 2045. Cùng với xu thế chung đó, vùng DTTS sẽ được ưu tiên, đầu tư về hạ tầng thông tin, phải đẩy mạnh chuyển đổi số và đổi mới mô hình sản xuất, phát triển để hội nhập cùng đất nước 105 - Khó khăn: Vùng DTTS hiện đang là nơi tập trung nhiều hộ nghèo nhất. Với dân số chỉ chiếm khoảng 14%, nhưng hộ nghèo người DTTS chiếm 57% tổng số hộ nghèo của cả nước. Nhiều xã, huyện vùng sâu, vùng xa biên giới, tỷ lệ hộ nghèo là rất cao, có nơi lên đến 80%. Chất lượng giáo dục, nguồn nhân lực DTTS so với mặt bằng chung còn rất thấp, tỷ lệ chưa đọc thông, viết thạo chữ phổ thông còn cao (khoảng 20%). Điạ bàn vùng DTTS có địa hình miền núi phức tạp, nhiều đất dốc, kết nối hạ tầng, giao thông đi lại khó khăn; tình trạng thiếu đất có thể canh tác và thiếu nước còn diễn ra phổ biến ở nhiều nơi; thiên tai, biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng, ảnh hưởng đến tính mạng, đời sống, sản xuất của đồng bào, nhất là khu vực Miền núi Phía Bắc, Miền Trung và Tây Nguyên Đại dịch Covid-19 ảnh hưởng rất lớn đến sản xuất và đời sống của người dân. Trong đó nguồn thu của Nhà nước bị giảm mạnh, chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến ngân sách chi cho giảm nghèo của cả nước, trong đó phần lớn là vùng nghèo DTTS. Đây là thách thức rất lớn khi nguồn nhân lực, hạ tầng công nghệ ở vùng DTTS còn thấp kém. Những thuận lợi, khó khăn trên đây đặt ra cho công tác quản lý nhà nước cần phải tiếp tục nghiên cứu, đề ra các giải pháp chính sách giảm nghèo đặc thù ở vùng DTTS, nhất là vùng khó khăn và đặc biệt khó khăn. Chính sách cần phải khai thác được những tiềm năng, lợi thế, phát huy những mặt tích cực, lựa chọn các giải pháp phù hợp, tối ưu nhất trong bối cảnh nguồn lực có hạn. 2.2. Khuyến nghị chính sách giảm nghèo ở vùng dân tộc thiểu số Giải pháp đưa ra là để phát huy những yếu tố có tác động tích cực đến thu nhập, đời sống của hộ gia đình và bổ sung, sửa đổi những yếu tố ít hoặc không có tác động. Trong thực tiễn, chính sách giảm nghèo cần nhiều giải pháp đồng bộ từ trung ương đến địa phương. Tuy nhiên xuất phát từ kết quả nghiên cứu ở trên, với phạm vi là một Luận án tiến sĩ thực hiện để thực hành lý thuyết, phương pháp đã học, NCS xin khuyến nghị một số giải pháp như sau: - Tiếp tục xây dựng và triển khai chính sách giảm nghèo mang tính đặc thù ở vùng dân tộc thiểu số, nhưng cần có lựa chọn mục tiêu, giải pháp ưu tiên Kết quả nghiên cứu ở trên cho thấy, thời gian qua CT135 đã có hiệu quả, tác động tích cực đến thu nhập, đời sống của người dân vùng DTTS. Kể cả hộ nghèo có thu nhập thấp và hộ có thu nhập khá hơn đều được hưởng lợi từ chính sách này. Vì vậy thời gian tới, việc ban hành chính giảm nghèo, đặc thù riêng phù hợp với tình hình 106 kinh tế-xã hội “giống như CT135” ở vùng DTTS là rất cần thiết, nhưng có điều chỉnh, bổ sung cho phù hợp hơn. Tiếp tục giành nguồn lực để đầu tư cho các chương trình hỗ trợ cho người dân vùng DTTS. Tuy nhiên để các chương trình thực sự phát huy hiệu quả cần chú ý đến tính đặc thù của từng khu vực, từng lĩnh vực. Lựa chọn, tập trung vào một số chương trình đặc thù như: hỗ trợ giáo dục, y tế cho các vùng còn yếu kém, thay vì đầu tư một cách dàn trải như nhiều các trương trình trước đây. Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy, CSGN có tác động mạnh hơn tới nhóm hộ có chủ hộ thu nhập và học vấn cao hơn. Vì vậy khi xây dựng chính sách cần phải có khảo sát phân loại hộ nghèo theo đặc thù từng vùng và các mức độ nghèo khác nhau để có giải pháp phù hợp. Trong bối cảnh ngân sách nhà nước còn hạn hẹp, cần có giải pháp, chính sách riêng, với cách làm riêng đối với những nhóm hộ nghèo nhất (nghèo cùng cực). Vì nhóm hộ này có khả năng hấp thụ chính sách kém hơn những hộ khác. Nếu vẫn chính sách giống nhau tất cả các nhóm hộ đều được hưởng như trước đây, thì những hộ có thu nhập khá hơn sẽ tiếp tục thụ hưởng chính sách nhiều hơn, do đó khoảng cách phát triển sẽ ngày càng dãn rộng. Đối với nhóm hộ khó khăn (nghèo cùng cực) nội dung chính sách cần ưu tiên nâng cao năng lực, xóa mù chữ cho chủ hộ, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy, sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp vẫn là nguồn sinh kế chủ yếu của đồng bào các DTTS. Tuy nhiên chính sách hỗ trợ về đất đai lại không có tác động nhiều đến tăng thu nhập. Có thể hiện nay nguồn đất sản xuất có hạn, nên rất khó để hộ gia đình mở rộng thêm đất sản xuất có chất lượng. Vì vậy, về lâu dài, cần phải có giải pháp chính sách phù hợp để tăng năng suất nông nghiệp cho hộ gia đình nghèo để tăng thu nhập. Hạn chế các chính sách về đầu tư, hỗ trợ nhỏ lẻ về đất đai đối với từng hộ gia đình. Về giải pháp căn cơ đối với những hộ thiếu đất, không có đất sản xuất, cần nghiên cứu tổng kết nhân rộng các mô hình hợp tác xã, mô hình sản xuất lớn có hiệu quả, trong đó có sự kết hợp của doanh nghiệp, nông dân và chính sách của Nhà nước. Ưu tiên hộ nghèo DTTS có đất sản xuất nhưng thiếu kiến thức về thị trường, thiếu vốn, công nghệ sẽ được hỗ trợ để trở thành thành viên của hợp tác xã, cổ đông trong các công ty đầu tư về nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. - Ưu tiên phát triển giáo dục và đào tạo ở vùng dân tộc thiểu số Kết quả nghiên cứu trên đây cho thấy, học vấn của chủ hộ có tác động tích cực đến khả năng hấp thụ chính sách giảm nghèo. Cụ thể là, các chủ hộ có học vấn cao hơn có khả năng hấp thụ CSGN tốt hơn so với các chủ hộ có học vấn thấp. 107 Do vậy nâng cao nền học vấn của