Luận văn Một số biện pháp nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh ở THPT

áng tạo của học sinh, đây là điều kiện để đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh theo mục đích trên. 89 - Yêu cầu đối với đề kiểm tra phải phù hợp với mục tiêu, nhiệm vụ dạy học trong từng giai đoạn của quá trình đào tạo. Đánh giá kết quả học tập thực chất là việc xem xét mức độ đạt được của hoạt động học tập của học sinh so với mục tiêu môn học đã đề ra. Để đánh giá chính xác, khách quan kết quả học tập cần phải có những tiêu chí cụ thể. Mục tiêu của mỗi môn học được cụ thể hoá thành các chuẩn, từ các chuẩn đó khi tiến hành kiểm tra để đánh giá kết quả học tập môn học cần phải thiết kế thành những tiêu chí nhằm kiểm tra được cả về số lượng và cả về chất lượng kiến thức. Thực tế trong một thời gian dài vừa qua, kiểm tra kết quả học tập của học sinh chủ yếu là kiểm tra việc học thuộc lòng (kiểm tra trí nhớ) còn những mức độ khác chưa được chú ý thực hiện. Khi có những câu hỏi kiểm tra về vận dụng thì học sinh thường tỏ ra lúng túng, trong cuộc sống học sinh không có những kĩ năng vững chắc khi xử lý những tình huống thực tế, mà đó là những vấn đề đã được đề cập trong môn học. - Việc xác định các tiêu chí cho một đề kiểm tra cần đảm bảo một số yếu tố: Tính toàn diện: Các nội dung trong mục tiêu môn học phải được kiểm tra đầy đủ và thích hợp. Cách kiểm tra trước đây thường chỉ kiểm tra được một vài nội dung mà giáo viên cho là quan trọng. Học sinh có thể “đoán tủ” hay “học vẹt” một vài nội dung hay một vài ý đã được giáo viên nhấn mạnh trong khi giảng dạy để đạt được điểm trung bình. Do vậy sẽ có nhiều nội dung bị bỏ qua không được kiểm tra hoặc kết quả điểm số không phản ánh thực chất chất lượng học tập của học sinh đối với môn học. Trong mỗi nội dung cần kiểm tra cần đảm bảo thể hiện được cụ thể những yêu cầu cả về kiến thức, kỹ năng và thái độ mà học sinh cần phải có sau khi tham gia học tập bộ môn. Tính phân hoá: Các tiêu chí của một đề kiểm tra phải phân loại các học sinh theo các nội dung cần kiểm tra ở những mức độ cần đạt, bao gồm việc nắm kiến thức, mức độ thành thạo các kĩ năng cơ bản, đặc thù của bộ môn; thái độ của học sinh cần được hình thành khi tham gia quá trình học tập. 90 - Khi ra đề kiểm tra cần chú ý tới tốc độ làm bài kiểm tra. Đây là một vấn đề cần phải được lưu ý bởi khi chuyển từ thói quen kiểm tra và làm bài kiểm tra bằng trắc nghiệm tự luận chỉ gồm ít câu hỏi với một phổ kiến thức tương đối hẹp sang kiểm tra bằng trắc nghiệm khách quan với số lượng câu hỏi nhiều hơn và một phổ kiến thức rộng hơn học sinh sẽ bị lúng túng và kết quả kiểm tra của học sinh sẽ không phản ánh được một cách chính xác kết quả học tập. - Thiết lập ma trận hai chiều, trong đó một chiều thể hiện các nội dung kiến thức, kĩ năng cần kiểm tra, một chiều là các mức độ nhận thức của học sinh theo phân loại mức độ nhận thức của B.S. Bloom. Việc thiết kế ma trận hai chiều cho một đề kiểm tra là rất cần thiết bởi: + Đưa ra một cấu trúc hợp lý, cân đối nhằm xác định được đầy đủ các nội dung cần kiểm tra của mỗi chương, phần hay toàn bộ nội dung của một môn học. +Thể hiện được số lượng những câu hỏi đảm bảo cân đối về thời lượng cũng như mức độ quan trọng của từng nội dung đã học. +Thể hiện được cụ thể các yêu cầu về mức độ nhận thức của mỗi nội dung cần kiểm tra. - Tiến hành kiểm tra một cách khoa học, nghiêm túc là điều kiện để khách quan để có thể đánh giá đúng đắn trình độ nắm tri thức, kĩ năng, kĩ xảo hiện có của học sinh. Để đạt được yêu cầu đó, đòi hỏi giáo viên và học sinh phải có tinh thần, trách nhiệm cao. Khi coi kiểm tra, giáo viên phải thể hiện được những năng lực sư phạm cần thiết. Đó là, phải tạo được không khí tiếp xúc vừa nghiêm túc vừa nhẹ nhàng với học sinh để các em giảm bớt được tâm lí lo lắng, căng thẳng giúp học sinh có tinh thần bình tĩnh, tự tin làm bài. Sự nhắc nhở đối với học sinh trong quá trình kiểm tra là điều sẽ xảy ra, giáo viên cần đảm bảo yêu cầu giao tiếp có văn hoá- sư phạm, tránh gây ra những hành động, thái độ tiêu cực ở học sinh. 91 - Tổ chức chấm bài kiểm tra, là khâu cuối của quá trình kiểm tra, đánh giá, nếu chấm bài không đảm bảo khách quan, chính xác thì quá trình kiểm tra, đánh giá bao gồm tất cả các khâu trước đó như: ôn tập, thiết kế đề, coi kiểm tra sẽ không còn giá trị. Việc kiểm tra kết quả học tập môn GDCD ở THPT, thường do giáo viên trực tiếp giảng dạy thực hiện tất cả các khâu trên một cách độc lập, trên cơ sở có sự thống nhất về nội dung ôn tập theo phân phối chương trình môn học. Để đảm bảo độ tin cậy cao trong đánh giá, ngoài việc thống nhất về nội dung ôn tập còn cần xây dựng quỹ đề chung trong nhóm chuyên môn để sử dụng cho những bài kiểm tra định kì của học sinh, đồng thời có sự thống nhất về đáp án, thang điểm dựa trên việc xác định các tiêu chí đánh giá cụ thể. Trong kiểm tra học kì, cần thiết phải có sự hoán đổi giáo viên giữa các lớp cùng khối, trong việc coi kiểm tra và chấm bài. Cuối cùng, kiểm tra, đánh giá chính là một phương pháp dạy học, giúp cho giáo viên và nhà trường đánh giá được kết quả hoạt động dạy học và giáo dục của mình, giúp cho học sinh tự đánh giá được kết quả học tập của bản thân. Kiểm tra, đánh giá không phải là khâu cuối cùng theo nghĩa kết thúc mà nó là một khâu có ý nghĩa đánh dấu một mốc nào đó cần đạt được trong quá trình dạy-học, để chuyển tiếp lên một giai đoạn mới cao hơn. Đảm bảo độ tin cậy trong kiểm tra, đánh giá có ý nghĩa quyết định chất lượng dạy - học, khẳng định giá trị của kết quả học tập của học sinh. * Cách thức tiến hành Các bước cần thực hiện của giáo viên. 1. Giai đoạn chuẩn bị Bước 1: Xác định mục đích, yêu cầu, nội dung, đối tượng và hình thức đánh giá. 92 - Xác định đúng mục đích sẽ giúp cho các khâu tiếp theo được thực hiện dễ dàng hơn. - Xác định yêu cầu kiểm tra, đánh giá. Tuỳ theo mục đích và đối tượng khác nhau mà đề ra những yêu cầu khác nhau. - Xác định đối tượng kiểm tra, đánh giá. Điều đó, sẽ giúp giáo viên có những quyết định lựa chọn phương pháp, phương tiện và hình thức đánh giá phù hợp với đối tượng. - Xác định nội dung kiểm tra, đánh giá. Nội dung kiểm tra, đánh giá chính là nội dung học tập của học sinh. Vì vậy, người