Mối quan hệ giữa pháp luật và luật tục Ê Đê (qua thực tiễn xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh ĐakLak)
Tính cấp thiết của luận văn Dân tộc ÊĐê là một trong 54 dân tộc anh em trong cộng đồng người Việt Nam, sống chủ yếu ở năm tỉnh Tây Nguyên đông nhất là ở DakLak, DakNông và sau đó là Gia Lai, Kon Tum và Lâm Đồng. Dân số khoảng 250.000 người. Từ xưa đến nay đồng bào dân tộc thiểu số ÊĐê sống và điều chỉnh hành vi bằng luật tục của dân tộc mình ít quan tâm đến pháp luật của Nhà nước. Do vậy, có không ít những phong tục, tập quán lạc hậu đã cản trở sự phát triển lành mạnh của đồng bào dân tộc thiểu số ÊĐê. Mặt khác, có những phong tục tập quán tiến bộ kết tinh từ bao đời nay của người ÊĐê lại chưa được pháp luật Nhà nước ta ghi nhận. Vì vậy, pháp luật đi vào cuộc sống của đồng bào dân tộc thiểu số ÊĐê chưa thật sự tự nhiên và ít hiệu quả. Điều này tạo nên sự cách biệt, thậm chí là xung đột không đáng có giữa cộng đồng người ÊĐê với người Kinh trong thời gian vừa qua. Trong công cuộc xây dựng nhà nước pháp quyền của dân, do dân và vì dân của Nhà nước ta hiện nay, pháp luật đã được xác định là công cụ quan trọng nhất để nhà nước quản lý xã hội. Vì vậy, Nhà nước ta đã sử dụng nhiều phương pháp để đưa pháp luật đi vào cuộc sống của đồng bào dân tộc thiểu số ÊĐê. Mặt khác, vai trò của luật tục ÊĐê cũng được nâng lên một bước. Tuy nhiên, về mặt lý luận, mối quan hệ giữa pháp luật với luật tục nói chung và luật tục ÊĐê nói riêng chưa được giải quyết một cách triệt để, đó là một trong những nguyên nhân dẫn đến trong thực tiễn xây dựng, tổ chức thực hiện và bảo vệ pháp luật ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số ÊĐê trong thời gian qua còn nhiều hạn chế và khiếm khuyết. Điều đó cho thấy cần thiết phải nghiên cứu một cách toàn diện và sâu sắc mối quan hệ giữa pháp luật và luật tục ÊĐê nhằm chỉ rõ những điểm tương đồng, điểm khác biệt đồng thời nêu những mặt tích cực cũng như những hạn chế của từng yếu tố trong quản lý xã hội, chỉ rõ sự tác động qua lại, hỗ trợ, bổ sung cho nhau giữa chúng Trên cơ sở đó đánh giá một cách khách quan, toàn diện thực trạng mối quan hệ giữa pháp luật và luật tục ÊĐê trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền ở nước ta hiện nay. Từ đó có cơ sở đề ra những giải pháp tăng cường mối quan hệ giữa pháp luật với luật tục ÊĐê sao cho pháp luật và luật tục ÊĐê được sử dụng một cách có hiệu quả nhất trong việc quản lý cộng đồng người dân tộc thiểu số ÊĐê trong thời gian tới. Với lý do trên, tác giả chọn đề tài: "Mối quan hệ giữa pháp luật và luật tục ÊĐê (qua thực tiễn xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh ĐakLak)" để nghiên cứu và viết luận văn thạc sĩ luật học. 2. Tình hình nghiên cứu Qua tìm hiểu nghiên cứu đề tài này, tác giả nhận thấy từ trước đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu về luật tục của các dân tộc Việt Nam nói chung và một số công trình nghiên cứu luật tục của đồng bào dân tộc thiểu số ÊĐê, cụ thể: - Luật tục ÊĐê, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, 1996. Công trình này tác giả thống kê, sắp xếp các quy định của luật tục ÊĐê từ khi hình thành đến năm 1996, bằng hai thứ tiếng Việt - ÊĐê. Đồng thời, nêu những nét khái quát về sự hình thành và phát triển của luật tục ÊĐê, vị trí vai trò của luật tục ÊĐê trong đời sống của người ÊĐê từ trước tới nay. - Luật tục và phát triển nông thôn hiện nay ở Việt Nam, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, 2000. Trong công trình này ngoài các phần viết về luật tục của các dân tộc trên lãnh thổ Việt Nam nói chung, có phần viết về lịch sử hình thành luật tục ÊĐê, vai trò của luật tục ÊĐê trong đời sống cộng đồng người ÊĐê và nêu một số thực trạng tranh chấp và giải quyết tranh chấp đất đai trong các thời kỳ lịch sử gắn liền với sự phát triển của luật tục ÊĐê. - Luật tục Tây Nguyên - giá trị văn hóa pháp lý, quản lý cộng đồng và mối quan hệ với pháp luật (Hoàng thị Kim Quế, Tạp chí Khoa học kinh tế luật, số 1/2005). - Vai trò của người điều hành và thực thi luật tục; Giải quyết tranh chấp về dân sự trong luật tục ÊĐê; Hiệu lực của luật tục ÊĐê trong dời sống dân sự hiện đại (Y Nha, Nguyễn Lộc - Tòa án nhân dân tỉnh DakLak). Các công trình này tác giả viết dưới dạng đề tài khoa học nghiên cứu các vấn đề liên quan đến vai trò của các già làng, trưởng buôn trong giải quyết tranh chấp dân sự phát sinh trong đời sống của cộng đồng người ÊĐê và nghiên cứu tính hiệu lực trên thực tế của luật tục ÊĐê. - Những quy định của luật tục ÊĐê về hợp đồng và bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng (luật sư Phùng Trung Tập). Nêu trình tự thủ tục giao kết hợp đồng dân sự, giải quyết tranh chấp hợp đồng dân sự và giải quyết bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng theo quy định của luật tục ÊĐê Ngoài ra, còn có một số công trình nghiên cứu của một số tác giả về lĩnh vực hôn nhân gia đình, lĩnh vực văn hóa dân gian, lĩnh vực môi trường v.v Như vậy trong thời gian qua, đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về luật tục ÊĐê, mỗi công trình tiếp cận nghiên cứu luật tục ÊĐê ở các góc độ khác nhau, nhưng chưa có đề tài nào riêng biệt nói về mối quan hệ giữa pháp luật và luật tục của đồng bào dân tộc thiểu số ÊĐê trong công cuộc xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam hiện nay. Vì vậy, việc nghiên cứu mối quan hệ giữa pháp luật với luật tục ÊĐê đáp ứng yêu cầu cấp bách cả lý luận và thực tiễn hiện nay ở Việt Nam nói chung và Tây Nguyên nói riêng. 3. Phạm vi nghiên cứu * Về đối tượng nghiên cứu của luận văn: Luận văn nghiên cứu một số vấn đề lý luận và thực tiễn trong mối quan hệ giữa pháp luật và luật tục ÊĐê (thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh DakLak) trên một số lĩnh vực nhất định. * Về thời gian: Trong phạm vi của một luận văn thạc sĩ, tác giả chỉ nghiên cứu mối quan hệ giữa pháp luật và luật tục ÊĐê dựa trên số liệu điều tra xã hội học tại các buôn làng đồng bào dân tộc thiểu số ÊĐê trên địa bàn tỉnh DakLak và thông qua hoạt động xét xử các loại án ở Tòa án nhân dân DakLak. 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu * Mục đích nghiên cứu: Mục đích của luận văn là trên cơ sở nghiên cứu lý luận, phân tích và đánh giá thực trạng mối quan hệ giữa pháp luật với luật tục của đồng bào dân tộc thiểu số ÊĐê, luận văn nêu ra một số giải pháp tăng cường giải quyết tốt mối quan hệ giữa pháp luật và luật tục ÊĐê hiện nay. * Nhiệm vụ nghiên cứu: Nhiệm vụ của luận văn, phân tích cơ sở lý luận của mối quan hệ giữa pháp luật với luật tục của đồng bào dân tộc thiểu số ÊĐê cụ thể là: - Xác định vị trí, vai trò của pháp luật và luật tục của đồng bào thiểu số ÊĐê trong công cuộc xây dựng nhà nước pháp quyền hiện nay. - Phân tích những nét tương đồng, khác biệt và mối quan hệ giữa pháp luật và luật tục của đồng bào dân tộc thiểu số ÊĐê. - Nêu bật được thực trạng mối quan hệ giữa pháp luật và luật tục của đồng bào dân tộc thiểu số ÊĐê hiện nay, có số liệu cụ thể chứng minh thực trạng lấy từ việc điều tra xã hội học ở các buôn làng dân tộc thiểu số ÊĐê trên địa bàn tỉnh DakLak và thống kê được từ hoạt động xét xử các loại án ở Tòa án nhân dân tỉnh DakLak. - Trên cơ sở phân tích lý luận và thực trạng về mối quan hệ giữa pháp luật và luật tục của đồng bào dân tộc thiểu số ÊĐê hiện nay, rút ra mặt được và mặt chưa được, nguyên nhân của thành công và tồn tại. Từ đó đưa ra quan điểm và giải pháp tăng cường mối quan hệ giữa pháp luật và luật tục của đồng bào dân tộc thiểu số Ê Đê trong giai đoạn xây dựng nhà nước pháp quyền hiện nay. 5. Phương pháp nghiên cứu Luận văn nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của triết học Mác - Lênin về chủ nghĩa duy vật biện chứng, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về xây dựng nhà nước pháp quyền nói chung và chính sách dân tộc nói riêng. Phương pháp nghiên cứu: Luận văn được nghiên cứu dựa trên các phương pháp: phân tích - tổng hợp, lịch sử - cụ thể; kết hợp các phương pháp điều tra xã hội học, phương pháp thống kê tổng hợp số liệu thông qua hoạt động xét xử các loại án ở Tòa án nhân dân tỉnh DakLak. 6. Ý nghĩa của luận văn Về lý luận: Luận văn góp phần làm phong phú thêm kho tàng lý luận nhà nước và pháp luật về mối quan hệ giữa pháp luật với các quy phạm xã hội khác. Về thực tiễn: Luận văn có thể làm tài liệu nghiên cứu, tham khảo trong việc xây dựng pháp luật về chính sách dân tộc của Nhà nước ta trong giai đoạn xây dựng nhà nước pháp quyền hiện nay. Luận văn nghiên cứu vấn đề về mối quan hệ tương tác giữa pháp luật và luật tục của đồng bào dân tộc thiểu số ÊĐê trong khi ở địa bàn bốn tỉnh Tây Nguyên đang có nhiều cuộc bạo loạn của đồng bào dân tộc thiểu số ÊĐê nổi lên đòi thành lập nhà nước Đề Ga độc lập. Tác giả mong muốn kết quả nghiên cứu của bản luận án này góp phần tích cực về việc hài hòa mối quan hệ giữa pháp luật và luật tục của đồng bào dân tộc thiểu số ÊĐê; làm cầu nối cho người dân tộc thiểu số ÊĐê chung sống hòa bình, tự nhiên với cộng đồng người Việt trên đất nước Việt Nam. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về mối quan hệ giữa pháp luật và luật tục ÊĐê. Chương 2: Thực trạng mối quan hệ giữa pháp luật và luật tục. Chương 3: Quan điểm và giải pháp nhằm tăng cường giải quyết tốt mối quan hệ giữa pháp luật và luật tục ÊĐê ở tỉnh ĐăkLăk hiện nay.
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Mối quan hệ giữa pháp luật và luật tục Ê Đê (qua thực tiễn xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh ĐakLak), để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
khuyÕn khÝch kÞp thêi.
Hai lµ, t¨ng c−êng c«ng t¸c tuyªn truyÒn ph¸p luËt cho ®ång bµo d©n
téc thiÓu sè £§ª. §©y lµ vÊn ®Ò ®· ®−îc §¶ng vµ Nhµ n−íc ta quan t©m trong
thêi gian qua vµ còng ®· ®¹t ®−îc mét sè kÕt qu¶ t−¬ng ®èi kh¶ quan ®èi víi
c¸c bu«n lµng ng−êi d©n téc £§ª xung quanh c¸c thµnh phè lín nh−: Bu«n
Ma Thuét - §¨kL¨k; §µ L¹t - L©m §ång; Plei Ku - Gia Lai. §©y lµ cè g¾ng
®¸ng kÓ cña Nhµ n−íc ta trong viÖc ®−a ph¸p luËt vµo ®êi sèng cña ®ång bµo d©n
téc thiÓu sè £§ª vµ lµ −u ®iÓm ®¸ng khÝch lÖ vµ ph¸t huy trong giai ®o¹n míi.