người dân vùng DTTS là rất quan trọng và cần được quan tâm hơn trong thời gian tới để cải thiện khả năng hấp thụ chính sách. Trong đó tập trung vào một số giải pháp sau: Một là, cần dành nguồn kinh phí để nâng cấp cơ sở vật chất trường học tại các vùng DTTS đảm bảo đủ về số lượng và hướng tới đạt chuẩn quốc gia về cơ sở vật chất trường học, qua đó tạo sự thu hút trẻ em đến trường. Hai là, cần quan tâm đến công tác bồi dưỡng giáo viên vùng cao, đặc biệt cần quan tâm đào tạo nguồn giáo viên là người địa phương để duy trì sự ổn định về đội ngũ giáo viên tại các vùng sâu và vùng xa. Ba là, cần đẩy mạnh công tác xã hội hóa giáo dục để tăng cường nguồn tài trợ cho các học sinh vùng DTTS, chẳng hạn ngoài việc miễn giảm học phí có thể thành lập và phát triển các quỹ học bổng với nguồn kinh phí từ xã hội hóa. Cuối cùng, việc tuyên truyền về lợi ích của giáo dục phổ thông và giáo dục nghề nghiệp cũng rất cần thiết để làm thay đổi quan niệm của đồng bào về việc cho con em theo học các cấp học cao hơn, qua đó làm tăng cơ hội học tập và chất lượng nguồn nhân lực của cộng đồng người dân thuộc các vùng DTTS ở Việt Nam. Trên thực tế, tỷ lệ người DTTS chưa nghe hiểu và đọc thông, viết thạo ngôn ngữ phổ thông còn khá lớn (khoảng 20%). Vì vậy, nội dung chính sách giảm nghèo cần có giải pháp cấp bách, phù hợp, khuyến khích chủ hộ nghèo còn “mù chữ” đến lớp học xóa mù chữ. Có như vậy các chủ hộ này mới tiếp cận hiệu quả được với các gói hỗ trợ của CSGN. - Phát triển các dịch vụ về y tế, chăm sóc sức khỏe nhân dân Kết quả nghiên cứu cho thấy, CSGN đã góp phần làm giảm chi tiêu y tế ở những nhóm hộ có thu nhập thấp, nhưng lại tăng ở nhóm hộ có thu nhập cao. Như vậy cần tiếp tục mở rộng độ bao phủ của hệ thống y tế cơ sở, đầu tư phát triển đa dạng, nhiều loại hình dịch vụ y tế tuyến tỉnh huyện và xã để đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh của các tầng lớp dân cư vùng DTTS. Đối với các bệnh viện, trạm y tế công của nhà nước, tiếp tục đầu tư cơ sở hạ tầng, trang thiết bị máy móc, y bác sĩ tiến tới 100% các trạm y tế xã đạt chuẩn theo quy định. Do đặc thù miền núi, vùng DTTS nhiều thôn, bản giao thông đi lại khó khăn, nên cần đào tạo, phát triển mạng lưới y tá tuyến thôn, bản để có thể khám, chữa bệnh, cấp thuốc một số loại bệnh thông thường và tuyên truyền, hướng dẫn đồng bào phòng, 108 chống bệnh dịchcùng với đó là có cơ chế xã hội hóa, để tư nhân có đủ điều kiện tham gia cung cấp các dịch vụ y tế khám, chữa bệnh ở vùng DTTS. Có giải pháp đồng bộ để đầu tư, sưu tầm, phát hiện các bài thuốc dân gian, kinh nghiệm truyền thống có giá trị trong vùng DTTS. Đồng thời phát triển trồng cây dược liệu để vừa phát triển kinh tế và phục vụ chữa một số loại bệnh cho đồng bào ngay trong cộng đồng. - Đào tạo nghề, mở rộng các cơ hội tìm kiếm việc làm Kết quả nghiên cứu cho thấy, các chính sách về đào tạo nghề và giải quyết việc làm có tác động tích cực đến hộ nghèo người DTTS. Vì vậy đào tạo nghề, mở rộng cơ hội tìm kiếm việc làm phi nông nghiệp là một giải pháp quan trọng trong thiết kế chính chính sách giảm nghèo ở vùng DTTS. Mặc dù thời gian qua các chính sách giảm nghèo cũng đã chú trọng đến nhiệm vụ đào tạo nghề, giải quyết việc làm, nhưng một số các nghiên cứu, đánh giá cho thấy, các chính sách này còn nhiều hạn chế nhất định, chưa phù hợp với trình độ, đặc điểm văn hóa, phong tục tập quán và điều kiện KT-XH ở vùng DTTS đặc biệt khó khăn. Trong thời gian tới cần kiên trì tiếp tục thực hiện chính sách này, nhưng có đổi mới theo hướng vừa học, vừa làm. Trước mắt Nhà nước hỗ trợ về thuế, phí đối với các doanh nghiệp, tổng công ty để họ có chính sách ưu tiên nhận con, em người DTTS vào làm việc và học nghề để có thu nhập ngay. Chính sách đào tạo nghề cần quan tâm, ưu tiên tới nguồn nhân lực tại chỗ là người DTTS để làm việc trong các làng nghề truyền thống, khu du lịch công đồng gắn với văn hóa truyền thống của các dân tộc. Về lâu dài, cần phải có chiến lược, lộ trình, bước đi dài hạn để đào tạo nguồn nhân lực là người DTTS đáp ứng nhu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 - Đổi mới chính sách về tín dụng Thời gian qua, vùng DTTS có nhiều chính sách tín dụng ưu đãi cho hộ DTTS, nhất là hô nghèo vay để phát triển sản xuất. Tuy nhiên kết quả nghiên cứu của luận án cho thấy, chính sách về tín dụng tác động không nhiều đến tăng thu nhập của hộ gia đình. Có thể hộ nghèo DTTS không dám vay vốn vì không có phương án sản xuất để sử dụng vốn phù hợp Vốn tín dụng vẫn là yếu tố đầu vào quan trọng để phát triển sinh kế, đầu tư mở rộng sản xuất. Tuy nhiên đối với hộ nghèo DTTS, cần phải kết hợp giữa chính sách 109 cho vay và hỗ trợ đổi mới mô hình sản xuất, hỗ trợ đào tạo nghề, cách thức quản lý sử dụng vốn vay... Có như vậy thì chính sách tín dụng mới được sử dụng có hiệu quả, đóng góp cao vào tăng thu nhập cho hộ nghèo DTTS. - Đổi mới chính sách về đất đai Kết quả nghiên cứu của luận án cho thấy, yếu tố về gia tăng đất sản xuất không có tác động nhiều đến tăng thu nhập của hộ. Có thể hiện nay các chính sách hỗ trợ, giải quyết đất sản xuất là rất khó khăn, do quỹ đất không còn, rừng đã được quản lý nghiêm ngặt. Vì vậy, cần rà soát lại nội dung chính sách giải quyết đất sản xuất trong Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng DTTS giai đoạn 2021- 2030 cho phù hợp. Ở những địa phương không còn quỹ đất, cần tập trung cho chuyển đổi nghề để lao động hộ nghèo có thể tìm kiếm việc làm ở khu vực công nghiệp, hoặc