Nghiên cứu tình hình chăn nuôi tại trại lợn giống siêu nạc của công ty TNHH Thành Lộc xã Thượng Lan - Huyện Việt Yên – tỉnh Bắc Giang

gióp ph«i tho¶i m¸i xª dÞch, kh«ng bÞ va ch¹m, cä x¸t víi c¬ quan xung quanh. Thêi k× nµy mµng èi cung cÊp chÊt dinh d­ìng cho ph«i vµ gióp qu¸ tr×nh ®Î ®­îc dÔ dµng. Mµng ®­îc h×nh thµnh sau 10 ngµy, mét mµng ®Öm cã nhiÒu l«ng nhung ®Ó lÊy chÊt dinh d­ìng tõ mÑ sang cho ph«i. Mµng niÖu ®­îc h×nh thµnh sau 12 ngµy chøa n­íc tiÓu cña ph«i thai. Cuèi thêi k× nµy träng l­îng cña ph«i ®¹t 1 - 2 gram, thêi k× nµy dÔ bÞ tiªu thai do nhiÒu nguyªn nh©n nh­ thøc ¨n «i mèc, ngé ®éc ho¸ chÊt, khÝ hËu, thêi tiÕt… * Thêi k× tiÒn thai. TÝnh tõ ngµy 23 – 29 sau khi phèi gièng cã chöa. Thêi k× nµy b¾t ®Çu h×nh thµnh nhau thai, khèi l­îng thai t¨ng nhanh ®Õn 30 ngµy ®¹t 3 gram, ngµy thø 39 ®¹t 6 – 7gram, chÊt dinh d­ìng chñ yÕu lÊy tõ c¬ thÓ mÑ. Trong giai ®o¹n nµy con mÑ tr«ng l«ng m­ît h¬n. * Thêi k× bµo thai. Tõ ngµy thø 40 – 114, thêi k× nµy trao ®æi chÊt diÔn ra m·nh liÖt, h×nh thµnh ®Çy ®ñ c¸c ®Æc ®iÓm cña gièng. Bµo thai ph¸t triÓn rÊt nhanh lµ 30 ngµy tr­íc khi sinh, ®Õn cuèi thêi k× khèi l­îng bµo thai t¨ng gÊp 600 – 1300 lÇn. V× vËy, nu«i d­ìng lîn n¸i cã chöa ë giai ®o¹n cuèi lµ rÊt quan träng nã quyÕt ®Þnh ®Õn khèi l­îng s¬ sinh cña ®µn lîn con sau nµy. Trong thêi k× nµy, ®Ó tiÖn ch¨m sãc, qu¶n lÝ ng­êi ta chia lµm 3 thêi k×: + Chöa k× 1: Tõ khi thô tinh cã chöa ®Õn ngµy thø 85 lµ giai ®o¹n bµo thai cÇn rÊt Ýt chÊt dinh d­ìng. Theo tµi liÖu phßng kü thuËt c«ng ty TNHH CP n¸i chöa k× I, n¸i c¬ b¶n ®Òu cho ¨n 1,8kg thøc ¨n/ngµy, møc n¨ng l­îng ME = 2900kcal/kg. + Chöa k× 2: Tõ ngµy 85 – 107, lµ giai ®o¹n quan träng ¶nh h­ëng rÊt nhiÒu tíi kÕt qu¶ cña ®µn con vµ søc sinh s¶n cña lîn mÑ. Khèi l­îng cña bµo thai t¨ng nhanh ë thêi k× nµy, chiÕm 3/4 khèi l­îng s¬ sinh. V× vËy, muèn n©ng cao khèi l­îng s¬ sinh ph¶i hÕt søc chó ý nu«i d­ìng lîn n¸i chöa thêi k× nµy. Th«ng th­êng cho ¨n 2,2kg/ngµy víi n¸i chöa lÇn ®Çu; 2,5kg/ngµy víi n¸i ®Î trªn 2 løa, ME = 2900kcal/kg (theo tµi liÖu phßng kü thuËt CP). + Chöa k× 3: Tõ 107 – 114 ngµy, lµ giai ®o¹n bµo thai ®· ph¸t triÓn t­¬ng ®èi hoµn thiÖn nªn mèi quan hÖ dinh d­ìng gi÷a con mÑ vµ bµo thai b¾t ®Çu gi¶m dÇn råi c¾t ®øt hoµn toµn. Thêi k× nµy bµo thai to dÇn lªn chÌn Ðp d¹ dµy lµm ¶nh h­ëng ®Õn sù co bãp nªn trong 4 ngµy ®Çu vÉn cho ¨n khÈu phÇn ¨n b×nh th­êng ME = 3000kcal/kg thøc ¨n, sau 4 ngµy gi¶m khÈu phÇn ¨n xuèng mçi ngµy 0,5kg. Môc ®Ých lµ lµm gi¶m mèi quan hÖ dinh d­ìng gi÷a mÑ vµ con . Tõ ®ã, khi ®Î sÏ Ýt ch¶y m¸u h¬n, ®ång thêi còng tr¸nh ®­îc sù l·ng phÝ thøc ¨n còng nh­ sù d­ thõa s÷a cña lîn n¸i sau khi sinh (Vâ An Ninh, 2000). 