Luận văn Pháp luật về thực hiện dân chủ cơ sở - Từ thực tiễn quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội

bàn bạc, quyết định; giám sát). Bên cạnh đó, nội dung của pháp luật về thực hiện dân chủ ở cấp xã nên sửa đổi một số quy định liên quan đến hình thức công khai cho Nhân dân, sửa đổi quy định về bầu Trưởng thôn/Tổ 85 trưởng tổ dân phố; quy định vấn đề việc thực hiện dân chủ ở các huyện đảo không có cấp xã; bổ sung các chế tài cụ thể để xử lý cơ quan không thực hiện/thực hiện không đầy đủ các quy định về dân chủ, công khai; làm rõ chức năng giám sát thực hiện dân chủ ở xã của MTTQ Việt Nam; có sự phân định rõ ràng trong giải pháp tổ chức, triển khai thực hiện dân chủ ở chính quyền phường, thị trấn so với chính quyền xã Bên cạnh đó, nên tổ chức ra soát, quy trình hóa và cải tiến các quy trình liên quan đến thực hiện dân chủ ở cấp xã một cách công khai, để mỗi người dân “phải” (chứ không dừng lại ở việc “cần” hoặc “nên”) được biết, được bàn, được quyết định và kiểm tra. Những nội dung công khai cần tập trung đó là: quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch xây dựng, các khoản thu, chi của địa phương Quy định về mức đầu tư nguồn lực cho công tác triển khai thực hiện pháp luật về dân chủ ở cấp xã, đặc biệt là công tác đào tạo, tập huấn, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã. 3.2.2. Hoàn thiện nội dung, hình thức công khai để Nhân dân biết Về nội dung công khai để Nhân dân biết không có hạn chế về mặt quy định pháp luật nhưng về mặt thực thi cần có sự thay đổi nhất định. Có thể cho rằng, đối với một số vấn đề cần công khai cho Nhân dân nhưng chính quyền cấp xã gặp khó khăn vì còn phụ thuộc vào các ngành và tỉnh/thành phố (quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất chi tiết và phương án điều chỉnh, quy hoạch khu dân cư trên địa bàn phường; đề án thành lập mới, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới hành chính), các cơ quan cấp trên phải thông báo nhanh chóng, kịp thời và rõ ràng cho chính quyền phường để chính quyền chủ động thông báo cho Nhân dân. Đây là những nội dung khá nhạy cảm, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của người dân ở xã, phường, thị trấn nên rất cần được quan tâm công khai chi tiết cho người dân, bảo đảm quyền của người dân. Vì vậy, Luật về thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn nên bổ sung quy định về minh bạch trong việc công khai (phạm vi nội dung của mỗi loại việc 86 công khai đến đâu, bao gồm những vấn đề gì; thời điểm công khai; thời gian công khai). Về hình thức công khai thông tin cho Nhân dân biết, theo kết quả khảo sát, nhiều ý kiến cho rằng, cũng nên ghi nhận thêm hình thức công khai thông qua trang thông tin điện tử (Internet) của chính quyền các cấp. Thực tế cho thấy đây cũng là hình thức công khai đáp ứng được yêu cầu hiện đại hóa nền hành chính, phát triển công nghệ thông tin đến người dân, đặc biệt có tác dụng hiệu quả ở đô thị, có tới 31/150 người được hỏi (20,67%) mong muốn công khai thông qua Internet. Mặt khác, không phải bất cứ hình thức công khai nào cũng có thể áp dụng đối với tất cả các nội dung được quy định. Do đó, Luật về thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn nên đa dạng hóa thêm một số hình thức công khai để thông tin về hoạt động của chính quyền địa phương đến được Nhân dân một cách nhanh và hiệu quả nhất, ví dụ bổ sung hình thức nâng cao tính đối thoại giữa chính quyền và người dân; trang thông tin điện tử đáp ứng yêu cầu phát triển công nghệ thông tin; gửi văn bản thông báo công khai đến trực tiếp các hộ gia đình Luật về thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn không nên tiếp tục quy định theo hướng tất cả các hình thức công khai đều áp dụng đối với tất cả các nội dung cần công khai. 3.2.3. Hoàn thiện nội dung, hình thức Nhân dân bàn và quyết định Thứ nhất, chuyển một số nội dung Nhân dân tham gia ý kiến trước khi cơ quan có thẩm quyền quyết định thành nội dung Nhân dân bàn, biểu quyết để cấp có thẩm quyền quyết định Theo quy định tại Điều 19 của Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn năm 2007 thì hiện nay, có 5 nhóm nội dung phải đưa ra lấy ý kiến Nhân dân trước khi cơ quan có thẩm quyền quyết định. Như vậy, ý kiến của người dân đối với các nội dung này chỉ có ý nghĩa tham khảo đối với chính quyền. Tuy nhiên, qua thực tiễn đánh giá, nên đưa một số nội dung phải 87 do Nhân dân bàn, biểu quyết để cấp có thẩm quyền quyết định, đó là: việc quản lý, sử dụng quỹ đất của cấp xã; chủ trương, phương án đền bù, hỗ trợ giải phóng mặt bằng, xây dựng cơ sở hạ tầng, tái định cư, phương án quy hoạch khu dân cư. Những nội dung này không mang tính chất kỹ thuật, chuyên môn cao và ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi cơ bản của người dân được quy định trong Hiến pháp (quyền về cư trú, nhà ở, việc làm ...) và có tác động đến nhiều mặt của đời sống chính trị, kinh tế, xã hội của địa phương nên phải được Nhân dân bàn, biểu quyết làm cơ sở cho cơ quan có thẩm quyền quyết định. Mặt khác cũng nên bổ sung một vấn đề Nhân dân bàn, biểu quyết để cơ quan có thẩm quyền quyết định là: phương án sử dụng các khoản đóng góp vào quỹ của thôn, xã đề góp phần tăng tính minh bạch trong việc sử dụng kinh phí do Nhân dân đóng góp. Thứ hai, về nội dung Nhân dân bàn và quyết định trực tiếp: Để thực hiện tốt các quy định liên quan đến xây dựng công trình công cộng, trước hết cần tăng cường thông tin công khai minh bạch, tổ chức thăm dò ý kiến của người dân về việc triển khai các dự án xây dựng công trình công cộng tại địa bàn cấp xã. Vấn đề này càng quan trọng đối với những dự án do chính quyền đầu tư kinh phí 100% không huy động nguồn vốn từ Nhân dân nhưng lại có tác động thiết thực tới đời sống của người dân. Vì vậy, Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn năm 2007 nên được bổ sung quy định bước thăm dò, lấy ý kiến của người dân về việc xây dựng công trình, nắm bắt được tâm tư, nguyện vọng của người dân. Điều này sẽ góp phần nâng cao tính dân chủ, hiệu quả trong việc xây dựng công trình công cộng ở cấp xã. Tuy nhiên, trong trường hợp một số người dân không thực thi quyết định đã được thông qua (phương án giải phóng mặt bằng, mức đóng góp ...) thì Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn năm 2007 cần quy định rõ biện pháp giải quyết, đó là: xem xét lại chủ trương, nghiên cứu điều chỉnh 88 cho phù hợp với thực tế (nếu có); tổ chức thêm cuộc họp, đối thoại với những người không đồng ý để thông báo cụ thể định hướng, mục tiêu và phương án của công trình, kết hợp thuyết phục, vận động thông qua trưởng thôn, tổ dân phố. Để đảm bảo tính dân chủ, tự nguyện chấp hành của người dân, nên áp dụng những biện pháp “mềm” trong vấn đề này, tránh những giải pháp quá mạnh ảnh hưởng đến tâm lý của người dân. Thứ ba, về nội dung Nhân dân bàn, biểu quyết để cấp có thẩm quyền quyết định: Nhanh chóng ban hành văn bản mới thay thế Thông tư liên tịch số 03/2000/TTLT-BTP-BVHTT-BTTUBTƯMTTQVN ngày 31-3-2000 về xây dựng và thực thi hương ước vì văn bản này đã được ban hành trước Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn năm 2007 khá lâu, có những điểm không còn phù hợp với thực tiễn đời sống. Tùy vào đặc thù vùng miền, nên có hướng dẫn thống nhất việc xây dựng hương ước theo hướng phân hóa. Đối với khu vực nông thôn, nên tiếp tục duy trì hương ước nhưng chủ yếu nên hướng đến các quy định nội bộ của thôn, làng và nếp sống văn hóa mới lành mạnh, có ý thức đổi mới gắn với quá trình xây dựng nông thôn mới. Đối với khu vực đô thị, vẫn nên có quy ước văn hóa nhưng vì ở nhiều phường có rất nhiều tổ dân phố và ít có đặc thù riêng nên chỉ cần xây dựng một văn bản quy ước áp dụng chung cho một số tổ dân phố (khu dân cư) hoặc quy ước dùng chung cho đơn vị phường. Nên bổ sung quy định Chủ tịch UBND quận có thể ủy quyền cho Chủ tịch UBND phường ký thông qua quy ước nhằm hạn chế việc tồn đọng các bản quy ước, đặc biệt là ở khu vực đô thị hiện nay. Xây dựng cơ chế giám sát việc thực thi quy ước và chế tài xử lý đối với việc vi phạm quy định của quy ước. Để nâng cao hiệu quả thực hiện quy ước cần thiết phải có cơ chế giám sát thường xuyên để kịp thời phát hiện các sai 89 phạm trong quá trình thực hiện; phát hiện các điểm không còn phù hợp với thực tiễn để kiến nghị sửa đổi, bổ sung. Về chủ thể nên được pháp luật quy định giao giám sát thực hiện quy ước là Ban Công tác Mặt trận khu dân cư (tổ dân phố) vì đây là tổ chức gắn bó gần gũi với quần chúng Nhân dân, góp phần thể hiện sâu sắc hơn bản chất của MTTQ trong việc tham gia xây dựng đời sống của Nhân dân. Về vị trí, vai trò của khu dân cư và cán bộ khu dân cư. Đây là một thực tế rất phổ biến ở các khu vực đô thị khi có quá nhiều tổ dân phố đã hình thành nên các khu dân cư. Khu dân cư ở các phường đã khá gắn bó với đời sống người dân. Tuy nhiên, quy định hiện hành chưa ghi nhận quy mô khu dân cư cũng như các vấn đề về cán bộ của khu dân cư. Pháp lệnh nên ghi nhận khu dân cư, phạm vi, quy mô khu dân cư để góp phần giải tỏa khó khăn trong việc quản lý các tổ dân phố của khu vực phường ở đô thị. Việc có khu dân cư cũng sẽ góp phần tạo sự liên kết hơn giữa các tổ trưởng tổ dân phố, tạo điều kiện thuận lợi trong việc ban hành quy ước chung cho cả khu dân cư. Tiếp tục hoàn thiện cơ chế phối hợp công tác giữa tổ trưởng, tổ phó tổ dân phố (khu dân cư) với Ban Công tác Mặt trận và các đoàn thể Nhân dân. MTTQ và các đoàn thể Nhân dân ở tổ dân phố (khu dân cư) là nơi đại diện cho quyền làm chủ của Nhân dân nên tổ trưởng, tổ phó tổ dân phố (khu dân cư) phải thường xuyên phối hợp thống nhất hành động, đổi mới phương thức hoạt động, tạo sức hấp dẫn để thu hút đoàn viên, hội viên vào tổ chức và từ đó có điều kiện để phát huy đúng, phát huy tốt quyền làm chủ của Nhân dân, đặc biệt, trong tổ chức họp cử tri và tuyên truyền, tổ chức, vận động Nhân dân thực hiện dân chủ. Chính việc phối hợp này sẽ làm cho hoạt động của tổ trưởng, tổ phó tổ dân phố (khu dân cư) hiệu quả hơn. Thứ tư, về nội dung, hình thức Nhân dân tham gia ý kiến trước khi cơ quan có thẩm quyền quyết định: 90 Đối với những vấn đề Nhân dân tham gia ý kiến trước khi cơ quan có thẩm quyền quyết định, Pháp luật cần quy định phải kèm theo văn bản giải thích cụ thể, rõ ràng về nội dung của các dự thảo cần lấy ý kiến Nhân dân. Điều này sẽ giúp Nhân dân góp ý có hiệu quả hơn bởi những dự thảo nói trên thường có tính chuyên môn, kỹ thuật khá cao, nếu không giải thích sẽ gây khó khăn cho người dân. Bên cạnh đó, việc lấy ý kiến nên có trọng tâm, trọng điểm, tập trung vào những nội dung cơ bản, quan trọng nhất của dự thảo. Về hình thức lấy ý kiến, hòm thư góp ý là hình thức kém hiệu quả bởi sự tương tác trực tiếp giữa chính quyền và Nhân dân và thực tế thì nhiều người dân không quan tâm đến hình thức này. Vì vậy, pháp luật nên bỏ hình thức hòm thư góp ý ở nội dung Nhân dân tham gia ý kiến trước khi cơ quan có thẩm quyền quyết định. 3.2.4. Hoàn thiện nội dung, hình thức Nhân dân tham gia giám sát Thứ nhất, đối với Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng - Quy chế Giám sát đầu tư của cộng đồng (Ban hành kèm theo Quyết định số 80/2005/QĐ-TTg ngày 18-4-2005) đã hết hiệu lực thi hành từ 01/7/2007 vì văn bản này căn cứ Nghị định 79/2003/NĐ-CP đã hết hiệu lực. Vì vậy, để tiếp tục duy trì hoạt động của Ban Giám sát đầu tư cộng đồng theo quy định của Pháp lệnh 34/2007/PL-UBTVQH11, cần ban hành một số quy định dưới dạng quy chế mới phù hợp với tính chất hoạt động của Ban Giám sát đầu tư cộng đồng theo hướng như sau: + Về nội dung giám sát: cần có sự điều chỉnh thu hẹp nội dung giám sát để phù hợp hơn với tính chất giám sát của giám sát đầu tư cộng đồng là giám sát của Nhân dân. Hiện nay, với phạm vi giám sát rộng (bao gồm các dự án đầu tư có sử dụng nguồn vốn của Nhà nước, nguồn vốn của cộng đồng, nguồn vốn khác) và phương thức thực hiện giám sát chỉ có thể dựa trên các thông tin được cung cấp, trình độ và năng lực của các thành viên còn hạn chế thì rất 91 khó khăn cho Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng khi thực hiện các nội dung giám sát như quy định tại Điều 4 Quy chế. Để có thể theo dõi đánh giá hiệu quả đầu tư dự án, kiểm tra việc tuân thủ các quy trình, quy phạm kỹ thuật, định mức vật tư... theo quy định trong suốt quá trình triển khai dự án đòi hỏi Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng phải có được đầy đủ các thông tin, nắm vững được thiết kế định mức kỹ thuật xây dựng, cam kết chất lượng ... như những người hành nghề chuyên nghiệp. Với nội dung và mức độ giám sát rộng như hiện nay chỉ phù hợp với tính chất của các thiết kế giám sát Nhà nước, không phù hợp với tính chất giám sát của Nhân dân. + Cần quy định rõ, cụ thể hơn nữa trách nhiệm, quyền hạn và cách thức hoạt động của Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng. Mặc dù được trao nhiệm vụ giám sát với phạm vi và nội dung rộng không khác gì so với các thiết chế giám sát của Nhà nước nhưng vai trò, trách nhiệm và cơ chế thực hiện giám sát của Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng lại được thể hiện trong Quy chế khá mờ nhạt và không bảo đảm tính khả thi. Quy định tại điều 5 của Quy chế cho phép Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng được yêu cầu cơ quan quản lý Nhà nước, các đối tượng chịu sự giám sát trả lời, cung cấp thông tin phục vụ việc giám sát; được kiến nghị cấp có thẩm quyền đình chỉ thực hiện đầu tư, vận hành dự án, kiến nghị các biện pháp xử lý ... nhưng quy định trên sẽ chỉ là hình thức nếu pháp luật không tạo ra cơ chế cho việc bảo đảm thực thi các quyền hạn trên. Ví dụ như: (1) Quy định rõ chủ thể, quy trình tiếp nhận các phản ánh, kiến nghị của Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng; (2) Gắn vai trò và trách nhiệm của Ban Giám sát khi kết thúc công trình bằng cách quy định đại diện Ban Giám sát phải là một bên ký xác nhận trong biên bản nghiệm thu công trình. Đây cũng là hình thức để thể hiện ý kiến của Ban Giám sát về chất lượng công trình. Đó cũng là giải pháp đế hạn chế khiếu kiện trong Nhân dân ngay từ cơ sở trong quá trình triển khai thực hiện dự án. 92 - Tăng cường mối quan hệ phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, tổ chức trong việc thực hiện quản lý về công tác giám sát đầu tư cộng đồng. Ở đây, cần nhấn mạnh đến vai trò của MTTQ cấp cơ sở trong việc chỉ đạo tổ chức và hoạt động của Ban Giám sát, thực hiện báo cáo định kỳ về công tác giám sát đầu tư cộng đồng; vai trò của Sở Kế hoạch và Đầu tư trong việc tổng hợp số liệu, thông tin liên quan đến công tác giám sát đầu tư cộng đồng tại địa phương để báo cáo chính quyền cấp tỉnh cũng như cơ quan quản lý cấp trung ương. Thực tiễn cho thấy, hiện nay, mối quan hệ này khá lỏng lẻo, bản thân việc tổ chức thực hiện cũng như cơ quan quản lý chưa thực sự quan tâm đúng mức, chưa có những biện pháp quản lý chặt chẽ để nâng cao hiệu quản của hoạt động giám sát đầu tư của cộng đồng. Thứ hai, đối với Ban TTND Cũng giống như Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng, cần xác định rõ Ban TTND tại xã, phường, thị trấn (cũng như Ban TTND được thành lập ở cơ quan Nhà nước, doanh nghiệp Nhà nước) là một thiết chế giám sát của Nhân dân, có tính chất đại diện cho cộng đồng dân cư và các thành viên cũng được lựa chọn từ cộng đồng, do cộng đồng bầu ra va chỉ bị bãi nhiệm bởi Hội nghị của cộng đồng dân cư. Với tính chất như vậy, rõ ràng là không phù hợp nếu đặt thiết chế TTND bên cạnh các thiết chế thanh tra chuyên ngành khác được điều chỉnh bởi Luật thanh tra. Thiết chế TTND nên được quy định tập trung ở các văn bản về thực hiện dân chủ cơ sở. Hiện nay, theo quy định của pháp luật, nhiệm kỳ của TTND là hai năm. Có thể nhận thấy nhiệm kỳ như vậy là quá ngắn khi hai năm thay đổi một lần làm cho cơ cấu tổ chức thiếu ổn định, cơ quan có thẩm quyền không thể xây dựng được kế hoạch, phương hướng bồi dưỡng nghiệp vụ cho các thành viên Ban TTND phù hợp với yêu cầu thay đổi của đời sống. Vì vậy, nên kéo dài nhiệm kỳ của TTND. Ngoài ra, để nâng cao chất lượng hoạt động giám sát 93 của Ban TTND cũng như Ban Giám sát đầu tư, trước hết phải nâng cao hơn nữa vai trò và chất lượng giám sát của MTTQ. 3.2.5. Hoàn thiện các quy định cụ thể về trách nhiệm cá nhân, khen thƣởng, kỷ luật Quy định cụ thể trách nhiệm cá nhân của những cán bộ lãnh đạo chủ chốt. Những nơi không thực hiện hoặc thực hiện mang tính hình thức, đối phó, không hiệu quả, để xảy ra các vụ việc sai phạm... thì ít nhất là các chức danh Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND, Chủ tịch UBND cấp xã phải chịu trách nhiệm cá nhân trước Nhân dân địa phương, trước pháp luật. Đối với khen thưởng, quy định những thành tích cụ thể nào đạt được trong thực hiện pháp luật về dân chủ cơ sở thì được đề nghị khen thưởng, cần lượng hóa thành tích bằng những tiêu chí càng cụ thể càng tốt nhằm đảm bảo sự công bằng, khách quan, tạo thuận tiện cho việc đánh giá, xét duyệt; Quy định các hình thức khen thưởng cụ thể cả về mặt tinh thần và vật chất kèm theo nhằm động viên, khích lệ kịp thời cán bộ, công chức cấp xã và Nhân dân trong thực hiện có hiệu quả pháp luật về dân chủ cơ sở. Đối với xử lý kỷ luật, quy định cụ thể các loại hành vi vi phạm trong thực hiện pháp luật về dân chủ cơ sở ở cấp xã phải bị xử lý kỷ luật, như tính chất, mức độ của lỗi, hậu quả xảy ra, ảnh hưởng của hành vi vi phạm trong cán bộ và Nhân dân địa phương. Quy định cụ thể hình thức xử lý kỷ luật đối với từng loại hành vi vi phạm cụ thể, đảm bảo tính giáo dục đối với bản thân người vi phạm và tính ngăn ngừa, răn đe đối với những người khác. Trường hợp hành vi vi phạm pháp luật về thực hiện dân chủ cơ sở ở cấp xã mà hội đủ các yếu tố cấu thành tội phạm của một tội nào đó được quy định trong Bộ luật Hình sự thì phải bị truy cứu trách nhiệm hình sự. 3.2.6. Xây dựng, hoàn thiện một số đạo luật làm cơ sở cho việc thực hiện dân chủ cơ sở ở cấp xã 94 * Ban hành luật riêng về TTND hoặc Luật về hoạt động giám sát phản biện xã hội của Nhân dân để tạo cơ sở pháp lý cho Nhân dân thực hiện quyền được bàn và quyền được kiểm tra, giám sát Ban TTND được tổ chức và hoạt động theo Luật Thanh tra năm 2010 hiện nay tỏ ra không hiệu quả, không phát huy được vai trò của mình nếu không muốn nói là đa số hoạt động kém hiệu quả. Điều này có nguyên nhân cơ bản là do bản thân quy định về Ban TTND chưa hợp lý, hoạt động của ban TTND đang được quy định chung cùng luật Thanh tra, cùng lúc điều chỉnh hai đối tượng: TTND và Thanh tra Chính phủ, điều đó đã làm mâu thuẫn trong mục đích điều chỉnh của luật thanh tra, trong khi đó Ban TTND là tổ chức hoạt động mang tính chất Nhân dân và không có điều kiện thực hiện những nghiệp vụ chuyên ngành thanh tra. Bên cạnh đó, mặc dù quy định cùng trong một đạo luật song không có một điều nào quy định cơ chế phối hợp giữa hai hình thức thanh tra. Để thực hiện được đầy đủ, có hiệu quả những nhiệm vụ quyền hạn của Ban TTND việc ban hành luật riêng về TTND là cần thiết và cấp bách để tạo ra cơ sở pháp lý đầy đủ hơn, cao hơn cho tổ chức và hoạt động của Ban TTND. Việc sửa đổi này cũng sẽ giúp tháo gỡ vướng mắc trong định hướng sửa đổi Luật Tranh tra hiện nay, vì trong quá trình thảo luận sửa đổi luật thanh tra thì vẫn còn nhiều ý kiến đồng tình để nguyên quy định về TTND trong luật Thanh tra. Hoặc khi không ban hành luật riêng về TTND thì cần ban hành luật về hoạt động giám sát của Nhân dân để quy định về vai trò giám sát Nhân dân đối với bộ máy Nhà nước khi Luật Thanh tra không còn quy định về vấn đề này. Xây dựng luật về giám sát của Nhân dân trên cơ sở rà soát, pháp điển hóa, hệ thống hóa các quy định về giám sát của Nhân dân trong các văn bản như: Luật Khiếu nại, Tố cáo, Luật Thanh tra, Luật Mặt trận Tổ quốc, Pháp lệnh về thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn và các QCDC ở các loại hình 95 cơ sở cần được xác định rõ. Bên cạnh đó, cần tăng cường các biện pháp bảo đảm bí mật, bảo đảm an toàn cho chủ thể giám sát là những người giám nói lên sự thật, dũng cảm bảo vệ chân lý để họ không phải e dè, sợ sệt khi phát hiện và tố cáo những hành vi trái pháp luật của cán bộ, công chức. Phản biện có vai trò rất quan trọng trong việc đảm bảo và mở rộng dân chủ nên cần được ban hành ở tầm văn bản luật, như vậy, sẽ phù hợp với định hướng xây dựng Nhà nước pháp quyền trong giai đoạn hiện nay. Đối với chúng ta, trong điều kiện Đảng cầm quyền duy nhất thì phản biện là hết sức cần thiết. Đặt ra vấn đề này là một nhận thức mới, tiến bộ mới. Về mặt nguyên tắc, phản biện xã hội là phải nói thẳng. Tất cả những vấn đề gì liên quan đến sự phát triển xã hội đều có thể đưa ra để phản biện. Để phản biện xã hội sớm đi vào cuộc sống đòi hỏi phải nhanh chóng nghiên cứu và ban hành pháp luật về vấn đề này, trong đó các vấn đề như cơ chế, trình tự phản biện xã hội, vai trò, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức trong phản biện xã hội phải được quy định cụ thể, rõ ràng. * Xây dựng, thí điểm chế độ bầu trực tiếp Chủ tịch UBND xã – phương thức mở rộng quyền dân chủ trực tiếp của Nhân dân Thứ nhất, đối với địa bàn đô thị, trong tương lai nên cân nhắc bỏ HĐND ở chính quyền quận, phường. Chính vì vậy, Chủ tịch UBND của phường nên được Chủ tịch UBND cấp trên bổ nhiệm. Hơn nữa, chính quyền phường thực chất là chính quyền đô thị, không phải là cấp cơ sở. Ở phường, quan hệ cộng đồng dân cư thường rất rời rạc, người dân ít hiểu rõ về nhau. Do điều kiện sống, điều kiện thông tin, người dân đô thị am hiểu người đứng đầu cấp thành phố nhiều hơn là cấp phường. Chính vì vậy, không nên áp dụng chế độ bầu trực tiếp Chủ tịch UBND phường. Thứ hai, đối với địa bàn nông thôn, quan hệ cộng đồng dân cư rất rõ nét. Hơn nữa, chính quyền xã liên quan toàn diện đến đời sống kinh tế - xã 96 hội của địa phương. Đây chính là một cơ sở khoa học để tiến hành dân trực tiếp bỏ phiếu bầu Chủ tịch UBND xã. Ở nông thôn, người dân có thể biết rất rõ một người từ khi sinh ra đến lúc đi học, đi làm, phẩm chất đạo đức... Thậm chí, ở xã, một người ở xã này có thể biết rất rõ về một người ở xã khác. Điều này giúp dân có thể hiểu rõ những ứng viên mà mình sẽ chọn lên làm lãnh đạo địa phương. Như vậy, nếu áp dụng cơ chế bầu trực tiếp Chủ tịch UBND thì chỉ nên áp dụng đối với địa bàn nông thôn. 3.3. Giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ cơ sở 3.3.1. Công tác chỉ đạo, lãnh đạo tổ chức, triển khai thực hiện Để giảm bớt các đầu mối (các BCĐ) trong việc lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện dân chủ cơ sở, không cần thành lập BCĐ ở địa phương (chỉ thành lập BCĐ ở trung ương). Cần quy định rõ trách nhiệm đối với người đứng đầu các cấp chính quyền địa phương, phân công rõ lãnh đạo phụ trách công tác này; chế tài đối với từng cấp chính quyền, từng cơ quan, ban, ngành, đoàn thể trong việc thực hiện, kiểm tra, giám sát và xử lý các sai phạm trong quá trình thực hiện. Bên cạnh đó, việc giao trách nhiệm cụ thể cho người đúng đầu chính quyền mỗi cấp sẽ bảo đảm việc tăng cường trách nhiệm đối với việc triển khai pháp luật thực hiện dân chủ ở cấp xã. 3.3.2. Công tác tổ chức thực hiện, tuyên truyền Thứ nhất, các cấp chính quyền cần tiếp tục đẩy mạnh việc phổ biến, tuyên truyền việc thực hiện pháp luật về thực hiện dân chủ xuống tận cơ sở, coi việc thực hiện pháp luật dân chủ là mục tiêu, là nhiệm vụ thường xuyên của các tổ chức trong hệ thống chính trị nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của các tầng lớp Nhân dân; thực hiện tốt nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa – xã hội, an ninh – quốc phòng. Hình thức tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật nên có sự đổi mới nhất định, đi vào thực chất, tránh tình trạng tràn lan, tốn kém ngân sách Nhà nước. 97 Thứ hai, tiếp tục phát động, triển khai các phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa, công tác xóa đói, giảm nghèo việc làm, huy động tốt mọi nguồn lực đầu tư cho phát triển kinh tế. Thực hiện tốt công tác sơ, tổng kết, biểu dương, khen thưởng để kịp thời động viên, khuyến khích các nhân tố điển hình Thứ ba, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo, sự phối hợp thực hiện của Đảng ủy, UBND, Ủy ban MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội trong việc xây dựng và thực hiện QCDC ở tổ dân phố. Các cơ quan, đơn vị phải gắn việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình với từng nội dung cụ thể của Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn năm 2007, triển khai có hiệu quả, đồng thời, phát huy dân chủ trong tửng hoạt động. Đặc biệt, cần tăng cường quan hệ phối hợp giữa MTTQ với HĐND và các tổ chức thành viên. Thứ tư, thường xuyên mở các lớp tập huấn về thực hiện dân chủ tại cấp xã cho toàn thể cán bộ làm công tác dân chủ từ cấp phường xuống tổ dân phố. Đặc biệt, cần tổ chức hướng dẫn về nghiệp vụ giám sát đầu tư của cộng đồng cho các Ban TTND, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng, hướng dẫn về lập và quản lý thực