xuất khẩu lao động. Nhưng nơi có ít đất cần đầu tư, có chính sách đổi mới mô hình, ứng dụng công nghệ để nâng cao hiệu quả sử dụng đất, nâng cao năng suất cây trồng. Về lâu dài, cần tích tụ, tập trung đất đai để phát triển các mô hình sản xuất theo chuỗi giá trị; xây dựng phát triển các hợp tác xã kiểu mới, phù hợp với đặc thù vừng vùng, từng dân tộc. - Tiếp tục nghiên cứu, sử dụng mô hình hồi quy dữ liệu mảng để đánh giá tác động chính sách công Kết quả nghiên cứu cho thấy, hiện nay công tác đánh giá chính sách còn nhiều hạn chế, bất cập, nhất là đánh giá tác động của chính sách. Đánh giá chính sách có vai trò quan trọng để nhà quản lý có thông tin đưa ra quyết định sửa đổi, bổ sung chính sách cho phù hợp. Mô hình kinh tế lượng với số liệu mảng sử dụng để đánh giá tác động của chính sách trong bối cảnh số liệu và điệu kiện hiện này là phù hợp, có thể triển khai thực hiện được. Kết quả thu được cung cấp nhiều thông tin định lượng hữu hiệu, gợi mở chính sách cho các cơ quan quản lý nhà nước trong xây dựng chính sách. Vì vậy, trong thời gian tới cần tiếp tục nghiên cứu, bổ sung thêm các giải pháp sử dụng mô hình dữ liệu mảng trong nghiên cứu đánh giá tác động của chính sách ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác đánh giá chính sách có sử dụng mô hình dữ liệu mảng, thời gian tới khi thiết kế, xây dựng chính sách cần có nội dung về đánh giá, giám sát là một phần bắt buộc trong văn bản phê duyệt chính sách. Trong đó đưa ra các tiêu trí cụ thể về kết quả đầu ra và những tác động dự kiến của chính sách. Đồng thời có kế hoạch, lộ trình điều tra, thu thập thông tin trước và sau khi thực hiện chính sách. Trong quá trình thực hiện cần phải công khai, minh bạch về nội dung, 110 nguồn lực và các giải pháp của chính sách để xã hội hóa công tác giám sát, đánh giá chính sách. 3. Một số hạn chế và khuyến nghị cho nghiên cứu tiếp theo 3.1. Một số hạn chế của luận án Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình nghiên cứu, nhưng luận án vẫn còn một số tồn tại, han chế: Về dữ liệu nghiên cứu, NCS kế thừa dữ liệu nghiên cứu số liệu mảng từ kết quả điều tra đầu kỳ (2006) và cuối kỳ (2011). Số liệu trong giai đoạn này có thể khuyết thiếu một số biến và chưa phản ánh được tình hình kinh tế-xã hội vùng DTTS trong giai đoạn hiện nay. Do đặc thù vùng DTTS, ngoài CT135 có nhiều chính sách khác cùng triển khai thực hiện có tác động đến thu nhập, đời sống của hộ gia đình người DTTS. Trong khi đó nhiều chính sách không được quản lý, điều tra thu thập số liệu đầy đủ. Vì vậy sẽ rất khó khăn trong việc bóc tách số liệu, làm rõ tác động của từng chính sách đến thu nhập của hộ gia đình người DTTS. Đây cũng là một trong những hạn chế trong việc đánh giá tác động của chính sách công, cần tiếp tục nghiên cứu, phát triển công cụ, giải pháp đánh giá cho phù hợp trong thời gian tới. Về phương pháp nghiên cứu, phần lớn các kết luận của Luận án đều được suy ra từ kết quả phân tích định lượng, trong đó sử dụng mô hình kinh tế lượng với số liệu mảng. Trong thực tế, phương pháp đánh giá định tính để đánh giá hiệu quả của chính sách cũng được sử dụng khá phổ biến. Hoặc về lý thuyết cũng có một số phương pháp nghiên cứu định lượng khác được sử dụng để đánh giá tác động của chính sách. Nếu sử dụng kết hợp các phương pháp khác nhau, có thể kết quả nghiên cứu sẽ toàn diện và đầy đủ hơn. Luận án phân tích tác động của chính sách giảm nghèo đến 3 yếu tố của hộ là: Thu nhập, y tế và giáo dục. Trong thực tế, chính sách có thể tác động đến một số yếu tố khác như lao động, việc làm mà luận án chưa đề cập tới. Mặt khác tăng thu nhập của hộ còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: Thể chế chính trị, kết nối hạ tầng, thương mại, ứng dụng công nghệ vẫn chưa được đề cập đến trong luận án. 3.2. Khuyến nghị nghiên cứu tiếp theo Để nghiên cứu sâu hơn những ảnh hưởng của chính sách đến hộ gia đình DTTS, NCS xin đề xuất một số hướng nghiên cứu tiếp: 111 Một là: Cần có nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng trong đánh giá tác động của chính sách. Trong đó xem xét tác động toàn diện hơn của chính sách đến hộ gia đình theo tiếp cận nghèo đa chiều Hai là: Cần có nghiên cứu toàn diện hơn xem xét các yếu tố tác động đến thu nhập của hộ gia đình như: Thể chế, yếu tố về ứng dụng công nghệ, kết nối thị trường, chuyển đổi mô hình sản xuất Ba là: Tiếp tục nghiên cứu, ứng dụng sâu hơn các phương pháp mô hình kinh tế lượng khác để có thể bổ sung lý thuyết và phương pháp đánh giá tác động của chính sách được tối ưu hơn. 112 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 1. Phan Văn Cương (2016), “Sử dụng phương pháp DID đánh giá tác động của chính sách giảm nghèo vùng dân tộc thiểu số”, Tạp chí Kinh tế & Phát triển, Số Đặc biệt (09/2016), tr. 110 - 117. 2. Ngô Văn Thứ, Phan Văn Cương (2016), “Đánh giá tác động chính sách giảm nghèo ở vùng dân tộc thiểu số - Thách thức và giải pháp”, Tạp chí Quản lý Nhà nước, Số 249 (10/2016), tr51 – 55. 3. Ngô Văn Thứ, Phan Văn Cương (2016), “Đánh giá tác động chính sách giảm nghèo ở vùng dân tộc thiểu số - Thách thức và giải pháp”, Kỷ yếu Hội thảo khoa học Quốc gia thống kê và tin học ứng dụng, Tập I, Đà Nẵng (11/2016). 4. Phan Văn Cương, Phạm Minh Đức (2022), “Tác động của các chính sách giảm nghèo lên khả năng tiếp cận giáo dục của người dân vùng dân tộc thiểu số ở Việt Nam – Trường hợp Chương trình 135”, Tạp chí Kinh tế và Dự báo, Tháng 3/2022. 