3. §Æc ®iÓm sinh vËt häc cña tÕ bµo trøng. Trøng ®­îc h×nh thµnh ë buång trøng tõ nh÷ng no·n bµo nguyªn thñy hay no·n nguyªn bµo. Sè l­îng no·n nguyªn bµo kh¸ nhiÒu cã thÓ ®Õn hµng chôc ngh×n nh­ng chØ cã vµi chôc tÕ bµo trong ®ã ph¸t triÓn thµnh trøng. Trøng lµ mét lo¹i tÕ bµo, chØ mang n nhiÓm s¾c thÓ. ë bß tÕ bµo trøng cã kÝch th­íc lµ 0,135 – 0,400 mm; ë lîn lµ 0,120 – 0,140 mm. Tõ trong ra ngoµi tÕ bµo cã cÊu t¹o: - Trong gi÷a cã nh©n chøa n nhiÔm s¾c thÓ, bao xung quanh lµ líp no·n hoµn; råi ®Òn lµ líp mµng trong suèt. - TiÕp ®Õn lµ líp mµng phãng x¹ gåm c¸c tÕ bµo biÓu m« xÕp thµnh nhiÒu líp theo c¸ch bè trÝ phãng x¹. - Ngoµi cïng lµ líp tÕ bµo h¹t. 4. Sù chÝn vµ rông trøng. D­íi t¸c dông cña hormone FSH cña tuyÕn Yªn tÕ bµo h¹t xung quanh no·n ph©n chia nhiÒu, lµm khèi l­îng bao no·n t¨ng lªn ®ång thêi LH kÝch thÝch tÕ bµo h¹t tiÕt Oestrogen vµ dÞch. L­îng dÞch nhiÒu lµm thÓ tÝch bao no·n t¨ng vµ næi lªn trªn bÒ mÆt cña buång trøng: §ã lµ c¸c bao no·n chÝn víi ®­êng kÝnh ë bß lµ 1,5cm; ë lîn lµ 1 cm. LH cña tuyÕn Yªn t¨ng tiÕt cã t¸c dông ho¹t ho¸ enzym ph©n gi¶i protein, lµm ph©n gi¶i v¸ch bao no·n do ®ã v¸ch bao no·n vì ra trøng chÝn r¬i khái mÆt buång trøng gäi lµ rông trøng. Ngoµi t¸c dông cña hormone, sù rông trøng cßn chÞu sù ¶nh h­ëng cña ®éng t¸c giao phèi. Thá vµ mÌo chØ sau khi giao phèi trøng míi rông. øng dông: §Ó kÝch thÝch trøng chÝn vµ rông cã thÓ tiªm c¸c hormone sinh dôc nh­ huyÕt thanh ngùa chöa kÕt hîp víi HCG. ë bß mçi chu k× cã thÓ rông tõ 1- 5 trøng. ë lîn, chã, thá: Tõ 20 – 30 trøng rông/chu k×. Sù rông trøng cßn phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn dinh d­ìng, nÕu khÈu phÇn thiÕu protein, kho¸ng sÏ ¶nh h­ëng ®Õn sù rông trøng. 5. §Æc ®iÓm sinh tr­ëng vµ ph¸t dôc cña lîn con theo mÑ. N¨ng suÊt sinh s¶n cuèi cïng cña lîn n¸i ®­îc ®¸nh gi¸ b»ng sè l­îng lîn con cai s÷a vµ sè l­îng cai s÷a toµn æ/n¸i/n¨m. §Ó n©ng cao ®­îc n¨ng suÊt ch¨n nu«i lîn con bó s÷a. §Çu tiªn chóng ta cÇn n¾m ®­îc nh÷ng ®Æc ®iÓm chÝnh cña chóng, nh»m h¹n chÕ chÕt trong qóa tr×nh nu«i vµ n©ng cao khèi l­îng toµn æ lîn con lóc cai s÷a. 5.1. §Æc ®iÓm sinh tr­ëng vµ ph¸t dôc cña lîn con. Lîn con trong giai ®o¹n nµy cã tèc ®é sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn rÊt nhanh. Theo dâi tèc ®é t¨ng träng cña lîn con thÊy r»ng: Khèi l­îng lîn con lóc 10 ngµy tuæi gÊp 2 lÇn lóc s¬ sinh, lóc 21 ngµy tuæi gÊp 4 lÇn. Lîn con bó s÷a cã tèc ®é sinh tr­ëmg vµ ph¸t dôc nhanh nh­ng kh«ng ®Òu qua c¸c giai ®o¹n. Tèc ®é nhanh nhÊt lµ lóc 21 ngµy tuæi sau ®ã gi¶m xuèng, cã sù gi¶m nµy lµ do l­îng s÷a mÑ b¾t ®Çu gi¶m vµ gi¶m l­îng Hemoglobin trong m¸u lîn con gi¶m. Thêi gian bÞ gi¶m tèc ®é ph¸t triÓn th­êng kÐo dµi kho¶ng 2 tuÇn vµ gäi lµ giai ®o¹n khñng ho¶ng cña lîn con. Chóng ta cã thÓ h¹n chÕ t¸c ®éng cña giai ®o¹n nµy b»ng c¸ch cho lîn con tËp ¨n sím ®Ó bæ sung thøc ¨n sím cho chóng. Do tèc ®é sinh tr­ëng, ph¸t dôc cña lîn con nhanh nªn kh¶ n¨ng tÝch luü chÊt dinh d­ìng rÊt nhanh. 5.2. §Æc ®iÓm ph¸t triÓn cña c¬ quan tiªu ho¸. C¬ quan tiªu ho¸ cña lîn con ph¸t triÓn rÊt nhanh nh­ng ch­a hoµn thiÖn. Ph¸t triÓn nhanh thÓ hiÖn sù t¨ng nhanh vÒ dung tÝch d¹ dµy, ruét non, ruét giµ. Dung tÝch d¹ dµy cña lîn con lóc 10 ngµy tuæi gÊp 3 lÇn lóc s¬ sinh, lóc 20 ngµy tuæi gÊp 8 lÇn vµ lóc 60 ngµy tuæi gÊp 60 lÇn (dung tÝch d¹ dµy lóc s¬ sinh kho¶ng 0,03 lÝt). Dung tÝch ruét non lóc 10 ngµy tuæi gÊp 3 lÇn lóc s¬ sinh, lóc 20 ngµy tuæi gÊp 6 lÇn vµ lóc 60 ngµy tuæi gÊp 50 lÇn (dung tÝch ruét non lóc s¬ sinh kho¶ng 0,11 lÝt) Dung tÝch ruét giµ cña lîn con lóc 10 ngµy tuæi gÊp 1,5 lÇn lóc s¬ sinh, lóc 20 ngµy tuæi gÊp 2,5 lÇn vµ lóc 60 ngµy tuæi 50 lÇn (dung tÝch ruét giµ lóc s¬ sinh kho¶ng 0,04 lÝt). C¬ quan tiªu ho¸ cña lîn con ch­a ®­îc hoµn thiÖn do mét sè men tiªu ho¸ thøc ¨n ch­a cã ho¹t tÝnh m¹nh, nhÊt lµ ë 3 tuÇn tuæi ®Çu. Nh­ vËy, lîn con bó s÷a chØ cã kh¶ n¨ng tiªu ho¸ tèt c¸c chÊt dinh d­ìng trong s÷a mÑ, cßn kh¶ n¨ng tiªu ho¸ thøc ¨n ngoµi kÐm, cÇn chó ý lo¹i thøc ¨n phï hîp cho lîn con ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng tiªu ho¸ thøc ¨n. B¶ng 1: Sù ph¸t triÓn cña khèi l­îng vµ c¬ quan tiªu ho¸ cña lîn con qua c¸c giai ®o¹n (gi¸o tr×nh ch¨n nu«i lîn) C¬ quan S¬ sinh 10 ngµy 20 ngµy 60 ngµy D¹ dµy (lÝt) 0,03 3,0 8,0 60 Ruét non (lÝt) 0,01 3,0 6,0 50 Ruét giµ (lÝt) 0,04 1,5 2,5 50 5.3. §Æc ®iÓm vÒ c¬ n¨ng ®iÒu tiÕt nhiÖt. C¬ n¨ng ®iÒu tiÕt nhiÖt cña lîn ch­a hoµn chØnh nªn th©n nhiÖt cña lîn cßn ch­a æn ®Þnh, nghÜa lµ sù sinh nhiÖt ch­a ®­îc c©n b»ng (theo Hovorken, 1993, trÝch tõ Vò Xu©n TÊn, 2002). Kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt nhiÖt cña lîn con cßn kÐm do nhiÒu nguyªn nh©n: - Líp mì d­íi da máng, l­îng mì vµ glucogen dù tr÷ trong c¬ thÓ lîn cßn thÊp, trªn th©n lîn con l«ng cßn th­a nªn kh¶ n¨ng cung cÊp n¨ng l­îng chèng rÐt cßn bÞ h¹n chÕ nªn kh¶ n¨ng gi÷ nhiÖt cßn kÐm. - HÖ thÇn kinh ®iÒu khiÓn nhiÖt cßn ch­a æn ®Þnh. - DiÖn tÝch bÒ mÆt cña c¬ thÓ lîn con so víi khèi l­îng chªnh lÖch t­¬ng ®èi cao nªn lîn con bÞ mÊt nhiÖt, nhiÒu khi bÞ l¹nh. ë giai ®o¹n nµy lîn con duy tr× th©n nhiÖt, chñ yÕu nhê n­íc trong c¬ thÓ vµ nhê ho¹t ®éng rÊt m¹nh cña hÖ tuÇn hoµn. Lóc s¬ sinh hµm l­îng n­íc trong c¬ thÓ lîn con chiÕm tíi 81 – 81,5%. ë giai ®o¹n 3 – 4 tuÇn tuæi chiÕm 75 – 78% (gi¸o tr×nh ch¨n nu«i lîn, 2000). Nãi chung, kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt nhiÖt cña lîn con d­íi 3 tuÇn tuæi cßn kÐm, nhÊt lµ trong tuÇn ®Çu míi ®Î ra cho nªn nÕu nu«i lîn con trong chuång cã nhiÖt ®é thÊp vµ Èm ®é cao th× th©n nhiÖt cña lîn con h¹ xuèng rÊt nhanh. Møc ®é h¹ th©n nhiÖt nhiÒu hay Ýt, nhanh hay chËm chñ yÕu phô thuéc nhiÖt ®é chuång nu«i vµ tuæi cña lîn con. NhiÖt ®é chuång nu«i cµng thÊp th©n nhiÖt h¹ xuèng cµng nhanh. Tuæi cña lîn con cµng Ýt th× th©n nhiÖt h¹ xuèng cµng nhiÒu. NÕu nhiÖt ®é chuång nu«i qu¸ nãng hoÆc qu¸ l¹nh th× lîn con sÏ cã mét sè triÖu chøng th­êng thÊy nh­ ®i Øa ph©n láng bõa b·i, c¾n ®u«i, c¾n tai nhau, l«ng xï, t¨ng tû lÖ bÖnh vµ tû lÖ chÕt (tµi liÖu kü thuËt Calgill). Trªn c¬ thÓ lîn con, phÇn trªn c¬ thÓ cã nhiÖt ®é cao h¬n phÇn ch©n vµ phÇn tai. ë phÇn th©n th× nhiÖt phÇn bông lµ cao nhÊt, cho nªn khi bÞ l¹nh th× phÇn bông bÞ mÊt nhiÒu nhiÖt nhÊt (Siler.1965, trÝch tõ gi¸o tr×nh ch¨n nu«i lîn). Sau 3 tuÇn tuæi th× c¬ n¨ng ®iÒu tiÕt nhiÖt cña lîn con míi t­¬ng ®èi hoµn chØnh vµ th©n nhiÖt cña lîn con æn ®Þnh h¬n (39 – 39,50C). 5.4. §Æc ®iÓm vÒ kh¶ n¨ng miÔn dÞch. Lîn con míi ®Î ra trong m¸u hÇu nh­ kh«ng cã kh¸ng thÓ. Kh¸ng thÓ lîn con t¨ng rÊt nhanh sau khi lîn con ®­îc bó s÷a ®Çu, cho nªn kh¶ n¨ng miÔn dÞch cña lîn con hoµn toµn thô ®éng, phô thuéc vµo l­îng kh¸ng thÓ bó ®­îc nhiÒu hay Ýt tõ s÷a mÑ. Trong s÷a ®Çu cña lîn n¸i hµm l­îng protein rÊt cao nh÷ng ngµy ®Çu míi ®Î hµm l­îng protein trong s÷a chiÕm tíi 19%, trong ®ã hµm l­îng g - globulin chiÕm sè l­îng kh¸ lín 34 – 35%, g- globulin cã t¸c dông t¹o søc ®Ò kh¸ng cho nªn s÷a ®Çu cã vai trß quan träng ®èi víi kh¶ n¨ng miÔn dÞch cña lîn con. NÕu lîn con kh«ng ®­îc bó s÷a ®Çu th× tõ 20 – 25 ngµy tuæi míi cã kh¶ n¨ng tù tæng hîp kh¸ng thÓ. Do ®ã nh÷ng lîn con kh«ng ®­îc bó s÷a ®Çu th× søc ®Ò kh¸ng rÊt kÐm, tû lÖ chÕt rÊt cao. 6. C¸c nh©n tè cÊu thµnh kh¶ n¨ng sinh s¶n cña lîn n¸i. Kh¶ n¨ng sinh s¶n cña lîn n¸i lµ vÊn ®Ò ®­îc nhiÒu nhµ ch¨n nu«i quan t©m. V× ®©y lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh tíi lîi nhuËn kinh tÕ cho ng­êi ch¨n nu«i. §Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh s¶n cu¶ lîn n¸i th× trªn thùc tÕ cã rÊt nhiÒu chØ tiªu nh­: 6.1. Tuæi ®éng dôc lÇn ®Çu. - Lµ thêi gian tõ lóc s¬ sinh ®Õn khi lîn n¸i hËu bÞ ®éng dôc lÇn ®Çu, nã phô thuéc vµo gièng, chÕ ®é ch¨m sãc nu«i d­ìng. Lîn ngo¹i th­êng ®éng dôc chËm h¬n lîn néi. B¶ng 2: Tuæi ®éng dôc lÇn ®Çu cña mét sè gièng lîn. Gièng lîn Tuæi ®éng dôc lÇn ®Çu (ngµy) Lîn Ø 120 – 135 Lîn Mãng C¸i 130 – 140 Lîn Yorkoshire nhËp vµo ViÖt Nam tõ l©u 203 – 208 L¬n Landrace 209 - 2 Lîn lai F1 (§¹i B¹ch x Mãng C¸i) 190 - 193 6.2. Tuæi phèi gièng løa ®Çu. ë gia sóc thµnh thôc vÒ thÓ vãc chËm h¬n thµnh thôc vÒ tÝnh nªn ®Ó ®¶m b¶o cho lîn n¸i kh«ng phèi gièng løa ®Çu qu¸ sím còng nh­ qu¸ muén, ng­êi ta th­êng bá qua lÇn ®éng dôc thø nhÊt mµ phèi gièng lÇn ®Çu vµo lÇn ®éng dôc thø 2 hoÆc thø 3. 6.3. Tuæi ®Î løa ®Çu. ChÝnh lµ tuæi phèi gièng cã chöa lÇn ®Çu céng víi thêi gian mang thai. Tuæi ®Î løa ®Çu cña gia sóc phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè: Tuæi phèi gièng lÇn ®Çu, kÕt qu¶ phèi gièng, thêi gian mang thai vµ gièng lîn. 6.4. Sè con ®Î ra/løa. ChØ tiªu nµy ®¸nh gi¸ ®­îc kh¶ n¨ng nu«i thai cña n¸i, kü thuËt ch¨m sãc nu«i d­ìng cña ng­êi ch¨n nu«i trong giai ®o¹n lîn n¸i mang thai. 6.5. Khèi l­îng s¬ sinh/æ. Lµ chØ tiªu nãi lªn kh¶ n¨ng nu«i thai cña n¸i, kü thuËt ch¨m sãc, qu¶n lÝ vµ phßng bÖnh cho lîn n¸i cã chöa cña ng­êi ch¨n nu«i. 6.6. Sè con s¬ sinh cßn sèng ®Õn 24 giê/løa. §©y lµ chØ tiªu kinh tÕ – kü thuËt quan träng nãi lªn kh¶ n¨ng ®Î nhiÒu hay Ýt con cña gièng, kü thuËt ch¨m sãc nu«i d­ìng lîn n¸i cã chöa vµ kü thuËt thô tinh. 6.7. Sè con cai s÷a/æ. §¸nh gi¸ kh¨ n¨ng nu«i con cña lîn n¸i, ch¨m sãc nu«i d­ìng lîn n¸i, lîn con trong giai ®o¹n bó s÷a cña ng­êi ch¨n nu«i. 6.8. Khèi l­îng cai s÷a/æ. ChØ tiªu nµy kh¸c nhau tuú thuéc vµo thêi gian cai s÷a vµ nã phô thuéc vµo chÕ ®é ch¨m sãc nu«i d­ìng lîn mÑ vµ lîn con trong giai ®o¹n bó s÷a, kh¶ n¨ng nu«i con cña lîn mÑ. 6.9. Kho¶ng c¸ch hai løa ®Î. Lµ thêi gian hoµn thµnh mét chu k× sinh s¶n bao gåm: Thêi gian cã chöa + thêi gian nu«i con + thêi gian chê ®éng dôc trë l¹i sau cai s÷a vµ phèi gièng cã chöa. V× vËy muèn rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î th× nªn rót ng¾n thêi gian nu«i con vµ thêi gian chê ®éng dôc l¹i. §©y lµ c¬ së cho ng­êi ch¨n nu«i n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ b»ng c¸ch rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î cña lîn n¸i. 6.10. Sè lîn con cai s÷a/n¸i/n¨m. Lµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ tæng qu¸t nhÊt tay nghÒ nu«i lîn, nã ®¸nh gi¸ ®­îc phÈm chÊt con gièng còng nh­ tr×nh ®é, chÕ ®é ch¨m sãc, qu¶n lÝ, phßng bÖnh, nu«i d­ìng cña ng­êi ch¨n nu«i. Ngoµi ra ng­êi ch¨n nu«i cßn quan t©m ®Õn c¸c chØ tiªu kh¸c: Tû lÖ ®Î, tû lÖ thô thai cña lîn n¸i, tû lÖ cai s÷a cña ®µn lîn con. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ trªn c¸c nhµ nghiªn cøu, c¸c nhµ di truyÒn häc, chän gièng lîn chØ quan t©m ®Õn 1 sè chØ tiªu mµ theo hä lµ c¸c chØ tiªu quan träng trong ch¨n nu«i lîn n¸i sinh s¶n. Theo tiªu chuÈn ViÖt Nam vÒ gièng lîn (TCVN – 1980 – 1981, TCVN – 1981 – 1982, trÝch tõ Vò Xu©n TÊn), ®Ò ra 4 chØ tiªu ®¸nh gi¸ vÒ kh¶ n¨ng sinh s¶n cña lîn n¸i nu«i t¹i c¸c c¬ së ch¨n nu«i lîn gièng nhµ n­íc nh­ sau: Sè con cßn sèng/æ (bá qua nh÷ng con khèi l­îng d­íi 0,2kg ®èi víi lîn néi vµ nhá hîn 0,5kg ®èi víi lîn ngo¹i), khèi l­îng toµn æ khi 21 ngµy tuæi, khèi l­îng toµn æ khi 60 ngµy tuæi vµ tuæi ®Î løa ®Çu hoÆc kho¶ng c¸ch hai løa ®Î ®èi víi lîn n¸i ®Î tõ løa thø 2 trë lªn. Theo TrÇn §×nh Miªn, 2000 cho r»ng viÖc tÝnh to¸n vµ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh s¶n cña lîn n¸i sinh s¶n ph¶i xÐt ®Õn c¸c chØ tiªu: Chu k× ®éng dôc, tuæi thµnh thôc, thêi gian mang thai vµ sè con sinh ra/løa. Theo Legault, 1982 cho r»ng c¸c tr¹i ch¨n nu«i hiÖn ®¹i, sè lîn con cai s÷a do mét lîn n¸i s¶n xuÊt trong mét n¨m lµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ quan träng nhÊt. Theo Ducos, 1994 th× chØ tiªu ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh s¶n cña lîn n¸i gåm: Sè trøng rông, tû lÖ chÕt lóc s¬ sinh, vµ tû lÖ sèng ®Õn lóc cai s÷a. Theo Mabry vµ céng t¸c viªn, 1996 cho biÕt c¸c tÝnh tr¹ng n¨ng suÊt sinh s¶n cña lîn n¸i bao gåm: Sè con ®Î ra/æ, sè con cai s÷a/æ, khèi l­îng 21 ngµy tuæi vµ sè løa ®Î/n¸i/n¨m. 7. Nh÷ng yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng sinh s¶n cña lîn n¸i. 7.1. YÕu tè di truyÒn vµ gièng. qua nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu cho thÊy ¶nh h­ëng cña di truyÒn gièng ®Õn n¨ng suÊt sinh s¶n cña lîn, c¸c tÝnh tr¹ng ®Æc tr­ng cho kh¶ n¨ng sinh s¶n ®Òu cã hÖ sè di truyÒn rÊt thÊp 0,05 – 0,20. Theo t¸c gi¶ NguyÔn V¨n ThiÖn, 1995 cho biÕt hÖ sè di truyÒn ë 1 sè tÝnh tr¹ng cña lîn nh­ sau: B¶ng 3: HÖ sè di truyÒn mét sè tÝnh tr¹ng di truyÒn cña lîn (NguyÔn V¨n ThiÖn, 1995). TÝnh tr¹ng h2 Sè con/løa ®Î 0.13 Sè lîn con cai s÷a/løa ®Î 0,12 Khèi l­îng s¬ sinh trung b×nh 0,05 Khèi l­îng cai s÷a toµn æ 0,17 Qua b¶ng trªn cho thÊy ®a sè c¸c chØ tiªu sinh s¶n cña lîn n¸i ®Òu cã hÖ sè di truyÒn thÊp. Do vËy, n¨ng suÊt sinh s¶n cña lîn n¸i Ýt phô thuéc vµo yÕu tè di truyÒn. Trung b×nh yÕu tè gièng chØ quyÕt ®Þnh tõ 5 – 15% mµ yÕu tè ¶nh h­ëng chÝnh lµ chÕ ®é ch¨m sãc nu«i d­ìng, t¸c ®éng cña ngo¹i c¶nh chiÕm ®Õn 90%. Tuy nhiªn, nh©n tè di truyÒn vÉn lµ yÕu tè quan träng ®Ó chän läc lîn n¸i sinh s¶n. Qua nhiÒu nghiªn cøu th× gièng kh¸c nhau dÉn ®Õn n¨ng suÊt sinh s¶n kh¸c nhau. Theo Lugault, 1985 dùa vµo n¨ng suÊt sinh s¶n vµ søc s¶n xuÊt thÞt ng­êi ta chia lµm 4 nhãm gièng lîn chÝnh: + Nhãm “®a d¹ng”: Bao gåm Largewhite (Yorkishire), Landrace, mét vµi dßng thuÇn kh¸c, ®­îc xÕp vµo lo¹i cã kh¶ n¨ng sinh s¶n tèt. + Nhãm c¸c gièng chuyªn dông “dßng bè”: Pietrain, Landrace BØ, Hampshire, Poland – china, cã n¨ng suÊt sinh s¶n trung b×nh nh­ng n¨ng suÊt thÞt cao. + Nhãm c¸c gièng chuyªn dông “dßng mÑ”: Taihu (Trung Quèc) cã n¨ng suÊt sinh s¶n ®Æc biÖt cao nh­ng n¨ng suÊt thÞt kÐm. + Nhãm “nguyªn s¶n” cã kh¶ n¨ng sinh s¶n vµ kh¶ n¨ng thÞt cao. Theo Schmidlin, 1996 cho biÕt kh¶ n¨ng sinh s¶n phô thuéc vµo gièng nh­ sau: B¶ng 4: B¶ng n¨ng suÊt sinh s¶n cña mét sè gièng lîn (Schmidlin, 1996). ChØ tiªu gièng Sè con ®Î ra (con) Sè con cai s÷a/n¸i/n¨m (con) n n DE 3938 10,64 3938 21,8 Landrace 5356 10,25 5247 20,9 Hampshire 242 8,57 224 19,1 Landrace x DE 764 9,96 741 21,3 DE x Landrace 710 10,8 696 22,0 7.2. YÕu tè ngo¹i c¶nh. 7.2.1. ChÕ ®é dinh d­ìng. Dinh d­ìng ®ãng vai trß quan träng trong viÖc n©ng cao n¨ng suÊt sinh s¶n cña lîn. * ¶nh h­ëng cña n¨ng l­îng: N¨ng l­îng lµ yÕu tè cÇn thiÕt cho mäi ho¹t ®éng sèng cña c¬ thÓ. NÕu nguån cung cÊp n¨ng l­îng thiÕu sÏ ¶nh h­ëng tíi gia sóc cã chöa vµ nu«i con, lîn mÑ vµ lîn con dÔ m¾c bÖnh. NÕu nguån cung cÊp n¨ng l­îng thõa trong thêi gian cã chöa sÏ dÉn ®Õn hiÖn t­îng chÕt ph«i, khã ®Î, qu¸ bÐo, chËm ®éng dôc sau cai s÷a. * ¶nh h­ëng cña protein: Protein lµ thµnh phÇn quan träng trong khÈu phÇn ¨n cña lîn n¸i. V× vËy khi x©y dùng khÈu phÇn ¨n cho lîn n¸i cÇn ®Æc biÖt quan t©m ®Õn sù c©n b»ng n¨ng l­îng vµ protein c¸c axit amin kh«ng thay thÕ. + NÕu thiÕu ë giai ®o¹n mang thai th× dÉn tíi con s¬ sinh cã träng l­îng thÊp, yÕu, Ýt. + NÕu thiÕu ë giai ®o¹n bó s÷a th× lîn mÑ gi¶m kh¶ n¨ng tiÕt s÷a, ¶nh h­ëng ®Õn khèi l­îng con khi cai s÷a. + NÕu thõa protein trong giai ®o¹n mang thai dÉn ®Õn tû lÖ chÕt thai cao, g©y l·ng phÝ, « nhiÔm m«i tr­êng. * ¶nh h­ëng cña Vitamin vµ kho¸ng chÊt: Mét sè nghiªn cøu chØ ra r»ng thiÕu trÇm träng vitamin vµ kho¸ng cã thÓ dÉn ®Õn g©y chÕt ph«i, lµm lîn s¶y thai, g©y nªn mét sè bÖnh cho lîn n¸i. V× vËy trong khÈu phÇn thøc ¨n cho lîn n¸i cÇn chó ý vitamin A, D, E vµ nguyªn tè kho¸ng Ca, P. 7.2.2. ¶nh h­ëng cña khÝ hËu thêi tiÕt. §èi víi lîn ngo¹i, ®iÒu kiÖn khÝ hËu thêi tiÕt cã ¶nh h­ëng rÊt lín tíi kh¶ n¨ng sinh s¶n cña lîn n¸i. + §é Èm chuång nu«i: NÕu ®é Èm cao h¬n 80% sÏ lµ ®iÒu kiÖn tèt cho dÞch bÖnh ph¸t triÓn nhÊt lµ ®èi víi lîn con theo mÑ vµ lîn sau cai s÷a, dÔ bÞ tiªu ch¶y ph©n tr¾ng. NÕu Èm thÊp h¬n 50% th× sÏ g©y lªn nguy c¬ m¾c c¸c bÖnh ®­êng h« hÊp v× trêi kh« hanh lµm t¨ng nång ®é bôi trong chuång nu«i. + NhiÖt ®é chuång nu«i: Lîn ë c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau th× cã nhu cÇu nhiÖt ®é kh¸c nhau. Theo tµi liÖu phßng kü thuËt Calgill, 2003 cho biÕt nhiÖt ®é thÝch hîp cho cho c¸c lo¹i l¬n nh­ sau: B¶ng 5: B¶ng nhiÖt dé thÝch hîp ®èi víi mét sè lo¹i lîn (tµi liÖu phßng kü thuËt Calgill, 2003). Lo¹i lîn NhiÖt ®é phï hîp (0C) Giíi h¹n nhiÖt ®é d­íi (0C) Giíi h¹n nhiÖt ®é trªn (0C) Lîn con theo mÑ ®Õn 7kg 29 – 35 27, t¹o nhiÖt gi÷ Êm Lîn con cai s÷a ®Õn 15kg 26 - 29 22, gi÷ Êm Lîn thÞt 19 – 23 16 Lîn n¸i chöa 17 - 21 13 28 – 30, lµm m¸t Lîn n¸i nu«i con 17 – 21 13 28 – 30, lµm m¸t Lîn ®ùc 17 - 18 26, lµm m¸t + NÕu qu¸ l¹nh: Lîn bÞ xï l«ng, n»m chång ®èng lªn nhau, lîn con bÞ mÊt nhiÖt, thiÕu hôt n¨ng l­îng, mÊt søc ®Ò kh¸ng nªn dÔ bÞ bÖnh tiªu ch¶y, tû lÖ chÕt cao. + NÕu qu¸ nãng: Lîn sÏ gi¶m ¨n, gi¶m t¨ng träng, gi¶m tû lÖ sinh s¶n. 7.2.3. ¶nh h­ëng cña con ®ùc vµ ph­¬ng ph¸p phèi gièng. +¶nh h­ëng cña con ®ùc: VÒ mÆt di truyÒn con ®ùc gièng ®ãng gãp 50% cho thÕ hÖ sau. V× vËy trong ch¨n nu«i còng nh­ trong nh©n gièng, chän gièng lîn ®ùc cã mét vÞ trÝ quan träng ¶nh h­ëng rÊt lín tíi sè l­îng con sinh ra. Mét con ®ùc cã thÓ truyÒn gièng cho 50 con n¸i trong mét n¨m nÕu theo ph­¬ng ph¸p phèi gièng trùc tiÕp. Nh­ng cã thÓ truyÒn gièng cho 500 – 1000 con n¸i nÕu khai th¸c tinh vµ thu tinh nh©n t¹o. Ngoµi ra, ®êi sau cßn cã nh÷ng biÓu hiÖn tréi cña con ®ùc nh­: Mµu s¾c l«ng, tû lÖ n¹c, thÓ chÊt,… + ¶nh h­ëng cña phèi gièng: Trong thùc tÕ ng­êi ta sö dông hai h×nh thøc phèi gièng lµ phèi gièng trùc tiÕp vµ thô tinh nh©n t¹o. Phèi trùc tiÕp: Lµ ph­¬ng ph¸p n©ng cao ®­îc kh¶ n¨ng thô thai cña lîn n¸i nh­ng dÔ l©y lan bÖnh tËt qua ®­êng sinh dôc. Thô tinh nh©n t¹o: Lµ ph­¬ng ph¸p an toµn, chèng ®­îc sù l©y lan bÖnh tËt qua ®­êng sinh dôc. Nh­ng ®Ó n©ng cao ®­îc hiÖu qu¶ thô tinh th× cÇn ph¶i chän ®­îc thêi ®iÓm phèi gièng thÝch hîp. NÕu thêi gian ®éng dôc kÐo dµi 48giê th× thêi ®iÓm rông trøng lµ 37 - 24 giê, khi b¾t ®Çu chÞu ®ùc vµ thêi ®iÓm phèi gièng thÝch hîp nhÊt lµ 12 – 18 giê sau khi lîn n¸i b¾t ®Çu chÞu ®ùc. V× vËy, trong s¶n xuÊt nªn thö lîn hai lÇn trong ngµy vµo s¸ng vµ chiÒu ®Ó x¸c ®Þnh thêi ®iÓm chÞu ®ùc. Muèn t¨ng sè con s¬ sinh/løa ta nªn sö dông ph­¬ng ph¸p phèi lÆp hoÆc phèi kÐp vµ kho¶ng c¸ch gi÷a hai lÇn phèi lµ tõ 12 – 14 giê. 7.2.4. ¶nh h­ëng cña løa ®Î. Løa ®Î thø nhÊt th­êng cã sè con Ýt, khèi l­îng s¬ sinh thÊp vµ c¸c chØ tiªu nµy ®­îc n©ng dÇn lªn tõ løa 1 – 6, sau løa 6 th× b¾t dÇu gi¶m dÇn vµ sau løa 8 th× gi¶m rÊt nhiÒu. §©y lµ c¬ së ®Ó xem xÐt lo¹i th¶i lîn n¸i sinh s¶n. Theo Klobasa vµ céng t¸c viªn, 1996 ®· cho biÕt kÕt qu¶ sinh s¶n cña lîn n¸i Landrace phô thuéc vµo løa ®Î. T¹i løa 1 sè con ®Î ra sèng ®¹t gi¸ trÞ thÊp nhