Luận văn Phân cấp thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự trong hệ thống Tòa án ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Công cuộc xây dựng và phát triển đất nước trong thời kỳ đổi mới ở nước ta đã và đang có nhiều triển vọng tốt đẹp trong mọi lĩnh vực. Bên cạnh đó, những hạn chế, bất cập trong tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước cũng dần bộc lộ. Đây là những rào cản lớn trên bước đường phát triển của đất nước. Bởi vậy, Đảng và Nhà nước ta đã và đang tiến hành mạnh mẽ công cuộc cải cách nhằm loại bỏ những khâu bất hợp lý trong tổ chức và hoạt động của cơ quan nhà nước, trong đó có các cơ quan tư pháp mà hệ thống Tòa án là một bộ phận quan trọng. Thực tiễn xét xử của ngành Tòa án trong thời gian vừa qua cho thấy không ít những vụ việc dân sự đã bị giải quyết kéo dài, gây tâm lý phản cảm, giảm sút niềm tin trong một bộ phận nhân dân. Một trong những nguyên nhân quan trọng của tình trạng trên là ở sự bất cập trong cách thức tổ chức phân cấp thực hiện thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự trong hệ thống Tòa án. Trên thực tế, đã có những vụ án dân sự bị xét xử kéo dài hàng chục năm chưa kết thúc và đương sự vẫn tiếp tục khiếu nại. Có thể nói, những quy định của pháp luật hiện hành về giải quyết tranh chấp dân sự trong hệ thống Tòa án chưa tạo ra một cách thức phù hợp, hiệu quả, chưa đủ khả năng giải quyết các tranh chấp dân sự, vốn đã phức tạp và ngày càng phức tạp trong đời sống xã hội. Hệ thống pháp luật về tố tụng, về tổ chức Tòa án tuy đã có nhiều sửa đổi những vẫn có những quy định không phù hợp, mà tập trung nhất là ở vấn đề tổ chức thực hiện thẩm quyền giải quyết các tranh chấp dân sự của Tòa án. Trước tình hình đó, Đảng ta đã chủ trương đẩy mạnh cải cách tư pháp cho phù hợp với nền kinh tế thị trường và quá trình hội nhập hiện nay. Một trong những nhiệm vụ trọng tâm là công tác cải cách tư pháp. Đặc biệt trong thời điểm hiện nay, khi Ban chỉ đạo cải cách tư pháp của Việt Nam đang xây dựng đề án Chiến lược cải cách tư pháp giai đoạn 2006-2020, mà một trong những nhiệm vụ trọng tâm là hoàn thiện mô hình tổ chức Tòa án và thủ tục tố tụng tư pháp, xác định "Tòa án là trung tâm của tư pháp, trọng tâm của hoạt động tư pháp là hoạt động xét xử của Tòa án", thì việc nghiên cứu mô hình tổ chức xét xử dân sự với việc phân cấp thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự theo thủ tục sơ thẩm, thủ tục phúc thẩm, thủ tục giám đốc thẩm, thủ tục tái thẩm là một vấn đề hết sức cần thiết về phương diện lý luận cũng như về phương diện thực tiễn. Với các lý do nêu trên, tác giả lựa chọn đề tài "Phân cấp thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự trong hệ thống Tòa án ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay" làm luận án tiến sĩ luật học. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về cải cách tổ chức, nâng cao chất lượng và hoạt động của các cơ quan tư pháp, đã có một số công trình khoa học, nhà nghiên cứu lý luận và thực tiễn, ở những mức độ khác nhau nghiên cứu về tổ chức và hoạt động của hệ thống Tòa án nhân dân (TAND). Có thể kể đến Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ: "Vị trí, vai trò và chức năng của Tòa án nhân dân trong bộ máy nhà nước qua các thời kỳ cách mạng Việt Nam" của Tòa án nhân dân tối cao (TANDTC) năm 1996; Đề án: "Đổi mới tổ chức và hoạt động của ngành Tư pháp" của Bộ Tư pháp năm 1996; Đề tài khoa học cấp Bộ: "Những yêu cầu và giải pháp nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ Tòa án nhân dân" của TANDTC năm 1999; Tiến sĩ Trần Văn Độ: "Đổi mới tổ chức và hoạt động của Tòa án nhân dân" (Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, số 11/2003) . Đây là những công trình, bài viết đề cập đến những nội dung khác nhau, ở một số khía cạnh mang tính riêng lẻ vấn đề tổ chức và hoạt động của hệ thống Tòa án trong việc thực hiện thẩm quyền xét xử vụ án nói chung hoặc chủ yếu là các vụ án hình sự. Đề tài "Phân cấp thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự trong hệ thống Tòa án ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay" là công trình đầu tiên nghiên cứu kết hợp tất cả những vấn đề về tổ chức, về thẩm quyền về dân sự của Tòa án và thủ tục tố tụng dân sự, trên cơ sở đó có cái nhìn tổng quan về hoạt động giải quyết vụ án dân sự tại hệ thống Tòa án. 3. Mục đích, đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án Trên cơ sở nghiên cứu những quy định về cách thức tổ chức thực hiện thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự trong hệ thống TAND và thực tiễn giải quyết về dân sự, luận án có mục đích xây dựng một mô hình tổ chức xử án dân sự thực sự khoa học, có khả năng nâng cao chất lượng xét xử về dân sự, phục vụ mục tiêu cải cách tư pháp. Đối tượng nghiên cứu của luận án là sự phân cấp thực hiện thẩm quyền giải quyết vụ án dân sự trong hệ thống Tòa án theo thủ tục sơ thẩm, thủ tục phúc thẩm, thủ tục giám đốc thẩm, thủ tục tái thẩm về dân sự. Đó là cách thức tổ chức thực hiện thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự trong mỗi cấp Tòa án cũng như giữa các cấp Tòa án trong hệ thống Tòa án. Luận án cũng đã nghiên cứu những bất cập trong cách thức tổ chức phân cấp thẩm quyền sơ thẩm, thẩm quyền phúc thẩm, thẩm quyền giám đốc thẩm, thẩm quyền tái thẩm khi Tòa án giải quyết một tranh chấp dân sự. Luận án không nghiên cứu sự phân cấp thẩm quyền giải quyết việc dân sự trong hệ thống Tòa án. Phạm vi nghiên cứu của luận án là những quy định về thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự trong hệ thống Tòa án theo thủ tục sơ thẩm, thủ tục phúc thẩm, thủ tục giám đốc thẩm, thủ tục tái thẩm về dân sự. Những quy định về thẩm quyền giải quyết việc dân sự không thuộc phạm vi nghiên cứu của luận án. 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu Luận án được triển khai trên cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của triết học Mác - Lênin về Nhà nước và pháp luật, những quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về xây dựng Nhà nước pháp quyền, về cải cách tư pháp và cải cách nền hành chính quốc gia. Việc nghiên cứu đề tài còn dựa vào thực tiễn xét xử, những tổng kết của ngành Tòa án, những số liệu thống kê về tình hình xét xử, về tổ chức cán bộ của các cơ quan chức năng, dư luận xã hội . làm cho những kiến nghị sửa đổi, bổ sung pháp luật về sự phân cấp thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự không những chỉ dựa trên cơ sở khoa học mà còn có cơ sở thực tiễn. Phương pháp nghiên cứu so sánh những quy định tương ứng trong pháp luật của các quốc gia khác cũng như trong cổ luật của Việt Nam làm vấn đề được nghiên cứu trong tính hệ thống, từ đó cho phép đưa ra những kiến nghị về mô hình tổ chức sự phân cấp thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự trong hệ thống Tòa án một cách toàn diện và đầy đủ hơn. Những phương pháp nghiên cứu khoa học pháp lý truyền thống cũng được áp dụng trong quá trình nghiên cứu đề tài như phương pháp tổng hợp, tiếp cận hệ thống, lịch sử, thống kê v.v . 5. Những điểm mới của luận án Luận án với đề tài "Phân cấp thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự trong hệ thống Tòa án ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay" là công trình đầu tiên nghiên cứu một cách hệ thống cách thức tổ chức thực hiện thẩm quyền giải quyết một tranh chấp dân sự theo thủ tục sơ thẩm, thủ tục phúc thẩm, thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm về dân sự của hệ thống Tòa án. Luận án có những điểm mới sau đây: Một là, luận án đã làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về thẩm quyền về dân sự của Tòa án, thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự, xây dựng một hệ thống khái niệm liên quan đến nội dung luận án xung quanh vấn đề thẩm quyền về dân sự và thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự của Tòa án. Từ các nội dung này, luận án đã làm rõ khái niệm, sự cần thiết, ý nghĩa, vai trò của sự phân cấp thực hiện thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự trong hệ thống TAND. Hai là, luận án đã đi sâu nghiên cứu những quy định của pháp luật Việt Nam về phân cấp thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự trong hệ thống Tòa án qua cách thức tổ chức thực hiện thẩm quyền sơ thẩm, thẩm quyền phúc thẩm, thẩm quyền giám đốc thẩm, thẩm quyền tái thẩm về dân sự của mỗi cấp Tòa án cũng như giữa các cấp Tòa án với nhau và thẩm quyền quyết định của mỗi Hội đồng xét xử sơ thẩm, Hội đồng phúc thẩm, Hội đồng giám đốc thẩm, Hội đồng tái thẩm. Từ những nghiên cứu này, luận án đã chỉ ra những bất cập trong tổ chức thực hiện thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng xét xử về dân sự, là nguyên nhân quan trọng đưa việc giải quyết vụ án dân sự rơi vào tình trạng xét xử lòng vòng qua nhiều cấp, kéo dài nhiều năm, gây bức xúc và mất niềm tin trong nhân dân. Ba là, luận án đã đề xuất những giải pháp nhằm đổi mới sự phân cấp thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự, xây dựng mô hình tổ chức phân cấp thẩm quyền làm bảo đảm về mặt pháp lý cho việc nâng cao chất lượng xét xử về dân sự trong hệ thống Tòa án. Trước tiên là sự thay đổi việc tổ chức thẩm quyền tại mỗi Tòa án theo cách thức là có các Thẩm phán chuyên trách hoặc Tòa chuyên trách thực hiện thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự của cấp Tòa án đó. Về lâu dài, mỗi cấp Tòa án chỉ nên có một thẩm quyền giải quyết, theo nguyên tắc mỗi cấp Tòa án tương ứng với một cấp xét xử. Giải pháp thứ hai là việc thay đổi, bổ sung một số quy định về thủ tục tố tụng, tạo điều kiện cho việc tổ chức thực hiện thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự đạt hiệu quả cao như quy định thủ tục rút gọn, nguyên tắc tranh tụng, quyền kháng cáo giám đốc thẩm, kháng cáo tái thẩm cho các đương sự. Giải pháp mang tính đồng bộ là vấn đề tăng cường và nâng cao năng lực chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ Tòa án mà trung tâm là các Thẩm phán. 6. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của luận án Kết quả nghiên cứu của luận án là những bổ sung quan trọng về cơ sở lý luận về tổ chức Tòa án, về thủ tục tố tụng dân sự liên quan đến sự phân cấp thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự trong hệ thống Tòa án. Kết quả nghiên cứu này cho phép tiếp cận với cách nhìn mới, cách đánh giá mới về những nguyên tắc và cách thức tổ chức Tòa án và Luật tố tụng dân sự. Đây là những cơ sở lý luận rất quan trọng để đưa ra một cách thức tổ chức phân cấp thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự trong hệ thống Tòa án có tính mới. Những giải pháp nhằm hoàn thiện việc phân cấp thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự trong hệ thống Tòa án có thể làm tiền đề cho những công trình nghiên cứu khoa học, những đề án về hoàn thiện mô hình tổ chức Tòa án, hoàn thiện hệ thống luật tố tụng và những kế hoạch cụ thể để nâng cao chất lượng đội ngũ Thẩm phán. Luận án có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho những nhà nghiên cứu pháp luật và những người làm công tác thực tiễn.
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận văn Phân cấp thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự trong hệ thống Tòa án ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
c thÈm, t¸i thÈm cho c¸c ®¬ng sù.
Gi¶i ph¸p ®ång thêi víi quy ®Þnh quyÒn kh¸ng c¸o cÊp xÐt xö thø ba, ®ång thêi víi viÖc t¨ng thªm cÊp xÐt xö, lµ cã nh÷ng quy ®Þnh ®Ó ®¬ng sù kh«ng lîi dông quyÒn kh¸ng c¸o nh»m tr× ho·n thi hµnh ¸n, kÐo dµi thêi h¹n tè tông g©y thiÖt h¹i cho ®¬ng sù còng nh cho Nhµ níc.
