Luận văn Triển vọng và giải pháp thúc đẩy xuất khẩu phần mềm mang thương hiệu Việt Nam

iªn quan. Song nh­ ®· nãi ë trªn qu¸ tr×nh triÓn khai thùc thi c¸c chÝnh s¸ch ®ã diÔn ra kh¸ chËm ch¹p. VÝ dô nh­ ngµnh phÇn mÒm ph¶i chê ®îi mÊt n¨m th¸ng kÓ tõ khi cã NghÞ quyÕt 07 (6/2000) míi cã quyÕt ®Þnh 128/2000/Q§ - TTg (11/2000) cña chÝnh phñ vÒ mét sè chÝnh s¸ch biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp phÇn mÒm, chê tiÕp 6 th¸ng (5/2000) Bé Tµi chÝnh míi ban hµnh ®­îc th«ng t­ h­íng dÉn thùc hiÖn. Cã ý kiÕn bµo ch÷a r»ng: n­íc ta míi ®ang ë giai ®o¹n b¾t ®Çu ph¸t triÓn Internet vµ CNTT, cho nªn ë giai ®o¹n s¬ khëi nµy kh«ng thÓ ®ßi hái mét tiÕn ®é thùc hiÖn nhanh h¬n ®­îc, bëi cßn “võa lµm võa häc”. Song kh«ng thÓ phñ nhËn ®iÒu b¨n kho¨n lo l¾ng cña d­ luËn khi mét kÕ ho¹ch cho 5 n¨m th× ®· mÊt hai n¨m cho viÖc c©n nh¾c c¸c dù ¸n trªn giÊy ®Ó råi viÖc triÓn khai sÏ ®­îc xóc tiÕn mét c¸ch tõ tèn trong ba n¨m cßn l¹i. L©u nay nhµ n­íc vÉn quen víi viÖc chê c¸c ®¬n vÞ tr×nh c¸c ®Ò ¸n xin cÊp kinh phÝ, nÕu thÊy “®­îc” th× ®ång ý cÊp vèn. Ch­a nãi ®Õn hiÖu qu¶ cña ®ång vèn ®Çu t­ (mµ phÇn nhiÒu bÞ xÐ lÎ vµ cã phÇn chui vµo tói riªng cña ai ®ã), th× nh÷ng thñ tôc nhiªu khª cña viÖc gi¶i ng©n vµ nghiÖm thu th­êng lµm c¸c dù ¸n bÞ chÆt thµnh tõng khóc nhá, lu«n trong t­ thÕ “chê vèn”. Dù ¸n trÞ gi¸ c¶ tØ ®ång ®Ó x©y dùng hÖ ®iÒu hµnh Linux ViÖt Nam lµ mét vÝ dô. Ra xong phiªn b¶n 1.0 vµ tr×nh nghiÖm thu th× c¶ dù ¸n dõng l¹i chê duyÖt tiÕp kinh phÝ ph¸t triÓn, mét phÇn mÒm ®©u chØ dõng l¹i ë phiªn b¶n, mµ chê ®îi th× cã nghÜa lµ c¸c lËp tr×nh viªn tham gia dù ¸n ®· lªn ®­êng t×m dù ¸n kh¸c ®Ó kiÕm sèng. §iÒu ®ã dÉn ®Õn l·ng phÝ nh©n lùc, thêi gian mét c¸ch v« lý. 4. Khã kh¨n trong vÊn ®Ò vi ph¹m b¶n quyÒn. Theo b¸o c¸o cña HiÖp Héi kinh doanh phÇn mÒm (BSA) trong n¨m 2001, tû lÖ n¹n in sang tr¸i phÐp phÇn mÒm ë ViÖt Nam lµ 94%, cïng víi Trung Quèc, ViÖt Nam ®ang lµ mét trong nh÷ng n­íc ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ n¹n vi ph¹m b¶n quyÒn phÇn mÒm. §ît truy quÐt ®Çu tiªn cña Côc qu¶n lý thÞ tr­êng Thµnh phè Hå ChÝ Minh tõ trung tuÇn th¸ng 10/2002 ®èi víi c¸c ®iÓm b¸n lÎ, kinh doanh tr¸i phÇn mÒm cña c«ng ty Microsoft ®· thu ®­îc 7000 ®Üa CD in sang tr¸i phÐp. Cïng chÞu thiÖt thßi lín tõ n¹n in sang tr¸i phÐp víi Microsoft cßn cã mét lo¹t c¸c c«ng ty s¶n xuÊt phÇn mÒm ë ViÖt Nam trong ®ã ®iÓn h×nh lµ c«ng ty L¹c ViÖt. C¸c phÇn mÒm tra tõ ®iÓn cña L¹c ViÖt hiÖn ®· cã mÆt t¹i hÇu hÕt c¸c m¸y PC cña ViÖt Nam mµ sè cã b¶n quyÒn kh«ng ®¸ng kÓ. Nghiªm träng h¬n, c¸c phÇn mÒm cña L¹c ViÖt còng ®­îc cµi ®Æt s½n trong c¸c m¸y tÝnh míi khi ®­îc c¸c c«ng ty b¸n ra cho ng­êi tiªu dïng nh­ lµ mét sù ®­¬ng nhiªn. Lµ mét trong nhiÒu c«ng ty chÞu ¶nh h­ëng cña n¹n in sang tr¸i phÐp. Microsoft ®· hîp t¸c trong viÖc ph¸t hiÖn ra nh÷ng vi ph¹m nµy nh­ mét phÇn mÒm ®ãng gãp vµo viÖc thùc hiÖn sù cam kÕt cña ChÝnh phñ nh»m gióp c«ng chóng t¹i ViÖt Nam ý thøc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò b¶o vÖ quyÒn sá h÷u trÝ tuÖ. §ît kiÓm tra nµy ®­îc tiÕn hµnh tõ khi HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng lÇn ®Çu tiªn gi÷a Mü vµ ViÖt Nam cã hiÖu lùc vµo n¨m 2001. HiÖp ®Þnh nµy lµ mét yÕu tè cÇn thiÕt ®èi víi c¸c c«ng ty s¶n xuÊt, c¸c nhµ ph©n phèi vµ ph¸t triÓn phÇn mÒm trong n­íc còng nh­ c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi. N¹n in sang tr¸i phÐp phÇn mÒm vµ c¸c h×nh thøc kh¸c kh«ng chØ x©m ph¹m quyÒn lîi cña ng­êi s¸ng t¹o mµ cßn t­íc ®o¹t khái tay ng­êi tiªu dïng c¸c s¶n phÈm cã chÊt l­îng, vµ trong tr­êng hîp phÇn mÒm vi tÝnh, lµ sù hç trî kü thuËt cña h·ng phÇn mÒm ®èi víi ng­êi sö dông phÇn mÒm ®ã d­íi d¹ng sao chÐp. HiÖn nay t×nh r¹ng vi ph¹m b¶n quyÒn trong lÜnh vùc phÇn mÒm t¹i ViÖt Nam lµ rÊt lín. Tr­êng hîp c«ng ty TNHH L©m Cuêng: ®Ó lµm ra mét phÇn mÒm vÒ lÞch c«ng t¸c c«ng ty ®· ph¶i ®Çu t­ søc ng­êi, søc cña ráng r· trong 3 th¸ng ®Ó viÕt vµ 1 th¸ng ®Ó xin chøng nhËn b¶n quyÒn, nh­ng ch­a kÞp cÊp b¶n quyÒn, còng ch­a kÞp chØnh söa vµ hoµn thiÖn sau c¸c ph¶n håi cña kh¸ch hµng th× ®· thÊy phÇn mÒm cña m×nh bÞ copy b¸n ngoµi ®­êng. C«ng ty C«ng nghÖ tin häc Nhµ tr­êng (School@net) ®­îc ®Æc biÖt chó ý víi s¸ng kiÕn vÒ “GiÊy phÐp phÇn mÒm”. Còng gièng nh­ mét sè c«ng ty phÇn mÒm kh¸c, Schoo@net ®ang gÆp khã kh¨n trong viÖc b¸n c¸c s¶n phÈm phÇn mÒm do t×nh tr¹ng sao chÐp lËu. Trong khi ®ã mét ®Üa phÇn mÒm cã b¶n quyÒn ®­îc b¸n ra víi gi¸ 50 ®Õn 125 ngh×n ®ång. Mét sè c«ng ty l¾p r¸p m¸y tÝnh th­¬ng hiÖu ViÖt Nam (nh­ Sing PC ch¼ng h¹n) khi cµi ®Æt phÇn mÒm cho kh¸ch hµng còng sö dông nh÷ng s¶n phÈm cña School@net mµ kh«ng cã b¶n quyÒn. Nh­ vËy, kh«ng nh÷ng School@net bÞ thiÖt h¹i, ng­êi b¸n m¸y tÝnh bÞ phiÒn hµ mµ ng­êi sö dông còng bÞ thiÖt thßi v× ng­êi sö dông yªu cÇu Schoo@lnet trî gióp th× kh«ng ®­îc ®¸p øng do phÇn mÒm kh«ng cã b¶n quyÒn. Theo ®¸nh gi¸ cña nhiÒu chuyªn gia ngµnh c«ng nghiÖp phÇn mÒm míi chØ ®ang trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh, song ChÝnh phñ ®· tá ra kú väng vµo sù “thay da ®æi thÞt’ cña ngµnh kinh tÕ nµy. Trong nh÷ng n¨m tíi, thÓ hiÖn ë môc tiªu mµ ChÝnh phñ ®Æt ra cho ngµnh phÇn mÒm ViÖt Nam: ®Õn n¨m 2005 cã 25.000 lËp tr×nh viªn vµ ®¹t 500 triÖu USD doanh thu phÇn mÒm. Song cho ®Õn nay, theo sè liÖu ®iÒu tra c¶ n­íc míi cã kho¶ng 5200 chuyªn gia ho¹t ®éng trong lÜnh vùc phÇn mÒm, tæng gÝa trÞ c¸c dÞch vô vµ s¶n phÈm phÇn mÒm néi ho¸ míi chØ ®¹t xÊp xØ 50 triÖu USD/n¨m. Nh­ vËy ngµnh phÇn mÒm ViÖt Nam cßn 3 n¨m r­ìi ®Ó t¨ng 5 lÇn sè lËp tr×nh viªn, 10 lÇn doanh thu ®Ó ®¹t môc tiªu nµy cña ChÝnh phñ. §©y lµ mét nhiÖm vô ®Çy th¸ch thøc, vµ ®ång thêi còng lµ mét c¬ héi cho ngµnh c«ng nghiÖp phÇn mÒm ViÖt Nam ph¸t triÓn. LÏ ®­¬ng nhiªn c«ng nghiÖp phÇn mÒm kh«ng ph¶i lµ phÐp mÇu ®Ó trong ngµy mét ngµy hai ®­a ViÖt Nam trë thµnh c­êng quèc c«ng nghÖ th«ng tin. Mét ngµnh c«ng nghiÖp cã hµm l­îng chÊt x¸m cao nh­ vËy còng ®ßi hái mét l­îng chÊt x¸m kh«ng nhá ®Ó cã thÓ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Thùc tÕ ho¹t ®éng riªng lÎ trong 10 n¨m qua cña c¸c doanh nghiÖp lµm phÇn mÒm, thÓ hiÖn râ rÖt khi hä vÊp ph¶i nh÷ng rµo c¶n v« h×nh hoÆc h÷u h×nh khi muèn th©m nhËp thÞ tr­êng trong n­íc còng nh­ v­¬n ra thÞ tr­êng thÕ giíi. C¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm ®· tù nhËn thÊy lîi Ých cña viÖc phèi hîp, liªn kÕt trong s¶n xuÊt, kinh doanh phÇn mÒm, rót ra tõ kinh nghiÖm cña c¸c c­êng quèc ph¸t triÓn phÇn mÒm nh­ Ên §é, NhËt B¶n, Hµn Quèc, Singapore… ®Ó ®¹t ®­îc mét tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸ cao h¬n trong mét quy tr×nh s¶n xuÊt phÇn mÒm “c«ng nghiÖp”, mçi doanh nghiÖp kh«ng thÓ tiÕp tôc tù m×nh dß dÉm t×m ®­êng ®i, sÏ mÊt thêi gian h¬n nhiÒu nÕu kh«ng liªn kÕt vµ chia sÎ kinh nghiÖm lÉn