Tuy nhiªn viÖc ®−a ph¸p luËt vµo ®êi sèng cña ®ång bµo d©n téc thiÓu
sè £§ª trong giai ®o¹n míi lµ vÊn ®Ò kh«ng ®¬n gi¶n bëi lÏ d©n téc £§ª sèng
r¶i r¸c ë c¸c bu«n lµng vïng s©u, vïng xa, c¸c bu«n lµng t¸ch biÖt nhau, giao
th«ng kh«ng thuËn tiÖn, ®êi sèng kinh tÕ khã kh¨n, nhiÒu ng−êi trong bu«n
lµng kh«ng biÕt tiÕng kinh, kh«ng quan t©m ®Õn ph¸p luËt cña nhµ n−íc, t−
t−ëng l¹c hËu, mª tÝn dÞ ®oan cßn phæ biÕn. §Ó lµm tèt c«ng t¸c tuyªn truyÒn
ph¸p luËt cho ng−êi £§ª, Nhµ n−íc ta cÇn ph¶i sö dông nhiÒu h×nh thøc,
nhiÒu ph−¬ng ph¸p vµ nhiÒu l−îng tuyªn truyÒn. Tr−íc hÕt ph¶i khai th¸c triÖt
®Ó thÕ m¹nh cña lùc l−îng c¸n bé c«ng chøc ng−êi d©n téc thiÓu sè £§ª. BiÕn
hä trë thµnh h¹t nh©n tuyªn truyÒn ph¸p luËt, thµnh ngän ®uèc th¾p s¸ng xua
tan mµn ®ªm cña lùc l−îng siªu nhiªn, bÝ hiÓm trong t− t−ëng cña ®ång bµo
d©n téc thiÓu sè £§ª. §èi víi c¸c giµ lµng, tr−ëng bu«n - nh÷ng ng−êi tiªn
phong trong viÖc thi hµnh luËt tôc £§ª, Nhµ n−íc ta cÇn cã c¬ chÕ tr¶ l−¬ng
cho ho¹t ®éng hîp ph¸p cña ho. Cho hä tham gia c¸c líp häc tuyªn truyÒn phæ
biÕn ph¸p luËt, t¨ng c−êng giao l−u gi÷a c¸c tr−ëng bu«n víi ng−êi kinh, víi
®¹i diÖn chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ giao l−u gi÷a c¸c tr−ëng bu«n víi nhau.
T¹o c¬ héi cho hä th©m nhËp cuéc sèng míi vµ tiÕp cËn víi c¸c v¨n b¶n ph¸p
luËt, khai th¸c triÖt ®Ó ¶nh h−ëng tÝch cùc cña hä ®èi víi c¸c thµnh viªn trong
94
céng ®ång ng−êi d©n téc thiÓu sè £§ª. Thay ®æi t− duy luËt tôc cña hä sang t−
duy ph¸p luËt. BiÕn hä trë thµnh cÇu nèi gi÷a ph¸p luËt vµ luËt tôc £§ª. MÆt
kh¸c, ph¸t huy vai trß tÝch cùc cña c¸c tr−ëng bu«n trong viÖc tæ chøc thùc
hiÖn ph¸p luËt vµ tæ chøc thùc hiÖn luËt tôc £§ª trong thêi gian qua; cã c¬ chÕ
khen th−ëng, khuyÕn khÝch kÞp thêi ®èi víi c¸c tr−ëng bu«n cã nhiÒu thµnh
tÝch trong c«ng t¸c tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt.
Mét ®èi t−îng tuyªn truyÒn ph¸p luËt mang tÝnh chÊt truyÒn thèng cña
Nhµ n−íc ta ®ã lµ c¸c c¸n bé c«ng chøc, c¸c c¬ quan, ®oµn thÓ nhµ n−íc. §èi
víi lùc l−îng nµy yªu cÇu tèi thiÓu lµ ph¶i biÕt tiÕng £§ª, ph¶i cïng ¨n, cïng
ë, cïng lao ®éng víi ng−êi £§ª trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, võa tuyªn
truyÒn ph¸p luËt, võa kÕt hîp t¹o ra c¸c m« h×nh kinh tÕ mÉu cho ®ång bµo
d©n téc thiÓu sè £§ª nh−: m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ
hé gia ®×nh… §Æc biÖt lùc l−îng tuyªn truyÒn nµy ph¶i thÓ hiÖn ®−îc tÝnh tiªn
phong cña c«ng chøc nhµ n−íc, ph¶i t¹o ®−îc niÒm tin cho ng−êi £§ª vµo
cuéc sèng míi vµ ph¶i thùc sù lµ chç dùa tinh thÇn cho hä. Muèn thùc hiÖn
®−îc ®iÒu nµy, c¸c c¬ quan nhµ n−íc khi cö c¸n bé xuèng n»m vïng t¹i bu«n
lµng ng−êi d©n téc thiÓu sè £§ª ph¶i lùa chän c¸c c¸n bé cã t− c¸ch ®¹o ®øc
tèt, cã ý t−ëng s¸ng t¹o trong c«ng t¸c tuyªn truyÒn. MÆt kh¸c, khi chän c¸n
bé tuyªn tuyÒn ph¶i chän läc nh÷ng h¹t nh©n cã t− duy n¨ng ®éng víi nÒn
kinh tÕ thÞ tr−êng ®Ó khi nh÷ng ng−êi nµy vµo lµm c«ng t¸c tuyªn truyÒn t¹i
c¸c bu«n lµng d©n téc thiÓu sè £§ª, hä ph¶i trë thµnh nh÷ng ®iÓm s¸ng trong
x©y dùng ®êi sèng kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi cña ng−êi £§ª. §ång thêi, hä ph¶i
lµ lùc l−îng b¶o vÖ c¸c quy ®Þnh tiÕn bé, bµi trõ c¸c quy ®Þnh ph¶n tiÕn bé
trong luËt tôc £§ª. §Ó cã ®−îc kÕt qu¶ nµy, Nhµ n−íc ta ph¶i cã chÕ ®é ®·i
ngé tháa ®¸ng cho lùc l−îng tuyªn truyÒn vµ phæ biÕn ph¸p luËt nµy. Cã chÕ
®é khen th−ëng kÞp thêi cho nh÷ng ng−êi cã nhiÒu s¸ng kiÕn trong c«ng t¸c
tuyªn truyÒn. Xö lý nghiªm minh ®èi víi nh÷ng c¸ nh©n lîi dông c«ng t¸c
tuyªn truyÒn ®Ó bµi trõ c¸c quy ®Þnh tiÕn bé trong luËt tôc £§ª, g©y ra sù kú
thÞ d©n téc, ph¸ ho¹i chÝnh s¸ch ®oµn kÕt cña Nhµ n−íc ta.
95
Ba lµ, tæ chøc tèt viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt, kÕt hîp thùc hiÖn tèt c¸c
quy ®Þnh tiÕn bé cña luËt tôc £§ª. Ph¸p luËt sau khi ban hµnh vµ cã hiÖu lùc
ph¶i ®−îc thùc hiÖn trªn thùc tÕ. Tuy nhiªn, ph¸p luËt kh«ng thÓ tù ®i vµo cuéc
sèng. MÆt kh¸c, cã nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt ng−êi d©n kh«ng thÓ tù thùc
hiÖn ®−îc, hoÆc kh«ng tù gi¸c thùc hiÖn. ChÝnh v× vËy, ®Ó ph¸t huy hiÖu qu¶
®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi cña ph¸p luËt vÊn ®Ò tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt
cã ý nghÜa hÕt søc quan träng. §èi víi khu vùc ®ång bµo d©n téc thiÓu sè
£§ª, vÊn ®Ò tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt cµng cã ý nghÜa to lín h¬n. Nh− ta ®·
biÕt, mét bé phËn lín ®ång bµo d©n téc thiÓu sè £§ª ë vïng s©u, vïng xa, tõ
tr−íc ®Õn nay Ýt quan t©m ®Õn ph¸p luËt nhµ n−íc. V× vËy Nhµ n−íc ta ph¶i
chñ ®éng tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt cho ®èi t−îng nµy. Th«ng qua c¸c c¬
quan cã thÈm quyÒn, Nhµ n−íc ta chñ ®éng tæ chøc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh
cña ph¸p luËt b»ng c¸ch tuyªn truyÒn vËn ®éng ng−êi £§ª thùc hiÖn ph¸p
luËt. Chñ ®éng th¸o gì khã kh¨n v−íng m¾c cho hä khi thùc hiÖn nh÷ng quy
®Þnh míi. Khi cÇn thiÕt cã thÓ hç trî gióp ®ì ®ång bµo d©n téc thiÓu sè £§ª
vÒ vËt chÊt hoÆc nh©n lùc, b¶o ®¶m cho c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cña Nhµ n−íc ta
®· ban hµnh ®−îc thùc thi nghiªm tóc. §Ó ph¸p luËt ®−îc thùc hiÖn nghiªm
tóc trong céng ®ång ng−êi d©n téc thiÓu sè £§ª, mét trong nh÷ng biÖn ph¸p
c¬ b¶n cã tÇm quan träng hµng ®Çu lµ ph¶i phèi hîp víi viÖc thùc thi c¸c quy
®Þnh tiÕn bé cña luËt tôc £§ª, ®ã lµ: thùc hiÖn b»ng biÖn ph¸p gi¸o dôc, thuyÕt
phôc lµ chÝnh. Nãi nh− vËy cã nghÜa lµ viÖc tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt trong
bu«n lµng ng−êi d©n téc thiÓu sè £§ª cÇn l−u ý phèi hîp biÖn ph¸p gi¸o dôc,
thuyÕt phôc víi c¸c biÖn ph¸p cøng r¾n cña ph¸p luËt. Ngay c¶ khi ¸p dông
biÖn ph¸p c−ìng chÕ thùc hiÖn ph¸p luËt ®èi víi ®ång bµo d©n téc thiÓu sè
£§ª còng cÇn ph¶i l−u ý tÝnh gi¸o dôc c¶i t¹o cña biÖn ph¸p cÇn ¸p dông. H¹n
chÕ tèi ®a c¸c biÖn ph¸p c−ìng chÕ t−íc ®o¹t m¹ng sèng con ng−êi, v× trong
luËt tôc £§ª ch−a bao giê ¸p dông biÖn ph¸p nµy kÓ c¶ víi téi ¸c giÕt ng−êi d·
man. Tãm l¹i viÖc tæ chøc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p c−ìng chÕ nhµ n−íc ®èi víi
®ång bµo ng−êi d©n téc thiÓu sè £§ª, ph¶i thùc hiÖn sao cho ng−êi £§ª nhËn
96
râ ®−îc lçi lÇm sai ph¹m cña m×nh vµ cã h−íng phÊn ®Êu söa ch÷a. Ng−êi
kh«ng vi ph¹m lÊy ®ã lµm bµi häc ®Ó phßng tr¸nh b¶n th©n vi ph¹m ph¸p luËt.
3.1.3. Yªu cÇu héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi hiÖn ®¹i, nÒn kinh tÕ mét quèc gia sÏ
chÞu ¶nh h−ëng cña nhiÒu yÕu tè trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp cña c¸c quan hÖ kinh tÕ
Quèc tÕ. HiÖn nay, kh«ng thÓ cã mét nÒn kinh tÕ cña mét quèc gia nµo l¹i cã
thÓ tån t¹i, ph¸t triÓn b»ng nÒn s¶n xuÊt cña riªng m×nh vµ chØ khÐp kÝn trong
ph¹m vi mét quèc gia. Cã thÓ thÊy r»ng thÕ giíi ngµy nay ®ang tiÕn tíi mét
khung ph¸p lý chung trong lÜnh vùc kinh tÕ - Khung ph¸p lý cña Tæ chøc
Th−¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO). Trong thêi ®¹i toµn cÇu hãa, sù phô thuéc lÉn
nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia lµ tÊt yÕu vµ ngµy cµng s©u s¾c.
Héi nghÞ lÇn thø 29 diÔn ®µn kinh tÕ thÕ giíi t¹i DaVos (Thôy SÜ) tõ ngµy
28/01 ®Õn ngµy 02/02/1999 ng−êi ta ®· kh¼ng ®Þnh: Toµn cÇu hãa kh«ng cßn
lµ xu thÕ n÷a mµ ®· trë thµnh mét thùc tÕ… Héi nhËp lµ mét yÕu tè tÊt yÕu cña
ph¸t triÓn. N−íc nµo kh«ng héi nhËp th× kh«ng cã c¬ héi ph¸t triÓn. N¾m
®−îc yªu cÇu nµy, §¶ng ta chñ tr−¬ng: Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ
khu vùc theo tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a néi lùc… b¶o ®¶m ®éc lËp tù chñ vµ
®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, b¶o vÖ lîi Ých d©n téc, gi÷ v÷ng an ninh quèc
gia, gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc vµ b¶o vÖ m«i tr−êng (B¸o c¸o ChÝnh trÞ
§¹i héi §¶ng IX). Muèn thùc hiÖn tèt chñ tr−¬ng nµy, trong néi bé mçi quèc
gia ph¶i gi¶i quyÕt tèt c¸c mèi quan hÖ gi÷a ph¸p luËt vµ ®êi sèng x· héi,
®ång thêi gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a ph¸p luËt víi c¸c phong tôc, tËp
qu¸n, luËt tôc cña c¸c d©n téc trªn l·nh thæ ViÖt Nam. T¹o ra sù thèng nhÊt
chung trong nhËn thøc ph¸p luËt cña c¸c d©n téc. H−íng cho c¸c d©n téc cïng
nhau ®i vµo quü ®¹o chung cña ph¸p luËt nhµ n−íc vµ tiÕn tíi mét khung ph¸p
lý chung cña toµn cÇu. §èi víi d©n téc £§ª - n¬i ®ang bÞ ¶nh h−ëng cña c¸c
luång t− t−ëng ph¶n ®éng, thï ®Þch, vÊn ®Ò gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a
ph¸p luËt vµ luËt tôc cña d©n téc nµy l¹i cµng cã ý nghÜa quan träng vµ cÊp
97
b¸ch. Trªn thùc tÕ, toµn cÇu hãa nÒn kinh tÕ lµ vÊn ®Ò hÕt søc xa l¹ ®èi víi
ng−êi £§ª. Cuéc sèng cña ng−êi £§ª mang tÝnh céng ®ång, s¶n xuÊt nhá,
mang tÝnh tù cung, tù cÊp, phô thuéc phÇn nhiÒu vµo thiªn nhiªn. T− t−ëng cña
ng−êi £§ª s¶n xuÊt chØ ®Ó phôc vô nhu cÇu sinh ho¹t hµng ngµy. Hä kh«ng cã
thãi quen s¶n xuÊt hµng hãa vµ ch−a bao giê tiÕp xóc víi nÒn th−¬ng m¹i hiÖn
®¹i. LuËt tôc cña ng−êi £§ª ph¶n ¸nh ®óng nÒn kinh tÕ tù cung tù cÊp cña d©n
téc nµy. Nh− vËy, ®Ó ng−êi £§ª ®i ®óng quü ®¹o chung cña ph¸p luËt vµ tham
gia vµo khung ph¸p lý chung cña WTO cÇn cã mét sè gi¶i ph¸p cô thÓ:
Mét lµ, x©y dùng, söa ®æi, bæ sung c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt theo ®Þnh chÕ
cña WTO. Lùa chän nh÷ng quy ®Þnh phï hîp víi chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i khu
vùc T©y Nguyªn, chi tiÕt hãa nh÷ng quy ®Þnh nµy cho phï hîp tr×nh ®é nhËn
thøc cña ng−êi £§ª, dÞch thµnh tiÕng £§ª, cö c¸c c¸n bé biÕt tiÕng £§ª vµo
c¸c bu«n lµng ng−êi £§ª, võa tiÕn hµnh lao ®éng võa tuyªn truyÒn c¸c quy
®Þnh vµ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i míi. Ho¹t ®éng ®−a c¸c quy ®Þnh th−¬ng m¹i
vµo ®êi sèng cña ng−êi £§ª cÇn b¾t ®Çu tõ líp ng−êi tiªn phong cña d©n téc
nµy, ®ã lµ nh÷ng nhµ doanh nghiÖp cã uy tÝn trªn th−¬ng tr−êng. Thùc tiÔn
cho thÊy c¸c chñ doanh nghiÖp lµ ng−êi £§ª khi kinh doanh hä th−êng ¸p
dông c¶ ph¸p luËt vµ luËt tôc. Nªn viÖc kinh doanh cña hä trong vïng ®ång
bµo d©n téc £§ª th−êng hiÖu qu¶ h¬n so víi ng−êi kinh. V× vËy, khi hä hiÓu
®−îc c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ c¸c chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i míi cña nhµ
n−íc th× c¸c quy ®Þnh nµy sÏ nhanh chãng ®−îc lan truyÒn trong vïng ®ång
bµo d©n téc thiÓu sè £§ª vµ nhanh chãng ®−îc ¸p dông cho ho¹t ®éng th−¬ng
m¹i cña ng−êi £§ª. Sím t¹o nªn thãi quen trong ho¹t ®éng kinh doanh,
th−¬ng m¹i cña ng−êi £§ª. §iÒu nµy ®ång nghÜa víi viÖc lµm n¶y sinh tËp
qu¸n kinh doanh trong luËt tôc £§ª. Tuy nhiªn, lùc l−îng doanh nghiÖp tiªn
phong cña ng−êi £§ª hiÖn nay kh«ng nhiÒu vµ ®Æc biÖt lµ ph©n bæ kh«ng ®Òu,
chñ yÕu lµ ë xung quanh khu vùc c¸c thµnh phè vµ c¸c trôc ®−êng giao th«ng
chÝnh, nªn ho¹t ®éng tuyªn truyÒn ph¸p luËt kinh doanh, th−¬ng m¹i th«ng
qua ho¹t ®éng kinh doanh cña hä vµo tËn c¸c bu«n lµng vïng s©u, vïng xa lµ
98
kh«ng thùc hiÖn ®−îc. V× vËy ho¹t ®éng tuyªn truyÒn ph¸p luËt kinh doanh,
th−¬ng m¹i cho ng−êi £§ª trong vïng s©u, vïng xa cÇn ph¶i sö dông lùc
l−îng tuyªn truyÒn ph¸p luËt phæ th«ng cña nhµ n−íc.
Hai lµ, t¹o m«i tr−êng kinh doanh cho ng−êi £§ª b»ng c¸ch më réng
c¸c ho¹t ®éng dÞch vô, th−¬ng m¹i trong khu vùc ng−êi £§ª sinh sèng, nh»m
môc ®Ých cho ng−êi £§ª lµm quen víi c¸c ho¹t ®éng nµy. Cã chÕ ®é ®Þnh
canh, ®Þnh c− thÝch hîp ®Ó t¹o ra vïng d©n c− ng−êi kinh ®an xen víi ng−êi
d©n téc £§ª. T¹o nªn nh÷ng ¶nh h−ëng cña nÒn s¶n xuÊt hµng hãa míi.
Thùc tiÔn cho thÊy, mét sè bu«n lµng ng−êi £§ª n»m däc quèc lé 14 thuéc
®Þa phËn huyÖn Kr«ngBuk vµ n»m trong khu vùc thµnh phè Bu«n Ma Thuét
tØnh DakLak cã nhiÒu ®iÒu kiÖn tiÕp xóc víi ng−êi kinh vµ tiÕp xóc víi nÒn
th−¬ng m¹i hiÖn ®¹i, nªn tõ khi cã luËt doanh nghiÖp 1999 ®Õn nay ®· cã b¶y
doanh nghiÖp t− nh©n vµ ba c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ®−îc thµnh lËp, cã
chñ doanh nghiÖp lµ ng−êi £§ª. §iÓn h×nh lµ doanh nghiÖp th−¬ng m¹i
Nh©n V¨n, ë khèi 7 thÞ trÊn Bu«n Hå huyÖn Kr«ngBuk, tØnh DakLak, do anh
YNh©n M’L« lµm chñ doanh nghiÖp, chuyªn kinh doanh c¸c ngµnh nghÒ
mua b¸n x¨ng dÇu, mua b¸n, s¬ chÕ cµ phª, n«ng s¶n, ph©n bãn, thµnh lËp
n¨m 2003; Vèn ban ®Çu 200 triÖu ®ång. Kho¶n tiÒn nµy anh Y Nh©n M’L«
thÕ chÊp v−ên cµ phª vµ c¨n nhµ cña gia ®×nh ®Ó vay cña ng©n hµng n«ng
nghiÖp tØnh DakLak. Tõ khi thµnh lËp ®Õn nay anh Y Nh©n M’L« kinh doanh
vµ ®ãng thuÕ cho nhµ n−íc ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Mçi n¨m lîi nhuËn
thu ®−îc tõ ho¹t ®éng kinh doanh x¨ng dÇu,ph©n bãn vµ n«ng s¶n ®¹t trªn
100 triÖu ®ång. §Õn nay anh Y Nh©n M’L« ®· tr¶ ®ñ nî cho ng©n hµng vµ cã
mét sè vèn l−u ®éng ®Ó kinh doanh. ViÖc kinh doanh cña anh Y Nh©n M’L«
võa kÕt hîp ph¸p luËt vÒ kinh doanh, th−¬ng m¹i võa kÕt hîp luËt tôc £§ª.
Ch¼ng h¹n anh ®Çu t− ph©n cho ng−êi £§ª bãn cµ phª vµ thu nî cµ phª
kh«ng cÇn thÕ chÊp tµi s¶n mµ theo quy ®Þnh vÒ trao ®æi hµng hãa cña luËt
tôc£§ª. Cßn ®èi víi ng−êi kinh, anh Y Nh©n M’L« quan hÖ mua b¸n theo
quy luËt chung cña th−¬ng tr−êng.
99
Ba lµ, vÊn ®Ò an ninh trong héi nhËp WTO lµ vÊn ®Ò ®−îc §¶ng vµ Nhµ
n−íc ta quan t©m hµng ®Çu. §©y còng lµ yªu cÇu cÊp b¸ch trong héi nhËp. Thêi
gian qua mét sè c¸ nh©n trong céng ®ång ng−êi £§ª nhËn thøc ph¸p luËt ch−a
thÊu ®¸o, nhÑ d¹, c¶ tin,bÞ bän ph¶n ®éng PulRo l−u vong kÝch ®éng ph¸ ho¹i
chÝnh s¸ch ®oµn kÕt d©n téc, l«i kÐo d©n bu«n lµng v−ît biªn tr¸i phÐp, lµm mÊt
trËt tù an ninh khu vùc T©y Nguyªn. V× vËy §¶ng vµ Nhµ n−íc ta cÇn m¹nh d¹n
¸p dông c¸c quy ®Þnh b¶o vÖ an ninh bu«n lµng trong luËt tôc £§ª song song víi
c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ an ninh Tæ quèc cña Nhµ n−íc ta ®Ó cñng
cè an ninh trong khu vùc ®ång bµo d©n téc thiÓu sè £§ª sinh sèng. Nh»m ng¨n
chÆn mÆt tr¸i cña xu thÕ héi nhËp, ®ã lµ lîi dông sù giao l−u gi÷a c¸c doanh
nghiÖp, c¸ nh©n vµ gi÷a c¸c n−íc víi nhau ®Ó truyÒn b¸ t− t−ëng ph¶n tiÕn bé vµo
c¸c bu«n lµng ng−êi £§ª, hoÆc lîi dông chÕ ®é më cöa xuÊt nhËp c¶nh ng−êi,
hµng hãa, dÞch vô cña Nhµ n−íc ta trong giai ®o¹n héi nhËp ®Ó l«i kÐo ®ång bµo
d©n téc £§ª bá lµng v−ît biªn tr¸i phÐp. Thùc tiÔn cho thÊy, c¸c quy ®Þnh b¶o vÖ
an ninh, bu«n lµng vµ quy ®Þnh cÊm bá lµng ®i lang thang trong luËt tôc £§ª kh¸
cô thÓ vµ chi tiÕt. H×nh ph¹t cña c¸c téi nµy còng kh¸ nghiªm kh¾c vµ ®Æc biÖt lµ
d−îc ng−êi £§ª t«n träng. NÕu Nhµ n−íc ta ghi nhËn, cho phÐp phèi hîp ¸p
dông c¸c quy ®Þnh nµy víi c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Ó ®iÒu chØnh hµnh vi cña
ng−êi £§ª trong lÜnh vùc an ninh th× hiÖu qu¶ bæ trî ph¸p luËt cña luËt tôc £§ª
sÏ ®¹t ®−îc nh− mong muèn. Tuy nhiªn ®©y lµ vÊn ®Ò hÕt søc nh¹y c¶m ®ßi hái
ng−êi ¸p dông luËt tôc £§ª, ng−êi tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt ph¶i hÕt søc thËn
träng. Tr¸nh lµm ph¸t sinh trong t− t−ëng ng−êi £§ª quan niÖm chØ coi träng
luËt tôc £§ª mµ kh«ng coi träng ph¸p luËt cña nhµ n−íc.
3.2. Quan ®iÓm tiÕp tôc ph¸t huy −u ®iÓm vµ gi¶i quyÕt
tèt mèi quan hÖ gi÷a ph¸p luËt vµ luËt tôc £§ª
3.2.1. Quan ®iÓm luËt tôc hãa T©y Nguyªn
Quan ®iÓm nµy h×nh thµnh tõ thêi kú SaBatier - viªn c«ng sø ng−êi Ph¸p
®−îc cö lµm ®¹i diÖn toµn quyÒn DakLak n¨m 1913. ¤ng ta say mª truyÒn thèng
100
thi ca truyÒn khÈu cña ng−êi £§ª trong ®ã miªu t¶ nh÷ng nghi lÔ vµ nh÷ng quan
hÖ ®−îc ®iÒu phèi gi÷a c¸c c¸ nh©n, c¸c nhãm x· héi vµ c¸c thÇn linh. Ngay
trong n¨m 1913 «ng cho phÐp thµnh lËp mét tßa ¸n luËt b¶n ®Þa ë Kon Tum vµ
thõa nhËn sù tån t¹i cña truyÒn thèng luËt bÊt thµnh v¨n. Tßa ¸n luËt tôc nµy do
mét vÞ quan tßa lµm chñ täa th−êng lµ mét ng−êi ®µn «ng £§ª cã thÕ lùc vµ n¾m
v÷ng phong tôc truyÒn thèng cña ng−êi £§ª. N¨m 1923 khi DakLak ®−îc n©ng
lªn thµnh mét tØnh riªng biÖt. SaBatier ®−îc cö lµm tØnh tr−ëng th× mét tßa ¸n luËt
b¶n ®Þa chÝnh thøc ®−îc thµnh lËp. LuËt b¶n ®Þa còng ®−îc thu thËp vµ dÞch xong
vµo n¨m 1919. Trong qu¸ tr×nh ®iÓn chÕ hãa luËt tôc £§ª, SaBatier ®· thay ®æi
mét sè néi dung truyÒn thèng cña luËt tôc £§ª nh»m môc ®Ých cã lîi cho luËt
ph¸p cña chÕ ®é thùc d©n ph¸p. Tuy nhiªn vÒ ng«n ng÷ vÉn mang tÝnh thi ca cña
v¨n truyÒn khÈu. LuËt b¶n ®Þa nµy ®−îc ®−a ra ¸p dông chñ yÕu trong tßa ¸n b¶n
®Þa cña ng−êi £§ª. Theo quan ®iÓm cña SaBatier: H·y ®Ó mäi viÖc cho tr−ëng
bu«n cña hä - cho quan tßa cña hä, cho luËt tôc cña hä gi¶i quyÕt [20, tr. 834].
Theo quan ®iÓm nµy, luËt tôc £§ª lµ c«ng cô chÝnh ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x·
héi trong céng ®ång ng−êi £§ª, lµ nguån chÝnh cña tßa ¸n b¶n ®Þa.
3.2.2. Quan ®iÓm ph¸p luËt hãa T©y Nguyªn
Sau n¨m 1975, khi Nhµ n−íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam
tuyªn bè qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh x· héi b»ng ph¸p luËt. Cã nhiÒu quan ®iÓm cho
r»ng, luËt tôc £§ª chØ cßn lµ mét gi¸ trÞ v¨n hãa d©n gian cña thêi qu¸ khø,
kh«ng cßn gi¸ trÞ øng dông trong ®êi sèng, trong qu¶n lý x· héi cña céng
®ång ng−êi £§ª. Trong x· héi míi, luËt tôc £§ª ph¶i lïi vÒ qu¸ khø nh−êng
chç cho ph¸p luËt nhµ n−íc trong viÖc ®iÒu chØnh mäi hµnh vi cña céng ®ång
ng−êi £§ª. Quan ®iÓm nµy ®−îc coi lµ quan ®iÓm ph¸p luËt hãa T©y Nguyªn.
Quan ®iÓm nµy ®ång thêi còng lµ tham väng cña nhiÒu nhµ chÝnh trÞ trong giai
®o¹n ®Çu míi gi¶i phãng T©y Nguyªn.
Sau h¬n ba m−¬i n¨m kiÓm nghiÖm c¸c quan ®iÓm nµy trªn thùc tÕ.
LuËt tôc £§ª vÉn tån t¹i víi tÝnh hîp lý riªng cña nã trong qu¶n lý ®iÒu hµnh
101
x· héi £§ª; vÉn cã chç ®øng bªn c¹nh ph¸p luËt, cïng víi ph¸p luËt vµ c¸c
quy ph¹m x· héi kh¸c, duy tr× sù æn ®Þnh trong ®êi sèng cña ng−êi £§ª. Tuy
nhiªn, thùc tiÔn còng cho thÊy luËt tôc £§ª chØ ®øng ë vÞ trÝ bæ trî cho ph¸p
luËt mµ kh«ng ®¶m nhËn ®−îc vai trß chÝnh trong viÖc t¹o nªn c¸c quy t¾c øng
xö trong ®iÒu khiÓn hµnh vi cña ng−êi £§ª. Cuéc sèng míi lµm ph¸t sinh
nhiÒu quan hÖ x· héi míi trong céng ®ång ng−êi £§ª mµ c¸c quy ®Þnh truyÒn
thèng cña luËt tôc £§ª kh«ng thÓ ®iÒu chØnh ®−îc. C¸c quy ®Þnh míi cña luËt
tôc £§ª kh«ng ph¸t triÓn kÞp ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x·
héi míi. Thùc tiÔn cho thÊy, cuéc sèng cña ng−êi £§ª ngoµi nhu cÇu luËt tôc
®· ph¸t sinh nhu cÇu ph¸p luËt. Nh− vËy tr−êng ph¸i ñng hé luËt tôc hãa T©y
Nguyªn cña SaBatier dï kh«ng muèn còng ph¶i thõa nhËn lµ ph¸p luËt hiÖn
nay ®ang gi÷ vai trß chÝnh trong ®iÒu hµnh x· héi nãi chung vµ céng ®ång
ng−êi £§ª nãi riªng. Tuy nhiªn, víi tÝnh kh¸i qu¸t cao ph¸p luËt còng chØ ®¸p
øng ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi mang tÝnh chÊt phæ biÕn trong céng ®ång
ng−êi £§ª. Trªn thùc tÕ, ph¸p luËt kh«ng thay thÕ ®−îc hoµn toµn cho luËt tôc
£§ª bëi nh÷ng quan hÖ x· héi mang tÝnh ®Æc tr−ng cña céng ®ång ng−êi nµy.
V× vËy quan ®iÓm ph¸p luËt hãa T©y Nguyªn, coi luËt tôc £§ª chØ lµ gi¸ trÞ
v¨n hãa d©n gian cña thêi qu¸ khø còng bÞ thùc tiÔn lo¹i trõ.
3.2.3. Quan ®iÓm tiÕp tôc ph¸t huy −u ®iÓm vµ gi¶i quyÕt tèt mèi
quan hÖ gi÷a ph¸p luËt vµ luËt tôc £§ª
Tõ thùc tiÔn trªn, §¶ng vµ Nhµ n−íc ta nhÊt qu¸n quan ®iÓm: ph¸p luËt
gi÷ vai trß chñ ®¹o trong qu¶n lý, ®iÒu hµnh x· héi. §iÒu 12 hiÕn ph¸p 1992
quy ®Þnh: Nhµ n−íc qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt, kh«ng ngõng t¨ng c−êng
ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa. MÆt kh¸c, Nhµ n−íc t«n träng c¸c phong tôc tËp
qu¸n tiÕn bé cña c¸c d©n téc trªn l·nh thæ ViÖt Nam: §iÒu 5 HiÕn ph¸p 1992
quy ®Þnh: …c¸c d©n téc cã quyÒn dïng tiÕng nãi, ch÷ viÕt, g×n gi÷ b¶n s¾c d©n
téc vµ ph¸t huy nh÷ng phong tôc, tËp qu¸n truyÒn thèng v¨n hãa tèt ®Ñp cña
d©n téc m×nh. §iÒu 8 Bé luËt d©n sù 2005 quy ®Þnh: viÖc x¸c lËp quyÒn vµ
nghÜa vô d©n sù ph¶i b¶o ®¶m gi÷ g×n b¶n s¾c d©n téc, t«n träng vµ ph¸t huy
102
nh÷ng phong tôc tËp qu¸n truyÒn thèng tèt ®Ñp… cña c¸c d©n téc cïng sinh
sèng trªn ®Êt n−íc ViÖt Nam. Nh− vËy,viÖc tiÕp tôc ph¸t huy −u ®iÓm vµ gi¶i
quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a ph¸p luËt vµ luËt tôc £§ª kh«ng nh÷ng chØ lµ quan
®iÓm nhÊt qu¸n cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta mµ nã cßn ®−îc cô thÓ hãa b»ng c¸c
quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ trë thµnh tiªu chÝ thùc hiÖn trong c«ng t¸c qu¶n lý
céng ®ång ng−êi £§ª hiÖn nay. Tuy nhiªn, viÖc gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a
ph¸p luËt vµ luËt tôc £§ª trong thêi gian qua cña Nhµ n−íc ta vÉn cßn nhiÒu
bÊt cËp nh− ®· ph©n tÝch ë phÇn trªn. V× vËy, Nhµ n−íc ta cÇn ph¶i cã nh÷ng
gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t huy −u ®iÓm vµ kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cña mèi quan hÖ
gi÷a ph¸p luËt vµ luËt tôc £§ª trong thêi gian tíi.
3.3. Gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c−êng vµ gi¶i quyÕt tèt mèi
quan hÖ gi÷a ph¸p luËt vµ luËt tôc £§ª ë TØnh DakLak hiÖn nay
3.3.1. Nh÷ng gi¶i ph¸p chung
Mét lµ, tiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vµ nh÷ng quy ®Þnh tiÕn
bé cña luËt tôc £§ª. Ph¸p luËt vµ luËt tôc £§ª thuéc lÜnh vùc tinh thÇn cña ®êi
sèng x· héi, sinh ra tõ tån t¹i x· héi, do tån t¹i x· héi quyÕt ®Þnh. Bëi vËy, ®Ó
x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt, c¶i t¹o vµ x©y dùng nh÷ng phong
tôc tËp qu¸n, ph¸t triÓn nh÷ng quy ®Þnh tiÕn bé cña luËt tôc £§ª, vÊn ®Ò c¬ b¶n
vµ cèt lâi lµ ph¸t triÓn kinh tÕ. VÒ nguyªn t¾c mét quan ®iÓm, t− t−ëng chÝnh trÞ
ph¸p lý hay mét phong tôc, tËp qu¸n l¹c hËu ph¶n tiÕn bé, tiªu cùc ch−a thÓ bÞ
thñ tiªu nÕu c¬ së kinh tÕ s¶n sinh ra nã, ®iÒu kiÖn cho sù tån t¹i cña nã vÉn cßn
hiÖn diÖn trªn thùc tÕ. V× vËy muèn xãa bá mét quy ®Þnh l¹c hËu trong luËt tôc
£§ª, muèn x©y dùng c¸c quy ®Þnh luËt tôc £§ª cã tÝnh tiÕn bé, hay muèn x©y
dùng nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt míi, tr−íc hÕt ph¶i xãa bá triÖt ®Ó c¬ së kinh tÕ
mµ trªn ®ã t− t−ëng cò tån t¹i, ®ång thêi ph¶i x©y dùng mét nÒn t¶ng kinh tÕ
míi lµm m«i tr−êng cho c¸c t− t−ëng tiÕn bé n¶y sinh. Thùc tiÔn cho thÊy, d©n
téc £§ª tõ tr−íc têi nay sèng trong c¸c bu«n lµng xa x«i hÎo l¸nh, thiÕu kiÕn
thøc khoa häc ®êi sèng, nÒn kinh tÕ chñ yÕu lµ tù cung, tù cÊp, phô thuéc vµo
103
thiªn nhiªn. §©y lµ m«i tr−êng tèt cho c¸c quy ®Þnh l¹c hËu trong luËt tôc £§ª
tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Trong bu«n lµng ng−êi £§ª hiÖn nay vÉn cßn nh÷ng ®iÒu
kiÖn nhÊt ®Þnh lµm c¬ së cho h«n nh©n nèi nßi, cho chÕ ®é mÉu hÖ tån t¹i. V×
ng−êi £§ª cho r»ng vi ph¹m quy ®Þnh nµy lµ lµm cho trêi ®Êt næi giËn, g©y m−a
giã kh«ng thuËn hßa, dÞch bÖnh ph¸t triÓn. Nh− vËy, c¶i t¹o c¬ së kinh tÕ, x·
héi cò, x©y dùng nÒn kinh tÕ míi cho ng−êi £§ª thùc chÊt lµ xãa bá c¬ së kinh
tÕ cho sù tån t¹i cña c¸c quy ®Þnh l¹c hËu trong luËt tôc £§ª, nh»m t¹o m«i
tr−êng vµ c¬ së cho sù tån t¹i cña c¸c quan ®iÓm phong tôc tËp qu¸n míi tiÕn
bé. VÊn ®Ò c¶i t¹o c¬ së kinh tÕ cho ®ång bµo d©n téc thiÓu sè £§ª kh«ng ph¶i
lµ vÊn ®Ò míi vµ còng kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò gi¶i quyÕt ngay ®−îc trong mét
sím mét chiÒu. §Æc biÖt vÊn ®Ò nµy còng kh«ng ph¶i kh«ng ®−îc Nhµ n−íc ta
quan t©m, nh−ng c¶i t¹o c¬ së kinh tÕ cho ng−êi £§ª b¾t ®Çu tõ ®©u ®ã lµ vÊn
®Ò cÇn bµn. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y Nhµ n−íc ta ®· cã nh÷ng gi¶i ph¸p cÊp
vèn, cho ng−êi £§ª vay tiÒn kh«ng thÕ chÊp tµi s¶n ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt,
nh−ng hiÖu qu¶ mang l¹i ch−a ®¹t ®−îc nh− mong muèn. V× ng−êi £§ª ch−a cã
thãi quen s¶n xuÊt hµng hãa, ch−a cã t− duy s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo ph−¬ng
ph¸p c«ng nghiÖp, ch¼ng h¹n: ng−êi £§ª chØ biÕt ch¨n nu«i bß theo ph−¬ng
ph¸p ch¨n th¶. Khi ®ång cá bÞ thu hÑp l¹i do nhu cÇu ®Êt s¶n xuÊt, hä kh«ng
biÕt dïng diÖn tÝch ®Êt cßn l¹i trång cá nu«i bß nh− ng−êi kinh nªn hiÖu qu¶
s¶n xuÊt thÊp.Theo quan ®iÓm c¸ nh©n cña t¸c gi¶, c¶i t¹o c¬ së kinh tÕ cho
ng−êi £§ª cÇn b¾t ®Çu tõ c¶i t¹o con ng−êi, c¶i t¹o t− t−ëng s¶n xuÊt tù cung tù
cÊp, phô thuéc vµo thiªn nhiªn cña ng−êi £§ª. Muèn lµm ®−îc viÖc nµy cÇn
n©ng cao tr×nh ®é d©n trÝ cho ng−êi £§ª, quan t©m ®Õn ®êi sèng chÝnh trÞ v¨n
hãa, t«n gi¸o cña hä. Khi ng−êi £§ª nhËn thøc ®−îc mét c¸ch thÊu ®¸o quy
luËt cung cÇu cña nÒn s¶n xuÊt hµng hãa hä sÏ tù v−¬n lªn vµ tù ph¸ bá t− duy
s¶n xuÊt cò, t¹o nªn t− t−ëng chinh phôc thiªn nhiªn. C¸c quy ®Þnh tiÕn bé cña
luËt tôc £§ª tõ ®ã cã m«i tr−êng ph¸t triÓn, tån t¹i song song víi ph¸p luËt,
phèi hîp ®¾c lùc víi ph¸p luËt ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi ph¸t sinh trong
bu«n lµng ng−êi d©n téc thiÓu sè £§ª.
104
Hai lµ, nhËn thøc ®óng vÞ trÝ, vai trß cña ph¸p luËt, luËt tôc £§ª vµ
mèi quan hÖ cña nã. §Ó qu¶n lý tèt x· héi, cã nhiÒu c«ng cô, ph−¬ng tiÖn
kh¸c nhau. Mçi c«ng cô, ph−¬ng tiÖn cã nh÷ng −u thÕ riªng vµ nh÷ng h¹n chÕ
nhÊt ®Þnh. Thùc tiÔn chøng minh kh«ng cã mét lo¹i ph−¬ng tiÖn nµo cã tÝnh ®a
n¨ng ®Ó cã thÓ ®iÒu chØnh mét c¸ch cã hiÖu qu¶ tÊt c¶ c¸c quan hÖ x· héi. V×
vËy, trong qu¶n lý, ®iÒu hµnh x· héi, ®Æc biÖt lµ qu¶n lý ®iÒu hµnh khu vùc
®ång bµo d©n téc cã tÝnh ®Æc tr−ng nh− ®ång bµo d©n téc thiÓu sè £§ª. Ngoµi
viÖc sö dông c«ng cô ph¸p luËt cÇn ph¶i khai th¸c vµ sö dông thÕ m¹nh vèn cã
cña luËt tôc £§ª. Cã thÓ nãi, trong giai ®o¹n Nhµ n−íc ta thùc hiÖn c¬ chÕ
kinh tÕ bao cÊp, luËt tôc £§ª lµ c«ng cô h÷u hiÖu nhÊt trong viÖc ®iÒu chØnh
c¸c quan hÖ x· héi ph¸t sinh tai bu«n lµng ng−êi d©n téc £§ª. Tuy nhiªn, nãi
nh− vËy kh«ng cã nghÜa lµ luËt tôc £§ª thay thÕ ®−¬c hoµn toµn cho ph¸p luËt
trong viÖc qu¶n lý, ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng t¹i bu«n lµng ng−êi £§ª. VÒ thùc
chÊt, ph¸p luËt vÉn ph¶i lµ c«ng cô chÝnh ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ mang tÝnh
chÊt phæ biÕn ph¸t sinh trong téc ng−êi nµy. §Æc biÖt trong giai ®o¹n hiÖn nay,
khi luËt tuc £§ª ch−a cã c¸c quy ®Þnh vÒ s¶n xuÊt hµng hãa theo c¬ chÕ thÞ
tr−êng, ch−a cã c¸c quy ®Þnh vÒ xö ph¹t nh÷ng c¸ nh©n tham gia tæ chøc ph¶n
®éng ph¸ rèi an ninh, chèng chÝnh s¸ch ®oµn kÕt cña Nhµ n−íc ta - ph¸p luËt
l¹i cµng cã vÞ trÝ quan träng trong ®êi sèng cña ng−êi £§ª. Tuy nhiªn, sù ®iÒu
chØnh b»ng ph¸p luËt c¸c quan hÖ x· héi ph¸t sinh trong céng ®ång ng−êi £§ª
kh«ng ph¶i bao giê còng ®em l¹i kÕt qu¶ nh− mong muèn. Bëi lÏ vÊn ®Ò nµy
cßn phô thuéc vµo mét sè yÕu tè nhÊt ®Þnh ®ã lµ sù phï hîp gi÷a qui ph¹m
ph¸p luËt vµ quan hÖ x· héi mµ nã ®iÒu chØnh, sù hoµn thiÖn cña ho¹t ®éng ¸p
dông ph¸p luËt vµ ®Æc biÖt lµ ý thøc ph¸p luËt, tr×nh ®é d©n trÝ cña ng−êi £§ª.
Trong tr−êng hîp nµy cã thÓ sö dông luËt tôc £§ª ®Ó bæ trî cho ph¸p luËt.
Nh− vËy trong qu¶n lý, ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng tai bu«n lµng ng−êi £§ª cÇn
nhËn thøc ®óng vÞ trÝ vai trß, −u thÕ cña ph¸p luËt vµ luËt tôc £§ª ®Ó sö dông
chóng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt. Gi÷a ph¸p luËt vµ luËt tôc £§ª cã mèi quan
hÖ t¸c ®éng qua l¹i hç trî bæ sung cho nhau. Do vËy, qu¶n lý x· héi nãi chung
105
vµ qu¶n lý ®ång bµo d©n téc £§ª nã riªng b»ng ph¸p luËt nh−ng ph¶i coi
träng luËt tôc cña d©n téc hä. §èi víi c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn thi hµnh ph¸p
luËt liªn quan ®Õ ®êi sèng cña ®ång bµo d©n téc £§ª ph¶i ®−îc x©y dùng phï
hîp víi c¸c phong tôc, tËp qu¸n tèt ®Ñp cña d©n téc nµy; ph¶i ®Æc biÖt coi
träng gi÷ g×n vµ ph¸t huy truyÒn thèng tèt ®Ñp ®ång thêi bµi trõ ng¨n ch¨n c¸c
quy ®Þnh ph¶n tiÕn bé ®ang manh nha h×nh thµnh trong luËt tôc £§ª.
Ba lµ, thùc tiÔn cho thÊy trong thêi gian qua Nhµ n−íc ta ch−a quan
t©m ®Õn ho¹t ®éng x©y dùng vµ ®æi míi luËt tôc £§ª theo ®Þnh h−íng cña
ph¸p luËt. V× vËy, luËt tôc £§ª ph¸t triÓn mét c¸ch tù ph¸t víi nhiÒu quy ®Þnh
l¹c hËu k×m h·m sù ph¸t triÓn lµnh m¹nh cña ng−êi £§ª. Trong thêi gian tíi
Nhµ n−íc ta cÇn thµnh lËp ban nghiªn cøu luËt tôc £§ª gåm nh÷ng ng−êi kinh
cã kü n¨ng x©y dùng v¨n b¶n vµ ng−êi £§ª cã nhiÒu hiÓu biÕt vÒ luËt tôc
£§ª. Tæ chøc s−u tÇm, thèng kª, x©y dùng thµnh bé luËt tôc £§ª nh»m môc
®Ých vËn dông trong ®êi sèng, phèi hîp víi ph¸p luËt, tham gia vµo viÖc qu¶n
lý céng ®ång ng−êi £§ª. Tõ tr−íc tíi nay ho¹t ®éng s−u tÇm, ghi thµnh v¨n
b¶n luËt tôc £§ª chñ yÕu nh»m vµo môc ®Ých gi÷ g×n nÐt v¨n hãa d©n gian cña
ng−êi £§ª. V× vËy, viÖc s−u tÇm luËt tôc £§ª chØ ®¬n thuÇn lµ ho¹t ®éng ghi
chÐp l¹i c¸c quy ®Þnh cña luËt tôc, kh«ng ph©n biÖt c¸c quy ®Þnh l¹c hËu hay
tiÕn bé. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, ®Ó gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a ph¸p luËt
vµ luËt tôc £§ª, ®¸p øng yªu cÇu sö dông luËt tôc £§ª trong ®iÒu chØnh c¸c
quan hÖ x· héi ph¸t sinh t¹i bu«n lµng ng−êi £§ª. ViÖc s−u tÇm vµ ghi chÐp
luËt tôc £§ª ph¶i ®−îc Nhµ n−íc ta ®æi míi vÒ c¸ch thøc. Tr−íc hÕt ho¹t ®éng
s−u tÇm luËt tôc £§ª ph¶i ®−îc tiÕn hµnh trªn diÖn réng. Trªn thùc tÕ luËt tôc
£§ª cã thÓ h×nh thµnh t¹i c¸c bu«n lµng ng−êi £§ª hay h×nh thµnh tõ mét
nhãm ng−êi cã cïng huyÕt téc, gi÷a bu«n nµy vµ bu«n kh¸c kh«ng cã sù
thèng nhÊt chung vÒ s¸ng t¹o luËt tôc. Mét quy ®Þnh luËt tôc £§ª h×nh thµnh ë
bu«n nµy cã thÓ ®−îc ¸p dông ë bu«n kh¸c nh−ng møc ®é lan truyÒn cña nã
trong thùc tÕ th−êng chËm. Nh− vËy, viÖc s−u tÇm luËt tôc £§ª cÇn ph¶i ®−îc
tiÕn hµnh thùc hiÖn mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ thÊu ®¸o. Ho¹t ®éng s−u tÇm luËt tôc
106
£§ª cã thÓ ®−îc tiÕn hµnh b»ng c¸ch: Thèng kª toµn bé nh÷ng quy ®Þnh hiÖn
cã cña luËt tôc £§ª, ph©n lo¹i quy ®Þnh tiÕn bé, quy ®Þnh l¹c hËu, tr¸i ph¸p
luËt theo h×nh thøc so s¸nh trong cïng mét trang v¨n b¶n ®Ó ng−êi £§ª dÔ
ph©n biÖt trong qu¸ tr×nh ¸p dông, x©y dùng thµnh bé luËt tôc £§ª, dÞch thµnh
hai thø tiÕng ViÖt- £§ª. §ång thêi víi viÖc ghi thµnh v¨n b¶n c¸c quy ®Þnh
cña luËt tôc £§ª cÇn lång tinh thÇn ph¸p luËt vµo c¸c quy ®Þnh cña luËt tôc
£§ª nh»m ®¸p øng t©m lý t«n träng luËt tôc cña ng−êi £§ª vµ ®¹t ®−îc môc
®Ých qu¶n lý x· héi céng ®ång ng−êi £§ª cña Nhµ n−íc ta, tr¸nh cho ng−êi
£§ª t×nh huèng chÊp hµnh ph¸p luËt th× vi ph¹m luËt tôc vµ ng−îc l¹i. Sau khi
x©y dùng bé luËt tôc £§ª Nhµ n−íc ta cÇn ph¸t hµnh réng r·i trong khu vùc
ng−êi £§ª, cö c¸c c¸n bé biÕt thµnh th¹o tiÕng £§ª vµo c¸c bu«n lµng, võa
lao ®éng s¶n xuÊt cïng víi ng−êi £§ª, võa phèi hîp tæ chøc ¸p dông luËt tôc
£§ª trong viÖc xö lý ng−êi £§ª vi ph¹m luËt tôc. §©y lµ ho¹t ®éng hÕt søc
nh¹y c¶m, v× vËy Nhµ n−íc ta nªn giao träng tr¸ch nµy cho ®éi ngò c«ng chøc
lµ ng−êi £§ª, c¸c giµ lµng, tr−ëng bu«n ®¶m nhiÖm vai trß chÝnh, cßn lùc
l−îng cña ng−êi kinh chØ hç trî khi cÇn thiÕt.