Tríc hÕt lµ quy ®Þnh vÒ ¸n phÝ kh¸ng c¸o. §©y lµ mét yÕu tè ®Ó ®¬ng sù c©n nh¾c khi quyÕt ®Þnh sö dông quyÒn kh¸ng c¸o. HiÖn t¹i, ph¸p luËt tè tông cña ViÖt Nam kh«ng quy ®Þnh ®¬ng sù ph¶i chÞu ¸n phÝ gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm. Riªng ¸n phÝ phóc thÈm, trong trêng hîp kh¸ng c¸o cña ®¬ng sù kh«ng ®îc Tßa ¸n chÊp nhËn (mét phÇn hoÆc toµn bé) lµ 50.000 ®ång [53]. NÕu quy ®Þnh møc ¸n phÝ ë nh÷ng cÊp xÐt xö tiÕp theo sÏ cao h¬n ë cÊp xÐt xö tríc còng sÏ lµ mét yÕu tè ®Ó ®¬ng sù ph¶i c©n nh¾c cho viÖc kh¸ng c¸o yªu cÇu xÐt xö vô ¸n ë nh÷ng cÊp xÐt xö tiÕp theo. §©y còng lµ gi¶i ph¸p mµ hÇu hÕt c¸c níc ®· ¸p dông. T¹i NhËt b¶n, viÖc tÝnh ¸n phÝ ë nh÷ng cÊp xÐt xö sau theo nguyªn t¾c: yªu cÇu xÐt xö ë cÊp thø hai th× ph¶i nép ¸n phÝ gÊp rìi ¸n phÝ s¬ thÈm; yªu cÇu xÐt xö ë cÊp thø ba th× ph¶i nép ¸n phÝ gÊp ®«i cÊp s¬ thÈm [11].
Quy ®Þnh vÒ tr¸ch nhiÖm båi thêng thiÖt h¹i do viÖc kh¸ng c¸o kh«ng ®óng g©y ra còng lµ mét gi¶i ph¸p quan träng. Cæ luËt ViÖt Nam còng tõng ®a ra biÖn ph¸p nµy. Díi triÒu Lª, hÖ thèng c¬ quan tµi ph¸n ®îc tæ chøc ®Çy ®ñ tõ lµng x·, ®Õn c¸c xø (hay cßn gäi lµ ®¹o hoÆc trÊn, tïy theo tªn gäi cña c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh thay ®æi theo thêi gian) vµ sau còng lµ ®Õn Kinh ®«. Trªn nguyªn t¾c, cã rÊt nhiÒu cÊp xö ¸n, nhng ngêi d©n kh«ng thÓ tïy ý sö dông mµ kh«ng tÝnh ®Õn hËu qu¶ cña viÖc kiÖn c¸o kh«ng ®óng. Mçi khi kh¸ng c¸o, nÕu cÊp trªn xÐt viÖc kiÖn ®· do cÊp díi xö ®óng lý, th× nguyªn c¸o sÏ bÞ ph¹t tiÒn t¹ lçi; sè tiÒn ph¹t nµy quan chøc ®· xö b¶n ¸n bÞ kh¸ng c¸o sÏ ®îc hëng. Sè tiÒn t¹ thay ®æi tïy theo cÊp bËc quan xö ¸n vµ tïy theo viÖc kiÖn lín hay nhá. Sù ph¹t tiÒn t¹ nµy râ rµng lµ "mét biÖn ph¸p hiÖu nghiÖm ®Ó ng¨n ngõa vµ gi¶m bít c¸c vô kiÖn qu¸ kÐo dµi trong thêi gian víi nh÷ng sù kh¸ng c¸o kh«ng x¸c ®¸ng" [42, tr. 241].
VÒ vÊn ®Ò nµy, BLTTDS cña Céng hßa Ph¸p còng quy ®Þnh: ngêi kh¸ng c¸o gi¸m ®èc thÈm bÞ b¸c ®¬n v× ®· l¹m dông quyÒn xin gi¸m ®èc thÈm, cã thÓ bÞ ph¹t tiÒn tèi ®a lµ 20.000 Phê-r¨ng vµ ph¶i båi thêng cho bÞ ®¬n (§iÒu 628).
QuyÒn kh¸ng c¸o yªu cÇu cÊp xÐt xö thø ba còng chØ nªn cÇn thiÕt ¸p dông cho mét sè lo¹i vô ¸n mµ tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh lo¹i ¸n nµy lµ tÝnh chÊt vô viÖc, gi¸ ng¹ch, vÝ dô nh÷ng tranh chÊp gi¸ ng¹ch thÊp hoÆc chøng cø cña vô ¸n ®· râ rµng, kh«ng m©u thuÉn. Trong c¸c trêng hîp nµy, khi ra b¶n ¸n ë cÊp phóc thÈm, Héi ®ång xÐt xö cã thÓ quyÕt ®Þnh lu«n viÖc cã cho ®¬ng sù kh¸ng c¸o ë cÊp tiÕp theo hay kh«ng.
Mét quy ®Þnh kh¸c ®îc coi lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ®¬ng sù cã quyÒn kh¸ng c¸o gi¸m ®èc thÈm. VÒ thñ tôc, §iÒu 621 BLTTDS Céng hßa Ph¸p quy ®Þnh: nÕu kh¸ng c¸o gi¸m ®èc thÈm bÞ b¸c th× bªn kh¸ng c¸o kh«ng ®îc kh¸ng c¸o gi¸m ®èc thÈm lÇn thø hai ®èi víi cïng mét b¶n ¸n. BÞ ®¬n ®· kh«ng kh¸ng c¸o gi¸m ®èc thÈm phô trî ®èi víi b¶n ¸n bÞ kh¸ng c¸o gi¸m ®èc thÈm trong thêi h¹n quy ®Þnh, th× kh«ng ®îc kh¸ng c¸o gi¸m ®èc thÈm chèng l¹i chÝnh b¶n ¸n ®ã. Theo chóng t«i, ®©y lµ nh÷ng quy ®Þnh rÊt ®¸ng chó ý nh»m cã thÓ h¹n chÕ yªu cÇu kÐo dµi viÖc xÐt xö vô ¸n. ë ViÖt Nam, rÊt nhiÒu vô ¸n trong ®ã ®¬ng sù vÉn tiÕp tôc cã khiÕu n¹i ®Ò nghÞ gi¸m ®èc thÈm sau khi ®· cã quyÕt ®Þnh gi¸m ®èc thÈm; hoÆc cã trêng hîp ®¬ng sù kh«ng khiÕu n¹i ë lÇn gi¸m ®èc thÈm nµy, nhng sau khi cã quyÕt ®Þnh gi¸m ®èc thÈm míi cã ®¬n ®Ò nghÞ gi¸m ®èc thÈm.
3.2.2.4. VÊn ®Ò tranh tông trong tè tông d©n sù
Mét vÊn ®Ò kh¸c mµ viÖc hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt tè tông kh«ng thÓ kh«ng nãi tíi nh»m n©ng cao chÊt lîng xÐt xö, ®ã lµ viÖc t¨ng cêng sù tranh tông trong tè tông nãi chung, trong tè tông d©n sù nãi riªng. §©y còng lµ mét néi dung quan träng, ®îc coi lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m cña c«ng t¸c t ph¸p trong thêi gian tíi, ®îc nªu trong NghÞ quyÕt Trung ¬ng sè 08-NQ/TW:
Khi xÐt xö, c¸c Tßa ¸n ph¶i b¶o ®¶m cho mäi c«ng d©n ®Òu b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt, thùc sù d©n chñ, kh¸ch quan; ThÈm ph¸n vµ héi thÈm nh©n d©n ®éc lËp vµ chØ tu©n theo ph¸p luËt; viÖc ph¸n quyÕt cña Tßa ¸n ph¶i c¨n cø chñ yÕu vµo kÕt qu¶ tranh tông t¹i phiªn tßa, trªn c¬ së xem xÐt ®Çy ®ñ, toµn diÖn chøng cø, ý kiÕn cña kiÓm s¸t viªn, cña ngêi bµo ch÷a, bÞ c¸o, nh©n chøng, nguyªn ®¬n, bÞ ®¬n vµ ngêi cã quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p ®Ó ra nh÷ng b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®óng ph¸p luËt, cã søc thuyÕt phôc vµ trong thêi h¹n ph¸p luËt quy ®Þnh.
Tõ tinh thÇn chØ ®¹o nµy, vÊn ®Ò tranh tông trong tè tông ®Æc biÖt ®îc quan t©m v× sù tranh tông thÓ hiÖn ®îc d©n chñ trong ho¹t ®éng gi¶i quyÕt vô ¸n nãi chung còng nh trong tè tông d©n sù nãi riªng. Th«ng qua tranh tông, c¸c ®¬ng sù ®îc tranh luËn víi nhau mét c¸ch c«ng khai vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ph¶i gi¶i quyÕt trong vô ¸n. Trªn c¬ së ®ã, Tßa ¸n cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó x¸c ®Þnh sù thËt kh¸ch quan cña vô ¸n mét c¸ch toµn diÖn. KÕt qu¶ cña sù tranh tông sÏ lµ c¨n cø cho b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n.
XÐt vÒ b¶n chÊt, sù tranh tông ®· ®îc chøa ®ùng trong chÝnh hµnh vi khëi kiÖn d©n sù. Nh÷ng quy ®Þnh vÒ nghÜa vô cung cÊp chøng cø, vÒ quyÒn ®Þnh ®o¹t, vÒ quyÒn tranh luËn t¹i phiªn tßa trong hÖ thèng luËt thùc ®Þnh chÝnh lµ nh÷ng s¾c th¸i cña sù tranh tông. Sù tranh tông, theo nghÜa réng, tån t¹i trong tÊt c¶ c¸c vô kiÖn, cho dï vô kiÖn ®ã t¹i mét ®Êt níc theo trêng ph¸i luËt Ch©u ¢u lôc ®Þa (Civil Law) hay theo truyÒn thèng ¸n lÖ Anh - Mü (Common Law). Cã ®iÒu, ë nh÷ng ®Êt níc kh¸c nhau, sù tranh tông sÏ ®îc ph¸t triÓn theo nh÷ng khuynh híng kh«ng gièng nhau, mµ ®iÓn h×nh lµ khuynh híng tè tông thÈm cøu (nh÷ng níc theo truyÒn thèng luËt Ch©u ¢u lôc ®Þa Civil Law) vµ khuynh híng tè tông tranh tông (t¹i nh÷ng níc cã truyÒn thèng Common Law).
V× nh÷ng khuynh híng kh¸c nhau nµy, mét sè c¸c luËt gia cña ViÖt Nam, sau khi nghiªn cøu, ®· cho r»ng tè tông tranh tông cha thÓ ¸p dông ®îc ë ViÖt Nam trong bèi c¶nh hiÖn nay. Theo hä, muèn thùc hiÖn tranh tông, ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn, mµ hiÖn t¹i ViÖt Nam cha cã. Ch¼ng h¹n, ®ã lµ viÖc c¸c bªn ph¶i xuÊt tr×nh chøng cø. Muèn vËy ph¶i cã hÖ thèng luËt s ph¸t triÓn. Hay ®iÒu kiÖn lµ ph¶i cã ba quy t¾c chi phèi ho¹t ®éng tè tông lµ quy t¾c tè tông, quy t¾c chøng cø vµ quy t¾c øng xö cña luËt s [71, tr. 50-60].
Mét quan ®iÓm kh¸c cho r»ng, muèn x¸c ®Þnh tranh tông cã ph¶i lµ mét nguyªn t¾c tè tông cña ViÖt Nam hay kh«ng, cÇn ph¶i xem luËt tè tông cña ViÖt Nam thuéc m« h×nh tæ chøc nµo, cã thuéc m« h×nh tè tông thÈm cøu hay tè tông tranh tông, hay lµ mét m« h×nh tæ chøc hoµn toµn ®éc lËp víi hai m« h×nh tæ chøc tè tông trªn [10, tr. 53-59].
Nh×n chung, ®©y lµ nh÷ng ph©n tÝch khoa häc, cã c¨n cø vµo c¸c hÖ thèng tè tông trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn, nÕu ®i theo nh÷ng luËn cø nµy, th× vÊn ®Ò tranh tông trë nªn hÕt søc rèi r¾m, phøc t¹p, cha thÓ ¸p dông ®îc ë ViÖt Nam hoÆc nÕu muèn thùc hiÖn viÖc tranh tông ë ViÖt Nam th× ph¶i lùa chän nh÷ng quy ®Þnh cho phï hîp. §iÒu quan träng h¬n, víi nh÷ng lËp luËn nµy, dêng nh ë ViÖt Nam cha cã hoÆc khã cã thÓ cã tranh tông trong tè tông.