nhau. Doanh nghiÖp phÇn mÒm ®ang ®øng tr­íc mét lo¹t vÊn ®Ò khã cã thÓ gi¶i quyÕt, hoÆc khã gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶ cao t¹i tõng doanh nghiÖp, mµ cÇn cã sù phèi hîp víi nhau ®Ó cïng gi¶i quyÕt theo ph­¬ng thøc tËp thÓ. 5. Khã kh¨n vÒ nh©n lùc. T¸c gi¶ chiÕc m¸y tÝnh c¸ nh©n ®Çu tiªn lµ mét ng­êi ViÖt vµ hiÖn nay cã kho¶ng 50 ngh×n ng­êi ViÖt ®ang lµm viÖc trong lÜnh vùc tin häc trªn thÕ giíi vµ trong ®ã cã kho¶ng 10 ngh×n ng­êi ®ang lµm viÖc cho thung lòng Silicon - khu vùc s¶n xuÊt phÇn mÒm næi tiÕng cña Mü. Tuy nhiªn kh«ng thÓ nãi r»ng chóng ta ®ñ nh©n lùc ®Ó ®i vµo lÜnh vùc phÇn mÒm. Trong mét b¸o c¸o gÇn ®©y, «ng NguyÔn Träng, Chñ tÞch héi tin häc Thµnh phè Hå ChÝ Minh cho biÕt: C«ng viªn phÇn mÒm Quang Trung trong nh÷ng n¨m tíi sÏ thu hót kho¶ng 20 ngh×n lao ®éng cã kü thuËt vµ tay nghÒ trong lÜnh vùc tin häc. Nh­ng hiÖn nay hÖ thèng 7 khoa CNTT träng ®iÓm cña 42 tr­êng §¹i häc trªn c¶ n­íc mçi n¨m chØ ®µo t¹o ®­îc 350 kü s­, cö nh©n CNTT hÖ chÝnh quy. §· vËy c¸c kü s­, cö nh©n nµy ®Òu ph¶i ®­îc ®µo t¹o l¹i, ®µo t¹o thªm míi tiÕp cËn ®­îc c«ng viÖc cô thÓ. Nguyªn nh©n cña thùc tr¹ng nµy lµ do c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o CNTT ë c¸c tr­êng ®¹i häc hiÖn nay ch­a phï hîp víi thùc tiÔn s¶n xuÊt vµ chÊt l­îng ®µo t¹o ch­a cao, ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu c«ng t¸c thùc tÕ. MÆt kh¸c do h¹n chÕ vÒ n¨ng lùc chuyªn ngµnh vµ chuyªn s©u nªn chØ bã hÑp vµ loanh quanh trong tin häc c¨n b¶n, nªn thùc tÕ lµ c¸c kü s­ cö nh©n chØ lµm ®­îc c«ng viÖc trî gióp cho ng­êi kh¸c mµ kh«ng tù m×nh s¸ng t¹o ra ®­îc c¸c s¶n phÈm tin häc. Mét nghÞch lý phæ biÕn hiÖn nay lµ nh÷ng ng­êi giái tin häc th× hÇu hÕt thiÕu kiÕn thøc vµ thùc tiÔn vÒ x©y dùng vµ ng­îc l¹i. 6. Khã kh¨n vÒ c¬ së h¹ tÇng. Mét kÕt qu¶ kh¶o s¸t cña Ban khoa gi¸o Trung ¦¬ng tiÕn hµnh gÇn ®©y cho thÊy: nÕu trªn thÕ giíi cø 100 d©n cã 14,4 m¸y ®iÖn tho¹i th× ViÖt Nam chØ cã 3,7 chiÕc, thÕ giíi cã 18 chiÕc m¸y tÝnh th× ViÖt Nam cã 0,5 chiÕc, thÕ giíi cã 4 m¸y ®iÖn tho¹i di ®éng th× ViÖt Nam cã 0,2 chiÕc, thÕ giíi cã 15 thuª bao Internet th× ViÖt Nam cã 0,1 … Nh÷ng yÕu kÐm nµy vÒ c¬ së h¹ tÇng ®· lµm cho ngµnh c«ng nghiÖp phÇn mÒm dï ®· cã nh÷ng cè g¾ng tÝch cùc trong viÖc ®æi míi c«ng nghÖ vµ ®µo t¹o nh©n lùc, còng ®µnh bã tay. H¬n n÷a, trong c«ng ghiÖp phÇn mÒm ®ßi hái h¹ tÇng c¬ së kü thuËt lµ Internet vµ c¸c dÞch vô viÔn th«ng th× hiÖn nay chóng ta vÉn ch­a thùc sù ®¸p øng ®­îc. Thùc tÕ lµ cho ®Õn nay ®· cã 12 nhµ cung cÊp dÞch vô Internet (ISP) ®­îc cÊp phÐp cung cÊp dÞch vô, song vÉn chØ cã 4 ISP cò (VNPT, FPT, SPT vµ Netnam) lµ cã ho¹t ®éng xóc tiÕn thÞ tr­êng vµ cã kh¸ch hµng. Tèc ®é t¨ng tr­ëng Internet chËm cïng c­íc phÝ Internet vÉn cao lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n c¶n trë sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ phÇn mÒm. Ch­¬ng III TriÓn väng vµ gi¶i ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu phÇn mÒm mang th­¬ng hiÖu ViÖt Nam I. TriÓn väng xuÊt khÈu phÇn mÒm mang th­¬ng hiÖu ViÖt Nam 1. Xu h­íng trªn thÕ giíi. T­ëng nh­ sù ph¸ s¶n cña c¸c c«ng ty dotcon trong khu vùc vµ sù t¨ng tr­ëng chËm l¹i cña thÞ tr­êng Mü sÏ gi¶i phãng mét ®éi ngò nh©n lùc ®«ng ®¶o vµ do ®ã sÏ lµm gi¶m bít sù khñng ho¶ng nh©n lùc CNTT (IT) ë Ch©u ¸, nh­ng sù thùc ch©u lôc nµy vÉn ®ang thiÕu hôt nh©n lùc lµm IT mét c¸ch nghiªm träng. Víi tèc ®é t¨ng tr­áng b×nh qu©n hµng n¨m lªn tíi 30%, Ch©u ¸ ®ang cÇn cã mét ®éi ngò ®«ng ®¶o c¸c chuyªn gia IT. TÊt nhiªn c¸c quèc gia vµ c«ng ty ë Ch©u ¸ hiÖn kh«ng thiÕu ng­êi thiÕt kÕ hay biªn tËp néi dung Website, mµ lµ nh÷ng lËp tr×nh viªn, nhµ ph©n tÝch hÖ thèng, nhµ qu¶n lý c¬ së d÷ liÖu vµ qu¶n lý dù ¸n, nh÷ng ng­êi lao ®éng cã kü n¨ng mµ c¸c c«ng ty rÊt cÇn ®Ó cã nh÷ng s¶n phÈm míi h¬n, tèt h¬n, sö dông nh÷ng c«ng nghÖ hiÖu qu¶ h¬n vµ cã gi¸ thµnh h¹ h¬n. Singapore mçi n¨m chØ ®µo t¹o ®­îc 2.500 kü s­ IT, trong khi ®ã hä cã thªm 10.000 chç lµm vÒ IT hµng n¨m. Hµn Quèc cÇn 100 ngh×n kü s­ IT mçi n¨m nh­ng chØ ®µo t¹o ®­îc 48.000 ng­êi. NhËt B¶n cÇn 200.000 kü s­ IT mçi n¨m, nh­ng con sè kh«ng chÝnh thøc dù tÝnh lªn tíi 500 ngh×n, ®Êy lµ ch­a tÝnh nhu cÇu cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Hång K«ng cÇn 4000 kü s­ IT mçi n¨m, nh­ng tíi 60% c¸c c«ng ty cÇn ng­êi l¹i kh«ng t×m ®­îc ng­êi theo yªu cÇu, vµ ®©y còng lµ mét vÊn ®Ò chung cña nhiÒu n­íc Ch©u ¸. §Ó gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng trªn c¸c quèc gia vµ c¸c c«ng ty IT Ch©u ¸ ®ang ¸p dông mét sè biÖn ph¸p kh¸c nhau. Mét sè nuíc mong chê nguån cung kü s­ IT sÏ t¨ng lªn do khñng ho¶ng c¸c c«ng ty dotcom trªn thÕ giíi vµ sù suy gi¶m cña nÒn kinh tÕ Mü sÏ t¹o ra mét ®éi ngò lµm IT thÊt nghiÖp ®Ó hä thuª, nh­ng ®©y lµ biÖn ph¸p qu¸ thô ®éng vµ kh«ng ch¾c ch¾n, v× th­¬ng m¹i ®iÖn tö ch¾c ch¾n sÏ tiÕp tôc ph¸t triÓn, cßn nÒn kinh tÕ Mü hoµn toµn cã thÓ phôc håi nay mai. Mét sè n­íc ¸p dông biÖn ph¸p c¶i c¸ch hÖ thèngvµ ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o kü s­ IT ®Ó rót ng¾n thêi gian ®µo t¹o mµ vÉn cã ®­îc nh÷ng kü s­ t­¬ng lai cã kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cao. Mét sè c«ng ty, chñ yÕu lµ c¸c c«ng ty cung cÊp dÞch vô trªn nÒn t¶ng Internet, ®· tranh thñ thuª ngay nh÷ng kü s­ võa míi mÊt viÖc lµm do c«ng ty dotcom hay mét c«ng ty cña Mü bÞ ph¸ s¶n hay khñng ho¶ng. NhiÒu gi¸m ®èc c«ng ty l¹i rÊt tÝch cùc ®Õn c¸c tr­êng ®¹i häc ®Ó khuÕch tr­¬ng tªn tuæi c«ng ty, thu hót sù quan t©m cña sinh viªn giái ®Ó tuyÓn dông hä sau khi hä tèt nghiÖp. Mét sè kh¸c, nhÊt lµ nh÷ng c«ng ty lín cã tiÒm lùc vÒ tµi chÝnh cña NhËt B¶n, Singapore, Hång K«ng, Hµn Quèc … s½n sµng tr¶ l­¬ng cao cho c¸c kü s­ IT nuíc ngoµi, g©y ra hiÖn t­îng ch¶y m¸u chÊt x¸m ngay t¹i Ch©u ¸, nhÊt lµ víi Trung Quèc, Ên §é vµ Philippines. Mét gi¶i ph¸p kh¸c cña nhiÒu c«ng ty IT lµ outsourcing, theo ®ã c«ng ty ®i thuª nh©n c«ng bªn ngoµi vµ trë thµnh kh¸ch hµng cña c¸c c«ng ty phÇn mÒm. Xu h­íng hiÖn nay lµ t×m kiÕm c¸c quèc gia cã chi phÝ s¶n xuÊt phÇn mÒm mÒm rÎ. ViÖt Nam ®­îc chó ý nhiÒu h¬n trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nhê lîi thÕ nµy. ViÖt Nam ®­îc ®¸nh gi¸ lµ n¬i chi phÝ s¶n xuÊt phÇn mÒm thÊp h¬n Trung Quèc vµ Ên §é. MÆc dï cã ®­îc lîi ®iÓm v× lµ mét n­íc næi tiÕng cã nhiÒu c¬ së ph¸t triÓn phÇn mÒm cña c¸c c«ng ty CNTT hµng ®Çu, hiÖn nay vÞ trÝ cña Singapore ®ang dÇn bÞ Trung Quèc, Ên §é vµ gÇn ®©y nhÊt lµ ViÖt Nam c¹nh tranh. C¸c nhµ khæng lå vÒ CNTT nh­ Cisco, IBM, Nortel Networks vµ Sony ®· tiÕn hµnh c¸c dù ¸n gia c«ng ph¸t triÓn phÇn mÒm t¹i ViÖt Nam, hoÆc trùc tiÕp hoÆc qua con ®­êng trung gian cña c¸c c«ng ty ph¸t triÓn phÇn mÒm t¹i chç ®Æt t¹i Mü vµ Ch©u ¢u. Theo dù ®o¸n cã kho¶ng 30 C«ng ty ph¸t triÓn phÇn mÒm ®ang ho¹t ®éng ë ViÖt Nam. C¸c nhµ quan s¸t còng cho r»ng ph¸t triÓn phÇn mÒm ë ViÖt Nam rÎ gÊp 90 lÇn so víi ë Mü, vµ kho¶ng 1/3 ®Õn 1/7 so víi Ên §é. Tuy ë ViÖt Nam ®­êng truyÒn vÉn cßn h¹n chÕ vµ gi¸ c¶ cao, c¸c c«ng ty phÇn mÒm ë ViÖt Nam cã ®­îc lîi ®iÓm lµ liªn kÕt ®­îc chÆt chÏ c¸c nhãm lµm viÖc theo dù ¸n trong nhiÒu th¸ng liÒn. ChÝnh phñ ViÖt Nam ®ang tiÕp tôc ®Çu t­ vµo “vò ®µi” CNTT b»ng nh÷ng chÝnh s¸ch th«ng tho¸ng víi môc tiªu ®¹t ®­îc 500 triÖu Mü kim ®Õn n¨m 2005 trong tæng s¶n phÈm quèc néi hµng n¨m. Víi nh÷ng lîi thÕ nh­ trªn, ViÖt Nam thùc sù trë thµnh mét ®èi thñ ®¸ng gêm cña c¸c trung t©m CNTT Ch©u ¸, ®Æc biÖt lµ Singapore. 2. TriÓn väng cña ViÖt Nam trong xuÊt khÈu phÇn mÒm. Lîi thÕ vÒ gi¸ c¶, lùc l­îng lao ®éng chÊt l­îng cao t¹i chç … lµ nh÷ng lý do lµm cho ViÖt Nam trë thµnh mét trong nh÷ng trung t©m gia c«ng phÇn mÒm quan träng nhÊt Ch©u ¸. Kh«ng ph¶i lµ mét trong nh÷ng con rång Ch©u ¸ nªn ViÖt Nam còng ®· may m¾n kh«ng l©m vµo c¬n lèc khñng ho¶ng kinh tÕ ë khu vùc nµy. Nhê vËy mµ ViÖt Nam ®ang s½n sµng b­íc vµo cuéc ch¬i. NÕu muèn kh¶o s¸t ®Ó t×m c¸c s¶n phÈm kü thuËt cao ë mét sè n­íc Ch©u ¸ th× ViÖt Nam chÝnh lµ n¬i b¹n cÇn quan t©m. Ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin ®ang thay ®æi tõng ngµy tõng giê. T¨ng tr­ëng hµng n¨m cña ngµnh nµy vµo n¨m 2004 theo dù tÝnh sÏ ®¹t ®­îc 23%. Nhµ n­íc ®ang t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó c«ng nghÖ th«ng tin sÏ trë thµnh mét ngµnh mòi nhän trong mét ngµy kh«ng xa. C¸c c«ng viªn phÇn mÒm lÇn l­ît ra ®êi nh­ Hµo L¹c, Quang Trung, c¸c c«ng ty phÇn mÒm trong n­íc mäc lªn rÇm ré, c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ®ang ®æ vµo ViÖt Nam… ®ã lµ minh chøng cho mét ngµnh c«ng nghiÖp c«ng nghÖ th«ng tin nhiÒu triÓn väng vµ ®ang lín m¹nh. ChuyÕn viÕng th¨m TP HCM cña ®oµn CNTT Hoa Kú lµ mét dÊu hiÖu cho thÊy thÕ giíi ®· b¾t ®Çu nh×n nhËn ViÖt Nam nh­ mét trung t©m ph¸t triÓn phÇn mÒm tõ xa víi kü thuËt cao. Víi viÖc chÝnh quyÒn thµnh phè ®ang tr¶i th¶m ®á thu hót c¸c dù ¸n ®Çu t­ vÒ c«ng nghÖ phÇn mÒm, c¸c c«ng ty lín trong lÜnh vùc nµy cña Hoa Kú nh­ Borland&Fonix Corp ®· cã mÆt trong ®oµn nh©n dÞp nµy ®Ó t×m kiÕm c¬ héi ®Çu t­. HiÖn t¹i ®· cã gÇn 30 c«ng ty ph¸t triÓn phÇn mÒm lín n­íc ngoµi ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam nh­ Nortel, IBM, Bayer, Sony, Cisco vµ Anheuser Bush. Ph¸t triÓn phÇn mÒm ë ViÖt Nam cã nhiÒu lîi thÕ h¬n c¶ c¸c n­íc kh¸c ë Ch©u ¸ v× gi¸ thµnh rÎ h¬n gÊp nhiÒu lÇn. Bªn c¹nh ®ã tr×nh ®é kü thuËt cao, kh¶ n¨ng lµm viÖc tËp thÓ tèt vµ b¶n tÝnh cÇn cï siªng n¨ng cña kü s­ ViÖt Nam lµ nh÷ng yÕu tè quan träng lµm thay ®æi quyÕt ®Þnh cña c¸c nhµ ®Çu t­. Alex Pierson, Phã chñ tÞch tËp ®oµn viÔn th«ng Nortel Networks cho biÕt: “ViÖt Nam kh«ng ph¶i lµ n¬i chØ ®Ó ph¸t triÓn mét dù ¸n råi th«i. §èi víi thÞ tr­êng míi næi nµy, chóng ta cÇn tiÕp cËn dùa trªn nÒn t¶ng chiÕn l­îc tõ trung h¹n ®Õn dµi h¹n.” ¤ng cßn nãi r»ng: “Nh÷ng nhµ ph¸t triÓn phÇn mÒm chuyªn nghiÖp nªn t×m mét ®èi t¸c trong thÞ tr­êng míi næi nh­ ë ViÖt Nam”. N¨m 1997, Nortel ®· b¾t ®Çu lµm viÖc víi TMA, mét c«ng ty ph¸t triÓn phÇn mÒm t­ nh©n lín nhÊt ViÖt Nam víi h¬n 100 lËp tr×nh viªn kü thuËt. Theo «ng §inh §øc H÷u, mét nhµ khoa häc vÒ nguyªn tö vµ hiÖn ®ang lµ Chñ tÞch gi¸m ®èc ®iÒu hµnh c«ng ty ATI cña Mü: “Sù thiÕu hôt cña thÕ giíi vÒ nguån nh©n lùc trong ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin sÏ kÐo dµi Ýt nhÊt lµ 5 n¨m n÷a. §ã lµ mét c¬ héi quý gi¸ ®Ó ViÖt Nam cã thÓ xuÊt khÈu chÊt x¸m cña m×nh sang c¸c n­íc ph¸t triÓn nh­ Mü, §øc, Canada, NhËt B¶n hay óc”, TriÓn väng cña ViÖt Nam thÓ hiÖn ngay trong viÖc TMA Solution, mét c«ng ty phÇn mÒm t¹i TP HCM ®· ®¸nh b¹i hai ®èi thñ nÆng ký cña Ên §é trong mét cuéc ®Êu thÇu ®Ó giµnh ®­îc hîp ®ång gia c«ng phÇn mÒm cho c«ng ty c«ng nghÖ cao t¹i Mü mang tªn Critcal Path. Hîp ®ång ®­îc thùc hiÖn trong 6 th¸ng, víi néi dung gióp ng­êi sö dông ®iÖn tho¹i kh«ng d©y cã thÓ truy cËp Internet mét c¸ch tiÖn lîi.(1) Theo c¸c chuyªn gia kh¶ng ®Þnh, ch­a bao giê ViÖt Nam l¹i cã mét “c¬ héi kú l¹ nh­ thÕ” v× c¸c thÞ tr­êng lín vÉn cßn nh÷ng kho¶ng trèng mµ c¸c nhµ cung cÊp kh¸c ch­a thÓ lÊp ®Çy. C¬ héi cho ViÖt Nam tham gia xuÊt khÈu phÇn mÒm lµ rÊt lín v× hiÖn thÕ giíi ®ang thiÕu h¬n 1 triÖu ng­êi lµm phÇn mÒm, c«ng nghiÖp phÇn mÒm cña c¶ thÕ giíi t¨ng tr­ëng víi tèc ®é 10%/n¨m. T¹i NhËt B¶n, mét thÞ tr­êng lín, nhËp khÈu còng míi chØ ®¸p øng 1/3 nhu cÇu. Qua nghiªn cøu t×nh h×nh thÕ giíi vµ c¸c xu h­íng cã thÓ thÊy ®­îc triÓn väng xuÊt khÈu cña phÇn mÒm ViÖt Nam lµ rÊt lín.- 1) Theo VDC Media (th¸ng 6/2002) II. Gi¶i ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu phÇn mÒm mang th­¬ng hiÖu ViÖt Nam. Nhãm gi¶i ph¸p tÇm vi m«. 1. N©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. 1.1. ChÝnh s¸ch vÒ nguån lùc con ng­êi trong linh vùc phÇn mÒm. Tr­íc hÕt doanh nghiÖp phÇn mÒm cÇn chó träng ®Çu t­ ®µo t¹o vµ cung øng nguån nh©n lùc vµ kh¶ n¨ng ngo¹i ng÷ tèt, cô thÓ lµ TiÕng anh ®¹t tr×nh ®é giao tiÕp trùc tiÕp víi ®èi t¸c n­íc ngoµi vÒ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn phÇn mÒm vµ CNTT. Mét khi c«ng ty n­íc ngoµi ®Õn trao ®æi víi c¸c lËp tr×nh viªn mµ ph¶i th«ng qua phiªn dÞch th× thËt lµ khã cã thÓ cã hîp ®ång, ®¬n ®Æt hµng víi hä. C¸c chuyªn gia Së khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng TPHCN kiÕn nghÞ r»ng, ®Ó ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho ngµnh c«ng nghiÖp phÇn mÒm, thµnh phè cÇn ph¶i x©y dùng ®­îc m¹ng l­íi ®µo t¹o vµ n¨ng lùc ®µo t¹o kho¶ng 10.000 chuyªn viªn phÇn mÒm mçi n¨m ë c¸c tr×nh ®é theo tiªu chuÈn quèc tÕ. Tr­íc m¾t, tõ nay ®Õn n¨m 2005, sè chuyªn viªn phÇn mÒm ®­îc ®µo t¹o míi cña Thµnh ph- 1) "§Ò ¸n môc tiªu ph¸t triÓn c«ng nghiÖp phÇn mÒm cña thµnh phè trong giai ®o¹n 2001-2005" Së Khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng TP.HCM 2000 è HCM ph¶i ®¹t tiªu chuÈn lµ 20.000 ng­êi vµ sè ng­êi lµm viÖc trong lÜnh vùc phÇn mÒm ph¶i t¨ng tõ con sè 2000 ng­êi hiÖn nay lªn Ýt nhÊt lµ 15.000 ng­êi vµo n¨m 2005.