113 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Adams, Richard .H. and J.J.he (1995), ‘Sources of Income Inequality and Poverty in RuralPakistan’, International Food Policy and Research Institue. 2. Akhter, S and K.J. Daly (2009), ‘Finance and Poverty: Evidence from Fixed Effect Vector Decomposition’, Emerging Markets Review, Volume 10, pp. 191-206. 3. Alam, K.R. (2006), ‘Ganokendra: An Innovative Model for Poverty Alleviation in Bangladesh’, Review of Education, Volume 52, pp. 343-352 4. Amara Amjad Hashmi and Maqbool.H.Sial Maqbool.H (2010), Trends and Determinants of Rural Poverty: A Logistic Regression Analysis f Selected Districts of Punjab. 5. Amjad, R., and A. R. Kemal (1997), ‘Macroeconomic Policies and Their Impact onPoverty Alleviation in Pakistan’, Pakistan Development Review 3. 6. Baltagi, B. (2008), Econometric analysis of panel data, John Wiley and Sons. 7. Barker. R. (2002), Rural development and structural transformation, Fulbright Economics Teaching Program, University of Economic, HCM, Vietnam. 8. Bastiaensen, J., T.D. Herdt and B. D’Exelle (2005), ‘Poverty reduction as a local institutional process’, World Development, 33(6), pp. 979-993 9. Bastiaensen, J.T.D. Herdt and B. D’Exelle (2005), ‘Poverty reduction as a local institutional process’, World Development, 33(6), pp. 979-993. 10. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2012), Báo cáo tổng kết công tác giáo dục và đào tạo vùng DTTS&MN giai đoạn 2006-2010. 11. Bộ Lao động Thương binh & Xã hội (2015), Báo cáo Tổng quan các nghiên cứu về giảm nghèo ở Việt Nam, Bộ LĐTB&XH. 12. Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội (2015), Đề án tổng thể Chuyển đổi phương pháp tiếp cận đo lường nghèo từ đơn chiều dựa vào thu nhập sang đa chiều, áp dụng trong giai đoạn 2016-2020. 13. Bùi Sỹ Lợi (2011), ‘Giải pháp giảm nghèo bền vững ở Việt Nam’, Tạp chí Lao động và xã hội, số 402, tr37-39. 14. Bộ Chính trị (2016), Văn kiện Đại hội Đảng XII, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia-sự thật. 15. Chính phủ (1998), Quyết định 135/1998/QĐ-TTg ngày 31/7/1998 của Thủ tướng Chính phủ, phê duyệt Chương trình phát triển kinh tế-xã hội các xã ĐBKK, miền núi và vùng sâu, vùng xa. 114 16. Chính phủ (2004), Quyết định 134/2004/QĐ-TTg ngày 20/7/2004 của Thủ tướng Chính phủ về một số chính sách hỗ trợ đất sản xuất, đất ở, nhà ở, nước sinh hoạt cho hộ dân tộc thiểu số nghèo, đời sống khó khăn. 17. Chính phủ (2005), Quyết định số 170/2005/QĐ-TTg ngày 8/7/2005 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành chuẩn nghèo áp dụng cho giai đoạn 2006- 2010. 18. Chính phủ (2006), Quyết định 07/2006/QĐ-TTg ngày 10/1/2006 của Thủ tướng Chính phủ, phê duyệt chương trình phát triển kinh tế-xã hội các xã ĐBKK, vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2006-2010 (CT135). 19. Chính phủ (2011), Nghị định 05/2011/NĐ-CP ngày 14/1/2011 của Chính phủ về Công tác dân tộc. 20. Chính phủ (2015), Báo cáo Đánh giá kết quả thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2011 – 2015 và định hướng xây dựng các Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2016 – 2020, Báo cáo số 507/BC-CP, Hà Nội, năm 2015. 21. Đại học Kinh tế quốc dân (2011), Những lý luận chung về đói nghèo và xóa đói giảm nghèo, tài liệu trực tuyến, URL: 22. DFID (1999), Sustainable Livelihoods Guidance Sheets, London, UK: Department for International Development. 23. Đinh Phi Hổ (2010), ‘Các yếu tố tác động đến sự hài lòng của cộng đồng dân cư đối với sự phát triển các khu công nghiệp - Trường hợp nghiên cứu điển hình của tỉnh Bến Tre’, Tạp chí Phát triển Kinh tế, số 237 tháng 7 năm 2010. 24. Đỗ Phú Hải (2014), ‘Đánh giá chính sách công ở Việt Nam, những vấn đề lý luận và thực tiễn’, Tạp chí Khoa học chính trị, số 7/2014. 25. Donou-Adonsou, F and K. Sylwester (2016), ‘Financial Development and Poverty Reduction in Developing Countries: New Evidence from Banks and Microfinance Institutions’, Review of Development Finance, Volume 6, pp. 82- 90. 26. Echeverri-Gent, J. (1992), ‘Public Participation and Poverty Alleviation: The Experience of Reform Communist in India’s West Bengal’, World Development 20(10), pp. 1401-1422. 27. ESCAP (1993), Tuyên bố chung về hội nghị chống đói nghèo khu vực Châu Á- Thái Bình Dương, Băng Kok, Thái Lan 28. Hà Hùng (2014), Đề tài khoa học cấp bộ: Nghiên cứu thực trạng, đề xuất các giải pháp giảm nghèo bền vững cho đồng bào các dân tộc thiểu số khu vực Tây Bắc, Tây Nguyên và Tây Nam Bộ, Nghiệm thu cấp bộ tại Ủy ban Dân tộc, Hà 115 Nội. 29. Hilal, R. (2012), ‘Vocational Education and Training for Women and Youth in Palestine: Poverty Reduction and Gender Equality under Occupation’, International Journal of Educational Development, Volume 32, pp. 686-695. 30. Hoàng Chí Bảo (2009), Bảo đảm bình đẳng và tăng cường hợp tác giữa các dân tộc, Nhà Xuất bản chính trị Quốc gia, Hà Nội. 31. Indochina Research & Consulting (2010), Nghèo đói của đồng bào DTTS tại các xã nghèo nhất, Báo cáo tư vấn chính sách. 32. Jalan, Jyotsna, and Martin Ravallion (1999), Income Gains from Workfare and Their Distribution, World Bank, Washington, D.c. Processed. 33. Jean-Pierre Cling, Mireille Razafindrakoto, François Roubaud – IRD-DIAL (2008), Kỷ yếu hội thảo, đánh giá tác động của chính sách công: thách thức, phương pháp và kết quả, Tam Đảo, 2008. 