Thùc ra, nÕu cã quy ®Þnh tranh tông lµ mét nguyªn t¾c tè tông (c¶ trong tè tông h×nh sù vµ c¶ trong tè tông d©n sù), th× còng chØ lµ viÖc gäi ®óng tªn cña mét sù viÖc. Tranh tông kh«ng ph¶i n»m trong ý chÝ cña nhµ lµm luËt mµ nã n»m trong b¶n chÊt cña sù tranh chÊp. Bëi vËy, chóng t«i hoµn toµn ®ång ý víi quan ®iÓm cho r»ng: "Nã (sù tranh tông) tån t¹i mét c¸ch kh¸ch quan, kh«ng phô thuéc vµo viÖc chóng ta cã thõa nhËn nã hay kh«ng" [41, tr. 39].
Còng bëi vËy, dï cha ®îc gäi thµnh tªn, cha ®îc quy ®Þnh thµnh nguyªn t¾c tè tông trong LuËt tè tông ViÖt Nam, nhng tranh tông ®· tån t¹i vµ bao trïm ho¹t ®éng tè tông. Cã ®iÒu, do cha ®îc "chÝnh thøc hãa", nªn sù tranh tông trong ho¹t ®éng tè tông kh«ng ph¶i lóc nµo còng ®îc hiÓu ®óng vµ thùc hiÖn ®óng nh b¶n chÊt vµ yªu cÇu cña nã. §iÒu nµy ®· tån t¹i trong mét thêi gian dµi, vµ chóng t«i cho r»ng thêi ®iÓm hiÖn nay lµ thêi ®iÓm thÝch hîp ®Ó quy ®Þnh nguyªn t¾c tranh tông trong tè tông d©n sù, khi chóng ta x©y dùng BLTTDS.
HiÖn t¹i, nÕu cha ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó quy ®Þnh mét nguyªn t¾c tranh tông ®å sé, th× chØ quy ®Þnh nh÷ng néi dung ®¬n gi¶n nhÊt cho nguyªn t¾c nµy. Nguyªn t¾c tranh tông cã thÓ ®îc quy ®Þnh thµnh mét ®iÒu luËt (nh BLTTDS cña níc Céng hßa nh©n d©n Trung Hoa), hay ®îc quy ®Þnh thµnh nhiÒu ®iÒu luËt nh BLTTDS cña níc Céng hßa Ph¸p (4 ®iÒu, tõ §iÒu 14 ®Õn §iÒu 17). Theo chóng t«i, nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña nguyªn t¾c tranh tông ph¶i ®îc ghi nhËn lµ nghÜa vô cung cÊp chøng cø (BLTTDS gäi lµ nghÜa vô giao nép chøng cø) vµ quyÒn ®îc tranh luËn c«ng khai t¹i phiªn tßa. Quy ®Þnh vÒ nguyªn t¾c tranh tông sÏ cã ý nghÜa quan träng trong nhËn thøc cña Tßa ¸n vµ nh÷ng ngêi tham gia tè tông vÒ ®Þa vÞ ph¸p lý cña hä trong tè tông. §Æc biÖt quy ®Þnh vÒ nguyªn t¾c tranh tông lµm cho ®¬ng sù hiÓu râ h¬n vÒ quyÒn vµ nghÜa vô tè tông cña m×nh, ®Ó hä cÇn hiÓu r»ng khëi kiÖn ra Tßa ¸n lµ hä ®· tham gia vµo qu¸ tr×nh tranh tông, trë thµnh chñ thÓ cña qu¸ tr×nh tranh tông. Trong vô ¸n th× c¸c ®¬ng sù, chø kh«ng ph¶i lµ ai kh¸c, tríc hÕt lµ ngêi ph¶i chñ ®éng trong viÖc b¶o vÖ quyÒn lîi cña chÝnh hä. VÒ phÝa Tßa ¸n, trªn c¬ së chøng cø c¸c bªn ®¬ng sù cung cÊp vµ chøng cø mµ Tßa ¸n thu thËp ®îc, sÏ ®a ra quyÕt ®Þnh trong nh÷ng b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña m×nh.
Víi nh÷ng néi dung nh trªn, khi quy ®Þnh nguyªn t¾c tranh tông trong tè tông d©n sù, kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ®Æt ra viÖc thay ®æi m« h×nh tè tông. Nªn tiÕp cËn nguyªn t¾c tranh tông nh b¶n chÊt vèn cã cña nã, còng nh trªn c¬ së nh÷ng quy ®Þnh vÒ tranh tông cña ph¸p luËt tè tông hiÖn hµnh, ®Ó c¨n b¶n, nh÷ng ngêi tham gia tè tông hiÓu ®óng vÒ tranh tông nh nã ®· tån t¹i trong sù viÖc vµ ®· ®ang ®îc quy ®Þnh phÇn nµo trong hÖ thèng ph¸p luËt hiÖn hµnh. ViÖc nghiªn cøu ph¸p luËt cña c¸c níc lµ hÕt søc cÇn thiÕt, nhng mäi sù tiÕp thu ph¶i cã lùa chän, ph¶i t¹o ra ®îc nh÷ng quy ®Þnh mang tÝnh ViÖt Nam, phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ, x· héi, tr×nh ®é nhËn thøc cña ngêi ViÖt.
Víi quan ®iÓm nµy, chóng t«i kh«ng hoµn toµn ®ång ý víi c¸c nhµ so¹n th¶o Dù th¶o BLTTDS cña ViÖt Nam khi ®· kh«ng quy ®Þnh tranh tông lµ mét nguyªn t¾c tè tông. Lý do c¸c nhµ so¹n th¶o ®a ra lµ "Khi th¶o luËn vÒ nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña Dù th¶o Bé luËt tè tông d©n sù", còng cßn ý kiÕn cho r»ng, nªn quy ®Þnh trong Dù th¶o BLTTDS nguyªn t¾c "Tranh tông trong tè tông d©n sù". Tuy nhiªn, Ban so¹n th¶o BLTTDS cho r»ng, kh«ng nªn coi tranh tông lµ nguyªn t¾c trong tè tông d©n sù, bëi v× nÕu coi lµ nguyªn t¾c tranh tông th× ®©y lµ sÏ lµ t tëng chØ ®¹o xuyªn suèt qu¸ tr×nh tè tông tõ khi thô lý, x¸c minh, thu thËp chøng cø, xÐt xö, tranh luËn t¹i Tßa ¸n; mµ trong tè tông d©n sù th× tr×nh tù tè tông chØ ph¸t sinh tõ khi cã ®¬n khëi kiÖn cña ®¬ng sù. Bëi v×, kh«ng quy ®Þnh thµnh nguyªn t¾c chung mµ tranh tông t¹i phiªn tßa ®îc cô thÓ hãa trong thñ tôc xÐt hái vµ tranh luËn t¹i tßa [80]. Cã thÓ xem ®©y lµ nh÷ng lËp luËn kh«ng x¸c ®¸ng, cha thuyÕt phôc cho viÖc v× sao kh«ng quy ®Þnh tranh tông lµ mét nguyªn t¾c tè tông.
V× vËy, chóng t«i vÉn gi÷ nguyªn quan ®iÓm, r»ng BLTTDS sÏ kh«ng thÓ kh«ng quy ®Þnh ®Õn nguyªn t¾c tranh tông. Thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy sÏ b¶o ®¶m cho nh÷ng ph¸n quyÕt cña Tßa ¸n ®îc kh¸ch quan, phï hîp víi ph¸p luËt, gãp phÇn lµm sù ph©n cÊp xÐt xö hoµn thµnh ®îc môc tiªu.
3.2.3. T¨ng cêng vµ n©ng cao n¨ng lùc chuyªn m«n nghiÖp vô cña ®éi ngò c¸n bé Tßa ¸n
SÏ lµ mét sù kh«ng ®ång bé nÕu trong nh÷ng gi¶i ph¸p n©ng cao chÊt lîng tæ chøc xÐt xö kh«ng ®Ò cËp tíi viÖc n©ng cao ®éi ngò c¸n bé Tßa ¸n, ®Æc biÖt lµ ®éi ngò ThÈm ph¸n. KiÖn toµn vÒ tæ chøc Tßa ¸n vµ ®æi míi thñ tôc tè tông cã ý nghÜa lµm tiÒn ®Ò cho viÖc t¹o ra mét tæ chøc xÐt xö víi tr×nh tù hîp lý, khoa häc. Nhng ®Ó nh÷ng tiÒn ®Ò nµy trë thµnh hiÖn thùc, lµm viÖc ph©n cÊp thÈm quyÒn xÐt xö vô ¸n d©n sù thùc sù cã ý nghÜa cho viÖc n©ng cao chÊt lîng xÐt xö ®ßi hái mét yÕu tè cùc kú quan träng, kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn, ®ã lµ vÊn ®Ò con ngêi.
Hå Chñ tÞch còng ®· tõng d¹y: Mu«n viÖc thµnh c«ng hoÆc thÊt b¹i, ®Òu do c¸n bé tèt hoÆc kÐm. §ã lµ mét ch©n lý [46, tr. 240].
3.2.3.1. Thùc tr¹ng ®éi ngò ThÈm ph¸n
Vµo thêi ®iÓm khi Ph¸p lÖnh ThÈm ph¸n vµ Héi thÈm nh©n d©n n¨m 1994 cã hiÖu lùc ph¸p luËt, ngµnh Tßa ¸n ®· rµ so¸t l¹i c¸n bé vµ ThÈm ph¸n trong toµn ngµnh. Theo biªn chÕ, t¹i thêi ®iÓm ®ã, víi 53 TAND cÊp tØnh cÇn 2.579 c¸n bé, trong ®ã cã 1.116 ThÈm ph¸n; TAND cÊp huyÖn cÇn 5.188 c¸n bé, trong ®ã cã 3.515 ThÈm ph¸n [72]. Trong thùc tÕ, sè c¸n bé nµy thiÕu rÊt nhiÒu. VÝ dô, TAND cÊp huyÖn cÇn 3515 ThÈm ph¸n nhng thùc tÕ míi chØ cã 1.945 ThÈm ph¸n. Trong sè c¸c ThÈm ph¸n, sè ngêi ®¹t tiªu chuÈn theo quy ®Þnh cña Ph¸p lÖnh ThÈm ph¸n vµ Héi thÈm nh©n d©n n¨m 1994 còng kh«ng nhiÒu: chØ cã 50% cã tr×nh ®é ®¹i häc luËt vµ t¬ng ®¬ng, trong ®ã cã 11,2% cã tr×nh ®é ®¹i häc luËt chÝnh quy.
Sau gÇn mêi n¨m, víi sù quan t©m cña §¶ng, Nhµ níc, tríc nhu cÇu ®æi míi ho¹t ®éng cña c¬ quan nhµ níc nãi chung, cña ngµnh Tßa ¸n nãi riªng, ®éi ngò ThÈm ph¸n còng ®îc quan t©m t¨ng cêng vÒ chÊt lîng, sè lîng.
MÆc dï vËy, Ch¸nh ¸n TANDTC ®· thõa nhËn mét thùc tÕ rÊt ®¸ng lo ng¹i hiÖn nay lµ ®éi ngò ThÈm ph¸n võa yÕu vÒ chÊt lîng, võa thiÕu vÒ sè lîng: toµn ngµnh Tßa ¸n cã 9.122 biªn chÕ, trong ®ã, TANDTC cã 468 biªn chÕ nhng chØ cã 102 ThÈm ph¸n; TAND cÊp tØnh cã 2.881 biªn chÕ víi 925 ThÈm ph¸n; TAND cÊp huyÖn cã 5.820 biªn chÕ víi 2.453 ThÈm ph¸n. Tuy nhiªn, ®iÒu ®¸ng lo ng¹i h¬n lµ sè lîng c¸n bé chøc danh t ph¸p trong ngµnh ®îc ®µo t¹o chÝnh quy, c¬ b¶n cßn rÊt Ýt: kho¶ng 30%. Cßn tíi 400 ThÈm ph¸n cha cã tr×nh ®é ®¹i häc [1, tr. 7].
VÒ chÊt lîng cña ®éi ngò ThÈm ph¸n, tríc hÕt ®îc ph¶n ¸nh trong c¸c b¸o c¸o c«ng t¸c xÐt xö hµng n¨m cña ngµnh Tßa ¸n.
