Nghiên cứu các giải pháp tốt nhất trong hệ thống quản lý CTR đô thị cho thị xã Bảo Lộc và qui hoạch đến năm 2020

Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang1 CHÖÔNG 1 TOÅNG QUAN 1.1. SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA VIEÄC NGHIEÂN CÖÙU Ñaát nöôùc ta hieän nay ñang trong quaù trình ñoâ thò hoùa phaùt trieån khoâng ngöøng caû veà toác ñoä laãn qui moâ, soá löôïng laãn chaát löôïng. Beân caïnh nhöõng maët tích cöïc, nhöõng tieán boä vöôït baäc thì vaãn coøn nhöõng maët tieâu cöïc, nhöõng haïn cheá maø khoâng moät nöôùc ñang phaùt trieån naøo khoâng phaûi ñoái maët, ñoù laø tình traïng moâi tröôøng ngaøy caøng bò oâ nhieãm cuï theå ñoù laø oâ nhieãm veà ñaát, nöôùc, khoâng khí vaø tình traïng taøi nguyeân thieân nhieân ngaøy caøng trôû neân caïn kieät, vaø haøng loaït caùc vaán ñeà veà moâi tröôøng khaùc caàn ñöôïc quan taâm saâu saéc vaø kòp thôøi giaûi quyeát moät caùch nghieâm tuùc, trieät ñeå. Cuøng vôùi söï phaùt trieån vöôït baäc cuûa ñaát nöôùc, Thò xaõ Baûo Loäc hieän nay ñang phaán ñaáu xaây döïng ñeán naêm 2010 trôû thaønh ñoâ thò loaïi 3, tieáp tuïc giöõ vai troø trung taâm kinh teá – xaõ hoäi, phuïc vuï cho söï phaùt trieån cuûa caùc tænh phía Nam tænh Laâm Ñoàng, ñòa baøn coù qui moâ daân soá hôn nöõa trieäu ngöôøi vaø nhieàu tieàm naêng ñang ñöôïc khai thaùc . Ñeå thöïc hieän chöùc naêng laø trung taâm phaùt trieån vuøng haønh chính kinh teá cuûa tænh, laø thuû phuû cuûa ngaønh daâu taèm tô Vieät Nam vaø ngaønh cheá bieán cheø phía Nam ñaát nöôùc, Thò xaõ Baûo Loäc ñang keâu goïi söï hôïp taùc cuûa caùc ñoâ thò trong caû nöôùc, vaø caùc nhaø ñaàu tö, söï quan taâm, giuùp ñôõ cuûa caùc Boä, ngaønh trung öông… Ñeå töøng böôùc “Xaây döïng Baûo Loäc thaønh moät thaønh Phoá phaùt trieån ngang taàm vôùi caùc nöôùc xung quanh ta”. (Lôøi thuû töôùng Voõ Vaên Kieät khi veà thaêm Baûo Loäc naêm 1993). Löôïng chaát thaûi phaùt sinh töø nhöõng hoaït ñoäng treân ngaøy caøng taêng, ña daïng veà thaønh phaàn vaø coù nguy cô gaây oâ nhieãm. Moät trong nhöõng nguoàn gaây nguy cô oâ nhieãm chuû yeáu laø chaát thaûi raén phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh teá vaø sinh hoaït haøng ngaøy. Vôùi löôïng raùc ñöôïc thaûi ra haøng ngaøy laø 35-40 taán/ngaøy, haàu heát ñöôïc xöû lyù baèng phöông phaùp choân laáp vôùi soá tieàn ngaân saùch ñaõ tieâu toán maát Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang2 khoaûng 1 tyû ñoàng/naêm chöa keå tieàn phí thu gom cuûa ngöôøi daân. Tuy nhieân, phöông aùn thu gom, vaän chuyeån, choân laáp ñang aùp duïng taïi ñòa baøn thò xaõ chöa phaûi laø phöông aùn toái öu, coâng ngheä xöû lyù cuõng khoâng coù gì ñaëc bieät. Nhöng trong ñieàu kieän coøn khoù khaên, ñaây ñöôïc xem laø moät giaûi phaùp tình theá cuûa thò xaõ Baûo Loäc. Thöû nghó, moãi ngaøy coù vaøi chuïc taán chaát thaûi raén ñöôïc thu gom ñeå treân maët ñaát vôùi thôøi gian khaù daøi môùi ñöôïc vaän chuyeån ñoå veà baõi choân laáp, neáu khoâng ñöôïc xaây döïng xöû lyù baèng phöông aùn khaùc laøm giaûm löôïng CTR ñem choân laáp thì haøng naêm seõ maát vaøi traêm hecta ñaát ñeå choân raùc vaø tình traïng moâi tröôøng cuûa Baûo Loäc seõ bò oâ nhieãm, aûnh höôûng ñeán söùc khoûe ngöôøi daân khu vöïc xung quanh ñieåm taäp trung CTR vaø baõi choân laáp. Taát caû moïi thöù ñöôïc thu gom laïi vaø vaän chuyeån tôùi baõi choân laáp, baõi choân laáp raùc khoâng ñöôïc loùt lôùp vaûi ñòa chaát ñaõ trôû thaønh nôi bò oâ nhieãm bôûi moät löôïng nöôùc ræ raùc lôùn, gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc khu vöïc xung quanh. Tröôùc thöïc traïng treân, vieäc tìm ra moät phöông aùn giaûi quyeát toát nhaát cho vaán ñeà CTR laø moät ñieàu thieát yeáu. Taát caû caùc phöông aùn choân laáp, ñoát ñeàu chuyeån töø daïng oâ nhieãm naøy sang daïng oâ nhieãm khaùc ñoäc haïi hôn. Vì theá, moät phöông aùn ñöôïc xem laø giaûi phaùp toái öu nhaát ñoù laø (1) vaïch laïi tuyeán thu gom toái öu ñeå giaûm oâ nhieãm vaø chi phí vaän chuyeån taùi cheá, (2) Leân phöông aùn taùi söû duïng vaø taùi saûn xuaát CTR.. Hieän nay, Xí Nghieäp Veä Sinh Moâi Tröôøng tröïc thuoäc cuûa coâng ty Coâng Trình Ñoâ Thò Baûo Loäc laø ñôn vò duy nhaát chòu traùch nhieäm thu gom vaän chuyeån vaø xöû lyù CTR treân ñòa baøn thò xaõ Baûo Loäc- Laâm Ñoàng. Tình hình VSPP treân ñòa baøn thò xaõ Baûo Loäc dieãn bieán phöùc taïp. Tình traïng raùc taïi ñöôøng phoá, khu daân cö coøn ñoå böøa baõi xuoáng soâng, suoái, ao, hoà, caùc khu ñaát troáng, ñaát vöôøn gaây neân tình traïng oâ nhieãm moâi tröôøng, ñe doïa ñeán nguy cô suy thoaùi taøi nguyeân ñaát, nöôùc, khoâng khí vaø laøm aûnh höôûng tôùi söùc khoûe cuûa ngöôøi daân. Raùc thaûi luoân bieán ñoåi vôùi tæ leä thuaän vôùi toác ñoä gia taêng daân soá vaø phaùt trieån kinh teá. Vì vaäy thôøi gian thu gom, Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang3 vaän chuyeån vaø xöû lyù khoâng ñaùp öùng kòp thôøi seõ laøm cho möùc ñoä oâ nhieãm ngaøy caøng gia taêng. Tröôùc nhöõng thöïc teá treân, hieän traïng quaûn lyù CTR treân ñòa baøn thò xaõ Baûo Loäc ñang laø moät vaán ñeà khoù khaên, cho coâng taùc thu gom vaän chuyeån, xöû lyù, toán keùm vaø gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Do ñoù, nhaèm giaûi quyeát nhöõng khuaát maéc treân, toâi quyeát ñònh thöïc hieän ñeà taøi “Nghieân cöùu caùc giaûi phaùp toát nhaát trong heä thoáng quaûn lyù CTR ñoâ thò cho thò xaõ Baûo Loäc vaø qui hoaïch ñeán naêm 2020” vôùi hy voïng vieäc thöïc hieän phaân loaïi raùc taïi nguoàn ñaït hieäu quaû mang laïi yù nghóa haøng naêm coù haøng traêm taán raùc ñöôïc taän duïng ñeå taùi cheá, taùi söû duïng, phuïc vuï saûn xuaát, naâng cao lôïi ích kinh teá, giaûm thieåu gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Ñaëc bieät laø goùp phaàn coù theå giaûi quyeát ñöôïc nhöõng vaán ñeà nan giaûi hieän nay cuûa thò xaõ Baûo Loäc. 1.2. YÙ NGHÓA CUÛA ÑEÀ TAØI Aùp duïng lyù thuyeát veà phaân loaïi raùc thaûi taïi nguoàn thu gom phuïc vuï vaøo coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén treân ñòa baøn thò xaõ Baûo Loäc. Ñeà xuaát bieän phaùp thu gom raùc hôïp lyù, thieát keá ñöôïc coâng ngheä xöû lyù raùc hieäu quaû, taùi cheá, taùi söû duïng vaø tieát kieäm voán ñaàu tö vaø chi phí vaän haønh . 