LỜI NÓI ĐẦU
Trong thời đại ngày nay , muốn đạt được thành công trong công việc nhất thiết phải giải quyết mối quan hệ giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất. Đây là mối quan hệ mang tính bản chất quyết định. Nghiên cứu mối quan hệ này chúng ta cần xem xét chúng giữ vai trò gì trong xã hội, tác đọng tới mỗi doanh nghiệp , mỗi cá nhân như thế nào đồng thời cũng phải định hướng rõ những giải pháp trong tương lai.
Trong khuôn khổ có hạn, bài viết dưới đây chỉ tập trung nghiên cứu và giải quyết mối quan hệ biện chứng giữa LLSX và QHSX trong vấn đề tiền thưởng ở một số doanh nghiệp Việt Nam hiện nay.Nghiên cứu mối quan hệ này chúng ta sẽ thấy rõ được sự cần thiết trong việc điều chỉnh và nâng cao tiền thưởng cho cán bộ công nhân viên ở Việt Nam hiện nay.Kết cấu bài gồm ba phần:
-Lí luận chung về LLSX và QHSX.
-Thực trạng tiền lương và tiền thưởng của một số doanh nghiệp ở Việt
Nam hiện nay
-Giải pháp hoàn thiện và điều hoà mối quan hệ giữa QHSX và LLSX
Do giới hạn bởi kiến thức và khả năng nhận thức nên bài viết này không thể đưa ra cái nhìn toàn diện và sâu sắc nhất về vấn đề này. Vì vậy chắc chắn sẽ không thể tránh khỏi nhưng sai sót và hạn chế, rất mong sự đóng góp của cô giáo, thầy giáo.Em cũng xin cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của cô giáo bộ môn đã giúp em hoàn thành bài viết này.
19 trang |
Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 2931 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem nội dung tài liệu Mối quan hệ biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất trong vấn đề tiền thưởng ở một số doanh nghiệp Việt Nam hiện nay, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Môc lôc
Trang
I. §Æt vÊn ®Ò
1
II. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
1
II.1. Mét sè quan ®iÓm triÕt häc vÒ con ngêi.
1
II.1.1. Quan ®iÓm cña triÕt häc M¸c - Lªnin vÒ con ngêi.
1
II.1.2. T tëng cña Hå ChÝ Minh vÒ con ngêi
4
II.2. Con ngêi ViÖt Nam trong lÞch sö.
5
II.2.1. §iÒu kiÖn h×nh thµnh con ngêi ViÖt Nam trong lÞch sö.
5
II.2.2. MÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ cña con ngêi ViÖt Nam trong lÞch sö.
5
II.3. Nghiªn cøu vÒ con ngêi ViÖt Nam tríc yªu cÇu ph¸t triÓn ®Êt níc.
6
II.3.1. Nghiªn cøu vÒ con ngêi - nhiÖm vô võa quen thuéc võa míi l¹.
6
II.3.2. Sù biÕn ®æi mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n - x· héi.
8
II.3.3. VÊn ®Ò v¨n ho¸ cña con ngêi ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay.
12
II.3.4. Nh©n tè con ngêi-nguyªn nh©n cña thÊt b¹i, bÝ quyÕt cña thµnh c«ng.
16
III. KÕt luËn.
18
I. §Æt vÊn ®Ò
ë ViÖt Nam tríc kia, v¨n, sö, triÕt bÊt ph©n. H¬n mét ngh×n n¨m, kÓ tõ khi Nho gi¸o du nhËp tri thóc cña v¨n ho¸ Nho gi¸o chñ yÕu lµ tri thøc vÒ con ngêi, chñ ®Ò bao trïm lµ d¹y vµ häc lµm ngêi.
Nh vËy, soi vµo lÞch sö nhËn thøc, th× nhiÖm vô nghiªn cøu con ngêi ViÖt Nam dêng nh ®· kh¸ quen thuéc vµ cã thÓ nãi, ®· Ýt nhiÒu cã truyÒn thèng ®èi víi giíi nghiªn cøu ViÖt Nam. Tuy hiªn, ®Æt trong t¬ng quan víi nh÷ng hiÓu biÕt vÒ c¸c ®èi tîng kh¸c, nhÊt lµ, ®Æt trong t¬ng quan víi nh÷ng nhu cÇu cña sù ph¸t triÓn ®Êt níc, cña sù ph¸t triÓn b¶n th©n con ngêi tríc th¸ch thøc cña thÕ kû XXI, th× nhiÖm vô nµy thùc ra lµ míi mÎ, cÊp b¸ch, vµ kh¸c xa víi vÊn ®Ò con ngêi mµ nhËn thøc truyÒn thèng ®· tõng lý gi¶i bíc vµo thÕ kû XXI, vai trß cña con ngêi ®èi víi sù ph¸t triÓn l¹i cµng chiÕm vÞ trÝ næi tréi. Do vËy nghiªn cøu con ngêi víi t c¸ch lµ ®èi tîng ®îc ®Æt ra cÊp thiÕt h¬n bao giê hÕt. Thùc tiÔn cho thÊy h¬n chôc n¨m gÇn ®©y vÊn ®Ò con ngêi ®îc nghiªn cøu kh¸ nhiÒu ë nh÷ng chiÒu c¹nh kh¸c nhau, song vÒ c¬ b¶n trªn ba ph¬ng diÖn khoa häc x· héi sau: C¸ thÓ, c¸ nh©n, nh©n c¸ch, tøc lµ con ngêi ®¹i diÖn cho loµi lµ c¸ thÓ, con ngêi khi lµ thµnh viªn cña x· héi lµ c¸ nh©n, con ngêi khi lµ chñ thÓ cña ho¹t ®éng lµ nh©n c¸ch.
II. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
II.1. Mét sè quan ®iÓm triÕt häc vÒ con ngêi.
C¸c t«n gi¸o nãii chung ®Òu cho con ngêi lµ s¶n phÈm cña thÇn thanh, cña thîng ®Õ.
Chñ nghÜa duy t©m gi¶i thÝch b¶n chÊt con ngêi ë ngoµi con ngêi hoÆc tõ mét lùc lîng thÇn bÝ nµo ®ã.
C¸c nhµ duy vËt siªu h×nh l¹i chØ thÊy ®îc b¶n chÊt sinh häc, b¶n chÊt cña con ngêi vµ tuyÖt ®èi ho¸ b¶n chÊt nµy.
II.1.1. Quan ®iÓm cña triÕt häc M¸c - Lªnin vÒ con ngêi.
Con ngêi võa lµ ®iÓm xuÊt ph¸t võa lµ môc ®Ých cuèi cïng cña triÕt häc M¸c - Lªnin nãi riªng, chñ nghÜa M¸c - Lªnin nãi chung: Chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµ chñ nghÜa nh©n ®¹o, nh©n ®¹o nhÊt, triÖt ®Ó nhÊt v× môc ®Ých cña nã lµ gi¶i phãng hoµn toµn triÖt ®Ó mèi ngêi vµ c¶ loµi ngêi kh«ng ph¶i lµ mét c¸i trõu tîng cæ h÷u cña c¸ nh©n riªng biÖt. Trong tÝn hiÖn thùc cña nã, b¶n chÊt con ngêi lµ tæng ho¸ nh÷ng mèi quan hÖ x· héi khi nãi tíi b¶n chÊt con ngêi, trong tÝnh hiÖn thùc cña nã lµ tæng ho¸ c¸c quan hÖ x· héi, còng cã nghÜa lµ tÊt c¶ c¸c quan hÖ x· héi ®Òu gãp phÇn h×nh thµnh b¶n chÊt con ngêi, nhng cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh lµ quan hÖ s¶n xuÊt. Bëi lÏ, c¸c quan hÖ x· héi kh¸c ®Òu trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp chÞu sù quy ®Þnh cña quan hÖ s¶n xuÊt. Mçi h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi cã mét kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh gi÷ vai trß chi phèi vµ chÝnh kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt ®ã lµ c¸i, xÐt ®Õn cïng, t¹o nªn b¶n chÊt con ngêi trong tõng giai ®o¹n lÞch sö cô thÓ ®ã.
Th«ng qua ho¹t ®éng thùc tiÔn, con ngêi lµm biÕn ®æi thÕ giíi tù nhiªn còng nh ®êi sèng x· héi, ®ång thêi còng lµm biÕn ®æi chÝnh b¶n th©n m×nh. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ con ngêi tiÕp nhËn b¶n chÊt x· héi cña m×nh th«ng qua ho¹t ®éng thùc tiÔn x· héi.
