Luận văn Vấn đề thực trạng và giải pháp để mở rộng và nâng cao hiệu quả của kinh tế đối ngoại của nước ta trong quá trình hội nhập với khu vực và thế giới trong giai đoạn hiện nay

xuất khẩu quy mô vừa và nhỏ. Việc phân phối vốn đầu tư nước ngoài theo các vùng trong nước cũng mất cân đối, các dự án tập trung nhiều ở các vùng Đông Nam Bộ ( chủ yếu là thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Bình Dương, Bà Rịa- Vũng Tàu) và đồng bằng Sông Hồng (xung quanh Hà Nội). Trong tổng số dự án đăng ký từ 1998-2001 thì 62.65 ở Đông Nam Bộ, 19.8% ở đồng bằng sông Hồng. Con số tương ứng về vốn đăng ký ở hai vùng trên là 53.1% và 25.9%. Việc các nhà đầu tư chưa chuyển đến các vùng sâu, xa một mặt do kết cấu hạ tầng, nhất là giao thông vận tải,kém phát triển , mặt khác do thiếu những chính sách khuyến khích thoả đáng. Ba là, hiệu quả đầu tư và năng lực cạnh tranh của hàng hoá của nước ta còn thấp .Qua bảng ba và bảng bốn ở trên có thể tháy FDI thực hiệ giảm không nhiều, còn lượng ODA giải ngân tăng đều, nhưng tốc độ tăng GDP lại giảm khi hệ số ICOR tăng nhanh, điều đó chứng tở hiệu quả đầu tư thấp. Theo dự tính của trung tâm kinh tế quốc tế (CIE) và WB thì tăng trưởng năng suất tổng hợp của Việt Nam đáng lẽ phải tăng lên hơn trước để bù lại sự giảm sút FDI thì lại chậm lại vaò nửa cuối những năm 90. Giai đoạn 1990-1995 tốc độ tăng trưởng bình quân của năng suất tổng hợp là 2% , nhưng xét cả giai đoạn từ 1990 –2000 thì chỉ tiêu này là 1.1% .Mặt khác hệ số ICOR tăng đòi hỏi phải tăng vốn đầu tư mà FDI lại giảm . Sở dĩ hệ số ICOR thấp trong những năm đầu đổi mới là do cơ chế mới đã giãi phóng được những tiềm năng bị kìm hãm bởi cơ chế cũ , đồng thời một số công trình được xây dựng từ thời bao cấp ( như thuỷ điện Hoà Bình , nhiệt điện Phả Lại …) được đưa vào sử dụng . hơn nữa hồi đó chủ yếu phát triển những doanh nghiệp ứng dụng công nghệ có hàm lượng lao động cao . Việc sử dụng ODA cũng chưa cao, chưa định rõ trách nhiệm và nghĩa vụ trả nợ, nên đang gặp khó khăn trong thu hồi vốn để trả nợ; công tác quản lý sau dự án bị buông lỏng ; trình độ cán bộ quản lý các dự án ODA chưa đáp ứng yêu cầu; việc phân bổ ODA còn dàn trải; một số công trình chất lượng kém (dự án xây dựng nhà máy nước Cao Đỉnh (Hà Nội), đập ngăn mặn Hiền Lương (Quảng Ngãi)). Cũng do hiệu qủa đầu tư thấp nên năng lực cạnh tranh của hàng hoá nước ta trên thị trường trong và ngoài nước rất hạn chế. Theo Montague Lord thì năm 2001, diễn đàn kinh tế thế giới đã xếp hạng Việt Nam đứng thứ 60 trong 75 nước, mặc dù Việt Nam có tỷ lệ tăng trưởng xuất khẩu vào loại cao nhất thế giới trong những năm 90, chủ yếu là do xuất khẩu những mặt hàng thô, đòi hỏi lao động ít kỹ năng. Để tận dụng ngoại lực, hát huy cao độ nội lực, tranh thủ tác động tích cực, hạn chế tác động tiêu cực của toàn cầu hoá và khu vực hoá nền kinh tế nhằm phát triển nhanh, bền vững, trong thời gian tới cần phải ban hành những chính sách khuyến khích hướng dẫn đầu tư nước ngoài vào những lĩnh vực mà chiến lược phát triển kinh tế –xã hội 5 năm và 10 năm ưu tiên; điều chỉnh phương hướng thị trường và khắc phục những nhược điểm để nâng cao hiệu quả đầu tư và năng lực cạnh tranh của hàng hoá nước ta trên thị trường trong và ngoài nước. 9. Cơ hội và thách thức khi Việt Nam hội nhập kinh tế 9.1. Năm thách thức cơ bản Việt Nam phải đối mặt: Thứ nhất, tiềm lực vật chất của Việt Nam còn yếu, nguồn nhân lực nói chung có trình độ thấp và có kỹ năng không cao, điều này khiến cho việc tham gia vào hệ thống phân công lao động quốc tế nhiều bất cập.Khó khăn này thể hiện ở chỗ năng lực tiép nhận công nghệ yếu, khó phát huy lợi thế của nước đi sau trong việc tiếp nhận các nguồn lực có sẵn từ bên ngoài để nâng cao cơ sở hạ tầng kỹ thuật dẫn đến nguy cơ Việt Nam trở thành “bãi rác” của công nghệ lạc hậu. Thứ hai, sức cạnh tranh đặc biệt là của các sản phẩm công nghiệp Việt Nam quá thấp, do đó Việt Nam gặp nhiều khó khăn trong việc củng cố và phát triển các thị trường mới trong điều kiện nhiêù nước đang phát triển cùng chọn chiến lược tăng cường hướng về xuất khẩu nên Việt Nam sẽ bị áp lực cạnh tranh ngay tại thị trường nội địa; việc mở cửa thị trường nội địa theo AFTA, WTO có thể biến Việt Nam thành thị trường tiêu thụ sản phẩm nước ngoài nếu các doanh nghiệp trong nước không bám giữ được. Thứ ba, do tri thức và trình độ kinh doanh của dân ta còn thấp, cộng với hệ thống tài chính và ngân hàng còn yếu kém nên dễ bị tổn thương và bị thao túng nếu tự do hoá thị trường vốn sớm; từ kinh nghiệm của các nước đang phát triển trong khu vực cho thấy nguy cơ lệ thuộc vào các tổ chức tài chính nước ngoài và quốc tế là một thực tế. Thứ tư, hệ thống thông tin- viễn thông toàn cầu hoá với tư cách là một thứ quyền lực siêu hạngđang phát triển nhanh có thể gây ra tác động tiêu cực trực tiếp đến an ninh kinh tế, văn hoá và xã hội, theo hướng làm rối loạn , làm lợi cho các thế lực bên ngoài. Vấn đề là kiểm soát việc tự do hoá thông tin, truyền thông như thế nào để không từ bỏ lợi ích tận dụng khai thác nó mà vẫn hạn chế tối đa nguy hại có thể gây ra. Thứ năm, trong quan hệ kinh tế đối ngoại, chủ yếu là với các quốc gia có tiềm lực mạnh, có thể chứa đựng những những yếu tố tiêu cực như muốn kìm hãm thậm chí gây sức épbuộc Việt Nam phải thay đổi những vấn đề có tính nguyên tắc như định hướng, mục tiêu, mục đích phát triển. Ví dụ, mục đích chính của các công ty xuyên quốc gia là lợi nhuận, còn đối với Việt Nam thì vấn đề có lợi nhuận vẫn chưa đủ, mà mục đích chính phải là vì “ dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”.Trong rất nhiều trường hợp, quan hệ kinh tế đã giúp tạo ra lợi nhuận, nhưng không công bằng, một số tầng lớp dân cư được hưởng lợi nhưng lại làm cho nước nhà nghèo đi. 9.2 Năm cơ đối với Việt Nam Thứ nhất, với quan điểm và nguyên tắc rõ ràng, Việt Nam chủ động đẩy nhanh quá trình hội nhập. Đường lối ở tầm vĩ mô về xu thế không thể tránh khỏi đối với sự phát triển của quá trình tham gia toàn cầu hoá thực tế có ý nghĩa rất lớn đối với sự nghiệp đổi mới, hội nhập của Việt Nam. Từ nhận thức này, trong những năm qua Việt Nam đã cóbước chuyển đổi lớn trong chính sách phát triển kinh tế đối ngoại. Các chính sách này đều theo hướng tự do hoá, tất nhiên ở các tầng lớp khác nhau phụ thuộc vào thực lực cụ thể của mỗi lĩnh vực. Thứ hai, tham gia toàn cầu hoá chính là nhằm tranh thủ những điều kiện quốc tế để khai thác các tiềm năng nước nhà, phục vụ cho việc nâng cao đời sống nhân dân. Việt Nam là quốc gia có nguồn tài nguyên thien nhiên phong phú nhưng chưa được khai thác hiệu quả. Với nguồn tài nguyên phong phú không chỉ tạo điều kiện cho việc phát triển các ngành công nghiệp khai thác chế biến mà còn là sức thu hút đối với các công ty nước ngoài.Trên cơ sở các nguồn tài nguyên thiên nhiên sẵn có, Việt Nam có thể xác lập cơ cấu ngành kinh tế với những sản phẩm có tính cạnh tranh đáp ứng được nhu cầu của thị trường thế giới. Thứ ba, trong điều kiện nền kinh tế thế giới đang quá độ sang nền kinh tế trí tuệ, khoa học- công nghệ phát triển mạnh trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp, chi phối mọi lĩnh vực kinh tế- xã hội nhưng cũng không thể thay thế vai trò của nguồn lực lao động. Hơn nữa, bản thân nguồn lực lao động còn là nhân tố sáng tạo ra công nghệ thiết bị và sử dụng chúng trong quá trình phát triển kinh tế. Hội nhập kinh tế quốc tế đã tạo cơ hội để nguồn lực của nước ta khai thông, giao lưu với thế giới ben ngoài. Việt Nam đã xuất khẩu lao động qua các hợp đồng gia công chế biến hàng xuất khẩu và nhập khẩu lao động kỹ thuật cao, công nghệ mới rất cần thiết. Như vậy với lợi thế nhất định về nguồn lao động cho phép lựa chọn dạng hình phù hợp tham gia vào hội nhập và quá trình hội nhập đã tạo điều kiện để nâng cao chất lượng nguồn lao động ở Việt Nam. Thứ tư, Việt Nam đẩy nhanh tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế trong điều kiện đất nước hoà bình, chính trị- xã hội ổn định. Đây là cơ hội rất quan trọng để tập trung phát triển kinh tế, mở rộng quan hệ đối ngoại. Chính trị- xã hội ổn định là bộ lọc quan trọng trong quá trình giao lưu hội nhập, hơn nữa nó đảm bảo vai trò định hướng trong hội nhập quốc tế . Thứ năm, mặc dù kinh tế của Việt Nam chưa phát triển nhưng nước ta hội nhập không phải với hai bàn tay trắng, ngoài nguồn tài nguyên thiên nhiên, nguồn nhân lực cùng với sự ổn định chính trị- xã hội, Việt Nam cũng đã có kinh nghiệm nhất định sau hơn 17 năm đổi mới hội nhập vào nền kinh tế khu vực và thế giới. Cùng với mở cửa thu hút vốn nước ngoài , gia tăng xuất khẩu, các doanh nghiệp Việt Nam cũng đã mạnh dạn tham gia đầu tư ra nước ngoài, kể cả những nước phát triển như Nhật Bản. Tính đến năm 2001, các doanh nghiệp Việt Nam đã có 64 dự án đầu tư ra nước ngoài, tập trung chủ yếu trong lĩnh vực chế biến thực phẩm, thương mại dịch vụ và xây dựng…. Đồng thời trong những năm 90 Việt Nam đã ký các hợp đồng đưa 7 vạn lao động ra nước ngoài làm việc. Theo những con số của vụ quản lý dự án Bộ kế hoạch và đầu tư, riêng trong khu vực có FDI đã thu hút 285.7 nghìn lao động tính đến tháng 8/1999. Đối với WB, hiện tại Việt Nam là thành viên chính thức của một số tổ chức thuộc WB, đó là Ngân hàng tái thiết và phát triển quốc tế (IBRD), hiệp hội phát triển quốc tế (IDA), tập đoàn tài chính quốc tế (IFC) và công ty bảo hiểm đầu tư đa biên (MIGA). Cùng với WB, Việt Nam cũng có quan hệ hợp tác với IMF.Năm 1976 Việt Nam tiếp tục được hưởng quy chế thành viên với cổ phần lúc đó là 0.12% tổng số vốn của IMF với 314 triệu USD. Trong quan hệ với IMF cũng như với WB, Việt Nam đã luôn giữ quan hệ hợp tác và đấu tranh. Bởi lẽ trên thực tế WB và IMF chịu sự chi phối của Mỹ, vì vậy trong những thoả thuận luôn ẩn chứa ý đồ của nước ngoài. Đây là lĩnh vực hợp tác đòi hỏi sự nhạy bén và linh hoạt của Việt Nam để vừa đạt được hiệu quả kinh tế mà lại đảm bảo được chủ quyền an ninh quốc gia. 10. Triển vọng mới trong việc phát triển kinh tế đối ngoại Trong giai đoạn vừa qua, Việt Nam đã tích luỹ được một số kinh nghiệm cũng như những thành tựu hữu ích cho công cuộc phát triển kinh tế ở những giai đoạn tiếp theo. Có thể nói, bước vào kế hoạch 5 năm 1996- 2000, Việt Nam thực sự có thể đẩy nhanh sự nghiệp phát triển đất nước.Với chính sách ngoại giao “Việt Nam muốn làm bạn với tất cả các nước” hoạt động đối ngoại của nước ta ngày càng đa dạng và đang đi vào chiều sâu ( quan hệ ngoại giao với hơn 160 nước ở mọi châu lục, ký gần 600 hiệp nghị các loại). Vững tin vào sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, nhận thức được quá trình liên kết khu vực và quốc tế hoá là một tất yếu của thời đại, Việt Nam đang tiếp tục cải thiện vị thế của mình trên trường quốc tế tạo mọi thuận lợi cho việc phát triển các quan hệ kinh tế đối ngoại. Với việc bình thường hoá quan hệ với Mỹ, mặc dù chưa có quy chế tối huệ quốc và hiệp định thương mại chính thức, năm 1996 Việt Nam đã xuất khẩu sang thị trường Mỹ trị giá 300 triệu USD. Những năm tới số lượng sẽ còn lớn hơn nhiều vì Mỹ là thị trường có sức mua khổng lồ, nhu cầu đa dạng. Ngược lại, chính Việt Nam cũng trở thành một thị trường xuất khẩu tiềm năng của Mỹ ( theo sự xếp loại của Phòng Thương mại Mỹ). Một hiệp định thương mại toàn diện Việt- Mỹ bao gồm cả quy chế tối huệ quốc đang được hoàn tất để ký kết mở ra một bước nhảy vọt mới trong quan hệ kinh tế giữa hai nước. Với hiệp định khung đã ký với EU, chắc chắn các công ty châu Âu sẽ đầu tư mạnh hơn vào Việt Nam, viện trợ ODA của châu Âu cho Việt Nam sẽ tăng và giải ngân nhanh hơn. Châu Âu cũng sẽ dành thêm những ưu đãi cho hàng xuất khẩu của Việt Nam để thông qua Việt Nam có được vị trí của họ tại ASEAN và châu á. Việt Nam cũng được các nước ASEAN nhất trí giao cho làm nước điều phối quan hệ ASEAN- Liên bang Nga, Niu Dilân, Papua, Niu Ghinê. Điều dó tạo cho Việt Nam những thuận lợi để điều chỉnh quan hệ với Liên bang Nga( nước chủ nợ chính của Việt Nam ) trong các quan hệ kinh tế cũng như sự ủng hộ của các nươcs khác. Tham gia ASEAN, điều đó sẽ tạo thêm sức thu hút đầu tư nước ngoài vào Việt Nam , học tập những kinh nghiệm phát triển tương đối thành công của các nước ASEAN trong máy thập niên vừa qua . sự phát triển của kinh tế Việt Nam tiếp tục củng cố lòng tin của các nhà tài trợ quốc tế . Nhiều nước đã chính thức tăng số lượng ODA cho Việt Nam . Ngân hàng thế giới , ngân hàng phát triển châu á cam kết cung cấp vốn ưu đãi cho Việt Nam với quy mô xấp xỉ 1 tỷ USD/năm trong giai đoạn tới năm 2000 . Với mục tiêu vào năm 2020 đưa nước ta đạt mức có trình độ phát triển trung bình của thế giới , nhiệm vụ phát triển kinh tế đối ngoại hết sức nặng nề như : -Tăng kim ngạch xuất khẩu bình quân 28% / năm , tăng tỉ trọng hàng xuất khẩu qua chế biến , giảm tỉ trọng xuất khẩu nguyên liệu và hàng sơ chế. -Nhập khẩu chủ yếu tập trung vào nguyên , vật liệu , cacccs loại thiết bị công nghệ . từng bước thay thế nhập khẩu những hàng trong nước sản xuất có hiệu quả . Tổng kim ngạch nhập khẩu tăng bình quân hàng năm 24% . -thu hút và sử dụng có hiệu quả khoảng 7 tỉ USD từ nguồn tài trợ phát triển chíh thức và 13 –15 tỉ USD từ nguồn đầu tư trực tiếp nước ngoài . -Cải thiện cán cân thanh toán quốc tế . II. Vấn đề giải pháp 1. Nhiệm vụ của kinh tế đối ngoại. Thực hiện nghị quyết đại hội VIII. Mở rộng và năng cao hiệu quả kinh tế đối ngoại nhằm góp phần đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, thực hiện thắng lợi kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội 1996 – 2000 và chuẩn bị cho sự phát triển vào đầu thế kỷ XXI theo các nguyên tắc độc lập tự chủ, tôn trọng chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng cùng có lợi; kết hợp chặt chẽ kinh tế đối ngoại, quốc phòng, an ninh, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc. Phát triển kinh tế đối ngoại theo định hướng xã hội chủ nghĩa, tăng sức cạnh tranh trên trường quốc tế, góp phần thúc đẩy phát triển lực lượng sản xuất vad xây dựng quan hệ sản xuất mới; tranh thủ ngày càng nhiều vốn đầu tư, công nghệ hiện đại, kinh nghiệm quản lý tiên tiến từ nước ngoài và từng bước đầu tư ra nướcc ngoài góp phần tích cực làm biến đổi cơ cấu kinh tế và phân công lao động trong nước, mở rộng hợp tác quốc tế. Đa phương hoá, đa dạng hoá các hoạt động kinh tế đối ngoại nhưng có trọng tâm, trọng điểm, khái thác li thế so sánh của ta và tận dụng xu thế phát triển của thế giớo và khu vực, tạo được nhiều thị trường ổn định, chú trọng những thị trơừng lớn. Khai thác các tiền năng, phát huy các nguồn lực bên trong của cả nước cũng như mỗi đại phương, nghành, đơn vị để phát triển kinh tế đối ngoại một cách đồng bộ , hướng mạnh vào xuất khẩu, đồng thời coi trọng đúng mức thị trường trong nước, đáp ứng tốt yêu cầu của nhân dân đối với ngững mặt hàng thiết yếu. Tạo được sự tín nhiệm của các nước trong giao lưu kinh tế đối với nước ta. Tích cực và chủ động hợp tác quốc tế, tham gia các diễn đàn quốc tếa và các tổ chức kinh tế khu vực và thế giới, vừa theo thông lệ và luật pháp quốc tế vừa bảo vệ lợi ích của nước ta. Kimh tế đối ngoại hoạt động dưới sự lãnh đạo của đảng, sự quản lý và điều hành thống nhất của nhà nước, với sự tham gia của các thành phần kinh tế, trong đó doanh nghiệp nhà nước là chủ lực. Xây dựng, giáo dục, đào yạo và đào tạo lại một đội ngũ cán bộ, nhân viên làm công tác kinh tế đối ngoại có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức phẩm chất tốt, có trình độ cao về cuyên môn, nghiệp vụ, ngoại ngữ, tin học, năng động, sáng tạo, đáp ứng yêu cầu của nhiệm vụ mới. 2. Đường lối kinh tế đối ngoại trong vai trò lãnh đạo của Đảng trong giai đoạn hiện nay 2.1. Tranh thủ nguồn lực bên ngoài, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế: Quan điểm này xuất phát từ cơ sở khoa học và thực tiễn và : thời đại ngày nay đang diễn ra cách mạng khoa học công nghệ hiện đại và toàn cầu hoá kinh tế. Những nguồn lực bên ngoài bao gồm nhiều mặt: Một là các nguốn vốn. Cũng như nhiều nước đang phát triển và kém phát triển khác, ở nước ta do năng suất lao động thấp, giá trị thặng dư và sản phẩm thặng dư làm ra ít, trong khi yêu cầu bảo đảm từng bước việc cải thiện dời sống của ccác tầng lớp nhân dân đặt ra cấp bách, nên mặc dù có hết sức tiết kiệm thì khẳ năng tích luỹ vốn để đầu tư phát triển cũng rất hạn hẹp. Bởi vậy nhu cầu vốn dầu tư cho phát triển là rất lớn, tự các nước đang phát triển, kém phát triển không thể đáp ứng được khi theo đuổi mục tiêu đạt tốc đọ tăng trưởng kinh tế cao. Song những thiếu hụt về vốn đầu tư ở các nước này có thể bù đắp được bằng việc thu hút, tranh thủ các nguồn vốn bên ngoài. Việc tranh thủ cá nguồn vốn bên ngoài có thể thực hiện dưới nhiều hình thức như: thu hút đầu tư trực tiếp của nước ngoài (FDI); vốn đàu tư gián tiếp ( bằng việc phát hành cổ phiếu, trái phiếu của các công ty, của chính phủ bán cho người nước ngoài ), qua khai thác nguồn viện trợ phát triển chính thức (ODA), viện trợ của các tổ chức phi chính phủ (NGO) và tín dụng ưu đãi của các nước, các tổ chức tài chính quốc tế (IMF, WB, ADB). Hai là nguồn lực về khoa học công nghệ và kinh nghiệm quản lý. Là nước kinh tế kém phát triển, trình độ khoa học công nghệ của Việt Nam lạc hậu hơn trình độ trung bình của thế giới từ 10-20 năm. Đây là nguyên nhân cơ bản làm cho nhiều sản phẩm hàng hoá của Việt Nam chất lượng thấp, giá thành cao, hiệu quả và sức cạnh tranh thấp. Chỉ có tranh thủ các thành tựu khoa học công nghệ mới, tiên tiến từ bên ngoài và kinh nghiệm quản lý đi kèm với nó, kết hợp vừa phát triển tuần tự, vừa nhảy vọt, đi tắt, đón đầu, đi thẳng vào công nghệ hiện đại ở một số khâu, một số lĩnh vực có khả năng và điều kiện thì chúnh ta mới có thể phát triển nhanh, rút ngắn khoảng cách với các nước kinh tế phát triển. Việc tiếp thu khoa học công nghệ, kinh nghiệm quản ký của nước ngoài có thể thực hiện thông qua nhiều con đường như: thông qua các hoạt động đầu tư trực tiếp của nước ngoài ( các công ty có vốn đầu tư nước ngoài nhập khẩu máy móc thiết bị, sử dụng các công nghệ sản xuất và các phương pháp quản lý tiên tiến để sản xuất kinh doanh ở nước ta); thông qua việc cho phép các công ty nước ngoài tham gia đấu thầu, thực hiện các dự án hoặc làm tư vấn cho các dự án xây dựng trong nước; thông qua việc nhập khẩu máy móc, thiết bị, các dây truyền công nghệ bằng các nguồn vốn vay và viên trợ của nước ngoài bằng các hợp đồng mua công nghệ, truyển giao công nghệ, hợp tác đào tạo cán bộ kỹ thuật, quản lý sản xuất kinh doanh… Ba là mở rộng thị trường xuất khẩu. Để phát triển các nước kém phát triển phải phá vỡ được “ cái vòng luẩn quẩn”: do kinh tế kém phát triển nên thu nhập và tiêu dùng của người dân thấp, làm chothị trường tiêu thụ nhỏ hẹp, khả năng tiêu thụ sản phẩm thấp, điều này là yếu