Một số giải pháp giáo dục đạo đức học sinh trong nhà trường trung học phổ thông

PHẦN A: ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Ở thời đại nào, dưới chế độ nào, việc giáo dục đạo đức cho thế hệ trẻ cũng là trung tâm chú ý của mọi thành viên xã hội.Trước đây, nhiều người vẫn cho rằng, khi kinh tế phát triển, con người giàu có thì đạo đức, quan hệ giữa người và người sẽ tốt đẹp hơn. ngày nay, xã hội đã giàu hơn trước nhiều, nhưng đâu đâu cũng báo hiệu về sự suy thoái đạo đức thể hiện dưới những hình thức khác nhau, đang làm vẩn đục cuộc sống yên lành của xã hội loài người. Trong những năm vừa qua, đất nước ta đang chuyển mình trong công cuộc đổi mới sâu sắc và toàn diện, từ một nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế nhiều thành phần vạn hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước. Với công cuộc đổi mới đất nước ta đã có nhiều thành tựu to lớn rất đáng tự hào về phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục. Tuy nhiên mặt trái của cơ chế mới cũng ảnh hưởng không nhỏ đến sự nghiệp giáo dục, trong đó sự suy thoái về đạo đức và những giá trị nhân văn tác động đến đại đa số thanh thiếu niên và học sinh hiện nay.Vậy giáo dục đạo đức càng trở lên cấp thiết đối với thế hệ trẻ bởi vì các em chính là chủ nhân tương lai của đất nước là những người sẽ quyết định sự phát triển của đất nước sau này. Nếu không có đạo đức các em sẽ không thể hiện tốt trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng và đất nước. Lứa tuổi học sinh THPT là lứa tuổi đang hình thành những giá trị nhân cách, giàu ước mơ, ham hiểu biết, thích tìm tòi, khám phá song còn thiếu hiểu biết sâu sắc về xã hội, còn thiếu kinh nghiệm sống, dễ bị lôi kéo, kích động vào các hành vi tiêu cực, bạo lực, vào lối sống ích kỉ, lai căng , thực dụng dễ bị phát triển lệch lạc về nhân cách. Một trong những nguyên nhân dẫn đến các hiện tượng vi pham, sa sút về đạo đức của một bộ phận học sinh THPT trong thời gian vừa qua như: Nghiện hút, bạo lực học đường, đua xe máy, ăn chơi sa đọa, du nhập các loại văn hóa phẩm đồi trụy thông qua phương tiện, phim ảnh, game, mạng Internet,… làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc học tập, đến những quan điểm sống, quan điểm về tình bạn, tình yêu. Trong mục tiêu toàn diện của nhà trường đã xác định: đạo đức là phẩm chất quan trọng nhất của nhân cách, là nền tảng để xây dựng thế giới tâm hồn của mỗi con người. ý thức đạo đức là ý thức của cá nhân về mục đích cuộc sống và mối quan hệ của các cá nhân trong xã hội. Ý thức đạo đức cá nhân được hình thành nhờ có giáo dục, trên cơ sở của truyền thống gia đình, truyền thống đạo đức, văn hoá dân tộc và sức mạnh của dư luận xã hội. Trong nhiều năm qua, các thế hệ học sinh nhà trường đã phát huy được truyền thống hiếu học của địa phương không ngừng cố gắng vươn lên để trở thành những người tài đức vẹn toàn, tuy nhiên hiện nay một số bậc cha mẹ học sinh, các thầy giáo đang rất lo lắng trước sự sa sút về đạo đức ngày càng gia tăng của một bộ phận học sinh. Điều đáng lưu ý là sự sa sút đạo đức của học sinh nói chung và học sinh THPT nói riêng không những đang tăng lên về mặt số lượng mà tăng cả về mức độ nguy hại đến mức báo động Do đó tôi mạnh dạn chọn đề tài: “Một số giải pháp giáo dục đạo đức học sinh trong nhà trường trung học phổ thông" nhằm góp phần hoàn thiện hơn nữa nhân cách cho học sinh và đạt được mục tiêu giáo dục toàn diện trong nhà trường về Đức, trí, thể , mỹ. II. MỤC ĐÍCH YÊU CẦU Thông qua thực trạng về đạo đức học sinh hiện nay để đề xuất một số yêu cầu với gia đình trong công tác giáo dục đạo đức và phương hướng hoàn thiện giáo dục đạo đức học sinh trong nhà trường THPT. III. KẾT QUẢ CẦN ĐẠT ĐƯỢC - Học sinh chăm ngoan, học giỏi. - Học sinh Có ý thức tu dưỡng đạo đức và hoàn thiện nhân cách - Học sinh có lối sống lành mạnh, văn minh, lịch sự. IV. ĐỐI TƯỢNG CẦN NGHIÊN CỨU 1. Đối tượng nghiên cứu: Thực trạng về đạo đức học sinh trung học phổ thông 2. Khách thể nghiên cứu: - Đạo đức học sinh trường trung học phổ thông V. NHIỆM VỤ CẦN NGHIÊN CỨU 1. Tổng hợp cơ sở lý luận của vấn đề đạo đức học sinh 2. Khảo sát thực trạng đạo đức học sinh trường trung học phổ thông. 3. Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao giáo dục đạo đức cho học sinh. VI. CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Phương pháp phân tích tổng hợp: Những hiện tượng yếu kém về đạo đức, người làm giáo dục phải thâu tóm lại từng vấn đề, làm sao cho bản chất của vấn đề được bộc lộ rõ ràng nhất thì mới thu được kết quả cao trong giảng dạy. 2. Phương pháp quan sát: - Quan sát là việc con người sử dụng các giác quan để thu thập các giữu liệu, số liệu. * Các dạng quan sát: + Quan sát toàn diện hay từng hoạt động. + Sử dụng quan sát lâu dài hoặc trong một thời gian ngắn. + Quan sát thăm dò hoăc đi sâu. + Quan sát phát hiện và kiểm nghiệm. 3. Phương pháp điều tra bằng an két: Là phương pháp mà nhà nghiên cứu dùng hệ thống các câu hỏi để thu thập các ý kiến chủ quan của các thành viên trong cộng đồng về vấn đề nào đó. - Câu hỏi mở: Để thăm dò và phát hiện vấn đề - Câu hỏi đóng: Để nhằm giải đáp một vấn đề nào đó có mục đích rõ ràng. - Câu hỏi bổ sung. * Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 09 năm 2010 đến tháng 3 năm 2011. PHẦN B: NỘI DUNG I. Cơ sở lý luận Giáo dục đạo đức học sinh là rất cần thiết giúp, các em rèn luyện hành vi có trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng và tổ quốc, giúp các em có khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống, xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với gia đình, bạn bè và mọi người, sống tích cực, chủ động, an toàn, hài hòa và lành mạnh. Đây cũng là vấn đề đòi hỏi các bậc cha, mẹ, các nghành, các cấp có liên quan phối hợp. Xét ở góc độ tâm lý lứa tuổi: Theo tổ chức y tế thế giới (WTO) độ tuổi vị thành niên là từ 10- 19 tuổi, ở Việt Nam quy định tuổi vị thành niên là từ 10- 18 tuổi, theo điều tra năm 1999 tỉ lệ thanh thiếu niên ở nước ta chiếm 23% dân số, trong đó có 81% đang theo học. Như vậy học sinh trung học phổ thông là lứa tuổi vị thành niên, giai đoạn này các em đang phát triển mạnh mẽ về thể chất, tâm lý, đây là thời kỳ chuyển tiếp từ trẻ em sang người lớn các em luôn có xu hướng tự khẳng định mình, có ý thức vươn lên làm chủ bản thân. ở giai đoạn này sự chỉ bảo kiểm tra quan sát của người lớn luôn làm các em tỏ ra khó chịu, đay cũng là giai đoạn các em thích được tìm tòi, khám phá phát hiện những điều chưa biết, những cái mới mẻ của cuộc sống đồng thời các em cũng muốn thoát khỏi sự ràng buộc của cha mẹ. Về góc độ xã hội; ở lứa tuổi THPT, sự giao tiếp với bạn bè là một nhu cầu rất lớn các em có xu hướng tụ tập thành từng nhóm có cùng sở thích, phù hợp với tính tình để vui chơi, đùa nghịch có những lúc, những nơi các em có những biểu hiện hành vi không đúng, không phù hợp với lứa tuổi. ở giai đoạn này quá trình phát triển sinh lý ảnh hưởng rất nhiều đến tính cách của các em như: Tính tình không ổn định, dễ nổi cáu, khi thì quá sôi nổi nhiệt tình, nhưng có khó khăn trở ngại lại buông xuôi chán nản. Lứa tuổi này các em cảm thấy cái gì cũng đơn giản và luôn ở hai trạng thái hoặc tự ti hoặc hiếu thắng dẫn đến hành động thiếu suy nghĩ, nhiều lúc mình vi phạm nhân cách mà không hề biết. Bởi vậy, người lớn và cha mẹ, các thầy cô giáo và các lực lượng xã hội cần phải nắm được đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi vị thành niên, những vấn đề lý luận về đạo đức học để giáo dục, quản lý các em có hiệu quả theo những chuẩn mực của xã hội. Bên cạnh việc hình thành và phát triển những giá trị mới tích cực, nhiều hiện tượng tiêu cực đã nảy sinh khi chuyển sang kinh tế thị trường và đã có ảnh hưởng xấu đến đạo đức thế hệ trẻ, thể hiện ở những điểm sau đây: - Chính sách mở cửa, mở rộng giao lưu với nước ngoài đã du nhập vào Việt Nam lối sống hưởng lạc tiêu xài, xa xỉ là điều rất hấp dẫn thanh niên và con người nói chung. Trong lúc đất nước vừa trải qua chiến tranh ác liệt, lâu dài, nền kinh tế còn nghèo nàn, lạc hậu, đời sống nhân dân còn thấp, mà muốn đua đòi, tiêu sài hưởng lạc thì nảy sinh tệ tham nhũng và nhiều tệ nạn xã hội khác. Quan hệ giữa người và người sẽ bị vẩn đục do tác động của đồng tiền. Triết lý “trọng nghĩa khinh tài” mà ông cha ta đã rút ra qua quá trình lịch sử bị xói mòn, hoen ố. - Sự phân hoá giàu nghèo đã diễn ra rất nhanh là tiền đề cho sự bất bình đẳng nhiều lĩnh vực. - Việc xoá bỏ cơ chế bao cấp, bên cạnh ư điểm mở rộng dân chủ trong quản lý kinh tế xã hội, làm