Khi kh¼ng ®Þnh b¶n chÊt con ngêi lµ tæng ho¸ nh÷ng mèi quan hÖ x· héi, triÕt häc M¸c - Lªnin kh«ng lµ thÊp mÆt sinh häc còng nh kh«ng tuyÖt ®èi ho¸ mÆt x· héi thèng nhÊt cña c¸i sinh häc vµ c¸i x· héi.
MÆt sinh häc cña con ngêi thÓ hiÖn ë chç, gièng nh c¸c sinh vËt kh¸c, con ngêi còng chÞu sù quy ®Þnh cña quy luËt sinh häc, cña tù nhiªn, ch¼ng h¹n nh quy luËt di truyÒn, sù sèng chÕt cña c¬ thÓ... ë ®©y, b¶n tÝnh tù nhiªn ®îc thÓ hiÖn vÒ viÖcµ bªn ngoµi lµ c¸c nhu cÇu kh¸ch quan nh ¨n, mÆc, ë... MÆt sinh häc cña con ngêi cã nh÷ng nÐt chung víi ®éng vËt cao cÊp nhng ®· ®îc c¶i t¹o nhê mÆt x· héi. V× vËy, con ngêi lµ mét sinh vËt hoµn thiÖn nhÊt.
MÆt x· héi cña con ngêi thÓ hiÖn ë chç, con ngêi chØ tån t¹i víi t c¸ch ngêi khi sèng trong x· héi, cã quan hÖ víi nhau, cã ho¹t ®éng x· héi cho m×nh vµ cho ®ång lo¹i. Lµ thµnh viªn cña x· héi, con ngêi chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt khi ®îc tho¶ m·n c¸c nhu cÇu sinh ho¹t, t liÖu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. §Ó tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu Êy con ngêi ph¶i lao ®éng, ph¶i s¸ng t¹o ®Ó duy tr× sù tån t¹i cña m×nh.
B»ng lao ®éng s¸ng t¹o, con ngêi ®· vît lªn trªn c¸c ®éng vËt kh¸c kh«ng chØ trong mèi quan hÖ x· héi mµ c¶ trong mèi quan hÖ sinh häc. Kh«ng cã c¸i x· héi thuÇn tuý, còng nh kh«ng cã c¸i sinh ho¹t thuÇn tóy tån t¹i ®éc lËp trong con ngêi. Quan niÖm cña triÕt häc M¸c - Lªnin vÒ b¶n chÊt con ngêi ®· kh¾c phôc ®îc hai th¸i cùc sai lÇm trong vÊn ®Ò con ngêi: HoÆc lµ chØ thÊy mÆt sinh häc, kh«ng thÊy vai trß quy ®Þnh cña mÆt x· héi ®èi víi b¶n chÊt con ngêi: hoÆc lµ chØ thÊy mÆt x· héi kh«ng thÊy ®îc tiÒn ®Ò tù nhiªn, sinh häc trong b¶n chÊt con ngêi.
II.1.2. T tëng cña Hå ChÝ Minh vÒ con ngêi.
Hå ChÝ Minh kh«ng cã t¸c phÈm lý luËn riªng vÒ con ngêi, song tÊt c¶ c¸c bµi viÕt vµ c¶ cuéc ®êi cña Hå ChÝ Minh lµ v× con ngêi.
Hå ChÝ Minh quan niÖm "ch÷ ngêi, nghÜa hÑp lµ gia ®×nh, anh em, hä hµng, bÇu b¹n. NghÜa réng lµ ®«ng bµo c¶ níc. Réng h¬n n÷a lµ c¶ loµi ngêi". Nh vËy t tëng Hå ChÝ Minh vÒ con ngêi lµ t tëng vÒ c¶ c¸ nh©n, céng ®ång, giai cap¸, d©n téc vµ vÒ c¶ nh©n lo¹i.
§èi víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam, mét sè néi dung c¬ b¶n nhÊt vÒ con ngêi trong t tëng Hå ChÝ Minh ®îc thÓ hiÖn vÒ c¸c mÆt sau:
Thø nhÊt: T tëng vÒ gi¶i phãng d©n téc, gi¶i phãng giai cÊp, gi¶i phãng nh©n d©n lao ®éng. Hå ChÝ Minh kh¼ng ®Þnh r»ng ®éc lËp, tù do lµ quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m cña tÊt c¶ c¸c d©n téc.
+ Gi¶i phãng d©n téc tríc hÕt ph¶i do chÝnh c¸c d©n téc thùc hiÖn.
+ Gi¶i phãng d©n téc ph¶i g¾n liÒn víi gi¶i phãng giai cÊp, gi¶i phãng nh©n d©n lao ®éng.
T tëng Hå ChÝ Minh thÓ hiÖn s©u s¾c r»ng quyÒn lîi cña d©n téc, quyÒn lîi cña giai cÊp vµ nh©n d©n lao ®éng g¾n bã chÆt chÏ víi nhau nªn gi¶i phãng d©n téc, gi¶i phãng giai cÊp, gi¶i phãng nh©n d©n lao ®éng kh«ng t¸ch khái nhau. Nh vËy, con ®êng ®¶m b¶o cho sù th¾ng lîi cña gi¶i phãng d©n téc, gi¶i phãng giai cÊp, gi¶i phãng nh©n d©n lao ®éng lµ c¸ch m¹ng v« v¶n - cuéc c¸ch m¹ng s©u s¾c nhÊt, triÖt ®Ó nhÊt ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi, chñ nghÜa céng s¶n.
Tãm l¹i t tëng Hå ChÝ Minh vÒ gi¶i phãng d©n téc, gi¶i phãng giai cÊp, gi¶i phãng nh©n d©n lao ®éng lµ t tëng vÒ sù kÕt hîp gi÷a d©n téc víi giai cap¸, d©n téc víi quèc tÕ ®éc lËp d©n téc víi chñ nghÜa x· héi.
Thø hai: T tëng Hå ChÝ Minh vÒ con ngêi võa lµ môc tiªu võa lµ ®éng lùc cña c¸ch m¹ng. Tõ nhËn thøc Êy tÊt c¶ nh÷ng ngêi lao ®éng trªn thÕ giíi ®Òu cã mét môc ®Ých chung lµ tho¸t khái ¸ch ¸p bøc bãc lét, ®îc sèng sung síng tù do, tøc lµ thùc hiÖn chÕ ®é céng s¶n.
Thø ba: T tëng cña Hå ChÝ Minh vÒ ph¸t triÓn con ngêi toµn diÖn.
+ Tiªu chuÈn c¬ b¶n hµng ®Çu cña con ngêi toµn diÖn lµ ®øc vµ tµi, trong ®ã ®øc lµ gèc.
+ Nguyªn t¾c c¬ b¶n ®Ó x©y dùng con ngêi toµn diÖn lµ tu dìng, rÌn luyÖn trong ho¹t ®éng thùc tiÔn, thùc hiÖn ®ång bé qu¸ tr×nh gi¸o dôc vµ tù gi¸o dôc.
II.2. Con ngêi ViÖt Nam trong lÞch sö.
II.2.1. §iÒu kiÖn h×nh thµnh con ngêi ViÖt Nam trong lÞch sö.
N¬i khai sinh lËp nghiÖp cña tæ tiªn ngêi ViÖt lµ mét vïng ®Êt míi ®îc båi ®¾p, mét bªn lµ nói vµ mét bªn lµ biÓn. Cho nªn con ngêi ViÖt Nam g¾n liÒn víi nÒn n«ng nghiÖp lóa níc. ThÝch øng víi nÒn s¶n xuÊt nµy lµ nh÷ng ®¬n vÞ s¶n xuÊt gia ®×nh vµ nh÷ng céng ®ång lµng x·. NÒn kinh tÕ tiÓu n«ng vµ kÕt cÊu tæ chøc hµnh chÝh lµng x· ®· h×nh thµnh ë con ngêi ViÖt Nam nhiÒu phÈm chÊt, ®¹o ®øc, n¨ng lùc, quan ®iÓm, quan niÖm vµ tÇm nh×n t¬ng øng. ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng quèc gia bÞ nhiÒu thÕ lùc lín m¹nh x©m chiÕm, ®« hé, cã thêi gian sù ®« hé kÐo dµi liªn tôc h¬n mêi thÕ kû.