hiện kế hoạch, tổng hợp và lập báo cáo kết quả giám sát; giải thích và trả lời về các vấn đề liên quan đến giám sát. Thứ năm, chính quyền địa phương nên xây dựng tài liệu tổng thể, hướng dẫn thực hiện dân chủ ở cấp xã (như các vấn đề về Ban TTND, giám sát đầu tư của cộng đồng, xây dựng quy ước, bầu Trưởng thôn/Tổ trưởng,) để góp phần làm thống nhất trong cách làm, cách thực hiện cũng như phương pháp triển khai, Bộ tài liệu này nên đi theo hướng xây dựng các quy trình thực hiện dân chủ cụ thể cho từng hoạt động. Thứ sáu, để nâng cao hiệu quả thực hiện dân chủ cơ sở ở cấp xã cần quan tâm nâng cao vai trò của MTTQ trong việc kiểm tra, giám sát việc thực hiện của chính quyền. Để thực hiện được hoạt động giám sát có hiệu quả, cần 98 thiết phải có cơ chế bảo đảm tính độc lập tương đối của Mặt trận đối với chính quyền, đặc biệt là độc lập về kinh phí, về địa điểm hoạt động và các quy định trách nhiệm của chính quyền trong việc tạo điều kiện để Mặt trận thực hiện chức năng giám sát đối với việc thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Thứ bảy, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, vận động Nhân dân nâng cao ý thực trách nhiệm thực hiện quyền bầu cử Tổ trưởng dân phố, bằng nhiều hình thức, như: tổ chức hội nghị, củng cố hệ thống đài truyền thanh, truyền hình, công tác thông tin cổ động, hoạt động hòa giải, xây dựng các nhóm nòng cốt Nội dung tuyên truyền, giáo dục phải thiết thực, cụ thể, dễ nhớ, dễ hiểu phù hợp với các đối tượng, các vùng miền để từng người dân đều có hành trang cơ bản thực thi pháp luật. Bên cạnh đó, tác giả cũng cho rằng, nên xây dựng tiêu chí đánh giá hiệu quả hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật; xây dựng chuẩn tiếp cận pháp luật của người dân để đưa hoạt động này đi vào thực chất hơn nữa. 3.3.3. Hoàn thiện cơ chế bảo đảm Thứ nhất, cần thiết nâng cao sự chủ động phát huy vai trò của Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng. Trong điều kiện công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát của các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền chưa đủ nhân lực, vật lực thì hoạt động giám sát đầu tư cộng đồng là rất cần thiết. Vì vậy, cần phải tăng cường việc tập huấn, trang bị thêm kiến thức, kỹ năng để Ban Giám sát phát huy tốt hơn vai trò tích cực của mình, có đủ “tự tin” đòi hỏi chính quyền, chủ dự án cung cấp thông tin, tài liệu cần thiết phục vụ cho việc giám sát chất lượng công trình. Từ đó, có thể giúp nhận diện sai phạm, góp ý điều chỉnh, sửa chữa, khắc phục, nhằm góp phần cho dự án đạt chất lượng, phát huy hiệu quả. Việc tập huấn cũng cần phải được tiến hành đối với đội ngũ cán bộ chủ chốt gồm: Bí thư, Chủ tịch UBND, Ủy ban MTTQ phường, xã, quận, huyện, đối với các Ban Quản lý dự án, các chủ đầu tư và Ban TTND xã, phường 99 nhằm phổ biến, quán triệt đầy đủ về chủ trương, mục đích, ý nghĩa, nội dung, phương thức, quy trình và nhiệm vụ thực hiện giám sát cụ thể theo đúng quy định của pháp luật. Thứ hai, tăng cường năng lực Ban TTND bằng nhiều giải pháp như: lựa chọn đội ngũ thành viên Ban TTND có trình độ đồng đều (tối thiểu phải tốt nghiệp Phổ thông trung học), mỗi năm có kế hoạch cụ thể để tổ chức tập huấn về kỹ năng, nghiệp vụ cho Ban TTND; mỗi xã, phường, thị trấn có thể xây dựng các cuốn cẩm nang (trong đó có các văn bản pháp luật quan trọng và một số kỹ năng nghiệp vụ thanh tra cần thiết) nhằm trang bị những kiến thức tối thiểu cho TTND; tăng cường mối quan hệ phối hợp giữa Ban TTND và Ban Giám sát đầu tư cộng đồng. Thứ ba, nâng cao chất lượng và trách nhiệm của đội ngũ Tổ trưởng tổ dân phố (Trưởng thôn) thông qua thực hiện đồng bộ hai biện pháp là: thực hiện quy trình đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ và thực hiện các giải pháp về chính sách chế độ nhằm bảo đảm cuộc sống cho đội ngũ Tổ trưởng tổ dân phố (Trưởng thôn). Mở các lớp bồi dưỡng ngắn hạn với những chương trình đặc biệt, dễ hiểu, dễ tiếp thu, không máy móc, nặng nề giúp đội ngũ này có những tri thức, hiểu biết cần thiết về kinh tế, xã hội, luật pháp. Bên cạnh đó, các địa phương tự cân đối ngân sách để có thêm phụ cấp, trợ cấp cho Tổ trưởng tổ dân phố (Trưởng thôn), quy định cho Tổ trưởng tổ dân phố (Trưởng thôn) nhận phụ cấp từ hai phía: Nhà nước và tổ dân phố (thôn). Thứ tư, các cấp có thẩm quyền cần có kế hoạch nâng cấp trụ sở làm việc của UBND xã, phường, thị trấn; tạo điều kiện về quỹ đất và hỗ trợ một phần kinh phí để xây dựng nơi hội họp, sinh hoạt cộng đồng cho các khu dân cư, tổ dân phố có khó khăn về nơi sinh hoạt. Đầu tư kinh phí trang bị sách, văn bản cho các tổ dân phố để từng bước nâng cao nhận thức của Nhân dân đối với đường đối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước. 100 Tiểu kết chƣơng 3 Việc hoàn thiện pháp luật về thực hiện dân chủ cơ sở trong bối cảnh Nhà nước ta đang trong quá trình xây dựng mô hình Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam cần dựa trên các quan điểm sau đây: Thứ nhất, pháp luật phải có những quy định chi tiết về trách nhiệm của chính quyền cơ sở trong công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục, hướng dẫn nội dung thực hiện dân chủ cơ sở đến với người dân. Thứ hai, pháp luật điều chỉnh hoạt động của chính quyền cơ sở theo hướng công khai, minh bạch, dân chủ, chú trọng đến chất lượng và hiệu quả giải quyết công việc. Thứ ba, pháp luật tăng cường quy định theo xu hướng hội nhập. Bên cạnh đó, việc hoàn thiện pháp luật về thực hiện dân chủ cơ sở đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước kiến tạo phát triển cần dựa trên các quan điểm sau đây: pháp luật có sự gia tăng số lượng những nội dung “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” để mở rộng dân chủ, bảo đảm sự tham gia ý kiến của người dân vào quá trình hoạch định chính sách, pháp luật; Thứ hai, pháp luật có những quy định xác lập được chế độ trách nhiệm trước dân của cơ quan Nhà nước và hệ thống khuyến khích phục vụ dân; Thứ ba, pháp luật bổ sung những quy định về tăng cường tương tác giữa các cơ quan trong bộ máy Nhà nước và giữa bộ máy Nhà nước với các tổ chức chính trị - xã hội về đảm bản dân chủ cơ sở. Để hoàn thiện pháp luật về thực hiện hiện dân chủ cơ sở cũng như bảo đảm thực hiện pháp luật dân