3.3.2. Nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ cho ®Þa ph−¬ng DakLak
DakLak lµ mét tØnh cã vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng vÒ kinh tÕ x· héi vµ an
ninh quèc phßng ë T©y Nguyªn. Cã ®−êng biªn giíi chung ViÖt Nam -
Campuchia dµi h¬n 73 Km. DiÖn tÝch tù nhiªn: 13.125 km2. D©n sè 1.720187
ng−êi gåm 43 d©n téc anh em cïng chung sèng. Trong ®ã cã h¬n mét v¹n
ng−êi d©n téc £§ª, chiÕm tû lÖ ng−êi £§ª ®«ng nhÊt trong c¶ n−íc. VÒ tiÒm
n¨ng kinh tÕ, DakLak cã diÖn tÝch ®Êt ba gian réng vµ mµu mì, cã lùc l−îng
lao ®éng trÎ, dåi dµo, cã −u ®·i ®Çu t− cña nhµ n−íc. Tuy nhiªn ë ®Þa bµn
DakLak hiÖn nay cßn ba vÊn ®Ò ch−a cã gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó th¸o gì:
Mét lµ, vÊn ®Ò d©n trÝ. Gi¶i ph¸p n©ng cao d©n trÝ ë DakLak ®−îc coi
lµ gi¶i ph¸p mu«n thuë, mét lo¹i gi¶i ph¸p ®−îc nhiÒu c¬ quan, tæ chøc, c¸
nh©n quan t©m. Nh−ng trªn thùc tÕ hiÖn nay tr×nh ®é d©n trÝ cña DakLak nãi
107
chung ch−a cao. §Æc biÖt, tr×nh ®é d©n trÝ cña ng−êi £§ª ë DakLak cßn qu¸
thÊp. Tõ nguyªn nh©n d©n trÝ thÊp ng−êi £§ª kh«ng ®ñ tr×nh ®é ®Ó tiÕp cËn,
n¾m b¾t nh÷ng tinh hoa trong khoa häc kü thuËt, c«ng nghÖ míi ®Ó vËn dông
vµo ®êi sèng, kh«ng ph¸t huy ®−îc tiÒm lùc ®Êt ®ai réng lín, mµu mì vµ
nguån lao ®éng dåi dµo cña céng ®ång ng−êi nµy. Tr×nh ®é d©n trÝ thÊp k×m
h·m t− duy ®éc lËp, s¸ng t¹o trong lao ®éng, k×m h·m t− duy s¶n xuÊt lín, hay
nãi c¸ch kh¸c lµ t− duy lµm giµu cña ng−êi £§ª. Khi ng−êi ®µn «ng chÊp
hµnh luËt tôc £§ª, mäi tµi s¶n cña hä ®Òu ph¶i giao hÕt cho ng−êi phô n÷
trong gia ®×nh qu¶n lý, hä kh«ng cã quyÒn ®éc lËp vÒ tµi s¶n vµ ®−¬ng nhiªn
lµ kh«ng cã kh¶ n¨ng ®éc lËp ®Ó quyÕt ®Þnh kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, thùc hiÖn ý
t−ëng lµm giµu. Thùc tr¹ng chung hiÖn nay sè ®«ng ng−êi £§ª ë DakLak cßn
rÊt nghÌo. MÆt kh¸c, do tr×nh ®é d©n trÝ thÊp ng−êi £§ª kh«ng nhËn thøc ®−îc
hÕt nh÷ng ®iÒu cÊm cña ph¸p luËt, nhÑ d¹ c¶ tin nªn ®· bÞ bän ph¶n ®éng l−u
vong tuyªn truyÒn l«i kÐo tham gia c¸c tæ chøc b¹o lo¹n, ph¸ rèi an ninh, ph¸
ho¹i chÝnh s¸ch ®oµn kÕt cña Nhµ n−íc ta, dÉn ®Õn vi ph¹m ph¸p luËt. Nh÷ng
n¨m gÇn ®©y, Nhµ n−íc ta ®· cã mét sè chÝnh s¸ch −u tiªn cho ng−êi £§ª thÓ
hiÖn qua viÖc −u tiªn ®µo t¹o trong c¸c lÜnh vùc khoa häc kü thuËt vµ d¹y
nghÒ. §ång thêi thùc hiÖn Ch−¬ng tr×nh 132, 134 cña ChÝnh phñ ng−êi £§ª
®−îc giao ®Êt, giao nhµ ë, ®−îc cung cÊp nguån n−íc s¹ch, theo quy ho¹ch
ph©n vïng cña nhµ n−íc. Gi¶i ph¸p nµy gãp phÇn lµm cho ng−êi £§ª gi¶m
nghÌo nh−ng ch−a lµm cho ng−êi £§ª cã t− duy lµm giµu trªn chÝnh m¶nh ®Êt
mµu mì mµ hä ®ang sèng. Vµ ®Æc biÖt ch−a lµm cho ng−êi £§ª tho¸t ra khái
sù bã buéc cña chÕ ®é mÉu hÖ. Thùc tÕ nh÷ng nhãm d©n c− ®−îc ph©n ®Êt,
ph©n nhµ theo c¸c ch−¬ng tr×nh 132 vµ 134 cña ChÝnh phñ, hä ch−a quen sèng
theo thiÕt chÕ Lµng ng−êi VÖt, nªn cuéc sèng cña hä thiÕu tÝnh tù tin. Khi bµn
vÒ vÊn ®Ò nµy, t¸c gi¶ kh«ng cã ý phª ph¸n c¸c chÝnh s¸ch nµy cña Nhµ n−íc
ta mµ chØ nªu mét vµi nÐt thùc tr¹ng ®Ó minh chøng cho viÖc ph©n vïng, quy
ho¹ch d©n c− ng−êi £§ª theo m« h×nh Lµng cña ng−êi ViÖt, lµ ch−a ®¸p øng
®−îc môc ®Ých n©ng cao d©n trÝ cho ng−êi £§ª. §Æc biÖt thiÕt chÕ lµng ng−êi
108
ViÖt kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu vÒ an ninh nh− thiÕt chÕ bu«n truyÒn thèng
cña ng−êi £§ª tõ tr−íc ®Õn nay. Nh− vËy, gi¶i ph¸p ®−a ng−êi £§ª ra sèng
cïng ng−êi ViÖt, ch−a ®em l¹i hiÖu qu¶ cao trªn thùc tÕ. Theo t¸c gi¶, cÇn ph¶i
®−a ng−êi ViÖt vµo sèng cïng víi ng−êi £§ª, hay nãi c¸ch kh¸c cÇn lËp c¸c
lµng ng−êi ViÖt quanh khu vùc bu«n cña ng−êi £§ª. T¹o ¶nh h−ëng lÉn nhau
gi÷a ng−êi ViÖt vµ ng−êi £§ª. Thùc hiÖn gi¶i ph¸p nµy, lµng ng−êi ViÖt ph¶i
tu©n thñ tuyÖt ®èi nguyªn t¾c kh«ng ph¸ vì m« h×nh Bu«n cña ng−êi £§ª,
nghÜa lµ lµng ng−êi ViÖt ®−îc lËp ë mét kho¶ng c¸ch nhÊt ®Þnh kh«ng ®−îc
qu¸ gÇn Bu«n cña ng−êi £§ª, kh«ng sinh ho¹t chung bÕn n−íc víi ng−êi
£§ª, kh«ng x©m nhËp n−¬ng rÉy cña ng−êi £§ª… Gi¶i ph¸p nµy t¸c gi¶ rót ra
®−îc tõ viÖc kh¶o s¸t thùc tÕ ë bu«n Tuor x· Hßa Phó, thµnh phè Bu«n Ma
Thuét. Bu«n Tuor lµ mét bu«n d©n c− nguyªn thñy cña ng−êi £§ª ë khu vùc
Bu«n Ma Thuét, c¸ch trung t©m Thµnh phè Bu«n Ma Thuét 10 km vÒ phÝa
nam. HiÖn nay trong bu«n vÉn cßn nguyªn d¹ng c©y ®a, bÕn n−íc cña ng−êi
£§ª vµ vÉn cßn nh÷ng Sadr«ng (c¨n nhµ dµi) cã nhiÒu thÕ hÖ cïng sinh sèng.
Gi÷a c¸c c¨n nhµ dµi trong bu«n kh«ng cã ranh giíi cô thÓ ®Ó ph©n chia l·nh
thæ gi÷a nhµ nµy vµ nhµ kh¸c. §iÒu hµnh trùc tiÕp trong bu«n lµ «ng Y Thót
By¨, cã sù phèi hîp th−êng xuyªn cña ñy ban nh©n d©n x· Hßa Phó, Thµnh
phè Bu«n Ma Thuét. Bu«n Tuor cã 85 hé gia ®×nh vµ 450 nh©n khÈu. Trong
c¸c n¨m gÇn ®©y c¸c tranh chÊp d©n sù x¶y ra trong bu«n ®Òu do tr−ëng bu«n
xö lý theo luËt tôc £§ª, t«n träng sù tháa thuËn gi÷a c¸c bªn. H×nh thøc ph¹t
®Òn trong xö lý ng−êi vi ph¹m luËt tôc £§ª còng ®−îc söa ®æi theo h−íng cña
ph¸p luËt, thÊp h¬n møc ph¹t cña luËt tôc £§ª nguyªn thñy. ¤ng Y Thót By¨
cho biÕt: Trong Bu«n kh«ng cã ng−êi tham gia tæ chøc Pul R«, kh«ng tham
gia biÓu t×nh b¹o lo¹n, kh«ng v−ît biªn tr¸i phÐp vµ kh«ng cã ¸n giÕt ng−êi,
c−íp tµi s¶n trong nhiÒu n¨m. 100% trÎ em trong bu«n ®Òu ®Õn tr−êng. Bu«n
cã tr−êng häc cÊp tiÓu häc, cã gi¸o viªn ng−êi kinh vµ cã c¶ gi¸o viªn ng−êi
£§ª vµ ®Æc biÖt lµ kho¶ng 95% d©n trong bu«n biÕt tiÕng kinh, 69% d©n trong
bu«n biÕt ch÷. D©n bu«n Tuor cã ¶nh h−ëng cña ng−êi kinh nªn biÕt trång lóa
109
n−íc, biÕt lËp trang tr¹i ch¨n nu«i bß, heo (mÆc dï ch−a cã trang tr¹i lín). Cã
thÓ ®¸nh gi¸ tr×nh ®é d©n trÝ cña bu«n Tuor lµ kh¸ cao so víi c¸c bu«n kh¸c
cña ng−êi £§ª. Nh− vËy, gi¶i ph¸p ®−a ng−êi ViÖt vµo lËp lµng quanh khu vùc
bu«n cña ng−êi £§ª lµ gi¶i ph¸p kh¶ thi ®Ó tõng b−íc g©y ¶nh h−ëng, n©ng
cao d©n trÝ cho ng−êi £§ª.
Thø hai, gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò ®Êt ®ai cho ng−êi £§ª. §©y lµ vÊn ®Ò
mang tÝnh thêi sù cÊp b¸ch hiÖn nay. Theo luËt tôc £§ª ®Êt ®ai T©y Nguyªn lµ
cña ng−êi £§ª do P«Lan (tøc ng−êi phô n÷) qu¶n lý. Quan niÖm nµy xuÊt
ph¸t tõ thêi kú SaBatier ®−îc thùc d©n Ph¸p cö lµm ®¹i diÖn cña DakLak
1925, ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých chèng chÝnh s¸ch thuéc ®Þa hãa vµ gi÷ DakLak
thµnh mét khu b¶o tån ®Ó g×n gi÷ c¸c bé l¹c nguyªn thñy. ¤ng ta nªu ra quan
®iÓm: ë T©y Nguyªn ®Êt ®ai thuéc vÒ ng−êi T©y Nguyªn [20, tr. 835-837].