VÊn ®Ò næi cém trong c¸c b¸o c¸o tæng kÕt xÐt xö ngµnh Tßa ¸n lµ t×nh tr¹ng ®iÒu tra, x¸c minh, x©y dùng hå s¬ vô ¸n cha ®Çy ®ñ, thiÕu chÆt chÏ, ¸p dông kh«ng ®óng hoÆc kh«ng tu©n thñ quy ®Þnh vÒ thñ tôc tè tông, nhÇm lÉn, kh«ng chÝnh x¸c trong viÖc ¸p dông ph¸p luËt vÒ néi dung… C¸c sai sãt cô thÓ còng ®îc chØ râ. §iÒu ®¸ng nãi lµ mÆc dï ®· cã yªu cÇu rót kinh nghiÖm nhng c¸c b¸o c¸o tæng kÕt cña n¨m sau l¹i vÉn ph¶i tiÕp tôc nh¾c l¹i nh÷ng sai sãt mµ c¸c Tßa tiÕp tôc m¾c l¹i.
Thùc tÕ cho thÊy, t×nh tr¹ng cÇn nghiªm kh¾c rót kinh nghiÖm vÉn tiÕp tôc lµ viÖc cÇn ph¶i rót kinh nghiÖm trong c¸c Héi nghÞ tæng kÕt ngµnh Tßa ¸n c¸c n¨m tiÕp theo. Héi nghÞ tæng kÕt ngµnh Tßa ¸n n¨m 2002, n¨m 2003 vÉn lÆp yªu cÇu c¸c Tßa ¸n ph¶i kh¾c phôc nh÷ng sai lÇm liªn tiÕp m¾c ph¶i trong nhiÒu n¨m tríc ®ã.
Ph¶i ch¨ng nh÷ng sai lÇm, h¹n chÕ trong xÐt xö kh«ng ph¶i chØ lµ do n¨ng lùc mµ cßn do ý thøc cña ngêi lµm c«ng t¸c xÐt xö. §ã lµ cßn cha nãi ®Õn vÊn ®Ò ®¹o ®øc, mét ®Ò tµi còng ®ang ®îc x· héi quan t©m. Kh«ng chØ cã mét sè ThÈm ph¸n, Th ký Tßa ¸n bÞ kiÓm ®iÓm v× cã nh÷ng dÊu hiÖu liªn quan ®Õn viÖc nhËn tiÒn ch¹y ¸n mµ ®· cã ngêi bÞ khëi tè vµ xÐt xö víi téi danh nµy. Víi thùc tr¹ng ®éi ngò ThÈm ph¸n nh vËy, dï cã mét c¬ chÕ xÐt xö tèt ®Õn mÊy, khoa häc ®Õn mÊy, th× chÊt lîng xÐt xö còng kh«ng v× thÕ mµ cã thÓ n©ng cao nh mong muèn.
Bé ChÝnh trÞ Ban chÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam còng ®· ®a ra nh÷ng ®¸nh gi¸ kh¸ch quan vÒ chÊt lîng ®éi ngò c¸n bé t ph¸p: "§éi ngò c¸n bé t ph¸p cßn thiÕu vÒ sè lîng, yÕu vÒ tr×nh ®é vµ n¨ng lùc nghiÖp vô, mét bé phËn tiªu cùc, thiÕu tr¸ch nhiÖm, thiÕu b¶n lÜnh, sa sót vÒ phÈm chÊt ®¹o ®øc. §©y lµ vÊn ®Ò nghiªm träng lµm ¶nh hëng ®Õn kû c¬ng, ph¸p luËt, gi¶m hiÖu lùc cña bé m¸y nhµ níc" [2, tr. 1].
Cã thÓ thÊy hÖ thèng c¸n bé nhµ níc nãi chung, còng nh hÖ thèng c¸n bé t ph¸p nãi riªng ®îc h×nh thµnh do nhiÒu yÕu tè lÞch sö, do vËy, nh÷ng yªu cÇu vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n, vÒ nghiÖp vô xÐt xö cha ®¹t ®îc yªu cÇu cña nhiÖm vô xÐt xö. Song song víi c«ng t¸c ®µo t¹o, båi dìng nghiÖp vô ®éi ngò nµy, viÖc tõng bíc ph©n cÊp thÈm quyÒn xÐt xö c¸c lo¹i viÖc, mµ vÒ b¶n chÊt lµ ph©n cÊp thÈm quyÒn cho c¸c cÊp Tßa ¸n còng lµ vÊn ®Ò cÇn c©n nh¾c. NÕu viÖc ph©n cÊp nµy kh«ng ®îc lµm tõng bíc th× còng chØ t¨ng g¸nh nÆng xÐt xö cho ®éi ngò nµy mµ kh«ng thÓ t¨ng chÊt lîng xÐt xö cho c¶ hÖ thèng Tßa ¸n.
3.2.3.2. C¸c gi¶i ph¸p t¨ng cêng vµ n©ng cao n¨ng lùc chuyªn m«n, nghiÖp vô cña ®éi ngò ThÈm ph¸n
C¸c nghiªn cøu vÒ thùc tr¹ng ®éi ngò ThÈm ph¸n cho thÊy, ngµnh Tßa ¸n ®· cã nh÷ng ®¸nh gi¸ rÊt nghiªm kh¾c vÒ ho¹t ®éng vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña ngµnh. Nhng TANDTC ®· ph¶i thõa nhËn, "nh÷ng sai sãt mµ c¸c Tßa ¸n cÇn ph¶i rót kinh nghiÖm ®Ó tr¸nh nh÷ng sai sãt vÉn tiÕp tôc bÞ lÆp l¹i", trë thµnh c¨n bÖnh khã ch÷a cña ngµnh Tßa ¸n.
Nh vËy, nh÷ng sai sãt trong qu¸ tr×nh xÐt xö mµ c¸c Tßa ¸n hay m¾c ph¶i kh«ng ph¶i chØ do vô viÖc khã hay cha cã v¨n b¶n ph¸p luËt ®iÒu chØnh, mµ lµ mét sè ThÈm ph¸n ®· kh«ng nghiªn cøu kü, thËm chÝ kh«ng nghiªn cøu c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vµ c¶ nh÷ng v¨n b¶n híng dÉn tríc khi xÐt xö nªn ®· cã nh÷ng sai sãt rÊt ®¬n gi¶n kh«ng ®¸ng cã. ViÖc xÐt xö theo c¶m tÝnh, theo chñ nghÜa kinh nghiÖm kh«ng ph¶i lµ c¸ biÖt trong c¸c ThÈm ph¸n.
Trong bèi c¶nh nh vËy, t¨ng cêng sè lîng ThÈm ph¸n kh«ng ph¶i lµ gi¶i ph¸p hµng ®Çu. Ngêi míi kh«ng thÓ th¾ng ®îc c¸ch lµm viÖc vµ t duy cò. H¬n n÷a, nÕu cã t¨ng cêng ®ñ sè lîng cÇn thiÕt th× còng cÇn nhiÒu thêi gian. Bëi vËy, theo chóng t«i, tríc tiªn ph¶i lµ viÖc thay ®æi lÒ lèi lµm viÖc vµ ph¬ng ph¸p t duy cña nh÷ng ngêi hiÖn ®ang lµm nghÒ. §©y lµ biÖn ph¸p t¨ng cêng chÊt lîng xÐt xö tríc hÕt víi ®éi ngò ThÈm ph¸n hiÖn cã.
§iÒu nµy ®ßi hái nç lùc c¸ nh©n cña chÝnh c¸c ThÈm ph¸n. C¸c ThÈm ph¸n, tríc hÕt ph¶i biÕt chiÕn th¾ng b¶n th©n m×nh, chiÕn th¾ng t duy vµ lÒ lèi lµm viÖc cò. CÇn ph¶i thæi vµo ho¹t ®éng xÐt xö luång sinh khÝ míi cña c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt. Muèn vËy, c¸c ThÈm ph¸n bªn c¹nh c¸c kinh nghiÖm, cßn ph¶i trau dåi h¬n n÷a kiÕn thøc ph¸p luËt. Kh«ng thÓ phñ nhËn tÝnh phøc t¹p, tÝnh khã trong c¸c tranh chÊp d©n sù, nhng ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ c¸c tranh chÊp d©n sù lµ kh«ng gi¶i quyÕt ®îc hoÆc gi¶i quyÕt thÕ nµo còng ®îc. §Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp d©n sù, còng nh tÊt c¶ c¸c tranh chÊp vµ c¸c lo¹i ¸n kh¸c ®Òu ph¶i c¨n cø vµo ph¸p luËt. Ph¸p luËt sÏ lµ ch×a khãa ®Ó gi¶i quyÕt ®îc c¸c vÊn ®Ò. Ngêi ThÈm ph¸n còng ph¶i chØ ra ®îc nh÷ng trêng hîp thiÕu ph¸p luËt ®iÒu chØnh hoÆc ph¸p luËt quy ®Þnh cha râ rµng, lµm tiÒn ®Ò cho viÖc c¬ quan cã thÈm quyÒn hoµn thiÖn ph¸p luËt.
Bªn c¹nh sù tù vËn ®éng cña c¸ nh©n ThÈm ph¸n, TANDTC víi nhiÖm vô híng dÉn c¸c Tßa ¸n ¸p dông thèng nhÊt ph¸p luËt, tæng kÕt kinh nghiÖm xÐt xö cho c¸c Tßa ¸n, ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p hç trî cho c¸c ThÈm ph¸n b»ng viÖc tæ chøc t¨ng cêng c¸c khãa båi dìng nghiÖp vô xÐt xö, c¸c líp båi dìng c¸c chuyªn ®Ò ph¸p luËt míi, nh÷ng chuyªn ®Ò ph¸p luËt tè tông hoÆc nh÷ng lÜnh vùc ph¸p luËt khã nh c¸c chuyªn ®Ò ph¸p luËt vÒ nhµ ë, vÒ quyÒn sö dông ®Êt…
§èi víi nguån bæ nhiÖm cho ®éi ngò ThÈm ph¸n, tríc ®©y thêng trëng thµnh tõ th ký Tßa ¸n, th× nay, theo Ph¸p lÖnh ThÈm ph¸n vµ Héi thÈm nh©n d©n n¨m 2002, muèn ®îc bæ nhiÖm lµm ThÈm ph¸n, ngoµi c¸c ®iÒu kiÖn vÒ b»ng cö nh©n, vÒ thêi gian c«ng t¸c thÝch hîp, cßn ph¶i cã chøng chØ ®µo t¹o nghiÖp vô xÐt xö do Trêng ®µo t¹o c¸c chøc danh T ph¸p [62], nay lµ Häc viÖn T ph¸p, cÊp. TÝnh ®Õn thêi ®iÓm 2004, Häc viÖn T ph¸p ®· ®ang ®µo t¹o ThÈm ph¸n khãa VII. C¸c häc viªn ®· qua ®µo t¹o, khi trë vÒ lµm viÖc t¹i ®Þa ph¬ng ®îc ®¸nh gi¸ tèt. §èi tîng häc viªn lµ c¸c c¸n bé Tßa ¸n ®îc cö ®i häc. Theo Phßng §µo t¹o cña Häc viÖn T ph¸p, sè häc viªn cã b»ng cö nh©n luËt chÝnh quy chØ chiÕm tû lÖ kho¶ng trªn díi 20% cho mçi khãa. Ngay khãa VI, khãa ®µo t¹o nguån ThÈm ph¸n víi thêi gian ng¾n nhÊt theo yªu cÇu cña TANDTC, sè häc viªn cã b»ng chÝnh quy còng chØ chiÕm 32% (sè liÖu cña Phßng §µo t¹o cña Häc viÖn T ph¸p). NhiÒu häc viªn cã t tëng häc ®Ó lÊy chøng chØ ®ñ ®iÒu kiÖn ®îc bæ nhiÖm chø kh«ng ph¶i ®i häc ®Ó lÊy kiÕn thøc. T tëng coi nhÑ viÖc häc cã nhiÒu nguyªn nh©n, trong ®ã cã viÖc b¶n th©n häc viªn ®· lµ biªn chÕ cña Tßa ¸n, dï kÕt qu¶ häc cã thÕ nµo th× hä còng trë vÒ Tßa ¸n lµm viÖc.
NÕu kh«ng më réng nguån vµo, cho phÐp tÊt c¶ nh÷ng cö nh©n luËt muèn trë thµnh ThÈm ph¸n theo häc nghÒ ThÈm ph¸n, th× sÏ kh«ng thÓ cã ®éi ngò ngêi tµi. Ch¸nh ¸n TANDTC còng ®· tõng bøc xóc "kh«ng thÓ ®Ó t×nh tr¹ng ThÈm ph¸n giái th× thiÕu mµ sinh viªn tèt nghiÖp trêng luËt ra trêng kh«ng cã viÖc lµm" [1, tr. 7]. Theo «ng, ngµnh Tßa ¸n "sÏ më réng cöa cho mäi ®èi tîng, miÔn lµ hä giái thùc sù chø kh«ng c¨n cø vµo hé khÈu ë ®©u, bè mÑ lµm g×".
Chóng t«i cho r»ng, më réng c¸nh cöa sÏ ph¶i b¾t ®Çu tõ viÖc tuyÓn chän häc viªn nguån ®µo t¹o ThÈm ph¸n. Häc viªn tèt nghiÖp Häc viÖn T ph¸p víi nh÷ng møc ®iÓm nhÊt ®Þnh míi ®îc lùa chän vµo ngµnh Tßa ¸n ®Ó trë thµnh ThÈm ph¸n. H×nh thøc tuyÓn chän ThÈm ph¸n nh vËy ®îc ¸p dông ë hÇu hÕt c¸c quèc gia cã nÒn t ph¸p ph¸t triÓn. VÝ dô t¹i NhËt B¶n, trong kho¶ng 1.000 ngêi theo häc mét ch¬ng tr×nh ®µo t¹o chung t¹i Häc viÖn T ph¸p NhËt B¶n, sau khi häc xong ch¬ng tr×nh ®µo t¹o, kho¶ng 100 ngêi ®îc lùa chän ®Ó bæ nhiÖm ThÈm ph¸n, 80 ngêi ®îc lùa chän ®Ó bæ nhiÖm kiÓm s¸t viªn, sè cßn l¹i kho¶ng 820 ngêi sÏ trë thµnh luËt s hµnh nghÒ tù do [27].
T¹i Céng hßa Liªn bang §øc, trong kho¶ng 600 ngêi häc, chØ cã thÓ lùa chän ®îc mét ThÈm ph¸n, sè cßn l¹i còng sÏ hµnh nghÒ luËt s. ViÖc lùa chän hoµn toµn dùa trªn c¬ së kÕt qu¶ häc tËp vµ chÕ ®é thi cña häc viªn.
§Ó ¸p dông h×nh thøc tuyÓn chän nh trªn ®ßi hái ph¶i cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a Häc viÖn T ph¸p - n¬i ®µo t¹o s¶n phÈm vµ Tßa ¸n, ViÖn kiÓm s¸t - n¬i sö dông s¶n phÈm. Ngoµi ra, cßn cÇn cã nh÷ng kÕ ho¹ch tæng thÓ cña nhiÒu c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn kh¸c, vÝ dô vÊn ®Ò biªn chÕ, c¬ chÕ thi tuyÓn c«ng chøc, vÊn ®Ò kinh phÝ...
Mét biÖn ph¸p mang tÝnh chiÕn lîc l©u dµi lµ viÖc ®µo t¹o con ngêi tõ gèc. ý tëng h×nh thµnh gi¶i ph¸p nµy b¾t ®Çu tõ mét thùc tÕ gi¶ng d¹y cho c¸c líp ®µo t¹o nguån ThÈm ph¸n t¹i Häc viÖn T ph¸p. Khi x©y dùng ch¬ng tr×nh ®µo t¹o nguån ThÈm ph¸n, xuÊt ph¸t tõ quan niÖm: Häc viÖn T ph¸p kh«ng gi¶ng l¹i luËt nªn ch¬ng tr×nh ®îc x©y dùng chØ bao gåm kü n¨ng cña ThÈm ph¸n. C¸c kü n¨ng nghÒ nghiÖp ®îc x©y dùng trªn c¬ së quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Ngêi ThÈm ph¸n cÇn ph¶i lµm g× vµ nh thÕ nµo ®Ó gi¶i quyÕt vô viÖc d©n sù, vô ¸n h×nh sù, hµnh chÝnh vµ nh÷ng vô viÖc kh¸c thuéc thÈm quyÒn ph¶i dùa trªn quy ®Þnh cña ph¸p luËt. VÒ nguyªn t¾c, c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®· ®îc gi¶ng d¹y trong ch¬ng tr×nh cö nh©n luËt. HiÖn t¹i, c¸c häc viªn nguån ThÈm ph¸n ®Òu lµ cö nh©n luËt. C¸c kiÕn thøc ph¸p luËt c¬ b¶n, hä ®· ®îc nghiªn cøu trong ch¬ng tr×nh cö nh©n. VÊn ®Ò cßn l¹i lµ hä cÇn tËp trung vµo kü n¨ng. Thùc tÕ gi¶ng d¹y l¹i ph¶n ¸nh mét sù thËt lµ nhiÒu quy ®Þnh cña ph¸p luËt mµ häc viªn ®· häc, häc viªn hoÆc lµ kh«ng nhí hoÆc lµ kh«ng biÕt. Trong khi ®ã, ph¸p luËt lµ nÒn t¶ng, lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh kü n¨ng nghÒ nghiÖp. Kh«ng biÕt luËt th× kh«ng thÓ häc ®îc kü n¨ng hµnh nghÒ. Häc viÖn T ph¸p ph¶i t¨ng cêng thªm mét sè chuyªn ®Ò ph¸p luËt vÒ néi dung vµ tè tông vµo ch¬ng tr×nh gi¶ng d¹y. HiÖn t¹i sè tiÕt häc c¸c chuyªn ®Ò nµy chiÕm kho¶ng 10% ®Õn 15% ch¬ng tr×nh ®µo t¹o nghÒ cña Häc viÖn. Tuy nhiªn, nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cuèi khãa häc cña häc viªn vÉn tiÕp tôc ®Ò nghÞ ®îc t¨ng thªm n÷a sè tiÕt häc c¸c chuyªn ®Ò ph¸p luËt trong ch¬ng tr×nh. §iÒu ®¸ng lu ý lµ kh«ng ph¶i chØ cã ë häc viªn ®µo t¹o nguån ThÈm ph¸n mµ häc viªn ®µo t¹o nguån luËt s, nguån c«ng chøng viªn, nguån chÊp hµnh viªn hiÖn ®ang do Häc viÖn ®µo t¹o ®Òu cã chung kiÕn nghÞ lµ t¨ng cêng h¬n n÷a sè tiÕt häc ph¸p luËt vÒ néi dung.
§iÒu nµy cho thÊy chÊt lîng vµ ch¬ng tr×nh ®µo t¹o cö nh©n luËt hiÖn t¹i ®· vµ ®ang ¶nh hëng trùc tiÕp tíi chÊt lîng nghÒ nghiÖp cña ®éi ngò hµnh nghÒ luËt, trong ®ã cã ®éi ngò ThÈm ph¸n. Thùc tÕ nµy ®· ®Æt ra yªu cÇu cÇn ph¶i xem xÐt néi dung ch¬ng tr×nh ®µo t¹o cö nh©n luËt t¹i c¸c trêng ®¹i häc. Nh÷ng vÊn ®Ò mang qu¸ nhiÒu tÝnh häc thuËt, nhng l¹i hÇu nh kh«ng mang l¹i bÊt kú mét hiÖu qu¶ nµo cho viÖc nghiªn cøu khoa häc, nh nh÷ng ®Þnh nghÜa gß bã vÒ ngµnh luËt ®éc lËp chiÕm tû lÖ kh«ng nhá trong ch¬ng tr×nh ®µo t¹o cña c¸c trêng luËt vµ c¸c khoa luËt [23, tr. 27] cÇn ®îc lo¹i bá dÇn ®Ó thay b»ng nh÷ng néi dung cã ý nghÜa h¬n. Néi dung cña tõng m«n häc còng cÇn ph¶i tõng bíc thay ®æi. PGS. TS. Lª Hång H¹nh, Phã HiÖu trëng Trêng §¹i häc LuËt ®· tõng cã ý kiÕn vÒ viÖc cÇn ph¶i thay ®æi néi dung m«n häc LuËt kinh tÕ [24, tr. 17]. Nhng sÏ kh«ng ph¶i chØ ®Æt ra yªu cÇu thay ®æi néi dung cña mét m«n häc (luËt kinh tÕ) mµ cÇn thiÕt ph¶i thay ®æi l¹i c¬ cÊu néi dung ch¬ng tr×nh ®µo t¹o cö nh©n còng nh néi dung cña tõng m«n häc cô thÓ. ViÖc thay ®æi ph¶i theo híng cËp nhËt nh÷ng lÜnh vùc ph¸p luËt míi, c¬ cÊu l¹i sè tiÕt gi¶ng cña tõng m«n häc cho phï hîp, tr¸nh chång chÐo, trïng hîp nhau vÒ néi dung gi÷a c¸c m«n häc, trong khi ®ã nhiÒu lÜnh vùc luËt míi kh«ng ®îc giíi thiÖu hoÆc gi¶ng d¹y.
Gi¶i ph¸p cuèi cïng lµ viÖc cÇn t¨ng cêng chÕ ®é tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh, tr¸ch nhiÖm båi thêng thiÖt h¹i vÒ d©n sù cña c¸c ThÈm ph¸n khi kh«ng hoµn thµnh nhiÖm vô xÐt xö. ViÖc dìng liªm lµ viÖc mµ ®éi ngò ThÈm ph¸n ph¶i thùc hiÖn thêng xuyªn, nh mét c«ng viÖc hµng ngµy. SÏ kh«ng chØ lµ nh÷ng yªu cÇu hay kªu gäi ThÈm ph¸n ph¶i gi÷ v÷ng b¶n lÜnh hay ph¶i cã tr¸ch nhiÖm mµ ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ chÕ ®é tr¸ch nhiÖm cña ngêi ThÈm ph¸n còng nh c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra ph¶i thùc hiÖn thêng xuyªn.
Ngêi Thôy §iÓn ®· tæ chøc nh÷ng c¬ quan ®Æc biÖt gäi OMBUDSMAN ®Ó gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¸c ThÈm ph¸n còng nh cña c¸c viªn chøc nhµ níc. C¬ quan gi¸m s¸t trùc thuéc Quèc héi, do Quèc héi chØ ®Þnh víi nhiÖm kú bèn n¨m. Thµnh viªn cña c¸c c¬ quan gi¸m s¸t cã thÓ ®îc bÇu l¹i ë nhiÖm kú tiÕp theo.
C¬ quan gi¸m s¸t cã thÓ ®iÒu tra bÊt kú khiÕu n¹i nµo vÒ c¬ quan hoÆc nh©n viªn nhµ níc. Thêng th× nh÷ng khiÕu n¹i nµy ë d¹ng c¸c nguån tin trªn b¸o chÝ. C¬ quan nµy còng cã quyÒn chñ ®éng tiÕn hµnh c¸c cuéc ®iÒu tra b»ng c¸c cuéc thanh tra. C¬ quan kiÓm tra cã quyÒn ®a ra truy tè tríc ph¸p luËt viªn chøc ph¹m lçi bÊt cÈn vµ b¸o cho c¬ quan n¬i nh©n viªn nµy lµm viÖc biÕt hoÆc ®Ò nghÞ xö lý kû luËt.
Hµng n¨m c¬ quan nµy còng ®Ö tr×nh Quèc héi mét b¶n b¸o c¸o gåm nh÷ng ®Ò nghÞ söa ®æi, bæ sung nh÷ng luËt lÖ cã s¬ hë hoÆc thiÕu sãt.
Cæ luËt ViÖt Nam còng cã nh÷ng quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nµy. Bé Quèc triÒu H×nh luËt cã quy ®Þnh mét ch¬ng ®o¸n ngôc (xö ¸n) gåm 65 §iÒu. GÇn nh c¶ 65 ®iÒu luËt nµy lµ 65 chÕ tµi phÇn lín dµnh cho ngêi xö ¸n. VÝ dô, §iÒu 658 (§iÒu 1) quy ®Þnh:
Nh÷ng ngêi bÞ giam, kÎ nµo ®¸ng giam mµ kh«ng giam, ®¸ng g«ng cïm mµ kh«ng gång cïm, nÕu lµ tï ph¹m téi biÕm th× ngêi coi tï bÞ ph¹t 60 trîng; nÕu lµ kÎ ph¹m téi ®å trë lªn, th× sÏ xö t¨ng dÉn mét bËc, nÕu thay ®æi chç giam th× xö gi¶m mét bËc. Nh÷ng tï ph¹m kh«ng ®¸ng giam mµ giam, kh«ng ®¸ng g«ng mµ g«ng cïm, th× (ngêi coi tï) bÞ ph¹t 70 trîng.
§iÒu 671 (§iÒu 14) quy ®Þnh:
Nh÷ng quan xÐt ¸n, dïng d»ng ®Ó viÖc qu¸ kú h¹n kh«ng xÐt xö, th× bÞ téi theo luËt ®· ®Þnh (kú h¹n lµ viÖc trém cíp th× bÞ xÐt trong ba th¸ng, viÖc hñy b¸ng trong bèn th¸ng, viÖc ®iÒn thæ trong ba th¸ng, viÖc hé h«n, viÖc tr¸i ph¸p luËt lÆt vÆt, viÖc ®¸nh chöi nhau, cïng viÖc t¹p tông, th× hai th¸ng, c¸c viÖc nµy ®Òu lÊy ngµy b¾t bÞ c¸o ®Õn hÇu kiÖn lµ ngµy ®Çu. LuËt ®Þnh lµ viÖc qu¸ kú h¹n ®Õn mét th¸ng, th× xö téi biÕm; qu¸ ba th¸ng th× xö téi b·i chøc, qu¸ n¨m th¸ng th× bÞ xö téi ®å.
LuËt lÖ thêi phong kiÕn ®· ®îc ®¸nh gi¸ lµ hÖ thèng ph¸p luËt hµ kh¾c. Nhng cã nh vËy ph¸p luËt míi hoµn thµnh vai trß cña m×nh. §iÒu nµy rÊt cã gi¸ trÞ, nhÊt lµ khi "t×nh tr¹ng nhên ph¸p luËt" kh«ng ph¶i chØ xuÊt hiÖn ë ngêi d©n mµ cßn rÊt ®¸ng lo ng¹i lµ cã dÊu hiÖu t¹i chÝnh c¸c c¬ quan c«ng quyÒn, trong ®ã cã c¬ quan t ph¸p.
HiÖn nay, c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn ®· ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh, tr¸ch nhiÖm båi thêng d©n sù cña c«ng chøc, viªn chøc.
Tríc hÕt lµ c¸c quy ®Þnh cña BLDS. §iÒu 623 cña Bé luËt quy ®Þnh: c¬ quan nhµ níc ph¶i båi thêng thiÖt h¹i do c«ng chøc, viªn chøc cña m×nh g©y ra trong khi thi hµnh c«ng vô. C¬ quan nhµ níc cã tr¸ch nhiÖm yªu cÇu c«ng chøc, viªn chøc ph¶i hoµn tr¶ kho¶n tiÒn mµ m×nh ®· båi thêng cho ngêi bÞ h¹i theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, nÕu c«ng chøc, viªn chøc cã lçi trong khi thi hµnh c«ng vô. §iÒu 642 cña Bé luËt quy ®Þnh: c¬ quan tiÕn hµnh tè tông ph¶i båi thêng thiÖt h¹i do ngêi cã thÈm quyÒn cña m×nh g©y ra trong khi thùc hiÖn nhiÖm vô ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö, thi hµnh ¸n. C¬ quan tiÕn hµnh tè tông cã tr¸ch nhiÖm yªu cÇu ngêi cã thÈm quyÒn ®· g©y thiÖt h¹i ph¶i hoµn tr¶ kho¶n tiÒn mµ m×nh ®· båi thêng cho ngêi bÞ thiÖt h¹i theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, nÕu ngêi cã thÈm quyÒn ®ã cã lçi trong khi thi hµnh nhiÖm vô.
Trªn c¬ së nh÷ng quy ®Þnh nµy cña BLDS, nhiÒu v¨n b¶n vÒ båi thêng thiÖt h¹i do ngêi cã thÈm quyÒn cña c¬ quan tiÕn hµnh tè tông g©y ra ®· ®îc c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn ban hµnh nh NghÞ ®Þnh sè 47/CP ngµy 03-5-1997 vÒ viÖc gi¶i quyÕt båi thêng thiÖt h¹i do c«ng chøc, viªn chøc nhµ níc, ngêi cã thÈm quyÒn cña c¬ quan tiÕn hµnh tè tông g©y ra; Th«ng t sè 54/1998/TT-TCCP ngµy 04-06-1998 cña Ban tæ chøc c¸n bé ChÝnh phñ híng dÉn thùc hiÖn mét sè néi dung NghÞ ®Þnh sè 47/CP.
Bªn c¹nh nh÷ng quy ®Þnh nµy, ngµnh Tßa ¸n còng ®· quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cô thÓ trong trêng hîp ThÈm ph¸n xÐt xö sai.
Tuy vËy, vÉn cßn hiÖn tîng c¸n bé Tßa ¸n tiªu cùc, nhòng nhiÔu ngêi d©n. Cã ThÈm ph¸n vµ Th ký bÞ tè c¸o nhËn tiÒn ch¹y ¸n, thËm chÝ ®· bÞ khëi tè vÒ h×nh sù. ViÖc ThÈm ph¸n xÐt xö cha ®óng ph¸p luËt, mét sè ngêi v« c¶m tríc nh÷ng thiÖt thßi, mÊt m¸t cña ngêi d©n, sù thiÕu tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi÷ c¸n c©n c«ng lý ®ang lµ nh÷ng vÊn ®Ò mµ x· héi rÊt bøc xóc.
Bªn c¹nh nh÷ng biÖn ph¸p m¹nh vµ cøng r¾n tõ phÝa c¬ quan chøc n¨ng, b¶n th©n ngêi ThÈm ph¸n ph¶i lu«n ý thøc ®îc h¬n n÷a vai trß cña m×nh. Ngoµi viÖc n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, viÖc dìng liªm cña ngêi ThÈm ph¸n ph¶i lµ mét c«ng viÖc thêng nhËt. Ngêi ThÈm ph¸n cÇn hiÓu m×nh, hiÓu ®îc nghÒ nghiÖp ®Æc biÖt mµ m×nh ®· lùa chän ®Ó tr©n träng m×nh, biÕt gi÷ m×nh tríc nh÷ng c¸m dç cña cuéc sèng.
§©y lµ c«ng viÖc khã, nhng khã kh«ng cã nghÜa lµ kh«ng lµm ®îc. Hå Chñ tÞch còng ®· tõng nh¾c nhë r»ng: "Ngêi ®êi kh«ng ph¶i th¸nh thÇn, kh«ng ai tr¸nh khái khuyÕt ®iÓm, nhng chØ sî kh«ng biÕt kiªn quyÕt söa nã ®i" [44, tr. 167].
ChØ cÇn chóng ta lu«n tËn t©m vµ b¾t ®Çu ngay tõ b©y giê vµ ph¶i b¾t ®Çu tõ viÖc chiÕn th¾ng chÝnh b¶n th©n m×nh.
kÕt luËn ch¬ng 3
Víi nh÷ng tån t¹i, h¹n chÕ cña hÖ thèng ph¸p luËt vµ ph©n cÊp thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp d©n sù, nh÷ng yªu cÇu míi cña ®êi sèng x· héi vµ yªu cÇu cña qu¸ tr×nh héi nhËp, viÖc c¶i c¸ch tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña hÖ thèng Tßa ¸n trong viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp d©n sù lµ hÕt søc cÊp thiÕt, võa mang tÝnh lý luËn, võa mang tÝnh thùc tiÔn.
Tõ thùc tr¹ng cña qu¸ tr×nh ph©n cÊp thùc hiÖn thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp d©n sù trong hÖ thèng Tßa ¸n, nh÷ng kinh nghiÖm cña níc ngoµi vµ trong quy ®Þnh cña cæ luËt ViÖt Nam, t¸c gi¶ ®· ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p ®æi míi ph©n cÊp thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp d©n sù vÒ tæ chøc, vÒ thñ tôc. Mét gi¶i ph¸p kh¸c mang tÝnh ®ång bé nh»m biÕn nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt thµnh chÊt lîng xÐt xö thùc tÕ lµ viÖc n©ng cao chÊt lîng chuyªn m«n, nghiÖp vô, n¨ng lùc xÐt xö cho ®éi ngò c¸n bé Tßa ¸n, tríc hÕt lµ c¸c ThÈm ph¸n.
KÕt luËn
Nh÷ng quy ®Þnh vÒ ph©n cÊp thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp d©n sù trong hÖ thèng Tßa ¸n cho thÊy sù ph©n cÊp thÈm quyÒn cña Tßa ¸n nÕu khoa häc, hîp lý sÏ lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó ho¹t ®éng xÐt xö cña Tßa ¸n cã chÊt lîng. Thùc tiÔn ph©n cÊp thùc hiÖn thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp d©n sù trong hÖ thèng Tßa ¸n ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay nh×n chung ®· t¹o ra mét hÖ thèng xö ¸n cã kh¶ n¨ng gãp phÇn b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n còng nh c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p kh¸c trong x· héi.
Nhng c¸ch thøc tæ chøc thùc hiÖn thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp d©n sù theo thñ tôc s¬ thÈm, thñ tôc phóc thÈm, gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm trong hÖ thèng Tßa ¸n còng béc lé nhiÒu h¹n chÕ. HËu qu¶ lµ mét bé phËn ¸n d©n sù bÞ xÐt xö lßng vßng qua nhiÒu cÊp, kÐo dµi nhiÒu n¨m g©y lo l¾ng trong d luËn còng nh trong chÝnh c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn vÒ chÊt lîng xÐt xö ¸n d©n sù nãi riªng còng nh chÊt lîng ho¹t ®éng cña hÖ thèng c¬ quan Tßa ¸n vµ c¸c c¬ quan t ph¸p kh¸c nãi chung.
Trong bèi c¶nh nµy, tæ chøc l¹i viÖc ph©n cÊp thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp d©n sù trong hÖ thèng Tßa ¸n lµ yªu cÇu kh¸ch quan, cÇn thiÕt cho sù nghiÖp ®æi míi vµ ph¸t triÓn ®Êt níc. Trªn c¬ së nh÷ng ph©n tÝch hÖ thèng xÐt xö hiÖn t¹i, kÕt hîp víi sù so s¸nh c¸ch thøc tæ chøc xö ¸n cña nhiÒu níc trªn thÕ giíi còng nh trong cæ luËt ViÖt Nam vµ c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau trong lÞch sö ViÖt Nam hiÖn ®¹i, t¸c gi¶ luËn ¸n ®· ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p sau:
1. §æi míi ph©n cÊp thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp d©n sù vÒ tæ chøc
Tríc hÕt, cÇn tõng bíc tËp trung viÖc xÐt xö c¸c lo¹i ¸n t¹i mçi cÊp Tßa ¸n theo chuyªn ngµnh chuyªn s©u. T¹i TAND cÊp tØnh, thÈm quyÒn xÐt xö c¸c tranh chÊp d©n sù theo thñ tôc s¬ thÈm, thñ tôc phóc thÈm, thñ tôc gi¸m ®èc thÈm, thñ tôc t¸i thÈm cña TAND cÊp tØnh sÏ thuéc thÈm quyÒn cña Tßa d©n sù TAND cÊp tØnh.
T¬ng tù, t¹i TANDTC, thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp d©n sù theo thñ tôc phóc thÈm, thñ tôc gi¸m ®èc thÈm, thñ tôc t¸i thÈm cña TANDTC sÏ chØ thuéc vÒ Tßa d©n sù TANDTC vµ còng chØ tiÕn hµnh mét lÇn gi¸m ®èc thÈm hoÆc t¸i thÈm ë cÊp Tßa ¸n tèi cao.
TAND cÊp huyÖn tæ chøc gi¶i quyÕt tranh chÊp d©n sù theo tÝnh chÊt chuyªn s©u b»ng c¸ch thµnh lËp Tßa d©n sù ë mét sè ®Þa ph¬ng cã lîng ¸n lín nh thµnh phè Hµ Néi, Thµnh phè Hå ChÝ Minh. C¸c TAND cÊp huyÖn ë c¸c ®Þa ph¬ng kh¸c, c¨n cø vµo lîng ¸n t¹i ®Þa ph¬ng tæ chøc c¸c ThÈm ph¸n chuyªn xÐt xö vÒ d©n sù.
VÒ l©u dµi, toµn bé hÖ thèng Tßa ¸n nªn ®îc kiÖn toµn theo híng tæ chøc tõng cÊp Tßa ¸n t¬ng øng víi mét cÊp xÐt xö. HÖ thèng Tßa ¸n víi ba cÊp, t¬ng øng sÏ cã ba cÊp xÐt xö. ViÖc minh b¹ch thªm cÊp xÐt xö thø ba sÏ cã c¬ chÕ kiÓm so¸t chÆt chÏ, c«ng khai.
MÆt kh¸c, trong mét cÊp Tßa ¸n, nªn tæ chøc xÐt xö chuyªn ngµnh chuyªn s©u theo híng thu gän chñ yÕu vµo lÜnh vùc d©n sù vµ lÜnh vùc h×nh sù.
2. §æi míi ph©n cÊp thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp d©n sù vÒ thñ tôc
Mét lµ, cÇn quy ®Þnh thñ tôc rót gän. Víi lîi thÕ thùc hiÖn trong thêi gian ng¾n, do mét ThÈm ph¸n gi¶i quyÕt vµ b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cã hiÖu lùc ph¸p luËt ngay, thñ tôc rót gän lµ ®iÒu kiÖn quan träng cho c¸c Tßa ¸n, ®Æc biÖt lµ TAND cÊp huyÖn gi¶i quyÕt ®îc khèi lîng ¸n gia t¨ng ®Õn qu¸ t¶i.
Hai lµ, cÇn nhÊn m¹nh quyÒn ra b¶n ¸n cña Héi ®ång xÐt xö phóc thÈm, Héi ®ång gi¸m ®èc thÈm. §iÒu nµy sÏ gãp phÇn gi¶m thiÓu phÇn nµo t×nh tr¹ng xÐt xö lßng vßng mét vô ¸n d©n sù.
Ba lµ, cÇn quy ®Þnh quyÒn kh¸ng c¸o ®Ò nghÞ gi¸m ®èc thÈm cho chÝnh ®¬ng sù, h¹n chÕ t×nh tr¹ng khiÕu n¹i viÖc xÐt xö cña c¸c ®¬ng sù.
Bèn lµ, cÇn quy ®Þnh quyÒn tranh tông trong tè tông d©n sù. Tranh tông lµ mét biÖn ph¸p quan träng ®Ó viÖc xÐt xö thùc sù d©n chñ, lµm ®¬ng sù ph¶i tÝch cùc vµ chñ ®éng trong viÖc b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých cña hä trong vô ¸n. Quy ®Þnh nguyªn t¾c tranh tông trong tè tông d©n sù sÏ lµm cho viÖc tæ chøc thùc hiÖn thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp d©n sù trong hÖ thèng Tßa ¸n hiÖu qu¶ h¬n.
3. T¨ng cêng vµ n©ng cao n¨ng lùc chuyªn m«n nghiÖp vô cña ®éi ngò c¸n bé Tßa ¸n
C¸n bé Tßa ¸n, mµ tríc hÕt lµ c¸c ThÈm ph¸n cÇn ®æi míi ph¬ng ph¸p t duy, nç lùc vËn ®éng m×nh theo kÞp sù ®ßi hái cña x· héi, cña ®Êt níc, thùc hiÖn nguyªn t¾c khi xÐt xö, ThÈm ph¸n vµ Héi thÈm nh©n d©n ®éc lËp vµ chØ tu©n theo ph¸p luËt.
C¸c c«ng t¸c ®µo t¹o vµ båi dìng ®éi ngò ThÈm ph¸n cÇn ®îc ®Æc biÖt chó träng. Ngêi ThÈm ph¸n còng cÇn thêng xuyªn tù trau dåi ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña m×nh.
Tãm l¹i, nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn c¸ch thøc thùc hiÖn thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp d©n sù trong hÖ thèng TAND cÇn ph¶i ®îc thùc hiÖn mét c¸ch ®ång bé. Tïy theo tÝnh chÊt, cã gi¶i ph¸p cÇn ®îc thùc hiÖn tríc, cã gi¶i ph¸p mang tÝnh chiÕn lîc, l©u dµi. ThiÕu bÊt kú mét gi¶i ph¸p nµo, tæ chøc xö ¸n kh«ng thÓ t¹o kh¶ n¨ng b¶o vÖ ®îc nh÷ng quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña nh©n d©n phï hîp víi yªu cÇu ®æi míi mµ §¶ng, Nhµ níc vµ nh©n d©n ®ang chê ®îi.
Nh÷ng C¤NG Tr×nh Cña T¸c Gi¶ §· C¤NG Bè Cã LI£N QUAN §Õn luËn ¸n
Lª Thu Hµ (1997), "¸n d©n sù bÞ xÐt xö kÐo dµi - vµi nguyªn nh©n vµ gi¶i ph¸p", Nhµ níc vµ ph¸p luËt, 10(114), tr. 41-46.
Lª Thu Hµ (1998), Gi¸o tr×nh LuËt tè tông d©n sù ViÖt Nam, Nxb §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, Hµ Néi.
Lª Thu Hµ (1999), "Mét sè vÊn ®Ò vÒ thÈm quyÒn xÐt xö c¸c vô d©n sù cña Tßa ¸n nh©n d©n", Nhµ níc vµ ph¸p luËt, 1(129), tr. 41-50.
Lª Thu Hµ (2001), "C¬ quan nµo cã thÈm quyÒn x¸c nhËn cha cho con?", Tßa ¸n nh©n d©n, (12), tr. 23-25.
Lª Thu Hµ (2003), Mét sè suy nghÜ vÒ c¬ chÕ xÐt xö vô ¸n d©n sù, Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi.
Lª Thu Hµ (2003), Gi¸o tr×nh LuËt tè tông d©n sù ViÖt Nam, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi.
Lª Thu Hµ (2004), "Xö lý c¸c hµnh vi c¶n trë ho¹t ®éng tè tông d©n sù", Tßa ¸n nh©n d©n, (19), tr. 21-23.
Lª Thu Hµ (§ång chñ biªn) (2004), Kü n¨ng gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n d©n sù, Nxb T ph¸p, Hµ Néi.
Lª Thu Hµ (2005), "ChÕ ®é ®µo t¹o luËt gia t¹i Hoa Kú", Nghiªn cøu lËp ph¸p, (19), tr. 72-76.
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o
Lª Thä B×nh - B¸ Kiªn (2003), "ChÊt lîng xÐt xö cña chóng ta ®· æn cha?", Ph¸p luËt thµnh phè Hå ChÝ Minh, (87/2003 ra ngµy 17-11), tr. 7.
Bé ChÝnh trÞ (2002), NghÞ quyÕt sè 08-NQ/TW ngµy 02 th¸ng 1 n¨m 2002 vÒ mét sè nhiÖm vô träng t©m c«ng t¸c t ph¸p trong thêi gian tíi.
Bé luËt D©n sù cña níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam (1995), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
Bé luËt H×nh sù cña níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam (2000), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
Bé luËt Tè tông d©n sù cña níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam (2004), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ néi.
Bé luËt Tè tông h×nh sù cña níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam (2004), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
Bé T ph¸p (1994), "Thµnh lËp Tßa ¸n khu vùc - VÊn ®Ò then chèt trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng c¬ quan xÐt xö ë ViÖt Nam", §æi míi c¸c c¬ quan t ph¸p, nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn, ViÖn Nghiªn cøu Khoa häc Ph¸p lý, Hµ Néi.
Bé T ph¸p (2004), V¨n b¶n sè /TP-DSKT ngµy 23 th¸ng 4 n¨m 2004 cña vÒ viÖc tæng hîp ý kiÕn gãp ý cho Dù ¸n Bé luËt tè tông d©n sù, Hµ Néi.
C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ tæ chøc Tßa ¸n nh©n d©n (2001), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
NguyÔn Ngäc ChÝ (2003), "Tè tông tranh tông vµ vÊn ®Ò c¶i c¸ch t ph¸p ë ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn x©y dùng Nhµ níc ph¸p quyÒn", Nhµ níc vµ ph¸p luËt, (11), tr. 53-59.
Côc V¨n phßng d©n sù Tßa ¸n tèi cao NhËt B¶n (1992), Tµi liÖu nghiÖp vô liªn quan tíi phÝ tè tông d©n sù, HiÖp héi t ph¸p NhËt B¶n.
Ng« Cêng (1996), "Tßa ¸n ë ViÖt Nam díi thêi Ph¸p thuéc (1884-1945)", §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc: VÞ trÝ, vai trß vµ chøc n¨ng cña Tßa ¸n nh©n d©n trong bé m¸y nhµ níc qua c¸c thêi kú c¸ch m¹ng ViÖt Nam, Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao, Hµ Néi, tr. 213-220.
Dennis A. Rondinelly vµ John R. Nellis (1985), "§¸nh gi¸ nh÷ng chÝnh s¸ch ph©n cÊp: Mét trêng hîp l¹c quan mét c¸ch thËn träng", ChÝnh s¸ch vµ ph¸t triÓn, (IV), tr. 5.
Lu TiÕn Dòng (1996), "HÖ thèng t ph¸p vµ thñ tôc tè tông ë NhËt B¶n", §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc: VÞ trÝ, vai trß vµ chøc n¨ng cña Tßa ¸n nh©n d©n trong bé m¸y Nhµ níc qua c¸c thêi kú c¸ch m¹ng ViÖt Nam, Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao.
§Æng §øc §¹m (2002), Ph©n cÊp qu¶n lý kinh tÕ, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2000), "NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø b¶y Ban chÊp hµnh trung ¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam khãa VIII", Trong s¸ch: C¸c nghÞ quyÕt cña trung ¬ng §¶ng 1996-1999, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2001), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc cña §¶ng lÇn thø IX, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
NguyÔn Huy §Êu (ThÈm ph¸n, Gi¸m ®èc Nha Hé vô, Gi¶ng viªn Trêng LuËt khoa §¹i häc Sµi Gßn) (1962), LuËt d©n sù tè tông ViÖt Nam, XuÊt b¶n díi sù b¶o trî cña Bé T ph¸p.
TrÇn V¨n §é (2003), "§æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Tßa ¸n nh©n d©n", Nhµ níc vµ ph¸p luËt, (11), tr. 16.
Gareth Morgan (1994), C¸ch nh×n nhËn tæ chøc tõ nhiÒu gãc ®é, Nxb Khoa häc kü thuËt, Hµ Néi.
Gunter Buschges (1996), NhËp m«n x· héi häc tæ chøc, Nxb ThÕ giíi, Hµ Néi.
Gustave Peiser (1994), LuËt Hµnh chÝnh, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
Lª Hång H¹nh (2002), "Bµn vÒ viÖc ®æi míi tªn gäi ch¬ng tr×nh, néi dung m«n häc luËt kinh tÕ", LuËt häc, (8), tr. 27.
Lª Hång H¹nh (2003), "ChÕ ®Þnh Hîp ®ång kinh tÕ - tån t¹i hay kh«ng tån t¹i", LuËt häc, (3), tr. 17.
HÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt tè tông d©n sù (2003), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
HiÕn ph¸p ViÖt Nam (2002), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
Häc viÖn T ph¸p NhËt B¶n, Tµi liÖu do tæ chøc JICA cung cÊp.
V.I. Lªnin (1976), Toµn tËp, tËp 33 Nxb TiÕn bé, Matxc¬va.
V.I. Lªnin (1979), Toµn tËp, tËp 39, Nxb TiÕn bé, Matxc¬va.
Ph¹m V¨n Lîi (1995), "HÖ thèng Tßa ¸n cña Singapore", Nhµ níc vµ ph¸p luËt, (1), tr. 54-55.
LuËt §Êt ®ai n¨m 2003, ®îc Quèc héi níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam khãa XI, kú häp thø 4 th«ng qua ngµy 26-11-2003.
LuËt H«n nh©n vµ gia ®×nh n¨m 2000 (2000), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt tæ chøc Tßa ¸n nh©n d©n n¨m 1992, ®îc Quèc héi níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam khãa IX, kú häp thø t th«ng qua ngµy 28-12-1993.
LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt tæ chøc Tßa ¸n nh©n d©n n¨m 1992, ®îc Quèc héi níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam khãa IX, kú häp thø t¸m th«ng qua ngµy 28-10-1995.
"LuËt Tæ chøc Tßa ¸n nh©n d©n n¨m 1960" (1960), C«ng b¸o, (32).
"LuËt Tæ chøc Tßa ¸n nh©n d©n n¨m 1981" (1981), C«ng b¸o, (23).
LuËt Tæ chøc Tßa ¸n nh©n d©n n¨m 1992 (1992), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
LuËt Tæ chøc Tßa ¸n nh©n d©n n¨m 2002 (2002), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
C.M¸c - Ph.¡nghen (1978), Toµn tËp, tËp 1, Nxb Sù thËt, Hµ Néi.
C.M¸c - Ph.¨nghen (1980), "B¶n th¶o kinh tÕ - triÕt häc n¨m 1844", TuyÓn tËp, tËp 1, Nxb Sù thËt, Hµ Néi.
NguyÔn §øc Mai (2003), "VÊn ®Ò tranh tông trong dù th¶o Bé luËt h×nh sù (söa ®æi)", Nhµ níc vµ ph¸p luËt, (10), tr. 39.
Vò V¨n MÉu (LuËt khoa th¹c sÜ, Gi¸o s thùc thô, nguyªn khoa trëng LuËt khoa §¹i häc Sµi gßn, luËt s tßa thëng thÈm Sµi gßn) (1975), Cæ luËt ViÖt Nam vµ t ph¸p sö diÔn gi¶ng, quyÓn thø hai (ch¬ng tr×nh cö nh©n luËt, n¨m thø hai), Sµi gßn.
Malcolm Wallis (1996), ChÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng vµ ph¸t triÓn, Nxb V¨n hãa th«ng tin, Hµ Néi.
Hå ChÝ Minh (1995), "Tù phª b×nh", Toµn tËp, tËp 4, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
Hå ChÝ Minh (1995), "ThiÕu ãc tæ chøc - Mét khuyÕt ®iÓm lín trong c¸c ñy ban nh©n d©n", Toµn tËp, tËp 4, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
Hå ChÝ Minh (1995), "MÊy ®iÒu kinh nghiÖm" Toµn tËp, tËp 5, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
Montesquieu (1996), Tinh thÇn ph¸p luËt, Nxb Gi¸o dôc, Trêng §¹i häc khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n - Khoa luËt, Hµ Néi.
Lª Hoµi Nam, ThÈm quyÒn xÐt xö theo thñ tôc s¬ thÈm theo ph¸p luËt ViÖt Nam, LuËn v¨n th¹c sÜ luËt häc, Trêng §¹i häc LuËt Hµ néi.
Nhµ ph¸p luËt ViÖt - Ph¸p (1998), Bé luËt tè tông d©n sù cña níc Céng hßa Ph¸p, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ néi.
NghÞ ®Þnh sè 5/§B ngµy 01 th¸ng 01 n¨m 1947 cña Bé trëng Bé T ph¸p t¹m ®×nh chØ c«ng viÖc xö ¸n cña c¸c tßa thîng thÈm (1947), ViÖt Nam d©n quèc c«ng b¸o.
NghÞ ®Þnh sè 44/§B ngµy 12 th¸ng t n¨m 1947 cña Bé trëng Bé T ph¸p thiÕt lËp ë khu mét Héi ®ång phóc ¸n (1947), ViÖt Nam d©n quèc c«ng b¸o.
NghÞ ®Þnh sè 381-TTg ngµy 20-10-1959 quy ®Þnh nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña TANDTC, C«ng b¸o níc ViÖt Nam d©n chñ céng hßa sè 41-1959.
NghÞ ®Þnh sè 70/CP ngµy 12-6-1997 cña ChÝnh phñ vÒ ¸n phÝ, lÖ phÝ Tßa ¸n (1997), C«ng b¸o níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam (15).
NghÞ quyÕt sè 56/2002/QH10 cña Quèc héi níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam khãa X, kú häp thø 11, tõ ngµy 15 th¸ng 3 ®Õn ngµy 02 th¸ng 4 n¨m 2002, NghÞ quyÕt vÒ viÖc thi hµnh LuËt tæ chøc Tßa ¸n nh©n d©n vµ LuËt tæ chøc VKSND.
Ph¸p lÖnh vÒ ThÈm ph¸n vµ Héi thÈm nh©n d©n (1993), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
Ph¸p lÖnh vÒ ThÈm ph¸n vµ Héi thÈm nh©n d©n (2002), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
Ph¸p lÖnh hîp ®ång d©n sù n¨m 1991, HÖ thèng hãa c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ d©n sù vµ tè tông d©n sù (1992), Nxb Ph¸p lý, Hµ Néi.
Ph¸p lÖnh nhµ ë n¨m 1991, HÖ thèng hãa c¸c v¨n b¶n vÒ d©n sù vµ tè tông d©n sù (1992), Nxb Ph¸p lý, Hµ Néi.
Ph¸p lÖnh Thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n d©n sù (1990), Nxb Ph¸p lý, Hµ Néi.
Ph¸p lÖnh Thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ (1994), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
Ph¸p lÖnh Thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp lao ®éng (1996), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
Ph¸p lÖnh Thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n hµnh chÝnh (1996), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
NguyÔn §×nh Quý (1996), "Tæ chøc Tßa ¸n Thôy §iÓn", §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc: VÞ trÝ, vai trß vµ chøc n¨ng cña Tßa ¸n nh©n d©n trong bé m¸y Nhµ níc qua c¸c thêi kú c¸ch m¹ng ViÖt Nam, Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao, Hµ Néi.
NguyÔn Duy Quý (1997), "§¹i héi lÇn thø VIII cña §¶ng vµ nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch cña khoa häc vÒ Nhµ níc vµ ph¸p luËt trong hÖ thèng x· héi", §¹i héi §¶ng céng s¶n ViÖt Nam vµ nh÷ng cÊn ®Ò cÊp b¸ch cña khoa häc vÒ Nhµ níc vµ ph¸p luËt, Trung t©m khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n quèc gia, ViÖn nghiªn cøu Nhµ níc vµ ph¸p luËt, Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi, tr. 17.
NguyÔn H÷u Quúnh (Chñ nhiÖm c«ng tr×nh) (1999), Tõ ®iÓn LuËt häc, Nxb Tõ ®iÓn B¸ch khoa, Hµ Néi.
S¾c lÖnh sè 13-SL ngµy 24 th¸ng giªng n¨m 1946 cña Chñ tÞch ChÝnh phñ l©m thêi ViÖt Nam d©n chñ céng hßa vÒ Tæ chøc c¸c Tßa ¸n vµ c¸c ng¹ch ThÈm ph¸n (1945), ViÖt Nam quèc d©n c«ng b¸o.
S¾c lÖnh sè 22-B ngµy 18-2-1946 ®Ó quyÒn t ph¸p cho ñy ban Hµnh chÝnh ë nh÷ng n¬i cha ®Æt ®îc Tßa ¸n biÖt lËp, ViÖt Nam quèc d©n c«ng b¸o.
S¾c lÖnh sè 51-SL ngµy 17 th¸ng 4 n¨m 1946 cña Chñ tÞch ChÝnh phñ ViÖt Nam d©n chñ céng hßa Ên ®Þnh thÈm quyÒn cña c¸c Tßa ¸n vµ sù ph©n c«ng gi÷a c¸c nh©n viªn trong Tßa ¸n, ViÖt Nam quèc d©n c«ng b¸o.
S¾c lÖnh sè 85-SL ngµy 22 th¸ng 5 n¨m 1950 cña Chñ tÞch níc ViÖt Nam d©n chñ céng hßa vÒ c¶i c¸ch bé m¸y t ph¸p vµ luËt tè tông, ViÖt Nam quèc d©n c«ng b¸o.
Sæ tay thuËt ng÷ ph¸p lý th«ng dông (1996), Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi.
TrÇn §¹i Th¾ng (2003), "Tè tông "tranh tông" vµ tè tông "thÈm cøu"", Nghiªn cøu lËp ph¸p, (9), Hµ Néi, tr. 50-60.
NguyÔn Quèc Thïy (1994), "Thµnh lËp Tßa ¸n khu vùc - vÊn ®Ò then chèt trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng c¬ quan xÐt xö ë ViÖt Nam", Chuyªn ®Ò: §æi míi c¸c c¬ quan T ph¸p, nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn, ViÖn Nghiªn cøu Khoa häc ph¸p lý - Bé T ph¸p, th¸ng 12/1994.
T×m hiÓu vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña hÖ thèng c¬ quan quyÒn lùc nhµ níc theo HiÕn ph¸p 1992 (1994), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
Tê tr×nh S¾c lÖnh sè 13 ngµy 24 th¸ng giªng n¨m 1946, ViÖt Nam quèc d©n c«ng b¸o.
Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao (1976), TËp hÖ thèng hãa luËt lÖ vÒ tè tông d©n sù, Hµ Néi.
Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao (1995), B¶n ¸n gi¸m ®èc thÈm sè 04/H§TP ngµy 01-08-1995 cña Héi ®ång ThÈm ph¸n Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao vÒ vô tranh chÊp gi÷a «ng Nguyªn Duy Gi¸ vµ bµ NguyÔn ThÞ HiÕu.
Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao (1999), C«ng v¨n sè 16/1999 ngµy 1-2-1999 cña TANDTC gi¶i ®¸p mét sè vÊn ®Ò vÒ h×nh sù, d©n sù, kinh tÕ, lao ®éng, hµnh chÝnh vµ tè tông, Hµ Néi.
Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao (2000), B¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c Tßa ¸n n¨m 2000, ph¬ng híng nhiÖm vô c«ng t¸c Tßa ¸n n¨m 2001, Hµ Néi.
Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao (2001), B¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c Tßa ¸n n¨m 2001, ph¬ng híng nhiÖm vô c«ng t¸c Tßa ¸n n¨m 2002, Hµ Néi.
Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao (2003), B¸o c¸o t¹i Héi th¶o vÒ x©y dùng Dù th¶o Bé luËt tè tông d©n sù víi c¸c chuyªn gia NhËt B¶n th¸ng 10 n¨m 2003, Hµ Néi.
Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao (2003), B¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c Tßa ¸n n¨m 2003, ph¬ng híng nhiÖm vô c«ng t¸c Tßa ¸n n¨m 2004, Hµ Néi.
Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao (2003), QuyÕt ®Þnh sè 27/H§TP-DS ngµy 26-08 cña Héi ®ång ThÈm ph¸n Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao vÒ vô thõa kÕ.
Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao (2004), Tê tr×nh Quèc héi vÒ dù ¸n Bé luËt tè tông d©n sù, Hµ Néi.
Trêng §¹i häc LuËt Hµ Néi (2001), Gi¸o tr×nh LuËt tè tông hµnh chÝnh, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi.
Trêng §¹i häc LuËt Hµ Néi (1994), Gi¸o tr×nh lý luËn vÒ nhµ níc vµ ph¸p luËt, Hµ Néi.
Trêng §¹i häc LuËt Hµ Néi (2003), Gi¸o tr×nh LuËt tè tông d©n sù ViÖt Nam, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi.
Trêng §µo t¹o c¸c chøc danh t ph¸p (2003), §Ò ¸n kiÖn toµn tæ chøc, n©ng cao n©ng cao chÊt lîng ®µo t¹o c¸n bé t ph¸p vµ x©y dùng chØ tiªu ®µo t¹o thêng xuyªn cho c¸c chøc danh t ph¸p.
TrÇn Anh TuÊn (2003), "C¶i c¸ch t ph¸p vµ viÖc x©y dùng thñ tôc tè tông d©n sù rót gän ë ViÖt Nam", NghÒ LuËt, (6), tr. 27.
§µo TrÝ óc (Chñ biªn) (1997), §¹i héi VIII §¶ng céng s¶n ViÖt Nam vµ nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch cña khoa häc vÒ Nhµ níc vµ Ph¸p luËt, Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi.
ViÖn Nghiªn cøu Nhµ níc vµ Ph¸p luËt (1992), T×m hiÓu vÒ Nhµ níc ph¸p quyÒn, Nxb Ph¸p lý, Hµ Néi.
ViÖn Ng«n ng÷ häc (2003), Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, Nxb §µ N½ng, §µ N½ng.
ViÖn Sö häc ViÖt Nam (1991), Quèc triÒu H×nh luËt, Nxb Ph¸p lý, Hµ Néi.
NguyÔn Nh ý (Chñ biªn) (1999), §¹i Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, Nxb V¨n hãa th«ng tin, Hµ Néi.
tiÕng anh
How U.S. Courts work (9/1999), An Electronic Journal of the U.S. Deparment of state,
Janpan International Cooperation Agency, Cooperation in the legal and judicial field vietnam: Phase III, Part I "Strengthening Vietnamese Judicial Training Institutions" (2004), S¬ lîc vÒ chÕ ®é t ph¸p cña NhËt B¶n.
Janpan International Cooperation Agency, Cooperation in the legal and judicial field vietnam: Phase III, Part I "Strangthening Vietnamese Judicial Training Institutions" (2004), Tæng quan vÒ chÕ ®é thèng trÞ vµ chÕ ®é luËt ph¸p NhËt B¶n.
Japan International Cooperation Agency JICA (2000), Japanese Laws, volume2: 1997-1998, Youth Publishing House.
The Code of Civil Proceduce of Japan, Ehs Law bulltetin series, Japan, Enbun-Horei-Sha,Ing.
The Hanoi Law University (1997), English for Lawyers, The People's public securtity publishing House, Hanoi.
tiÕng ph¸p
Lemeunier (1988), Dictionnaire juiridique, La maison du dictionnaire, Paris.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
Phân cấp thẩm quyền giải quyết tranh chấp dân sự trong hệ thống Tòa án ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.doc