34. Judy L.Baker (2002), dịch bởi Vũ Hoàng Linh (2002), Đánh giá tác động của các dự án phát triển tới đói nghèo (sổ tay dành cho cán bộ thực hành), NXB Văn hóa-Thông tin, Hà Nội. 35. Khandker, Shahidur R (1998), Fighting Poverty with Microcredit: Experrence in Bangladesh. New York: Oxford University Press for the World Bank. 36. Lanjouw, Peter & Marra, Marleen & Nguyen, Cuong (2013), ‘Vietnam's evolving poverty map: patterns and implications for policy’, Policy Research Working Paper Series 6355, The World Bank. 37. Lê Việt Phú (2016), Nhập môn đánh giá tác động của chính sách, Chương trình giảng dạy kinh tế Fulbrigh. 38. Morduch, Jnathan (1998), Does Microfinance Really Help the Poor? New Evidence from Elagship Programs in Bangladesh Processed, june 17. 39. Mundy, K and F. Menashy (2014), ‘Investing in Private Education for Poverty Alleviation: The Case of World Bank’s International Finance Cooperation’, International Journal of Educational Development, Volume 15, pp. 16-24. 40. Mwanza. J. F. (2011), Assessment of Factors of household capital/assets that influence income of smallholder farmers under International Development Enterprises (IDE) in Zambia, Master thesis. Ghent University. Belgium. 41. Nguyễn Đăng Thành (2012), ‘Đánh giá chính sách công ở Việt Nam, vấn đề và giải pháp’, Tạp chí Cộng sản, số 19245. 42. Nguyễn Hữu Hải (2014), Chính sách công, những vẫn đề cơ bản, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia. 43. Nguyễn Khắc Minh (2002), Các phương pháp phân tích và dự báo trong kinh tế, 116 NXB Khoa học kỹ thuật, Nà Nội. 44. Nguyễn Ngọc Sơn (2012), ‘Chính sách giảm nghèo ở nước ta hiện nay: Thực trạng và định hướng hoàn thiện’, Tạp chí Kinh tế và Phát triển, Số 181: 19-26. 45. Nguyễn Quang Dong, Ngô Văn Thứ, Hoàng Đình Tuấn (2006), Giáo trình Mô hình toán kinh tế, NXB Thống kê, Hà Nội. 46. Nguyễn Thị Hảo (2017), Hoàn Thiện các chính sách giảm nghèo ở tỉnh Quảng Ninh, Luận án Tiến sĩ, Trường Đại học Thương mại. 47. Nguyễn Thị Hoa (2009), Hoàn thiện các chính sách xóa đói, giảm nghèo chủ yếu của việt nam đến năm 2015, Luận án tiến sĩ kinh tế, trường Đại học Kinh tế Quốc dân 48. Nguyễn Thị Kim Ngân (2011), ‘Bước ngoặt mới trong nỗ lực XĐGN’, Tạp chí Cộng sản, số 03, tr3-5. 49. Nguyễn Thị Nhung (2012), Giải pháp xóa đói giảm nghèo nhằm phát triển KT- XH ở các tỉnh Tây Bắc Việt Nam, Luận án tiến sĩ kinh tế, Đại học Kinh tế quốc dân, Hà Nội. 50. Nguyễn Văn Hồi (2011), ‘Tiếp tục thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo và an sinh xã hội vùng đặc biệt khó khăn’, Tạp chí Cộng sản - Chuyên đề cơ sở, số 49, tr25-27. 51. Nguyễn Xuân Thành (2006), Phân tích tác động của chính sách công: Phương pháp ước lượng khác biệt trong khác biệt, Học liệu mở FETP, 52. OXFAM, ActionAid (2010), Báo cáo tổng hợp: Theo dõi nghèo đô thị theo phương pháp cùng tham gia. 78tr. 53. Parker, D., C. Kirkpatrick and C. Figueira-Theodorakopouloub (2008), ‘Infrastructure Regulation and Poverty Reduction in Developing Countries: A Review of the Evidence and a Research Agenda’, The Quarterly Review of Economics and Finance, Volume 48, pp. 177-188. 54. Peter Boothroyd (2003), Đánh giá chính sách từ phương pháp thực tế đến thói quen tham gia, tài liệu tập huấn nâng cao năng lực cho cán bộ chính sách ở Tam Đảo. 55. Phạm Vũ Lữa Hạ (2003), Làm gì cho nông thôn Việt Nam: Phát triển hệ thống tín dụng nông thôn, Nxb. TP Hồ Chí Minh. 56. Phan Văn Hùng (2015), Những vấn đề mới trong quan hệ dân tộc và định hướng hoàn thiện chính sách dân tộc ở nước ta, Đề tài cấp Nhà nước mã số: KX.04.18/11-15, Hội đồng cấp nhà nước nghiệm thu tại Hà Nội. 117 57. Phùng Đức Tùng và Cộng sự (2012), Báo cáo tư vấn: Tác động của Chương trình 135 qua lăng kính 2 cuộc điều tra đầu kỳ và cuối kỳ. 58. Phùng Đức Tùng và Cộng sự (2014), Báo cáo tư vấn: Đánh giá tác động của chính sách giảm nghèo ở Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2009 – 2013. 59. Phùng Minh Đức (2019), Các mô hình phân tích vai trò của công nghiệp và dịch vụ đối với hiệu quả sản xuất nông nghiệp ở Việt Nam, Luận án tiến sĩ trường Đại học Kinh tế Quốc dân. 60. Ravallion, Martin (1999), Monitoring Targeting Performance When Decentralized Allocations to the Poor Are Unobserved, World Bank, Washington, D.c Processed. 61. Rueff, H., C. Parizot, A.B. Israel and M. Schwartz (2008), ‘Dryland Afforestation and Poverty Alleviation: Bedouin and Palestinian Non-Timber Forest Product Collectors in Contrasting Economic Environments’, Human Ecology, Volume 36, pp. 923-930 62. Samer, S., I. Majid, S. Rizal, M.R. Muhamad, Sarah-Halim and N. Rashid. (2015), ‘The Impact of Microfinance on Poverty Reduction: Empirical Evidence from Malaysian Perspective’, Procedia – Social and Behavioral Sciences, Volume 195, pp. 721-728. 63. Scheidel, A. (2016), ‘Tactics of Land Capture through Claims of Poverty Reduction in Cambodia’, Geoforum, Volume 75, pp. 110-114. 64. Shahidur R. Khandker, Gayatri B. Koolwal, Hussain A. Samad (2010), Cẩm nang đánh giá tác động các phương pháp định lượng và thực hành, Ngân hàng Thế giới. 65. Thái Phúc Thành (2010), ‘Giảm nghèo ở Việt Nam’, Tạp chí Lao động và xã hội, số 378, tr45-46. 