1.3. MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU Treân cô sôû khaûo saùt thu thaäp vaø bieân hoäi caùc thoâng tin veà heä thoáng thu gom, vaän chuyeån CTR treân ñòa baøn thò xaõ Baûo Loäc. - Ñaùnh giaù ñöôïc hieän traïng heä thoáng quaûn lyù CTRSH treân ñòa baøn thò xaõ Baûo Loäc (Nguoàn, thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù…). - Döï baùo toác ñoä phaùt sinh CTR, nhu caàu vaän chuyeån, nhu caàu xöû lyù CTR ñeán naêm 2020 - Ñöa ra caùc giaûi phaùp quaûn lyù ñeå nghieân cöùu löïa choïn phöông aùn toái öu heä thoáng thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù raùc thaûi ñoâ thò cuûa thò xaõ Baûo Loäc. 1.4. NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU Toång hôïp, bieân taäp taøi lieäu coù lieân quan ñeán ñeà taøi. Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang4 Xem xeùt hieän traïng thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù chaát thaûi raén treân ñòa baøn thò xaõ Baûo Loäc, thoâng qua quaù trình toång hôïp taøi lieäu vaø khaûo saùt quaù trình thu gom, vaän chuyeån trong khu vöïc nghieân cöùu. Tìm hieåu veà tình hình phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi vaø moâi tröôøng ñeå coù döï ñoaùn hôïp lyù veà möùc phaùt thaûi CTRSH cuûa thò xaõ Baûo Loäc. Heä thoáng thu gom chaát thaûi raén taïi caùc hoä gia ñình - Toång soá hoä giao raùc - Soá hoä khoâng giao raùc - Soá löôïng nguoàn thaûi cho moät daõy thu gom CTR hoaëc khoái löôïng raùc cho moät daõy thu gom. - Tuyeán vaø chieàu daøi tuyeán ñöôøng cho moät daõy thu gom töø nguoàn phaùt sinh. - Thôøi gian hoaøn taát vieäc thu gom - Thieát bò duïng cuï vaø nhaân löïc - Caùc loaïi pheá lieäu ñöôïc phaân loaïi - Khoái löôïng chaát thaûi töø hoä gia ñình - Phí thu gom chaát thaûi raén Thieát keá heä thoáng thu gom chaát thaûi raén treân ñöôøng - Soá löôïng caùc ñieåm taäp trung - Khoái löôïng trung bình taïi caùc ñieåm - Thôøi gian hoaït ñoäng taïi caùc ñieåm - Tuyeán thu gom vaø chieàu daøi tuyeán ñöôøng thu gom treân ñöôøng - Myõ quan vaø chaát löôïng moâi tröôøng taïi caùc ñieåm taäp trung raùc Thieát keá traïm phaân loaïi raùc - Thieát bò, duïng cuï vaø nhaân löïc - Chaát löôïng moâi tröôøng xung quanh Vaän chuyeån - Qui trình vaän chuyeån vaø thöïc teá Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang5 - Tuyeán vaø thôøi gian vaän chuyeån ( toác ñoä vaø hoaït ñoäng) - Phöông tieän vaän chuyeån - Tieâu thuï nhieân lieäu - Phí vaän chuyeån (ngaøy?, ñeâm ?) - Khoái löôïng thaønh phaàn CTR - Chaát löôïng moâi tröôøng vaän chuyeån Treân cô sôû ñoù ñeå nghieân cöùu löïa choïn thieát keá phöông aùn toái öu ñeå quaûn lyù quaù trình thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù taùi cheá chaát thaûi raén sinh hoaït treân ñòa baøn thò xaõ Baûo Loäc – Laâm Ñoàng ñeå laáy saûn phaåm taùi cheá ñoù phuïc vuï cho chaêm soùc caây troàng. 1.5. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU Chaát thaûi raén coù nhieàu loaïi: CTR y teá, CTR sinh hoaït, CTR coâng nghieäp, chaát thaûi raén xaây döïng,… nhöng do thôøi gian, ñieàu kieän coù haïn vaø coøn nhieàu haïn cheá neân ñoái töôïng taäp trung nghieân cöùu chuû yeáu laø CTR sinh hoaït bao goàm: • Chaát thaûi raén töø hoä gia ñình • Chaát thaûi raén phaùt sinh töø chôï • Chaát thaûi raén phaùt sinh töø cô quan, nhaø maùy, xí nghieäp, tröôøng hoïc, trung taâm thöông maïi. Ñeà taøi khoâng ñaët ra muïc tieâu nghieân cöùu veà vaán ñeà quaûn lyù CTR coâng nghieäp, CTR nguy haïi. Phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø ñòa baøn thò xaõ Baûo Loäc – Laâm Ñoàng. Do thôøi gian, kinh phí, vaø kieán thöùc coù haïn neân trong noäi dung ñeà taøi nghieân cöùu seõ coù nhöõng choã thieáu soùt mong quí thaày coâ coù theå chaáp nhaän ñöôïc. 1.6. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 1.6.1. Phöông phaùp luaän Muïc tieâu chính cuûa ñeà taøi laø nhaèm thu thaäp thoâng tin ñaày ñuû veà khoái löôïng vaø caùc quy trình thu gom, vaän chuyeån chaát thaûi raén treân ñòa baøn thò xaõ Baûo Loäc. Tieán Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang6 ñeán kieåm keâ caùc chaát thaûi naøy vaø döï baùo söï phaùt sinh chaát thaûi trong töông lai (ñeán naêm 2020). Vieäc thu gom, vaän chuyeån vaø choân laáp raùc hieän nay ñaõ ñöôïc thöïc hieän treân ñòa baøn thò xaõ nhöng chöa thaät söï coù hieäu quaû. Trong ñoù vaán ñeà ñoâ thò hoùa seõ keùo theo nhieàu nhu caàu soáng, gia taêng daân soá keùo theo nhu caàu ñaát ôû, gia taêng khoái löôïng saûn phaåm cuõng nhö naûy sinh nhieàu vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng, vaán ñeà chính laø raùc thaûi sing hoaït ngaøy caøng nhieàu. Vì vaäy caàn “nghieân cöùu toái öu hoùa heä thoáng quaûn lyù CTR ñoâ thò cho thò xaõ Baûo Loäc”, ñeå ñaûm baûo löôïng raùc ñöôïc thu gom moät caùch trieät ñeå vaø giöõ veä sinh coâng coäng, ñem laïi nguoàn nguyeân lieäu taùi cheá taùi söû duïng raùc hieäu quaû goùp phaàn ñem laïi myõ quan ñoâ thò cho thò xaõ noùi rieâng vaø lôïi ích moâi tröôøng noùi chung. 1.6.2. Phöông phaùp nghieân cöùu cuï theå 1.6.2.1 Tham khaûo taøi lieäu Söu taàm vaø tham khaûo taøi lieäu laø böôùc khoâng theå thieáu trong quaù trình ñieàu tra, nghieân cöùu. Do giôùi haïn veà phaïm vi cuõng nhö thôøi gian nghieân cöùu, moät phaàn taøi lieäu trong luaän vaên chæ thu thaäp moät soá taøi lieäu ñöôïc coâng boá roäng raõi lieân quan ñeán quaûn lyù chaát thaûi raén ñoâ thò. Caùc taøi lieäu tham khaûo trong ñeà taøi naøy ñöôïc ghi trong phaàn “ taøi lieäu tham khaûo”. 1.6.2.2 Ñieàu tra thöïc ñòa Laø hình thöùc ñieàu tra thoâng qua phieáu traû lôøi hay phoûng vaán tröïc tieáp töø caùc ñoái töïng coù lieân quan ñeán quaù trình phaùt sinh chaát thaûi raén nhö caùc hoä daân, caùc cô quan, nhaø maùy, xí nghieäp, tröôøng hoïc khu vui chôi giaûi trí … phöông phaùp naøy ñöôïc söû duïng trong luaän vaên qu nhöõng laàn ñieàu tra thöïc ñòa vaø qua phieáu phoûng vaán tröïc tieáp caùc hoä gia ñình ñang soáng ôû thò xaõ. Caùc thoâng tin phoûng vaán vaø ñeàu tra caùc hoä gia ñình taäp trung vaøo: - Löôïng raùc thaûi trong ngaøy. - Ngheà nghieäp vaø nguoàn thu nhaäp chính cuûa gia ñình. Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang7 - Hình thöùc thu gom vaø xöû lyù raùc thaûi ôû caùc hoä gia ñình. - Caùc vaán ñeà veà söùc khoûe coù lieân quan ñeán baõi raùc. 1.6.2.3 Phöông phaùp moâ hình hoùa moâi tröôøng Phöông phaùp moâ hình hoùa moâi tröôøng ñöôïc söû duïng trong luaän vaên ñeå döï baùo daân soá vaø toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi raén treân ñòa baøn thò xaõ Baûo Loäc töø nay ñeán naêm 2020 thoâng qua phöông phaùp EuLer caûi tieán treân cô sôû soá lieäu daân soá hieän taïi vaø toác ñoä gia taêng daân soá. Söû duïng moâ hình toaùn hoïc haøm Euler caûi tieán giuùp tính toaùn , döï baùo treân moät khoaûng thôøi gian daøi vôùi coâng thöùc nhö sau: Ni+1 = Ni + r.Ni. ∆ t N(i+1)/2 = (Ni+1 + Ni)/2 N’i+1 = Ni + r. ∆ t.N(i+1)/2 Trong ñoù: Ni : soá daân taïi naêm i Ni+1 : laø daân soá taïi naêm tính toaùn (ngöôøi). ∆ t : khoaûng thôøi gian cheânh leäch (thöôøng laáy ∆ t = 1 naêm). r : toác ñoä gia taêng daân soá (%). 1.6.2.4 Phöông phaùp baûn ñoà hoùa Phöông phaùp baûn ñoà hoùa duøng ñeå xaùc ñònh chieàu daøi caùc tuyeán ñöôøng thu gom vaø caùc ñieåm taäp trung raùc baèng phaàm meàm Mapinfo, Auto Cad . Soá lieäu ñöôïc xöû lyù vôùi phaàn meàm Microsoft Excel. Phaàn soaïn vaên baûn ñöôïc söû duïng vôùi phaàn meàm Microsoft Word. 1.7. YÙ NGHÓA KHOA HOÏC VAØ THÖÏC TIEÃN Ñeà taøi cung caáp moät soá cô sôû tìm ra giaûi phaùp toái öu cho coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén taïi thò xaõ Baûo Loäc theo hình thöùc toå chöùc heä thoáng thu gom raùc cuûa nhaø nöôùc treân cô sôû ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lyù phuø hôïp taïi ñòa baøn thò xaõ nhö: - Ñeà xuaát bieän phaùp phaân loaïi raùc taïi nguoàn Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang8 - Xöû lyù CTR laøm compost - Naâng cao nhaän thöùc cuûa ngöôøi daân Vaïch tuyeán thu gom hieäu quaû, trieät ñeå löôïng raùc phaùt sinh haøng ngaøy, ñoàng thôøi phaân loaïi, taùi söû duïng CTR. Mang laïi lôïi ích kinh teá cho nhaø nöôùc trong chi phí xöû lyù raùc, ñoàng thôøi tìm ra ñöôïc giaûi phaùp ñeå giaûi quyeát cho vaán ñeà ñaát choân laáp raùc ñang thieáu huït do khoái löôïng raùc gia taêng. Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang9 CHÖÔNG 2 CAÙC KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN VEÀ HEÄ THOÁNG QUAÛN LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN ÑOÂ THÒ Chaát thaûi raén coù töø nhöõng ngaøy ñaàu khi con ngöôøi coù maët treân traùi ñaát naøy, luùc ñoù con ngöôøi vaø ñoäng vaät ñaõ khai thaùc, söû duïng taøi nguyeân thieân nhieân ñeå phuïc vuï cho ñôøi soáng cuûa mình vaø ñoàng thôøi thaûi boû theo chaát theo ñoù chung` ta goïi chuùng laø chaát thaûi raén. Traûi qua quaù trình phaùt trieån cuûa töï nhieân vaø lòch söû, con ngöôøi ngaøy caøng coù nhieàu nhu caàu hôn cho söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa mình. Vì vaäy vieäc thaûi boû moät löôïng lôùn chaát thaûi raén ngaøy caøng khoång loà hôn, trong ñoù coù mang nhieàu maàm beänh vaø tích chaát nguy haïi cuûa noù cuõng taêng daàn. Söï thaûi boû caùc thöïc phaåm thöøa vaø caùc loaïi chaát thaûi khaùc taïi caùc thò traán, khu truïc loä, ñöôøng giao thoâng, khu ñaát troáng… daãn ñeán vieäc voâ hình taïo moâi tröôøng cho nhöõng maàm beänh dòch nhieãm boäc phaùt nhö chuoät, kí sinh truøng (boï cheùt), ruoài… mang maàm beänh dòch haïch laây lan khaép moïi nôi. Ñeán taän theá kæ 19, vieäc kieåm soaùt dòch beänh lieân quan ñeán söùc khoûe coäng ñoàng môùi ñöôïc quan taâm vaø hoï nhaän thaáy raèng caùc chaát thaûi töø thöïc phaåm dö thöøa caàn ñöôïc thu gom vaø tieâu huûy hôïp veä sinh, traùnh caùc beänh truyeàn nhieãm. Moái quan heä giöõa söùc khoûe coäng ñoàng vaø vieäc löu giöõ, thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù caàn ñöôïc tieán haønh ñoàng boän vaø kòp thôøi ñeå ñaûm baûo söùc khoûe cuõng nhö laøm saïch moâi tröôøng soáng cuûa chuùng ta. 2.1. TOÅNG QUAN VEÀ CHAÁT THAÛI RAÉN 2.1.1 Khaùi nieäm Coù nhieàu khaùi nieäm neâu roõ veà chaát thaûi raén. Nhìn chung coù hai khaùi nieäm veà chaát thaûi raén coù theå chaáp nhaän ñöôïc veà tính logic cuûa noù, ñoù laø: - Chaát thaûi raén laø toaøn boä caùc loaïi vaät chaát ñöôïc con ngöôøi loaïi boû trong caùc hoaït ñoäng kinh teá – xaõ hoäi cuûa mình (caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, ñôøi soáng vaø duy trì söï toàn taïi cuûa coäng ñoàng…), trong ñoù quan troïng nhaát laø caùc loaïi chaát thaûi sinh ra töø caùc hoaït ñoäng saûn suaát vaø hoaït ñoäng soáng. Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang10 - Chaát thaûi raén ñoâ thò ñöôïc dònh nghóa laø: vaät chaát maø con ngöôøi taïo ra ban ñaàu vöùt boû ñi trong khu vöïc ñoâ thò maø khoâng ñoøi hoûi ñöôïc boài thöôøng cho söï vöùt boû ñoù. Theâm vaøo ñoù, chaát thaûi ñöôïc coi laø chaát thaûi raén ñoâ thò neáu chuùng ñöôïc xaõ hoäi nhìn nhaän nhö moät thöù maø thaønh phoá coù traùch nhieäm thu gom vaø tieâu huûy. - Theo quan nieäm naøy thì chaát thaûi raén ñoâ thò coù caùc ñaëc tröng sau: - Bò vöùt boû trong khu vöïc ñoâ thò. - Thaønh phoá coù traùch nhieäm thu gom 2.1.2 Caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi raén Caùc nguoàn chuû yeáu phaùt sinh chaát thaûi raén ñoâ thò bao goàm: - Töø caùc khu daân cö (chaát thaûi sinh hoaït); - Töø caùc trung taâm thöông maïi; - Töø caùc coâng sôû, tröôøng hoïc, coâng trình coâng coäng; - Töø caùc dòch vuï ñoâ thò, saân bay; - Töø caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp; - Töø caùc hoaït ñoäng xaây döïng ñoâ thò; - Töø caùc traïm xöû lyù nöôùc thaûi vaø caùc ñöôøng oáng thoaùt nöôùc cuûa thaønh phoá Baûng 2.1 Nguoàn goác caùc loaïi chaát thaûi Nguoàn phaùt sinh Nôi phaùt sinh Caùc daïng chaát thaûi raén Khu daân cö Hoä gia ñình, bieät thöï, chung cö. Thöïc phaåm dö thöøa, giaáy, can nhöïa, thuûy tinh, can thieát, nhoâm. Khu thöông maïi Nhaø kho, nhaø haøng, chôï, khaùch saïn, nhaø troï, caùc traïm söûa chöõa vaø dòch vuï. Giaáy, nhöïa, thöïc phaåm thöøa, thuûy tinh, kim loaïi, chaát thaûi nguy haïi Cô quan, coâng sôû Tröôøng hoïc, beänh vieän, vaên phoøng cô quan chính phuû. Giaáy, nhöïa, thöïc phaåm dö thöøa, thuûy tinh, kim loaïi, chaát thaûi nguy haïi. Coâng trình xaây Khu nhaø xaây döïng môùi, söûa Goã, beâ toâng, theùp, gaïch, thaïch Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang11 döïng chöûa chöõa naâng caáp môû roäng ñöôøng phoá, cao oác, san neàn xaây döïng. cao, buïi. Dòch vuï coâng coäng ñoâ thò Hoaït ñoäng doïn raùc veä sinh ñöôøng phoá, coâng vieân, khu vui chôi giaûi trí, baõi taém. Raùc caønh caây caét tæa, chaát thaûi chung taïi khu vui chôi, giaûi trí. Caùc khu coâng nghieäp Coâng nghieäp xaây döïng, cheá taïo, coâng nghieäp naëng- nheï, loïc daàu, hoùa chaát, nhieät ñieän. Chaát thaûi do quaù trình cheá bieán coâng nghieäp, pheá lieäu, vaø caùc raùc thaûi sinh hoaït Noâng nghieäp Ñoàng coû, ñoàng ruoäng, vöôøn caây aên traùi, noâng traïi. Thöïc phaåm bò thoái röûa, saûn phaåm noâng nghieäp thöøa, raùc, chaát ñoäc haïi. (Nguoàn: Nguyeãn Vaên Phöôùc - Giaùo trình Quaûn Lyù Chaát Thaûi Raén) 2.2. THAØNH PHAÀN CHAÁT THAÛI RAÉN ÔÛ caùc ñoâ thò Vieät Nam, toác ñoä phaùt sinh raùc thaûi tuøy thuoäc vaøo töøng loaïi ñoâ thò vaø dao ñoäng töø 0,35 kg/ngöôøi.ngaøy ñeán 1,2kg/ngöôøi.ngaøy (theosoá lieäu coù cuûa phoøng keá hoaïch quaûn lyù ñoâ thò Baûo Loäc.) Theo ñieàu tra, löôïng chaát thaûi raén trung bình phaùt sinh töø caùc ñoâ thò thaønh phoá naêm 1996 laø 16.237 taán/ngaøy; naêm 1997 laø 19.315 taán/ngaøy, ñeán naêm 1998 thì ñaït giaù trò 22.210 taán/ngaøy. Hieäu suaát thu gom töø 40%-67% ôû caùc thaønh phoá lôùn vaø töø 20%-40% ôû caùc ñoâ thò nhoû. Löôïng buøn caën coáng thöôøng laáy theo ñònh kì haøng naêm, öôùc tính trung bình cho moät ngaøy laø 822 taán. Toång löôïng chaát thaûi raén phaùt sinh vaø tæ leä thu gom ñöôïc theå hieän trong baûng 2.2 döôùi ñaây. Troïng löôïng rieâng cuûa chaát thaûi raén ñoùng vai troø quyeát ñònh trong vieäc löïa choïn thieát bò thu gom vaø phöông thöùc vaän chuyeån. Soá lieäu naøy dao ñoäng theo maät ñoä daân cö vaø thaønh phaàn kinh teá hoaït ñoäng chuû yeáu ôû töøng ñoâ thò: - Taïi Haø Noäi: 480 -580 kg/m3. - Taïi Ñaø Naüng: 420 kg/m3 Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang12 - Taïi Haûi Phoøng: 580 kg/m3 - Thaønh Phoá Hoà Chí Minh: 500 kg/m3 Thaønh phaàn cuûa chaát thaûi raén raát ña daïng vaø ñaëc tröng cho töøng loaïi ñoâ thò (thoùi quen, möùc ñoä vaên minh, toác ñoä phaùt trieån…). Moät soá ñaëc tröng ñieån hình cuûa chaát thaûi ôû Vieät Nam: - Hôïp phaàn coù thaønh phaàn höõu cô cao (50,27% - 62,22%). - Chöùa nhieàu ñaát caùt, soûi ñaù vuïn, gaïch vôõ, voû soø, saønh söù… - Ñoä aåm cao, nhieät trò thaáp (900kcal/kg). Baûng 2.2: Löôïng chaát thaûi taïo thaønh vaø tæ leä thu gom treân toaøn quoác töø naêm 1997-1999. Loaïi chaát thaûi Löôïng phaùt sinh (taán/ngaøy) Löôïng thu gom (%) 1997 1998 1999 1997 1998 1999 Chaát thaûi sinh hoaït 14.525 16.558 18.879 55 68 75 Buøn, caën coáng 822 920 1.049 90 92 92 Pheá thaûi xaây döïng 1.798 2.049 2.336 55 65 65 Chaát thaûi y teá nguy haïi 240 252 277 75 75 75 Chaát thaûi CN nguy haïi 1.930 2.2 2.508 48 50 60 Toång coäng 19.315 21.979 25.049 56 70 73 (Nguoàn: Soá lieäu quan traéc –CEETIA –naêm 2000) Baûng 2.3: Thaønh phaàn chaát thaûi raén ôû moät soá ñoâ thò naêm 1998. % theo taûi löôïng Thaønh phaàn Haø Noäi Haûi Phoøng Haï Long Ñaø Naüng Tp HCM Chaát höõu cô 50,1 50,58 40,1-44,7 31,50 41,25 Cao su, nhöïa 5,50 4,52 2,7-4,5 22,50 8,78 Giaáy, carton, gieû vuïn. 4,2 7,52 5,5-5,7 6,81 24,83 Kim loaïi 2,50 0,22 0,3-0,5 1,04 1,55 Thuûy tinh, goám, söù 1,8 0,63 3,9-8,5 1,08 5,59 Ñaát, ñaù, caùt, gaïch vuïn 35,90 36,53 47,5-36,1 36,0 18 Ñoä aåm 47,7 45-48 40-46 39,09 27,18 Ñoä tro 15,9 16,62 11 40,25 58,75 Tyû troïng, taán/m3 0,42 0,45 0,57-0,65 0,38 0,412 (Nguoàn: Soá lieäu quan traéc – CEETIA) 2.3. TÍNH CHAÁT CHAÁT THAÛI RAÉN 2.3.1 Tính chaát vaät lyù cuûa chaát thaûi raén Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang13 Nhöõng tính chaát vaät lyù quan troïng nhaát cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò laø troïng löôïng rieâng. Ñoä aåm, kích thöôùc, söï caáp phoái haït, khaû naêng giöõa aåm taïi thöïc ñòa, ñoä xoáp cuûa raùc neùn cuûa caùc vaät chaát trong thaønh phaàn chaát thaûi raén.
Khoái löôïng rieâng Troïng löôïng rieâng cuûa chaát thaûi raén laø troïng löôïng cuûa moät ñôn vò vaät chaát tính treân moät ñôn vò theå tích (kg/m3). Bôûi vì chaát thaûi raén coù theå ôû caùc traïng thaùi nhö xoáp, chöùa trong caùc container, neùn hoaëc khoâng neùn ñöôïc… neân khi baùo caùo giaù trò troïng löôïng rieâng phaûi chuù thích traïng thaùi maãu raùc moät caùch roõ raøng. Troïng löôïng rieâng thaûi ñoåi phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá nhö: vò trí ñòa lyù, muøa trong naêm, thôøi gian löu tröõ chaát thaûi… troïng löôïng rieâng cuûa moät chaát thaûi ñoâ thò ñieån hình laø khoaûng 500 lb/yd3 (300kg/m3). Ghi chuù: 1lb = 0,4536 kg, 1yd3 = 0,764m3. Phöông phaùp xaùc ñònh troïng löôïng rieâng cuûa chaát thaûi raén: Maãu chaát thaûi raén ñeå xaùc ñònh troïng löôïng rieâng coù theå coù theå tích khoaûng 500 lít sau khi xaùo troän baèng kyõ thuaät “Moät phaàn tö” caùc böôùc tieán haønh nhö sau: 1. Ñoå nheï maãu chaát thaûi raén vaøo phoøng thí nghieäm coù theå tích ñaõ bieát (toát nhaát laø thuøng coù dung tích 100 lít) cho ñeán khi chaát thaûi ñaày ñeán mieäng thuøng. 2. Naâng thuøng chöùa leân caùch maët saøn khoaûng 30 cm vaø thaû rôi töï do, laëp laïi 04 laàn. 3. Tieáp tuïc laøm ñaày thuøng baèng caùch ñoå theâm maãu chaát thaûi raén vaøo thuøng thí nghieäm ñeå buø vaøo phaàn chaát thaûi ñaõ ñeø xuoáng. 4. Caân vaø ghi khoái löôïng cuûa caû thuøng thí nghieäm vaø chaát thaûi raén. 5. Tröø khoái löôïng caân ñöôïc ôû treân cho khoái löôïng cuûa thuøng thí nghieäm ta ñöôïc khoái löôïng cuûa phaàn chaát thaûi thí nghieäm. 6. Chia khoái löôïng tính töø böôùc treân cho theå tích cuûa thuøng thí nghieäm ta ñöôïc khoái löôïng cuûa phaàn chaát thaûi raén thí nghieäm. 7. Laäp laïi thí nghieäm ít nhaát hai laàn ñeå coù giaù trò troïng löôïng rieâng trung bình. Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang14 BD: Troïng löôïng rieâng cuûa chaát thaûi raén (theo Bulk Density) ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc : (Troïng löôïng thuøng chöùa + chaát thaûi) – (troïng löôïng thuøng chöùa BD = Dung tích thuøng chöùa
Ñoä aåm Ñoä aåm cuûa chaát thaûi raén ñöôïc ñònh nghóa laø löôïng nöôùc chöùa trong moät ñôn vò troïng löôïng chaát thaûi ôû traïng thaùi nguyeân thuûy. Ñoä aåm chaát thaûi raén ñöôïc bieån dieãn baèng hai phöông phaùp: troïng löông öôùt vaø troïng löôïng khoâ. - Phöông phaùp troïng löôïng öôùt: ñoä aåm trong moät maãu ñöôïc theå hieän nhö laø phaàn traêm troïng löôïng öôùt cuûa vaät lieäu. - Phöông phaùp troïng löôïng khoâ: ñoä aåm trong moät maãu ñöôïc theå hieän nhö phaàn traêm trong löôøng khoâ cuûa vaät lieäu. Phöông phaùp troïng löôïng öôùt ñöôïc söû duïng phoå bieán, bôûi vì ta coù theå laáy maãu tröïc tieáp ngoaøi thöïc ñòa. Phöông phaùp troïng löôïng öôùt ñoä aåm tính theo coâng thöùc sau: %100× − = a ba M Trong ñoù: M: ñoä aåm, %. a: troïng löôïng ban ñaàu cuûa maãu luùc laáy taïi hieän tröôøng, kg (g) b: troïng löôïng cuûa maãu sau khi saáy khoâ ôû nhieät ñoä 1050C, kg (g)
Kích thöôùc vaø caáp phoái haït Kích thöôùc vaø caáp phoái haït ñoùng vai troø raát quan troïng trong vieäc tính toaùn, thieát keá caùc phöông tieän cô khí nhö thu hoài vaät lieäu, ñaëc bieät laø söû duïng caùc saøn loïc phaân loaïi baèng maùy hoaëc phaân chia baèng phöông phaùp töø tính. Kích thöôùc cuûa töøng thaønh phaàn chaát thaûi coù theå xaùc ñònh baèng 1 hoaëc nhieàu phöông phaùp nhö sau: Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang15 S = l S = (l + w)/2 S = (l + h + w)/3 S = (l.w)1/2 S = l.w.h)1/3 Trong ñoù: S: kích thöôùc cuûa caùc thaønh phaàn. l: chieàu daøi, mm w: laø chieàu roäng, Khi söû duïng caùc phöông phaùp khaùc nhau thì keát quaû seõ coù söï sai leäch, tuøy thuoäc vaøo hình daùng kích thöôùc cuûa chaát thaûi maø ta choïn phöông phaùp ño löôøng cho phuø hôïp.
Khaû naêng giöõ nöôùc taïi thöïc ñòa (hieän tröôøng) Khaû naêng giöõ nöôùc taïi hieän tröôøng cuûa chaát thaûi raén laø toaøn boä löôïng nöôùc maø noù coù theå giöõ laïi trong maãu chaát thaûi döôùi taùc duïng keùo xuoáng cuûa troïng löïc. Laø moät chæ tieâu quan troïng trong vieäc tính toaùn xaùc ñònh löôïng nöôùc roø ræ töø baõi raùc. Khaû naêng giöõ nöôùc taïi hieän tröôøng thay ñoåi phuï thuoäc vaøo aùp löïc neùn vaø traïng thaùi phaân huûy cuûa chaát thaûi (ôû khu daân cö vaø caùc khu thöông maïi thì dao ñoäng trong khoaûng 50 – 60%).
Ñoä thaám (tính thaám) cuûa chaát thaûi ñaõ ñöôïc neùn Heä soá thaám ñöôïc tính nhö sau: µ γ µ γ ×=××= kdCK 2 Trong ñoù: K: heä soá thaám. C: haèng soá khoâng thöù nguyeân Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang16 D: kích thöôùc trung bình cuûa loã roãng trong raùc. K: ñoä thaám rieâng γ : troïng löôïng rieâng cuûa nöôùc µ :Ñoä nhôùt ñoäng hoïc cuûa nöôùc 2.3.2. Tính chaát hoùa hoïc cuûa chaát thaûi raén Caùc thoâng tin veà thaønh phaàn hoùa hoïc ñoùng vai troø raát quan troïng trong vieäc ñaùnh giaù caùc phöông phaùp löïa choïn phöông thöùc xöû lyù vaø taùi sinh chaát thaûi. Coù 04 phaân tích hoùa hoïc quan troïng nhaát laø: - Phaân tích gaàn ñuùng sô boä. - Ñieåm noùng chaûy cuûa tro. - Phaân tích cuoái cuøng (caùc nguyeân toá chính). - Haøm löôïng naêng löôïng cuûa chaát thaûi raén. 1) Phaân tích sô boä Phaân tích sô boä goàm caùc thí nghieäm sau: - Ñoä aåm (löôïng nöôùc maát ñi sau khi saáy ôû 1050C trong 1h). - Chaát deã chaùy bay hôi (troïng löôïng maát ñi theâm vaøo khi ñem maãu chaát thaûi raén ñaõ saáy ôû 1000C trong 1h, ñoát chaùy ôû nhieät ñoä 9500C trong loø nung kín). - Carbon coá ñònh (phaàn vaät lieäu coøn laïi deã chaùy sau khi loaïi boû caùc chaát bay hôi). - Tro (troïng löôïng coøn laïi sau khi ñoát chaùy trong loø hôû). 2) Ñieåm noùng chaûy cuûa tro Ñieåm noùng chaûy cuûa tro laø nhieät ñoä ñoát chaùy chaát thaûi ñeå tro seõ thaønh moät khoái raén (goïi laø clinker) do söï naáu chaûy vaø keát tuï, vaø nhieät ñoä naøy khoaûng 2000 ñeán 22000F (1100 ñeán 12000C). 3) Phaân tích cuoái cuøng caùc thaønh phaàn taïo thaønh chaát thaûi raén Phaân tích cuoái cuøng caùc thaønh phaàn taïo thaønh chaát chuû yeáu xaùc ñònh phaàn traêm (%) cuûa caùc nguyeân toá C, H, O, N, S vaø tro. Keát quaû phaân tích cuoái cuøng moâ taû caùc Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang17 thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa chaát höõu cô trong chaát thaûi raén. Keát quaû naøy coøn ñoùng vai troø raát quan troïng trong vieäc xaùc ñònh tæ soá C/N cuûa chaát thaûi coù thích hôïp cho quaù trình chuyeån hoùa sinh hoïc hay khoâng. 4) Haøm löôïng naêng löôïng cuûa caùc thaønh phaàn chaát thaûi raén - Haøm löôïng naêng löôïng cuûa caùc thaønh phaàn chaát höõu cô trong chaát thaûi raén coù theå xaùc ñònh baèng moät trong caùc caùch sau: - Söû duïng noài hay loø chöng caát qui moâ lôùn. - Söû duïng bình ño nhieät trò trong phoøng thí nghieäm. - Baèng caùch tính toaùn neáu coâng thöùc hoùa hoïc hình thöùc ñöôïc bieát. Nhieät trò Giaù trò nhieät taïo thaønh khi ñoát chaát thaûi raén. Giaù trò naøy ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc Dulong caûi tieán: Btu/lb = 145C + 610(H2 – 1/8O2) + 40S + 10N) KJ/kg = (Btu/lb).2,326 ; (%) Trong ñoù: C: % troïng löôïng cuûa Carbon. H: % troïng löôïng cuûa Hidro. O: % troïng löôïng cuûa Oxi. S: % troïng löôïng cuûa Sulfua. N: % troïng löôïng cuûa Nitô. Baûng2.4: Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa caùc hôïp chaát chaùy ñöôïc cuûa CTR. Hôïp phaàn % troïng löôïng theo traïng thaùi khoâ. C H O N S Tro Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang18 Chaát thaûi thöïc phaåm Giaáy Catton Chaát deûo Vaûi, haøng deät Cao su Da Laù caây, coû Goã Buïi, gaïch vuïn, tro 48 3,5 4,4 60 55 78 60 47,8 49,5 26,3 6,4 6 5,9 7,2 6,6 10 8 6 6 3 37,6 44 44,6 22,8 31,2 khoâng xñ 11,6 38 42,7 2 2,6 0,3 0,3 khoâng xñ 4,6 2 10 3,4 0,2 0,5 0,4 0,2 0,2 khoâng xñ 4,6 khoâng xñ 0,4 0,3 0,1 0,2 5 6 5 10 2,45 10 10 4,5 1,5 68 (Nguoàn: Traàn Hieáu Nhueä, ÖÙng Quoác Duõng, Nguyeãn Thò Kim Thaùi, Quaûn lyù chaát thaûi raén ñoâ thò, NXB Xaây Döïng – Haø Noäi -2001) 2.4. PHAÂN LOAÏI CHAÁT THAÛI RAÉN Chaát thaûi raén raát ña daïng, vì vaäy coù nhieàu caùch phaân loaïi khaùc nhau nhö: 2.4.1 Phaân loaïi theo coâng ngheä quaûn lyù – xöû lyù Phaân loaïi chaát thaûi raén theo daïng naøy, ngöôøi ta chia ra caùc loaïi: Caùc chaát chaùy ñöôïc, caùc chaát khoâng chaùy ñöôïc, caùc chaát hoãn hôïp. Baûng 2.5: Phaân loaïi theo coâng ngheä xöû lyù Thaønh phaàn Ñònh nghóa Ví duï 1/ Caùc chaát chaùy ñöôïc. - Giaáy - Haøng deät - Raùc thaûi - Coû, goã, cuûi, rôm. - Caùc vaät lieäu laøm töø giaáy. - Coù nguoàn goác töø sôïi - Caùc chaát thaûi töø thöùc aên, thöïc phaåm haøng ngaøy. - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø goã, tre, nöùa, rôm. - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc - Caùc tuùi giaáy, caùc maûnh bìa, giaáy veä sinh… - Vaûi, len… - Caùc rau, quaû, thöïc phaåm… - Ñoà duøng baèng goã nhö: baøn, gheá, tuû… Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang19 - Chaát deûo. - Da vaø cao su. cheá taïo töø chaát deûo. - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø da vaø cao su. - Phim cuoän, tuùi chaát deûo, chai loï chaát deûo, bòch nylon… - Giaáy deùp, baêng cao su… 2/ Caùc chaát khoâng chaùy ñöôïc. - Kim loaïi saét. - Kim loaïi khoâng phaûi saét - Thuûy tinh. - Ñaù vaø saønh söù. - Caùc vaät lieäu vaø caùc saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø saét maø deã bò nam chaâm huùt. - Caùc vaät lieäu khoâng bò nam chaâm huùt. - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø thuûy tinh. - Caùc vaät lieäu khoâng chaùy khaùc ngoaøi kim loaïi vaø thuûy tinh - Haøng raøo, dao, naép loï… - Voû hoäp nhoâm, ñoà ñöïng baéng kim loaïi… - Chai loï, ñoà duøng baèng thuûy tinh, boùng ñeøn… - Voø trai, oác, gaïch ñaù, goám, saønh, söù… 3/ Caùc chaát hoãn hôïp - Taát caû caùc loaïi vaät lieäu khaùc khoâng phaân loaïi ôû phaàn 1 vaø phaàn 2 ñeàu thuoäc loaïi naøy. Loaïi naøy coù theå chia laøm 2 phaàn vôùi kích thöôùc >5mm vaø <5mm - Ñaù cuoäi, caùt, ñaát, toùc… (Nguoàn: Baûo veä moâi tröôøng trong xaây döïng cô baûn, Leâ Vaên Naõi, nhaø xuaát baûn Khoa hoïc Kyõ thuaät, 1999.) 