giáo viên phải xác định rõ nội dung học tập với những mục tiêu cụ thể cần phải đạt được là gì để căn cứ vào đó xây dựng chuẩn và thang đánh giá, đồng thời giúp học sinh có những định hướng trong hoạt động học tập. Nội dung kiểm tra, đánh giá có thể hơi cao hơn so với trình độ học sinh (đòi hỏi tư duy và suy luận), nhưng không được quá khó, để kích thích tính tìm tòi, sáng tạo, hứng thú. - Xác định hình thức kiểm tra, đánh giá cho phù hợp. Bước 2: Xây dựng chuẩn và thang đánh giá (Ra đề, thiết kế đáp án và biểu điểm). Đây là một bước khó khăn nhất và đòi hỏi trí tuệ cao nhất trong toàn bộ quy trình kiểm tra, đánh giá. Một đề kiểm tra đặt ra yêu cầu cần phải bao quát được toàn bộ nội dung học tập với những mục tiêu học tập cần thiết đã được xác định từ trước, phải đánh giá được khả năng ghi nhớ, thông hiểu, vận dụng, phân tích, tổng hợp và khả năng sáng tạo của học sinh. Không những vậy, đề thi còn phải đảm bảo phù hợp với đối tượng. 93 Đối với đáp án và biểu điểm phải thiết kế chi tiết, chính xác và khoa học sao cho đó chính là “thước đo” chính xác nhất, có thể định tính, định lượng được kết quả học tập của tất cả học sinh trong kiểm tra, đánh giá. Bước 3: Lựa chọn phương pháp và phương tiện kiểm tra, đánh giá. Sau khi xây dựng chuẩn và thang đánh giá, giáo viên cần cân nhắc lựa chọn phương pháp và phương tiện kiểm tra, đánh giá đã xác định ở bước 1 cùng với điều kiện thực tế cho phép. Trong quy trình kiểm tra, đánh giá, gia đoạn chuẩn bị của giáo viên đóng vai trò hết sức quan trọng. Những kết quả thu được ở giai đoạn sau có chính xác hay không, có đo được cái cần đo hay không, có tác dụng định hướng điều chỉnh quá trình dạy học hay không?... Điều đó phục thuộc rất lớn vào giai đoạn chuẩn bị này. 2. Giai đoạn thực hiện. Giai đoạn này đòi hỏi người giáo viên phải có tinh thần trách nhiệm và năng lực sư phạm tốt khi thực hiện. Bước 1: Tiến hành kiểm tra, đánh giá. Để tiến hành kiểm tra, đánh giá, giáo viên sẽ sử dụng chuẩn và thang đánh giá đã được xác định nhằm thu thập và xử lý thông tin. Cụ thể là, yêu cầu học sinh làm bài kiểm tra hoặc thực hiện các thao tác cần thiết theo đề bài yêu cầu, để thu thập những thông tin về kết quả học tập của học sinh, còn giáo viên căn cứ vào đáp án và biểu điểm để lượng giá kết quả đó. Khi thực hiện bước này, giáo viên cần lưu ý đến kỹ thuật, đến quy chế và tính khách quan trong kiểm tra, đánh giá. Cố gắng thực hiện, sao cho thu thập được những sản phẩm trung thực nhất phản ánh đúng khả năng đạt được của học sinh. 94 Đồng thời khi chấm bài cũng phải công tâm, nghiêm túc, sáng suốt và sửa chữa ngay những lỗi mắc phải của học sinh trong bài kiểm tra (kể cả lỗi chính tả). Bước 2: Phân tích kết quả. Trên cơ sở những kết quả thu được sau khi lượng giá những sản phẩm học tập của học sinh, đầu tiên giáo viên tiến hành phân tích toàn bộ để xác định giá trị tổng thể đạt được, sau đó phân tích kỹ hơn ở những đối tượng đặc biệt cần lưu ý (học sinh giỏi, học sinh yếu, hoặc các bài đạt điểm cao, các bài đạt điểm thấp, các bài gây ấn tượng…). Từ đó tổng hợp lại để tìm nguyên nhân của kết quả đạt được, rút ra những mặt mạnh để phát huy, những mặt yếu để khắc phục. 3. Giai đoạn kết thúc Bước1: Công bố kết quả. Những kết quả thu được phải thông báo cho học sinh trong thời gian sớm nhất. Đây chính là bước trả và chữa bài kiểm tra để học sinh rút kinh nghiệm và điểu chỉnh hoạt động học tập của bản thân. Vì vậy, với những bài kiểm tra có sản phẩm cụ thể (ví dụ bài kiểm tra viết, bài vẽ..) thì phải trả bài kiểm tra đó cho học sinh với lời nhận xét chi tiết. Không những vậy, giáo viên cần giới thiệu những bài làm tốt, có sáng tạo để các học sinh khác học tập nhưng quan trọng hơn giáo viên phải nêu những lỗi mắc phải của học sinh để nhắc nhở các em cần tránh, rút kinh nghiệm từ cái sai, khi kiểm tra bằng trắc nghiệm khách quan, không chỉ đếm "ô" đúng tính điểm mà chính những "ô" sai cần giáo viên tìm hiểu cần giáo viên cặn kẽ nguyên nhân, để điều chỉnh phương pháp day- học; lắng nghe những ý kiến thắc mắc hay phản hồi từ học sinh để có sự giải đáp thoả đáng… Bước 2: Ra quyết định mới. Căn cứ vào kết quả học tập của học sinh và những kết luận đã được rút ra ở giai đoạn thực hiện, giáo viên sẽ có những quyết định mới để điều chỉnh quá trình 95 dạy học sao cho phù hợp nhằm giúp học sinh đạt kết quả học tập ở giai đoạn sau được tốt hơn. Các bước cần thực hiện của học sinh. 1. Giai đoạn chuẩn bị. Bước 1: Nắm vững mục đích, yêu cầu, nội dung và hình thức kiểm tra, đánh giá. Để chuẩn bị cho một bài kiểm tra, học sinh cũng cần phải nắm vững những vấn đề này để định hướng ôn tập và rèn luyện. Học sinh phải tiến hành ôn tập một cách hệ thống các tri thức đã học, rèn kĩ năng thực hành, liên hệ thực tiễn. Tuyệt đối tránh cách hiểu chuẩn bị kiểm tra là để đối phó với việc kiểm tra, đánh giá (học tủ, học lệch, học để có điểm cao). Bước 2: Ôn tập và rèn luyện. Trên cơ sở những định hướng ở bước 1, học sinh bằng nhiều hình thức học tập khác nhau như tự học, học theo nhóm hoặc với sự giúp đỡ của giáo viên để trau dồi những kiến thức, kỹ năng, thái độ cần thiết theo nội dung học tập với những mục tiêu cụ thể cần đạt được. Bước 3: Chuẩn bị tâm thế làm bài kiểm tra. Trước khi làm bài kiểm tra, học sinh chỉ ôn tập và rèn luyện thôi thì chưa đủ mà còn phải chuẩn bị tâm thế sẵn sàng để làm bài kiểm tra đó. Họ phải tin vào những vấn đề đã ôn tập và rèn luyện, tin vào khả năng sẽ thể hiện những vấn đề đó trong bài kiểm tra của mình. Không những vậy, học sinh cần tin vào sự khách quan, công bằng và chính xác của giáo viên khi tiến hành kiểm tra, đánh giá. Có được những niềm tin nói trên, học sinh sẽ có một tâm trạng nhẹ nhàng, thoải mái khi làm 96 bài kiểm tra và điều đó sẽ giúp họ thể hiện một cách tốt nhất kết quả học tập của bản thân mình. 2. Giai đoạn thực hiện. Bước 1: Tiến hành làm bài kiểm tra. Đây là bước thể hiện những kết quả mà học sinh thu được trong quá trình học tập. Để có được kết quả tốt, học sinh cần phát huy tối đa khả năng của mình, huy động những tri thức và kỹ năng đã có để giải quyết vấn đề đặt ra. Đồng thời có thái độ làm bài trung thực và nghiêm túc, tôn trọng giáo viên và không làm phiền các bạn xung quanh. Bước 2: Tự đánh giá kết quả học tập của mình. Đây là một bước hết sức cần thiết ở mỗi học sinh, điều đó thể hiện sự chủ động và nhu cầu tiến bộ của các em trong học tập. Khi các em tự đánh giá kết quả học tập của mình, là một lần được củng cố, khắc sâu kiến thức và rèn luyện kỹ năng đánh giá. Cần khuyến kích động viên các em và hướng dẫn các em những kỹ thuật đánh giá, sao cho việc tự đánh giá đó ngày càng chính xác. 3. Giai đoạn kết thúc. Bước 1: Chủ động tiếp nhận kết quả. Khi nhận được kết quả đánh giá của giáo viên về kết quả học tập của bản thân mình, học sinh cần xem xét lại bài kiểm tra, so sánh với đáp án và biểu điểm, so sánh với phần tự đánh giá của mình. Điều đó sẽ giúp các em phát hiện những sai sót của bản thân hay của giáo viên để có sự điều chỉnh cho phù hợp. Bước 2: Định hướng cho giai đoạn học tập tiếp theo. 97 Đây chính là bước xác định những vấn đề cần điều chỉnh trong quá trình học tập tiếp theo của mỗi học sinh. Các em cần nhận thấy những mặt ưu điểm của mình để phát huy, những mặt yếu kém để bổ sung hay sửa đổi; cần đầu tư thêm thời gian hay sự chuyên cần cho một lĩnh vực nào đó; cần tăng cường đọc thêm những tài liệu nào… Những điều đó là cơ sở cho sự tiến bộ của các em và là cơ sở nâng cao chất lượng quá trình dạy học. * Điều kiện thực hiện Để đảm bảo độ tin cậy trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD, cần phải thực hiện theo quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, bao gồm những bước cần thực hiện của giáo viên và học sinh. Trong đó, có những bước giáo viên và học sinh thực hiện độc lập, có những bước phải phối kết hợp cùng thực hiện. Điều kiện tiên quyết là phải có sự quan tâm chỉ đạo sát sao của Ban giám hiệu trong mọi khâu của quá trình dạy học. Đặc biệt khâu tổ chức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, bao gồm các bước: ôn tập, ra đề, kiểm tra, đánh giá, phân tích kết quả để đảm bảo việc thực hiện quy trình kiểm tra, đánh giá của giáo viên và học sinh đúng, đầy đủ đồng thời phát hiện những ưu và nhược điểm trong quá trình thực hiện để đề ra phương hướng, biện pháp giải quyết. Có như vậy mới đảm bảo chất lượng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn học của từng lớp và có sự đồng đều giữa các lớp trong khối trong, trong trường. 3.2.2. Phối hợp các hình thức và phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập *Mục đích Mỗi hình thức kiểm tra, đánh giá đều có chức năng riêng: để củng cố và vận dụng tri thức vào thực tiễn hay củng cố và mở rộng những điều học; là điều kiện để chuyển tiếp sang phần tiếp theo. Các phương pháp kiểm tra, đánh giá thì cũng rất phong phú, mỗi phương pháp đều có giá trị trong việc thu thập những thông tin về 98 kết quả học tập của học sinh. Phương pháp nào cũng có ưu và nhược điểm của nó. Vì vậy, cần phối hợp các hình thức và phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập để đánh giá được một cách toàn diện các mặt (tri thức, kĩ năng, thái độ) và đánh giá đúng thực chất kết quả học tập của học sinh nhằm nâng cao chất lượng kiểm tra, đánh giá. *Nội dung Trong kiểm tra thường xuyên, được giáo viên tiến hành hàng ngày nhằm kịp thời điều chỉnh hoạt động của cả giáo viên và học sinh, thúc đẩy học sinh cố gắng tích cực học tập một cách liên tục, có hệ thống đồng thời tạo điều kiện để quá trình dạy học chuyển sang bước phát triển cao hơn. Kiểm tra, đánh giá hàng ngày được thực hiện qua quan sát một cách có hệ thống hoạt động học tập của học sinh, qua việc lĩnh hội tri thức mới, ôn tập và củng cố tri thức cũ cũng như vận dụng tri thức vào thực tiễn. Hiện nay, giáo viên thường sử dụng hai phương pháp kiểm tra là vấn đáp và viết, đều trả lời những câu hỏi ngắn (tự luận), thời lượng khoảng 5-7 phút, câu hỏi thường yêu cầu ở mức độ: hiểu, biết, vận dụng đơn giản. Như phần trên đã trình bày, việc kiểm tra thường xuyên ở môn GDCD hiện nay, chưa đảm bảo yêu cầu như mục tiêu môn học đã đề ra. Cần sử dụng nhiều phương pháp kiểm tra trong kiểm tra thường xuyên để làm phong phú đa dạng hình tức kiểm tra này, tránh được sự đơn điệu, lặp đi lặp lại những câu hỏi kiểu: "Em hãy nêu...?"; "Em hãy trình bày..." hoặc "Hãy cho ví dụ minh hoạ...".v.v. Sử dụng nhiều phương pháp kiểm tra trong kiểm tra thường xuyên, sẽ tạo được sự hứng thú cho học sinh, kích thích tính tích cực trong học tập. Nên đưa trắc nghiệm khách quan vào kiểm tra thường xuyên, phương pháp này có thể đo được kiến thức của học sinh ở mức độ: phân tích, tổng hợp, đánh giá đồng thời thời gian thực hiện đảm bảo trong khoảng 5-7 phút và có thể kiểm tra cùng lúc nhiều học sinh. Kiểm tra định kì, thường được thực hiện sau khi học một phần chương trình hoặc sau một học kì để biết được mức độ nắm vững chương trình, kiểm tra định kì 99 có tác dụng giúp giáo viên và học sinh nhìn lại kết quả làm việc sau một thời gian nhất định, củng cố và mở rộng những điều đã học, tạo cơ sở để từ đó có định huớng tiếp tục dạy-học sang phần tiếp theo. Trong một đề kiểm tra định kì, thời lượng 45 phút, một nếp quen từ trước cho tới nay, giáo viên soạn 2 hoặc 3 câu hỏi dạng tự luận, cuối cùng là một bài tập có dạng như trong sách bài tập GDCD. vì thời lượng 45 phút nên trong câu hỏi sẽ phải có câu yêu cầu phân tích, đánh giá. Nhưng nhược điểm của phương pháp này thì chúng ta đã phân tích nhiều ở phần trên. Chính vì vậy, cần phối hợp nhiều phương pháp kiểm tra trong một đề kiểm tra theo hướng kết hợp được các ưu điểm, hạn chế các nhược điểm của các phương pháp này. Nếu có sự phối hợp hợp lí các phương pháp thì có thể đạt được các tiêu chí của kiểm tra, đánh giá: - Toàn diện: kiến thức, kĩ năng, năng lực, thái độ, hành vi của học sinh. - Tin cậy: chính xác, khách quan, trung thực, công bằng. - Khả thi: phù hợp điều kiện HS, cơ sở vật chất, môn học. - Phân hoá: trình độ, năng lực học sinh. - Hiệu quả cao: thực hiện được các mục tiêu đề ra. Với môn học GDCD, phương pháp thực hành là quan trọng và cần được thực hiện thường xuyên vì đây là mục tiêu chính của môn học này. Thông qua kết quả thực hành, giáo viên có thể đánh giá được không chỉ kiến thức mà cả thái độ của học sinh đối với nội dung học tập. Hiện nay, phương pháp này có được sử dụng nhưng không thường xuyên và nội dung còn đơn giản (bài tập thực hành trong sách bài tập). Không có nhiều giáo viên tích cực tìm tòi thêm bài tập mới, đây là công việc không đơn giản và mất nhiều công sức của giáo viên. Có thể tiến hành kiểm tra thường xuyên bằng phương pháp thực hành, với các bài tập tình huống được xây dựng theo nội dung bài học, tất nhiên phải đảm bảo về thời gian (5-7 phút) và có giá 100 trị thực tiễn. Trong kiểm tra định kì thì rất khoát phải có phần thực hành, điểm thực hành phải chiếm tỷ lệ tối thiểu là 1/3 tổng số điểm. Vì vậy, bài tập thực hành trong kiểm tra định kì 45 phút phải yêu cầu ở mức cao hơn so với ở kiểm tra thường xuyên. * Cách thức tiến hành Giáo viên cần căn cứ vào mục đích-yêu cầu, vào nội dung học tập, vào đặc điểm đối tượng và cả điều kiện cụ thể để lựa chọn hình thức và phương pháp kiểm tra, đánh giá cho phù hợp. Chẳng hạn để kiểm tra kết quả học tập của học sinh sau một chương (hoặc một học phần) với số lượng đông học sinh thì có thể chọn hình thức kiểm tra viết dưới dạng trắc nghiệm khách quan và trắc nghiệm tư luận. Để kiểm tra kỹ năng vận dụng kiến thức đã học vào thực tế thì có thể chọn hình thức kiểm tra thực hành. Để kiểm tra kiến thức học tập kết hợp với rèn luyện kĩ năng giao tiếp thì lựa chọn hình thức kiểm tra vấn đáp… Sự phối hợp các phương pháp kiểm tra, đánh giá trong một đề kiểm tra, cần có một tỷ lệ hợp lí, Với thời lượng 45 phút, giáo viên thường sử dụng 3 câu hỏi kiểm tra, có thể sử dụng cả 3 phương pháp: trắc nghiệm tự luận, trắc nghiệm khách quan và thực hành. Tuy nhiên, sử dụng như thế nào là tuỳ thuộc vào: nội dung học tập, hình thức kiểm tra, phương tiện tổ chức kiểm tra, đánh giá, đối tượng học sinh, đặc biệt là mục đích kiểm tra. Riêng trắc nghiệm khách quan có ưu điểm là, đánh giá được phạm vi kiến thức rộng hơn trắc nghiệm tự luận. Với số lượng câu hỏi nhiều hơn, mỗi câu lại có nhiều phương án trả lời, nên khối lượng kiến thức đưa vào kiểm tra là khá lớn, có thể dàn trải hết các nội dung của chương trình học. Như vậy, kiểm tra được toàn diện không bỏ sót kiến thức cơ bản nào. Trong kiểm tra thường xuyên, có thể sử dụng 3 loại trắc nghiệm khách quan: đúng - sai; ghép đôi; nhiều lựa chọn. Giáo viên cần in sẵn các đề kiểm tra và phát cho học sinh, yêu cầu thực hiện trong thời gian quy định. Kết quả thu được phải thông báo ngay cho học sinh. Đây chính là bước trả và chữa bài kiểm tra để học sinh rút kinh nghiệm và điều 101 chỉnh hoạt động học tập của bản thân. khi kiểm tra bằng trắc nghiệm khách quan, không chỉ đếm "ô" đúng tính điểm mà chính những "ô" sai giáo viên cần tìm hiểu cặn kẽ nguyên nhân, để điều chỉnh phương pháp day-học; lắng nghe những ý kiến thắc mắc hay phản hồi từ học sinh để có sự giải đáp thoả đáng. Không những vậy, giáo viên cần giới thiệu những bài làm tốt, có sáng tạo để các học sinh khác học tập nhưng quan trọng hơn giáo viên phải nêu những lỗi mắc phải của học sinh để nhắc nhở các em cần tránh, rút kinh nghiệm từ cái sai. * Điều kiện thực hiện Sử dụng phối hợp các hình thức và phương pháp kiểm tra trong đánh giá kết quả học tập của học sinh đòi hỏi người giáo viên phải luôn tìm tòi nghiên cứu để có những sáng tạo trong việc kết hợp các phương pháp kiểm tra nhằm thực hiện có hiệu quả cao các hình thức kiểm tra, đánh giá. Muốn vậy, người giáo viên phải vững vàng về chuyên môn, nghiệp vụ và có tinh thần trách nhiệm cao với công việc. Trắc nghiệm khách quan là phương pháp kiểm tra, đánh giá có nhiều ưu điểm và có thể ứng dụng công nghệ thông tin vào việc soạn câu hỏi và chấm bài, cho kết quả nhanh chóng, chính xác. Vì vậy, cần có trang bị các phương tiện hiện đại như máy tính, các phần mềm phục vụ cho kiểm tra, đánh giá. Điều kiện quan trọng là giáo viên phải không ngừng nâng cao trình chuyên môn, phải có sự đầu tư thích đáng về thời gian và công sức để có thể soạn được những câu hỏi trắc nghiệm khách quan có giá trị đánh giá cao. Để thực hành thường xuyên đòi hỏi không chỉ tinh thần trách nhiệm, chuyên môn cao của người giáo viên mà còn đòi hỏi tính tích cực của học sinh. Học sinh phải có sự hợp tác chặt chẽ với thầy(cô) trong học tập bằng phương pháp này bằng việc hoàn thành tốt các phần việc được giao khi chuẩn bị ở nhà, trên lớp tích cực hợp tác với các bạn theo hướng dẫn của thầy(cô) để giờ học thực hành đạt kết quả tốt. Chính vì lẽ đó mà chúng ta cần nói tới ý thức thái độ của bộ phận không nhỏ 102 học sinh chỉ coi môn GDCD là môn "phụ", không cần đầu tư thời gian, công sức cho nó. Cần phải có sự thay đổi nếp nghĩ không đúng đắn này ở học sinh hiện nay. 3.2.3. Tăng cường các phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh *Mục đích Tăng cường các phương thức kiểm tra, đánh giá bao gồm: Trong giờ học, ngoài giờ học; kiểm tra, đánh giá qua quan sát, trao đổi - thảo luận, tự học, tìm thêm tư liệu. Nhằm giáo dục ý thức công dân cho học sinh bằng thực hành trên lớp, trong thực tiễn cuộc sống đồng thời tạo hứng thú học tập cho học sinh, phát huy tính năng động và sáng tạo của học sinh để thúc đẩy quá trình học tập đạt kết quả cao nhất. *Nội dung Kiểm tra, đánh giá ngoài giờ học bằng các phương thức như hoạt động tập thể, hoạt động chính trị xã hội; qua các hình thức tìm hiểu theo chủ đề, hoặc qua các sản phẩm sưu tầm, sáng tác dưới hình thức tranh vẽ, bài viết; qua hoạt động tìm hiểu thực tế, viết thu hoạch sau khi đi tham quan. Các phương thức này hầu như chưa được thực hiện trong giảng dạy môn GDCD, ngoại trừ hình thức tìm hiểu theo chủ đề và sưu tầm, nhưng không phổ biến và chưa có tính tổ chức, chỉ được thực hiện riêng lẻ ở từng lớp, do yêu cầu của từng giáo viên. Mặc dù, nội dung môn GDCD gắn bó chặt chẽ với với cuộc sống thực tiễn của học sinh, gắn liền với sự kiện trong đời sống đạo đức, pháp luật, kinh tế, chính trị, xã hội của địa phương, của đất nước. Vì vậy, kiểm tra, đánh giá trong giờ học chưa đủ điều kiện để làm bộc lộ đầy đủ các mặt: kiến thức, đặc biệt kĩ năng và thái độ của học sinh. Kết quả kiểm tra, đánh giá để đạt được giá trị thực tiễn, thì không chỉ kiểm tra, đánh giá trong giờ học mà quan trọng hơn là, kiểm tra, đánh giá ngoài giờ học. Vì từ trước tới nay, chúng ta không sử dụng phương thức này nên chưa có cách thức thực hiện cũng như điều kiện để thực hiện. Đây là phương thức kiểm tra không hữu hình, cố định về 103 mặt không gian, thời gian, để học sinh có thể tìm cách đối phó, làm cho việc đánh giá không phản ánh được thực chất kết quả học tập như nó tồn tại. Kiểm tra ở mọi nơi, mọi lúc, trong chính cuộc sống của các em, nhằm nâng cao ý thức công dân của học sinh, bằng thực hành trong thực tiễn, đánh giá dựa trên căn cứ này sẽ có giá trị thực tiễn cao. Cần tăng cường các phương thức kiểm tra, đánh giá ngoài giờ học; quan sát, trao đổi - thảo luận, tự học, tìm thêm tư liệu. Nhưng phải được thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả, để đáp ứng được yêu cầu về kiểm tra, đánh giá của môn học. Mỗi môn học đều có đặc trưng riêng của nó, đòi hỏi phải có phương pháp dạy học- giáo dục thích hợp, môn GDCD cần có phương thức kiểm tra, đánh giá mang lại giá trị thực tiễn nhằm giáo dục ý thức công dân cho học sinh. * Cách thức tiến hành Theo chúng tôi, cách thức thực hiện không có gì là quá phức tạp và khó khăn. Quan trọng là, chúng ta cần một cơ chế đánh giá cho phương thức này. Có thể dẫn chứng về một cách làm, mà xã hội đã đề xướng. Đó là, qui định về chấp hành luật lệ giao thông khi qua các nút giao thông có đèn tín hiệu chỉ dẫn. Nếu một học sinh vi phạm luật giao thông(nhiều lần), nhà trường sẽ có hình thức kỷ luật thích đáng như hạ hạnh kiểm, nhưng hành vi của học sinh đó cũng phản ánh một cách trung thực kết quả học tập môn GDCD, vì vậy cần sử dụng sự việc xảy ra trong thực tiễn này, để làm căn cứ đánh giá kết quả học tập của học sinh. Trên đây mới là một ví dụ nhỏ trong vô vàn vấn đề mà thực tiễn đòi hỏi chúng ta phải có biện pháp hữu hiệu để giáo dục ý thức công dân cho học sinh THPT. Nếu có sự kết hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội, chúng ta sẽ xây dựng được cơ chế cho việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD ngoài giờ học. Kiểm tra, đánh giá thông qua: quan sát, trao đổi-thảo luận, tự học, tìm thêm tài liệu cần được thực hiện ở môn học GDCD với các phương thức như: giảng dạy trên lớp với nhiều phương pháp khác nhau; giáo viên có kế hoạch cho sự quan sát 104 của mình về quá trình học tập của từng học sinh (không chỉ trong giờ học trên lớp mà cả ngoài giờ học) để làm căn cứ đánh giá sự chuyên cần, tích cực, ý thức kỷ luật, thái độ của học sinh với nội dung học tập; Giáo viên giao nhiệm vụ và hướng dẫn học sinh sưu tầm tìm kiếm tài liệu phục vụ cho bài học giúp học sinh có cơ hội mở rộng kiến thức, qua đó đánh giá tính tích cực của học sinh; Giáo viên tổ chức các cuộc thảo luận về các vấn đề đã học hoặc có liên quan nhằm mở rông, đi sâu tìm hiểu về các vấn đề đã học và hướng tới khả năng vận dụng vào thực tiễn. * Điều kiện thực hiện Để tăng cường phương thức kiểm tra, đánh giá ngoài giờ: qua quan sát; trao đổi-thảo luận; trong sinh hoạt, học tập của học sinh cần có sự phối kết hợp của nhà trường với gia đình và các tổ chức xã hội khác như khu dân cư, cơ quan công an. Trong nhà trường phải có sự thống nhất về nguyên tắc giáo dục giữa các bộ phận Ban giám hiệu, giáo viên, Đoàn thể để tạo nên sự tác động cùng chiều tới học sinh. Học tập thông qua tham quan dã ngoại là hình thức bổ ích, hấp dẫn có tác dụng nâng cao tình thần tìm tòi, sáng tạo trong học tập cho học sinh. Điều kiện để học sinh được liên hệ với thực tiễn nên có ý nghĩa giáo dục cao. Vì vậy, cần có nội dung, kế hoạch, phương tiện, kinh phí cho hoạt động này. 3.2.4. Phát triển khả năng tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau của học sinh *Mục đích Trong dạy học, việc đánh giá học sinh không chỉ nhằm mục đích nhận định thực trạng và điều chỉnh hoạt động học của trò mà còn đồng thời tạo điều kiện nhận định thực trạng và điều chỉnh hoạt động dạy của thầy. Phát triển khả năng và thói quen tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau của học sinh để kết hợp sự đánh giá của thầy và sự đánh giá của trò nhằm kích thích tính tích cực, chủ động của học sinh trong học tập và tăng cường tính khách quan của kiểm tra, đánh giá. 105 *Nội dung Trước đây, giáo viên giữ độc quyền đánh giá học sinh, nếu coi kiểm tra, đánh giá là một phương pháp dạy học đặc biệt thì học sinh hoàn toàn thụ động chịu sự tác động của giáo viên. Sau kiểm tra, đánh giá, dù giáo viên có nhận xét về ưu, nhược điểm của bài làm của học sinh thì đó vẫn là tác động từ phía bên ngoài (giáo viên) đến học sinh, nó có biến thành tự nhận xét của học sinh hay không còn phụ thuộc vào tri thức, thái độ của chính học sinh đó. Vì vậy, giáo viên không thể phản hồi một cách cụ thể, chính xác tới học sinh vì sao em không học tốt và bằng cách nào em có thể nâng cao kết quả học tập của mình. Cần hướng dẫn học sinh phát triển khả năng và thói quen tự đánh giá, và đánh giá lẫn nhau. Kĩ năng tự đánh giá để tự điều chỉnh cách học. Giáo viên cần tạo điều kiện thuận lợi để học sinh được tham gia đánh giá lẫn nhau giúp học sinh có cách nhìn khách quan, có điều kiện để học hỏi trao đổi với nhau. Việc cho phép học sinh tham gia vào quá trình đánh giá, góp phần tăng tính tích cực và cải tiến phương pháp học tập của học sinh. Tự đánh giá đúng và điều chỉnh họat động kịp thời là năng lực rất cần thiết cho sự thành đạt trong cuộc sống mà nhà trường phải trang bị cho học sinh. * Cách thức tiến hành Để tạo điều kiện cho học sinh có thể tham gia vào quá trình đánh giá, không phải là đòi hỏi hoàn toàn mới mẻ mà đã có trong quy định về kiểm tra, đánh giá. Trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập phải xây dựng đáp án, biểu điểm rõ ràng, chính xác và công khai với học sinh khi tiến hành kiểm tra, đánh giá. Khi xây dựng đáp án, biểu điểm cần tính đến nhiều phương án trả lời khác nhau. Để phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh, giáo viên cần tôn trọng các phương án giải quyết khác nhau, cách diễn đạt khác nhau, không bắt buộc học sinh phải trả lời hoàn toàn như trong đáp án mà chỉ cần đảm bảo đúng, đủ ý. Giáo viên có thể hướng dẫn cho học sinh cách thức và tạo điều kiện cho các em tự đánh giá cá nhân, sau đó nhóm 106 đánh giá từng cá nhân, cuối cùng giáo viên đánh giá trên cơ sở đánh giá của cá nhân và nhóm. Tổ chức thảo luận nhóm là một phương pháp dạy học nhằm rèn kĩ năng hợp tác và tăng tính tích cực của học sinh. Trong đó, kết quả hoạt động của nhóm là sự đóng góp của kết quả hoạt động của cá nhân, kết quả đánh giá nhóm đồng thời là kết quả đánh giá cá nhân. Trước hết nhóm tự đánh giá, sau đó các nhóm đánh giá chéo nhau, cuối cùng là giáo viên đánh giá trên cơ sở đánh giá của nhóm và của nhóm khác. Với việc đánh giá như trên, học sinh có tâm lí thoải mái, tự tin vì các em biết rõ các tiêu chí đánh giá, được tham gia vào quá trình đánh giá. Với sự kết hợp giữa thầy và trò, việc đánh giá sẽ ngày càng khách quan và chính xác hơn.Tự đánh giá không chỉ giúp các em có những điều chỉnh kịp thời hoạt động học tập mà còn khuyến kích tạo động lực cho việc học tập. Đòi hỏi giáo viên phải tốn nhiều công sức, thời gian suy nghĩ và thực hiện sao cho phù hợp với lớp học của mình đang dạy. Coi kiểm tra, đánh giá kết quả học tập là một phương pháp dạy học thì "dạy" cách tự đánh giá cho học sinh tức là dạy phương pháp học. * Điều kiện thực hiện Phải thực hiện dân chủ trong trường học, tạo nên một môi trường giáo dục lành mạnh. Trong đó học sinh có sự hiểu biết về các quyền lợi, trách nhiệm của mình, ý thức sâu sắc về vai trò của mình phải biết hợp tác chặt chẽ với giáo viên trong quá trình học tập và rèn luyện. Trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập giáo viên phải xây dựng đáp án, biểu điểm rõ ràng, chính xác và công khai với học sinh khi tiến hành kiểm tra, đánh giá. Tức là phải thực hiện quy trình kiểm tra, đánh giá một cách nghiêm túc, không 107 chỉ có trách nhiệm của giáo viên mà có cả vai trò quản lí của Ban giám hiệu nhà trường trong việc kiểm tra, giám sát quá trình thực hiện của giáo viên và học sinh. Các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả của kiểm tra, đánh giá môn GDCD ở THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng bao gồm: Biện pháp thứ nhất: Đảm bảo độ tin cậy trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD. Biện pháp thứ hai: Phối hợp các hình thức và phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD. Biện pháp thứ ba: Tăng cường các phương thức đánh giá kết quả học tập môn CD CD. Biện pháp thứ tư: Phát triển khả năng và thói quen tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau của học sinh. Trên đây là bốn biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD ở THPT thái phiên thành phố Hải Phòng. Mỗi biện pháp có phạm vi và nội dung tác động khác nhau tới các bước trong quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Song các biện pháp này có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, là điều kiện thúc đẩy lẫn nhau cùng tạo nên hiệu quả của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. 3.3. Khảo nghiệm biện pháp 3.3.1. Mục đích Khẳng định tầm quan trọng của các biện pháp mà chúng tôi đã xây dựng đối với việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD và xác định tính khả thi của 108 các biện pháp đó trong thực tiễn giáo dục ở trường THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng. 3.3.2. Nội dung Quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh, gồm: Các bước chuẩn bị của giáo viên: + Xác định mục đích, yêu cầu, nội dung, đối tượng kiểm tra, đánh giá. + Xác định chuẩn và thang kiểm tra, đánh giá. + Lựa chọn phương pháp, phương tiện kiểm tra, đánh giá. + Tiến hành thu thập và sử lí thông tin. + Phân tích kết quả. + Chữa bài, trả bài. + Ra quyết định mới nhằm điều chỉnh quá trình dạy học. Các bước chuẩn bị của học sinh: + Nắm vững mục đích, yêu cầu, nội dung kiểm tra, đánh giá. + Ôn tập và rèn luyện theo nội dung học tập. + Chuẩn bị tâm thế cho việc kiểm tra, đánh giá. + Làm bài kiểm tra. + Tự đánh giá. 109 + Chủ động tiếp nhận kết quả. + Định hướng điều chỉnh hoạt động học tập. 3.3.3. Đối tượng Giáo viên giảng dạy môn GDCD ở THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng. 3.3.4. Cách thức tiến hành Bước1: Khái quát về thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD ở THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng nhằm thu hút được sự quan tâm của giáo viên về vấn đề này. Nêu một số nội dung có tính chất bức xúc nhất để thăm dò phản ứng của giáo viên. Bước 2: Trao đổi - thảo luận với giáo viên về biện pháp để tháo gỡ, khắc phục thực trạng trên. Bước 3: Đưa ra bốn biện pháp đã xây dựng: Đảm bảo độ tin cậy trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập ; Phối hợp các hình thức và phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập; Tăng cường các phương thức đánh giá kết quả học tập; Phát triển khả năng và thói quen tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau của học sinh. Để giáo viên tìm hiểu, đóng góp ý kiến. Bước 4: Đặt vấn đề với giáo viên, nếu đưa các biện pháp trên vào thực hiện trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD ở THPT Thái Phiên có phát huy được tác dụng nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD không ? Nếu có thì cần thêm những điều kiện nào để hỗ trợ cho việc thực hiện các biện pháp đó đạt kết quả tốt nhất ? 3.3.5. Kết quả khảo nghiệm 110 Chúng tôi trao đổi với giáo viên đang giảng dạy môn GDCD ở ba trường THPT, thành phố Hải Phòng (Thái Phiên, Ngô Quyền và Lê Quý Đôn) nhận được kết quả như sau: Bảng 10: Đánh giá của giáo viên về mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh THPT Biện pháp ý kiến giáo viên(%) Cần thiết Khả thi Ghi chú Thứ nhất 100 96 Thứ hai 92 96 Thứ ba 84 80 Khó khăn trong việc thực hiện Thứ tư 88 88 Từ kết quả khảo nghiệm cho thấy, tính cần thiết và khả thi của các biện pháp mà chúng tôi đưa ra đã được xác định. Tuy nhiên, biện pháp thứ ba" Tăng cường các phương thức đánh giá kết quả học tập môn CD CD" có tỷ lệ thấp nhất 80% ý kiến giáo viên bằng 20/25 giáo viên cho rằng biện pháp này có thể thực hiện được trong thực tiễn hiện nay. Biện pháp này nằm trong chủ trương chung "Kết hợp giáo dục gia đình, nhà trường và xã hội" nhưng hiên tại ở các cơ sở giáo dục chưa thực 111 hiện được chu đáo vì nhiều lí do khách quan. Đó chính là những khó khăn mà một số giáo viên cho rằng để thực hiện biện pháp này cần phải được đáp ứng những điều kiện không chỉ là vấn đề kinh phí mà còn là vấn đề cơ chế, chính sách. Song theo chúng tôi, biện pháp là nhằm giải quyết những vấn đề còn bức xúc cần được tháo gỡ, nên biện pháp nào khi tiến hành cũng phải gặp khó khăn nhất định. Khắc phục khó khăn để thực hiện được biện pháp đề ra cũng chính là từng bước hoàn thiện các điều kiện còn thiếu và đó chính là mục đích của mọi biện pháp nói chung. Với kết quả khảo sát như trên, cho thấy hầu hết giáo viên giảng dạy môn GDCD ở THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng đều cho rằng các biện pháp trên sẽ phát huy được tác dụng nâng cao chất lượng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD trong điều kiện cụ thể của trường THPT Thái Phiên. Tuy nhiên, cần khắc phục một số khó khăn, hạn chế sau đây: - Kĩ năng soạn câu hỏi kiểm tra trắc nghiệm khách của giáo viên chưa tốt, nên chất lượng kiểm tra, đánh giá bằng phương pháp này chưa có hiệu quả cao. - Phương tiện, công cụ dạy học hiện đại đã được trang bị nhưng chưa đủ đáp ứng nhu cầu sử dụng cho tất cả các lớp; việc sử dụng các trang thiết bị này của một số giáo viên chưa thành thạo; khả năng vận dụng những phần mềm công nghệ thông tin vào việc soạn đề kiểm tra, đánh giá kết quả học tập (chấm bài), tính điểm trung bình của giáo viên còn nhiều hạn chế, nên hầu hết vẫn thực hiện thủ công, rất vất vả và mất nhiều thời gian. - Môn GDCD không tổ chức kiểm tra tập trung vào một đợt mà mỗi lớp sẽ kiểm tra riêng, nên đòi hỏi người giáo viên phải soạn rất nhiều đề kiểm tra cho nhiều lớp khác nhau và nhiều đề trong một lớp, để ngăn chặn hiện tượng học sinh biết trước đề và coi cóp bài của nhau. - Để tăng cường các phương thức kiểm tra, đánh giá ngoài giờ qua hoạt động tập thể, hoạt động chính trị xã hội, hoạt động tìm hiểu thực tế, viết thu hoạch sau khi 112 đi tham quan. Hiện nay chưa được thực hiện vì không có quy định bắt buộc trong chương trình; còn về phía nhà trường không có điều kiện tổ chức các hoạt động như vậy; cuối cùng là, bản thân giáo viên và học sinh cũng chưa bao giờ đặt vấn đề trên thành nhu cầu cần thiết cho môn học. - ý thức tự kiểm tra, đánh giá của học sinh chưa cao, đồng thời kĩ năng tự kiểm tra, đánh giá cũng chưa tốt. bởi vì, giáo viên chưa làm tốt việc rèn luyện thói quen tự kiểm tra, đánh giá cho học sinh và hướng dẫn các em phát triển kĩ năng này. Đây không chỉ là hạn chế ở bậc THPT mà là hạn chế của tất cả các bậc học trước đó, nên cần có thời gian mới có thể khắc phục được. Sau khi tham gia cuộc khảo nghiệm của chúng tôi về bốn biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh trường THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng, các giáo viên đang giảng dạy môn GDCD tại trường cho biết: Tất cả các biện pháp nêu trên đều hoàn toàn đúng đắn và cần thiết cho việc nâng cao chất lượng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD nói riêng và chất lượng dạy- học môn này nói chung, trong giai đoạn hiện nay. Để đáp ứng những yêu cầu mới của mục tiêu giáo dục và đào tạo, kiểm tra, đánh giá phải chuyển biến mạnh mẽ theo hướng phát triển tính tích cực, trí thông minh sáng tạo của học sinh, khuyến khích vận dụng linh hoạt các kiến thức kĩ năng đã học vào những tình huống thực tế, làm bộc lộ cảm xúc, thái độ của học sinh trước những vấn đề nóng hổi của đời sống cá nhân, giá đình và cộng đồng. tiểu kết chương 3 Nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh trường THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng bằng các biện pháp tác động vào quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh, thực chất là cách thức tác động vào các khâu, các bước trong quy trình kiểm tra, đánh giá mà từ trước đến 113 nay, giáo viên thường thực hiện không đầy đủ, thiếu sự linh hoạt sáng tạo hoặc những bước mà giáo viên thực hiện không đạt yêu cầu. Trong các biện pháp này, cũng có những yếu tố nâng cao nhằm đề đạt một cách thức tác động mới vào quy trình kiểm tra, đánh giá với kỳ vọng về một chất lượng thực sự cho kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD. Chừng nào việc kiểm tra, đánh giá chưa thoát khỏi quỹ đạo học tập thụ động thì chưa thể phát triển dạy và học tích cực. Các biện pháp trên đây có phạm vi và nội dung tác động khác nhau tới các khâu, các bước trong quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Mỗi biện pháp có vị trí và vai trò nhất định đối với việc nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD, nhưng chúng có mối liên hệ chặt chẽ, tác động qua lại với nhau và là điều kiện thúc đẩy lẫn nhau cùng tạo nên hiệu quả của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Do đó, cần phải tiến hành đồng bộ, không xem nhẹ, bỏ qua biện pháp nào. Trong đó biện pháp thứ nhất có tính chất bao trùm, còn các biện pháp còn lại có tính chất khai thác sâu vào những phần mà theo chúng tôi hiện nay rất yếu trong toàn bộ quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh trường THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng. Kết quả khảo nghiệm biện pháp đã phần nào xác định được tính khả thi của các biện pháp mà chúng tôi đưa ra nhằm nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh trường THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng. Tuy nhiên, để các biện pháp này thực sự phát huy được tác dụng như mong muốn, cần được đáp ứng một số điều kiện chủ quan, khách quan như đã trình bày ở trên. 114 Kết luận và kiến nghị Kết luận Nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh trường THPT là một yêu cầu cấp thiết trong thực tiễn giáo dục-đào tạo. Khi mà đã có những nhận định: Vấn đề bức xúc nhất trong giáo dục nước ta hiện nay là chất lượng giáo dục, cả xã hội đều lo ngại về chất lượng giáo dục chính trị, lý tưởng, đạo đức và lối sống cho học sinh, sinh viên... Từ kết quả nghiên cứu của đề tài, chúng tôi có thể rút ra những kết luận sau: Trong lịch sử giáo dục và nhà trường, vấn đề kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh luôn được quan tâm nghiên cứu và có sự kế thừa phát triển liên tục. Luận văn đã tiếp tục kế thừa, bổ sung các kết quả nghiên cứu đó nhằm đáp ứng yêu cầu kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh trường THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng. Thực tiễn về kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh trường THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng còn nhiều hạn chế. Do nhận thức của giáo viên và học sinh về vai trò của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập đối với quá trình dạy học nói riêng và quá trình giáo dục nói chung chưa hoàn toàn đầy đủ và sâu sắc. Nên khi tiến hành kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, xuất hiện những bất cập. Đó là, hình thức và phương pháp kiểm tra, đánh giá tuy đã có sự cải tiến, nhưng chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu đổi mới theo hướng phát triển mọi năng lực của học sinh; Cách thức đánh giá hiện nay, không đánh giá được đầy đủ cả ba mặt tri thức, kĩ năng, thái độ của học sinh. Vì vậy, cần có những biện pháp khắc phục. 115 Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, đề tài đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng sau đây: Biện pháp thứ nhất: Đảm bảo độ tin cậy trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD. Biện pháp thứ hai: Phối hợp các hình thức và phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD. Biện pháp thứ ba: Tăng cường các phương thức đánh giá kết quả học tập môn CD CD. Biện pháp thứ tư: Phát triển khả năng và thói quen tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau của học sinh. Các biện pháp đề xuất trên, có liên quan tới tất cả các khâu, các bước trong quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Nhưng có sự tập trung khai thác sâu vào những phần mà theo chúng tôi hiện nay còn nhiều hạn chế trong toàn bộ quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh trường THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng. Kiến nghị Từ những kết quả nghiên cứu của luận văn, chúng tôi có đề nghị sau: - Cần có sự cải tiến về nội dung, chương trình GDCD ở THPT sao cho hài hoà hơn giữa phần lí thuyết lí luận với phần thực hành rèn kĩ năng, hình thành thái độ cho học sinh. Có những quy chế cho việc tăng cường phương thức kiểm tra, đánh giá ngoài giờ học. 116 - Các cấp lãnh đạo, quản lí và nhà trường, cần có sự quan tâm, động viên thiết thực hơn nữa tới đội ngũ giáo viên về tất cả các mặt trong hoạt động dạy học và giáo dục. - Về phía đội ngũ giáo viên, cần thường xuyên hơn, tích cực hơn trong việc đổi mới phương pháp dạy học nói chung và đổi mới kiểm tra, đánh giá nói riêng. Để biến yêu cầu đổi mới trở thành nhu cầu của bản thân trong quá trình phấn đấu không ngừng nâng cao về chuyên môn, nghiệp vụ của người giáo viên trong giai đoạn hiện nay. Đây là nhân tố quyết định cho việc nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh cũng như chất lượng dạy học trong nhà trường./. tài liệu tham khảo 1. Lê Khánh Bằng (1987), "Kiểm tra việc lĩnh hội tri thức của học sinh", Tạp chí ĐH và THCN, (1). 2. Benjamin Bloom, Nguyên tắc phân loại mục tiêu giáo dục, Bản dịch của Nxb Giáo dục, Hà Nội. 3. Nguyễn Văn Bính (chủ biên) (2007), Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện chương trình SGK môn GDCD, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 4. Phạm Thị Minh Chính (2005), Nghiên cứu xây dựng tiêu chí đánh giá chất lượng giáo viên trung học phổ thông, Luận văn thạc sỹ. 5. Phạm Khắc Chương (2001), Giáo dục gia đình, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 6. Hà Thị Đức (3/1989), "Đảm bảo tính khách quan trong kiểm tra, đánh giá kiến thức học sinh", Tạp chí NCGD. 7. Nguyên Công Giáp (1998), "Bàn về chất lượng và hiệu quả giáo dục", Tạp chí giáo dục phát triển, (5). 117 8. Đặng Vũ Hoạt, Một số vấn đề kiểm tra, đánh giá tri thức học sinh, Giáo trình xêmina về lí luận dạy học, T2, Trường ĐHSP, Hà Nội. 9. Hà Thế Ngữ - Đặng Vũ Hoạt, Giáo dục học tập 1, 2. Nxb Giáo dục, Hà Nội. 10. Đặng Vũ Hoạt - Hà Thị Đức, Vấn đề kiểm tra, đánh giá tri thức trong lịch sử giáo dục và nhà trường, ĐHSP Hà Nội. 11. Nguyễn Sinh Huy (3/1998), "Tiếp cận xu thế đổi mới phương pháp dạy học trong giai đoạn hiện nay", Tạp chí NCGD. 12. Phó Đức Hoà (1997), Xây dựng quy trình đánh giá tri thức của học sinh tiểu học, Luận án Phó Tiến sỹ, ĐHSP Hà Nội. 13. Trần Bá Hoành, Đánh giá trong giáo dục, Tài liệu dùng cho sinh viên các trường ĐHSP và CĐSP. 14. Đặng Thành Hưng (2002), Dạy học hiện đại-lí luận, biện pháp, kĩ thuật, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. 15. James H. McMillan, Đánh giá lớp học: những nguyên tắc và thực tiễn để giảng dạy hiệu quả, Bản dịch, Nxb Giáo dục Pearson. 16. Nguyễn Bá Kim (1999), Định hướng đổi mới phương pháp dạy học, Chuyên đề. 17. Đặng Bá Lãm (2003), Kiểm tra, đánh giá trong dạy học đại học, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 18. Lưu Xuân Mới (1998), Kiểm tra, thanh tra, đánh giá trong giáo dục, Trường CBQLGD và ĐT, Hà Nội. 118 19. Lưu Xuân Mới (1998), Đánh giá kết quả đào tạo học sinh phổ thông, Trường CBQLGD và ĐT, Hà Nội.. 20. Lưu Xuân Mới (1996), "Trắc nghiệm với việc cải tiến phương pháp đánh giá thành quả học tập", Tạp chí phát triển giáo dục, (6). 21. Luật Giáo dục (2007), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 22. Trần Thị Tuyết Oanh (2005), Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, Giáo trình Giáo dục học, Nxb Đại học Sư phạm. 23. Trần Thị Tuyết Oanh, Xây dựng, sử dụng câu trắc nghiệm khách quan và câu tự luận ngắn trong đánh giá kết quả học tập môn GDH, Luận án tiến sỹ GDH, Trường ĐHSP Hà Nội. 24. Lê Đức Phúc (5/1997), "Chất lượng và hiệu quả giáo dục", Tạp chí NCGD, Hà Nội. 25. Nguyễn Thị Minh Phương (1992), "Đánh giá kiến thức, kĩ năng học Địa lí theo mức độ nhận thức", Tạp chí nghiên cứu giáo dục, (2). 26. Nguyễn Thị Yến Phương, Các biện pháp giáo dục thẩm mĩ cho trẻ mẫu giáo lớn thông qua hoạt động tạo hình ở trường mầm non, Luận án TS GDH, trường ĐHSP Hà Nội. 27. Dương Thiệu Tống (1995), Trắc nghiệm và đo lường thành quả học tập, Nxb Trường Đại học Tổng hợp TP Hồ Chí Minh. 28. Nguyễn Trọng Thọ (25/5/2007), Kiểm tra, đánh giá và đổi mới phương pháp dạy học, Mạng Giáo dục, THPT chuyên Lê Hồng Phong, Tp. HCM. 29. Đặng Văn Thuận (26/5/2007), Cải tiến cách thức kiểm tra, đánh giá trong dạy học, Mạng Giáo dục. 119 30. Nguyễn Thị Thanh (2005), Quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, Trường CBQL GD và ĐT. 31. Phạm Viết Vượng (1996), Giáo dục học đại cương, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.