66. Tổng cục Thống kê (TCTK, 2008), Điều tra mức sống dân cư, NXB Thống kê, Hà Nội. 67. Tổng cục Thống kê (TCTK, 2011), Tổng điều tra nông nghiệp, nông thôn và thủy sản. 68. Tổng cục Thống kê (TCTK, 2016), Điều tra thực trạng kinh tế - xã hội 53 DTTS, NXB. Thống kê, Hà Nội. 69. Tuấn Phong, Hosein Jalian (1997), Nghèo đói và chính sách giảm nghèo đói ở Việt Nam, kinh nghiệm từ nền kinh tế chuyển đổi 70. UNDP (1995), Tuyên bố chung của hội nghị thượng đỉnh thế giới về phát triển xã hội. 118 71. UNDP (1995), Xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam 72. UNDP (2008), Tuyên bố chung của liên hợp quốc về chống đói nghèo 73. UNDP, UNFPA và UNICEF (1995), Báo cáo tư vấn: Xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam. 74. UNDP, Ủy Ban Dân tộc (2008), Báo cáo phân tích điều tra cơ bản chương trình 135-II, Hà Nội. 75. Ủy ban Dân tộc (2014), Kết quả rà soát chính sách dân tộc hiện hành, đề xuất chính sách giai đoạn 2016-2020, Báo cáo số 35/BC-UBDT. 76. Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) (2014), Báo cáo giám sát việc thực hiện chinh sách, pháp luật về giảm nghèo giai đoạn 2005-2012. 77. Van de Walle, D. and D. Cratty (2002), Impact Evaluation of a Rural Road Rehabilitation Project, Unpublished manuscript. 78. Van Den Berg, M. and Nguyen, V. C. (2011), ‘Impact of Public and Private Transfers on Poverty and Inequality: Evidence from Vietnam’, Development Policy Review, 29 (6): 689728. 79. Văn phòng Giảm nghèo, Bộ LĐTB&XH (2010), Báo cáo sơ kết Chương trình giảm nghèo giai đoạn 2006-2010. 80. Vũ Thị Thu Hương, (2017), Chuyển dịch cơ cấu lao động tại Việt Nam: Các yếu tố tác động và vai trò đối với tăng trưởng kinh tế, Luận án tiến sĩ trường Đại học Kinh tế Quốc dân. 81. Walingo, M.K. (2006), ‘The Role of Education in Agricultural Projects for Food Security and Poverty Reduction in Kenya’, Review of Education, Volume 52: 287-304. 82. WB (1995), Đánh giá nghèo đói và chiến lược. 83. WHO (2004), Meeting the MDG Drinking Water and Sanitation: A Mid- Term Assessment of Progress. Geneva: WHO, ISBN 92 4 156278 1. 84. Wooldridge J. M. (2001), Econometric Analysis of Cross Section and Panel Data. The MIT Press, Cambridge, Massachusetts London, England. 85. World Bank (2012), Well Begun, Not Yet Done: Vietnam's Remarkable Progress on Poverty Reduction and the Emerging Challenges. 119 PHỤ LỤC Phụ lục 1: Kiểm định Hausman lựa chọn FE/RE, mô hình (MH.3.1) ---- Coefficients ---- | (b) (B) (b-B) sqrt(diag(V_b-V_B)) | fe . Difference S.E. -------------+---------------------------------------------------------------- CT135 | 1 | .0901031 .1793909 -.0892878 .0227631 CT135#nhom_ | 0 2 | .7944351 .8645763 -.0701412 .0220214 0 3 | 1.522742 1.665798 -.1430562 .0254984 1 2 | .9441291 .9975339 -.0534048 .0145091 1 3 | 1.730924 1.861567 -.1306435 .0181699 CT135#| hh_edu_ | 0 2 | .0364196 .0359694 .0004502 .0356478 0 3 | .1164436 .1167974 -.0003539 .0465362 0 4 | .1304111 .1956436 -.0652325 .0652888 0 5 | .0911927 .4995901 -.4083974 .1599332 1 2 | .1242331 .0181057 .1061274 .0303909 1 3 | .2942223 .0359158 .2583065 .0406699 1 4 | .3000429 .079991 .2200519 .0577681 1 5 | .5366324 .543868 -.0072356 .0793172 hh_age | .1040261 .0184845 .0855416 .0060244 hh_age2 | -.0007157 -.0001866 -.0005291 .0000649 hh_labor | .1299075 .0686669 .0612406 .008604 hh_size | -.2015431 -.0440204 -.1575227 .0079495 ln_land | .0219868 .0271666 -.0051798 .0063691 credit | .0656727 .0794 -.0137273 .0119301 ------------------------------------------------------------------------------ b = consistent under Ho and Ha; obtained from xtreg B = inconsistent under Ha, efficient under Ho; obtained from xtreg Test: Ho: difference in coefficients not systematic chi2(18) = (b-B)'[(V_b-V_B)^(-1)](b-B) = 972.45 Prob>chi2 = 0.0000 Phụ lục 2: Kiểm định phương sai sai số thay đổi, mô hình (MH.3.1) Modified Wald test for groupwise heteroskedasticity in fixed effect regression model H0: sigma(i)^2 = sigma^2 for all i chi2 (4983) = 2.4e+35 Prob>chi2 = 0.0000 120 Phụ lục 3: Kết quả ước lượng mô hình (MH.3.1) Fixed-effects (within) regression Number of obs = 9,966 Group variable: idho Number of groups = 4,983 R-sq: Obs per group: within = 0.6439 min = 2 between = 0.4145 avg = 2.0 overall = 0.4677 max = 2 F(19,4982) = 581.39 corr(u_i, Xb) = -0.4657 Prob > F = 0.0000 (Std. Err. adjusted for 4,983 clusters in idho) ------------------------------------------------------------------------------ - | Robust ln_income | Coef. Std. Err. t P>|t| [95% Conf. Interval] --------------+--------------------------------------------------------------- - 1.CT135 | .0901031 .0389454 2.31 0.021 .0137531 .1664532 | CT135#nhom_ | 0 2 | .7944351 .0351407 22.61 0.000 .7255438 .8633264 0 3 | 1.522742 .0375008 40.61 0.000 1.449223 1.59626 1 2 | .9441291 .0212319 44.47 0.000 .9025053 .9857529 1 3 | 1.730924 .0257572 67.20 0.000 1.680429 1.781419 | CT135#hh_edu_ | 0 2 | .0364196 .042731 0.85 0.394 -.047352 .1201912 0 3 | .1164436 .0576452 2.02 0.043 .0034336 .2294536 0 4 | .1304111 .088844 1.47 0.142 -.0437623 .3045846 0 5 | .0911927 .16518 0.55 0.581 -.2326328 .4150182 1 2 | .1242331 .0358282 3.47 0.001 .0539941 .1944721 1 3 | .2942223 .0492158 5.98 0.000 .1977377 .3907069 1 4 | .3000429 .0832219 3.61 0.000 .1368914 .4631944 1 5 | .5366324 .0920142 5.83 0.000 .356244 .7170207 | hh_age | .1040261 .0092146 11.29 0.000 .0859615 .1220907 hh_age2 | -.0007157 .0001003 -7.13 0.000 -.0009124 -.000519 hh_labor | .1299075 .0104049 12.49 0.000 .1095094 .1503057 hh_size | -.2015431 .0101421 -19.87 0.000 -.2214262 -.18166 ln_land | .0219868 .0086764 2.53 0.011 .0049773 .0389963 credit | .0656727 .0160553 4.09 0.000 .0341973 .0971482 _cons | 5.816531 .2330572 24.96 0.000 5.359636 6.273425 --------------+--------------------------------------------------------------- sigma_u | .68025251 sigma_e | .49949763 121 rho | .64970038 (fraction of variance due to u_i) ------------------------------------------------------------------------------ 122 Phụ lục 4: Kiểm định Hausman lựa chọn FE/RE, mô hình (MH.3.2) ---- Coefficients ---- | (b) (B) (b-B) sqrt(diag(V_b-V_B)) | fe . Difference S.E. -------------+--------------------------------------------------------------- - 1.CT135_ | -1.20512 -.7402249 -.4648954 .5704384 ln_thunhap | .1477286 .1568897 -.0091611 .0579494 CT135_*| c.ln_thunhap | | .1772272 .1068237 .0704035 .0597007 BV_conglap | .1379005 .1749014 -.0370009 .0068742 BV_tunhan | .0474835 .0634394 -.0159559 .005486 tramyte | .0179567 .0149363 .0030203 .0025365 bhyt | .0471716 -.2478175 .2949891 .1209235 hh_size | -.2059784 -.0978791 -.1080993 .0297202 hh_age | .2195227 .0749464 .1445763 .0293751 hh_age2 | -.0015117 -.0006226 -.0008891 .0003026 ----------------------------------------------------------------------------- - b = consistent under Ho and Ha; obtained from xtreg B = inconsistent under Ha, efficient under Ho; obtained from xtreg Test: Ho: difference in coefficients not systematic chi2(10) = (b-B)'[(V_b-V_B)^(-1)](b-B) = 281.28 Prob>chi2 = 0.0000 Phụ lục 5: Kiểm định phương sai sai số thay đổi, mô hình (MH.3.2) Modified Wald test for groupwise heteroskedasticity in fixed effect regression model H0: sigma(i)^2 = sigma^2 for all i chi2 (4130) = 2.2e+35 Prob>chi2 = 0.0000 123 Phụ lục 6: Kết quả ước lượng mô hình (MH.3.2) xtreg ln_chiyte i.CT135 ln_thunhap i.CT135_#c.ln_thunhap BV_cong BV_tunhan tramyte bhyt hh_size hh_age hh_age2, fe robust Fixed-effects (within) regression Number of obs = 6,428 Group variable: idho Number of groups = 4,130 R-sq: Obs per group: within = 0.3283 min = 1 between = 0.0988 avg = 1.6 overall = 0.1439 max = 2 F(10,4129) = 98.99 corr(u_i, Xb) = -0.4065 Prob > F = 0.0000 (Std. Err. adjusted for 4,130 clusters in idho) ----------------------------------------------------------------------------------- -- | Robust ln_chiyte | Coef. Std. Err. t P>|t| [95% Conf. Interval] --------------------+-------------------------------------------------------------- -- 1.CT135 | -1.20512 .725567 -1.66 0.097 -2.627622 .2173818 ln_thunhap | .1477286 .0708362 2.09 0.037 .0088514 .2866057 | CT135_*ln_thunhap | 1 | .1772272 .0755676 2.35 0.019 .0290739 .3253804 | BV_conglap | .1379005 .0144743 9.53 0.000 .109523 .1662779 BV_tunhan | .0474835 .0105513 4.50 0.000 .0267972 .0681697 tramyte | .0179567 .0031105 5.77 0.000 .0118585 .0240548 bhyt | .0471716 .1486416 0.32 0.751 -.244246 .3385892 hh_size | -.2059784 .0361198 -5.70 0.000 -.2767926 - .1351643 hh_age | .2195227 .0368879 5.95 0.000 .1472026 .2918429 hh_age2 | -.0015117 .00037 -4.09 0.000 -.002237 - .0007864 _cons | -1.43184 1.000128 -1.43 0.152 -3.392629 .5289503 --------------------+-------------------------------------------------------------- sigma_u | 1.6440092 sigma_e | 1.4990461 rho | .54602383 (fraction of variance due to u_i) ----------------------------------------------------------------------------------- 124 125 Phụ lục 7: Kiểm định Hausman lựa chọn FE/RE, mô hình (MH.3.3) ---- Coefficients ---- | (b) (B) (b-B) sqrt(diag(V_b-V_B)) | fe . Difference S.E. -------------+--------------------------------------------------------------- - 1.CT135 | -.3967332 .0124233 -.4091566 .1246367 1.dtts | -11.85858 .8444366 -12.70302 625.3299 truonghoc | -.0067097 -.0051706 -.0015391 .0024423 ln_thunhap_ | -.2684322 -.0759157 -.1925165 .0643895 hh_age | .314722 .1619243 .1527977 .0621806 hh_age2 | -.0040995 -.0018535 -.002246 .0007414 hh_edu | 2 | -.4337588 -1.794361 1.360602 .2288581 3 | .0504681 -2.205175 2.255643 .6224344 1.hocphi | -.5675505 .1555381 -.7230886 .1170318 1.nghephu | .5944629 .2695591 .3249038 .1393977 ----------------------------------------------------------------------------- - b = consistent under Ho and Ha; obtained from xtlogit B = inconsistent under Ha, efficient under Ho; obtained from xtlogit Test: Ho: difference in coefficients not systematic chi2(7) = (b-B)'[(V_b-V_B)^(-1)](b-B) = 84.17 Prob>chi2 = 0.0000 126 Phụ lục 8: Kết quả ước lượng mô hình (MH.3.3) xtlogit thathoc_ i.CT135 i.dtts truonghoc ln_thunhap hh_age hh_age2 i.hh_edu i.hocphi i.nghephu, fe Conditional fixed-effects logistic regression Number of obs = 1,454 Group variable: idho Number of groups = 727 Obs per group: min = 2 avg = 2.0 max = 2 LR chi2(10) = 100.26 Log likelihood = -453.78929 Prob > chi2 = 0.0000 -------------------------------------------------------------------------- thathoc_ | Coef. Std. Err. z P>|z| [95% Conf. Interval] -------------+------------------------------------------------------------ 1.CT135 | -.3967332 .1567894 -2.53 0.011 -.7040349 - .0894316 1.dtts | -11.85858 625.3299 -0.02 0.985 -1237.483 1213.766 truonghoc | -.0067097 .0033372 -2.01 0.044 -.0132504 - .0001689 ln_thunhap_ | -.2684322 .080267 -3.34 0.001 -.4257527 - .1111118 hh_age | .314722 .0668048 4.71 0.000 .1837869 .4456571 hh_age2 | -.0040995 .0007885 -5.20 0.000 -.0056449 - .0025541 | hh_edu | 2 | -.4337588 .2533348 -1.71 0.087 -.9302859 .0627683 3 | .0504681 .7018019 0.07 0.943 -1.325038 1.425975 | 1.hocphi | -.5675505 .1481487 -3.83 0.000 -.8579167 - .2771843 1.nghephu | .5944629 .1823946 3.26 0.001 .2369761 .9519497 -------------------------------------------------------------------------- 127 Phụ lục 9: Dân số các