Tõ hoµn c¶nh ®Þa lý vµ lÞch sö gi÷ níc, ngêi ViÖt Nam ®· chÞu ¶nh hëng cña c¸c nÒn v¨n ho¸ cña c¸c d©n téc kh¸c trªn thÕ giíi trong ®ã næi lªn lµ Trung Quèc, Ên §é, Ph¸p. C¸c hÖ t tëng cña c¸c d©n téc nµy tõng lµ quèc gi¸o ë ViÖt Nam nh Nho gi¸o, PhËt gi¸o. §Çu thÕ kû XX, qua ho¹t ®éng cña NguyÔn ¸i Quèc ngêi ViÖt Nam ®· tiÕp cËn víi chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ tõ khi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®îc thµnh lËp th× chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®· trë thµnh hÖ t tëng ®Þnh híng cho c¸ch m¹ng ViÖt Nam.
II.2.2. MÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ cña ngêi ViÖt Nam trong lÞch sö.
MÆt tÝch cùc ®ã lµ: Lßng yªu níc nång nµn, ý chÝ tù cêng d©n téc; tÝch thÇn ®oµn kÕt, ý thøc céng ®ång g¾n kÕt c¸ nh©n - gia ®×nh - lµng x· - Tæ quèc; lßng nh©n ¸i, khoan dung, träng nghÜa t×nh, ®¹o lý, ®øc tÝnh cÇn cï, s¸ng t¹o trong lao ®éng, tinh tÕ trong øng xö, gi¶n dÞ trong lèi sèng.
Nh÷ng h¹n chÕ cña truyÒn thèng d©n chñ lµng x·, ®iÒu nµy dÉn ®Õn t tëng côc bé dßng hä, lµng x· t tëng b×nh qu©n chñ nghÜa; hay can thiÖp vµo cuéc sèng riªng t, thiÕu tinh thÇn tù gi¸c, dÔ hµnh ®éng tù do, tuú tiÖn.
+ TËp qu¸n s¶n xuÊt tiÓu n«ng dÉn ®Õn kh¶ n¨ng h¹ch to¸n kinh tÕ kÐm cái, nÆng vÒ lîi Ých tríc m¾t nªn dÔ bá qua lîi Ých l©u dµi.
+ §Ò cao th¸i qu¸ kinh nghiÖm dÉn ®Õn viÖc xem thêng lý luËn, xem thêng tuæi trÎ, quyÒn lùc thuéc vÒ nh÷ng ngêi l©u n¨m...
+ TÝnh hai mÆt cña mét sè truyÒn thèng dÉn ®Õn sù h¹ thÊp nhu cÇu trong khi nhu cÇu lµ mét ®éng lùc ph¸t triÓn cña x· héi.
II.3. Nghiªn cøu vÒ con ngêi ViÖt Nam tríc yªu cÇu ph¸t triÓn ®Êt níc.
II.3.1. Nghiªn cøu vÒ con ngêi - nhiÖm vô võa quen thuéc võa míi l¹.
Håi ®Çu thÕ kû, víi phong trµo Duy T©n, §«ng Du, con ngêi ViÖt Nam lÇn ®Çu tiªn ®îc ®em so s¸nh víi ngêi ph¬ng T©y vµ ngêi §«ng ¸. KÓ tõ ®ã, cïng víi sù tiÕp thu vµ ph¸t triÓn cña c¸c khoa häc chuyªn ngµnh, tri thøc vÒ con ngêi nãi chóng vµ vÒ con ngêi ViÖt Nam nãi riªng ®· ®îc tÝch luü ngµy mét phong phó h¬n, nhng t¶n m¶n trong c¸c khoa häc chuyªn ngµnh riªng rÏ nh triÕt häc vµ v¨n häc, sö häc vµ kh¶o cæ häc, y häc vµ d©n téc häc, x· héi häc vµ t©m lý häc, ®¹o ®øc häc vµ nh©n tr¾c häc...
Tõ gi÷a nh÷ng n¨m 80 (thÕ kû XX), nh÷ng khã kh¨n kh¸ch quan do ®Êt níc võa tr¶i qau thêi kú chiÕn tranh kÐo dµi, do nh÷ng bÊt cËp cña c¬ chÕ hµnh chÝnh - bao cÊp vµ do vÊp ph¶i mét sè sai lÇm chñ quan trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi... ®· lµm cho vÊn ®Ò con ngêi, vai trß cña nh©n tè con ngêi cÇn ph¶i ®îc nhËn thøc l¹i. Tríc ®ã, viÖc qu¸ nhÊn m¹nh quan ®iÓm con ngêi lµ s¶n phÈm cña hoµn c¶nh, qu¸ nhÊn m¹nh lîi Ých x· héi, lîi Ých tËp thÓ... ®· lµm cho chóng ta ®«i khi v« t×nh kh«ng thÊu hiÓu ®îc søc m¹nh cña nh©n tè con ngêi, kh«ng chó träng ®óng møc vai trß con ngêi, c¸ nh©n, l·ng quªn lîi Ých c¸ nh©n - nh÷ng ®éng lùc quan träng cña sù ph¸t triÓn.
§æi míi néi dung, ®æi míi t duy nèi riªng, ®· ®¸p øng nhu cÇu bøc thiÕt ®ã.
KÓ tõ khi ®æi míi, con ngêi, nh©n tè con ngêi ®îc §¶ng vµ Nhµ níc ta ®Æc biÖt coi träng. Trong "c¬ng lÜnh x©y dùng x· héi trong thêi kú qu¸ ®é" (1991), §¶ng ra x¸c ®Þnh râ: "v× h¹nh phóc con ngêi lµ ®éng lùc to lín ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng s¸ng t¹o cña nh©n d©n".
Trong "chiÕn lîc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi 1991 - 2000", t tëng coi con ngêi lµ trung t©m cña sù ph¸t triÓn ®· ®îc §¶ng ra chÝnh thøc ghi nhËn. v¨n kiÖn viÕt: "Môc tiªu vµ ®éng lùc chÝnh cña sù ph¸t triÓn lµ v× con ngêi, do con ngêi. ChiÕn lîc kinh tÕ - x· héi ®Æt con ngêi vµo trÞ trÝ trung t©m... Lîi Ých cña mçi ngêi, cña tõng tËp thÓ vµ cña toµn x· héi g¾n bã h÷u c¬ víi nhau, trong ®ã lîi Ých c¸ nh©n lµ ®éng lùc trùc tiÕp".
Nh÷ng t tëng nµy cã ý nghÜa to lín trong viÖc thóc ®Èy nh÷ng chuyÓn biÕn kinh tÕ - x· héi nh÷ng n¨m gÇn ®©y vµ sÏ cßn lµ quan ®iÓm cã ý nghÜa chiÕn lîc ®èi víi sù ph¸t triÓn ®Êt níc mai sau.
Bµi häc cña c¸c níc trong khu vùc, nhÊt lµ ®èi víi c¸c níc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn t¬ng tù nh ViÖt Nam, tµi nguyªn kh«ng giµu, song bøt ph¸ lªn ®îc do biÕt ph¸t huy nh©n tè con ngêi, do biÕt chó träng khai th¸c nguån lùc con ngêi... ®· lµm cho viÖc ®æi míi t duy vÒ nh©n tè con ngêi ë ViÖt Nam cã thªm ch¨n cø thùc tiÔn.
Trong thÕ kû XX, nhÊt lµ tõ nöa sau thÕ kû, c¸c khoa häc vÒ con ngêi ®· cã bíc tiÕn rÊt dµi trong viÖc nghiªn cøu con ngêi. Nh×n l¹i sù ph¸t triÓn cña khoa häc thÕ kû XX, t¹i Héi nghÞ qu«c stÕ bµn vÒ nh÷ng vÊn ®Ò khoa häc do UNESCO tæ chøc t¹i Hung-ga-ri, th¸ng 6/1999 (lóc giíi khoa häc cha d¸m nghÜ ®Õn viÖc hoµn thµnh gi¶i m· b¶n ®å gen ngêi, 2003, NhËt B¶n v« tÝnh ngêi 2003) céng ®ång thÕ giíi ®· ra Tuyªn bè vÒ nh÷ng tr¸ch nhiÖm míi cña khoa häc, trong ®ã cã ®¸nh gi¸ rÊt cao nh÷ng ®ãng gãp cña khoa häc vµ c«ng nghÖ cho tiÕn bé cña con ngêi. Theo tuyªn bè nµy, tri thøc khoa häc thÕ kû XX ®· ®em l¹i "nh÷ng kÕt qu¶ cã lîi ë møc cao nhÊt" cho con ngêi. BÖnh tËt ®· ®îc khèng chÕ ë møc ®¸ng mõng. s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®· cho phÐp sè d©n t¨ng ®¸ng kÓ. Nguån n¨ng lîng cho ®êi sèng t¨ng kú diÖu. PhÇn lín lao ®éng nÆng nhäc ®îc gi¶i phãng. C¸c thÕ hÖ ngêi ngµy nay ®îc hëng "mét phæ lín" c¸c s¶n phÈm c«ng nghÖ vµ c«ng nghiÖp so víi cha anh hä. Tri thøc vÒ ngån gèc vò trô, vÒ nguån gèc sù sèng, vÒ nguån gèc con ngêi vµ loµi ngêi... ®· cho phÐp con ngêi cã nh÷ng c¸ch tiÕp cËn míi ®èi víi c¸c vÊn ®Ò cña cuéc sèng. Khã häc "®· t¸c ®éng s©u s¾c tíi hµnh vi vµ triÓn väng" cña chÝnh con ngêi. Kh«ng thÓ phñ nhËn, khoa häc thÕ kû XX ®· cã nh÷ng hiÓu biÕt vÒ con ngêi s©u s¾c h¬n rÊt nhiÒu so víi tríc kia.