tố cản trở sự phát triển kinh tế. Việc thâm nhập được vào thị trường nước ngoài sẽ là điểm đột phá để phá vỡ cái vòng luẩn quẩn này. Xu hướng toàn cầu hoá kinh tế và các quan hệ kinh tế quốc tế khác hiện nay tạo điều kiện cho Việt Nam thực hiện được định hướng phát triển này và đòi hỏi chúng ta phải biết tận dụng, tranh thủ. Bốn là chủ động tham gia các tổ chức kinh tế quốc tế, khu vực. Những năm vừa qua, Việt Nam không chỉ mở rộng các quan hệ kinh tế quốc tế qua cácc hoạt động xuất nhập khẩu, thu hút đầu tư, các quan hệ tài chính mà còn trở thành thành viên của nhiều tổ chức kinh tế khu vực và toàn cầu như IMF, WB, ASEAN, APEC, đang đàm phán gia nhập WTO… tức là đã từng bước hội nhập kinh tế quốc tế, mặc dừ mới chỉ là những bước đi đầu tiên 2.2. Phát huy cao độ nội lực, đồng thời tranh thủ ngoại lực và chủ đông hội nhập kinh tế quốc tế nhằm và bảo đảm mục tiêu phát triển kinh tế nhanh, có hiệu quả và bền vững. Một nền kinh tế được coi là phát triển nhanh trước hết phải có tốc độ tăng trưởng GDP cao. Việc đạt được tốc tộ phát triển kinh tế cao, hơn nữa còn phải duy trì được tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế trong một thời gian dài nhiều năm là điều có ý nghĩa héet sức quan trọng. Trong điều kiện cuộc cách mạng khao học – công nghệ, toàn cầu hoá kinh tế thì chr khi đạt được tốc độ phát triển kinh tế cao liên tục thì nước ta mới có thể tránh được nguy cơ tụt hậu ngày càng xa hơn, mới có thể rút ngắn được khoảng cách về trình độ phát triển kinh tế so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Hiệu quả là một chỉ tiêu phản ánh chất lượng của hoạt động kinh tế, phản ánh quan hệ giữa chi phí bỏ ra và kết quả đạt được. Một hoạt động kinh tế có hiệu quả là hoạt động có chi phí thấp nhưng đạt được kết quả cao. Đặt mục tiêu phát triển có hiệu quả có nghĩa là yêu cầu không phải phát triển bằng mọi gía, không chỉ quan tâm tới tốc độ tăng trưởng, mà còn phải quan tâm tới chất lượng của sự tăng trưởng đó. Bởi vậy, đường lối kinh tế của Đại hội IX của Đảng đề ra yêu cầu nền kinh tế nước ta không những phải phát triển nhanh có hiệu quả mà còn phải phát triển bền vững, có nghĩa là phát triển lâu dài, ổn đinh, gắn kết giữa phát triển kinh tế với thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, bảo vệ và cải thiện môi trường, giữ vững ổn đinh chính trị – xã hội, bảo đảm quốc phòng – an ninh. Cơ sở của sự phát triển bền vững là phát huy cao độ nọi lực, là hiệu quả kinh tế cao, có sự thay đổi cơ cấu kinh tế, cơ cấu xã hội tiến bộ, phù hợp với tiềm năng, lợi thế của đất nước trong điều kiện cách mạng khoa hoc – công nghệ hiện đại, trong sự phâ công và hợp tác kinh tế quốc tế; phải có sự phân phối hợp lý những thành quả của sự phát triển kinh tế cho các tầng lớp, các đối tượng xã hội năng cao mức sống cảu nhân dân, phải bảo vệ môi trường và hệ sinh thái, môi trừng sống của con người. Chỉ có trên cơ sở là phát huy cao độ nội lực đồng thời tranh thủ nguồn lực bên ngoài và chủ động hội nhập kinh tế quốc tế thì nền kinh tế nước ta mới có thể vừa phát triển nhanh vừa bảo đảm hiệu quả và bền vững. 3. Chính sách kinh tế đối ngoại của nước ta trong việc mở rộngvà nâng cao hiệu quả kinh tế đối ngoại . 3.1.Về nguyên tắc : Để mở rộng kinh tế đối ngoại có hiệu quả cần quán triệt những nguyên tắc phản ánh những thông lệ quốc tế ,đồng thời đảm bảo lợi ích chính đáng về kinh tế ,chính trị của đất nước .Những nguyên tắc đó là : 3.1.1.Bình đẳng Đây là nguyên tắc có ý nghĩa rất quan trọng làm nền tảng cho việc thiết lập và lựa chọn đối tác trong quan hệ kinh tế quốc tế giữa các nước .Nguyên tắc bình đẳng này xuất phát từ yêu cầu phải coi mỗi quốc gia trong cộng đồng quốc tế là một quốc gia đôc lập có chủ quyền .Nó cũng bắt nguồn từ yêu cầu của sự hình thành và phát triển của thị trường quốc tế mà mỗi quốc gia là thành viên.Với tư cách là thành viên ,mỗi quốc gia phải được đảm bảo có quền tự do kinh doanh,quyền tự chủ như mọi quốc gia khác .Nói cách khác ,đảm bảo tư cách pháp nhân của mỗi quốc gia trước luật pháp quốc tế và cộng đồng quốc tế .Kiên trì đấu tranh để thực hiện nguyên tắc này là nhiệm vụ chung của mọi quốc gia nhất là các nước đang phát triển khi thực hiện mở cửa và hội nhập ở thế bất lợi so với các nước phát triển . 3.1.2.Cùng có lợi Nếu nguyên tắc thứ nhất giữ vai trò chung cho việc hình thành và phát triển quan hệ đối ngoại ,thì nguyên tắc này lại giữ vai trò là nền tảng kinh tế để thiết lập và mở rộng quan hệ kinh tế giữa các nước với nhau.Cơ sở khách quan của nguyên tắc cùng có lợi bắt nguồn từ yêu cầu phải thực hiện đúng các quy luật kinh tế của thị trường diễn ra trên phạm vi quốc tế mà mỗi nước có lợi ích kinh tế dân tộc khác nhau .Trong nền kinh tế thị trường thế giới ,nguyên tắc bình đẳng giữa các quốc gia sẽ là hình thức ,nếu các quốc gia có tham dự không cùng có lợi ích kinh tế .Vì trong trường hợp đó ,quan hệ kinh tế giữa các nước sẽ đi ra ngoài yêu cầu của quy luật giá trị –quy luật dựa trên nguyên tắc ngang giá của kinh tế thị trường trong cộng đồng quốc tế .Nguyên tắc cùng có lợi còn là động lực kinh tế để thiết lập và duy trì lâu dài mối quan hệ kinh tế giữa các quốc gia với nhau. 3.1.3.Tôn trọng độc lập ,chủ quyền ,không can thiệp vào công việc nội bộ của mỗi quốc gia . Trong quan hệ quốc tế ,mỗi quốc gia với tư cách là quốc gia độc lập có chủ quyền về mặt chính trị ,kinh tế ,xã hội và địa lý .Cơ sở khách quan của nguyên tắc này bắt nguồn từ nguyên tắc bình đẳng trong quan hệ đối ngoại giữa các quốc gia với nhau.Nó cũng bắt nguồn từ nguyên tắc cùng có lợi ,mà xét cho đến cùng chỉ khi cùng có lợi về mặt kinh tế mới tạo cơ sở để cùng có các lợi ích khác nhau về chính trị ,quân sự và xã hội .Nguyên tắc này đòi hỏi mỗi bên trong hai bên hoặc nhiều bên phải thực hiện đúng các yêu cầu : -Tôn trọng các điều khoản đã được kí kết trong các nghị định giữa các chính phủ và trong các hợp đồng kinh tế giữa các chủ thể kinh tế với nhau. -Không được đưa ra những điều kiện làm tổn hại đến lợi ích của nhau . -Không được dùng các thủ đoạn có tính chất can thiệp vào công việc nội bộ của quốc gia có quan hệ ,nhất là dùng thủ đoạn kinh tế ,kĩ thuật và kích động để can thiệp vào đường lối ,thể chế chính trị của các quốc gia đó. 3.1.4.Giữ vững độc lập ,chủ quyền dân tộc và củng cố định hướng xã hội chủ nghĩa đã chọn : Đây là nguyên tắc vừa mang thính chất chung cho tất cả các nước khi thiết lập và thực hiện quan hệ đối ngoại ,vừa là nguyên tắc có tính đặc thù đối với các nước xã hội chủ nghĩa ,trong đó có nước ta.Trong quan hệ kinh tế quốc tế giữa các nước với nhau không đơn thuần phải xử lý tốt mối quan hệ về lợi ích kinh tế ,mà còn phải xử lý tốt mối quan hệ giữa lợi ích kinh tế và lợi ích chính trị .Mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại là để tạo ra sự tăng trưởng kinh tế cao và bền vững .Nhưng tăng trưởng kinh tế phải đi đôi với việc thực hiện từng bước những đặc trưng của chủ nghĩa xã hội .Do vậy mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại phải chủ động đảm bảo sao cho vừa khai thác được nhiều nguồn lực bên ngoài ,vừa phát huy được nguồn lực bên trong ,bảo đảm phát triển kinh tế ,trả được nợ ,phụ thuộc nhưng không lệ thuộc nước ngoài và xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội . Bốn nguyên tắc nói trên có mối quan hệ mật thiết với nhau và đều có tác dụng chi phối hoạt động kinh tế đối ngoại giữa các nước trong đó có nước ta .Vì vậy ,không được xem nhẹ nguyên tắc nào khi thiết lập,duy trì và mở rộng kinh tế đối ngoại . 4. Về quan điểm 1 Mở cửa nền kinh tế Để phát triển mạnh mẽ các quan hệ kinh tế đối ngoại phải thực hiện quan điểm mở cửa nèn kinh tế , có nghĩa là phải có các chính sách và luật pháp có sức hấp dẫn mạnh mẽ và tạo ra các điều kiện thuận lợi nhất về môi trường kinh doanh, về điều kiện ưu đãi, cải tiến hoạt động của các khâu có liên quan như thủ tục xuất nhập cảnh, hải quan, ăn ở đi lại của người nước ngoài, khuyến khích và tạo điều kiện cho người Việt Nam đi ra nước ngoài tiếp xúc thị trường, làm ăn sinh sống, lao động làm thuê, học tập dưới nhiều hình thức. Mở cửa về thông tin, trao đổi thông tin trong và ngoài nước về tình hình kinh tế xã hội, văn hoá khoa học công nghệ, trên mọi hình thức sách báo, phát thanh truyền hình. Phát triển liên lạc viễn thông trong nước và quốc tế. Những điều đó góp phần nâng cao dân trí và tạo môi trường hiểu biết lẫn nhau trong hoạt động đối ngoại, tránh được tình trạng bất cấp khi giao tiếp với người nước ngoài 2. Phát triển lưu thông và thương mại, xây dựng một thị trường xã hội thống nhất Mở cửa lưu thông hàng hoá, chống độc quyền trong lưu thông. Kiên quyết xoá bỏ tình trạng chia cắt thị trường theo lãnh thổ, địa phương và theo thành phần kinh tế. Tiếp tục và triệt để thương mại hoá các yếu tố tham gia vào quá trình sản xuất kinh doanh hàng hoá bao gồm: tư liệu tiêu dùng tư liêu sản xuất, sức lao động, các bất động sản, tiền tệ, vốn, kỹ thuật, dịch vụ…chuyển nền kinh tế nước ta thành nền kinh tế hàng hoá và tiến tới giai đoạn cao của nó là nền kinh tế thị trường, có điều tiết vĩ mô của nhà nước. 3.Từng bước hoà nhập vào nền kinh tế thế giới Phát triển đến mức tối đa các quan hệ kinh tế đối ngoại trong chừng mực có thể phát triển được, tìm mọi cách mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại. Từng bước đưa giá cả trong nước gắn liền, hoà nhập vào giá cả thị trường thế giới.Nói chung,hoà nhập vào nền kinh tế thế giới là phù hợp với xu hướng phát triển chung của nhân loại và chúng ta sẽ thu được nhiều cái lợi rất cơ bản và lâu dài.Tuy nhiên ,chúng ta không tránh khỏi những cái có hại như buôn lậu ,chảy máu vàng ,chảy máu chất xám ,sự chống phá của các thế lực quốc tế ,ô nhiễm môi trường văn hoá,xói mòn các giá trị dân tộc .Những cái hại đó sẽ được hạn chế ,ngăn chặn nhờ vào sự quản lí của Nhà nước ,các chính sách thích hợp và sự tăng cường giáo dục chính trị tư tưởng trong cán bộ và nhân dân. 4.Hiệu quả kinh tế là tiêu chuẩn quan trọng nhất của sự phát triển kinh tế đối ngoại. Mọi cơ sở kinh tế đối ngoại,dù ở thành phần nào,nghành nào,cấp nào đều phảiđưa lại hiệu quả kinh tế cho cơ sở và phục vụ lợi ích chung của nền kinh tế.Để đảm bảo kết hợp hài hoà hai lợi ích đó,phải có chính sách và cơ chế quản lí thống nhất và có hiệu lực của Nhà nước ở tầm vĩ mô đồng thời phát huy quyền tự chủ,tính năng động của các đơn vị hoạt động kinh tế đối ngoại . 5.Quan điểm về cơ cấu :đa dạng hoá Cơ cấu kinh tế nước ta từ nay không những hướng vào đáp ứng các nhu cầu cơ bản về đời sống nhân dân mà còn phải gắn với phân công lao động quốc tế,gắn với nhu cầu của thị trường quốc tế.Cơ cấu kinh tế hợp lí là điều kiện cơ sở để bảo đảm hiệu quả của nền kinh tế quốc dân nói chung và của nền kinh tế đối ngoại nói riêng,hình thành cơ cấu kinh tế đối ngoại tiên tiến.Để phát triển kinh tế đối ngoại cần thiết phải bố trí lại cơ cấu nền kinh tế theo hướng ưu tiên phát triển các ngành sản xuất hàng xuất khẩu,xây dựng kết cấu hạ tầng,du lịch quốc tế ,làm cho hàng hoá và dịch vụ của ta ngày càng nâng cao chất lượng,có sức hấp dẫn và cạnh tranh trên thị trường thế giới .Cơ cấu kinh tế đối ngoại hiện nay gồm có ba bộ phận:xuất khẩu hàng hoá,hợp tác kinh tế và xuất khẩu dịch vụ . 6. Quan điểm về thị trường :đa phương hoá theo phương châm từ gần đến xa,từ khu vực ra thế giới . Trong tình hình mới cần khai thác cáclợi thế về vận tải,vốn kĩ thuật và hoàn cảnh,phong tục tập quán giống ta của thị trườngkhu vực châu á Thái Bình Dương. Mở rộng buôn bán và tích cực thu hút vốn đầu tư và khách du lịch từ các nước trong khu vực, trước hết là Liên Xô, Nhật Bản, ôtrâylia và các nước công nghiệp mới châu á, ấn độ. Tổ chức tốt và phát triển mậu dịch biên giới và giao lưu hàng hoá với Trung Quốc, Lào, Campuchia và Thái Lan. Tìm kiếm những thị trường mới, xuất khẩu lao động và hàng hoá, chú ý Tây Âu, Châu Đại Dương, Tây á và Nhật Bản. Gia nhập rộng rãi các tổ chức quốc tế và các hiệp hội kinh tế. Thực hiện đầy đủ nghĩa vụ và quyền hạn thành viên của nước ta trong các tổ chức đó. 7. Quan điểm về nhà nước độc quyền ngoại thương. Nhà nước quản lý thống nhất mọi hoạt động kinh tế đối ngoại bao gồm việc hoạch định chiến lược và chính sách kinh tế đối ngoại, pháp luật cấp giấy phép kinh doanh xuất nhập khẩu , đầu tư thuế, tỉ giátín dụng. Nhà nước điều tiết hoạt động ngoại thương và các hoạt động kinh tế đối ngoại khác theo hướng phục vụ tốt nhất cho lợi ích chung của nền kinh tế quốc dân. 5. Về mục tiêu: - Mục tiêu tổng quát: ổn