2.4.2. Phaân loaïi theo quan ñieåm thoâng thöôøng - Raùc thöïc phaåm: Bao goàm phaàn thöøa thaûi, khoâng aên ñöôïc sinh ra trong quaù trình löu tröõ, cheá bieán, naáu aên… Ñaëc ñieåm quan troïng cuûa loaïi raùc naøy laø phaân huûy nhanh trong ñieàu kieän thôøi tieát noùng aåm. Quaù trình phaân huûy thöôøng gaây ra muøi hoâi khoù chòu. - Raùc röôûi: Bao goàm caùc chaát chaùy ñöôïc vaø caùc chaát khoâng chaùy ñöôïc, sinh ra töø caùc hoä gia ñình, coâng sôû, hoaït ñoäng thöông maïi… Caùc chaát chaùy ñöôïc nhö giaáy, Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang20 carton, plastic, vaûi, cao su, da, goã… vaø chaát khoâng chaùy ñöôïc nhö thuûy tinh, voû hoäp kim loaïi… - Tro, xæ: vaät chaát coøn laïi trong quaù trình ñoát cuûi, than, rôm, laù… ôû caùc hoä gia ñình, coâng sôû, nhaø haøng, nhaø maùy, xí nghieäp… - Chaát thaûi xaây döïng: Ñaây laø chaát thaûi raén töø quaù trình xaây döïng, söûa chöõa nhaø, ñaäp phaù coâng trình xaây döïng taïo ra caùc xaø baàn, beâtoâng… - Chaát thaûi ñaëc bieät: Ñöôïc lieät vaøo loaïi raùc naøy coù raùc thu gom töø vieäc queùt ñöôøng, raùc töø thuøng raùc coâng coäng, xaùc ñoäng vaät, xe oâtoâ pheá thaûi… - Chaát thaûi töø caùc nhaø maùy xöû lyù oâ nhieãm: chaát thaûi naøy coù heä thoáng xöû lyù nöôùc, töø nöôùc thaûi, töø caùc nhaø maùy xöû lyù chaát thaûi coâng nghieäp. Thaønh phaàn chaát thaûi loaïi naøy ña daïng vaø phuï thuoäc vaøo baûn chaát cuûa quaù trình xöû lyù. Chaát thaûi naøy thöôøng laø chaát thaûi daïng raén hoaëc buøn (nöôùc chieám töø 25 – 95%). - Chaát thaûi noâng nghieäp: Vaät chaát loaïi boû töø caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp nhö goác rôm, raï, caây troàng, chaên nuoâi. Hieän nay chaát thaûi naøy chöa ñöôïc quaûn lyù toát ngay ôû caùc nöôùc phaùt trieån vì ñaëc ñieåm phaân taùn veà soá löôïng vaø khaû naêng toå chöùc thu gom. - Chaát thaûi nguy haïi: bao goàm chaát thaûi hoùa chaát, sinh hoïc deã chaùy, deã noå hoaëc mang tính phoùng xaï theo thôøi gian coù aûnh höôûng ñeán ñôøi soáng con ngöôøi, ñoäng thöïc vaät. Nhöõng chaát naøy thöôøng xuaát hieän ôû theå loûng, khí vaø raén. Ñoái vôùi chaát thaûi loaïi naøy, vieäc thu gom, xöû lyù phaûi heát söùc caån thaän. 2.5. TOÁC ÑOÄ PHAÙT SINH CHAÁT THAÛI RAÉN Vieäc tính toaùn ñöôïc toác ñoä phaùt thaûi raùc laø moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng trong vieäc quaûn lyù raùc thaûi bôûi vì töø ñoù ngöôøi ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc löôïng raùc phaùt sinh trong quaù trình saûn xuaát, tieâu duøng, ñoàng thôøi döï baùo ñöôïc trong töông lai ñeå coù keá hoaïch vaø bieän phaùp quaûn lyù chaët cheõ töø khaâu thu gom, trung chuyeån, vaän chuyeån ñeán xöû lyù. Vì theá ñeå quaûn lyù toát löôïng raùc phaùt sinh ta caàn bieát toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi raén. Phöông phaùp xaùc ñònh toác ñoä phaùt thaûi raùc cuõng gaàn gioáng nhö Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang21 phöông phaùp xaùc ñònh toång löôïng raùc. Ngöôøi ta söû duïng moät soá loaïi phaân tích sau ñaây ñeå ñònh toång löôïng raùc. Ngöôøi ta söû duïng moät soá loaïi phaân tích sau ñaây ñeå ñònh löôïng raùc thaûi ra ôû moät khu vöïc, ñoù laø: - Ño khoái löôïng; - Phaân tích thoáng keâ; - Döïa treân caùc ñôn vò thu gom raùc (ví duï thuøng chöùa); - Phöông phaùp xaùc ñònh tyû leä raùc thaûi; - Tính caân baèng vaät chaát. 2.6. QUAÙ TRÌNH THU GOM – VAÄN CHUYEÅN CHAÁT THAÛI RAÉN Thu gom chaát thaûi laø quaù trình thu nhaët raùc thaûi töø caùc nhaø daân, caùc coâng sôû hay töø nhöõng ñieåm thu gom, chaát chuùng leân xe vaø chôû ñeán ñòa ñieåm xöû lyù, chuyeån tieáp, trung chuyeån hay choân laáp. Dòch vuï thu gom raùc thaûi coù theå chia ra thaønh hai loaïi: sô caáp vaø thöù caáp. - Thu gom sô caáp (thu gom ban ñaàu) laø thu gom raùc thaûi töø nguoàn phaùt sinh ra noù vaø chôû ñeán baõi chöùa chung, caùc ñòa ñieåm hoaëc baõi chuyeån tieáp. - Thu gom thöù caáp (thu gom ban ñaàu) laø thu gom caùc loaïi chaát thaûi raén töø caùc ñieåm thu gom chung (ñieåm caåu raùc) tröôùc khi vaän chuyeån chuùng theo töøng thaønh phaàn hoaëc caû tuyeán thu gom ñeán moät traïm trung chuyeån, moät cô sôû xöû lyù hay baõi choân laáp baèng caùc loaïi phöông tieän chuyeân duïng coù ñoäng cô. Quaù trình vaän chuyeån bao goàm boác xeáp chaát thaûi raén töø thuøng leân xe roài chuyne63 chôû chaát thaûi raén töø caùc vò trí ñaët caùc thuøng chöùa tôùi ñieåm taäp trung (traïm trung chuyeån, traïm xöû lyù hoaëc baõi choân laáp). Thôøi gian thao taùc taïi baõi thaûi bao goàm thôøi Löôïng vaøo Nhaø maùy Xí nghieäp Löôïng ra Nguyeân nhieân lieäu (Saûn phaåm) Löôïng raùc thaûi Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang22 gian boác dôõ vaø thôøi gian chôø ñôïi. Ngoaøi ra quaù trình vaän chuyeån coøn tính ñeán thôøi gian hoaït ñoäng ngoaøi haønh trình (thôøi gian tính toaùn ñeån kieåm tra phöông tieän, thôøi gian ñi töø cô quan tôùi vò trí boác xeáp ñaàu tieân, thôøi gian khaéc phuïc do ngoaïi caûnh gaây ra, thôøi gian baõo döôõng, söûa chöõa thieát bò…). Sô ñoà toång quaùt cuûa quaù trình vaän chyeån raùc: Hình 2.1: Sô ñoà toång quaùt quaù trình vaän chuyeån raùc 2.7. MOÂ HÌNH QUAÛN LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN HIEÄN NAY Do tính chaát quan troïng cuûa chaát thaûi raén neân caàn phaûi coù moät soá bieän phaùp khoáng cheá oâ nhieãm. Moät trong nhöõng muïc tieâu quan troïng ñeå quaûn lyù chaát thaûi raén laø giaûm ñöôïc nguoàn sinh ra chaát thaûi raén baèng caùch hoaøn löu taùi söû duïng, thu gom, vaän chuyeån, cheá bieán vaø choân laáp hôïp veä sinh. Noùi caùch khaùc laø nhaèm ñöa ra möùc ñoä thích hôïp vaø thoûa maõn ñöôïc vieäc baûo veä taøi nguyeân. Vaøo nhöõng naêm ñaàu theá kyû, löôïng chaát thaûi thaønh phoá taïo ra coøn nhieàu haïn cheá do daân soá coøn raát ít, caùc chaát höõu cô ñöôïc ñöa vaøo ñaát nhö phaân boùn vaø thöông maïi hieän ñang coøn vaéng boùng. Thöïc teá naøy vaãn coøn ñuùng ñoái vôùi moät soá vuøng, ñaëc bieät ôû vuøng noâng thoân caùc nöôùc ñang phaùt trieån, nhöng trong böùc tranh chung söï thay ñoåi ñang dieãn ra raát nhanh. Thöïc vaäy, tieâu chuaån cuûa cuoäc soáng tieán boä chöùng minh ñieàu ñoù. Caùc saûn phaåm cuõ kyõ bò thu heïp laïi vaø thaùi ñoä cuûa ngöôøi tieâu duøng veà chaát thaûi cuõng phaùt trieån. Ôû haàu heát caùc nöôùc, söï ñoâ thò hoùa dieãn ra raát nhanh, keát quaû hieån nhieân laø taêng ñaùng keå chaát thaûi ñoâ thò. Theo möùc ñoä ñoâ thò hoùa, löôïng chaát thaûi taêng leân theo ñaàu ngöôøi ôû moät soá nöôùc: - Canada 1,7 kg/ngöôøi/ngaøy - Australia 1,6 kg/ngöôøi/ngaøy - Thuïy Só 1,3 kg/ngöôøi/ngaøy Baõi raùc Thu gom Vaän chuyeån Trung chuyeån Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang23 - Nhaät Baûn 0,9 kg/ngöôøi/ngaøy - Thuïy Ñieån 0,8 kg/ngöôøi/ngaøy - Trung Quoác 0,5 kg/ngöôøi/ngaøy - Vieät Nam dao ñoäng töø 0,35-1,2 kg/ngöôøi/ngaøy Quaûn lyù chaát thaûi ñoâ thò laø ñiuaà quan troïng ñaàu tieân vaø coù khaû naêng xem xeùt möùc ñoä quan troïng cuûa noù. Tuy theá, vieäc giaûi quyeát vaãn coøn chung chung tuøy thuoäc vaøo caùc nhaø chöùc traùch ñòa phöông. Caùc bieän phaùp khoáng cheá oâ nhieãm ñoái vôùi chaát thaûi raén ñoâ thò 1- Hoaøn löu, taùi söû duïng Phaân loaïi raùc trong gia ñình vaø taùi söû duïng laø vieäc laøm lôùn nhaát ñeå giaûm chaát thaûi vaø baûo veä taøi nguyeân. Kinh nghieäm moät soá nöôùc cho thaáy coù ñeán 90% chai vaø treân 90% can ñöôïc ñöa vaøo söû duïng laïi trung bình töø 15 – 20 laàn. Ñeå thöïc hieän ñöôïc caàn phaûi coù vò trí ñeå taäp trung thuaän tieän cho ngöôøi daân, hieän nay phöông phaùp thöôøng duøng hôn caû laø heä thoáng thu gom. ÔÛ nhöõng ñòa ñieåm trung taâm, ngöôøi ta ñaët caùc thuøng chöùa thích hôïp, coù theå ñöôïc thieát keá ñeå thu nhaän “saûn phaåm mong muoán”, chaúng haïn maøu traéng ñeå thu gom thuûy tinh… thu gom taäp trung laø bieän phaùp thích hôïp ñeå phuïc vuï coäng ñoàng noùi chung vaø vieäc hoaøn löu – taùi söû duïng cuõng ñaït keát quaû cao hôn. Hôn nöõa, thu gom taäp trung laø bieän phaùp raát ñôn giaûn: caùc chaát thaûi thu gom ñöôïc ñem tôùi nôi chöùa taïm thôøi hoaëc tröïc tieáp ñeán khu cheá bieán. Hoaøn löu – taùi söû duïng veà maët kinh teá khoâng coù lôïi nhöng chính quyeàn phaûi khuyeán khích quaàn chuùng phaûi quan taâm vaø uûng hoä vieäc naøy. Moâi tröôøng chæ coù yù nghóa thaät söï khi giaûm ñöôïc löôïng chaát thaûi, baûo veä taøi nguyeân, giaûm tieâu hao naêng löôïng, giaûm söû duïng nöôùc. 2- Thu gom Ôû ñoâ thò, chaát thaûi thöôøng ñaët ngay ôû væa heø hoaëc sau khu xaây döïng, ñöïng trong caùc tuùi nylon, thuøng raùc, hoaëc ñöôïc mang tôùi nôi coâng coäng rieâng bieät vaø ñaët vaøo Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang24 caùc thuøng raùc kín hôn. Ñoái vôùi khu vöïc coù soá daân cö khoaûng 500 ngöôøi coù moät choã thu gom laø toát nhaát. Söï hôïp lyù hoùa heä thoáng thu gom chaát thaûi laø ñieàu quan troïng, coù theå thu gom ñeán 80 – 85% chaát thaûi raén vaøo nôi thu gom thoáng nhaát. Nghieân cöùu quaûn lyù chaát thaûi raén khoâng neân cho raèng chaát thaûi ñöôïc thu gom chôø vöùt boû. Trong vieäc hôïp lyù hoùa heä thoáng thu gom, caàn xaùc ñònh möùc ñoä phuïc vuï ñaõ ñeà ra nhö thu gom thöôøng xuyeân, phaân tích kho chöùa taïm thôøi vaø phöông phaùp thu gom ñaõ söû duïng cuõng nhö tính phuø hôïp cuûa tuyeán ñöôøng thu gom. 3- Vaän chuyeån Khi trung taâm ñoâ thò phaùt trieån vaø khaû naêng choân laáp chaát thaûi ngaøy caøng caïn kieät, caàn phaûi ñaåy maïnh vieäc chuyeân chôû chaát thaûi vaø taát nhieân taïi ñieåm naøo ñoù maø söï chuyeân chôû phaûi duøng ñeán caùc loaïi phöông tieän chuyeân chôû lôùn: xe taûi, xe löûa, xaø lan. Ñeå thuaän tieän thöïc hieän caùc coâng vieäc treân, taêng soá löôïng traïm trung chuyeån. Chaát raén chôû ñi coù theå coù hoaëc khoâng ñöôïc eùp, ñieàu naøy cuõng caàn tính toaùn ñeán trong quaù trình xaây döïng traïm chung chuyeån, söùc chöùa cuûa baõi chöùa vaø khaû naêng vaän chuyeån. 4- Cheá bieán Chaát thaûi ñoâ thò coù theå cheá bieán tröôùc khi ñem vöùt boû. Muïc tieâu cuûa cheá bieán chaát thaûi nhaèm giaûm löôïng thaûi, laáy laïi nhöõng chaát coøn coù khaû naêng söû duïng vaø thu naêng löôïng. Do giaù trò cuûa nguoàn khoâng ñaùng keå, veà maët kinh teá, lôïi nhuaän veà cheá bieán chaát thaûi raát ít. Choân laáp tröïc tieáp vaãn laø bieän phaùp kinh teá nhaát, song caùc yeâu caàu veà khu choân laáp gaàn trung taâm bò caïn kieät, phaûi vaän chuyeån ñeán khu vöïc xa hôn, keát quaû laøm taêng giaù vaän chuyeån. Chæ tôùi luùc ñoù khaû naêng höôùng tôùi vieäc laáy laïi caùc chaát coù theå söû duïng môùi coù söù haáp daãn kinh teá hôn. Caùc böôùc cuûa quaù trình cheá bieán chaát thaûi: - Phaân loaïi: coù theå phaân loaïi thu coâng hay cô khí. Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang25 - Gaén lieàn vôùi qui hoaïch vuøng. - Gaàn ñoâ thò phuïc vuï. - Ñöôøng giao thoâng. - Vuøng thuûy lôïi - Ñieàu kieän khí haäu Taïi vuøng choân laáp, xaûy ra quaù trình phaân huûy kî khí chaát höõu taïo biogas, coù theå duøng laøm nguyeân lieäu trong coâng nghieäp. 2.8. MOÄT SOÁ PHÖÔNG PHAÙP XÖÛ LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN 2.8.1 Phöông phaùp cô hoïc
Giaûm kích thöôùc Kích thöôùc ñöôïc söû duïng nhaèm muïc ñích laø laøm giaûm kích thöôùc cuûa caùc loaïi vaät lieäu trong raùc taûi ñoâ thò. Caùc thieát bò thöôøng söû duïng laø buùa ñaäp, keùo caét, vaø maùy nghieàn.
Phaân loaïi theo kích thöôùc Phaân loaïi theo kích thöôùc hay saøn loïc laø moät quaù trình phaân loaïi hoãn hôïp caùc loaïi vaät lieäu coù kích thöôùc khaùc nhau thaønh hai hay nhieàu loaïi vaät lieäu coù cuøng kích thöôùc söû duïng caùc loaïi saøng coù kích thöôùc khaùc nhau. Caùc thieát bò söû duïng thöôøng nhaát laø caùc loaïi saøng rung vaø saøng coù daïng troáng quay. Loaïi saøng rung söû duïng khi caùc vaät lieäu töông ñoái khoâ nhö laø kim loaïi vaø thuûy tinh. Loaïi saøng troáng quay duøng ñeå taùch rôøi caùc loaïi giaáy carton vaø giaáy vuïn.
Phaân loaïi theo troïng löôïng Phaân loaïi baèng phöông phaùp troïng löôïng laø moät kyõ thuaät ñöôïc söû duïng raát roäng raõi duøng ñeå phaân loaïi caùc vaät lieäu coù troïng löôïng rieâng khaùc nhau, ñöôïc söû duïng ñeå taùch rôøi caùc loaïi vaät lieäu töø quaù trình caét nghieàn thaønh hai daïng khaùc nhau: daïng coù troïng löôïng rieâng nheï nhö giaáy, nhöïa, caùc chaát höõu cô vaø daïng coù troïng Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang26 löôïng rieâng naêng nhö laø kim loaïi, goã vaø caùc loaïi vaät lieäu voâ cô coù troïng löôïng rieâng töông ñoái naëng. Kyõ thuaät phaân loaïi döïa vaøo söï khaùc nhau veà troïng löôïng rieâng cuûa caùc vaät lieäu laø aùp duïng vieäc phaân loaïi döïa vaøo khoâng khí. Nguyeân taéc cuûa phöông phaùp naøy laø doøng khoâng khí ñi töø döôùi leân treân vaø caùc vaät lieäu nheï seõ ñöôïc taùch rôøi khoûi caùc vaät lieäu naëng hôn.
Phaân loaïi baèng ñieän tröôøng vaø töø tính Phöông phaùp phaân loaïi baèng ñieän tröôøng söû duïng phoå bieán khi tieán haønh caùch ly caùc kim loaïi maøu vaø kim loaïi ñen. Phöông phaùp phaân loaïi baèng tónh ñieän ñöôïc söû duïng ñeå taùch ly nhöïa vaø giaáy döïa vaøo söï khaùc nhau veà söï tích ñieän beà maët cuûa hai loaïi vaät lieäu naøy.
Neùn chaát thaûi raén Phöông phaùp neùn chaát thaûi raén ñöôïc söû duïng vôùi muïc ñích laøm taêng troïng löôïng rieâng cuûa caùc loaïi vaät lieäu vaø nhö vaäy vieäc chuyeân chôû vaø löu giöõ seõ coù hieäu quaû hôn. Moät vaøi kyõ thuaät hieän ñang aùp duïng ñeå neùn vaø taùi sinh chaát thaûi laø ñoùng kieän, ñoùng khoái hay keát thaønh daïng vieân. 2.8.2 Phöông phaùp hoùa hoïc Caùc bieän phaùp xöû lyù hoùa hoïc thöôøng ñöôïc öùng duïng cho vieäc xöû lyù chaát thaûi raén coâng nghieäp, bao goàm moät soá giaûi phaùp nhö oxi hoùa, trung hoaø, thuûy phaân… nhaèm muïc ñích phaù huûy caùc lieân keát hoùa hoïc trong thaønh phaàn chaát thaûi raén thaønh caùc chaát deã phaân huûy hoaëc laøm giaûm bôùt ñoäc tính cuûa caùc chaát thaûi raén nguy haïi. Ngoaøi do taïo thaønh töø caùc hydroxit khoâng hoøa tan. Ñoái vôi caùc chaát thaûi raén töø axít coù theå trung hoøa baèng kieàm hoaëc ngöôïc laïi. 2.8.3 Phöông phaùp uû phaân sinh hoïc 2.8.3.1 Quaù trình laøm phaân compost Quaù trình laøm phaân compost laø quaù trình sinh hoïc thöôøng duøng ñeå chuyeån hoùa phaàn chaát höõu cô coù trong CTRSH thaønh daïng humus beàn vöõng ñöôïc goïi Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang27 laø compost. Nhöõng chaát coù theå söû duïng laøm compost bao goàm: raùc vöôøn, CTRSH ñaõ phaân loaïi, CTRSH hoãn hôïp, keát hôïp giöõ CTRSH vaø buøn töø traïm xöû lyù nöôùc thaûi. Taát caû caùc quaù trình laøm compost ñeàu xaûy ra theo ba böôùc: (1) xöû lyù sô boä CTRSH, (2) phaân huûy hieáu khí phaàn chaát höõu cô cuûa CTRSH vaø (3) boå sung chaát caàn thieát ñeå taïo thaønh saûn phaåm coù theå tieâu thuï treân thò tröôøng. Trong quaù trình laøm phaân compost hieáu khí, caùc vi sinh vaät tuøy tieän vaø hieáu khí baét buoäc chieám öu theá. ÔÛ giai ñoaïn ñaàu – pha thích nghi, giai ñoaïn caàn thieát ñeå vi sinh vaät thích nghi vôùi moâi tröôøng môùi – vi sinh vaät öu laïnh (mesophilic) chieám öu theá nhaát. Khi nhieät ñoä gia taêng- pha taêng tröôûng vaø pha öu nhieät – vi sinh vaät chòu nhieät (thermophilic) laïi laø nhoùm troäi trong khoaûng töø 5-10 ngaøy. Vaø ôû giai ñoïn cuoái – pha tröôûng thaønh – khuaån tia (actinomycetes) vaø moác xuaát hieän. Do caùc loaïi vi sinh vaät naøy coù theå khoâng toàn taïi trong CTRSH ôû noàng ñoä thích hôïp, neân caàn boå sung chuùng vaøo vaät lieäu laøm phaân nhö laø chaát phuï gia. Phöông phaùp uû compost coù theå ñöôïc phaân loaïi theo caùch chaát thaûi raén ñöôïc chöùa trong container hay khoâng (phöông phaùp uû ngoaøi trôøi vaø phöông phaùp uû trong container), hoaëc theo caùch oxygen ñöôïc cung caáp tôùi phaàn uû compost (phöông phaùp thoåi khí cöôõng böùc vaø phöông phaùp thoåi khí thuï ñoäng), hoaëc theo hình daïng phaàn uû compost (phöông phaùp uû theo luoáng daøi – windrow, hay phöông phaùp uû theo ñoáng). 2.8.3.2 Ñònh nghóa compost vaø quaù trình cheá bieán compost Theo Haug, 1993, quaù trình cheá bieán compost vaø compost ñöôïc ñònh nghóa nhö sau: Quaù trình cheá bieán compost laø quaù trình phaân huûy sinh hoïc vaø oån ñònh cuûa chaát höõu cô döôùi ñieàu kieän nhieät ñoä thermorpholic. Keát quaû cuûa quaù trình Ñeà taøi toát nghieäp GVHD: Ks.Vuõ Haûi Yeán SVTH: Leâ Thò Haø Trang28 phaân huûy sinh hoïc taïo ra nhieät, saûn phaåm cuoái cuøng oå ñònh, khoâng mang maàm beänh vaø coù ích trong vieäc öùng duïng cho caây troàng. Compost laø saûn phaåm cuûa quaù trình cheá bieán compost, ñaõ ñöôïc oå ñònh nhö humus, khoâng chöùa caùc maàm beänh, khoâng loâi keùo caùc coân truøng, coù theå ñöôïc löu tröõ an toaøn vaø coù lôïi cho söï phaùt trieån cuûa caây troàng. Caùc phaûn öùng hoùa