Trong khi thÕ giíi cã nh÷ng nhan¹ thøc kh¸ s©u vÒ con ngêi trong nhiÒu vïng v¨n ho¸ kh¸c nhau, th× tri thøc vÒ con ngêi ViÖt Nam, cã thÓ nãi, vÉn cßn kh¸ ®¬n gi¶n vµ cã phÇn c¶m tÝnh trong nhiÒu Ên phÈm. nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ con ngêi trong c¸c khoa häc y, sinh, t©m lý hoÆc x· héi vµ nh©n v¨n... trªn thùc tÕ, vÉn cha ®ñ ®Ó x¸c ®Þnh ®Æc trng ngêi ViÖt. H¬n thÕ n÷a, h×nh ¶nh vÒ con ngêi trong hÇu hÕt c¸c khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n còng nh trong mét sè khoa häc tù nhiªn cã nghiªn cøu vÒ con ngêi, nh×n chung, ®Òu bÞ c« lËp ho¸ vµ chia c¾t theo c¸c khÝa c¹nh qu¸ chuyªn biÖt, ®Õn nçi rÊt khÝ h×nh dung bãng d¸ng cña con ngêi b»ng x¬ng b»ng thÞt trong c¸c nghiªn cøu chuyªn ngµnh.
Khoa häc vÒ con ngêi ë ViÖt Nam, trªn thùc tÕ, cßn lµ mét m¶nh ®Êt hoang, cha ®îc cµy xíi. ViÖc tr¶ lêi c©u hái con ngêi ViÖt Nam lµ g× vµ ®Æc trng riªng biÖt cña con ngêi ViÖt Nam ra sao râ rµng vÉn cha cã c©u tr¶ lêi. Nh÷ng kÕt qu¶ trong nghiªn cøu ngêi ViÖt (kÓ c¶ ë c¸c nhµ ViÖt Nam häc níc ngoµi) còng cßn rÊt khiªm tèn. Cã lý do ®Ó nãi chung ta thùc sù hiÓu biÕt qu¸ Ýt vÒ ngêi ViÖt Nam.
II.3.2. Sù biÕn ®æi mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi.
Nghiªn cøu sù biÕn ®æi quan hÖ c¸ nh©n vµ x· héi còng chÝnh lµ nghiªn cøu con ngêi trong tÝnh lÞch sö cña nã, con ngêi ®ang chÞu sù t¸c ®éng cña con c¶nh vµ c¶i t¹o hoµn c¶nh. V× lÏ ®ã ®¬ng nhiªn trong giai ®o¹n hiÖn nay x· héi chuyÓn nhanh tõ tr¹ng th¸i "cò" sang tr¹ng th¸i "míi" (tøc lµ tõ x· héi truyÒn thèng sang x· héi hiÖn ®¹i), tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa th× mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi còng cÇn ph¶i ®îc nh×n nhËn trong sù biÕn ®æi Êy.
C¸ nh©n lµ mét c¸ thÓ ngêi víi tÝnh c¸ch lµ s¶n phÈm cña sù ph¸t triÓn x· héi vµ lµ chñ thÓ cña mäi ho¹t ®éng x· héi, c¸c quan hÖ x· héi vµ nhËn thøc. C¸ nh©n lµ mét con ngêi hoµn chØnh trong sù thèng nhÊt gi÷a nh÷ng kh¶ n¨ng riªng cña ngêi ®ã. §èi víi chøc n¨ng x· héi mµ ngêi ®ã thùc hiÖn. C¸ nh©n lµ mét s¶n phÈm cña x· héi. Mäi phÈm chÊt, n¨ng lùc, t chÊt c¸ nh©n chØ cã thÓ ®îc ph¸t triÓn, hoµn thiÖn th«ng qua sù t¸c ®éng víi c¸c c¸ nh©n kh¸c vµ víi x· héi nãi chung.
X· héi lµ mét kiÓu, mét hÖ thèng x· héi cô thÓ, trong mét giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh. §ã lµ s¶n phÈm cña sù t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a ngêi vµ ngêi theo mét tæ chøc nhÊt ®Þnh.
Mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi lµ mèi quan hÖ biÖn chøng trong ®ã x· héi gi÷a vai trß quyÕt ®Þnh.
§èi víi con ngêi ViÖt Nam trong lÞch sö còng nh hiÖn ®¹i, mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi hÕt søc kh¨ng khÝt trong mét hÖ thèng bÒn chÆt Nhµ - Lµng - Níc. §iÒu nµy ®îc biÓu hiÖn rÊt râ ë tÝnh céng ®ång:
"NhiÒu ®iÒu phñ lÊy gi¸ g¬ng
Ngêi trong mét níc th× th¬ng nhau cïng"
Hay
"L¸ lµnh ®ïm l¸ r¸ch", "ChÞ ng· em n©ng"
TÝnh céng ®«ng bÒn chÆt cã ë con ngêi ViÖt Nam còng lµ ®iÒu dÔ hiÓu, bëi v× hä lµ nh÷ng c«ng d©n cña mét Quèc gia cã vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi, lu«n ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng thÕ lùc nhßm ngã cã mu ®å x©m l¨ng, bëi v× hä vµ c«ng d©n cña mét níc cã ®iÒu kiÖn khÝ hËu "Ma ch¼ng thuËn, giã ch¼ng hoµ"... Trong bèi c¶nh ®ã, vËn mÖnh cña c¸ nh©n lu«n g¾n chÆt víi vËn mÖnh cña céng ®ång vµ x· héi vµ c¸ nh©n s½n sµng hy sinh nh÷ng lîi Ých riªng ®Ó b¶o vÖ lÊy lîi Ých chung, b¶o vÖ ®îc c¸i chung còng chÝnh lµ sÏ gi¶i quyÕt ®îc c¸i riªng. V× thÕ sau hµng ngµn n¨m B¾c thuéc, d©n téc ViÖt Nam vÉn giµnh l¹i ®îc ®éc lËp, cèt c¸ch cña con ngêi ViÖt Nam vÉn ®îc gi÷ v÷ng vµ ph¸t huy.
Bíc vµo thêi kú ®éc lËp, tù chñ sau hµng ngµn n¨m ë triÒu ®¹i phong kiÕn, ViÖt Nam l¹i bÞ c¸c thÕ lùc thùc d©n cò vµ míi x©m lîc. Trong bèi c¶nh ®ã, tÝnh céng ®ång Êy l¹i ®îc ph¸t huy vµ kh¼ng ®Þnh víi mét ý chÝ: TÊt c¶ v× chiÕn th¾ng, tÊt c¶ cho Tæ quèc quyÕt sinh. ý chÝ ®ã lµ sîi chØ ®á chØ ®¹o nh÷ng con ngêi t¹m thêi hy sinh nh÷ng nhu cÇu c¸ nh©n ®Ó v× c¸i chung, ®ã lµ giµnh l¹i ®éc lËp cho Tæ quèc. §Êt níc ®îc ®éc lËp, nh©n d©n ®îc tù do, nh÷ng "c¸ nh©n anh hïng" l¹i trë vÒ víi ®êi thêng. LÏ ra ë giai ®o¹n nµy, nh÷ng chÝnh s¸ch còng nh ®êng lèi x©y dùng ®Êt níc ph¶i xö lý tÊt mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi (xÐt vÒ nhu cÇu vµ lîi Ých), ®Æc biÖt ph¶i chó ý ch¨m lo ®êi sèng c¸ nh©n. ThÕ nhng trªn nÒn vinh quang chiÕn th¾ng ®ã, cïng víi mét t duy ý chÝ, chóng ta muèn x©y dùng ngay chñ nghÜa x· héi trªn mét nÒn t¶ng x· héi thiÕu v÷ng ch¾c, lùc lîng s¶n xuÊt kÐm ph¸t triÓn, ®êi sèng nh©n d©n gÆp nhiÒu khã kh¨n dÉn tíi hiÖn tîng cã sù m©u thuÉn gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt, cho nÒn nÒn kinh tÕ r¬i vµo khñng ho¶ng nghiªm träng. V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI cña §¶ng ®· chØ râ: "§· cã biÓu hiÖn nãng véi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ phi x· héi chñ nghÜa, nhanh chãng biÕn kinh tÕ t b¶n t nh©n thµnh quèc doanh..."
