Luận văn Giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam vào những thị trường xuất khẩu chủ yếu

thức và nội dung hợp đồng. Bộ luật thƣơng mại thống nhất Mỹ quy định nội dung chủ yếu của hợp đồng chỉ bao gồm: tên hàng, số lƣợng, quy cách phẩm chất; trong khi Luật thƣơng mại Việt Nam quy định nội dung hợp đồng ngoài những điều khoản trên 66 còn bắt buộc phải có các điều khoản sau: giá cả, thời gian giao hàng, phƣơng thức và địa điểm giao hàng. Hay nhƣ theo tập quán Mỹ thì điều kiện cơ sở giao hàng FOB quy định ngƣời bán phải thuê tàu, còn FOB Incoterms thì thuê tàu là nghĩa vụ của ngƣời mua. Vì vậy, các thƣơng nhân Việt Nam khi ký kết hợp đồng nên quy định rõ ràng và cụ thể bằng lời văn mạch lạc để tránh các tranh chấp phát sinh sau này. Các doanh nghiệp Việt Nam sẽ không thể thành công trên thị trƣờng nếu không nghiên cứu hệ thống hàng rào phi thuế quan với những quy định chi tiết về danh mục hàng hoá hạn chế nhập khẩu, cấm nhập khẩu, hạn ngạch nhập khẩu, những quy định về vệ sinh dịch tễ đối với hàng hoá nhập khẩu.. hay Luật chống phá giá, Luật thuế bù trừ của Mỹ. Do đó, thông qua thƣơng vụ của Việt Nam tại Mỹ, Bộ Thƣơng mại phải thu thập và phổ biến thông tin về thị trƣờng này cho các doanh nghiệp. Đồng thời, cần xây dựng một chiến lƣợc tổng thể về thị trƣờng để giúp các doanh nghiệp trong việc định hƣớng sản xuất và xây dựng chiến lƣợc xuất khẩu cho riêng mình. Các doanh nghiệp rất cần Nhà nƣớc hỗ trợ, tổ chức các khoá đào tạo, tập huấn hay hội nghị, hội thảo về hệ thống pháp luật thƣơng mại của Mỹ nhằm nâng cao hiểu biết của các doanh nghiệp về khía cạnh pháp lý trong kinh doanh với Mỹ. Nhà nƣớc cần khuyến khích các cơ quan, Bộ, ngành liên quan và các cá nhân xuất bản những ấn phẩm có giá trị, cung cấp nguồn thông tin phong phú và hữu ích cho các doanh nghiệp tham khảo về thị trƣờng và ngƣời tiêu dùng Mỹ. - Các doanh nghiệp phải áp dụng phƣơng pháp quản lý theo chuẩn quốc tế ISO 9000 và các quy định của các cơ quan kiểm soát chất lƣợng của Mỹ đối với những mặt hàng mà mình kinh doanh. Các cơ quan có trách nhiệm là: Viện tiêu chuẩn quốc gia Mỹ (American National Standards Institute- ANSI- ban hành tiêu chuẩn thực phẩm), FDA (Food and Drugs Aministration- quản lý hàng nông sản đã qua chế biến) và APHIS (Cơ quan Giám định động thực vật Mỹ- quản lý hàng nông sản nguyên liệu). 67 - Chú ý tới các quy định nghiêm ngặt của Hải quan nhƣ: đánh dấu xuất xứ hàng hoá, phân loại hải quan, lƣu giữ hồ sơ, đánh giá, điều kiện nhập khẩu đặc biệt. Vì mục đích chính xác, hải quan Mỹ thích hàng hóa chất chở trên các palet. Một vấn đề nữa mà ngƣời mua hàng Mỹ sẽ yêu cầu là hoá đơn thƣơng mại. Do đó, ngƣời bán hàng Việt Nam cần cung cấp đủ những hoá đơn cho các công ty Mỹ, tránh việc bị hải quan giữ lại. Ngoài ra, có hai vấn đề quan trọng mà nhà sản xuất Việt Nam cần biết là vấn đề xử phạt hải quan và nhãn hiệu hàng hóa. Các nhà xuất khẩu Việt Nam sang thị trƣờng Mỹ cần lƣu tâm đóng gói và kiểm hoá cùng giấy tờ. Cách đóng gói hàng xuất khẩu của các công ty Việt Nam phải làm sao cho hải quan Mỹ dễ kiểm tra, cân đo và giải phóng hàng ngay. Để thông quan nhanh, nên đóng gói hàng ngăn nắp, đánh dấu và ghi số chính xác trên mỗi kiện hàng; liệt kê những nội dung các kiện hàng trên hoá đơn, đánh dấu và số hoá đơn tƣơng ứng với mỗi kiện hàng; đóng gói và lập hoá đơn sao cho kiểm tra càng nhanh càng tốt; không nên đóng gói nhiều loại hàng khác nhau chung một kiện. Để tránh kiểm tra tất cả các kiện hàng, hãy bảo đảm trên hoá đơn có ghi rõ dấu hiệu và số trên mỗi kiện hàng cũng nhƣ số chính xác của mỗi mặt hàng. (Mọi thông tin liên quan đến thủ tục Hải quan Mỹ, các doanh nghiệp có thể tra cứu trên website: hptt://www.custom.gov). - Xây dựng chiến lƣợc mặt hàng xuất khẩu: Trƣớc hết, cần khảo sát thị trƣờng Mỹ từ nhiều góc độ, bằng nhiều phƣơng pháp để xây dựng chiến lƣợc sản xuất và chiến lƣợc xuất khẩu. Hiện nay hàng hoá Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ là những sản phẩm Việt Nam có thế mạnh. Các mặt hàng đó bao gồm: nông sản, thuỷ hải sản, may mặc và thủ công mỹ nghệ. Trƣớc mắt việc xuất khẩu các mặt hàng này vẫn có thể tăng nhƣng về dài hạn cần phải có sự thay đổi trong cơ cấu xuất khẩu do một số cản trở nhất định: Đối với hàng nông sản, đây không phải loại hàng Mỹ cần nhập khẩu, ngƣợc lại Mỹ là một trong những nƣớc xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới. Vả lại, cơ quan quản lý lƣơng thực thực phẩm và thuốc men của Mỹ (Food and Drug Administration) kiểm tra khá nghiêm ngặt các loại hàng này vào thị trƣờng Mỹ. Các đạo luật về chống bán phá giá cũng nhƣ các tiêu chuẩn vệ sinh dịch tễ sẽ đƣợc sử dụng nhƣ những công cụ chống lại hàng nông sản Việt Nam vào thị trƣờng 68 Mỹ một khi nông dân nƣớc này cảm thấy có sự đe doạ từ phía hàng nhập khẩu Việt Nam. (Thực tế sau khi Hiệp định thƣơng mại Việt -Mỹ đƣợc thực thi chƣa lâu đã xảy ra cuộc tranh chấp thƣơng mại đầu tiên trong vấn đề xuất khẩu cá basa Việt Nam sang Mỹ). Đối với hàng may mặc, tỷ trọng nhập khẩu của Mỹ trong những năm gần đây tăng mạnh. Các bạn hàng chủ yếu của họ là Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan.. chiếm 50% trong tổng số hàng nhập khẩu loại này vào Mỹ. Thế nhƣng hiệp định có ảnh hƣởng trực tiếp đến nhập khẩu hàng may mặc vào Mỹ là hiệp định NAFTA có hiệu lực từ tháng 1/1994. Đƣờng vận chuyển xa xôi, giá thành cao, chƣa đƣợc hƣởng quy chế Tối huệ quốc và đặc biệt hiệp định NAFTA đã làm cho hàng may mặc Việt Nam vào thị trƣờng Mỹ khó khăn hơn. Hàng thủ công mỹ nghệ của Việt Nam ngoài giá thành cao, chịu thuế nặng, vận chuyển xa, còn có vấn đề là tính thẩm mỹ chƣa phù hợp thị hiếu ngƣời tiêu dùng. Bên cạnh đó, cần dựa vào danh mục các mặt hàng dễ và khó nhập khẩu vào thị trƣờng Mỹ để đƣa ra chiến lƣợc về cơ cấu hàng hoá xuất khẩu sang thị trƣờng này trong từng giai đoạn cụ thể. Bảng 3.6 Danh mục các mặt hàng dễ và khó nhập khẩu vào thị trƣờng Mỹ Mặt hàng Dễ nhập khẩu Khó nhập khẩu Đồ gia dụng x Tác phẩm nghệ thuật x Dao, kéo x Hoa nhân tạo x Đá chạm và đá quý x Kính và sản phẩm kính x 69 Các sản phẩm da (trừ da thú có nguy cơ tuyệt chủng) x Nhạc cụ x Trang sức x Các sản phẩm quang học, thị giác x Giấy và sản phẩm giấy x Ngọc trai x Chất dẻo và sản phẩm từ chất dẻo x Cao su và sản phẩm từ cao su x Các sản phẩm thể thao x Đá và sản phẩm từ đá x Gạch men x Ô dï x Dông cô nhµ bÕp x D•îc phÈm x Thøc uèng cã cån x 70 Gia cÇm vµ s¶n phÈm gia cÇm x §å ch¬i x §éng vËt sèng x Hµng dÖt vµ c¸c s¶n phÈm dÖt may x Nguån: Tµi liÖu tham kh¶o sè 34. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nªn lùa chän hµng ho¸ xuÊt khÈu thuéc danh môc c¸c mÆt hµng dÔ nhËp khÈu vµo Mü [B¶ng 3.6]. C¸c mÆt hµng nµy cã thñ tôc ®¬n gi¶n, kh«ng phô thuéc vµo c¸c quy ®Þnh h¹n chÕ, nghiªm cÊm, c¸c gi©ý phÐp hay c¸c v¨n b¶n nµo kh¸c ngoµi c¸c thñ tôc h¶i quan c¬ b¶n. Cßn ®èi víi c¸c mÆt hµng khã nhËp khÈu vµo Mü th× nªn t×m c¸ch thu hót vèn FDI cña Mü s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam råi xuÊt khÈu ng•îc l¹i Mü. B¶ng 3.6 còng cho thÊy xu thÕ nhËp khÈu cña Mü kh«ng trïng khíp víi hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, Ýt nhÊt lµ trong vµi n¨m tíi. ViÖc b×nh th•êng ho¸ quan hÖ vµ t¹o cho ViÖt Nam mét quy chÕ tèi huÖ quèc ch•a ph¶i lµ quyÕt ®Þnh trong khi ViÖt Nam ch•a ®Þnh h•íng ®•îc chiÕn l•îc thÞ tr•êng ®Ó quyÕt ®Þnh chiÕn l•îc mÆt hµng. §Ó kh¾c phôc c¸c h¹n chÕ nµy ViÖt Nam cÇn ph¶i tõng b•íc thay ®æi c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña m×nh, kh«ng chØ xuÊt khÈu hµng n«ng, thñy, h¶i s¶n vµ c¸c mÆt hµng ®ßi hái hµm l•îng lao ®éng cao mµ cßn ph¶i chó träng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng cã hµm l•îng kü thuËt cao. ViÖt Nam hoµn toµn cã ®iÒu kiÖn ®Ó xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng d¹ng nµy nh• linh kiÖn, ®å ®iÖn tö, m¸y tÝnh… - CÇn t×m hiÓu c¸c phong tôc tËp qu¸n kinh doanh cña ng•êi Mü: Ng•êi Mü nãi chung ®•îc nh×n nhËn lµ cëi më vµ th¼ng th¾n, nång nhiÖt vµ dÔ t¹o lËp quan hÖ b¹n bÌ. Trong ®µm ph¸n kinh doanh, ng•êi Mü rÊt hay nãi th¼ng vµ biÕt t«n träng lêi høa. NÕu nhËn thÊy ®iÒu g× khã lµm ®•îc, hä s½n sµng nãi “kh«ng” (kh¸c víi ng­êi NhËt, dï râ rµng ph¶i tr¶ lêi “kh«ng” nh­ng hä cè t×nh tr¸nh nÐ). Còng v× 71 vËy, khi bÞ thÊt høa, ng•êi Mü sÏ giËn d÷ vµ huû bá quan hÖ. Mét ®iÓm ®¸ng chó ý n÷a lµ kinh doanh víi ng•êi Mü nhÊt thiÕt ph¶i cã luËt s• bëi ng•êi Mü hÕt søc t«n träng ph¸p luËt. Hä rÊt sî c¸c doanh nh©n ViÖt Nam th•êng tù th¶o hîp ®ång mµ kh«ng hÒ mêi luËt s• duyÖt l¹i, bëi hä cã c¶m gi¸c lµ nh• vËy phÝa ViÖt Nam kh«ng ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thùc hiÖn ®•îc hîp ®ång hoÆc kh«ng cã thiÖn chÝ thùc hiÖn hîp ®ång. 3.4.2 Gi¶i ph¸p ®èi víi thÞ tr•êng EU: 3.4.2.1 Dù b¸o tiÒm n¨ng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam vµo EU: Liªn minh Ch©u ¢u lµ mét khèi liªn kÕt chÆt chÏ vµ s©u s¾c nhÊt thÕ giíi hiÖn nay víi thÞ tr•êng réng lín, ®a d¹ng vµ ®ång tiÒn riªng kh¸ v÷ng ch¾c. EU ®ang t¨ng c•êng ®Çu t• vµ ph¸t triÓn th•¬ng m¹i víi ViÖt Nam ngµy cµng dµnh cho ViÖt Nam nhiÒu •u ®·i h¬n trong hîp t¸c ph¸t triÓn kinh tÕ. V× vËy ®©y thùc sù lµ c¬ héi thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam xuÊt khÈu sang thÞ tr•êng nµy. C¨n cø vµo môc tiªu xuÊt khÈu trong ChiÕn l•îc ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu thêi kú 2001-2010, thÞ tr•êng EU sÏ chiÕm kho¶ng 27% kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ vµo n¨m 2010, trë thµnh thÞ tr•êng lín nhÊt cña ViÖt Nam (®©y lµ sè liÖu ®· tÝnh tíi EU më réng). Trong khèi EU 25, c¸c b¹n hµng lín nhÊt cña ViÖt Nam vÉn sÏ lµ §øc, Ph¸p, Anh vµ Italia. NhiÒu mÆt hµng cã thÓ t¨ng xuÊt khÈu vµo EU nh•ng träng t©m vÉn lµ dÖt may, giµy dÐp, thuû s¶n, rau qu¶, cao su, nhùa, gç, c¬ khÝ.. 3.4.2.2 Gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang EU: - §Èy m¹nh x©y dùng chiÕn l•îc ph¸t triÓn thÞ tr•êng EU th«ng qua ®µm ph¸n, ký kÕt c¸c HiÖp ®Þnh, tho¶ thuËn th•¬ng m¹i song vµ ®a ph•¬ng: Nhµ n•íc cÇn hç trî ph¸t triÓn thÞ tr•êng EU th«ng qua th¶o luËn ë cÊp ChÝnh phñ vÒ më cöa thÞ tr•êng, thèng nhÊt c¸c tiªu chuÈn vÖ sinh, tiªu chuÈn kü thuËt vµ ®µm ph¸n ®Ó níi láng c¸c hµng rµo phi quan thuÕ cña EU. Cho ®Õn nay, quan hÖ th•¬ng m¹i 72 ViÖt Nam- EU chØ ®•îc ®iÒu chØnh bëi HiÖp ®Þnh vÒ hµng dÖt may vµ HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c ViÖt Nam- EU chø ch•a cã mét HiÖp ®Þnh Th•¬ng m¹i chÝnh thøc. ChÝnh phñ cÇn tÝch cùc vµ chñ ®éng ®µm ph¸n nh»m sím ký kÕt HiÖp ®Þnh th•¬ng m¹i song ph•¬ng ViÖt Nam- EU. - Thµnh lËp tæ t• vÊn cÊp cao cña Bé Th•¬ng m¹i nh»m t×m hiÓu nh÷ng vÊn ®Ò ph¸p lý cßn bÊt cËp gi÷a ViÖt Nam vµ EU, cËp nhËt th«ng tin vÒ thÞ tr•êng ®Ó th«ng b¸o cho doanh nghiÖp. Hç trî c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong viÖc xóc tiÕn vµ tiÕp cËn thÞ tr•êng EU: CÇn n©ng cao vai trß cña Th•¬ng vô ViÖt Nam t¹i EU. Th•¬ng vô ph¶i th•êng xuyªn th«ng b¸o víi Bé Th•¬ng m¹i tõng diÔn biÕn trªn thÞ tr•êng EU nh• nh÷ng thay ®æi vÒ hÖ thèng ph¸p luËt, quy chÕ nhËp khÈu, thuÕ quan, tû gi¸ hèi ®o¸i, l¹m ph¸t, xu h•íng th•¬ng m¹i, t×nh h×nh t¨ng tr•ëng kinh tÕ cña EU. - §Çu t• ®æi míi c«ng nghÖ, g¾n nhËp khÈu c«ng nghÖ tõ EU víi xuÊt khÈu hµng ho¸ sang thÞ tr•êng EU: ViÖt Nam th•êng xuyªn xuÊt siªu sang EU (n¨m 2000, thÆng d• th•¬ng m¹i cña ViÖt Nam so víi EU lµ 2,26 tû EURO, n¨m 2001 lµ 3,57 tû EURO). NÕu chóng ta t¨ng nhËp khÈu c«ng nghÖ nguån tõ EU sÏ lµm c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n, EU sÏ gi¶m bít c¶n trë ®èi víi hµng xuÊt khÈu cña ta vµo thÞ tr•êng nµy. Mét mÆt cÇn th•êng xuyªn ®æi míi c«ng nghÖ, kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l•îng hµng xuÊt khÈu, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, ®¸p øng ®ßi hái cao cña thÞ tr•êng EU ngay tõ kh©u nu«i trång, chÕ biÕn. - TiÕp tôc ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc vµ c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu míi mµ thÞ tr•êng EU ®ang cã nhu cÇu lín: §èi víi giµy dÐp vµ dÖt may, hai mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc (chiÕm > 50% kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang EU), Nhµ n•íc cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch doanh nghiÖp ®Çu t• s¶n xuÊt chø kh«ng gia c«ng nh• hiÖn nay bëi gia c«ng kh«ng ®em l¹i nhiÒu lîi nhuËn. Trong s¶n xuÊt th× t¨ng dÇn tû lÖ néi ®Þa ho¸, tr¸nh ph¶i nhËp nguyªn liÖu tõ n•íc ngoµi, nh»m h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. 73 §èi víi c¸c mÆt hµng thñ c«ng mü nghÖ, ®å gç gia dông, ®å dïng phôc vô du lÞch, ®å ch¬i trÎ em, hµng ®iÖn tö, thuû s¶n lµ nh÷ng mÆt hµng ®ang ®•îc •a chuéng trªn thÞ tr•êng EU, Nhµ n•íc cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch doanh nghiÖp ®Çu t• vèn vµ c«ng nghÖ, më réng quy m« s¶n xuÊt, n©ng cao n¨ng suÊt vµ chÊt l•îng s¶n phÈm, ®a d¹ng ho¸ vµ n©ng cao tr×nh ®é tiÕp thÞ s¶n phÈm nh»m môc ®Ých t¨ng khèi l•îng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng nµy sang EU. §èi víi mét sè mÆt hµng n«ng s¶n cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu sang EU nh• cµ phª, chÌ, tiªu, h¹t ®iÒu, cao su, rau, qu¶.., Nhµ n•íc cÇn x©y dùng quy ho¹ch, chän lùa vµ cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t• vèn t¹o ra c¸c vïng s¶n xuÊt chuyªn canh øng dông kü thuËt tiªn tiÕn, c«ng nghÖ sau thu ho¹ch ®Ó b¶o ®¶m s¶n phÈm lµm ra cã n¨ng suÊt vµ chÊt l•îng cao, ®ång ®Òu, khèi l•îng lín, gi¸ thµnh h¹. - KhuyÕn khÝch thµnh lËp Héi Doanh nh©n EU t¹i ViÖt Nam nh»m trao ®æi kinh nghiÖm, n¾m b¾t thªm th«ng tin vµ c¬ héi kinh doanh víi thÞ tr•êng EU. Doanh nghiÖp cÇn tÝch cùc, chñ ®éng nghiªn cøu thÞ tr•êng, n¾m b¾t nhu cÇu, thÞ hiÕu vµ thãi quen tiªu dïng cña thÞ tr•êng EU (qua mét sè Website nh• www.europa.eu.int) ®Ó tõ ®ã x©y dùng chiÕn l•îc th©m nhËp thÞ tr•êng vµ ®Èy m¹nh c«ng t¸c Marketing xóc tiÕn xuÊt khÈu trªn thÞ tr•êng EU. Theo GS.TS Bïi Duy Kho¸t, Gi¸m ®èc Trung t©m nghiªn cøu Ch©u ¢u, “thùc ra EU kh«ng ph¶i lµ thÞ tr­êng khã tÝnh mµ lµ mét thÞ tr­êng cao cÊp vµ sang träng”. Theo «ng, cã 5 vÊn ®Ò mµ c¸c doanh nghiÖp cÇn chó ý khi xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy lµ: “vÊn ®Ò chÊt l•îng s¶n phÈm, vÖ sinh thùc phÈm, an toµn cho ng•êi tiªu dïng, b¶o vÖ m«i tr­êng vµ b¶o vÖ ng­êi lao ®éng”. EU më réng sÏ ®em l¹i nh÷ng c¬ héi ph¸t triÓn míi cho ViÖt Nam, víi 20% lµ ng•êi tiªu dïng cao cÊp, 68% lµ ng•êi tiªu dïng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n trung b×nh vµ h¬n 10% lµ ng•êi cã thu nhËp thÊp. §iÒu nµy ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i t×m hiÓu kü h¬n thÞ tr•êng EU, còng nh• cã chiÕn l•îc ®Çu t• xuÊt khÈu hîp lý vµ ®em l¹i hiÖu qu¶. VÒ vÊn ®Ò nµy, «ng Bertholi Heinemann, Gi¸m ®èc Tæ chøc T• vÊn Quèc tÕ (MAI AB), ®· cã ý kiÕn: “Khi t×m ®Õn thÞ tr•êng EU, doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn biÕt thÞ tr•êng nµy biÕn 74 ®æi rÊt nhanh, ®ßi hái doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i chÞu ®ùng ®•îc tèc ®é thay ®æi ®ã. VÊn ®Ò lµ t×m ®•îc mét ®èi t¸c lín ë EU. §©y chÝnh lµ b•íc khëi ®Çu tèt ®Ñp, v× ®èi t¸c nµy sÏ cung cÊp rÊt nhiÒu th«ng tin còng nh• ®•a ra nhiÒu ®ßi hái vÒ xu thÕ mÉu m·, kiÓu d¸ng s¶n phÈm trªn thÞ tr•êng.. mµ hä s½n sµng thö nghiÖm. Ngoµi ra, doanh nghiÖp cÇn x¸c ®Þnh thÞ tr•êng nµo lµ thÞ tr•êng môc tiªu ë EU ( quèc gia nµo, khu vùc nµo..) ®Ó ph©n khóc ra tõng ®o¹n thÞ tr•êng. Tõ ®ã, cÇn n¾m râ c¸c rµo c¶n quy ®Þnh cña ph¸p luËt kÓ c¶ c¸c m¹ng l•íi, kªnh ph©n phèi, c¸c tiªu chuÈn do kh¸ch hµng ®Æt ra cho mét nhµ cung cÊp míi. VÒ chÊt l•îng, doanh nghiÖp cÇn cã s¶n phÈm ®¹t chÊt l•îng cao, æn ®Þnh, ®•îc cÊp giÊy chøng nhËn chÊt l­îng, kh¶ n¨ng giao hµng ®óng thêi h¹n, ®óng sè l­îng”. MÆt kh¸c, cho dï doanh nghiÖp ®¹t ®ñ mäi yªu cÇu trªn nh•ng nÕu møc ®é th«ng hiÓu gi÷a c¸c ®èi t¸c cßn thÊp, kh«ng ngang tÇm th× c«ng viÖc kinh doanh sÏ kh«ng ®¹t ®•îc sù thuËn lîi cÇn thiÕt. V× vËy, doanh nh©n ViÖt Nam cÇn ®Æt m×nh vµo vÞ trÝ ®èi t¸c ®Ó suy nghÜ. Trong kinh doanh, doanh nghiÖp kh«ng nªn bá qua c¸i “win” (sù hµi lßng) cña ®èi t¸c ®Ó qu¸ coi träng vµo c¸i “win” cña m×nh. HÖ thèng ph©n phèi cña EU vÒ c¬ b¶n còng gièng nh• hÖ thèng ph©n phèi cña mét quèc gia, gåm m¹ng l•íi b¸n bu«n vµ m¹ng l•íi b¸n lÎ. Tham gia vµo hÖ thèng ph©n phèi nµy lµ c¸c C«ng ty xuyªn quèc gia, c¸c cöa hµng, siªu thÞ vµ c¸c c«ng ty b¸n lÎ ®éc lËp. HÖ thèng ph©n phèi cña EU ®· h×nh thµnh nªn mét tæ hîp rÊt chÆt chÏ vµ cã nguån gèc l©u ®êi. TiÕp cËn ®•îc hÖ thèng ph©n phèi nµy kh«ng ph¶i lµ viÖc dÔ ®èi víi c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam hiÖn nay. Cã thÓ tiÕp cËn víi c¸c nhµ nhËp khÈu EU b»ng hai c¸ch: Thø nhÊt, t×m c¸c nhµ nhËp khÈu EU ®Ó xuÊt khÈu trùc tiÕp, th«ng qua c¸c Th•¬ng vô ViÖt Nam t¹i EU, Ph¸i ®oµn Uû ban Ch©u ¢u t¹i Hµ Néi, §¹i sø qu¸n cña c¸c n•íc thµnh viªn EU t¹i ViÖt Nam. Thø hai, nh÷ng doanh nghiÖp ViÖt Nam cã tiÒm lùc kinh tÕ nªn thµnh lËp c«ng ty liªn doanh víi c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia cña EU ®Ó trë thµnh c«ng ty con. - §Õn cuèi 2004, EU sÏ chÊm døt giai ®o¹n 2 thùc hiÖn GSP vµ hiÖn ch•a cã chÝnh s¸ch cô thÓ cho giai ®o¹n sau. §Ó tr¸nh t×nh tr¹ng xÊu nhÊt cã thÓ x¶y ra ®èi víi hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam vµo thÞ tr•êng EU sau n¨m 2004 (hµng ViÖt Nam 75 kh«ng ®•îc h•ëng thuÕ suÊt GSP n÷a) th× viÖc ¸p dông c¸c bé tiªu chuÈn mµ hiÖn nay EU ®ang sö dông lµ biÖn ph¸p tèt nhÊt ®Ó doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ tr•êng EU, nh»m gi÷ v÷ng vµ më réng thÞ phÇn. ~ §èi víi tiªu chuÈn chÊt l•îng: ph¶i ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý chÊt l•îng ISO 9000. ~ §èi víi tiªu chuÈn b¶o vÖ m«i tr•êng: c¸c bé tiªu chuÈn mµ EU yªu cÇu lµ: GAP (Good Agricultural Practice) vµ c¸c nh·n hiÖu sinh th¸i (Ecolabels); SA 8000 (Social Accountability 8000); ISO 14000 (hÖ thèng qu¶n lý m«i tr•êng vµ cung cÊp c¸c c«ng cô hç trî cã liªn quan nh• ®¸nh gi¸ m«i tr•êng, nh·n m«i tr•êng, ph©n tÝch chu kú sèng cña s¶n phÈm). ~ §èi víi tiªu chuÈn vÖ sinh thùc phÈm: ¸p dông hÖ thèng HACCP (Hazard Analysis Critical Control Point- HÖ thèng ph©n tÝch nguy c¬ vµ kiÓm so¸t c¸c kh©u träng yÕu trong qu¸ tr×nh chÕ biÕn thùc phÈm). ~ §èi víi tiªu chuÈn an toµn cho ng•êi sö dông: ký m· hiÖu trë nªn quan träng sè 1 trong l•u th«ng hµng ho¸ trªn thÞ tr•êng EU. C¸c s¶n phÈm cã liªn quan tíi søc khoÎ ng•êi tiªu dïng ph¶i cã ký m· hiÖu theo quy ®Þnh EU. VÝ dô, ký m· hiÖu CE lµ b¾t buéc ®èi víi ®å ch¬i, thiÕt bÞ ®iÖn ¸p thÊp, thiÕt bÞ y tÕ, nguyªn vËt liÖu x©y dùng… ~ §èi víi tiªu chuÈn vÒ lao ®éng: Uû ban Ch©u ¢u (EC) ®×nh chØ ho¹t ®éng cña c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt néi ®Þa ngay khi ph¸t hiÖn ra nh÷ng xÝ nghiÖp nµy sö dông lao ®éng c•ìng bøc vµ cÊm nhËp khÈu nh÷ng hµng ho¸ mµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sö dông bÊt cø mét h×nh thøc lao ®éng c•ìng bøc nµo nh• ®•îc x¸c ®Þnh trong c¸c HiÖp •íc Geneva ngµy 25/9/1926, ngµy 7/9/1956 vµ c¸c HiÖp •íc Lao ®éng Quèc tÕ sè 29 vµ 105 (vÝ dô, nh÷ng h×nh thøc lao ®éng c•ìng bøc nh• lao ®éng tï nh©n, lao ®éng trÎ em…) 76 - MÆc dï cã nh÷ng ph¶n øng m¹nh tõ c¸c nhµ c«ng nghiÖp vµ chÝnh phñ c¸c n•íc xuÊt khÈu ho¸ chÊt lín nh• Mü, §øc, Ph¸p, Anh, NhËt,..nh•ng chÝnh s¸ch ho¸ chÊt míi cña EU (nh»m ng¨n ngõa t¸c h¹i cña ho¸ chÊt ®èi víi søc khoÎ con ng•êi vµ m«i tr•êng) nhiÒu kh¶ n¨ng vÉn sÏ ®•îc ban hµnh cuèi n¨m 2005 theo mét lé tr×nh tõng b•íc kÕt thóc vµo n¨m 2012. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, c¸c HiÖp héi ngµnh hµng cÇn sím chñ ®éng nghiªn cøu, chuÈn bÞ c¸c gi¶i ph¸p kinh doanh, kü thuËt vµ qu¶n lý ®Ó s½n sµng ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu kü thuËt míi cña chÝnh s¸ch nªu trªn vµ øng phã víi nh÷ng biÕn ®éng thÞ tr•êng do chÝnh s¸ch nµy g©y ra. - Trong sè c¸c b¹n hµng lín cña ViÖt Nam th× EU cïng víi Mü lµ 2 b¹n hµng th•êng xuyªn g¾n c¸c vÊn ®Ò kh«ng liªn quan g× ®Õn th•¬ng m¹i (nh• nh©n quyÒn, quyÒn cña ng•êi lao ®éng, m«i tr•êng..) víi th•¬ng m¹i. ThÝ dô, EU dµnh quyÒn huû bá chÕ ®é GSP ®«Ý víi bÊt cø n•íc nµo cã lao ®éng c•ìng bøc hoÆc vi ph¹m qui ®Þnh vÒ b¶o vÖ tµi nguyªn biÓn. Mét sè n•íc nh• Anh, Hµ Lan cßn ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu s¶n phÈm gç cña ta ph¶i mêi mét tæ chøc m«i tr•êng cã trô së chÝnh tËn Mexico (FSC) vµo ViÖt Nam kiÓm tra viÖc khai th¸c gç vµ cÊp chøng chØ x¸c nhËn “gç ®­îc khai th¸c tõ rõng cã kh¶ n¨ng phôc håi”. ViÖc nµy, cïng víi viÖc liªn tôc ®Æt ra c¸c quy chuÈn vÖ sinh theo tiªu chuÈn c«ng nghÖ cña EU, ®· ¶nh h•ëng ®Õn tèc ®é t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu gç vµ h¶i s¶n cña ta. §èi víi vÊn ®Ò vÖ sinh an toµn thùc phÈm, ViÖt Nam t«n träng c¸c quy ®Þnh vÒ d• l•îng kh¸ng sinh cña EU. Song viÖc ®•a ra mét ng•ìng rÊt thÊp vÒ chÊt kh¸ng sinh cho phÐp (0,3 phÇn tû) ®· dÉn ®Õn viÖc nhiÒu n•íc cã hµng xuÊt khÈu vµo EU ph¶i bá ra mét kho¶n tiÒn rÊt lín chØ ®Ó trang bÞ nh÷ng lo¹i m¸y cã kh¶ n¨ng kiÓm tra d• l•îng ë møc ngµy cµng nhá..Tr•íc t×nh tr¹ng nµy, ViÖt Nam nªn cïng víi mét sè n•íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c ®Êu tranh ®ßi EU ph¶i xem xÐt l¹i vÊn ®Ò nµy mét c¸ch hîp lý h¬n. Trªn ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam vµo thÞ tr•êng EU. Sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng nµy g¾n liÒn víi sù chuyÓn biÕn kinh tÕ cña hai bªn. HiÖn nay, ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ EU 77 ®ang cè g¾ng xÝch l¹i gÇn nhau h¬n. Sù hîp t¸c, gióp ®ì lÉn nhau sÏ t¹o ®µ cho viÖc ph¸t triÓn ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr•êng EU, t¹o cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chiÕm lÜnh ®•îc thÞ tr•êng nµy vµ EU sÏ trë thµnh thÞ tr•êng xuÊt khÈu quan träng nhÊt cña ViÖt Nam trong t•¬ng lai. 3.4.3 Gi¶i ph¸p ®èi víi thÞ tr•êng ASEAN: 3.4.3.1 Dù b¸o tiÒm n¨ng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam vµo ASEAN: ASEAN lµ thÞ tr•êng réng lín, kÒ bªn, gÇn gòi vÒ ®Þa lý, v¨n ho¸, lÞch sö, cã nhu cÇu thÞ hiÕu ®a d¹ng, l¹i cã yªu cÇu vÒ chÊt l•îng hµng ho¸ kh«ng qu¸ cao, céng víi c¸c •u ®·i bu«n b¸n theo AFTA nªn kh¶ n¨ng th©m nhËp thÞ tr•êng ASEAN cña hµng ViÖt Nam rÊt cao. Do ®ã, hµng ViÖt Nam xuÊt khÈu sang thÞ tr•êng ASEAN sÏ cã ®•îc nh÷ng thuËn lîi h¬n xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr•êng kh¸c. C¨n cø “ChiÕn l­îc ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu thêi kú 2001-2010” cña Bé Th•¬ng m¹i cã thÓ dù b¸o kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang ASEAN vÉn duy tr× ë møc 18% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Nh÷ng n¨m tíi, Singapore vÉn sÏ lµ thÞ tr•êng nhËp khÈu lín nhÊt cña ViÖt Nam trong sè c¸c n•íc ASEAN, ®Õn n¨m 2010 tû träng cña Singapore sÏ gi¶m xuèng kho¶ng 30% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang ASEAN, v× lóc ®ã ViÖt Nam gia t¨ng xuÊt khÈu hµng ho¸ ra thÞ tr•êng thÕ giíi. C¸c thÞ tr•êng Indonesia, Malaysia, Thailand, Philipines.. ngµy cµng gia t¨ng hµng nhËp khÈu tõ ViÖt Nam, chiÕm kho¶ng 50% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang ASEAN. §©y lµ nh÷ng n•íc nhËp khÈu nhiÒu mÆt hµng cña ViÖt Nam ®Ó bæ sung c¬ cÊu mÆt hµng cña hä. C¸c n•íc Myanmar, Lµo, Cambodia vµ Brunei sÏ nhËp khÈu kho¶ng 20% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang ASEAN. B¶ng 3.7 Dù b¸o kim ng¹ch xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng cña ViÖt Nam vµo ASEAN giai ®o¹n 2005- 2010. §¬n vÞ tÝnh: triÖu USD 78 MÆt hµng 2005 2010 DÇu th« 500 500 G¹o 780 937 Thuû h¶i s¶n 250 500 Rau qu¶ t•¬i 180 400 Thùc phÈm chÕ biÕn 100 400 Giµy dÐp 200 600 DÖt may 350 700 S¶n phÈm c¬ khÝ, «t«, xe m¸y 250 700 Hµng ®iÖn, ®iÖn tö vµ phÇn mÒm 1000 3000 Cµ phª 85.000* 90.606* Cao su 43.337* 72.228* Chó thÝch: (*) ®¬n vÞ tÝnh: tÊn Nguån: Asia Week, 2003. 3.4.3.2 Gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang ASEAN: 79 - Víi t• c¸ch lµ thµnh viªn ASEAN, ViÖt Nam ph¶i kÕt hîp tèt lîi Ých riªng cña n•íc m×nh víi lîi Ých chung cña khu vùc, chiÕn l•îc ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam còng ph¶i g¾n víi chiÕn l•îc ph¸t triÓn kinh tÕ chung cña ASEAN. ViÖt Nam ph¶i chñ ®éng x©y dùng chiÕn l•îc chung cho hîp t¸c ASEAN, ph¶i thùc hiÖn ®óng lé tr×nh AFTA, CEPT mµ ViÖt Nam ®· cam kÕt; ®ång thêi ®Èy nhanh tiÕn tr×nh nµy, nh»m kh¼ng ®Þnh sù nhÊt qu¸n trong hîp t¸c, hoµ nhËp tÝch cùc vµo nÒn kinh tÕ khu vùc. ViÖt Nam ®· ký 81 hiÖp ®Þnh th•¬ng m¹i, 41 hiÖp ®Þnh ®Çu t•, 38 hiÖp ®Þnh chèng ®¸nh thuÕ trïng l¾p víi c¸c n•íc ASEAN. Do ®ã, viÖc hoµn chØnh hÖ thèng ph¸p luËt lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c hiÖp ®Þnh ®· ký, còng lµ ®Ó phï hîp víi c¸c cam kÕt ASEAN, mét thÞ tr•êng liªn kÕt chÆt chÏ ®· trë thµnh cÇu nèi ®•a ®Çu t• n•íc ngoµi vµo ViÖt Nam. Trong giai ®o¹n 2001-2006, ViÖt Nam sÏ thùc hiÖn lÞch tr×nh gi¶m thuÕ quan 6210 dßng thuÕ nhËp khÈu trong tæng sè 6400 dßng thuÕ hiÖn hµnh, bao gåm 4200 dßng thuÕ ®· ®•a vµo thùc hiÖn CEPT tr•íc n¨m 2001; kho¶ng 720 dßng thuÕ ®•îc c¾t gi¶m trong n¨m 2001; kho¶ng 510 dßng thuÕ ë n¨m 2002 vµ 710 dßng thuÕ vµo n¨m 2003. §Õn 2006 th× 95% mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu trong khèi ASEAN sÏ ph¶i cã møc thuÕ suÊt 5% vµ kh«ng bÞ ¸p dông biÖn ph¸p phi thuÕ quan. HiÓu râ ®iÒu nµy gióp t¹o cho nÒn kinh tÕ vµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam mét mèc phÊn ®Êu cô thÓ, buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i tÝch cùc ®æi míi, c¶i t¹o doanh nghiÖp m×nh cho phï hîp víi xu thÕ héi nhËp. Tham gia AFTA tøc lµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ c¸c doanh nghiÖp ASEAN kh¸c sÏ c¹nh tranh b×nh ®¼ng víi nhau trªn thÞ tr•êng ASEAN, cïng ®•îc h•ëng c¸c •u ®·i mµ AFTA ®em l¹i. NÕu doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng ®æi míi kÞp thêi, kh«ng nhanh chãng c¶i tiÕn chÊt l•îng vµ gi¸ c¶ th× nhiÒu doanh nghiÖp sÏ ph¸ s¶n hoÆc buéc ph¶i chuyÓn sang ngµnh nghÒ kinh doanh kh¸c nh»m tån t¹i trªn thÞ tr•êng. NÕu ViÖt Nam héi nhËp cµng chËm th× thêi c¬ më réng thÞ tr•êng sang c¸c n•íc trong khu vùc sÏ cµng gi¶m. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr•êng khu vùc sÏ khã kh¨n h¬n v× hµng cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh nh­ Th¸i Lan, Malaysia… kh«ng bÞ thuÕ cßn hµng ViÖt Nam vµo bÞ céng thªm thuÕ. Ch•a kÓ trªn c¸c thÞ tr•êng xuÊt khÈu lín cña nhiÒu ngµnh hµng ViÖt Nam nh• EU, Mü, NhËt.. chóng ta sÏ khã 80 c¹nh tranh h¬n vÒ gi¸ so víi c¸c n•íc trong khu vùc v× c¸c nguyªn liÖu nhËp tõ ASEAN ch•a ®•îc •u ®·i thuÕ quan. Ng•îc l¹i, trªn thÞ tr•êng néi ®Þa, víi ®iÒu kiÖn ®Þa lý vïng biªn giíi tr¶i dµi nh• hiÖn nay, chóng ta rÊt khã kiÓm so¸t hµng ho¸ qua l¹i. Víi lîi thÕ gi¸ c¶ c¹nh tranh, nÕu hµng ho¸ c¸c n•íc trªn ®æ vµo ViÖt Nam qua ®•êng mËu biªn sÏ lµ ¸p lùc ®¸ng ng¹i cho nÒn kinh tÕ. - Khi thùc hiÖn CEPT, chóng ta kh«ng ®•îc quªn mét ®iÒu kiÖn bæ sung cho c¬ chÕ gi¶m thuÕ theo CEPT. §ã lµ nh÷ng nh•îng bé trao ®æi gi÷a c¸c quèc gia ASEAN khi thùc hiÖn CEPT trªn nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i. Nguyªn t¾c nµy b¾t buéc c¸c n•íc thµnh viªn, ®Ó ®•îc h•ëng c¸c •u ®·i thuÕ quan cña nhau khi xuÊt khÈu theo CEPT, cÇn ®¶m b¶o ®óng c¸c yªu cÇu d•íi ®©y:  S¶n phÈm ®ã ph¶i n»m trong Danh môc c¾t gi¶m cña c¶ n•íc xuÊt khÈu lÉn n•íc nhËp khÈu, vµ cã møc thuÕ nhËp khÈu b»ng hoÆc thÊp h¬n 20%.  S¶n phÈm ®ã ph¶i cã ch•¬ng tr×nh gi¶m thuÕ do héi ®ång AFTA th«ng qua.  S¶n phÈm ®ã ph¶i lµ s¶n phÈm cña khèi ASEAN, tøc ph¶i tho¶ m·n yªu cÇu hµm l•îng xuÊt xø tõ c¸c n•íc thµnh viªn (hµm l•îng néi ®Þa) 40%. Cho nªn khi ®•a ra nh÷ng gi¶i ph¸p hoµ nhËp th•¬ng m¹i cña ViÖt Nam vµ AFTA th× ph¶i nghiªn cøu ch•¬ng tr×nh thùc hiÖn AFTA cña c¸c n•íc thµnh viªn kh¸c ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng chóng ta sím ®•a ra mét sè mÆt hµng vµo ch•¬ng tr×nh thùc hiÖn CEPT nh•ng c¸c mÆt hµng nµy ë c¸c n•íc thµnh viªn kh¸c l¹i ch•a c¾t gi¶m th× ta còng ch¼ng thu ®•îc lîi Ých kinh tÕ nµo ë ®©y. - §Ó hoµ nhËp cã hiÖu qu¶ sau n¨m 2006 nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¶i cã sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ tõ n«ng nghiÖp sang c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn, ngµnh sö dông c«ng nghÖ kü thuËt cao. §Ó t¹o dùng thÞ tr•êng ®¶m b¶o nguån tiªu 81 thô cho s¶n xuÊt bÒn v÷ng vµ æn ®Þnh l©u dµi, ViÖt Nam cÇn v¹ch ra ®•îc nh÷ng ngµnh mòi nhän, lùa chän nh÷ng s¶n phÈm phï hîp ®Ó th©m nhËp thÞ tr•êng ASEAN: tr•íc m¾t, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i lùa chän ®•îc c¸c mÆt hµng mµ ViÖt Nam ®ang cã lîi thÕ so s¸nh t•¬ng ®èi so víi c¸c n•íc kh¸c nh• lµ c¸c mÆt hµng sö dông nhiÒu lao ®éng (may mÆc, giµy da, …), c¸c mÆt hµng cã nguån gèc tõ c¸c nguån nguyªn liÖu s½n cã vµ dÔ khai th¸c trong n•íc (n«ng s¶n, thñy s¶n..) hoÆc c¸c mÆt hµng cã nguyªn liÖu nhËp khÈu tõ c¸c n•íc ASEAN ®Ó tËn dông ®•îc •u ®·i vÒ thuÕ tõ c¸c ®Çu vµo nµy. Bªn c¹nh ®ã, doanh nghiÖp ViÖt Nam còng nªn ®Çu t• xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm thuéc c«ng nghÖ phÇn mÒm, b•u chÝnh viÔn th«ng… NÕu kh«ng cã chiÕn l­îc chuyÓn dÞch c¬ cÊu, kinh tÕ cña ViÖt Nam khã cã ®•îc søc c¹nh tranh trªn thÞ tr•êng ASEAN ®Æc biÖt trong lÜnh vùc th•¬ng m¹i vµ thu hót ®Çu t• n•íc ngoµi. - T¨ng hiÓu biÕt vÒ thÞ tr•êng ASEAN: ThÞ tr•êng ASEAN tuy lµ thÞ tr•êng thèng nhÊt nh•ng rÊt ®a d¹ng, gÇn gòi vÒ mÆt ®Þa lý vµ v¨n ho¸ nh•ng do møc sèng kh¸c nhau, mçi n•íc, mçi d©n téc l¹i cã yªu cÇu kh¸c nhau vÒ mét s¶n phÈm. Do ®ã, doanh nghiÖp kh«ng nh÷ng ph¶i n¾m b¾t ®•îc c¸i chung, c¸i tæng thÓ cña thÞ tr•êng khu vùc mµ cßn ph¶i nghiªn cøu ®Ó n¾m ®•îc c¸c ®iÓm riªng biÖt cña tõng thÞ tr•êng c¸c n•íc. Doanh nghiÖp cã thÓ t×m hiÓu th«ng tin vÒ thÞ tr•êng ASEAN th«ng qua Ban Th• ký ASEAN t¹i ViÖt Nam, §¹i sø qu¸n ViÖt Nam t¹i c¸c n•íc ASEAN, §¹i sø qu¸n c¸c n•íc ASEAN t¹i ViÖt Nam, Phßng Th•¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam, Phßng Th•¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp cña c¸c n•íc ASEAN, c¸c trang Web vµ c¸c ph•¬ng tiÖn th«ng tin kh¸c. Ngoµi viÖc t¨ng c•êng t×m hiÓu c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr•êng, b¹n hµng, ng•êi tiªu dïng ë c¸c n•íc ASEAN, th× mét viÖc còng kh«ng kÐm quan träng lµ doanh nghiÖp ph¶i t×m hiÓu cÆn kÏ, theo dâi s¸t sao c¸c chÝnh s¸ch cña nhµ n•íc ®èi víi viÖc tham gia AFTA, ®Æc biÖt lµ c¸c vÊn ®Ò liªn quan tíi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, hiÓu râ c¸c tiÕn tr×nh tham gia CEPT cña s¶n phÈm doanh nghiÖp m×nh vµ cña c¸c s¶n phÈm t•¬ng tù. 82 Nhµ n•íc còng nªn hç trî c¸c doanh nghiÖp b»ng c¸ch më réng c¸c trung t©m xóc tiÕn th•¬ng m¹i chuyªn nghiªn cøu vµ cung cÊp kÞp thêi, ®Çy ®ñ nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vµ cËp nhËt cho c¸c doanh nghiÖp. C¸c th«ng tin nµy cã thÓ lÊy tõ hÖ thèng th«ng tin ®iÖn tö tõ c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n•íc, hÖ thèng th«ng tin tõ c¸c thÞ tr•êng truyÒn th«ng, c¸c ®¹i sø qu¸n, th«ng tin tõ c¸c tæ chøc t• vÊn quèc tÕ vµ nhiÒu kªnh kh¸c. Ngoµi viÖc cung cÊp th«ng tin mét c¸ch ®Çy ®ñ, cã hÖ thèng phôc vô bé m¸y lµm c«ng t¸c ASEAN ë tÊt c¶ c¸c bé, ngµnh, cßn cÇn phæ biÕn réng r·i c¸c th«ng tin vÒ c¬ héi bu«n b¸n víi c¸c n•íc ASEAN cho c¸c doanh nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã, còng cÇn cã c¸c trung t©m t• vÊn cho doanh nghiÖp vÒ thñ tôc bu«n b¸n víi c¸c n•íc thµnh viªn ASEAN: c¸ch thøc ®•îc miÔn gi¶m thuÕ theo ch­¬ng tr×nh CEPT, thñ tôc xuÊt nhËp khÈu vµo ASEAN…. - Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch mÆt hµng xuÊt khÈu: V× hµng ho¸ cña ViÖt Nam vµ ASEAN t•¬ng ®èi gièng nhau nªn doanh nghiÖp ViÖt Nam muèn giµnh phÇn th¾ng trªn thÞ tr•êng khu vùc th× kh«ng nh÷ng s¶n phÈm ph¶i ®¸p øng ®•îc yªu cÇu vÒ chÊt l•îng vµ gi¸ c¶ cña thÞ tr•êng mµ cßn ph¶i cã tÝnh ®éc ®¸o vÒ tÝnh n¨ng vµ mÉu m·. §iÒu ®ã ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i tÝch cùc ®Çu t• vµo viÖc nghiªn cøu thÞ tr•êng, t×m hiÓu c¨n kÏ vÒ nhu cÇu thÞ hiÕu ng•êi tiªu dïng, c¸c s¶n phÈm t•¬ng tù cña ®èi thñ c¹nh tranh trong khu vùc, ph©n tÝch so s¸nh c¸c ®iÓm m¹nh- yÕu cña s¶n phÈm cña m×nh so víi c¸c s¶n phÈm t•¬ng tù trong khu vùc. Sù thµnh c«ng cña s¶n phÈm xuÊt khÈu sang ASEAN tuú thuéc vµo møc ®é s¶n phÈm ®ã tho¶ m·n nhu cÇu cña ng•êi tiªu dïng nh• thÕ nµo vµ chóng kh¸c biÖt víi s¶n phÈm cña ®èi thñ c¹nh tranh ra sao. H¬n n÷a do •u ®·i vÒ thuÕ vµ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ cña khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN chñ yÕu lµ cho c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn, kh«ng khuyÕn khÝch c¸c s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ nªn khi kinh doanh víi thÞ tr•êng ASEAN, ta nªn xuÊt c¸c mÆt hµng chÕ biÕn ®Ó tËn dông tèi ®a c¸c •u ®·i mµ AFTA mang l¹i. Víi tÇm nh×n xa h¬n, trong t•¬ng lai, ViÖt Nam cÇn sím x¸c ®Þnh ®•îc ph•¬ng h•íng chuyªn m«n ho¸ vµ liªn kÕt khu vùc trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp bëi 2 lý do: Thø nhÊt, do c¬ cÊu s¶n xuÊt gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n•íc ASEAN cã nhiÒu ®iÓm t•¬ng ®ång; Thø hai, trong bèi 83 c¶nh nÒn kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ kh«ng cßn hµng rµo b¶o hé th× viÖc liªn kÕt khu vùc vµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt sÏ khai th¸c ®•îc lîi Ých hîp t¸c nhiÒu h¬n. Trong tÊt c¶ c¸c thÞ tr•êng th× ASEAN lµ thÞ tr•êng gÇn gòi víi ViÖt Nam h¬n c¶ vÒ vÞ trÝ ®Þa lý lÉn tr×nh ®é ph¸t triÓn vµ ®Æc biÖt lµ lîi Ých chÝnh trÞ. NÕu nh• Hoa Kú, EU, NhËt B¶n quan hÖ víi ViÖt Nam ngoµi môc tiªu kinh tÕ cßn v× muèn g©y ¶nh h•ëng chÝnh trÞ, th× ng•îc l¹i, quan hÖ ASEAN l¹i lµ mét khèi hîp t¸c n•¬ng tùa vµo nhau, ®ång hµnh víi nhau trong tiÕn tr×nh thùc hiÖn mong muèn trë thµnh mét khèi kinh tÕ, chÝnh trÞ ®èi träng víi c¸c n•íc lín. 3.4.4 Gi¶i ph¸p ®èi víi thÞ tr•êng NhËt B¶n: 3.4.4.1 Dù b¸o tiÒm n¨ng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam vµo NhËt B¶n: NhËt B¶n ®•îc ®¸nh gi¸ lµ mét trong c¸c thÞ tr•êng tiªu thô lín nhÊt thÕ giíi, víi vÞ trÝ ®Þa lý vµ nÒn v¨n ho¸ kh¸ gÇn gòi víi n•íc ta, hiÖn ®ang coi ViÖt Nam lµ mét “®iÓm s¸ng” trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ víi chiÕn l­îc “tù do ho¸ th­¬ng m¹i” vµ “h­íng vÒ Ch©u Á” của Nhật. Căn cứ vào mục tiêu xuất khẩu trong Chiến lƣợc phát triển xuất nhập khẩu thời kỳ 2001-2010, thị trƣờng Nhật Bản sẽ chiếm khoảng 13% trong tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hoá vào năm 2010. Nhiều mặt hàng có thể tăng xuất khẩu vào Nhật Bản nhƣng trọng tâm vẫn là dệt may, thuỷ sản, dầu thô và mỹ nghệ. 3.3.4.2 Giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam sang thị trƣờng Nhật Bản: - Chính phủ cần đẩy mạnh đàm phán để tiến tới ký đƣợc Hiệp định bảo hộ đầu tƣ và Hiệp định Thƣơng mại song phƣơng Việt- Nhật làm cơ sở pháp lý và phƣơng hƣớng thúc đẩy quan hệ thƣơng mại giữa 2 nƣớc. Để khai thác tốt quan hệ 84 kinh tế Việt- Nhật trong thời gian tới, Việt Nam cần chủ động xây dựng chiến lƣợc dài hạn trong hợp tác kinh tế giữa 2 nƣớc. Trên cơ sở tin cậy lẫn nhau, 2 nƣớc cùng xác định các mục tiêu ƣu tiên và các chính sách phù hợp, đáp ứng quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở 2 nƣớc và tạo thế ổn định cùng phát triển thịnh vƣợng ở Đông Nam Á. Trƣớc mắt, cần triển khai tích cực “Sáng kiến Nhật- Việt” đã đƣợc Thủ tƣớng 2 nƣớc nhất trí đƣa ra trong chuyến thăm Nhật Bản của Thủ tƣớng Phan Văn Khải tháng 4/2003. - Nhà nƣớc cần có chính sách hỗ trợ nhập khẩu từ Nhật, lấy nhập khẩu làm cơ sở phục vụ tăng xuất khẩu. Khi kim ngạch nhập khẩu từ Nhật tăng sẽ tạo điều kiện cho xuất khẩu sang Nhật tăng và tăng theo hƣớng tăng tỷ trọng hàng công nghệ cao do nhập khẩu đƣợc công nghệ nguồn từ Nhật. - Doanh nghiệp kinh doanh với thị trƣờng Nhật cần nghiên cứu rõ về thị trƣờng khá đặc biệt này: Cần tìm hiểu kỹ văn hoá, phong tục, tập quán tiêu dùng, thị hiếu, niềm tin và mức độ chi trả của ngƣời dân cũng nhƣ hệ thống phân phối để đƣa ra những quyết định nhạy cảm về hàng hoá xuất khẩu phù hợp xu hƣớng tiêu dùng trên thị trƣờng Nhật Bản. Tăng cƣờng chủ động đi khảo sát thị trƣờng, thăm các siêu thị của Nhật Bản để hiểu thị hiếu và nhu cầu tiêu dùng của ngƣời Nhật là điều rất cần thiết. Cần tìm hiểu tính đa dạng của thị trƣờng Nhật (4 mùa, lứa tuổi, khu vực..); chuẩn bị nhiều chủng loại sao cho dù chỉ một mặt hàng nhƣng có đủ loại to, nhỏ, nhiều chức năng, kiểu mẫu..cho ngƣời tiêu dùng lựa chọn. Doanh nghiệp cần đa dạng hoá sản phẩm, khai thác điểm mạnh, tính độc đáo của sản phẩm để có thể tồn tại trên thị trƣờng Nhật, nơi có quá nhiều luồng hàng hoá khác nhau. Ngày nay, nhu cầu sử dụng sản phẩm của ngƣời Nhật đang tiến tới xu hƣớng thích sản phẩm có vòng đời ngắn nhƣng chất lƣợng tốt, kiểu dáng đẹp, mẫu mã hiện đại, tiện dụng. Doanh nghiệp cần nắm rõ những thông tin này để đáp ứng tốt nhất nhu cầu của ngƣời tiêu dùng Nhật Bản. Theo ông Yasuo Yuas, Điều phối viên quốc tế, Trung tâm Công nghiệp Ciba cho biết, hiện ở Nhật đang phát triển cách thức bán hàng theo đơn đặt hàng qua đƣờng bƣu điện, chọn hàng qua catalog [22]. Doanh nghiệp 85 Việt Nam cũng nên tham khảo những cuốn catalog mới nhất để nắm bắt thị hiếu của ngƣời dân Nhật. Đó cũng là một cách thâm nhập thị trƣờng bên cạnh các cách truyền thống khác. - Duy trì chất lƣợng sản phẩm: Nhật là nƣớc có thu nhập quốc dân tính theo đầu ngƣời thuộc loại cao nhất thế giới, ngƣời dân Nhật hoàn toàn có quyền tiêu dùng những hàng hoá có chất lƣợng cao hơn các thị trƣờng khác. Thị trƣờng Nhật Bản có một số điểm khác biệt mang tính đặc trƣng so với thị trƣờng khác. Chẳng hạn trong thƣơng mại, giá cả thƣờng là rất quan trọng nhƣng tại thị trƣờng Nhật, chất lƣợng lại đƣợc quan tâm hàng đầu. Ngay khi mua hàng rẻ tiền thì ngƣời Nhật cũng rất quan tâm đến chất lƣợng mặt hàng đó. Ngƣời tiêu dùng Nhật Bản sẵn sàng trả giá cao hơn so với mức giá thông thƣờng để có đƣợc những sản phẩm chất lƣợng tốt. Yêu cầu này bao hàm cả dịch vụ hậu mãi nhƣ thời gian giao hàng, khả năng và thời gian sửa chữa sản phẩm khi có sự cố. Chỉ cần 1 sai sót nhỏ trong 1 sản phẩm cũng ảnh hƣởng tới các sản phẩm khác, có thể làm cho cả lô hàng đó không bán đƣợc. - Doanh nghiệp nên sử dụng chính chuyên gia tƣ vấn Nhật Bản trong việc cải tiến mẫu mã sản phẩm cho phù hợp với thị hiếu tiêu dùng của ngƣời Nhật, quản lý chất lƣợng và giảm giá thành. Theo JETRO, hiện nay Nhật Bản đang có chƣơng trình cử chuyên gia của tổ chức JODC (Japan Overseas Development Corporation) sang giúp các nƣớc đang phát triển trong việc giảm giá thành sản xuất, tăng cƣờng chất lƣợng sản phẩm, đổi mới công nghệ và thiết bị, kinh nghiệm quản lý, nghiên cứu phát triển sản phẩm và thị trƣờng, phát triển nguồn nhân lực (chƣơng trình JESA-I) hoặc trong các lĩnh vực cải tiến kỹ thuật công nghệ, quản lý chất lƣợng, hiện đại hoá hệ thống kế toán, tƣ vấn phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ, hỗ trợ phát triển ngành bổ trợ, bảo vệ môi trƣờng..(JESA-II). Chƣơng trình JESA-II dành cho các Hiệp hội, tổ chức nhà nƣớc và tƣ nhân với toàn bộ chi phí do phía Nhật chịu. JESA-I dành cho các doanh nghiệp với 75% chi phí do phía Nhật chịu. 86 - Về nhãn hiệu hàng hoá: Đặc điểm chính của nhãn hiệu hàng hoá là tính phân biệt giữa các hàng hoá cùng chủng loại của các nhà sản xuất khác nhau. Nhãn hiệu hàng hoá thể hiện chất lƣợng, tiếng tăm và uy tín của hàng hoá trên thị trƣờng. Nhãn hiệu hàng hoá không chỉ là tên sản phẩm/ hàng hoá mà còn là tài sản rất lớn của mỗi doanh nghiệp và niềm tự hào của mỗi quốc gia. Nếu hàng hoá xuất khẩu vào thị trƣờng này là một mặt hàng mà tiếng tăm và tên tuổi đã đƣợc ngƣời tiêu dùng Nhật Bản biết tới và xác nhận thì chắc chắn mức độ tiêu thụ đạt đƣợc sẽ rất lớn. Hàng hoá xuất khẩu cần gắn nhãn mác và tên nhà sản xuất cụ thể. Hiện theo quy định pháp luật Nhật Bản, có khoảng 100 mặt hàng buộc phải dán nhãn chất lƣợng. - Về bao gói hàng hoá: Ngƣời Nhật rất chú trọng và cầu kỳ trong trình bày và đóng gói hàng hoá. Quan niệm của họ về cách trình bày và đóng gói là cách gửi gắm niềm tin và thể hiện tấm lòng của mình trƣớc thái độ, tâm trạng của ngƣời sử dụng sản phẩm của mình. Đặc biệt, các thông tin và lƣu ý khi sử dụng là yêu cầu không thể thiếu trên bao bì của sản phẩm bởi ngƣời tiêu dùng Nhật Bản Còn một điểm lƣu ý nhỏ mà không phải doanh nghiệp Việt Nam nào cũng tính đến khi làm bao bì hàng hóa. Đó là: tại Nhật, ngoài thuế nhập khẩu ra, hàng nhập khẩu vào Nhật phải đóng 5% thuế tiêu thụ thông thƣờng, tính trên trị giá CIF cộng với thuế nhập khẩu; tuy nhiên bao bì đƣợc miễn thuế nếu nhƣ chứa một lƣợng hàng < 10.000 yên. Doanh nghiệp Việt Nam cần lƣu ý điều này để tránh phải chịu thuế tiêu thụ cho bao bì. - Định giá thành sản phẩm: Ngƣời tiêu dùng Nhật Bản có đặc điểm là nếu đã thấy cần hoặc thích thì đắt cũng mua. Ngƣợc lại, những thứ mà thị trƣờng không ƣa thì giá dù rẻ cũng không thể bán đƣợc. Tuy nhiên doanh nghiệp cũng không đƣợc vì thế mà tăng giá sản phẩm vô lý vì phải tính đến giá của đối thủ cạnh tranh trên thị trƣờng Nhật Bản. 87 Hệ thống phân phối trên thị trƣờng Nhật Bản tƣơng đối phức tạp, cần huy động nhiều nhân công, bộ máy cồng kềnh. Sự phức tạp của hệ thống phân phối làm tăng chi phí và đó cũng là lý do khiến cho giá thành hàng hoá bán tại Nhật cao hơn rất nhiều so với các thị trƣờng khác trên thế giới. Nhà xuất khẩu Việt Nam không nên nhầm tƣởng là có thể xuất khẩu hàng hoá của mình với giá gần nhƣ giá bán lẻ trên thị trƣờng Nhật. - Bảo đảm thời gian giao hàng: điều tối quan trọng là phải đảm bảo thời hạn mà bên mua yêu cầu. Nếu giao hàng chậm, không đảm bảo đƣợc thời hạn giao hàng sẽ làm mất đi cơ hội bán hàng. Nếu mất uy tín, bên mua sẽ không đặt hàng lần thứ hai. - Tăng cƣờng giới thiệu, quảng bá sản phẩm tại các hội chợ triển lãm, qua mạng Internet và các phƣơng tiện thông tin khác: Tại hội chợ thuỷ sản quốc tế diễn ra ở Tokyo tháng 7/2003, có tới 90% ngƣời Nhật đƣợc hỏi cho biết họ chƣa hề biết đến sản phẩm cá Basa của Việt Nam. Còn ông Eiichi Kamiya, Viện Thiết kế kiểu dáng công nghiệp Nhật Bản, ngƣời đang có mặt tại Việt Nam trong một chƣơng trình trợ giúp của chính phủ Nhật cho các doanh nghiệp Việt Nam về thiết kế kiểu dáng công nghiệp, cho rằng: “Tôi rất ngạc nhiên khi đến xem hàng hoá tại Hội chợ Hàng Việt Nam chất lƣợng cao của các bạn. Vậy mà hiện nay ngƣời tiêu dùng Nhật Bản rất thiếu thông tin về hàng chất lƣợng cao của Việt Nam” [22]. Theo ông Hà Kế Tuấn, Tham tán thƣơng mại Việt Nam tại Nhật, các doanh nghiệp Việt Nam cần giới thiệu sản phẩm của mình một cách hấp dẫn, quảng bá đến từng đơn vị kinh doanh nhƣ siêu thị, nhà hàng, các shop nhỏ lẻ, các đại lý bán buôn [17]. - Các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam nên tận dụng Hệ thống ƣu đãi thuế quan phổ cập (GSP) của Nhật dành cho Việt Nam. Cần lƣu ý là để có thể đƣợc hƣởng GSP, các doanh nghiệp xuất khẩu phải đáp ứng các chứng từ (tuỳ theo loại ƣu đãi đƣợc hƣởng) nhƣ Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O bản gốc theo Form A), Chứng nhận nguyên liệu nhập từ Nhật Bản, Giấy chứng nhận sản xuất luỹ kế của 88 các nƣớc ASEAN, Giấy chứng nhận của các nƣớc trung gian. Đối với hàng thực phẩm, việc lấy đƣợc Giấy chứng nhận trƣớc về chất lƣợng (pre-certification) là hết sức quan trọng bởi nó góp phần rất lớn vào việc giảm chi phí phát sinh trong quá trình hàng hoá lƣu thông tại Nhật. Chi phí lƣu kho lạnh tại Nhật có thể lớn tới 80 USD/ngày cho 1 container loại 20 feet, chi phí giám định khoảng 130 USD. Nếu không có giấy xác nhận pre-certification, hàng hoá có thể phải lƣu kho 7 ngày, ngƣợc lại nếu có thì đƣợc thông quan ngay trong ngày. Nội dung của chế độ cấp giấy chứng nhận này là kiểm tra trƣớc các nhà máy sản xuất để cấp giấy chứng nhận sản phẩm sản xuất tại nhà máy đó đáp ứng đƣợc các quy định của Luật Vệ sinh Thực phẩm tại Nhật - Doanh nghiệp cần chú ý đến các tiêu chuẩn chất lƣợng hàng hóa đƣợc sử dụng tại Nhật nhƣ: ~ Tiêu chuẩn công nghiệp Nhật Bản (JIS): giấy phép đóng dấu chứng nhận JIS trên hàng hoá do Bộ trƣởng Bộ Kinh tế Thƣơng mại và Công nghiệp Nhật Bản (METI) cấp cho nhà sản xuất (hoặc sử dụng kết quả giám định của tổ chức nƣớc ngoài đƣợc Nhật chấp nhận). Những ai cố ý đóng dấu chất lƣợng JIS trên hàng hoá mà không phải là nhà sản xuất đã đƣợc cấp phép sẽ phải chịu án tù tới 1 năm hoặc nộp phạt tới 500.000 yên. Địa chỉ liên hệ xin cấp giấy phép sử dụng dấu chất lƣợng JIS: Bộ Tiêu chuẩn, Cục Tiêu chuẩn Cục Khoa học và Công nghệ Bộ Kinh tế Thƣơng mại và Công nghiệp 1-3-1 Kasumigaseki, Chiyoda – KU, Tokyo, Nhật Bản. 89 ~ Tiêu chuẩn nông nghiệp Nhật Bản (JAS): do Bộ Nông Lâm Ngƣ nghiệp Nhật Bản quản lý. Hiện tại, Hiệp hội tiêu chuẩn Nông nghiệp Nhật Bản (Japanese Agricultural Standards Association- JSA) là cơ quan ban hành các tiêu chuẩn Nhật Bản về thực phẩm. Các sản phẩm đƣợc điều chỉnh bởi luật JAS gồm: đồ uống, thực phẩm chế biến, dầu ăn, mỡ, nông lâm sản chế biến. ~ Các dấu chứng nhận chất lƣợng khác: Q, G, S, S.G, Len, SIF (Phụ lục 10) ~ Dấu tiêu chuẩn môi trƣờng Ecomark: để đƣợc Cục Môi trƣờng Nhật Bản cho phép đóng dấu Ecomark, sản phẩm phải đạt ít nhất 1 trong các tiêu chuẩn:  Việc sử dụng sản phẩm đó không gây ô nhiễm môi trƣờng hoặc rất ít.  Việc sử dụng sản phẩm đó đem lại nhiều lợi ích cho môi trƣờng.  Chất thải sau khi sử dụng không gây hại cho môi trƣờng hoặc rất ít.  Sản phẩm đóng góp đáng kể vào việc bảo vệ môi trƣờng ngoài các cách kể trên. - Các doanh nghiệp Việt Nam cần chú ý một số luật thƣơng mại của Nhật Bản: ~ Luật trách nhiệm sản phẩm: áp dụng đối với mọi sản phẩm nhằm bảo vệ ngƣời tiêu dùng. Luật này quy định nếu một sản phẩm khuyết tật gây thƣơng tích cho ngƣời hoặc thiệt hại về vật chất thì nạn nhân có thể đòi nhà sản xuất bồi thƣờng cho thiệt hại đó và các thiệt hại nhân quả có liên quan. ~ Luật vệ sinh thực phẩm: quy định cho tất cả các thực phẩm và đồ uống tiêu dùng trên thị trƣờng Nhật Bản. Hàng hoá đƣợc phân chia thành nhiều nhóm: các gia vị thực phẩm, các máy móc dùng để chế biến và bảo quản thực phẩm, các dụng cụ 90 đựng và bao bì cho các gia vị cũng nhƣ cho thực phẩm, đồ chơi trẻ em và các chất tẩy rửa dùng cho việc làm sạch thực phẩm và đồ ăn. Các loại hàng này khi đƣa vào sử dụng phải có giấy phép của Bộ Y tế và Phúc lợi Nhật Bản. - Ngƣời Nhật rất do dự về việc phải làm gián đoạn các mối quan hệ truyền thống với các nhà cung cấp, ngay cả khi các nhà xuất khẩu nƣớc ngoài có thể cung cấp các sản phẩm tốt hơn với giá thành hạ hơn. Rất nhiều nhà phân phối cũng nhƣ các nhà bán lẻ Nhật Bản nói rằng họ rất lo ngại sự rạn nứt quan hệ với các nhà cung cấp trong nƣớc nếu nhƣ họ tiếp nhận một nguồn cung cấp từ nƣớc ngoài. Đồng thời họ cũng lo ngại việc các nhà cung cấp nƣớc ngoài không giao đúng hẹn, không cung cấp các dịch vụ hậu mãi tốt, mà đây lại là điều quan tâm của ngƣời Nhật và là điểm mạnh của các nhà cung cấp Nhật Bản. Vì vậy, việc tìm kiếm và lựa chọn đối tác để đại diện cho doanh nghiệp là chiến lƣợc Marketing mang tính khả thi cao đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam. - Doanh nghiệp cần nắm chắc thông tin thị trƣờng một cách thƣờng xuyên, tranh thủ nguồn thông tin từ các tổ chức xúc tiến thƣơng mại, đặc biệt là Phòng Thƣơng mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Tổ chức xúc tiến thƣơng mại Nhật Bản (JETRO). Hiện nay, JETRO có mẫu hƣớng dẫn tìm bạn hàng bên Nhật, các doanh nghiệp có thể liên hệ nhờ giúp đỡ theo địa chỉ: JETRO Hà Nội JETRO TP. Hồ Chí Minh Tầng 3, 63 Lý Thái Tổ, Hà Nội P1403, tầng 14 toà nhà Sun Wah Tel: 04-825063/ Fax: 04-8250552 115 Nguyễn Huệ, quận 1, TP.HCM Email: hn.jetro@fpt.vn Tel: 08-8219363/ Fax: 04-8219362 Website: http: //www.jetro.go.jp 91 Việt Nam có thực hiện đƣợc mục tiêu đặt ra trong chiến lƣợc phát triển xuất khẩu thời kỳ 2001-2010 hay không là phụ thuộc rất nhiều vào việc ta có giải quyết đƣợc các vấn đề vƣớng mắc còn tồn tại trong công tác xuất khẩu vào các thị trƣờng xuất khẩu chủ yếu kể trên hay không. Trên đây là một số kiến nghị về các giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam sang các thị trƣờng xuất khẩu chủ yếu, bao gồm cả các giải pháp chung cho toàn bộ các thị trƣờng thuộc phạm vi nghiên cứu của luận văn cũng nhƣ các giải pháp riêng đối với từng thị trƣờng xuất khẩu cụ thể, cả giải pháp vĩ mô từ phía Nhà nƣớc cũng nhƣ giải pháp vi mô đối với doanh nghiệp và các hiệp hội ngành hàng. Song chỉ nêu ra các giải pháp sẽ là vô nghĩa nếu không thực hiện tốt và hiệu quả. Do đó, cần phải thúc đẩy hơn nữa sự kết hợp nhuần nhuyễn, ăn ý, có tính bổ sung lẫn nhau giữa Nhà nƣớc và Doanh nghiệp, giữa tầm vĩ mô và vi mô. Có nhƣ vậy, các giải pháp mới đƣợc tiến hành đồng bộ, kịp thời và đem lại hiệu quả tích cực. 92 KẾT LUẬN Ngày nay không ai có thể phủ nhận vai trò quan trọng bậc nhất của công tác thị trƣờng xuất khẩu đối với hoạt động ngoại thƣơng của một nƣớc. Với Việt Nam hiện nay, cần đặc biệt tập trung đầu tƣ nghiên cứu các thị trƣờng xuất khẩu chủ yếu, bởi chúng chiếm tỷ trọng rất lớn trong tổng kim ngạch xuất khẩu của nƣớc ta. Các thị trƣờng đƣợc đánh giá là thị trƣờng xuất khẩu chủ yếu của Việt Nam từ nay tới năm 2010 là: EU, Mỹ, ASEAN và Nhật Bản. Năm 2003, tỷ trọng của các thị trƣờng này trong tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam ra thế giới lần lƣợt là: 18%, 21%, 15%, 14% (tổng cộng: 66%). Dự báo đến năm 2010, tỷ trọng của 4 thị trƣờng này tƣơng ứng sẽ là: 27%, 20%, 18%, 16%. Nhƣ vậy, đến năm 2010, chỉ riêng 4 thị trƣờng xuất khẩu chủ yếu này đã chiếm 81% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Do đó, việc đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam vào các thị trƣờng này là một việc làm rất có ý nghĩa và vô cùng cấp thiết. Thời gian qua, mặc dù Chính phủ và các doanh nghiệp Việt Nam đã có rất nhiều cố gắng, song do xuất phát điểm của nền kinh tế thấp (cơ sở hạ tầng kinh tế- thƣơng mại yếu kém, thể chế pháp lý chƣa phù hợp với tiêu chuẩn WTO, trình độ công nghệ- kỹ thuật và trình độ quản lý yêú kém..vv..) cộng thêm sự cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ nƣớc ngoài nên hoạt động xúc tiến xuất khẩu vào các thị trƣờng xuất khẩu chủ yếu của Việt Nam vẫn còn nhiều bất cập, chƣa tƣơng xứng với nhu cầu và đòi hỏi của cả hai phía (Việt Nam và nƣớc bạn hàng). Điều này thể hiện ở cả kim ngạch và cơ cấu hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam trong thời gian qua. Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam tuy có tăng nhƣng vẫn chiếm tỷ trọng quá nhỏ bé trong tổng kim ngạch nhập khẩu của thị trƣờng đó, thậm chí có thể nói là không đáng kể. Cơ cấu hàng hóa nói chung không có lợi cho phía Việt Nam vì hầu hết là các sản phẩm thô, nguyên liệu, hàng nông sản hoặc các mặt hàng công nghiệp sử dụng nhiều lao động, giá trị gia tăng thấp, không đem lại nhiều ngoại tệ về cho đất nƣớc. Mặt khác, các doanh nghiệp Việt Nam còn gặp phải rất nhiều cản trở về thể 93 chế pháp lý, về thuế và hàng rào bảo hộ, về các quy định liên quan đến tiêu chuẩn bảo vệ ngƣời tiêu dùng rất nghiêm ngặt ở các nƣớc này; trong khi năng lực cạnh tranh của phía Việt Nam còn rất yếu và thiếu. Trong quá trình tìm hiểu thực trạng hoạt động xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam thời gian qua sang các thị trƣờng Mỹ, EU, ASEAN, Nhật Bản, luận văn đã phân tích, đánh giá những khó khăn và tồn tại trong việc xuất khẩu sang các thị trƣờng trên; đồng thời đã bƣớc đầu đề xuất ra một số giải pháp (bao gồm cả giải pháp chung và giải pháp riêng đối với từng thị trƣờng cụ thể) nhằm đẩy mạnh hơn nữa xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam sang các thị trƣờng chủ yếu này. Và nhƣ vậy, luận văn đã đạt đƣợc mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu đã đề ra. Đây là một đề tài rộng, với phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu khá nhiều nhƣng lại bó hẹp trong khuôn khổ một luận văn với dung lƣợng hạn chế, nên còn nhiều vấn đề chƣa đƣợc đi sâu khai thác hết trong luận văn. Mặt khác, do vốn kiến thức còn hạn hẹp của tác giả nên luận văn không tránh khỏi những sai sót, tác giả kính mong nhận đƣợc sự góp ý, chỉ bảo của các nhà khoa học và quý vị bạn đọc.