chủ cơ sở có hiệu quả trong giai đoạn hiện nay ở Việt Nam cần triển khai thực hiện các giải pháp sau: Thứ nhất, nâng Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn năm 2007 lên thành Luật và sửa đổi, bổ sung một số quy định có liên quan; Thứ hai, xây dựng, hoàn thiện một số đạo luật làm cơ sở cho việc thực hiện dân chủ cơ sở; Thứ ba, thực hiện một số giải pháp về công tác chỉ đạo, lãnh đạo tổ chức, triển khai thực hiện, về công tác tổ chức thực hiện, tuyên truyền và hoàn thiện cơ chế bảo đảm. 101 KẾT LUẬN Trong giai đoạn mới của cách mạng hiện nay, mở rộng dân chủ xã hội chủ nghĩa, phát huy quyền làm chủ của Nhân dân là mục tiêu, đồng thời là động lực bảo đảm cho thắng lợi của cách mạng, của công cuộc đổi mới của Đảng, Nhà nước và Nhân dân ta. Bởi lẽ xuất phát từ giá trị quyền con người và phát huy giá trị quyền con người, từ sự cần thiết phải tăng cường hiện thực hoá quyền con người, từ triển khai thực hiện quan điểm coi con người là trung tâm của sự phát triển, từ đổi mới căn bản, toàn diện các cơ chế để thực thi quyền lực Nhân dân, từ yêu cầu của xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa và Nhà nước kiến tạo phát triển, từ thực trạng thực hiện dân chủ cơ sở ở nước ta và từ xu hướng căn bản của cộng đồng quốc tế và khu vực ngày càng quan tâm đến dân chủ và các quy định pháp luật để hiện thực hóa nền dân chủ trong thế giới đương đại. Có thể khẳng định pháp luật về thực hiện dân chủ cơ sở như một luồng gió mới, khơi dậy tinh thần làm chủ của Nhân dân làm thỏa lòng mong mỏi của quần chúng Nhân dân tạo động lực to lớn cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Từ kết quả nghiên cứu “Pháp luật về thực hiện dân chủ cơ sở - Từ thực tiễn quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội”, luận văn rút ra một số kết luận: Thứ nhất, dựa trên những kiến thức khoa học về Luật Hiến pháp và Luật Hành chính, Luận văn đã phân tích đánh giá làm sáng tỏ một cách tổng quát cơ sở lý luận về pháp luật về thực hiện dân chủ cơ sở, như: một số khái niệm về dân chủ, cơ sở, thực hiện dân chủ cơ sở, pháp luật về thực hiện dân chủ cơ sở; nội dung thực hiện dân chủ cơ sở; các tiêu chí đánh giá thực hiện dân chủ cơ sở; các yếu tố ảnh hưởng đến pháp luật về thực hiện dân chủ cơ sở và các điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật về dân chủ cơ sở; nội dung điều chỉnh và vai trò của pháp luật về thực hiện dân chủ cơ sở. 102 Thứ hai, từ những vấn đề lý luận, dựa trên các tài liệu, số liệu đã được thu thập, luận văn đã phân tích thực trạng hệ thống pháp luật về thực hiện dân chủ cơ sở từ năm 1998 đến nay, chỉ ra được quá trình hình thành, phát triển, đánh giá những ưu điểm và hạn chế pháp luật về thực hiện dân chủ cơ sở, tập trung vào Pháp lệnh 34/2007/PL-UBTVQH11. Đồng thời, luận văn cũng tập trung phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện các quy định của pháp luật về dân chủ cơ sở (chủ yếu từ năm 2007 đến nay và tập trung sâu vào giai đoạn 5 năm gần đây) trên hai phương diện ưu điểm và hạn chế, chỉ ra nguyên nhân chủ yếu của hạn chế. Thứ ba, từ việc nghiên cứu yêu cầu khách quan trong quá trình xây dựng đất nước, luận văn đã đưa ra những quan điểm để hoàn thiện pháp luật về thực hiện dân chủ cơ sở hiện nay từ thực tiễn địa bàn nghiên cứu để đảm bảo phương châm “dân biết dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”. Từ những định hướng đó, luận văn đưa ra các nhóm giải pháp cơ bản nhằm hoàn thiện pháp luật về thực hiện dân chủ cơ sở. Hoàn thiện pháp luật về thực hiện dân chủ cơ sở trong giai đoạn tiếp theo cần đòi hỏi phải xây dựng và thực hiện, thúc đẩy thực hiện một cách đồng bộ, có hệ thống các giải pháp đã được luận giải trong luận văn. Pháp luật và thực hiện pháp luật về dân chủ cơ sở là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước ta. Đó là một nhiệm vụ vô cùng quan trọng, là nhiệm vụ lâu dài, có ý nghĩa chiến lược, nhằm tạo động lực cho công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước. Vì vậy, việc tiếp tục nghiên cứu đề tìm ra những giải pháp hoàn thiện về cơ chế pháp lý và phương thức thực hiện dân chủ cơ sở là vấn đề có ý nghĩa quan trọng, đáp ứng yêu cầu khách quan đặt ra trong thực tiễn không ngừng mở rộng dân chủ xã hội chủ nghĩa, xây dựng Nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân ở nước ta trong giai đoạn hiện nay./. 102 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Ban chỉ đạo thực hiện Quy chế dân chủ quận Thanh Xuân, Báo cáo tổng kết việc xây dựng, thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở và phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm các năm 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, Hà Nội. 2. Ban chỉ đạo thực hiện Quy chế dân chủ quận Thanh Xuân, Báo cáo tổng kết 15 năm thực hiện Chỉ thị 30-CT/TW, ngày 18/02/1998 của Bộ Chính trị (khoá VIII) về xây dựng và thực hiện QCDC ở cơ sở trên địa bàn quận Thanh Xuân, Hà Nội. 3. Chính Phủ - Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam (2008), Nghị quyết liên tịch số 09/2008/NQLT-CP-UBTWMTTQVN hướng dẫn thi hành các Điều 11, 14, 16, 22, 26 của Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn, Hà Nội. 4. Chính Phủ (1998), Nghị định số 29/1998/NĐ-CP ngày 11-5-1998 của Chính Phủ về việc ban hành Quy chế thực hiện dân chủ ở xã, Hà Nội. 5. Chính Phủ (2003), Nghị định số 79/2003/NĐ-CP ngày 07-7-2003 ban hành quy chế thực hiện dân chủ ở xã, Hà Nội. 6. Nguyễn Hồng Chuyên (2011), Vai trò của thực hiện pháp luật về dân chủ cơ sở ở nước ta hiện nay, Tạp chí Luật học, số 7/2011, Hà Nội. 7. Nguyễn Hồng Chuyên (2014), Thực hiện pháp luật về dân chủ ở cấp xã theo yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Luận án tiến sĩ Luật học, Hà Nội. 8. Nguyễn Tấn Dũng (2014), Thông điệp năm mới 2014, Cổng thông tin điện tử Chính phủ, Hà Nội. 9. Đỗ Văn Dương (2014), Thực hiện pháp luật về dân chủ ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên, Luận án tiến sĩ Luật, Hà Nội. 103 10. Đại học Luật Hà Nội (2015), Giáo trình Luật Hiến pháp Việt Nam, Nxb. Công an Nhân dân, Hà Nội. 11. Đảng Cộng sản Việt Nam (1998), Chỉ thị số 30-CT/TW ngày 18-2- 1998 của Bộ Chính trị về xây dựng và hoàn thiện QCDC ở cơ sở, Hà Nội. 12. Đảng Cộng sản Việt Nam (2010), Kết luận số 65-KL/TW ngày 04- 3-2010 của Ban Bí thư về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 30-CT/TW của Bộ Chính trị (khóa VIII) về xây dựng và thực hiện QCDC ở cơ sở, Hà Nội. 13. Nguyễn Hữu Đức – Phan Văn Hùng (2010), Xác định tiêu chuẩn và phương pháp đánh giá chính quyền xã trong sạch vững mạnh, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 14. Hội đồng Quốc gia (2005), Từ điển Bách khoa Việt Nam, Nxb Từ điển Bách khoa, Hà Nội. 15. Nguyễn Văn Hiển (2014), Về thi hành pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn năm 2007, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. 16. Quách Sĩ Hùng (2016), Giáo trình trung cấp lý luận chính trị - hành chính môn “Những vấn đề cơ bản về hệ thống chính trị, Nhà nước và pháp luật xã hội chủ nghĩa”, Pháp luật thực hiện dân chủ ở cơ sở, Nxb. Lý luận chính trị, Hà Nội. 17. Trần Thị Thu Huyền (2015), Xây dựng hệ tiêu chí đánh giá về trình độ phát triển dân chủ ở Việt Nam hiện nay, Luận án tiến sĩ chính trị học, Hà Nội. 18. Bùi Thị Hường (2014), Pháp luật về thực hiện dân chủ cơ sở ở Việt Nam hiện nay - thực trạng và những vấn đề cần hoàn thiện, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Hà Nội. 19. Vũ Thị Nhung (2011), Thực hiện dân chủ ở cấp xã – thực trạng và giải pháp, Luận văn thạc sĩ Quản lý hành chính công, Hà Nội. 104 20. Nguyễn Văn Phương (2012), Vai trò của MTTQ trong thực hiện dân chủ cơ sở hiện nay, Tạp chí Giáo dục lý luận, Học viện Chính trị - Hành chính khu vực I, số 187 (10 – 2012), Hà Nội. 21. Trương Hồng Quang (2013), Thực trạng áp dụng quy định của pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn về vấn đề công khai cho Nhân dân biết, Tạp chí Luật học số 12/2013, Hà Nội. 22. Quận ủy Thanh Xuân (2015), Báo cáo chính trị số 01/BC-QU trình tại Đại hội đại biểu đảng bộ quận Thanh Xuân lần thứ V, nhiệm kỳ 2015 – 2020. 23. Quận ủy Thanh Xuân (2016), Thông tri số 06-TT/QU về tiếp tục đẩy mạnh, nâng cao chất lượng, hiệu quả việc xây dựng và thực hiện QCDC ở cơ sở, ngày 26-02-2016, Hà Nội. 24. Quốc Hội (2010), Luật Thanh tra, Hà Nội. 25. Quốc Hội (2011), Luật Khiếu nại, Hà Nội. 26. Quốc Hội (2011), Luật Tố cáo, Hà Nội. 27. Quốc Hội (2012), Luật Phòng chống tham nhũng, Hà Nội. 28. Quốc Hội (2013), Hiến pháp, Hà Nội. 29. Quốc Hội (2013), Luật Tiếp công dân, Hà Nội. 30. Quốc Hội (2015), Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Hà Nội. 31. Nguyễn Tiến Thành (2016), Hoàn thiện cơ chế pháp lý thực hiện dân chủ cơ sở ở Việt Nam hiện nay, Luận án tiến sĩ Lý luận và lịch sử Nhà nước và pháp luật, Hà Nội. 32. Vương Ngọc Thịnh (2010) Thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở trên địa bàn Hoài Đức - Hà Nội, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Hà Nội. 33. Hoàng Thị Tó (2010), Các Đảng bộ phường ở quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội lãnh đạo thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở trong giai đoạn hiện nay, Luận văn thạc sĩ xây dựng Đảng, Hà Nội 105 34. Đào Trí Úc – Trịnh Đức Thảo – Vũ Công Giao – Trương Hồ Hải (2014), Viện Chính sách công và Pháp luật – Viện Nhà nước và Pháp luật, Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về dân chủ trực tiếp, dân chủ cơ sở trên thế giới và ở Việt Nam (Kỷ yếu hội thảo), Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội. 35. Đào Trí Úc – Vũ Công Giao (2014), Viện Chính sách công và Pháp luật, Dân chủ trực tiếp (Số tay IDEA Quốc tế), Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội. 36. Đào Trí Úc – Vũ Công Giao (2014), Viện Chính sách công và Pháp luật, Dân chủ ở cấp địa phương (Số tay IDEA Quốc tế), Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội. 37. Ủy ban Thường vụ Quốc Hội (2007), Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn, Hà Nội. 38. Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, Quyết định 217-QĐ/TW “Ban hành quy chế giám sát và phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam và các đoàn thể chính trị- xã hội”, ngày 12/12/2013, Hà Nội. 39. Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, Quyết định 218-QĐ/TW “Ban hành quy định về việc MTTQ Việt Nam, các đoàn thể chính trị - xã hội và Nhân dân tham gia góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền”, ngày 12/12/2013, Hà Nội. 40. Chu Thị Trang Vân (2009), Một số vấn đề đặt ra trong quá trình thực thi Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật (Viện Nhà nước và Pháp luật), số tháng 5-2009, Hà Nội. PHỤ LỤC 1 ỜI DÂN – ”, ặc đúng với địa phương trong thời gian gầ hân? Nơi làm việc 1. Nam 2. Từ 18 dưới 55 3. Từ 55 trở lên 1. Khu vực Đảng, Nhà nước, MTTQ, đoàn thể 2. Khu vực tư nhân, nước ngoài 3. Nghề tự do / Không có việc làm / Chưa đi làm Câu 2. Ông (B ểu biế ực hiệ - Pháp lệnh 34/2007/PL-UBTVQH11? 1. Hiểu biết sâu sắc 2. Hiểu biết cơ bản 3. Hiểu biết hạn chế Câu 3. Ông (Bà) cho biết mức độ cần thiết của việc Nhà nƣớc ban hành Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phƣờng, thị trấn? (chọn 01 phương án) 1. Cần thiết 2. Ít cần thiết 3. Không cần thiết Câu 4. Ông(Bà) mong muốn UBND phƣờng công khai theo hình thức nào nhất? (mỗi nội dung chọn 01 phương án) 1. Niêm yết UBND 4. Tổ trưởng dân phố 2. Niêm yết nơi công cộng 5. Họp tổ dân phố 3. Qua loa truyền thanh 6. Internet (Trang thông tin điện tử, ) ệnh thực hiện dân chủ ở xã, phƣờng, thị trấn? (mỗi nội dung chọn 01 phương án) Tăng lên Giảm đi Không biết Cải thiện đời sống của Nhân dân Vấn đề đoàn kết trong cán bộ, Nhân dân Tình hình tham nhũng, tiêu cực Tính tích cực, tự giác của người dân Tình hình khiếu kiện An ninh, trật tự xã hội Năng lực làm việc của cán bộ, công chức Trách nhiệm của cán bộ,công chức đối với công việc Sự tôn trọng, lắng nghe Nhân dân của cán bộ Lòng tin của người dân vào Đảng, chính quyền Câu 6. ết HĐND, UBND phƣờng có công khai các công việc sau? Có Không Không biết Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách hằng năm Dự án đầu tư và quy hoạch sử dụng đất chi tiết Nhiệm vụ, quyền hạn của cán bộ, công chức Quản lý các khoản tài trợ; khoản huy động Nhân dân đóng góp Kế hoạch vay vốn cho Nhân dân; kết quả bình xét hộ nghèo Đề án thành lập mới, nhập, chia, điều chỉnh đơn vị hành chính Kết quả m của cán bộ, công chức Kết quả tiếp