Thõa nhËn nh÷ng sai lÇm khuyÕt ®iÓm trong c¬ chÕ chÝnh s¸ch mét thêi gian dµi lµm mÊt ®éng lùc ph¸t triÓn x· héi, §¶ng ta chñ ®éng tiÕn hµnh ®æi míi nÒn kinh tÕ, tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu, bao cÊp sang nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. NghÜa lµ chÝnh s¸ch kinh tÕ ph¶i gi¶i quyÕt ®îc c©u hái lµm sao ph¸t huy ®îc tèi ®a sù ph¸t triÓn toµn diÖn c¸c c¸ nh©n? Lµm sao ®Ó ch¨m lo ®êi sèng cho mçi c¸ nh©n trong x· héi? MÆt kh¸c, chÊp nhËn nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ chÊp nhËn nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo quy luËt cung cÇu, quy luËt c¹nh tranh... TÊt c¶ c¸c quy luËt vµ yªu cÇu nµy ®· vµ ®ang lµ t¸c nh©n quan träng ®Ó ph¸ vì c¸i "cò" vµ h×nh thµnh c¸i "míi" trong quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi. Nãi nh C.M¸c, mçi bíc tiÕn míi sÏ lµ tÊt yÕu biÓu hiÖn ra sù xóc ph¹m tíi c¸i thiªng liªng, lµ mét sù næi lo¹n chèng l¹i tr¹ng th¸i cò ®ang suy ®åi, nh÷ng tËp qu¸n ®îc thÇn th¸nh ho¸ vµ sù "xung ®ét" gi÷a cò vµ míi trong mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi ®îc biÓu hiÖn ë mét sè ®iÓm c¨n b¶n:
Thø nhÊt: NÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tù cÊp, tù tóc t¹o sù khÐp kÝn trong mét khu«n khæ gia ®×nh lµng x·, do ®ã t¹o nªn nh÷ng c¸ nh©n cã tÝnnh b¶o thñ kh¸ cao ®iÒu ®Æc biÖt h¬n, nÒn s¶n xuÊt nhá Êy l¹i ®îc dung dìng bëi mét hÖ t tëng Nho gi¸o víi sù ph©n chia ®¼ng cÊp: SÜ - N«ng - C«ng - Th¬ng. Cô thÓ lµ trong b¶ng thang gi¸ trÞ Êy tÇng líp SÜ ®îc ®øng ®Çu tiªn, tÇng líp th¬ng nh©n ®îc xÕp vµo cuèi b¶ng ®©y lµ tÇng líp lu«n ®îc x· héi nh×n víi con m¾t ch¼ng lÊy g× lµm thiÖn c¶m. Vµ ®¬ng nhiªn c¸ch nh×n vµ kh«ng gian x· héi ®ã ®· dÉn tíi hÖ qu¶ lµ hiÖn nay tÇng líp doanh nh©n ViÖt Nam ®ang rÊt chËt vËt trong "biÓn c¶" cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, trong ®iÒu kiÖn héi nhËp vµ giao lu quèc tÕ. Nh÷ng biÓu hiÖn thiÕu tÝnh chuyªn nghiÖp trong kinh doanh ®ã lµ: mÊt th¬ng hiÖu trªn thÞ trêng quèc tÕ, mÊt uy tÝn trong kinh doanh hay qu¶ng b¸ s¶n phÈm cßn yÕu...
Thø hai: Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, yÕu tè luËt ph¸p cã vai trß quan träng ®Æc biÖt. Bêi v×, viÖc ®iÒu chØnh tÊt c¶ c¸c quan hÖ tõ c¸ nh©n tíi x· héi ®Òu b»ng luËt ph¸p, ®iÒu ®ã ®¶m b¶o cho sù c«ng b»ng cña mçi c¸ nh©n trong x· héi. ThÕ nhng xuÊt ph¸t tõ x· héi tiÓu n«ng, ¶nh hëng t tëng Nho gi¸o, nh÷ng con ngêi víi t c¸ch c¸ nh©n ®· v¸c nÆng trªn vai nh÷ng yÕu tè truyÒn thèng b»ng lèi suy nghÜ: gia ®×nh lµ c¸i gèc cña Níc, Níc lµ c¸i Nhµ to, Nhµ lµ c¸i Níc nhá. Nh÷ng biÓu hiÖn nµy tr¸nh sao khái nh÷ng biÓu hiÖn tuú tiÖn, ®éc ®o¸n bÊt chÊp h¸p luËt lµm hËn chÕ sù ph¸t triÓn cña mét c¸ nh©n lµ rµo c¶n cho sù nghiÖp ®æi míi do §¶ng ta khëi xíng vµ l·nh ®¹o.
Thø ba: CÇn kh¼ng ®Þnh r»ng hoµn c¶nh ¶nh hëng tíi con ngêi trong chõng mùc con ngêi c¶i t¹o hoµn c¶nh, song con ngêi còng kh«ng thÓ nµo tho¸t khái hoµn c¶nh. Víi d©n sè trªn 70% lµm n«ng nghiÖp vµ sèng ë n«ng th«n th× hä Ýt nhiÒu chÞu sù t¸c ®éng cña lèi sèng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Do ®ã t¸c phong c«ng nghiÖp dêng nh vÉn cßn thiÕu trong mçi c¸ nh©n. HiÖn tîng lµm viÖc ®îc ch¨ng hay chí, s¸ng c¾p « ®i, tèi c¾p « vÒ, hiÖu qu¶ kinh tÕ ë c¸c c¬ quan c«ng nghiÖp cña Nhµ níc cßn thÊp kh«ng ph¶i lµ chuyÖn hiÕm. Trªn ®©y lµ ®«i nÐt ph¸c th¶o vÒ mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi trong lÞch sö vµ sù "xung ®ét' gi÷a nh÷ng gi¸ trÞ "cò" vµ "mãi", trong sù biÕn ®æi quan hÖ c¸ nh©n vµ x· héi giai ®o¹n hiÖn nay. Bíc vµo thêi kú ®æi míi, ®Èy m¹nh CNH, H§H ®Êt níc trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ (tríc hÕt toµn cÇu ho¸ kinh tÕ) ë mét thÕ giíi ®Çy rÉy biÕn ®éng vµ ®ang ®îc chi phèi bëi mét "siªu cêng" theo c¸i gäi lµ quy luËt "m¹nh ®îc, yÕu thua" th× ®iÒu ®Çu tiªn chóng ta cÇn lµ nhËn diÖn ®îc mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ sÏ t¹o ra mét néi lùc cho x· héi. §©y sÏ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Ó ViÖt Nam tù kh¼ng ®Þnh m×nh ë thÕ kû XXI. §Ó lµm ®îc ®iÒu ®ã, ®¬ng nhiªn bªn c¹nh viÖc ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ tèt ®Ñp trong mèi c¸ nh©n nh lßng yªu níc, tù hµo d©n téc, tÝnh céng ®ång... th× mâi con ngêi ViÖt Nam cßn cÇn ph¶i bæ sung nh÷ng gi¸ trÞ cña thêi ®¹i ®îc thÓ hiÖn trong ba ®iÒu sau ®©y:
Thø nhÊt, ®Çu ãc thùc tiÔn trong hiÖu qu¶, tinh thÇn kinh doanh. NÕu thiÕu gi¸ trÞ nµy con ngêi ViÖt Nam sÏ khã cã thÓ ®øng v÷ng trªn thÞ trêng mang tÝnh toµn cÇu.
Thø hai, träng "ch÷ tÝn". Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, vai trß "ch÷ tÝn" lµ tèi quan träng. NÕu nh kinh doanh còng nh trong hîp t¸c mµ "ch÷ tÝn" bÞ xem nhÑ th× ®¬ng nhiªn viÖc tænn h¹i vÒ kinh tÕ lµ khã tr¸nh khái. §iÒu nµy lý gi¶i v× sao c¸c doanh nh©n Trung Hoa thêng thµnh c«ng trªn th¬ng trêng, bêi v× ngêi Trung Hoa rÊt coi träng ch÷ tÝn trong kinh doanh. §èi víi ngêi Hoa, vi ph¹m ch÷ tÝn, kh«ng t«n träng ®iÒu kÕt íc lµ mét ®iÒu ®¸ng lªn ¸n nhÊt, cßn h¬n c¶ téi ¸c h×nh sù kh¸c.