cho một bộ phận, nhân dân cảm thấy bị bỏ rơI trong việc: Tìm kiếm công ăn việc làm, cung cấp nhà cửa, chăm sóc sức khoẻ, giáo dục con cái bảo lãnh đời sống vật chất và tinh thần nói chung. Do vậy này đã làm nảy sinh trong một bộ phận cán bộ và nhân dân cảm giác quan hệ giữa người dân và nhà nước không còn gắn bó chặt chẽ nữa. Tâm lý hay tự do lo lấy bản thân, gia đình tăng lên và tinh thần trách nhiệm đối với cộng động, Tổ quốc bị giảm xuống. - Trong mỗi gia đình những thay đổi về đạo đức, lối sống cũng đang diễn ra mạnh mẽ. Để thoả mãn những nhu cầu vật chất ngày càng tăng, các bậc cha mẹ đã lao vào các hoạt động kiếm sống dưói các hình thức khác nhau.Thời giờ dành cho sự trao đổi tâm tình giữa ông bà, cha mẹ và con cái ít đi. Nguồn tri thức và tình cảm vô giá này bị cắt giảm đã làm ảnh hưởng đến sự gắn bó, thân mật của các thành viên trong gia đình mờ nhạt quan hệ giữa vợ chồng, con cái. Mặt khác, hệ thống giá trị xã hội thay đổi, định hướng giá trị trong từng con người cũng thay đổi làm nảy sinh sự bất đồng ý kiến giữa các thành viên trong gia đình trong nhiều vấn đề xã hội. Hiện tượng rạn nứt tình cảm vợ chồng, giữa bố mẹ và con cái ngày càng tăng lên đưa đến tình trạng ly hồn, trẻ em bỏ nhà sống lang thanh rồi lâm vào các tệ nạn xã hội và tội phạm. Đạo đức là một phạm trù lịch sử. Trong giai đoạn hiện nay, khi quá trình hội nhập đang diễn ra trên phạm vi toàn cầu, khi việc phá hoại môi trường đang dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng đe doạ sự tồn vong của nhân loại thì nội dung của đạo đức không chỉ là lòng yêu tổ quốc, yêu đồng bào, yêu con người, lòng nhân ái nói chung mà phải bao gồm các vấn đề sau: - Giữ gìn và phát huy những truyền thống tốt đẹp của dân tộc như: lòng yêu nước, nhân ái, tự lực tự cường, cần kiệm liêm chính, hiếu học, thuỷ chung, tình nghĩa, tôn trọng người già - Bảo vệ môi trường, bảo vệ sinh thái. - Vấn đề dân số và kế hoạch hoá gia đình, chống bạo lực và tệ nạn xã hội. - Đấu tranh cho một thế giới hoà bình, ổn định, bình đẳng, dân chủ và phát triển bền vững. II. Thực trạng Các bậc cha mẹ học sinh, các thầy giáo, các nhà quản lý cũng như các thành viên xã hội đang rất lo lắng trước sự sa sút về đạo đức ngày càng gia tăng của một bộ phận học sinh. Điều đáng chú ý là sự sa sút dạo đức của học sinh không những đang tăng lên về mặt số lượng mà tăng lên cả về mức độ nguy hại dẫn đến học sinh thường có biểu hiện như: - Thiếu ý thức tổ chức kỷ luật, lười học, lười lao động, hay trốn học để đi chơi. - Thiếu lễ phép với thầy cô, với người lớn, với cha mẹ, đặc biệt có trường hợp xúc phạm thầy, cô giáo. - Hay gây gổ, nói tục, chửi bậy, cắt, nhuộm tóc, ăn mặc không phù hợp với lứa tuổi học sinh. - Mất trật tự ngoài xã hội, la cà ăn uống, tham gia các nhóm đánh nhau, cá biệt còn có học sinh bỏ nhà đi qua đêm, đi theo sự rủ rê của bạn bè cùng lứa tuổi đã bỏ học. - Gian dối, quay cóp, càng lên lớp trên hiện tượng quay cóp càng tăng. - Nạn nghiện hút, ma tuý đang xâm nhập một số trường học. - Sinh hoạt tình dục sớm, số em gái vị thành niên nạo hút thai ngày càng tăng. - Chưa có động cơ phấn đấu cao trong học tập. - Mơ hồ về truyền thống dân tộc, chưa tự hào về truyền thống dân tộc và con người Việt Nam. - Chưa có động cơ phấn đấu cao trong học tập để góp phần đưa đất nước thoát khỏi nghèo nàn lạc hậu tiến kịp các nước phát triển. "Đặc biệt đáng lo ngại là trong một bộ phận học sinh " mờ nhạt về lý tưởng, theo lối sống thực dụng, thiếu hoài bão lập thân, lập nghiệp vì tương lai của bản thân và đất nước. Nhìn chung, đạo đức của học sinh nói chung và học sinh THPT nói riêng đang giảm sút . Tuy theo các kết quả điều tra trên quy mô lớn, đạo đức vẫn còn ở vị trí cao trong bậc thang giá trị xã hội, nhưng có những biểu hiện đáng lo ngại như nghiện hút, tiêm chích ma tuý, ý thức đạo đức đi xuống đã xâm nhập vào nhà trường. Động cơ học tập vì dân giàu nước mạnh, vì lý tưởng còn mờ nhạt. Song những mặt yếu tố này ít có dịp bộc lộ công khai trong nhà trường, nên những người làm công tác giáo dục dễ bỏ qua. III. Một số biện pháp hoàn thiện giáo dục đạo đức học sinh 1. Đối với gia đình: - Trong các tổ chức xã hội, gia đình là thành phần có thế mạnh và điều kiện để tiến hành giáo dục đạo đức cho trẻ sớm nhất. Giáo dục đạo đức là nhu cầu tự giác của mỗi gia đình, gia đình nào cũng muốn cho con cái mình trở thành những người có tâm hồn trong sạch, trí tuệ phát triển, thể lực cường tráng, trở thành những người công dân tốt có ích cho xã hội và làm vẻ vang cho gia đình, dòng họ chính vì vậy ở mỗi gia đình cần rèn luyện cho con mình những phẩm chất quan trọng như lòng nhân ái, tinh thần trách nhiệm đối với công việc được giao và luôn có ý thức tu dưỡng hoàn thiện đạo đức. Những phẩm chất này sẽ thường xuyên được củng cố và phát triển trong tương lai, trong quá trình sống, học tập và lao động của mỗi con người. - Trong gia đình, cha mẹ cần quy định cho trẻ những trách nhiệm cụ thể từ đơn giản đến phức tạp; tinh thần trách nhiệm đến hành vi, cử chỉ lời nói của mình. - Gia đình là nơi thuận lợi nhất để giáo dục cho trẻ lòng thương người, cảm thông, chia sẻ, giúp đỡ người khác. Vì vậy, cha mẹ cần đặc biệt chú ý khai thác những tình huống sẵn có trong sinh hoạt gia đình: Chăm sóc sức khoẻ của người thân, tạo niềm vui cho người khác, bày tỏ sự quan tâm với người khác, chia sẻ, động viên người thân, những lúc ốm đau, thành công hay thất bại. Những giá trị đạo đức cần được hình thành ở trẻ trong gia đình có thể phân thành hai nhóm. * Nhóm những chuẩn mực đạo đức trong gia đình, bao gồm: + Quy định về cách cư xử với người thân. + Quy định về trách nhiệm trong gia đình. + Quy định về tình cảm gia đình. * Nhóm những chuẩn mực đạo đức trong xã hội, bao gồm: + Quy định về trách nhiệm đối với xã hội. + Văn hoá đạo đức truyền thống. + Văn hoá đạo đức mang tính toàn cầu. 2. Trong nhà trường: 2.1. Giáo dục truyền thống tốt đẹp của dân tộc cho học sinh. - Hiện nay, khi quá trình hội nhập giữa các nước đang xảy ra trên toàn cầu, thì điều mà các dân tộc nhỏ, yếu và nghèo quan tâm nhất là làm sao đủ bản lĩnh đứng vững, tòn tại và phát triển, không bị các nước mạnh, giàu và văn minh hơn chèn ép, lấn át và thôn tính. Trong vấn đề này dân tộc đã rút được nhiều kinh nghiệm qua hơn một nghìn năm Bắc thuộc và gần một thế kỷ đô hộ của thực dân Pháp. Vì vậy, việc làm cho mọi người Việt Nam, nhất là thế hệ trẻ tự hào với truyền thống tốt đẹp của dân tộc, biết giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá, các truyền thống tốt đẹp của dân tộc là điều có ý nghĩa quan trọng đặc biệt trong nội dung giáo dục đạo đức hiện nay. Đó là công việc to lớn của Đảng, toàn dân ta hiện nay, là nhiệm vụ quan trọng của toàn xã hội trong đó ngành giáo dục có vai trò đặc biệt. 2.2. Xây dựng đội ngũ giáo viên: - Cha ông ta xưa rất coi trọng “thân giáo”, tức lấy sự gương mẫu của ban thân người thầy mà giáo dục học trò. Đó là phương pháp có hiệu quả nhất. Chính vì vậy trước hết mỗi nhà trường phải xây dựng được một đội ngũ giáo viên “Hồng thắm chuyên sâu". Mỗi thầy giáo, cô giáo thực sự gương mẫu trong đời sống hàng ngày để học sinh noi theo: Gương mẫu từ ngôn ngữ, ăn mặc, giao tiếp đến thực hiện tốt giờ giấc ra vào lớp các hoạt động ngoại khoá. Lời nói đi đôi với việc làm. Đánh giá thi đua chính xác công bằng. - Giáo viên chủ nhiệm có năng lực, nhiệt tình, có trách nhiệm cao đối với giáo dục học sinh, luôn gần gũi nắn vững tâm lý hoàn cảnh gia đình của từng học sinh lớp mình quản lý để từ đó có sự chia sẽ động viên các em một cách kịp thời. - GVCN Tổ chức nhiều hoạt động ngoài giờ lên lớp trong các giờ sinh hoạt lớp, đặc biệt là các hoạt động văn nghệ, thể thao, lao động đa dạng khác nhằm làm bộc lộ các hành vi đạo đức, để các em có dịp rèn luyện những phẩm chất, hành vi tốt, ngăn ngừa những cái xấu qua hoạt động thực tiễn. - Trong quá trình lên lớp giáo viên bộ môn nhạy bén với việc khai thác nội dung giáo dục đạo đức trong các bài giảng, trong quá trình dạy học, đặc biệt là môn Giáo dục công dân. - Phối hợp chặt chẽ giữa nhà trờng với cha mẹ học sinh giáo dục học sinh cá biệt. Đảm bảo thông tin hai chiều giữa gia đình và nhà trờng để có biện pháp xử lý kịp thời khi học sinh vi phạm. - Xử lý nghiêm khắc những học sinh vi phạm đưa ra hội đồng kỉ luật nhằm để giáo dục những học sinh khác. 3. Phối hợp chặt chẽ với các hoạt động văn hoá, tận dụng triệt để để các phương tiện thông tin đại chúng để giáo dục học sinh. 4. Đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, nghiên cứu về giáo dục đạo đức cho học sinh. III. Thực trạng của công tác giáo dục đạo đức cho học sinh của các trường THPT. 1. Đặc diểm tình hình a) Thuận lợi - Sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, phối hợp của lãnh đạo Đảng, chính quyền, các ban nghành đoàn thể, các cấp trên địa bàn và Sở Giáo Dục - Đào Tạo Tỉnh Hải Dương. - Tập thể sư phạm nhà trường đều có ý thức và tinh thần trách nhiệm cao đối với công tác giáo dục đạo đức học sinh, có rất nhiều thầy cô giáo luôn trăn trở tìm mọi biện pháp để giáo dục học sinh tiến bộ vươn lên. - Hội cha mẹ học sinh luôn nhiệt tình và thường xuyên phối hợp, chăm lo đến các hoạt động của nhà trường nhất là công tác giáo dục đạo đức cho học sinh. - Nhiều học sinh được giáo dục tốt ở gia đình và ở các trường, rất nhiều em có ý thức tư cách đạo đức tốt làm hạt nhân tốt ở các tập thể học sinh. b) Khó khăn - Một số phụ huynh chưa thực sự quan tâm đến việc giáo dục con cái, còn nuông chiều, phó mặc cho nhà trường, thậm trí phụ huynh còn rất bất lực trước con cái. Một số phụ huynh chưa có phương pháp giáo dục con cái theo đúng khoa học, nặng về bạo lực, chửi bới con cái không đúng nơi, đúng chỗ. - Một số ít học sinh còn nhận thức ỷ lại vào bố mẹ nên dễ dẫn đến vi phạm nội quy nhà trường và các quy định xã hội. - Trong quá trình thực hiện giáo dục, có lúc sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các tổ chức, cá nhân trong cũng như ngoài nhà trường là trử ngại hạn chế chất lượng giáo dục đạo đức học sinh. 2. Những việc các trường đã làm trong năm học a) Hoạt động ngoại khóa - Các trường đã tổ chức cho học sinh tham gia tích cực các hoạt động giáo dục theo chủ đề của năm học. - Kết hợp với Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tổ chức các chương trình giao lưu văn nghệ, thể dục thể thao và các hoạt động vui chơi giải trí trong và ngoài trường nhằm tuyên truyền giáo dục đạo đức cho học sinh. - Giáo dục phòng chống Ma túy, an toàn giao thông và các tệ nạn xã hội. - Tổ chức sinh hoạt dưới cờ hàng tuần phát động các phong trào thi đua có liên quan đến các hoạt động giáo dục trong nhà trường, nêu gương người tốt việc tốt, vượt khó học giỏi... Trong năm học 2009-2010 các hoạt động ngoại khóa của các trường trung học phổ thông phong phú nhiều hình thức, lôi cuốn học sinh có tác dụng giáo dục, hình thành những phẩm chất đạo đức tốt cho học sinh, xây dựng lối sống tập thể, tinh thần hợp tác, tương trợ và ý thức chấp hành nội quy nhà trường và pháp luật của nhà nước. b) Các hoạt động giáo dục lao động, hướng nghiệp - Giáo dục lao động: trường tổ chức cho học sinh lao động hàng tuần, thu dọn vệ sinh môi trường, cải tạo cảnh quang sư phạm . Thông qua các buổi lao động giáo dục cho học sinh tinh thần kỉ luật, biết yêu thương và kính trọng người lao động. - Giáo dục hướng nghiệp: Các trường chỉ dạy hướng nghiệp cho học sinh khối 10, 11,12 theo chương trình quy định của Bộ giáo dục và đào tạo và đặc biệt tư vấn mùa thi cho khối 12. - Tổ chức lễ tri ân trước khi ra trường cho học sinh khối 12. c) Hoạt động của giáo viên chủ nhiệm. * Tầm quan trọng của công tác giáo viên chủ nhiệm đối với công tác giáo dục đạo đức trong nhà trường: Giáo viên chủ nhiệm là lực lượng chính trong công tác giáo dục đạo đức cho học sinh, là người quản lý mọi hoạt động của lớp học, là người triển khai mọi hoạt động của nhà trường đến từng lớp, từng học sinh nên tiêu chí của người giáo viên chủ nhiệm cũng cần được quan tâm - Có lập trường tư tưởng vững vàng và trình độ giác ngộ cách mạng cao. - Có uy tín - đạo đức tốt. - Giáo viên giỏi, vững tay nghề. - Có tầm hiểu biết rộng. - Có tinh thần trách nhiệm cao, yêu nghề. - Thương yêu và tôn trọng học sinh. - Có năng lực tổ chức. * Những hoạt động của giáo viên chủ nhiệm trong năm học: - Thực hiện các loại sổ theo quy định của ngành: Sổ liên lạc với gia đình học sinh, sổ chủ nhiệm, sổ theo dõi xếp loại đạo đức học sinh... - Tổ chức sinh hoạt cuối tuần, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, xây dựng kế hoạch chủ nhiệm, kế hoach thi đua... - Kết hợp chặt chẽ với cha mẹ học sinh, chủ động phối hợp với các giáo viên bộ môn. đoàn TNCS Hồ CHí Minh, ban quản sinh, các ban đoàn thể địa phương trong công tác giáo dục đạo đức cho học sinh. - Nhận xét, đánh giá, xếp loại Hạnh kiểm và học lực cho học sinh, đề nghị khen thưởng và kỉ luật học sinh. - Quan trọng nhất là hiểu được tâm lý, hoàn cảnh gia đình của từng học sinh trong lớp để có thể đưa ra những biện pháp giáo dục phù hợp. d) Hoạt động gằn liền nhà trường với thực tế đời sống địa phương. * Những hoạt động - Tổ chức thăm hỏi tặng quà gia đình thương binh liệt sĩ, bà mẹ Việt Nam anh hùng nhằm giáo dục cho các em truyền thống anh hùng của dân tộc ta, biết kính trọng và giúp đỡ các bạn học sinh là con em của những gia đình có nhiều cống hiến cho đất nước.. - Tổ chức cho học sinh học tập luật giao thông đường bộ. *Ưu điểm - Học sinh tham gia đầy đủ có chất lượng. - Phong trào được phát động lớn, có tác dụng giáo dục học sinh, gây ấn tượng tốt với các cơ quan đoàn thể địa phương. * Tồn tại - Phong trào chưa nhiều, chưa có sự phối hợp đồng bộ của các cơ quan đoàn thể địa phương với nhà trường, e) Chất lượng đạo đức nếp sống của học sinh * Nhận xét: Kết quả đạt được về phía học sinh là phần lớn các em có được những hiểu biết ban đầu về một số chuẩn mực hành vi đạo đức, từng bước hình thành thái độ tự trọng, tự tin vào khả năng của bản thân, có trách nhiệm với hành động của mình, yêu thương tôn trọng con người, mong muốn đem lại niềm vui hạnh phục cho mọi người. Tuy nhiên bên cạnh đó vẫn còn có một số bộ phận chưa ngoan, thường hay vi phạm đạo đức. * Những biểu hiện của thực trạng đạo đức học sinh: - Tích cực: Đa số học sinh có đạo đức tốt, biết nghe lời cha mẹ, thầy cô, nghiêm chỉnh chấp hành các qui định của lớp, nội qui của trường, biết sống tốt và sống đẹp. - Tiêu cực: Một số bộ phận không ít học sinh có biểu hiện chán nản, không thích học, thường xuyên gây mất trật tự trong lớp, nói tục vô lễ với thầy cô, nói dối thầy cô và bạn bè, giao lưu với đối tượng xấu bên ngoài.. + Nguyên nhân tiêu cực: Khách quan: - Do sự bất ổn của gia đình, cha mẹ đi làm ăn xa các em phải ở với nội, ngoại thiếu sự quan tâm quản lý. - Cha hoặc mẹ mất sớm. - Cha mẹ giàu có, nuông chiều, cho tiền nhiều thiếu sự kiểm tra và giáo dục. - Đời sống nhân dân còn khó khăn, tệ nạn xã hội nhiều, cha mẹ học sinh chưa ý thức hết vai trò giáo dục của gia đình. Chủ quan: - Ý thức đạo đức của học sinh chưa cao, kỹ năng vận dụng chuẩn mực đạo đức còn thấp, chưa phân định được cái xấu và cái tốt, nhiều khi mang tính chất bột phát. Khả năng tự chủ chưa cao, khi vi phạm đạo đức sửa chữa chậm hoặc không chịu sửa chữa. Nhận định chung: Mặt mạnh Về phía học sinh có chiều hướng phát triển tốt về mặt tình cảm đạo đức, các em rèn luyện được kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tự nhận thức đúng sai, tự hiểu và vận dụng một số kiến thức pháp luật trong cuộc sống hang ngày, không có học sinh vi phạm nghiêm trọng về đạo đức. Về phía giao viên trao dồi đạo đức cách mạng, đạo đức nhà giáo, tự học hỏi nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ luôn là tấm gương sang cho học sinh noi theo. Mặt yếu: Số học sinh gặp khó khăn trong rèn luyện đạo đức vẫn còn nhiều, một số giáo viên chưa thực sự quan tâm đến giáo dục đạo đức thông qua bài học ở trên lớp. Chưa phối hợp chặt chẽ 3 môi trường trong công tác giáo dục đạo đức học sinh. III. Biên pháp giáo dục đạo đức cho học sinh của các trường THPT. Xuất phát thực trạng của công tác giáo dục cho học sinh trong các trường THPT qua việc nghiên cứu lý luận, tổng hợp kinh nghiệm thực tiễn, đơn vị. Biện pháp giáo dục đạo đức cho học sinh của trường trung học phổ thông trong giai đoạn hiện nay như sau: 1.Xây dựng trong nhà trường một môi trường thật tốt để giáo dục đạo đức cho học sinh. a.Ý nghĩa Một trong các yếu tố góp phần hết sức quan trọng trong việc giáo dục đạo đức cho học sinh làm: Cảnh quan sư phạm, làm sao để nhà trường thực sự là “Nhà trường”, tự đúng ý của nghĩa của nó là mang yếu tố giáo dục. Giáo dục nhà trường giữ vai trò chủ đạo vì nó định hướng cho toàn bộ quá trình giáo dục hình thành nhân cách của học sinh, khai thác có chọn lọc những tác động tích cực và ngăn chặn những tác động tiêu cực từ gia đình và xã hội. b.Nội dung - Tổ chức, sắp xếp, tu sửa, trang điểm cơ sở vật chất khung cảnh của nhà trường làm sao cho toàn trường đều toát lên ý nghĩa giáo dục đối với học sinh. - Tạo lên bầu không khí giáo dục trong toàn trường và ở mỗi lớp học, hình thành một phong cách sinh hoạt của nhà trường, biểu hiện như sau: + Nề nếp tốt: Trật tự, vệ sinh, ngăn nắp, nghiêm túc + Có dư luận tập thể tốt, ủng hộ cái tốt cái tiến bộ, phê phán cái sai, cái lạc hậu, có phong trào thi đua sôi nổi đúng thực chất. + Có quan hệ tốt giữa các thành viên trong trường: giữa thầy với thầy, giữa thầy với trò, giữa trò với trò. Trong các mối quan hệ phải thực sự đúng mực, hài hòa, giáo viên thương yêu tôn trọng học sinh. Học sinh không hỗn xược, không khúm núm, sợ sệt, yêu mến và tin tưởng thầy cô, học sinh đối với nhau thì đoàn kết, thân thái giúp đỡ nhau cùng tiến bộ, không thù hằn bè cánh đánh nhau, không nói tục chửi bậy, không tham gia vào tệ nạn xã hội. * Đối với nhà trường: - Phải xây dựng kế hoạch giáo dục đạo đức cho học sinh ngay từ đầu năm học trên cơ sở dựa vào tình hình thực trạng đạo đức của học sinh, tình hình thực tế của địa phương để định ra nội dung biện pháp, thời gian, chỉ tiêu cho phù hợp. - Phải thường xuyên nắm bắt tình hình tư tưởng đạo đức của học sinh một cách cụ thể bao gồm tình hình có tính chất thường xuyên, lâu dài, phổ biến và những tình hình có tính chất thời sự, các biệt có thể ảnh hưởng tích cực hay tiêu cực đối với học sinh. - Thực hiện tốt xã hội hóa giáo dục, đầu tư ngân sách để cải tạo cảnh quan sư phạm: Trồng cây xanh, hoa cảnh, trang trí các khẩu hiểu nội quy của từng phòng học và trong khu vực trường, xây dựng cổng rào an toàn cho học sinh. - Thường xuyên tổ chức lao động trường lớp, trồng cây xanh, thông qua các buổi lao động cần giáo dục mục đích, ý nghĩa công việc cho học sinh, phải có phân công cụ thể cho từng đơn vị lớp, qui định rõ thời gian và kết quả phải đạt được, phải có kỷ luật, trật tự, không khí vui tươi, biểu dương kịp thời những học sinh tốt, tập thể tốt. - Tổ chức tham khảo hội đồng giáo viên để đưa ra những qui định cụ thể về nội qui nhà trường, nhiệm vụ của học sinh, dựa trên cơ sở điều lệ trường trung học phổ thông. - Kết hợp với chính quyền địa phương, giải tỏa các hàng quán trước công trường các điểm vui chơi giải trí và truy cập internet thiếu lành mạnh xung quanh trường theo đúng của ngành chức năng. - Tổ chức các phong trào thi đua thường xuyên, liên tục, đảm bảo tính công bằng, trung thực phù hợp với nhu cầu năng lực của các em. - Chỉ đạo giáo viên chủ nhiệm xây dựng lớp thành tập thể vững mạnh, có lực lượng cốt cán làm nòng cốt, làm hạt nhân cơ bản của lớp là trợ thủ đắc lực cho giáo viên chủ nhiệm. * Đối với giáo viên - Phải gương mẫu về mọi mặt, đoàn kết nhất trí thành một khối thống nhất, có tác dụng giáo dục mạnh mẽ đối với học sinh. - Phải không ngừng hoàn thiện nhân cách của mình, phải thương yêu, tôn trọng, tin tưởng học sinh, có ý thức trách nhiệm về mọi hành vi ngôn ngữ cử chỉ của mình đối với học sinh, đồng nghiệp, bản thân phải là tấm gương của học sinh noi theo. * Đối với đoàn thanh niên: - Chủ động phối hợp với ban quản sinh, giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn, tổ chức phong trào thi đua học tập, rèn luyện đoàn viên. - Tổ chức sinh hoạt hàng tuần, tạo sân chơi lành mạnh cho các em. Tổ chức và sinh hoạt đều đặn các câu lạc bộ sở thích. - Giáo dục tinh thần yêu nước cho các em thông qua việc sưu tầm địa chỉ đỏ, thăm viếng các bà mẹ Việt Nam anh hùng địa phương, quan tâm đến hoạt động nhân đạo từ thiện mà giáo dục cho đoàn viên biết yêu thương mọi người, biết trân trọng những con người đã hy sinh vì Tổ Quốc, biết chia sẻ giúp đỡ khi người khác gặp khó khăn. Giáo dục truyền thống nhân ái, trọng nhân nghĩa của dân tộc ta. * Đối với cán bộ, nhân viên bảo vệ. - Khi phát hiện những biểu hiện vi phạm cần phối hợp với ban nền nếp, đoàn, quản sinh, giáo viên chủ nhiệm để cùng giáo dục. 2. Đổi mới công tác chủ nhiệm lớp là biện pháp góp phần nâng cao chất lượng đạo đức cho học sinh. a) Ý nghĩa GVCN có vai trò rất to lớn trong công tác giáo dục đạo đức cho học sinh, vì GVCN là người quản lý toàn diện học sinh được phụ trách, là cầu nối giữa Ban Giám Hiệu với các tổ chức trong nhà trường như Đoàn, ban quản sinh, các giáo viên bộ môn trong nhà trường, các giáo viên bộ môn với tập thể lớp là người cố vấn tổ chức các hoạt động các tập thể của lớp, đồng thời là người đứng ra phối hợp các lực lượng xã hội nhằm thực hiện tốt mục tiêu giáo dục của nhà trường. b) Nội dung * Tìm hiểu đặc điểm tình hình lớp, tình hình học sinh là góp phần công tác chủ nhiệm đạt kết quả cao. - Đầu năm học giao viên chủ nhiệm phải có những thông tin khái quát về gia đình học sinh như: Nơi ở, hoàn cảnh sống, lối sống, hoàn cảnh kinh tế gia đình, giáo dục của gia đình, sự quan tâm của cha mẹ đối với con cái, quan hệ gia đình với láng giềng. Việc tìm hiểu này sẽ giúp giáo viên chủ nhiệm kết hợp với gia đình trong công tác giáo dục đạo đức cho học sinh. Đầu năm học, giáo viên phải nắm được đặc điểm học sinh về: Sức khỏe, đạo đức, năng lực học tập, động cơ học tập, quan hệ học sinh với cha mẹ, ông bà, anh chị em trong gia đình, ở trường với thầy cô, ngoài xã hội, cộng động. Việc tìm hiểu học sinh về mọi mặt là rất cần thiết, nhưng giáo viên chủ nhiệm phải thấy được nguyên nhân dẫn đến thực trạng đó. Giáo viên chủ nhiệm phải tìm hiểu cơ cấu, lứa tuổi, năng lực học tập, học động, mối quan hệ giữa học sinh với học sinh, học sinh với giao viên sự đoàn kết của lớp chủ nhiệm. * Nắm bắt đường lối quan điểm của Đảng về công tác giáo dục, mục tiêu giáo dục mục tiêu cấp học, lớp học kế hoạch, nhiệm vụ giáo dục, dạy học của học kỳ, năm học. - Để vận dụng tốt vào công tác chủ nhiệm của mình GVCN phải nắm vững mục tiêu giáo dục, mục tiêu cấp học, kế hoạch, nhiệm vụ giáo dục, dạy học của học kỳ năm học. - Để cho học sinh thực hiện chủ động sáng tạo, nhiệm vụ của lớp trong các phong trào chung, giáo viên chủ nhiệm phải nắm vững kế hoạch, nội dung và cách thực hiện của trường trong tuần, tháng, học kỳ và cả năm học để triển khai phân công nhiệm vụ cho lớp. - Phải nắm vững tri thức lý luận giáo dục, có nghệ thuật sư phạm ứng xử, xây dựng và phối hợp tốt các mối quan hệ trong nhà trường và địa phương. - Để liên kết và phối hộp có hiệu quả giữa nhà trường, đại diện là giao viên chủ nhiệm với địa phương trong công tác giáo dục đạo đức cho học sinh. - GVCN cần phải nắm được tình hình thời sự, khoa học kỹ thuật, văn hóa xã hội để bổ sung kiến thức của mình thêm phong phú. * Cộng tác chặt chẽ với cha mẹ học sinh, chủ động phối hợp với giáo viên bộ môn, đoàn TNCS Hồ Chí Minh, các tổ chức xã hội có liên quan trong hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh. * Xây dựng những truyền thống tốt đẹp của lớp. * Tích cực tham gia vào công tác đánh giá xếp loại hạnh kiểm, xét thi đua, khen thưởng và kỷ luật học sinh với tư cách là người bảo vệ quyền lợi chính đáng cho học sinh. C. KẾT LUẬN Trước thực trạng đạo đực hiện nay của học sinh trường THPT có chiều hướng giảm sút nghiêm trọng, việc giáo dục đạo đức cho học sinh là đỏi hỏi cấp bách của xã hội để xây dựng những giá trị cơ bản của con người Việt Nam trong thời kỳ CNH, HĐH, phát triển nền kinh tế trí thức. Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài về giáo dục đạo đức cho học sinh đã giúp cho đội ngũ giáo viên và các bộ quản lý xác định đúng tầm quan trong của công tác giáo dục đạo đức học sinh ở nhà trường để có kế hoạch hoàn chỉnh, có sự quan tâm đúng mực trong việc giáo dục học sinh, từ đó giúp cho tập thể sư phạm nhà trường thấy được nhiệm vụ quan trọng này để ngoài việc dạy chữ cho tốt còn phải lưu tâm, hết lòng giáo dục các em phát triển toàn diện cả đức lẫn tài. Những vấn đề cơ bản về giáo dục đạo đức cho học sinh đã được thể hiện qua 2 con đường cơ bản: - Con đường dạy học các môn học trong và ngoài nhà trường. - Con đường hoạt động giáo dục trong và ngoài nhà trường Tuy nhiên do thời gian nghiên cứu ngắn, phạm vi nghiên cứ chỉ là một trường THPT thực hành nên có nhiều vấn đề chưa được phân tích một cách đầy đủ, các biện pháp đưa ra chưa có tính khả thi cao, nhưng ít nhiều nó cũng giúp cho chúng ta thấy được thực trạng đạo đức học sinh hiện nay, giúp cho chúng ta định hướng lại một số việc cần phải làm trong thời gian sắp tới để góp phần thành công vào công tác giáo dục đạo đức cho học sinh. Trên đây là một số nhận thức, việc thực hiện chuyên đề “Một số biện pháp giáo dục đạo đức trong nhà trường THPT ”. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các đồng chí, đồng nghiệp cùng xây dựng góp ý bổ sung để chuyên đề được hoàn thiện hơn nữa nhằm mang lại hiệu quả cho quá trình dạy và học trong nhà trường. Tôi xin trân trọng cảm ơn!