Quan niÖm nµy theo suèt céng ®ång ng−êi £§ª tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ
kh¸c. Cho ®Õn nay, khi nhµ n−íc ViÖt Nam ®· lµ mét quèc gia thèng nhÊt, tù
chñ, ®ang tiÕn tíi mét nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng theo ®Þnh h−íng x· héi chñ
nghÜa. Nhµ n−íc ViÖt Nam tuyªn bè ®Êt ®ai thuéc së h÷u toµn d©n do nhµ
n−íc ®¹i diÖn qu¶n lý. Mét sè ng−êi £§ª trªn T©y Nguyªn vÉn ch−a nhËn
thøc ®−îc mét c¸ch thÊu ®¸o vÊn ®Ò së h÷u ®Êt ®ai theo quy ®Þnh cña luËt ®Êt
®ai hiÖn hµnh. Ng−êi £§ª quan niÖm ®Êt ®ai thuéc së h÷u chung cña céng
®ång ng−êi £§ª nªn trong bu«n lµng cña hä kh«ng t×m thÊy ranh giíi l·nh thæ
gi÷a tõng gia ®×nh nh− ng−êi kinh. Khi ChÝnh phñ ViÖt Nam cã quy ®Þnh cÊp
quyÒn sö dông ®Êt cho nh©n d©n trong c¶ n−íc, th× mét sè ng−êi £§ª kh«ng
ñng hé chÝnh s¸ch nµy. Hä ®ßi quyÒn së h÷u ®Êt ®ai theo luËt tôc £§ª dÉn ®Õn
t×nh tr¹ng biÓu t×nh ®ßi quyÒn sö dông ®Êt lµm ¶nh h−ëng an ninh chung trªn
khu vùc T©y Nguyªn. §©y lµ sù xung ®ét thùc tÕ x¶y ra gi÷a luËt tôc £§ª vµ
ph¸p luËt nhµ n−íc trong lÜnh vùc së h÷u ®Êt ®ai. §Ó gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò nµy
Nhµ n−íc ta cÇn cã chÝnh s¸ch qu¶n lý ®Êt ®ai hîp lý, víi quan ®iÓm nhÊt
qu¸n: ®Êt ®ai thuéc së h÷u toµn d©n do nhµ n−íc ®¹i diÖn qu¶n lý. Tuy nhiªn
viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý nµy ph¶i tÕ nhÞ vµ mÒm dÎo. §èi víi ng−êi
110
£§ª viÖc cÊp quyÒn sö dông ®Êt cÇn phèi hîp víi viÖc thõa nhËn vµ t«n träng
sù dµn xÕp thêi h¹n sö dông ®Êt theo luËt tôc £§e. NghÜa lµ cã thÓ kÐo dµi thêi
h¹n sö dông ®Êt theo quy ®Þnh luËt tôc £§ª vµ ¸p dông luËt tôc £§ª trong b¶o
vÖ, c¶i tiÕn vµ ph¸t triÓn nguån tµi nguyªn trong khu«n khæ ph¸p luËt ®Êt ®ai
hiÖn nay. MÆt kh¸c, Nhµ n−íc cã thÓ cho ng−êi £§ª sö dông ®Êt theo chÕ ®é
céng ®ång trong quy ®Þnh cña luËt tôc £§ª, nÕu hä lùa chän h×nh thøc sö
dông nµy. Song ph¶i thèng nhÊt tháa thuËn vÒ b¶o tån ph¸t triÓn nguån tµi
nguyªn ®Êt gi÷a nh÷ng ng−êi sö dông chung ®Êt trong céng ®ång ng−êi £§ª.
Nh− vËy, muèn xóc tiÕn viÖc cÊp quyÒn sö dông ®Êt cho ng−êi £§ª ®−îc
nhanh chãng, ph¸p luËt vÒ qu¶n lý ®Êt ®ai trong khu vùc ®ång bµo d©n téc
£§ª ph¶i t−¬ng øng víi nh÷ng hiÓu biÕt hiÖn cã cña ng−êi £§ª vµ t−¬ng øng
víi c¸c thiÕt chÕ ®iÒu hµnh truyÒn thèng cña ng−êi £§ª ®ã lµ luËt tôc. ViÖc
triÓn khai thùc hiÖn luËt ®Êt ®ai cÇn ph¶i ®−îc thùc hiÖn trong mèi quan hÖ víi
luËt tôc £§ª vµ c¸c m©u thuÉn n¶y sinh còng cÇn ®−îc gi¶i quyÕt trªn c¬ së
®ã. Tuy nhiªn viÖc triÓn khai thùc hiÖn luËt ®Êt ®ai trong khu vùc ng−êi £§ª
ph¶i hÕt søc linh ho¹t, thËn träng vµ ph¶i b¶o ®¶m tÝnh minh b¹ch. Nh÷ng
ng−êi £§ª tham gia qu¶n lý ®Êt ®ai ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc céng ®ång
ng−êi £§ª vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc nhµ n−íc. Mét ®iÓm ®¸ng l−u ý lµ
cÇn cã c¬ chÕ cho ng−êi phô n÷ £§ª tham gia qu¶n lý ®Êt ®ai, ®¸p øng t©m lý
t«n träng luËt tôc cña ng−êi £§ª. §Ó tr¸nh sù tranh chÊp ®Êt ®ai gi÷a c¸c
thµnh viªn trong céng ®ång ng−êi £§ª víi nhau khi quyÒn sö dông ®Êt trë nªn
cã gi¸ trÞ lín bëi chÝnh s¸ch ®Þnh c− lµng ng−êi ViÖt vµo khu vùc bu«n cña
ng−êi £§ª. Nhµ n−íc ta cÇn ph¶i sö dông linh ho¹t mét sè quy ®Þnh cña luËt
tôc £§ª trong qu¸ tr×nh tæ chøc cÊp quyÒn sö dông ®Êt cho c¸ nh©n vµ tæ chøc
ng−êi £§ª.
Ba lµ, t¨ng c−êng quan hÖ giao l−u gi÷a ng−êi kinh víi ng−êi £§ª ®Æc
biÖt lµ giao l−u gi÷a c¬ quan nhµ n−íc, c¸c tæ chøc x· héi, ®¬n vÞ lùc l−îng vò
trang víi c¸c bu«n lµng vïng s©u, vïng xa cña ng−êi £§ª. Cã nh÷ng ho¹t
®éng t×nh nghÜa, giao l−u mang tÝnh quan hÖ g¾n kÕt gi÷a c¸c c¬ quan nhµ
111
n−íc, tæ chøc x· héi, ®¬n vÞ lùc l−îng vò trang víi tõng bu«n lµng ng−êi £§ª.
Trªn c¬ së ho¹t ®ång nµy, ng−êi £§ª cã ®iÒu kiÖn tiÕp xóc víi ng−êi kinh, víi
c¸c c«ng chøc nhµ n−íc. Hä cã ®iÒu kiÖn gi¶i táa ®−îc nh÷ng khã kh¨n,
v−íng m¾c trong ®êi sèng hµng ngµy. §ång thêi, ®−îc tiÕp xóc víi c«ng chøc
nhµ n−íc, ng−êi £§ª cã ®iÒu kiÖn thÓ hiÖn t©m t− nguyÖn väng cña c¸ nh©n
còng nh− cña céng ®ång. H×nh thøc giao l−u, kÕt nghÜa nµy cÇn ®−îc tiÕn
hµnh theo nghi thøc quy ®Þnh trong luËt tôc £§ª. C¸c c¬ quan nhµ n−íc, c¸c
tæ chøc x· héi, ®¬n vÞ lùc l−îng vò trang ph¶i chñ ®éng ®Æt quan hÖ kÕt nghÜa
víi bu«n cña ng−êi £§ª mµ m×nh lùa chän. Mäi ho¹t ®éng giao l−u víi bu«n
lµng cÇn cã sù phèi hîp chÆt chÏ víi tr−ëng bu«n vµ chÝnh quyÒn së t¹i. Trong
ho¹t ®éng giao l−u cÇn cã kÕ ho¹ch tuyªn truyÒn ph¸p luËt, kÕ ho¹ch h−íng
dÉn ng−êi £§ª ch¨n nu«i, s¶n xuÊt l−¬ng thùc theo m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i,
khai th¸c quü ®Êt vµ nguån lao ®éng dåi dµo cña ng−êi £§ª. Hç trî c¬ së vËt
chÊt nh− x©y dùng nhµ trÎ, tr−êng häc, thiÕt bÞ tr−êng häc, ®å dïng häc sinh
vµ ®éng viªn con em ng−êi £§ª ®Õn tr−êng. §éng viªn ng−êi £§ª häc tiÕng
Kinh, häc s¶n xuÊt kinh doanh theo h−íng s¶n xuÊt hµng hãa. Ho¹t ®éng giao
l−u gi÷a c¸c c¬ quan nhµ n−íc, tæ chøc x· héi vµ ®¬n vÞ lùc l−îng vò trang víi
c¸c bu«n lµng ng−êi £§ª cÇn ph¶i ®−îc tiÕn hµnh ®ång lo¹t trªn ph¹m vi toµn
tØnh DakLak theo trËt tù tõ xa ®Õn gÇn vµ theo sù chØ ®¹o ®Þnh h−íng chung
cña nhµ n−íc. Cã kÕ ho¹ch giao l−u chi tiÕt, cô thÓ do c¸c c¬ quan nhµ n−íc,
tæ chøc x· héi, lùc l−îng vò trang lËp vµ tr×nh cÊp cã thÈm quyÒn ®Ó cã c¨n cø
hç trî kinh phÝ cho ho¹t ®éng nµy. Cã chÕ ®é tr¸ch nhiÖm râ rµng ®èi víi c¸c
thñ tr−ëng cña c¸c c¬ quan nhµ n−íc, tæ chøc x· héi, lùc l−îng vò trang, vÒ
viÖc ®Ó ng−êi £§ª trong bu«n kÕt nghÜa vi ph¹m ph¸p luËt, tham gia b¹o lo¹n,
ph¸ ho¹i chÝnh s¸ch ®oµn kÕt cña nhµ n−íc. §ång thêi, cã chÕ ®é khen th−ëng
xøng ®¸ng cho nh÷ng tæ chøc, c¸ nh©n cã nhiÒu ý t−ëng s¸ng t¹o trong ho¹t
®éng ph¸t triÓn kinh tÕ cho ng−êi £§ª vµ ho¹t ®éng giao l−u kÕt nghÜa víi c¸c
bu«n lµng ng−êi £§ª.
112
KÕt LuËn
Ph¸p luËt vµ luËt tôc £§ª lµ nh÷ng c«ng cô qu¶n lý x· héi quan träng
kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong x· héi ngµy nay. §Ó sö dông ph¸p luËt còng nh−
luËt tôc £§ª mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt trong qu¶n lý x· héi, tr−íc hÕt ®ßi hái
ph¶i cã sù nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ vÞ trÝ, vai trß còng nh− −u ®iÓm cña mçi lo¹i
c«ng cô; chØ râ nh÷ng yÕu tè t−¬ng ®ång, nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt gi÷a chóng,
®ång thêi ph¶i nhËn thøc ®−îc mét c¸ch s©u s¾c sù t¸c ®éng qua l¹i, bæ trî
cho nhau gi÷a hai lo¹i c«ng cô nµy.
Sù t¸c ®éng gi÷a ph¸p luËt vµ luËt tôc £§ª thÓ hiÖn ë chç: trong mét
sè tr−êng hîp luËt tôc £§ª lµ c¬ së cho viÖc x©y dùng ph¸p luËt (Ýt nhÊt lµ x©y
dùng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi ph¸t sinh trong
céng ®ång ng−êi £§ª). §ång thêi, luËt tôc £§ª lµ nh©n tè quan träng b¶o
®¶m cho ph¸p luËt ®−îc thùc hiÖn nghiªm chØnh trªn thùc tÕ trong ph¹m vi
bu«n lµng £§ª. Ng−îc l¹i, ph¸p luËt còng cã sù t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn luËt
tôc £§ª. Nã ghi nhËn, cñng cè vµ ph¸t huy nh÷ng quy ®Þnh tiÕn bé, lo¹i trõ
nh÷ng quy ®Þnh ph¶n tiÕn bé kh«ng phï hîp víi lîi Ých c¸ nh©n vµ céng ®ång
ng−êi £§ª. §ång thêi, ph¸p luËt ng¨n chÆn sù h×nh thµnh nh÷ng quy ®Þnh ph¶n
tiÕn bé vµ gãp phÊn lµm h×nh thµnh nh÷ng quy ®Þnh tiÕn bé trong luËt tôc £§ª.
Tr−íc yªu cÇu x©y dùng nhµ ph¸p quyÒn ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa
vµ yªu cÇu héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña n−íc ta hiÖn nay, viÖc gi¶i quyÕt tèt
mèi quan hÖ gi÷a ph¸p luËt vµ luËt tôc £§ª lµ nhu cÇu cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch.