Thø ba: coi träng ph¸p luËt. X· héi muèn trËt tù kû c¬ng cÇn cã hÖ thèng luËt ph¸p ®ñ m¹nh vµ hîp lý. Con ngêi ViÖt Nam tõ nÒn s¶n xuÊt tiÓu n«ng bíc ra kinh tÕ thÞ trêng cßn mang nÆng lèi hµnh xö theo thãi quen. Do vËy, trong giai ®o¹n tíi yÕu tè luËt ph¸p ph¶i lµ ý thøc trùc trong mèi c¸ nh©n còng nh trong xö lý mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi.
II.3.3. VÊn ®Ò v¨n ho¸ cña con ngêi ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay.
Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, v¨n ho¸ vµ con ngêi ®ang ®îc c¸c quèc gia trªn thÕ giíi coi lµ nguån néi lùc quan träng cña chiÕn lîc ph¸t triÓn bÒn v÷ng. ë ViÖt Nam, v¨n ho¸ vµ con ngêi ®îc x¸c ®Þnh võa lµ môc tiªu, võa lµ ®éng lùc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi.
Nhng, cÇn ph¶i thÊy r»ng, bªn c¹nh nh÷ng ®iÓm m¹nh, tÝch cùc, v¨n ho¸ vµ con ngêi ViÖt Nam hiÖn vÉn cßn mét sè yÕu kÐm cÇn ®îc nhËn diÖn, ph©n tÝch vµ kh¾c phôc. Cã nh vËy, v¨n ho¸ míi thùc sù ph¸t triÓn vai trß nÒn t¶ng cña néi lùc, con ngêi míi thùc sù lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh cña néi lùc. NhiÖm vô quan träng hiÖn nay cña chóng ta lµ x©y dùng nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa trong ®ã, x©y dùng con ngêi ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa lµ vÊn ®Ò trung t©m.
Trong nç lùc t×m kiÕm ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng, v¨n ho¸ vµ con ngêi hiÖn ®ang lµ nh÷ng vÊn ®Ò ®îc c¶ thÕ giíi quan t©m. §èi víi nhiÒu quèc gia, kÓ c¶ nh÷ng níc ph¸t triÓn lÉn c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, v¨n ho¸ vµ con ngêi ®îc coi lµ néi lùc quan träng trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - xj, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ xu thÕ toµn cÇu ho¸, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®îc më réng nh hiÖn nay. ë ViÖt Nam, trong suèt tiÕn tr×nh c¸ch m¹ng, ®Æc biÖt lµ tõ khi ®Êt níc bíc vµo c«ng cuéc ®æi míi ®Èy m¹nh CNH - H§H, §¶ng ta lu«n coi träng vÊn ®Ò v¨n ho¸ vµ con ngêi. Cïng víi viÖc ®Ò cao yÕu tè con ngêi, v¨n ho¸ ®îc coi lµ nÒn t¶ng tinh thÇn cña x· héi, võa lµ môc tiªu, võa lµ ®éng lùc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi.
LÞch sö nh©n lo¹i nãi chung vµ lÞch sö cña d©n téc ViÖt Nam nãi chung ®· chøng minh r»ng, v¨n ho¸ lu«n g¾n liÒn víi cuéc sèng con ngêi vµ sù ph¸t triÓn cña x· héi, con ngêi tån t¹i, trëng thµnh vµ ph¸t triÓn nhê v¨n ho¸ cña m×nh. NÒn v¨n ho¸ truyÒn thèng cña d©n téc ta ®îc kÕt tinh vµ kh¼ng ®Þnh trong cuéc ®Êu tranh vµ lao ®éng s¶n xuÊt ®Ó tån t¹i, ph¸t triÓn cña nh©n d©n trong lÞch sö dùng níc vµ gi÷ níc. Cã thÓ nãi, v¨n ho¸ vµ con ngêi ViÖt Nam lµ nh÷ng nh©n tè quan träng, gãp phÇn h×nh thµnh nªn truyÒn thèng lÞch sö tr¶i dµi hµng ngµn n¨m cña d©n téc. Trong sù nghiÖp c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc, díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, nh©n tè v¨n ho¸ con ngêi ViÖt Nam ®îc ph¸t huy, t¹o nªn søc m¹nh nhÊn ch×m bän ®Õ quèc x©m lîc, giµnh vµ b¶o vÖ nÒn ®éc lËp d©n téc, thùc hiÖn thèng nhÊt Tæ quèc. Ngµy nay nh÷ng nh©n tè ®ã tiÕp tôc ®ãng vai trß lµ ®éng lùc thóc ®Èy sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ®a ®Êt níc ta ph¸t triÓn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa víi môc tiªu d©n giµu níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh.
Tõ nh÷ng thËp niªn 80, 90 cña thÕ kû tríc, thÕ giíi ®· xÈy ra biÕt bao biÕn ®éng nhanh chãng cïng víi sù bïng næ cña c¸ch m¹ng khoa häc vµ xu thÕ toµn cÇu ho¸, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. V¨n ho¸ vµ con ngêi ViÖt Nam víi tÝnh c¸ch nh÷ng nguån lùc néi sinh quan träng cña sù ph¸t triÓn x· héi, tríc hÕt cÇn cã sù ph©n tÝch ®øng gi¸ ®óng thùc tr¹ng cña v¨n ho¸ vµ con ngêi. Thùc hiÖn nhiÒu ch¬ng tr×nh nghiªn cøu xung quanh c¸c vÊn ®Ò v¨n ho¸ vµ con ngêi ViÖt Nam ®· ®îc tæ chøc, triÓn khai nghiªn cøu tõ c¸c gãc ®é kh¸c nhau. §Æc biÖt x©y dùng v¨n ho¸ vµ con ngêi lu«n lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng trong v¨n kiÖn cña c¸c kú §¹i héi vµ mét sè Héi nghÞ Trung ¬ng cña §¶ng.
T¹i Héi nghÞ Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng lÇn thø V (kho¸ VIII), §¶ng ra ®· cã sù ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n, kh¸ch quan vÒ nh÷ng thµnh tùu, nh÷ng yÕu kÐm cña v¨n ho¸ vµ con ngêi ViÖt Nam trªn nhiÒu ph¬ng diÖn, nhiÒu lÜnh vùc ho¹t ®éng. Kh¸i qu¸t c¸c nguån tµi liÖu trªn, chóng ta cã thÓ rót ra mét sè ®iÓm m¹nh cña v¨n ho¸ vµ con ngêi ViÖt Nam, ®ã lµ:
Thø nhÊt: Con ngêi ViÖt Nam vÉn lu«n g¾n bã mËt thiÕt víi nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng, víi nh÷ng phÈm gi¸ cña d©n téc mµ ®iÓm næi bËt lµ tinh thÇn yªu níc, ý thøc ®éc lËp d©n téc, tù lùc, tù cêng, ®oµn kÕt v× ®¹i nghÜa d©n téc.
Thø hai: Con ngêi ViÖt Nam vÉn lu«n thÓ hiÖn ®øc tÝnh cÇn cï, s¸ng t¹o trong mäi ho¹t ®éng.
Thø ba: NÐt ®Æc trng cña ®êi sèng tinh thÇn cña phÈm gi¸ con ngêi ViÖt Nam lµ truyÒn thèng céng ®ång, lßng nh©n ¸i nh÷ng t×nh c¶m vÞ tha vµ khoan dung... vÉn ®îc gi÷a v÷ng, ph¸t huy trong ®iÒu kiÖn míi cña ®Êt níc. Nh÷ng gi¸ trÞ mang tÝnh nÒn t¶ng cèt lâi Êy lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn tÝnh nh©n v¨n vµ x©y dùng v¨n ho¸ ViÖt Nam hiÖn ®¹i, tiªn tiÕn, mang ®Ëm b¶n s¾c d©n téc.
Thø t: Con ngêi ViÖt Nam vÉn gi÷ ®îc truyÒn thèng hiÕu häc, t«n s träng ®¹o vµ sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn c¸c gi¸ trÞ míi cña v¨n ho¸ vµ con ngêi ®· chøng minh sù kÕt hîp gi÷a truyÒn th«ng víi hiÖn ®¹i trong thêi kú ®æi míi vµ ®Èy m¹nh CNH - H§H ®Êt níc.