định và phát triển kinh tế xã hội, cải thiện đời sống của nhân dân, thoát khỏi tình trạng nước nghèo và kém phát triển, củng cố quốc phòng an ninh tạo điều kiện phát triển nhanh hơn vào đầu thế kỷ cao hơn. - Đảm bảo nhập khẩu đủ vật tư cho sản xuất, chú trọng 4 vật tư thiết yếu: xăng dầu, phân bón vô cơ, sắt thép, bông để ổn định và phát triển sản xuất. - Tranh thủ mọi khả năng và dùng nhiều hình thức thu hút nguồn vốn ngoài nước. - Xuất khẩu hàng hoá mỗi năm tăng 20%, cải tiến cơ cấu xuất khẩu theo hướng tăng các mặt hàng chế biến và gia công, giảm tỉ trọng các sản phẩm thô, tạo ra một số mặt hàng chủ lực có thị trường tương đối ổn định có khối lượng hàng trăm triệu USD trở lên mỗi năm: dầu mỏ và các sản phẩm chế biến tư dầu mỏ, gạo, tôm, cao su, cà phê, chè, tơ tằm. - Phát triển nhều hình thức dịch vụ thu ngoại tệ, nhất là hoạt động du lịch. - Kinh tế đối ngoại góp phần xây dựng tiền đề công nghiệp hoá: tranh thủ cao nhất vốn và kỹ thuật từ bên ngoài để xây dựng kết cấu hạ tầng và hình thành nền sản xuất hàng hoá lớn, góp phần đào tạo cán bộ, công nhân kỹ thuật và hoàn thiện cơ chế quản lý năng động và hiệu quả, chuẩn bị điều kiện để “ cất cánh” nền kinh tế. - Kinh tế đối ngoại góp phần quyết định vào viểc trả nợ nước ngoài bằng các biện pháp: hoãn nợ, xuất khẩu để trả một phần nợ, vay vốn và dùng một phần vốn vay để trả nợ. - Đáp ứng các hàng hoá tiều dùng cao cấp để năng cao đời sống nhân dân. 6. Phương hướng phát triển kinh tế đối ngoại: 6.1. Xuất nhập khẩu Xuất khẩu là hướng chiến lược trọng điểm của kinh tế đối ngoại nhằm tăng tổng kim ngạch xuất khẩu bình quân 28%/năm. Hướng phát triển chủ yếu của lĩnh vực này là: Đầu tư đổi mới công nghệ đẩy mạnh xuất khẩu các sản phẩm truyền thống Đẩy mạnh xuất khẩu các dịch vụ kỹ thuật kể cả xuất khẩu chất xám và lao động có kỹ thuật Củng cố thị trường đã có, nhất là các thị trường lớn và quan trọng, từng bước khôi phục thị trường truyền thống, đẩy mạnh việc xâm nhập thị trường và tìm kiếm bạn hàng mới Yêu tiên nhập khẩu vật tư, thiết bị và công nghệ tiên tiến phục vụ công nghiệp hoá, hiện đại hoá, tạo công ăn việc làm và đẩy mạnh xuất khẩu. Hạn chế giảm dần tỷ trọng nhập hàng tiêu dùng, chỉ nhập những hàng hoá thiết yếu trong nước chưa sản xuất được hoặc sản xuất chưa đủ đáp ứng nhu cầu. 6.2. Thu hút và sử dụng nguồn vốn đầu tư trực tiếp của nước ngoài " FDI" Khẩn trương hoàn thiện cơ chế, chính sách, tạo điều kiện thuận lợi để tăng nhanh thu hút vốn đầu tư trực tiếp của nước ngoài trong thời gian tới. Có cơ chế chính sách phù hợp để hướng nguồn vốn đầu tư này cho các chương trình, dự án phát triển trong lĩnh vực ưu tiên: dự án về nông nghiệp và chế biến sản phẩm nông nghiệp, trồng dừng, xây dựng các vùng nguyên liệu... ở các tỉnh Trung Du miền núi, Tây nguyên, Duyên hải miên trung và Miền tây nam Bộ, các dự án đầu tư cho công nghiệp nguyên liệu, cơ khí, điện tử, tin học, năng lượng, các dự án thu hút nhiều lao động hoặc dự án có công nghệ kỹ thuật tiên tiến, các xí nghiệp trong các khu công nghiệp, các dự án có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế. 6.3. Thu hút và sử dụng nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) Trong điều kiện cạnh tranh gay gắt giữa các nước đang phát triển về nguồn vốn ODA, trong xu thế vốn ODA ít có triển vọng gia tăng mạnh mẽ, điều kiện cung cấp có khuynh hướng giảm bớt tính ưu đãi, cần tiếp tục vận động thu hút nguồn vốn này nhằm đảm bảo thực hiện 7 - 8 tỷ USD vốn ODA. Tập trung ưu tiên sử dụng ODA để: - Phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế xã hội, trước hết là đường giao thông, điện, thuỷ lợi và cung cấp nước cho công nghiệp và nước sinh hoạt. - Đào tạo nguồn nhân lực - Phát triển khoa học, chuyển giao công nghệ và kinh nghiệm quản lý tiên tiến Tất cả vốn vay ODA (cũng như mọi khoản vay khác) phải được tính toán sử dụng một cách có hiệu quả, bảo đảm có khả năng trả được nợ. 6.4. Vay thương mại Sử dụng vốn vay thương mại cho đầu tư chiều sâu, đổi mới trang thiết bị, dây truyền sản xuất, mua vật tư nguyên liệu... để tạo ra hàng xuất khẩu chất lượng cao, tạo công ăn việc làm, phát triển ngành nghề ở các vùng nông thôn, miền núi, ven đô. Nhà nước quản lý tập trung, chỉ đạo và kiểm tra chặt chẽ, bảo đảm sử dụng có hiệu quả và trả nợ các khoản vay thương mại. 6.5. Phát triển các ngành dịch vụ thu ngoại tệ Phát triển mạnh mẽ ngành du lịch theo quy hoạch du lịch Nhà nước đã phê duyệt để từng bước hình thành ngành công nghiệp du lịch có quy mô ngày càng tương xứng về tiềm năng du lịch to lớn của đất nước. Phát triển đa dạng và mạnh mẽ các loại hình dịch vụ thu ngoại tệ như dịch vụ hàng không, hàng hải, bưu chính viễn thông, kiều hối xuất khẩu chuyên gia và lao động, dịch vụ tài chính, ngân hàng, bảo hiểm vv... 7. Các giải pháp chủ yếu nhằm mở rộng nâng cao hiệu quả kinh tế đối ngoại. 7.1. Đảm bảo sự ổn định về môi trường chính trị, kinh tế, xã hội Môi trường chính trị, kinh tế xã hội là nhân tố cơ bản, có tính quyết định đối với hoạt động kinh tế đối ngoại, đặc biệt là đối với việc đầu tư nước ngoài - hình thức chủ yếu, quan trọng của hoạt động kinh tế đối ngoại. Kinh nghiệm thực tiễn đã chỉ ra rằng nếu sự ổn định chính trị không được đảm bảo, môi trường kinh tế không được thuận lợi, thiếu các chính sách khuyến khích, môi trường xã hội có an toàn.. sẽ tác động xấu tới quan hệ tác kinh tế, trên hết là đối với việc thu hút đầu tư nước ngoài bởi lẽ sẽ tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đối với tỷ suất lợi nhuận của các đối tác. Để đảm bảo môi trường chính trị, kinh tế, xã hội đòi hỏi phải tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý vĩ mô của Nhà nước, sự nỗ lực của các ngành các cấp. 7.2. Có chính sách thích hợp đối với từng hình thức kinh tế đối ngoại Đối với hình thức ngoại thương, phải có chính sách khuyến khích mạnh mẽ, sản xuất kinh doanh hàng xuất khẩu, tăng nhanh tỷ trọng sản phẩm có hàm lượng công nghệ cao, phát triển mạnh mẽ những hàng hoá dịch vụ có khả năng cạnh tranh, có cơ chế bảo hiểm hàng xuất khẩu, đặc biệt là nông sản, đầu tư cho hoạt động hỗ trợ xuất khẩu. Khuyến khích sử dụng thiết bị hàng hoá sản xuất trong nước, tăng nhanh kim ngạch xuất khẩu tiến tới cân bằng xuất khẩu và nhập khẩu. Thực