(1) C¸c doanh nghiÖp nªn cã c¸c chÝnh s¸ch thu hót c¸c lËp tr×nh viªn vÒ víi doanh nghiÖp cña m×nh. Lùc l­îng ®«ng ®¶o c¸c lËp tr×nh viªn ®ang häc tËp, nghiªn cøu vµ lµm viÖc ë n­íc ngoµi còng lµ nguån lùc ®¸ng chó ý. Nh÷ng ng­êi nµy ®· cã ®iÒu kiÖn häc hái, tiÕp thu vµ øng dông kü thuËt tiªn tiÕn hiÖn ®¹i ë n­íc ngoµi nªn nÕu hä vÒ lµm viÖc ë ViÖt Nam hä sÏ phÇn nµo gióp ngµnh c«ng nghiÖp CNPM n­íc ta ph¸t triÓn nhanh h¬n. Tuy nhiªn viÖc thu hót vµ duy tr× nguån lùc con ng­êi cho doanh nghiÖp l¹i lµ vÊn ®Ò cÇn gi¶iquyÕt song song hîp lý. HiÖn nay l­¬ng tr¶ cho c¸c lËp tr×nh viªn lµ rÊt thÊp, thÊp h¬n nhiÒu so víi mÆt b»ng lao ®éng chÊt x¸m. V× ®©y lµ vÊn ®Ò tÕ nhÞ vµ liªn quan ®Õn quyÒn lîi cña c¸c c«ng ty nªn ng­êi viÕt kho¸ luËn ®· kh«ng cã ®­îc nh÷ng sè liÖu cô thÓ vÒ møc l­¬ng cña lËp tr×nh viªn hiÖn nay ë mét c«ng ty phÇn mÒm. Tuy nhiªn, theo ®iÒu tra, pháng vÊn c¸ nh©n ®­îc biÕt, thu nhËp cña c¸c lËp tr×nh viªn th­êng kh«ng ®ñ ®Ó gi÷ ch©n hä mét c¸ch l©u dµi ë doanh nghiÖp trong n­íc. HiÖn nay ®· cã t×nh tr¹ng s¨n t×m chuyªn gia CNTT giái cña c¸c quèc gia l©n cËn. T×nh tr¹ng thiÕu chuyªn viªn CNTT diÔn ra phæ biÕn ë c¸c n­íc trong khu vùc. Ch¼ng h¹n c¸c tr­êng ®¹i häc t¹i Singapore, mçi n¨m chØ ®µo t¹o kho¶ng 2500 kü s­ CNTT, trong khi møc cÇu lªn tíi 10.000 ng­êi. Hµn Quèc cÇn 100.000 nh©n c«ng CNTT, trong khi møc cung chØ 48.000 ng­êi…C¸c tay s¨n ®Çu ng­êi ë Hång K«ng vµ Singgapore ®· s½n sµng tr¶ møc l­¬ng lªn ®Õn 250.000USD/ng­êi/n¨m ®èi víi c¸c chuyªn gia giái. Hay nh­ mét sè c«ng ty cña Hång K«ng s½n sµng tr¶ møc l­¬ng khëi ®iÓm 7.740 USD/ng­êi/th¸ng nh»m kh¾c phôc sù thiÕu hôt chuyªn gia trong lÜnh vùc CNTT (2). Tr­íc t×nh h×nh nµy, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn cã chÕ ®é tr¶ l­¬ng phï hîp ®Ó gi÷ ch©n nÕu kh«ng, c¸c lËp tr×nh viªn lµm viÖc cho c¸c C«ng ty n­íc ngoµi hoÆc ra n­íc ngoµi lµm.2) Con sè tæng hîp tõ nhiÒu nguån: B¸o Sµi Gßn tiÕp thÞ n¨m 2002, T¹p chÝ PC World, T¹p chÝ Tin Häc vµ §êi sèng 5/2002 1.2 Hîp t¸c quèc tÕ trong c«ng nghiÖp phÇn mÒm. §Çu t­ vèn víi tû lÖ hîp lý cho s¶n xuÊt phÇn mÒm lµ ®iÒu cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, khã cã thÓ ®­a ra mét tû lÖ gäi lµ "hîp lý". Doanh nghiÖp khi x¸c ®Þnh ®Çu t­ cho s¶n xuÊt phÇn mÒm mang th­¬ng hiÖu cña m×nh vµ xuÊt khÈu ra thÞ tr­êng quèc tÕ cÇn cã tr­êng vèn ®Ó ®¶m b¶o tõ kh©u s¶n xuÊt ®Õn kh©u tiªu thô. Nguån vèn nµy cã thÓ hoµn toµn lµ cña c«ng ty, còng cã thÓ lµ nguån vèn liªn doanh liªn kÕt. NÕu doanh nghiÖp yÕu vÒ vèn nªn nghÜ ®Õn h­íng thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi. Kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®Òu lµm ®­îc ®iÒu nµy v× chØ khi doanh nghiÖp thùc sù m¹nh vµ cã tiÒm n¨ng th× c«ng ty n­íc ngoµi míi chÞu b¾t tay ®Çu t­ vµo doanh nghiÖp ®ã. MÆt kh¸c hîp t¸c n­íc ngoµi cßn gióp c¸c c«ng ty ph¸t triÓn phÇn mÒm ViÖt Nam gia t¨ng tèc ®é héi nhËp vµo thÞ tr­êng thÕ giíi. §èi t¸c n­íc ngoµi cã thÓ t×m kiÕm thÞ tr­êng xuÊt khÈu cho phÇn mÒm ViÖt Nam, qu¶ng b¸ s¶n phÈm t¹i n­íc hä, lµ chiÕc cÇu nèi cña ViÖt Nam vµ thÕ giíi. C¸c c¬ së ®µo t¹o, c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm ViÖt Nam cÇn ph¶i liªn kÕt hîp t¸c ®µo t¹o víi c¸c tæ chøc n­íc ngoµi cã nhiÒu kinh nghiÖm trong ®µo t¹o CNTT. Bëi hä ®· cã s½n nh÷ng ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o víi c¸c chÕ ®é v¨n b»ng , c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Chóng ta kh«ng nªn tù mµy mß, t×m tßi mµ nªn tËn dông lîi thÕ "ng­êi ®i sau" ®Ó khái mÊt thêi gian quý gi¸. C¸c doanh nghiÖp nªn kªu gäi vµ khuyÕn khÝch c¸c h·ng phÇn mÒm hµng ®Çu thÕ giíi ®Çu t­ vµ triÓn kh¹i dù ¸n liªn doanh theo c¶ hai h­íng: ChuyÓn giao c¸c c«ng ®o¹n s¶n xuÊt vµ phèi hîp nghiªn cøu ph¸t triÓn nh»m n©ng cao tr×nh ®é vµ kü n¨ng, khai th¸c ­u thÕ chi phÝ nh©n lùc thÊp ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n c«ng nghÖ cao cña hä, tiÕn tíi lµm chñ c¸c c«ng nghÖ chÝnh, x©m nhËp thÞ tr­êng thÕ giíi trong t­¬ng lai. 1.3. T¹o dùng c¬ së h¹ tÇng tèt cho s¶n xuÊt phÇn mÒm . C¸c doanh nghiÖp lµm phÇn mÒm chuyªn nghiÖp nªn cã ®­êng truyÒn riªng cho m×nh ®Ó tiÖn cho s¶n xuÊt vµ trao ®æi th«ng tin quèc tÕ. Doanh nghiÖp phÇn mÒm còng nªn tËp trung vµo c¸c khu c«ng nghÖ phÇn mÒm do chÝnh phñ x©y dùng ®Ó ®­a ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµo nÕp sèng ®ång thêi tËn dông nh÷ng lîi thÕ vÒ c¬ së vËt chÊt h¹ tÇng kü thuËt cña c¸c khu c«ng nghiÖp nµy. Lîi thÕ cña khu c«ng nghÖ phÇn mÒm tËp trung lµ hÖ thèng h¹ tÇng viÔn th«ng hiÖn ®¹i, c¸c ®­êng liªn l¹c quèc tÕ trùc tiÕp cã tèc ®é cao nh»m gi¶m thiÓu thêi gian truyÒn d÷ liÖu th«ng qua ®ã gi¶m bít chi phÝ cho ng­êi s¶n xuÊt ®ång thêi n©ng cao chÊt l­îng cña dÞch vô mµ nhµ s¶n xuÊt cung cÊp cho kh¸ch hµng n­íc ngoµi. Ngoµi ra khu c«ng nghÖ phÇn mÒm tËp trung cã lîi thÕ lµ tÝnh khÐp kÝn cña mét hÖ thèng víi chøc n¨ng ®ång bé bao gåm tõ s¶n xuÊt, th­¬ng m¹i ®Õn xuÊt nhËp khÈu, ®µo t¹o vµ nghiªn cøu, triÓn l·m, tiÕp thÞ, tæ chøc héi th¶o, héi nghÞ, gi¶i trÝ, dÞch vô y tÕ, dÞch vô ¨n uèng, mua s¾m vµ dÞch vô nhµ ë cho ®Õn c¸c chøc n¨ng qu¶n lý bao gåm c¶ trong lÜnh vùc CNTT cña c¸c thµnh phè lín, cña c¸c n­íc vµ c¸c khu c«ng nghÖ phÇn mÒm lín trªn thÕ giíi. H¬n n÷a, sù ®Æc biÖt vÒ kh«ng gian, ®Þa ®iÓm, sù biÖt lËp tËp trung sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh nghiÖp trong viÖc n¾m b¾t t×nh h×nh ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp phÇn mÒm, dÔ dµng tiÕp cËn víi tiÕn bé cña khoa häc c«ng nghÖ, ®¬n gi¶n hãa c¸c kh©u nh­ lµm thñ tôc h¶i quan, xin c¸c giÊy tê cÇn thiÕt theo quy ®Þnh cña phÊp luËt khi tiÕn hµnh xuÊt khÈu bëi tÊt c¶ ®Òu ®· ®­îc quy vÒ mét mèi ®Ó qu¶n lý. C¸c doanh nghiÖp tham gia vµo khu phÇn mÒm tËp trung cßn ®­îc h­ëng hÖ thèng dÞch vô phong phó víi chÊt l­îng cao vµ chi phÝ thÊp. Víi sù hç trî cña Nhµ n­íc ®èi víi khu c«ng nghiÖp phÇn mÒm, c¸c thµnh viªn ®­îc h­ëng møc gi¸ thuª v¨n phßng, n¬i lµm viÖc vµ gi¸ dÞch vô Internet thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c doanh nghiÖp ngoµi khu. Tãm l¹i, trong viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kü thuËt cho s¶n xuÊt phÇn mÒm xuÊt khÈu, cã nh÷ng viÖc doanh nghiÖp tù m×nh lµm ®­îc nh­ng phÇn lín ph¶i cã sù hç trî c¬ b¶n tõ phÝa Nhµ n­íc. ViÖc hµng lo¹t c¸c khu c«ng nghÖ phÇn mÒm ra ®êi trong thêi gian gÇn ®©y lµ mét gi¶i ph¸p ®Çu t­ x©y dùng c¬ së vËt chÊt cho c«ng nghiÖp phÇn mÒm cña chÝnh phñ. ViÖc tham gia vµo c¸c khu nµy lµ gi¶i ph¸p cña doanh nghiÖp ®Ó cã mét c¬ së h¹ tÇng tèt cho s¶n xuÊt phÇn mÒm cña doanh nghiÖp m×nh. 1.4. Qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm theo quy tr×nh quèc tÕ. ViÖc ¸p dông c¸c tiªu chuÈn qu¶n trÞ chÊt l­îng trong viÖc thiÕt lËp vµ vËn hµnh c¸c quy tr×nh s¶n xuÊt phÇn mÒm sÏ t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ gi¶m thêi gian hoµn thµnh dù ¸n còng nh­ gi¶m thiÓu lçi cña s¶n phÈm . Mét quy tr×nh s¶n xuÊt cã chÊt l­îng ph¶i ®­îc g¾n liÒn víi mét quy tr×nh qu¶n trÞ chÊt l­îng. Quy tr×nh chÊt l­îng lµ nh»m ®¶m b¶o cho quy tr×nh s¶n xuÊt ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu chÊt l­îng mét c¸ch æn ®Þnh. HiÖn nay c¸c hÖ thèng tiªu chuÈn phæ biÕn cã thÓ gióp cho c¸c tæ chøc ho¹t ®éng trong lÜnh vùc CNTT thiÕt lËp, vËn hµnh vµ c¶i tiÕn c¸c quy tr×nh qu¶n lý chÊt l­îng bao gåm hÖ tiªu chuÈn ISO 9000 vµ CMM HÖ thèng ISO 9000 lµ hÖ thèng tiªu chuÈn quèc tÕ ®Æc t¶ nh÷ng ®ßi hái cho hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng. HÖ thèng nµy ®­îc