§¶ng vµ Nhµ n−íc ta ®· x¸c ®Þnh: Qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt, ®ång thêi coi
träng c¸c phong tôc tËp qu¸n truyÒn thèng tèt ®Ñp cña c¸c d©n téc trªn l·nh
thæ ViÖt Nam trong ®ã cã luËt tôc £§ª. ChÝnh v× vËy, hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt
Nam hiÖn hµnh ®−îc x©y dùng trªn c¬ së ý chÝ, nguyÖn väng cña c¸c d©n téc
trªn l·nh thæ ViÖt Nam nãi chung vµ d©n téc £§ª nãi riªng. Ph¸p luËt hãa c¸c
quy ®Þnh tiÕn bé cña luËt tôc £§ª, lµm cho mét sè quy ®Þnh trong luËt tôc
113
£§ª ®−îc thùc hiÖn réng r·i ngoµi ph¹m vi bu«n lµng ng−êi £§ª. LuËt tôc
£§ª còng gãp phÇn quan träng trong viÖc ®−a ph¸p luËt ®i vµo cuéc sèng ng−êi
£§ª, kh¾c phôc tÝnh kh¸i qu¸t cña ph¸p luËt lµm cho ph¸p luËt trë nªn phong
phó vµ hoµn thiÖn h¬n. Nh− vËy, quan ®iÓm vÒ ph¸t huy nh÷ng −u ®iÓm, kh¾c
phôc nh÷ng nh−îc ®iÓm trong mèi quan hÖ gi÷a ph¸p luËt vµ luËt tôc £§ª lµ
quan ®iÓm nhÊt qu¸n cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta. Quan ®iÓm nµy ®· ®−îc cô thÓ
hãa trong c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi T©y Nguyªn cña Nhµ n−íc ta xuyªn
suèt trong qu¸ tr×nh x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ x©y dùng nhµ n−íc ph¸p
quyÒn trong giai ®o¹n míi. Tuy nhiªn, trong mèi quan hÖ gi÷a ph¸p luËt vµ
luËt tôc £§ª trªn thùc tÕ vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ, ®ã lµ trong mét sè tr−êng hîp
viÖc ®iÒu chØnh c¸c mèi quan hÖ x· héi ph¸t sinh trong bu«n lµng ng−êi £§ª
ch−a ph©n ®Þnh râ ranh giíi ®iÒu chØnh gi÷a ph¸p luËt vµ luËt tôc £§ª, nhiÒu
quy ®Þnh cña ph¸p luËt cßn qu¸ kh¸i qu¸t, kh«ng cô thÓ nªn khã thùc hiÖn trªn
thùc tÕ, sù ph¸p luËt hãa c¸c quy ®Þnh cña luËt tôc £§ª ch−a cô thÓ, nhiÒu quy
®Þnh ph¶n tiÕn bé cña luËt tôc £§ª ch−a ®−îc bµi trõ. C¸c quy ®Þnh tiÕn bé
cña luËt tôc £§ª ch−a ®−îc coi lµ nguån cña ph¸p luËt nªn ch−a ®−îc ®iÓn chÕ
hãa ®Ó ®−a ra ¸p dông trong khu vùc ®ång bµo d©n téc thiÓu sè £§ª.
§Ó ph¸t huy nh÷ng yÕu tè tÝch cùc, h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng
yÕu ®iÓm trong mèi quan hÖ gi÷a ph¸p luËt vµ luËt tôc £§ª trong giai ®o¹n hiÖn
nay cÇn ph¶i thùc hiÖn tèt mét sè gi¶i ph¸p sau:
- C¸c gi¶i ph¸p chung
+ Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vµ c¸c quy ®Þnh tiÕn bé cña luËt tôc
£§ª trªn c¬ së x©y dùng m«i tr−êng, x· héi míi tiÕn bé lµm nÒn t¶ng cho c¸c
quy ®Þnh tiÕn bé cña ph¸p luËt còng nh− luËt tôc £§ª ph¸t triÓn.
+ NhËn thøc ®óng vÞ trÝ, vai trß cña luËt tôc £§ª trong viÖc ®iÒu chØnh
c¸c quan hÖ x· héi ph¸t sinh trong céng ®ång ng−êi £§ª.
+ X©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt hoµn thiÖn, hiÖu qu¶ ®ång thêi s−u tÇm,
thèng kª c¸c quy ®Þnh cña luËt tôc £§ª ®iÓn chÕ hãa thµnh bé luËt tôc £§ª
114
nh»m vËn dông trong, qu¶n lý ®êi sèng céng ®ång ng−êi £§ª, bæ trî ®¾c lùc
cho ph¸p luËt.
- C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ cho ®Þa ph−¬ng DakLak.
+ N©ng cao d©n trÝ cho ng−êi £§ª trªn ®Þa bµn tØnh DakLak, ®©y lµ
gi¶i ph¸p kh«ng míi nh−ng mang tÝnh thêi sù.
+ Gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò ®Êt vµ quyÒn sö dông ®Êt cho ng−êi £§ª trªn
®Þa bµn tØnh DakLak.
+ T¨ng c−êng quan hÖ gi÷a ng−êi kinh vµ ng−êi £§ª b»ng c¸ch t¹o ra
c¸c ho¹t ®éng giao l−u, kÕt nghÜa gi÷a c¸c c¬ quan nhµ n−íc, tæ chøc x· héi,
®¬n vÞ lùc l−îng vò trang víi c¸c bu«n lµng ng−êi £§ª, hç trî vËt chÊt tinh
thÇn cho ng−êi £§ª, g©y ¶nh h−ëng tèt cho ng−êi £§ª.
115
DANH MôC Tµi LiÖu THAM Kh¶o
1. Bé T− ph¸p (1993), Nghiªn cøu t− t−ëng Hå ChÝ Minh vÒ nhµ n−íc vµ
ph¸p luËt, Hµ Néi.
2. Bé T− ph¸p (1999), B¶n thuyÕt minh vÒ dù ¸n LuËt h«n nh©n vµ gia ®×nh
tr×nh Quèc héi khãa X k× häp thø 7, Hµ Néi.
3. ChÝnh phñ (2002), §Ò ¸n gi¶i quyÕt ®Êt s¶n xuÊt, ®Êt ë cho ®ång bµo d©n
téc thiÓu sè t¹i chç ë c¸c tØnh T©y Nguyªn theo QuyÕt ®Þnh
132/2002/Q§-TTg ngµy 8/10/2002 cña thñ t−íng chÝnh phñ, Hµ Néi.
4. ChÝnh phñ (2004), §Ò ¸n gi¶i quyÕt ®Êt ë, ®Êt s¶n xuÊt, hç trî nhµ ë, n−íc
sinh ho¹t cho hé ®ång bµo d©n téc thiÓu sè nghÌo ë c¸c tØnh T©y
Nguyªn theo QuyÕt ®Þnh 134/2004/Q§-TTg ngµy 20/7/2004 cña Thñ
t−íng ChÝnh phñ, Hµ Néi.
5. ChÝnh phñ (2004), B¸o c¸o s¬ kÕt hai n¨m thùc hiÖn QuyÕt ®Þnh
134/2004/Q§-TTg, ngµy 20/7/2004 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ, Hµ Néi.
6. ChÝnh phñ (2006), B¸o c¸o giai ®o¹n s¬ kÕt bèn n¨m thùc hiÖn QuyÕt ®Þnh
132/2002/Q§-TTg ngµy 8/10/2002 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ, Hµ Néi.
7. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1993), V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø t− Ban ChÊp
hµnh Trung −¬ng khãa VII, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
8. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1996), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn
thø VIII, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
9. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2001), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn
thø IX, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
10. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2006), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn
thø X, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
11. T« Tö H¹ (1998), C«ng chøc vµ vÊn ®Ò x©y dùng ®éi ngò c¸n bé c«ng
chøc hiÖn nay, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
116
12. Ph¹m Minh H¹c - NguyÔn Khoa §iÒm (Chñ biªn) (2003), VÒ ph¸t triÓn v¨n
hãa vµ x©y dùng con ng−êi thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa,
Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
13. NguyÔn Quèc Hoµn (2002), C¬ chÕ ®iÒu chØnh ph¸p luËt ViÖt Nam, LuËn
¸n tiÕn sÜ LuËt häc, Tr−êng §¹i häc LuËt Hµ Néi.
14. Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh (2000), Gi¸o tr×nh lý luËn v¨n
hãa vµ ®−êng lèi v¨n hãa cña §¶ng (dïng cho hÖ cö nh©n chÝnh trÞ),
Hµ Néi.
15. Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh (2002), Gi¸o tr×nh chñ nghÜa duy
vËt lÞch sö (hÖ cö nh©n chÝnh trÞ), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
16. Héi ®ång Trung −¬ng biªn so¹n s¸ch gi¸o khoa M¸c - Lªnin (2000), Gi¸o
tr×nh triÕt häc M¸c - Lªnin, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
17. Héi LuËt gia ViÖt Nam, Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt, tËp 3, Nxb lao ®éng, Hµ Néi.
18. Khoa LuËt - §¹i häc quèc gia Hµ Néi, Gi¸o tr×nh lý luËn chung vÒ nhµ
n−íc vµ ph¸p luËt, Hµ Néi.
19. LuËt tôc £§ª (tËp qu¸n ph¸p ca) (1996), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
20. LuËt tôc vµ ph¸t triÓn n«ng th«n hiÖn nay ë ViÖt Nam (2000), Nxb ChÝnh
trÞ quèc gia, Hµ Néi.
21. Hoµng ThÞ Kim QuÕ, "§−a cuéc sèng vµo ph¸p luËt vµ ®−a ph¸p luËt vµo
cuéc sèng", D©n chñ vµ ph¸p luËt.
22. Hoµng ThÞ Kim QuÕ (2004), "NhËn diÖn nhµ n−íc ph¸p quyÒn", Nghiªn
cøu lËp ph¸p, (5).
23. Hoµng ThÞ Kim QuÕ (2005), "LuËt tôc T©y Nguyªn - gi¸ trÞ v¨n hãa ph¸p
lý, qu¶n lý céng ®ång vµ mèi quan hÖ víi ph¸p luËt", Khoa häc kinh
tÕ - luËt, (1).
24. Bïi Ngäc S¬n, Gãp phÇn nghiªn cøu HiÕn ph¸p vµ nhµ n−íc ph¸p quyÒn.
25. Bïi Ngäc S¬n (2004), "X· héi ph¸p quyÒn", Nghiªn cøu lËp ph¸p, (5).
117
26. Phïng Trung TËp, Nh÷ng quy ®Þnh cña luËt tôc £§ª vÒ hîp ®ång vµ båi
th−êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång.
27. Vò Th− (2003), "Vai trß cña x· héi c«ng d©n ®èi víi viÖc x©y dùng nhµ
n−íc ph¸p quyÒn", Nghiªn cøu lËp ph¸p, (9).
28. Tßa ¸n nh©n d©n tØnh DakLak (2005), B¸o c¸o tæng kÕt n¨m 2005, DakLak.
29. Tßa ¸n nh©n d©n tØnh DakLak (2005), B¸o c¸o tæng kÕt 6 th¸ng ®Çu n¨m
2006, DakLak.
30. "Tr¸ch nhiÖm ®Ó ph¸p luËt ®i vµo cuéc sèng" (Bµi pháng vÊn Vò §øc KhiÓn -
ñy ban ph¸p luËt cña Quèc héi) (2005), Nghiªn cøu lËp ph¸p, (1).
31. Tr−êng C¸n bé tßa ¸n - Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao, Nh÷ng vÊn ®Ò ph¸p lý c¬
b¶n vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, Hµ Néi.
32. Tr−êng §¹i häc LuËt Hµ Néi, Gi¸o tr×nh lý luËn chung vÒ nhµ n−íc vµ
ph¸p luËt, Hµ Néi.
33. Y Nha, NguyÔn Léc, Y Phi, Vai trß cña ng−êi ®iÒu hµnh vµ thùc thi luËt
tôc, Tßa ¸n nh©n d©n tØnh DakLak.
34. Y Nha, NguyÔn Léc, Y Phi, Gi¶i quyÕt tranh chÊp vÒ d©n sù trong luËt tôc
£§ª, Tßa ¸n nh©n d©n tØnh DakLak.
35. Y Nha, NguyÔn Léc, Y Phi, HiÖu lùc cña luËt tôc £§ª trong ®êi sèng d©n
sù hiÖn ®¹i, Tßa ¸n nh©n d©n tØnh DakLak.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
Mối quan hệ giữa pháp luật và luật tục Ê Đê (qua thực tiễn xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh ĐakLak.pdf