hiện chính sách bảo hộ có lựa chọn, có thời hạn. Chủ động thâm nhập thị trường quốc tế, chú trọng thị trường các trung tâm kinh tế thế giới, mở rộng thị trường quen thuộc tranh thủ mọi cơ hội mở thị trường mới. Tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư, tăng sức hấp dẫn nhất là đối với các Công ty xuyên quốc gia. Khuyến khích các doanh nghiệp Việt Nam đầu tư ra nước ngoài và các chính sách hỗ trợ công dân Việt Nam kinh doanh ở nước ngoài, có chính sách thích hợp tranh thủ nguồn vốn ODA. 7.3. Xây dựng và phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế kỹ thuật Kết cấu hạ tầng kinh tế kỹ thuật có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế nói chung, kinh tế đối ngoại nói riêng. Trong điều kiện nền kinh tế tri thức đang hình thành và từng bước phát triển, kết cấu hạ tầng kinh tế kỹ thuật càng đóng vai trò quan trọng và yêu cầu chất lượng ngày càng cao. Trong đó đặc biệt là kết cấu hạ tầng kinh tế kỹ thuật mà trước hết là hệ thống thông tin liên lạc và giao thông vận tải. Đối với nước ta bên cạnh những thành tựu đã đạt được trong lĩnh vực bưu chính viễn thông thì trong lĩnh vực giao thông vận tải mặc dù đang có nhiều cố gắng song vẫn còn lạc hậu so với các nước trong khu vực trong khi vốn đầu tư còn nhiều hạn chế. Do vậy phải có chiến lược là đầu tư tập trung có trọng điểm, rứt điểm và có hiệu quả cao đặc biệt là phải kiên quyết chống các hiện tượng tiêu cực gây thất thoát vốn đầu tư. 7.4. Tăng cường vai trò quản lý Nhà nước đối với kinh tế đối ngoại Kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn những năm vừa qua đã khẳng định rằng: Nếu thiếu sự quản lý của Nhà nước, kinh tế đối ngoại sẽ không thể mở rộng và mang lại hiệu quả, thậm trí còn dẫn đến những hậu quả khó lường, không chỉ vì kinh tế mà còn nguy hại hơn là hiệu quả về chính trị bởi vì mối quan hệ kinh tế chính trị là mối quan hệ tác động qua lại lẫn nhau nhất là trong điều kiện diễn biên hoà bình đang là một nguy cơ. Vì vậy việc tăng cường quản lý Nhà nước trở thành vấn đề cấp bách. Chỉ có tăng cường vai trò quản lý của Nhà nước mới có thể đảm bảo mục tiêu, phương hướng và giữ vững được những nguyên tắc cơ bản trong kinh tế đối ngoại, có như vậy hoạt động kinh tế đối ngoại mới mang lại hiệu quả. Cũng chỉ có tăng cường vai trò quản lý của Nhà nước mới có thể hạn chế được những rủi ro, nắm bắt được những cơ hội, nhờ đó mang lại lợi ích cho các đơn vị hoạt động kinh tế đối ngoại nói riêng và quốc gia nói chung. Thông qua sự tăng cường vai trò quản lý của Nhà nước sẽ khắc phục được tình trạng cạnh tranh thiếu lành mạnh phát huy sự hợp tác hiệu quả trong nước để có sức mạnh cạnh tranh quốc tế, tránh được sự thua thiệt về lợi ích. Để tăng cường vai trò quản lý kinh tế đối ngoại của Nhà nước, cần thiết phải đổi mới tổ chức bộ máy, cơ chế quản lý để vừa đảm bảo sự thống nhất quản lý của Nhà nước về kinh tế đối ngoại, song vẫn phát huy được tính chủ động sáng tạo của các đơn vị đưa lại hiệu quả kinh tế xã hội ngày càng lớn. Trong đó vấn đề có ý nghĩa quan trọng là: nâng cao được năng lực của bộ máy quản lý, năng lực phẩm chất đạo đức của cán bộ công chức, hoạt động kinh tế đối ngoại và có được hệ thống pháp luật mới ngày càng phù hợp với hệ thống pháp luật và phong tục tập quán quốc tế, thủ tục hành chính gọn nhẹ, thông tin thị trường cập nhật. 7.5. Xây dựng đối tác và tìm kiếm đối tác trong quan hệ kinh tế đối ngoại Trong hoạt động kinh tế đối ngoại, đối tác trở thành vấn đề rất cơ bản, có tính quyết định đối với hiệu quả kinh tế đối ngoại. Đối với việc xây dựng đối tác trong nước, điều quan trọng là phải từng bước xây dựng các đối tác mạnh mẽ (về vốn, công nghệ, năng lực quản lý, phong cách giao tiếp quốc tế vv...) có tầm vóc quốc tế đóng vai trò đầu tàu trong quan hệ. Xây dựng một số doanh nghiệp Nhà nước thành lập tập đoàn xuyên quốc gia. Các tập đoàn này sẽ là lực lượng đầu tàu trong việc mở rộng kinh tế đối ngoại và thông qua đó lôi cuốn các doanh nghiệp khác. Đối với đối tác nước ngoài, việc lựa chọn đối tác thích hợp luôn là vấn đề quan trọng đối với Việt Nam, để khai thác được họ đòi hỏi phải có chiến lược chính sách đúng đắn trên cơ sở hai bên cùng có lợi. Trên đây là năm giải pháp chủ yếu trong hệ thống các giải pháp. Để mở rộng và nâng cao hiệu quả kinh tế đối ngoại cần phải thực hiện đồng bộ các giải pháp trên Lời kết Tình hình Quốc tế càng phức tạp, các nguy cơ an ninh càng đa dạng và các đối tác càng điều chỉnh chính sách, thì chúng ta càng phải phối hợp hài hoà, hiệu quả hoạt động của tất cả các Bộ ban ngành tỉnh thành liên quan, càng phải kết hợp hài hoà các loại hình kinh tế đối ngoại của toàn Đảng và toàn dân toàn quân ta. Chỉ có như vậy, mới có thể đảm bảo được sự chỉ đạo thống nhất của Đảng trong hoạt động đối ngoại, giữ vững được những định hướng, nguyên tắc, phương châm, tư tưởng chủ đạo về kinh tế đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta, mới phát huy được sức mạnh và trí tuệ của đất nước trong hoạt động kinh tế đối ngoại, mới đạt được mục tiêu kể trên. Để từ đó, kinh tế đối ngoại Việt Nam sẽ có thêm thế và lực, mới góp phần đưa nền kinh tế quốc dân hội nhập có hiệu quả với nền kinh tế khu vực và thế giới, tạo đà cho những bước phát triển mạnh hơn, vững chắc hơn của sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước. Việc hội nhập tích cực chủ động của Việt Nam đã tạo điều kiện thuận lợi cho Việt Nam đạt được những thành tựu kinh tế xã hội to lớn trong hơn 17 năm đổi mới vừa qua. Quá trình hội nhập không những giúp Việt Nam phá bỏ được thế bao vây và cô lập mà còn góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trong khu vực cũng như trên trường quốc tế. Mục lục Lời mở đầu ................................................................................................................. 2 Phần I: một số vấn đề về cơ sở lí luận .................................................................... 3 I. Khái niệm kinh tế đối ngoại ................................................................................... 3 1. Phân công lao động quốc tế ................................................................................. 3 2. Lí thuyết về lợi thế tương đối của David Ricardo ................................................. 3 3. Xu thế thị trường thế giới ..................................................................................... 4 3.1. Thương mại trong các ngành tăng lên rõ rệt: ................................................. 4 3.2. Thương mại công nghệ phát triển nhanh chóng:............................................ 4 3.3. Thương mại phát triển theo hướng tập đoàn hoá kinh tế khu vực với các nhân tố sau chi phối: ............................................................................................ 5 Phần II: thực trạng và giải pháp .............................................................................. 7 I. vấn đề thực trạng kinh tế đối ngoại Việt Nam ...................................................... 7 1. Ngoại thương: ...................................................................................................... 7 2. Đầu tư quốc tế: .................................................................................................... 8 3. Các hình thức dịch vụ thu ngoại tệ ....................................................................... 8 4. Chính sách tỷ giá hối đoái .................................................................................. 10 5. phát triển các mối quan hệ với các trung tâm và các cường quốc kinh tế trên thế giới ........................................................................................................................ 10 5.1 Bình thường hoá quan hệ Việt- Mỹ .............................................................. 10 5.2 Ký kết hiệp định khung hợp tác kinh tế Liên minh châu Âu (EU) với Việt Nam .................................................................................................................. 10 5.3 Thành công bước đầu trong liên kết kinh tế khu vực .................................... 11 6. Những thiếu sót trong kinh tế đối ngoại . ........................................................... 11 7. Những tác động của toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế ........................................ 12 7.1 Độ mở của nến kinh tế nước ta tăng nhanh . ................................................ 12 7.2 Tốc độ tăng trưởng GDP cao , thời kì 1996-2000 bị ảnh hưởng bởi bối cảnh kinh tế khu vực và quốc tế nên tốc độ này giảm xuống nhưng vẫn được đánh giá là khả quan so với nhiều nước . ......................................................................... 13 7.3 Thị trường nước ngoài không ngừng được mở rộng . ................................... 14 7.4 Thu hút một nguồn lớn FDI . ....................................................................... 14 7.5 Thu hút ODA và xây dựng kết cấu hạ tầng .................................................. 15 7.6. Đời sống nhân dân từng bước được cải thiện, đói nghèo giảm ................... 16 8. Hạn chế của việc toàn cầu hoá tác động đối với hội nhập kinh tế của nền kinh tế thị trường nước ta. ................................................................................................. 17 9. Cơ hội và thách thức khi Việt Nam hội nhập kinh tế .......................................... 19 9.1. Năm thách thức cơ bản Việt Nam phải đối mặt: .......................................... 19 9.2 Năm cơ đối với Việt Nam ............................................................................ 20 10. Triển vọng mới trong việc phát triển kinh tế đối ngoại ..................................... 22 II. Vấn đề giải pháp ................................................................................................. 23 1. Nhiệm vụ của kinh tế đối ngoại.......................................................................... 23 2. Đường lối kinh tế đối ngoại trong vai trò lãnh đạo của Đảng trong giai đoạn hiện nay ................................................................................................................. 24 2.1. Tranh thủ nguồn lực bên ngoài, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế: .................. 24 2.2. Phát huy cao độ nội lực, đồng thời tranh thủ ngoại lực và chủ đông hội nhập kinh tế quốc tế nhằm và bảo đảm mục tiêu phát triển kinh tế nhanh, có hiệu quả và bền vững. ........................................................................................ 26 3. Chính sách kinh tế đối ngoại của nước ta trong việc mở rộngvà nâng cao hiệu quả kinh tế đối ngoại . ............................................................................................ 27 3.1.Về nguyên tắc : ............................................................................................ 27 4. Về quan điểm .................................................................................................... 29 5. Về mục tiêu: ...................................................................................................... 31 6. Phương hướng phát triển kinh tế đối ngoại: ....................................................... 32 6.1. Xuất nhập khẩu ........................................................................................... 32 6.2. Thu hút và sử dụng nguồn vốn đầu tư trực tiếp của nước ngoài " FDI" ....... 33 6.3. Thu hút và sử dụng nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) ............. 33 6.4. Vay thương mại .......................................................................................... 33 6.5. Phát triển các ngành dịch vụ thu ngoại tệ .................................................... 34 7. Các giải pháp chủ yếu nhằm mở rộng nâng cao hiệu quả kinh tế đối ngoại..............................................................................................31 7.1. Đảm bảo sự ổn định về môi trường chính trị, kinh tế, xã hội ....................... 34 7.2. Có chính sách thích hợp đối với từng hình thức kinh tế đối ngoại ............... 34 7.3. Xây dựng và phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế kỹ thuật ................ 35 7.4. Tăng cường vai trò quản lý Nhà nước đối với kinh tế đối ngoại .................. 35 7.5. Xây dựng đối tác và tìm kiếm đối tác trong quan hệ kinh tế đối ngoại ........ 36 Lời kết ...................................................................................................................... 37