dïng lµm chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸ quy tr×nh qu¶n lý chÊt l­îng cña mét tæ chøc ®èi víi chÊt l­îng s¶n phÈm còng nh­ dÞch vô kh¸c cho kh¸ch hµng. ISO 9000 ®­îc ®Ò cËp ®Õn nh­ mét tiªu chuÈn nh»m chøng minh kh¶ n¨ng ®¶m b¶o chÊt l­îng cña nhµ cung cÊp cho thiÕt kÕ vµ cung øng s¶n phÈm. Theo hÖ thèng tiªu chuÈn nµy, chÊt l­îng s¶n phÈm ®¹t ®­îc sÏ tho¶ m·n c¸c ®iÒu kiÖn nh­ sau: * §¹t vµ duy tr× liªn tôc chÊt l­îng s¶n phÈm, dÞch vô theo yªu cÇu kh¸ch hµng. * Chøng tá ®­îc quy tr×nh qu¶n lý cho phÐp ®¹t ®­îc vµ duy tr× chÊt l­îng mong ®îi. * Chøng minh cho kh¸ch hµng thÊy ®­îc s¶n phÈm hay dÞch vô ®ang hoÆc sÏ ®¹t ®­îc chÊt l­îng mong ®îi. HÖ thèng nµy lµ tiªu chuÈn qu¶n lý chÊt l­îng chung cho tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc c«ng nghÖ, riªng trong c«ng nghiÖp CNPM, tµi liÖu ISO 9000 - 3 lµ b¶n h­íng dÉn viÖc ¸p dông ISO 9000 trong tµi liÖu ph¸t triÓn, cung cÊp vµ b¶o tr× phÇn mÒm. M« h×nh CMM (Software Engineering Capabilitty Maturity Model) do ViÖn C«ng nghÖ phÇn mÒm cña Mü (Sofwave Engineering Institute) ph¸t triÓn. §ã lµ m« h×nh m« t¶ c¸c thµnh phÇn chñ yÕu cña mét quy tr×nh qu¶n trÞ chÊt l­îng trong c«ng nghÖ phÇn mÒm . M« h×nh CMM ®­a ra c¸c h­íng dÉn rÊt cô thÓ vµ chi tiÕt vÒ viÖc thiÕt lËp hÖ qu¶n trÞ chÊt l­îng trong c«ng nghiÖp phÇn mÒm. H¬n n÷a, nguån tµi liÖu vÒ m« h×nh CMM còng nh­ c¸c ph­¬ng ph¸p tiÕn hµnh cµi ®Æt t­¬ng ®èi phong phó vµ cã thÓ truy cËp miÔn phÝ qua m¹ng Internet t¹i ®Þa chØ cña ViÖn C«ng nghÖ phÇn mÒm Mü: www. sei. cmu . edu. HiÖn nay ë ViÖt Nam chØ cã duy nhÊt c«ng ty FPT ®¹t chøng chØ CMM cÊp ®é 4. MÆc dï hai hÖ thèng tiªu chuÈn nµy cïng n»m môc ®Ých h­íng dÉn c¸c tæ chøc cã ®­îc mét quy tr×nh qu¶n lý chÊt l­îng nh­ng gi÷a chóng cã nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt vµ hai hÖ thèng nµy hoµn toµn ®éc lËp víi nhau. HÖ thèng ISO 9000 mang tÝnh chÊt quèc tÕ trong khi ®ã hÖ thèng CMM thiÕt lËp bëi ViÖn c«ng nghÖ phÇn mÒm Mü chØ mang tÝnh quèc gia vµ khu vùc. Tuy nhiªn ®iÒu ®¸ng quan t©m lµ hÖ thèng CMM ®ang ngµy cµng ®­îc quèc tÕ ho¸ vµ xu thÕ hiÖn nay lµ ¸p dông m« h×nh nµy cho c¸c hÖ qu¶n trÞ chÊt l­îng trong c«ng nghiÖp phÇn mÒm. Nh­ vËy, nÕu c«ng nghiÖp phÇn mÒm n­íc ta muèn h­íng ra thÞ tr­êng thÕ giíi cÇn cã nh÷ng chøng chØ nªu trªn. Cô thÓ nÕu muèn h­íng vµo thÞ tr­êng B¾c Mü th× còng nªn lÊy m« h×nh CMM lµm chuÈn ®Ó x©y dùng c¸c quy tr×nh qu¶n trÞ chÊt l­îng phÇn mÒm. Cßn trong tr­êng hîp träng t©m thÞ tr­êng cña doanh nghiÖp lµ c¸c n­íc Ch©u ¢u vµ c¸c khu vùc kh¸c trªn thÕ giíi th× viÖc ¸p dông hÖ tiªu chuÈn ISO vµo quy tr×nh s¶n xuÊt phÇn mÒm lµ kh«ng thÓ thiÕu trong chiÕn l­îc ho¹t ®éng cña c«ng ty. ViÖc ¸p dông c¸c hÖ thèng qu¶n trÞ chÊt l­îng ISO vµ CMM lµ gi¶i ph¸p n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm phÇn mÒm, n©ng cao uy tÝn cña ngµnh c«ng nghiÖp phÇn mÒm ViÖt Nam víi c¸c ®èi t¸c trong vµ n­íc ngoµi. 2. §Èy m¹nh xuÊt khÈu phÇn mÒm th­¬ng hiÖu ViÖt Nam. 2.1. G¾n th­¬ng hiÖu ViÖt Nam cho phÇn mÒm ViÖt Nam. §Ó cã phÇn mÒm th­¬ng hiÖu ViÖt Nam kh«ng nh÷ng ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i lµ doanh nghiÖp ViÖt Nam, thùc hiÖn toµn bé c¸c quy tr×nh s¶n xuÊt phÇn mÒm trän gãi (1), mµ doanh nghiÖp cÇn ph¶i g¾n th­¬ng hiÖu cho s¶n phÈm phÇn mÒm cña m×nh. §iÒu ®ã gióp s¶n phÈm tiÖn giao dÞch trªn thÞ tr­êng, gióp ng­êi tiªu dïng lµ c¸c kh¸ch hµng trong vµ ngoµi n­íc nhËn d¹ng s¶n phÈm mét c¸ch nhanh chãng nhÊt. Th­¬ng hiÖu cßn kh¼ng ®Þnh chÊt l­îng cña doanh nghiÖp phÇn mÒm, gióp cho doanh nghiÖp ®­îc biÕt ®Õn nÕu thùc sù chÊt l­îng cña phÇn mÒm lµ tèt. §Ó ng¨n ngõa viÖc ®¸nh c¾p th­¬ng hiÖu, nh·n hiÖu vµ chèng tÖ lµm hµng gi¶, b­íc ®Çu th«ng b¸o cho nhiÒu ng­êi biÕt doanh nghiÖp kinh doanh vµ s¶n phÈm mang nh·n hiÖu ®ã lµ s¶n phÈm ®¹t chÊt l­îng tèt ®· ®­îc Nhµ n­íc thõa nhËn; ®ång thêi thóc ®Èy cho c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nh­ tuyªn truyÒn qu¶ng c¸o, th­¬ng m¹i hãa s¶n phÈm mang th­¬ng hiÖu ®ã, th©m nhËp vµo thÞ tr­êng vµ më réng thÞ tr­êng … doanh nghiÖp cÇn ®¨ng ký b¶o hé th­¬ng hiÖu cho s¶n phÈm cña m×nh cña m×nh víi c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn. VÊn ®Ò quan träng viÖc ®¨ng ký th­¬ng hiÖu cho phÇn mÒm lµ ®Ó tr¸nh ®­îc n¹n copy sao chÐp, vi ph¹m b¶n quyÒn ®ang hoµnh hµnh trong n­íc còng nh­ trªn thÕ giíi. BiÖn ph¸p h÷u hiÖu lµ ®¨ng ký th­¬ng hiÖu hµng ho¸ ®Ó ®­îc b¶o hé khi bÞ vi ph¹m. NÕu c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm ViÖt Nam muèn lµm ¨n l©u dµi, muèn cã thÞ tr­êng xuÊt khÈu th× ®¨ng ký th­¬ng hiÖu lµ mét b­íc trong chiÕn l­îc kinh doanh. NÕu chóng ta kh«ng lµm tèt viÖc ®¨ng ký th­¬ng hiÖu th× kh«ng nh÷ng thua ngay trªn s©n nhµ mµ cßn chÞu nhiÒu thiÖt thßi khi tham gia vµo thÞ tr­êng thÕ giíi còng nh­ héi nhËp khu vùc. (1) Xem s¬ ®å chu tr×nh c¸c b­íc hoµn thiÖn s¶n phÈm phÇn mÒm trän gãi - S¬ ®å 2 Nh­ vËy, viÖc ®¨ng ký th­¬ng hiÖu hµng ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp lµ vÊn ®Ò sèng cßn ®Ó doanh nghiÖp tån t¹i, ph¸t triÓn còng nh­ héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi. VÊn ®Ò g¾n th­¬ng hiÖu thÕ nµo cho phÇn mÒm ViÖt Nam còng lµ vÊn ®Ò ®¸ng bµn. V× phÇn mÒm lµ mét s¶n phÈm v« h×nh, mang tÝnh dÞch vô nhiÒu h¬n nªn kh«ng ®¬n gi¶n nh­ viÖc g¾n th­¬ng hiÖu nh·n m¸c cho mét s¶n phÈm hµng ho¸ th«ng th­êng. ý kiÕn cho r»ng, ®Ó ng­êi tiªu dïng nhí ®Õn th­¬ng hiÖu cña m×nh, doanh nghiÖp trong n­íc ph¶i tõ bá thãi quen g¾n th­¬ng hiÖu s¶n phÈm víi tªn doanh nghiÖp. NghÜa lµ tªn doanh nghiÖp vµ th­¬ng hiÖu phÇn mÒm lµ kh¸c nhau. Mçi phÇn mÒm cã mét th­¬ng hiÖu riªng. Nh­ vËy mét doanh nghiÖp cã nhiÒu th­¬ng hiÖu tuú thuéc vµo sè l­îng s¶n phÈm phÇn mÒm lµm ra. VÝ dô: tr­êng hîp, mét doanh nghiÖp cho ra nhiÒu dßng s¶n phÈm víi th­¬ng hiÖu Ên t­îng nh­ Deawoo cã Matiz, Lanos, Leganza; Ford cã Laser, Deluxe, Escape. Còng cã thÓ dÉn ra nhiÒu tr­êng hîp kh¸c, mét doanh nghiÖp cã nhiÒu chñng lo¹i s¶n phÈm chØ víi 1 th­¬ng hiÖu, mµ th­¬ng hiÖu nµy trïng víi tªn doanh nghiÖp: tÊt c¶ c¸c lo¹i g¹ch block, g¹ch bª t«ng l¸t ®­êng, g¹ch trång cá ®Òu mang mét th­¬ng hiÖu VCON (tªn giao dÞch th­¬ng m¹i cña c«ng ty Liªn doanh Hicrret-ViÖt S¬n) chuyªn s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng, c¸c lo¹i n­íc kho¸ng thiªn nhiªn chØ mang mét tªn VÜnh H¶o. Cã thÓ kÓ thªm c¸c lo¹i æ c¾m ®iÖn, d©y c¸p, æn ¸p chØ mang tªn Lioa. Nh×n réng ra thÕ giíi, h·ng thêi trang næi tiÕng Milano cña Italia tung ra thÞ tr­êng rÊt nhiÒu s¶n phÈm nh­ quÇn ¸o, kÝnh ®eo, th¾t l­ng, tói x¸ch phô n÷ giÇy dÐp… nh­ng chØ ®ãng mét nh·n hiÖu Milano; C¸c h·ng Pierre Cardin, St Loren… cã tõ hµng tr¨m n¨m nay, ph¸t triÓn ®Õn hµng tr¨m dßng s¶n phÈm nh­ng còng chØ cã mét th­¬ng hiÖu chïng víi tªn cña h·ng. ThÕ giíi biÕt ®Õn Milano, Piere Cardin, St Loren… nh­ nh÷ng th­¬ng hiÖu thµnh c«ng, vµ rÊt m¹nh . Còng cã nhiÒu lý do buéc doanh nghiÖp ph¶i dùng nhiÒu th­¬ng hiÖu cho mçi dßng s¶n phÈm, hoÆc nhiÒu th­¬ng hiÖu con trong mét dßng s¶n phÈm nh­ng kh«ng cã nghÜa lµ nh÷ng th­¬ng hiÖu nµy sÏ "nuèt" mÊt th­¬ng hiÖu gèc - tªn doanh nghiÖp. VÒ ý kiÕn b¶n th©n, ph¶i ch¨ng chóng ta nªn xem xÐt tr­êng hîp HiÖp héi xuÊt khÈu len sîi óc, hä tËp trung c¸c s¶n phÈm len sîi vµ g¾n th­¬ng hiÖu vµ nh·n m¸c chung cho s¶n phÈm ®ã sau khi kiÓm tra chÊt l­îng hµng ho¸ theo tiªu chuÈn chung cña toµn HiÖp héi. Kh¸ch hµng, khi thÊy biÓu t­îng HiÖp héi nµy, lËp tøc nhËn ra hµng len sîi cña óc vµ tin t­ëng vµo chÊt l­îng cña s¶n phÈm. Th­¬ng hiÖu cña HiÖp héi nµy kh«ng chØ t¹o ®­îc uy tÝn víi kh¸ch hµng trong n­íc mµ cßn víi c¶ kh¸ch hµng quèc tÕ. Nãi tãm l¹i, viÖc x©y dùng mét hay nhiÒu nh·n hiÖu cho nhiÒu dßng s¶n phÈm hay viÖc x©y dùng mét th­¬ng hiÖu mµ th­¬ng hiÖu Êy l¹i trïng víi tªn doanh nghiÖp … lµ tuú thuéc vµo chiÕn l­îc x©y dùng th­¬ng hiÖu cña doanh nghiÖp vµ tuú vµo møc ®é c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. HiÖn nay chóng ta ®· cã HiÖp héi doanh nghiÖp phÇn mÒm, thiÕt nghÜ viÖc t¹o mét th­¬ng hiÖu chung cho toµn bé s¶n phÈm phÇn mÒm cña c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn cña HiÖp héi sÏ t¹o nªn biÓu t­îng cña sù ®oµn kÕt cña søc m¹nh tËp thÓ, sù ®¶m b¶o vÒ chÊt l­îng cña phÇn mÒm ViÖt Nam vµ dÔ t¹o dùng ®­îc uy tÝn trªn tr­êng quèc tÕ h¬n. 2.2. Qu¶ng b¸, giíi thiÖu phÇn mÒm ViÖt Nam víi thÞ tr­êng thÕ giíi, t×m ®Çu ra cho phÇn mÒm xuÊt khÈu. C¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm cã lîi thÕ ®Æc biÖt vÒ kh¶ n¨ng øng dông c¸c c«ng cô trî gióp ho¹t ®éng kinh doanh cña ngµnh CNTT cho nªn viÖc ®Èy m¹nh chiÕn l­îc tiÕp thÞ th«ng qua m¹ng Internet cÇn ph¶i ®­îc coi lµ biÖn ph¸p chiÕn l­îc ®Ó doanh nghiÖp thu hót sù chó ý cña kh¸ch hµng n­íc ngoµi. §Ó ®Èy m¹nh chiÕn l­îc tiÕp cËn thÞ tr­êng, qu¶ng b¸ s¶n phÈm th«ng qua m¹ng Internet, doanh nghiÖp phÇn mÒm nªn tËp trungvµo c¸c biÖn ph¸p nh­: * Nghiªn cøu c¸c thÞ tr­êng lín, x¸c ®Þnh kh¸ch hµng môc tiªu, t¨ng l­îng truy cËp cña kh¸ch hµng vµo Website cña c«ng ty. Muèn vËy, yªu cÇu kh¸ch hµng ®Çu ®èi víi viÖc thiÕt kÕ trang chñ lµ ph¶i t¹o ®­îc l­îng kh¸ch truy cËp vµo ®Þa chØ cña c«ng ty. Nh­ vËy doanh nghiÖp ph¶i ®¨ng ký vµo c¸c danh b¹ ®iÖn tö ®ång thêi liªn kÕt víi c¸c trang chñ cã liªn quan ®Õn phÇn mÒm nh»m môc ®Ých trao ®æi kh¸ch hµng ®Õn th¨m ®Ó t¨ng l­îng truy cËp. Nh÷ng liªn kÕt nµy lµ nh÷ng cöa më ®Ó kh¸ch hµng cã thÓ dÔ dµng di chuyÓn gi÷a c¸c trang chñ, nhê ®ã l­îng kh¸ch hµng truy cËp vµo trang cña c«ng ty sÏ t¨ng lªn ®¸ng kÓ. ViÖc c«ng ty ®¨ng ký vµo c¸c danh b¹ ®iÖn tö cã uy tÝn còng lµ biÖn ph¸p qu¶ng c¸o h÷u hiÖu cho doanh nghiÖp. VÒ néi dung, trang Web ph¶i cã chiÒu s©u, thÓ hiÖn ®­îc tr×nh ®é chuyªn m«n vµ kiÕn thøc trong lÜnh vùc cña m×nh, bªn c¹nh nh÷ng th«ng tin vÒ s¶n phÈm, dÞch vô, nªn cã nh÷ng môc phô nªu nh÷ng th«ng tin liªn quan ®Õn lÜnh vùc ho¹t ®éng cña c«ng ty, nhÊt lµ nh÷ng th«ng tin mang tÝnh thêi sù. Cô thÓ lµ nh÷ng g× míi diÔn ra trªn thÞ tr­êng phÇn mÒm thÕ giíi, hoÆc trong lÜnh vùc CNTT, tin häc … Nh÷ng th«ng tin nµy ®­îc tr×nh bµy mét c¸ch ng¾n gän, kh«ng r­êm rµ mµ cã nh÷ng liªn kÕt h÷u Ých víi c¸c trang Web kh¸c nh­ ®· nªu trªn ®©y sÏ ®­îc kh¸ch hµng ®¸nh gi¸ cao vµ nhê vËy n©ng cao tÝnh hÊp dÉn còng nh­ uy tÝn cña c«ng ty vµ cã thÓ gi÷ ch©n kh¸ch hµng t¹i trang Web. MÆc dï ph¶i t¨ng ®­îc sè l­îng hîp ®ång ®­îc ký kÕt th× míi cã nghÜa lµ trang Web ®· thµnh c«ng, song viÖc qu¶ng b¸ c¸c s¶n phÈm vµ c«ng ty, dÞch vô cña c«ng ty còng ®· lµ nh÷ng thµnh c«ng b­íc ®Çu bëi cã ®­îc nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vÒ c«ng ty vµ s¶n phÈm, dÞch vô cña c«ng ty lµ mét yÕu tè quan träng dÉn tíi quyÕt ®Þnh ®Æt hµng cña kh¸ch hµng. Bªn c¹nh viÖc qu¶ng b¸ s¶n phÈm cña m×nh th«ng qua trang Web, doanh nghiÖp còng nªn sö dông c¸c h×nh thøc kh¸c nh­: Th«ng qua ng­êi quen ®ang sèng, häc tËp vµ lµm viÖc ë n­íc ngoµi ®Ó giíi thiÖu vÒ c«ng ty vµ giíi thiÖu kh¸ch hµng víi c«ng ty; th«ng qua ®¹i sø qu¸n, l·nh sù qu¸n t¹i n­íc ngoµi; nÕu cã kh¶ n¨ng cã vÒ vèn cã thÓ tù m×nh hoÆc kÕt hîp víi c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm kh¸c më c¸c phßng triÓn l·m giíi thiÖu s¶n phÈm cña doanh nghiÖp trong ngµnh … gióp ®ì vµ hç trî lÉn nhau t×m ®Çu ra cho phÇn mÒm xuÊt khÈu trªn c¬ së ®«i bªn cïng cã lîi. C¸c doanh nghiÖp cÇn phèi hîp ®Ó thiÕt lËp trung t©m giíi thiÖu s¶n phÈm c«ng nghÖ th«ng tin quy tô toµn bé s¶n phÈm phÇn mÒm cña c¸c c«ng ty tin häc trong c¶ n­íc, t¹i chî phÇn mÒm nµy ng­êi sö dông ®­îc t­ vÊn, h­íng dÉn vµ ch¹y thö phÇn mÒm theo ®óng nhu cÇu cña m×nh. Trong khi ®ã, c¸c nhµ s¶n xuÊt cã c¬ héi tiÕp xóc, n¾m b¾t thÞ hiÕu vµ nhu cÇu cña kh¸ch hµng trong vµ ngoµi n­íc, tõ ®ã më réng c¬ héi kinh doanh, c¬ héi xuÊt khÈu vµ ®­a trÝ tuÖ ViÖt Nam ra thÞ tr­êng quèc tÕ. Nhãm c¸c gi¶i ph¸p mang tÇm vÜ m« Trong nÒn kinh tÕ quèc d©n th× c¸c lÜnh vùc nh­ c«ng nghÖ th«ng tin vµ xuÊt khÈu lµ nh÷ng lÜnh vùc rÊt cÇn cã hç trî vÒ mäi mÆt tõ phÝa chÝnh phñ. XuÊt khÈu phÇn mÒm mang tÝnh chÊt cña c¶ hai lÜnh vùc nªu trªn nªn l¹i cµng cÇn cã sù hç trî m¹nh mÏ tõ phÝa Nhµ n­íc. Trªn c¬ së tr×nh bµy vµ ph©n tÝch hiÖn tr¹ng còng nh­ nh÷ng khã kh¨n cña ngµnh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu phÇn mÒm mang th­¬ng hiÖu ViÖt Nam, cã thÓ ®­a mét sè gi¶i ph¸p hç trî cña Nhµ n­íc ®èi víi nh÷ng khã kh¨n ®ã nh­ sau: 1. Hç trî vÒ mÆt s¶n xuÊt. 1.1. ChÝnh phñ cÇn ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cho CNTT nãi chung vµ ngµnh c«ng nghiÖp phÇn mÒm nãi riªng. Mét ®iÒu dÔ thÊy lµ c¸c c­êng quèc vÒ xuÊt khÈu phÇn mÒm trªn thÕ giíi hiÖn nay ®Òu cã nh÷ng chÝnh s¸ch m¹nh mÏ ®Ó hç trî vÒ mÆt c¬ së vËt chÊt còng nh­ h¹ tÇng kü thuËt cho ngµnh c«ng nghiÖp phÇn mÒm n­íc hä. Nh­ vËy, nÕu doanh nghiÖp doanh nghiÖp phÇn mÒm ViÖt Nam b­íc ra th­¬ng tr­êng réng lín toµn cÇu, ®èi mÆt víi nh÷ng ®èi thñ nµy mµ l¹i kh«ng nhËn ®­îc nh÷ng hç trî tõ phÝa ChÝnh phñ th× c¸c ®èi thñ ®· giµnh ®­îc lîi thÕ c¹nh tranh sÏ kh«ng khã kh¨n g× ®Ó v­ît chóng ta. Nh÷ng hç trî vÒ c¬ së h¹ tÇng cho c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm cã thÓ lµ m«i tr­êng ph¸p lý thuËn lîi, æn ®Þnh, cã nh÷ng hç trî ­u ®·i trong luËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc. ChÝnh phñ cÇn cô thÓ ho¸ viÖc cho phÐp c«ng nghiÖp phÇn mÒm ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i b»ng c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn cô thÓ ®Ó viÖc vËn dông luËt kh«ng bÞ v­íng m¾c. Hç trî vÒ c¬ së h¹ tÇng cña Nhµ n­íc ®èi víi CNTT cßn lµ viÖc khuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn x©y dùng c¸c khu c«ng nghÖ phÇn mÒm tËp trung