dân tộc thiểu số chia theo dân tộc TT Dân tộc Tổng số (người) Tỷ trọng so với tổng số DTTS (%) A B 1 2 Toàn quốc 13.386.330 100,00 1 Tày 1.766.927 13,20 2 Thái 1.719.654 12,85 3 Mường 1.395.101 10,42 4 Khmer 1.283.405 9,59 5 Hoa 806.041 6,02 6 Nùng 1.026.617 7,67 7 Mông 1.251.040 9,35 8 Dao 832.461 6,22 9 Gia Rai 469.789 3,51 10 Ê Đê 367.89 2,75 11 Ba Na 266.866 1,99 12 Sán Chay 188.632 1,41 13 Chăm 167.128 1,25 14 Cơ Ho 188.266 1,41 15 Xơ Đăng 195.618 1,46 16 Sán Dìu 167.659 1,25 17 Hrê 142.889 1,07 18 Raglay 133.749 1,00 19 Mnông 119.254 0,89 20 Thổ 81.843 0,61 21 Xtiêng 91.36 0,68 22 Khơ mú 84.525 0,63 23 Bru-Vân Kiều 88.279 0,66 24 Cơ Tu 70.872 0,53 25 Giáy 62.977 0,47 26 Tà Ôi 49.562 0,37 128 TT Dân tộc Tổng số (người) Tỷ trọng so với tổng số DTTS (%) A B 1 2 27 Mạ 46.202 0,35 28 Gié Triêng 60.091 0,45 29 Co 39.123 0,29 30 Chơ Ro 28.655 0,21 31 Xinh Mun 27.361 0,20 32 Hà Nhì 24.548 0,18 33 Chu Ru 21.101 0,16 34 Lào 16.72 0,12 35 La Chí 14.497 0,11 36 Kháng 15.269 0,11 37 Phù Lá 11.665 0,0871 38 La Hủ 11.14 0,0832 39 La Ha 9.533 0,0712 40 Pà Thẻn 7.648 0,0571 41 Lự 6.509 0,0486 42 Ngái 999 0,0075 43 Chứt 6.881 0,0514 44 Lô Lô 4.314 0,0322 45 Mảng 4.364 0,0326 46 Cơ Lao 3.063 0,0229 47 Bố Y 2.647 0,0198 48 Cống 2.582 0,0193 49 Si La 810 0,0061 50 Pu Péo 791 0,0059 51 Rơ Măm 498 0,0037 52 Brâu 469 0,0035 53 Ơ Đu 446 0,0033 Nguồn: Điều tra, kinh tế-xã hội 53 DTTS 129 130 Phụ lục 10: Quy mô hộ đình gia đình người DTTS TT Dân tộc Hộ Quy mô hộ Số lượng Tỷ lệ Toàn quốc 3,040,956 13,386,330 4.4 1 Tày 443,492 1,766,927 3.98 2 Thái 391,823 1,719,654 4.39 3 Mường 335,807 1,395,101 4.15 4 Khmer 313,709 1,283,405 4.09 5 Mông 225,411 1,251,040 5.55 6 Nùng 242,317 1,026,617 4.24 7 Dao 179,023 832,461 4.65 8 Hoa 178,968 806,041 4.5 9 Jrai 96,343 469,789 4.88 10 Ê Đê 75,719 367,890 4.86 11 BahNar 54,782 266,866 4.87 12 Xê Đăng 44,244 195,618 4.42 13 Sán Chay 45,848 188,632 4.11 14 Kơ Ho 38,531 188,266 4.89 15 Sán Dìu 40,879 167,659 4.1 16 Chăm 37,902 167,128 4.41 17 Hre 38,881 142,889 3.68 18 Raglay 30,561 133,749 4.38 19 Mnông 24,972 119,254 4.78 20 Xtiêng 19,374 91,360 4.72 21 Bru-Vân Kiều 18,709 88,279 4.72 22 Khơ Mú 17,402 84,525 4.86 23 Thổ 19,955 81,843 4.1 24 Cơ Tu 17,191 70,872 4.12 25 Giáy 14,412 62,977 4.37 26 Giẻ Triêng 15,149 60,091 3.97 27 Tà Ôi 11,790 49,562 4.2 28 Mạ 10,541 46,202 4.38 29 Kor 9,255 39,123 4.23 30 Chơ Ro 6,785 28,655 4.22 31 Xinh Mun 5,917 27,361 4.62 32 Hà Nhì 4,931 24,548 4.98 33 Chu Ru 4,476 21,101 4.71 34 Lào 3,717 16,720 4.5 35 Kháng 3,239 15,269 4.71 131 TT Dân tộc Hộ Quy mô hộ Số lượng Tỷ lệ Toàn quốc 3,040,956 13,386,330 4.4 36 La Chí 2,866 14,497 5.06 37 Phù Lá 2,522 11,665 4.63 38 La Hủ 2,379 11,140 4.68 39 La Ha 2,081 9,533 4.58 40 Pà Thẻn 1,544 7,648 4.95 41 Chứt 1,612 6,881 4.27 42 Lự 1,344 6,509 4.84 43 Mảng 882 4,364 4.95 44 Lô Lô 893 4,314 4.83 45 Cơ Lao 647 3,063 4.73 46 Bố Y 608 2,647 4.35 47 Cống 529 2,582 4.88 48 Ngái 252 999 3.96 49 Si La 195 810 4.15 50 Pu Péo 176 791 4.49 51 Rơ Măm 132 498 3.77 52 Brâu 138 469 3.4 53 Ơ Đu 101 446 4.42 Nguồn: Điều tra KT-XH 53 DTTS, 2015 132 Phục lục 2.1. phân bố dân cư các dân tộc thiểu số TT Tỉnh/thành phố Dân số toàn tỉnh Dân số DTTS Tỷ lệ (người) (người) (%) A B 1 2 3=2/1 I Tỉnh có tỷ lệ DTTS từ 90% dân số toàn tỉnh trở lên 1 Cao Bằng 524.6 486.318 92,7 II Tỉnh có tỷ lệ DTTS từ 70% - 90% dân số toàn tỉnh 2 Hà Giang 801.8 709.663 88,5 3 Bắc Kạn 313.1 276.4 88,3 4 Sơn La 1.187.400 1.006.315 84,7 5 Lai Châu 424.6 358.879 84,5 6 Lạng Sơn 760.6 641.222 84,3 7 Điện Biên 547.8 461.356 84,2 8 Hoà Bình 824.3 625.494 75,9 III Tỉnh có tỷ lệ DTTS từ 50% - 70% dân số toàn tỉnh 9 Lào Cai 674.5 447.473 66,3 10 Tuyên Quang 760.3 433.83 57,1 11 Yên Bái 793.1 445.854 56,2 12 Kon Tum 495.9 272.152 54,9 IV Tỉnh có tỷ lệ DTTS từ 30% - 50% dân số toàn tỉnh 13 Gia Lai 1.397.400 650.816 46,6 14 Sóc Trăng 1.310.700 472.429 36,0 15 Đắk Lắk 1.853.700 636.49 34,3 16 Trà Vinh 1.034.600 334.926 32,4 V Tỉnh, thành phố có tỷ lệ DTTS từ 10% - 30% dân số toàn tỉnh 17 TP. Cần Thơ 124.8 37.064 29,7 18 Đắk Nông 587.8 170.364 29,0 19 Thái Nguyên 1.215.300 339.039 27,9 20 Lâm Đồng 1.273.100 318.087 25,0 21 Ninh Thuận 595.9 137.632 23,1 22 Bình Phước 944.4 178.551 18,9 23 Thanh Hoá 3.512.100 653.311 18,6 24 Phú Thọ 1.370.600 234.017 17,1 25 Nghệ An 3.080.000 465.708 15,1 26 Quảng Ngãi 1.246.400 178.878 14,4 27 Kiên Giang 1.761.000 240.011 13,6 28 Bắc Giang 1.640.900 222.989 13,6 29 Quảng Trị 619.9 82.496 13,3 30 Quảng Ninh 1.211.300 148.127 12,2 31 Bạc Liêu 882 91.636 10,4 VI Tỉnh, thành phố có tỷ lệ DTTS dưới 10% dân số toàn tỉnh 32 Quảng Nam 1.479.800 133.472 9,0 33 Bình Thuận 1.215.000 89.905 7,4 133 TT Tỉnh/thành phố Dân số toàn tỉnh Dân số DTTS Tỷ lệ (người) (người) (%) A B 1 2 3=2/1 34 Phú Yên 893.4 57.063 6,4 35 Đồng Nai 2.897.600 179.044 6,2 36 Khánh Hoà 1.205.300 68.776 5,7 37 TP. Hồ Chí Minh 8.127.900 450.129 5,5 38 An Giang 2.158.300 112.577 5,2 39 Vĩnh Phúc 1.054.500 49.731 4,7 40 Thừa Thiên Huế 1.141.700 52.6 4,6 41 Hậu Giang 770.5 28.949 3,8 42 Cà Mau 1.218.900 40.426 3,3 43 Bình Dương 1.930.400 61.491 3,2 44 Ninh Bình 944.4 26.016 2,8 45 Quảng Bình 872.9 23.536 2,7 45 Bình Định 1.520.200 40.707 2,7 47 Vĩnh Long 1.045.100 27.109 2,6 48 Bà Rịa - Vũng Tàu 1.079.100 24.714 2,3 49 Tây Ninh 1.111.500 16.383 1,5 50 TP. Hà Nội 7.202.900 92.223 1,3 51 Hà Tĩnh 1.261.300 2.587 0,2 52 Các tỉnh khác 18.809.200 51.366 0,3 Nguồn: Điều tra KT-XH 53 DTTS, 2015