Thø n¨m: Trong c«ng cuéc ®æi míi, m« h×nh gia ®×nh truyÒn thèng ®ang cã nh÷ng biÕn ®æi lín, phøc t¹p do sù t¸c ®éng cña kinh tÕ hµng ho¸, c¬ chÕ thÞ trêng do nh÷ng biÕn ®æi cña x· héi ®ang qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi... Tuy vaþa nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn, ®¹o lý cña gia ®×nh truyÒn thèng vÉn ®îc gi÷ v÷ng vµ lµ nh©n tè quan träng ®¶m b¶o sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña x· héi. Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng ®iÓm m¹nh trªn, chóng ta còng cÇn ph¶i nhËn diÖn mét sè yÕu kÐm trong v¨n ho¸ con ngêi ViÖt Nam. §iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn ë chç: Phong c¸ch s¶n xuÊt nhá biÓu hiÖn trong thãi quen, tËp qu¸n, lèi sèng vµ c¸ch øng xö, nÕp suy nghÜ... cña ngêi ViÖt Nam lµ nh÷ng c¶n trë kh«ng nhá ®èi víi sù nghiÖp CNH - H§H.
Nh÷ng mÆt tr¸i cña kinh tÕ thi trêng ®ang t¸c ®éng tiªu cùc tíi sù ph¸t triÓn v¨n ho¸ vµ con ngêi ViÖt Nam. Mét trong nh÷ng biÓu hiÖn râ nÐt lµ sù suy gi¶m vÒ mÆt ®¹o ®øc cña kh«ng Ýt ngêi, nhÊt lµ líp trÎ, thËm chÝ cña c¶ mét sè c¸n bé ®¶ng viªn tho¸i ho¸, biÕn chÊt. Cïng víi ®ã lµ sù xuÊt hiÖn cña c¸c yÕu tè tiªu cùc kh¸c, nh chñ nghÜa côc bé, ®Þa ph¬ng lèi sèng thùc dông ch¹y theo ®ång tiÒn, ®Ò cao qu¸ møc tiÖn nghi vËt chÊt, xa hoa, l·nh phÝ. Sù tiªu cùc nµy ¶nh hëng tíi t tëng, ®¹o ®øc lèi sèng cña nh©n d©n ta vÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y chÝnh lµ vÊn ®Ò quan hÖ con ngêi trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, lµ ý thøc vÒ tr¸ch nhiÖm, bæn phËn, nghÜa vô cña c¸ nh©n ®èi víi gia ®×nh, céng ®ång vµ x· héi.
Ph©n tÝch céi nguån dÉn tíi c¸c yÕu kÐm trªn ®©y, ngoµi viÖc chØ râ nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan, §¶ng ta cho r»ng nguyªn nh©n chñ quan lµ do cha ®Æt ®óng vÞ trÝ cña v¨n ho¸, cha x©y dùng ®îc chiÕn lîc ph¸t triÓn v¨n ho¸ song song víi chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ, cha xö lý nghiªm nh÷ng phÇn tö th¸i ho¸, biÕn chÊt. ViÖc qu¶n lý Nhµ níc cã dÊu hiÖu bÞ bu«ng láng, cha cã tÝnh s¸ch ph¸t huy néi lùc cña nh©n d©n, cha t¹o ®îc phong trµo quÇn chóng m¹nh mÏ tham gia ph¸t triÓn v¨n ho¸, x©y dùng nÕp sèng v¨n minh, b¶o vÖ v¨n ho¸ d©n téc.
Trªn c¬ së ph©n tÝch nh÷ng thµnh tùu, nh÷ng yÕu kÐm v¨n ho¸ vµ con ngêi ë níc ta hiÖn nay, Héi nghÞ Trung ¬ng lÇn thø V (kho¸ VIII) cña §¶ng ®· ra NghÞ quyÕt vÒ x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc. §¶ng ta coi v¨n ho¸ lµ nguån lùc néi sinh quan träng nhÊt cña ph¸t triÓn vµ yÕu tè quyÕt ®Þnh néi lùc vµ chÊt lîng con ngêi v¨n ho¸ lµ cña con ngêi, chá cã ë con ngêi. V¨n ho¸, ®èi víi mét con ngêi, ®ã lµ tµi vµ ®øc, ®èi víi mét quèc gia, ®ã lµ nÒn t¶ng d©n trÝ, lµ trÝ tuÖ, b¶n lÜnh cña d©n téc. Vai trß ®éng lùc cña v¨n ho¸ ®îc thùc hiÖn th«ng qua chñ nghÜa ngêi. NhËn thøc s©u s¾c vai trß cña v¨n ho¸ còng nh mèi quan hÖ h÷u c¬ gi÷a v¨n ho¸ vµ con, c¸c v¨n kiÖn cña §¶ng nh NghÞ quyÕt Trung ¬ng lÇn th n¨m (kho¸ VII), kÕt luËn cña Héi nghÞ Trung ¬ng lÇn thø IX (kho¸ IX) vµ v¨n kiÖn §¹i héi X, ®Òu kh¼ng ®Þnh sø mÖnh cao quý nhÊt cña v¨n ho¸ lµ gãp phÇn trùc tiÕp x©y dùng con ngêi vµ nguån nh©n lùc cã chÊt lîng cao ®¸p øng yªu cÇu cña sù nghiÖp CNH - H§H.
II.3.4. Nh©n tè con ngêi - nguyªn nh©n cña sù thÊt b¹i, bÝ quyÕt cña sù thµnh c«ng.
Bíc vµo thÕ kû XXI, khi ®Êt níc tõng bíc tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÑn ®¹i ho¸, chñ ®éng më cöa vµ héi nhËp víi khu vùc vµ quèc tÕ, th× hµng lo¹t th¸ch thøc ®· n¶y sinh xung quanh viÖc xö lý vÊn ®Ò con ngêi, ph¸t huy vai trß nh©n tè con ngêi. §èi mÆt víi nh÷ng vÊn ®Ò cña x· héi hiÖn ®¹i, h×nh nh mäi vÊn ®Ò ®Æt ra trong ho¹t ®éng x· héi ®Òu cã c¸i g× ®ã thuéc vÒ con ngêi, nh©n tè con ngêi. Nãi c¸ch kh¸c, hÇu hÕt c¸c víng m¾c trªn ®êng ph¸t triÓn, ®Òu cã nguyªn thuéc vÒ con ngêi - c on ngêi ViÖt Nam s¶n phÈm tÊt nhiªn vµ ®Æc thï cña lÞch sö ViÖt Nam.
Mét sè víng m¾c trong ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi hiÖn nay.
Con ngêi lao ®éng, con ngêi qu¶n lý, con ngêi ViÖt Nam c«ng nghiÖp: c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi than phiÒn lÒ lèi lµm viÖc cña ngêi ViÖt.
Con ngêi kinh tÕ: Con ngêi ViÖt Nam trong c¬ chÕ thÞ trêng, ®Æc biÖt lµ thÞ trêng nhµ ®Êt kho¶ng 10 n¨m qua.
Con ngêi vµ luËt ph¸p ë ViÖt Nam: Tõ luËt, v¨n b¶n díi luËt ®Õn thùc thi luËt ph¸p.
Con ngêi khoa häc ë ViÖt Nam: Kh¶ n¨ng s¸ng t¹o, ý chÝ s¸ng t¹o vµ c¸c vËt c¶n h÷u h×nh vµ v« h×nh .
Con ngêi ViÖt Nam trong ®Þnh híng gi¸ trÞ: Gi¸ trÞ thùc vµ gi¸ trÞ ¶o, thùc dông vµ thùc tÕ.
VÒ bÝ Èn cña con ngêi ViÖt Nam, Gi¸o s TrÇn V¨n Giµu viÕt: "CÇn ph¶i g¾ng mµ nghiªn cøu con ngêi ViÖt Nam, c¾t nghÜa nguyªn nh©n v× sao mµ ngêi ViÖt Nam l¹i th¾ng Ph¸p råi l¹i tiÕp tôc th¾ng Mü. Khã l¾m, ®Ò tµi nµy rÊt khã. Bëi v× t«i còng ®ång ý víi M¾c - na-ma-ra, Mü lµ cêng quèc bËc nhÊt trªn thÕ giíi, lµ níc giµu nhÊt thÕ giíi, kh«n nhÊt thÕ giíi. §õng ng©y th¬ mµ nãi Mü d¹i: Mü kh«ng hÒ d¹i, ngîc l¹i rÊt kh«n, kh«n l¾m. Kh«n thÕ, giái thÕ mµ l¹i dµnh nh÷ng 20 n¨m tiÕn hµnh chiÕn tranh víi ViÖt Nam; råi thua. Thua con ngêi ViÖt Nam, thua v¨n ho¸ ViÖt Nam, thua c¸i "chÊt ViÖt Nam"... vÊn ®Ò lµ ë chç, trªn thÕ giíi nay hay gÇn h¬n lµ c¸c níc quanh ta, ai chØ ra ®îc, hay ai tr¶ lêi ®îc c©u hái: cã d©n téc nµo nhiÒu lÇn ph¶i ®¬ng ®Çu nhÊt víi mét níc l©n cËn lín m¹nh h¬n gÊp 10 lÇn, 20 lÇn, 30 lÇn... vµ rèt cuéc ®Òu ®øng v÷ng, kh«ng bÞ ®ång ho¸, gi÷ ®îc b¶n s¾c cña m×nh vµ nÕu ph¶i tiÕn hµnh chiÕn tranh th× ®Òu ph¶i mét lÇn, mµ hai lÇn trong lÞch sö hiÖn ®¹i ®¸nh b¹i hai cêng quèc m¹nh nhÊt thÕ giíi. LÇn thø nhÊt lµ chiÕn th¾ng Ph¸p, lÇn thø hai lµ chiÕn th¾ng Mü".
Mét sè häc gi¶ níc ngoµi ®· tõng nãi" Kh«ng chØ trong chiÕn ®Êu, mµ ngay trong lao ®éng, s¸ng t¹o, trong x©y dùng kinh tÕ ... con ngêi ViÖt Nam còng cã nhiÒu phÈm chÊt ®¸ng tin cËy.
§iÒu thó vÞ lµ, nghiªn cøu con ngêi ViÖt Nam, l©u nay, lu«n lµ vÊn ®Ò cã søc cuèn hót ®Æc biÖt ®èi víi mäi tÇng líp x· héi: nhµ khoa häc - khoa häc x· héi vµ khoa häc tù nhiªn, nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ - x· héi; ngêi thµnh ®¹t vµ ngêi cha thµnh ®¹t, ... tÊt c¶ ®Òu c¶m thÊy cÇn ph¶i nhËn thøc s©u h¬n n÷a vÒ con ViÖt Nam vµ chÝnnh con ngêi m×nh.
III. KÕt luËn
Cã c¬ së ®Ó nãi r»ng, con ngêi ViÖt Nam, mét mÆt, do ®îc sinh ra tõ lÞch sö ®Æc thï cña x· héi ViÖt Nam vµ ®îc ®Æt tríc nh÷ng th¸ch thøc riªng biÖt ®èi víi sù ph¸t triÓn cña x· héi ViÖt Nam nªn ch¾c ch¾n cã nh÷ng nÐt ®Æc thï so víi ngêi ph¬ng T©y, ngêi Nga, ngêi Trung Hoa hoÆc §«ng - Nam ¸... Song mÆt kh¸c, ngêi ViÖt, ngay tõ ngµn xa ®· lµ s¶n phÈm cña sù giao thoa gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸. cã thÓ nãi, vÒ mÆt ®Þa - chÝnh trÞ, ViÖt Nam thuéc khu vùc §«ng - Nam ¸, tøc lµ cã nhiÒu nÐt t¬ng ®ång víi khu vùc nµy. Nhng vÒ mÆt v¨n ho¸, do chÞu ¶nh hëng nhiÒu cña v¨n ho¸ Khæng gi¸o nªn ViÖt Nam l¹i thuéc vÒ vïng v¨n ho¸ §«ng ¸. §©y lµ mét ®Æc ®iÓm kh¸ tÕ nhÞ, cã ý nghÜa quy ®Þnh ®¸ng kÓ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña con ngêi vµ x· héi ViÖt Nam t¬ng lai. Do vËy ®Æc ®iÓm nµy rÊt ®¸ng kÓ ®îc lu ý ®Ó nghiªn cøu con ngêi ViÖt Nam.
Con ngêi ViÖt Nam: nh÷ng vÊn ®Ò hiÖn ®¹i:
§Æc trng v¨n ho¸ - x· héi cña ngêi viÖt: Nh÷ng ®iÓm m¹nh, nh÷ng ®iÓm h¹n chÕ tríc yªu cÇu cña kinh tÕ thÞ trêng, toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ.
§Æc trng ngêi ViÖt trong c¸c vïng, miÒn, ®Þa ph¬ng.
Nh÷ng t¸c ®éng cña v¨n minh vµ v¨n ho¸ hiÖn ®¹i ®Õn ngêi ViÖt, quy ®Þnh diÖn m¹o cña con ngêi ViÖt Nam hiÖn nay. C¸c ngo¹i sinh vµ c¸i néi sinh, c¸i cÇn g×n gi÷, b¶o tån vµ c¸i cÇn vît bá v× môc tiªu ph¸t triÓn con ngêi.
Sau gÇn 20 n¨m ®æi míi, chÊt lîng sèng céng ®ång ®îc n©ng cao. Sù nghiÖp ph¸t triÓn con ngêi ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín thÓ hiÖn râ nhÊt lµ: chØ sè ph¸t triÓn con ngêi (HDI) ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y.
§Þnh híng x· héi con ngêi ViÖt Nam ph¸t triÓn toµn diÖn. X©y dùng con ngêi "cã ý thøc lµm chñ, ý thøc tr¸ch nhiÖm c«ng d©n; cã tri thøc, søc khoÎ vµ lao ®éng giái; sèng cã v¨n ho¸ vµ t×nh nghÜa, giµu lßng yªu níc vµ tinh thÇn quèc tÕ ch©n chÝnh", "x©y dùng con ngêi ViÖt Nam ph¸t triÓn toµn diÖn vÒ chÝnh trÞ, t tëng, trÝ tuÖ, ®¹o ®øc, thÓ chÊt, n¨ng lùc s¸ng t¹o, cã ý thøc céng ®ång, lßng nh©n ¸i, khoa dung, t«n träng nghÜa t×nh, lèi sèng cã v¨n ho¸, quan hÖ hµi hoµ trong gia ®×nh,céng ®ång vµ x· héi. V¨n ho¸ trë thµnh nh©n tè thóc ®Èy con ngêi tù hoµn thiÖn nh©n c¸ch, kÕ thõa truyÒn thèng c¸ch m¹ng cña d©n téc, ph¸t huy tinh thÇn yªu níc, ý chÝ tù lùc, tù cêng x· héi vµ b¶o vÖ Tæ quèc.
Nh÷ng nÐt ®Æc thï, phæ biÕn, nh÷ng nÐt tÝch cùc, thÕ m¹nh vµ nh÷ng h¹n chÕ cña ngêi ViÖt Nam... tríc ®ßi hái míi cña x· héi hiÖn ®¹i thÓ hiÖn qua c¸c gi¸ trÞ.
Nh÷ng nÐt tÝch cùc, thÕ m¹nh: Yªu níc, cÇn cï hiÕu häc, ®Ò cao gi¸o dôc, tÝnh céng ®«ng, tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n ®èi víi céng ®ång cao. T«n träng quan hÖ gia ®×nh, huyÕt réc. Th«ng minh. T×nh nghÜa, vÞ tha. ThÝch nghi, n¾m b¾t c¸i míi nhanh nh¹y, ghÐt cùc ®oan.
VÒ nh÷ng ®iÓm h¹n chÕ: kh«ng cã nh÷ng s¸ng t¹o lín. ThiÕu t¸c phong c«ng nghiÖp.
VÒ kh¶ n¨ng cña ngêi ViÖt tríc nhu cÇu cña sù ph¸t triÓn: Kh¶ n¨ng tiÕp thu khoa häc - kü thuËt hiÖn ®¹i. Kh¶ n¨ng ®i vµo c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
§øng tríc nh÷ng th¸ch thøc míi cña sù ph¸t triÓn, nh÷ng th¸ch thøc ®Æt ra trong thêi ®¹i toµn cÇu ho¸, ngêi ViÖt cã ®Æc thï x· héi, ®Æc thï t©m lý, ®Æc thï v¨n ho¸ (vµ cã thÓ cã nh÷ng nÐt ®Æc thï sinh häc) riªng. §ã lµ "nh÷ng gi¸ trÞ bÒn v÷ng, nh÷ng tinh hoa cña céng ®ång c¸c d©n téc ViÖt Nam ®îc vun ®¾p nªn qua lÞch sö hµng ngµn n¨m ®Êu tranh dùng níc vµ gi÷ níc", nh ®· ®îc §¶ng ta kh¼ng ®Þnh.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- Mối quan hệ biện chứng giữa LLSX và QHSX trong vấn đề tiền thưởng ở một số doanh nghiệp Việt Nam hiện nay.doc