ë c¸c thµnh phè lín gióp phèi hîp ho¹t ®éng víi nhau ®Ó t¹o nªn søc m¹nh tæng thÓ cho nÒn c«ng nghiÖp. Nh­ ®· nãi ë trªn, c¬ së h¹ tÇng cho CNTT, c«ng nghÖ phÇn mÒm kh«ng ph¶i lµ ®­êng x¸ cÇu cèng… mµ lµ m¹ng Internet vµ c¸c dÞch vô viÔn th«ng kh¸c. HiÖn t¹i c¸c chi phÝ nµy ë ViÖt Nam lµ qu¸ cao so víi thÕ giíi vµ khu vùc. ChÝnh phñ cÇn ph¶i triÓn khai chÝnh s¸ch gi¶m c­íc phÝ vµ c¸c chi phÝ vÒ viÔn th«ng vµ Internet cho c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt phÇn mÒm vµ dÞch vô, ®ång thêi t¹o sù th«ng tho¸ng h¬n trong viÖc truyÒn d÷ liÖu ®i quèc tÕ. V× hiÖn nay, viÖc trao ®æi d÷ liÖu qua Internet míi chØ qua ®­îc mét sè cæng t¹i cöa ngâ Internet ViÖt Nam. Nh­ vËy sÏ lµm ¸ch t¾c viÖc trao ®æi d÷ liÖu qua c¸c phÇn mÒm truyÒn th«ng cÇn ®Õn c¸c cæng. ChÝnh phñ nªn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó mét sè khu c«ng viªn phÇn mÒm tËp trung cã ®­êng kÕt nèi trùc tiÕp víi quèc tÕ. Bªn c¹nh ®ã, ChÝnh phñ còng nªn cho phÐp cã thªm nhiÒu nhµ cung cÊp dÞch vô kÕt nèi Internet (IXP), nhµ cung cÊp dÞch vô Internet (ISP), dÞch vô øng dông (OSP) ®Ó tõng b­íc xo¸ bá ®éc quyÒn, ®¶m b¶o tÝnh c¹nh tranh quèc tÕ cña Internet ViÖt Nam c¶ vÒ chÊt l­îng vµ gi¸ c¶, ®Æc biÖt gi¶m møc c­íc phÝ Internet ViÖt Nam b»ng møc trung b×nh khu vùc trong n¨m 2003. 1.2. Nhµ n­íc cÇn hç trî ®µo t¹o ®¶m b¶o nguån lùc cho c«ng nghiÖp phÇn mÒm th­êng xuyªn c¶ vÒ sè l­îng, tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng ngo¹i ng÷. Trong giai ®o¹n tõ nay ®Õn 2010, chÝnh phñ cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó duy tr× sè l­îng sinh viªn CNTT t¨ng tr­ëng 60% hµng n¨m (1), ®¶m b¶o sinh viªn tèt nghiÖp CNTT(1) Con sè µy do HiÖp héi doanh nghiÖp phÇn mÒm ViÖt Nam (VINASA) ®­a ra trong §¹i héi thµnh lËp. cã tr×nh ®é tiÕng Anh t­¬ng ®­¬ng 500 ®iÓm theo hÖ thi TOEFL, ®¹t tr×nh ®é lËp tr×nh theo tiªu chuÈn quèc tÕ. Muèn vËy, chÝnh phñ cÇn më réng c¸c trung t©m ®µo t¹o CNTT, cã nh÷ng khuyÕn khÝch ®Æc biÖt nh­ cÊp häc bæng cho sinh viªn giái. Nhµ n­íc nªn cã c¸c HiÖp ®Þnh hîp t¸c vÒ ®µo t¹o kü s­ CNTT víi c¸c n­íc cã nÒn khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn. Ngoµi ra UBND c¸c tØnh, thµnh phè nªn phæ cËp tin häc vµ Internet trong c¸c tr­êng phæ th«ng, ®Çu t­ x©y dùng c¸c khu ®µo t¹o v­ên ­¬m vµ ph¸t triÓn phÇn mÒm t¹i ®Þa ph­¬ng. Võa qua chÝnh phñ ®· kh¶ng ®Þnh chñ tr­¬ng tiÕp tôc ®Çu t­ cho CNTT, c«ng nghÖ phÇn mÒm vµ cho biÕt sÏ më réng lo¹i h×nh ®µo t¹o v¨n b»ng 2 tin häc cho c¸c kü s­ chuyen ngµnh kh¸c trong thêi gian tíi. §©y cã thÓ nãi lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p hç trî vÒ nguån lùc cho c«ng nghiÖp phÇn mÒm ViÖt Nam. §Ó ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cã ®ñ tr×nh ®é, nghiÖp vô cho xuÊt khÈu mÒm cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ®©y lµ ®éi ngò nh©n viªn cã tr×nh ®é chuyªn m«n vÒ tin häc ®ång thêi còng cã kh¶ n¨ng nhÊt ®Þnh vÒ kinh doanh th­¬ng m¹i ®Æc biÖt lµ trong m«i tr­êng quèc tÕ. ChÝnh phñ cÇn ®Æt ra mét gi¶i ph¸p chiÕn l­îc cho ®µo t¹o vµ nghiªn cøu, ­u tiªn c¸c quü häc bæng n­íc ngoµi cho ngµnh CNTT vµ tr­íc hÕt ph¶i ®¶m b¶o ®­îc c¸c c¬ së vËt chÊt tèi thiÓu còng nh­ mét gi¸o tr×nh gi¶ng d¹y chuÈn ho¸ vµ ®éi ngò gi¸o viªn cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao vµ kiÕn thøc thùc tÕ réng. 1.3. Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî vÒ thuÕ vµ c¸c ­u ®·i kh¸c ®èi víi c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm míi ho¹t ®éng. Trong thêi gian qua, Nhµ n­íc ®· ban hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ thuÕ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu phÇn mÒm. Tuy nhiªn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp míi tham gia s¶n xuÊt, cÇn ph¶i ®­îc ­u ®·i vÒ thuÕ. NhÊt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp chuyªn vÒ phÇn mÒm, cã lóc gÆp khã kh¨n, bÕ t¾c trong thÞ tr­êng cÇn ph¶i ®­îc miÔn, gi¶m thuÕ vµ c¸c hç trî kh¸c . 2. Gi¶i ph¸p vÒ th­¬ng hiÖu vµ b¶o vÖ b¶n quyÒn. 2.1. Nhµ n­íc cÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ®¨ng ký th­¬ng hiÖu vµ b¶o hé b¶n quyÒn cña c¸c s¶n phÈm phÇn mÒm. Nhµ n­íc, tr­íc hÕt cÇn gi¸o dôc tuyªn truyÒn cho c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp cã ý ®Þnh xuÊt khÈu thÊy ®­îc lîi Ých thiÕt thùc khi g¾n th­¬ng hiÖu vµ ®¨ng ký th­¬ng hiÖu cho s¶n phÈm cña hä. Song song víi viÖc tuyªn truyÒn gi¸o dôc lµ viÖc c¶nh b¸o c¸c tæ chøc c¸ nh©n cã ý ®Þnh vi ph¹m b¶n quyÒn vµ th­¬ng hiÖu d­íi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau. Nhµ n­íc nªn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi c¶ vÒ thêi gian vµ chi phÝ cho viÖc ®¨ng ký th­¬ng hiÖu cho s¶n phÈm: CÇn rót ng¾n thêi gian cÊp chøng nhËn th­¬ng hiÖu, ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc vµ gi¶m chi phÝ tèi ®a. 2.2. ChÝnh phñ cÇn b¶o hé quyÒn lîi cho doanh nghiÖp ®· ®¨ng ký th­¬ng hiÖu, b¶o vÖ s¶n phÈm ®· ®¨ng ký th­¬ng hiÖu. UBND c¸c tØnh, thµnh phè cÇn cã c¸c ®ît truy quÐt c¸c c¬ së in sang c¸c phÇn mÒm tr¸i phÐp hoÆc sö dông c¸c phÇn mÒm mµ kh«ng qua mua b¸n, kh«ng cã sù ®ång ý cña h·ng s¶n xuÊt vv… ®ång thêi cã nh÷ng biÖn ph¸p xö ph¹t thÝch ®¸ng ®èi víi c¸c tæ chøc, c¸ nh©n vi ph¹m luËt b¶o vÖ th­¬ng hiÖu vµ b¶n quyÒn ®· ®¨ng ký. 3. Hç trî cña chÝnh phñ trong xuÊt khÈu phÇn mÒm. 3.1. ChÝnh phñ cÇn ph¶i x©y dùng c¸c quü tµi chÝnh hç trî cho xuÊt khÈu phÇn mÒm. Vai trß cña Nhµ n­íc lµ kh«ng thÓ thiÕu trong viÖc t¹o ®iÒu kiÖn ­u ®·i ®èi víi c¸c doanh nghiÖp míi thµnh lËp, hç trî cho viÖc h×nh thµnh c¸c doanh nghiÖp míi, n©ng cao chÊt l­îng vµ më réng ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp cã tiÒm n¨ng. Trong sè c¸c quü tµi chÝnh nh»m hç trî ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu phÇn mÒm, tr­íc m¾t chÝnh phñ cÇn cã biÖn ph¸p ®Ó x©y dùng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ c¸c lo¹i quü sau: * Quü hç trî ph¸t triÓn s¶n phÈm vµ dÞch vô phÇn mÒm: Dïng ®Ó hç trî, khuyÕn khÝch c¸c nhµ ph¸t triÓn phÇn mÒm ViÖt Nam ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm phÇn mÒm còng nh­ dÞch vô phÇn mÒm th­¬ng phÈm trong n­íc vµ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. * Quü ®Çu t­ m¹o hiÓm ph¸t triÓn phÇn mÒm: Quü nµy nh»m thóc ®Èy tÝch cùc s¸ng t¹o cña c¸c chuyªn gia phÇn mÒm vµ thãi quen m¹nh d¹n ®Çu t­ vµo c¸c s¶n phÈm c«ng nghÖ míi, lÜnh vùc míi, ®ång thêi t¹o phong trµo t×m tßi c¸c gi¶i ph¸p phÇn mÒm cã kh¶ n¨ng th­¬ng maÞ cao; * Quü hç trî s¸ng t¹o phÇn mÒm: Nh»m khuyÕn khÝch vµ hç trî ph¸t triÓn ho¹t ®éng s¸ng t¹o c«ng nghÖ vµ s¶n phÈm phÇn mÒm. * Quü hç trî ®µo t¹o Quü nµy dïng ®Ó hç trî c¸c c¸ nh©n vµ c«ng ty trong ph¸t triÓn nguån nh©n lùc phÇn mÒm. 3.2. ChÝnh phñ ph¶i ®øng ra tæ chøc c¸c ho¹t ®éng khuÕch tr­¬ng xuÊt khÈu kho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. ChÝnh phñ nªn hç trî c¸c doanh nghiÖp trong n­íc t×m kiÕm c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi trong hîp t¸c kinh doanh ph¸t triÓn phÇn mÒm vµ dÞch vô. T¹o ®iÒu kiÖn lËp c¸c v¨n phßng ®¹i diÖn, c¸c c¬ së s¶n xuÊt phÇn mÒm vµ tiÕn hµnh c¸c dÞch vô tin häc ë n­íc ngoµi. C¸c c¬ quan cña chÝnh phñ nh­ Bé th­¬ng m¹i, c¸c c¬ quan ®¹i diÖn ë n­íc ngoµi nh­ §¹i sø, Tham t¸n ®¹i sø ph¶i lµ nh÷ng ®Çu mèi quan träng cung cÊp th«ng tin hai chiÒu gi÷a thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng quèc tÕ, lµ ng­êi trung gian t¸c thµnh c¸c giao dÞch gi÷a kh¸ch hµng n­íc ngoµi vµ doanh nghiÖp trong n­íc ®ång thêi ®ãng vai trß quan träng trong viÖc qu¶ng b¸ c¸c th­¬ng hiÖu phÇn mÒm ViÖt Nam. Nhµ n­íc còng cÇn hç trî cho c¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn xuÊt khÈu phÇn mÒm mang tÝnh m¹o hiÓm nh­ng l¹i rÊt cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn thÞ tr­êng nh­ hç trî kinh phÝ tham dù c¸c héi nghÞ mua b¸n phÇn mÒm, kh¶o s¸t thÞ tr­êng, hç trî tµi chÝnh ®Ó doanh nghiÖp tæ chøc thu thËp th«ng tin vµ giíi thiÖu s¶n phÈm cña m×nh trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi b»ng nhiÒu h×nh thøc nh­ qua Internet, t¹o th­ môc giíi thiÖu vÒ c«ng nghiÖp phÇn mÒm ViÖt Nam giíi thiÖu c¸c th­¬ng hiÖu phÇn mÒm ViÖt Nam… Ngoµi ra hµng n¨m chÝnh phñ nªn dÉn ®Çu ®oµn doanh nghiÖp phÇn mÒm ®i tiÕp cËn vµ më réng c¸c thÞ tr­êng quèc tÕ quan träng nh­ NhËt B¶n, Mü, EU…Nhµ n­íc cÇn ­u tiªn nguån vèn ODA vµ viÖn trî ­u ®·i n­íc ngoµi cho viÖc ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp phÇn mÒm ViÖt Nam. Nªn ch¨ng, Nhµ n­íc cÇn sím thµnh lËp mét c¬ quan t­¬ng ®­¬ng cÊp bé tËp trung mäi ®Çu mèi qu¶n lý, thµnh lËp c¸c ban chuyªn tr¸ch tõ TW ®Õn ®Þa ph­¬ng víi nhiÖm vô cô thÓ ®Ó phÊn ®Êu thùc hiÖn môc tiªu ®¹t doanh thu 500 triÖu USD xuÊt khÈu phÇn mÒm vµo n¨m 2005 KÕt luËn ViÖt Nam b­íc vµo thÕ kû 21 víi hµnh trang khiªm tèn c¶ vÒ vèn, c«ng nghÖ vµ nh©n lùc. MÆc dï vËy, chóng ta vÉn tiÕn tíi mét nÒn kinh tÕ tri thøc víi niÒm hi väng vµo ngµnh c«ng nghiÖp míi ®Çy triÓn väng: c«ng nghiÖp phÇn mÒm. §­îc coi lµ mét ngµnh ®Çy míi mÎ vµ cã hµm l­îng chÊt x¸m cao, c«ng nghiÖp phÇn mÒm ®ang ngµy cµng tá ra thÝch hîp víi mét ®Êt n­íc cã tiÕng lµ hiÕu häc nh­ ViÖt Nam. X©y dùng vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp phÇn mÒm lµ mét chÝnh s¸ch ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. §©y kh«ng chØ lµ c¸ch ®Ó "®i t¾t ®ãn ®Çu, thùc hiÖn sù nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc" mµ cßn ®Ó tËn dông ®­îc nh÷ng "c¬ héi tÇm thÕ kû" ®­a ViÖt Nam tiÕn kÞp víi tèc ®é ph¸t triÓn c«ng nghÖ cña thÕ giíi. Trong qu¸ tr×nh t×m hiÓu ®Ó lµm ®Ò tµi, thÊy khã kh¨n næi bËt nhÊt hiÖn nay cña c¸c doanh nghiÖp lµ vÒ nh©n lùc, thÞ tr­êng vµ vÊn ®Ò b¶o hé b¶n quyÒn phÇn mÒm, t¹o lËp vµ b¶o vÖ th­¬ng hiÖu cho phÇn mÒm ViÖt Nam. Tuy nhiªn, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy kh«ng ph¶i mét sím mét chiÒu mµ cÇn nç lùc l©u dµi tõ phÝa Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp. Nhµ n­íc lµ ng­êi t¹o ra m«i tr­êng thuËn lîi cho c«ng nghiÖp phÇn mÒm ®¬m hoa kÕt tr¸i nªn cÇn cã sù liªn kÕt th­êng xuyªn víi c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm. Ng­îc l¹i, c¸c doanh nghiÖp còng cÇn ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng néi sinh cña m×nh ®Ó vËn ®éng vµ ph¸t triÓn. Kinh nghiÖm tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn cho thÊy, thùc hiÖn ®èi tho¹i më liªn tôc gi÷a chÝnh phñ vµ doanh nghiÖp phÇn mÒm lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh dÉn tíi thµnh c«ng cña ngµnh c«ng nghiÖp tri thøc nµy. ViÖt Nam víi mét xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp kÐm, l¹i ®i sau c¸c n­íc rÊt nhiÒu nªn ®· bá lì nhiÒu thÞ tr­êng tiÒm n¨ng. Tuy nhiªn ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ chóng ta kh«ng thÓ x©y dùng ®­îc mét ngµnh c«ng nghiÖp phÇn mÒm lín m¹nh. LiÖu c«ng nghiÖp phÇn mÒm cã trë thµnh mét ngµnh kinh tÕ mòi nhän kh«ng? VÊn ®Ò chØ cßn lµ thêi gian. §Ò tµi ®· ®­a ra nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ c«ng nghiÖp phÇn mÒm, kh¸i qu¸t vÒ thùc tr¹ng còng nh­ mét sè gi¶i ph¸p ®Ò xuÊt tõ phÝa doanh nghiÖp vµ Nhµ n­íc víi mong muèn ®em l¹i mét c¸i nh×n tæng qu¸t vÒ c«ng nghiÖp phÇn mÒm ViÖt Nam hiÖn nay. Xu h­íng râ nÐt trong c¸c ®Ò xuÊt cña ®Ò tµi lµ dïng c¸c chÝnh s¸ch hç trî vÒ thuÕ, h¹ tÇng viÔn th«ng theo h­íng gi¶m dÇn c¸c møc thuÕ vµ c­íc; sù b¶o vÖ b¶n quyÒn phÇn mÒm mét c¸ch chÆt chÏ; c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nh©n lùc, s¶n phÈm vµ kÝch cÇu thÞ tr­êng. Do thêi gian cã h¹n, kiÕn thøc cßn h¹n chÕ vµ tµi liÖu khan hiÕm v× tÝnh chÊt míi mÎ cña ®Ò tµi nªn ch¾c ch¾n sÏ kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt, hy väng r»ng kho¸ luËn sÏ gióp Ých phÇn nµo cho c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm ViÖt Nam vµ Nhµ n­íc trong xu h­íng míi. Mét lÇn n÷a, xin kh¼ng ®Þnh l¹i, x©y dùng vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp phÇn mÒm ViÖt Nam, thóc ®Èy xuÊt khÈu lµ mét chÝnh s¸ch ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. Víi b¶n chÊt th«ng minh, cÇn cï, siªng n¨ng vµ s¸ng t¹o, ch¾c ch¾n ng­êi ViÖt Nam sÏ hoµn toµn thµnh c«ng khi chinh phôc ®Ønh cao míi nµy.  Danh môc tµi liÖu tham kh¶o ------o0o----- 1- QuyÕt ®Þnh 128/2000/Q§-TTG cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ mét sè chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p khuyÕn khÝch §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn CNPM 2- NghÞ quyÕt 07/2000/NQ-CP vÒ x©y dùng vµ ph¸t triÓn phÇn mÒm m¸y tÝnh ë ViÖt Nam tõ nay ®Õn 2005 cña Thñ t­íng chÝnh phñ ban hµnh 6/2000 3- QuyÕt ®Þnh 64/2602/Q§. BKHCNMT ngµy 12/8/2002 vÒ viÖc ban hµnh Quy chÕ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Ban chuÈn bÞ vµ qu¶n lý Dù ¸n Hç trî ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho c«ng nghiÖp phÇn mÒm -Bé Khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng. 4- "B¶n dù th¶o kiÕn nghÞ vÒ b¶o hé phÇn mÒm" cña UBND Thµnh phè HCM http//www.hcmste.gov.vn/hca. 5- "B¸o c¸o vÒ t×nh tr¹ng CNTT 2002 ë ViÖt Nam" (c«ng ty T­ vÊn Andersen ViÖt Nam (Mü) vµ c«ng ty Reseach ViÖt Nam (Anh)) ngµy 15/3/2002. 6- B¸o §Çu t­ th¸ng 2 n¨m 2000 7- B¸o §Çu t­ th¸ng 6 n¨m 2000 8- "IT Report 2002" Héi tin häc TPHCM. 9- "Toµn c¶nh CNTT ViÖt Nam 2002" cña héi tin häc TPHCM 2002 10- T¹p chÝ kinh tÕ ViÖt Nam vµ ThÕ giíi 7/7/2002. 11- T¹p chÝ Tin häc Ng©n hµng sè 3 (51) - 5/2000. 12- T¹p chÝ PC World c¸c sè 73,74,75,78,79,93. 13- T¹p chÝ Tin häc vµ §êi sèng sè 5/2002 14- T¹p chÝ Tin häc vµ §êi sèng 8/2002 15- T¹p chÝ Soft letters 100, http//www, softletler.com/99SL100PDE. **************************