thu ý kiến của Nhân dân Đối tượng, mức thu phí, lệ phí do chính quyền trực tiếp thu Các quy định của pháp luật về thủ tục hành chính Câu 7. Ông (Bà) cho biết mức độ tham gia đối với các nội dung công việc dƣới đây: Nội dung Được hỏi ý kiến và quyết định Chỉ được hỏi ý kiến Chỉ được thông báo Không có hoạt động này Chủ trương, mức đóng góp xây dựng cơ sở hạ tầng, các công trình phúc lợi công cộng. Nội dung Được hỏi ý kiến và quyết định Chỉ được hỏi ý kiến Chỉ được thông báo Không có hoạt động này Hương ước, quy ước của tổ dân phố. Bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm Tổ trưởng tổ dân phố. Bầu, bãi nhiệm thành viên Ban TTND, Ban giám sát đầu tư cộng đồng. Câu 8. Ông (Bà) đánh giá thế nào về hiệu quả hoạt động giám sát của các tổ chức sau tại nơi sinh sống? (mỗi nội dung chọn 01 phương án) Nội dung Tốt Bình thường Chưa tốt Không có tổ chức Ban Thanh tra Nhân dân Ban giám sát đầu tư của cộng đồng Câu 9. Ông (Bà) cho biết nếu pháp luật thực hiện dân chủ ở cơ sở chƣa mang lại tác động tích cực trong đời sống xã hội ở địa phƣơng thì nguyên nhân là gì? 1. Do quy định của pháp luật chưa đầy đủ, chưa cụ thể 2. Do việc tổ chức thực hiện dân chủ chưa mạnh mẽ 3. Do nhận thức của cán bộ, công chức chính quyền phường chưa đạt yêu cầu 4. Do cán bộ, công chức chính quyền phường còn bảo thủ 5. Do kinh phí cho việc thực hiện các hoạt động liên quan còn thiếu 6. Do người dân chưa quan tâm PHỤ LỤC 2 TỔNG HỢP KẾT QUẢ THU THẬP Ý KIẾN THỰC HIỆN PHÁP LỆNH DÂN CHỦ Ở XÃ, PHƢỜNG, THỊ TRẤN TỔNG SỐ ĐIỀU TRA: 150 phiếu (6/11 phường, gồm: Nhân Chính, Khương Đình, Thượng Đình, Phương Liệt, Hạ Đình, Thanh Xuân Trung.) I. Đặc điểm của đối tƣợng lấy ý kiến: STT Giới tính Số ngƣời Tỉ lệ (%) 1 Nam 69 46 2 Nữ 81 54 STT Tuổi Số ngƣời Tỉ lệ (%) 1 5 3,33 2 Từ 18 dưới 55 90 60 3 Từ 55 trở lên 55 36,67 STT Nơi làm việc Số ngƣời Tỉ lệ (%) 1 Khu vực Đảng, Nhà nước, MTTQ, đoàn thể 40 26,67 2 Khu vực tư nhân, nước ngoài 72 48 3 Nghề tự do / Không có việc làm / Chưa đi làm 38 25,33 II. Trả lời câu hỏi: Câu 1. M ểu biế ngƣời dân ực hiệ ” -Pháp lệnh 34/2007/PL-UBTVQH11 STT Nội dung Số ngƣời Tỉ lệ (%) 1 Hiểu biết sâu sắc 28 18,67 2 Hiểu biết cơ bản 102 68 3 Hiểu biết hạn chế 20 13,33 Câu 2. Mức độ cần thiết của việc Nhà nƣớc ban hành Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phƣờng, thị trấn STT Nội dung Số ngƣời Tỉ lệ (%) 1 Cần thiết 129 86 2 Ít cần thiết 21 14 3 Không cần thiết 0 0 Câu 3. Hình thức công khai của UBND phƣờng mà ngƣời dân mong muốn nhất STT Nội dung Số ngƣời Tỉ lệ (%) 1 Niêm yết UBND 17 11,33 2 Niêm yết nơi công cộng 30 20 3 Qua loa truyền thanh 45 30 4 Tổ trưởng dân phố 15 10 5 Họp tổ dân phố 12 8 6 Internet 31 20,67 Câu 4. Đánh giá của ngƣời dân về ệnh thực hiện dân chủ ở phƣờng: STT dung Tăng lên Giảm đi Không biết Số ngƣời % Số ngƣời % Số ngƣời % Số ngƣời % 1 Cải thiện đời sống của Nhân dân 132 88 15 10 0 0 03 2 STT dung Tăng lên Giảm đi Không biết Số ngƣời % Số ngƣời % Số ngƣời % Số ngƣời % 2 Vấn đề đoàn kết trong cán bộ, Nhân dân 108 72 33 22 05 3,33 04 2,67 3 Tình hình tham nhũng, tiêu cực 12 08 46 30,67 86 57,33 06 4 4 Tính tích cực, tự giác của người dân 105 70 30 20 13 8,67 02 1,33 5 Tình hình khiếu kiện 05 3,33 19 12,67 106 70,67 20 13,33 6 An ninh, trật tự 124 82,67 15 10 03 2 08 5,33 STT dung Tăng lên Giảm đi Không biết Số ngƣời % Số ngƣời % Số ngƣời % Số ngƣời % 7 Năng lực làm việc của cán bộ, công chức 122 81,33 10 6,67 09 6 09 6 8 Trách nhiệm của cán bộ,công chức đối với công việc 125 83,33 11 7,33 08 5,33 06 4 9 Sự tôn trọng, lắng nghe Nhân dân của cán bộ 137 91,33 09 6,01 02 1,33 02 1,33 10 Lòng tin người dân 110 73,33 25 16,67 08 5,33 06 4,67 Câu 5. Đánh giá hoạt động công khai của HĐND, UBND phƣờng STT Có Không Không biết Số ngƣời % Số ngƣời % Số ngƣời % 1 Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách hằng năm 120 80,00 21 14,00 9 6,00 2 Dự án đầu tư và quy hoạch sử dụng đất chi tiết 41 27,33 42 28,00 67 44,67 3 Nhiệm vụ, quyền hạn của cán bộ, công chức 129 86,00 5 3,33 16 10,67 4 Quản lý các khoản tài trợ; khoản huy động Nhân dân đóng góp 105 70,00 34 22,67 11 7,33 5 Kế hoạch vay vốn cho Nhân dân; kết quả bình xét hộ nghèo 146 97,33 1 0,67 3 2,00 6 Đề án thành lập mới, nhập, chia, điều chỉnh đơn vị hành chính 134 89,33 11 7,33 5 3,34 7 Kết quả ủa cán bộ, công chức 75 50,00 61 40,67 14 9,33 8 Kết quả tiếp thu ý kiến của Nhân dân 87 58,00 41 27,33 22 14,67 STT Có Không Không biết Số ngƣời % Số ngƣời % Số ngƣời % 9 Đối tượng, mức thu phí, lệ phí do chính quyền trực tiếp thu 82 54,67 66 44,00 2 1,33 10 Các quy định của pháp luật về thủ tục hành chính 143 95,33 0 0,00 2 4,67 Câu 6. Mức độ tham gia của ngƣời dân đối với các công việc: STT Nội dung Đƣợc hỏi ý kiến và quyết định Chỉ đƣợc hỏi ý kiến Chỉ đƣợc thông báo Không có hoạt động này Số ngƣời % Số ngƣời % Số ngƣời % Số ngƣời % 1 Chủ trương, mức đóng góp xây dựng cơ sở hạ tầng, các công trình phúc lợi công 112 74,67 5 3,33 33 22,00 0 0,00 STT Nội dung Đƣợc hỏi ý kiến và quyết định Chỉ đƣợc hỏi ý kiến Chỉ đƣợc thông báo Không có hoạt động này Số ngƣời % Số ngƣời % Số ngƣời % Số ngƣời % 2 Hương ước, quy ước của tổ dân phố 25 16,67 43 28,67 47 31,33 35 23,33 3 Bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm Tổ trưởng tổ dân phố 139 92,67 11 7,33 0 0,00 0 0,00 4 Bầu, bãi nhiệm thành viên Ban TTND, Ban giám sát đầu tư 51 34,00 50 33,33 44 29,33 5 3,34 Câu 7. Đánh giá về hiệu quả hoạt động giám sát của các tổ chức sau tại nơi sinh sống STT Nội dung Tốt Bình thƣờng Chƣa tốt Không có tổ chức Số ngƣời % Số ngƣời % Số ngƣời % Số ngƣời % 1 Ban TTND 81 54,00 53 35,33 11 7,33 5 3,34 2 Ban giám sát đầu tư của cộng đồng 57 38 62 41,33 16 10,67 15 10 Câu 8. Nhận định của ngƣời dân về nguyên nhân pháp luật thực hiện dân chủ ở cơ sở chƣa mang lại tác động tích cực trong đời sống xã hội ở địa phƣơng: STT Nội dung Số ngƣời Tỉ lệ (%) 1 Quy định của pháp luật chưa đầy đủ, chưa cụ thể 34 22,67 2 Việc tổ chức thực hiện dân chủ chưa mạnh mẽ 53 35,33 3 Nhận thức của cán bộ, công chức chính quyền phường chưa đạt yêu cầu 28 18,67 4 Cán bộ, công chức chính quyền phường còn bảo thủ 19 12,67 5 Kinh phí cho việc thực hiện các hoạt động liên quan còn thiếu 27 18,00 6 Người dân chưa quan tâm 39 26,00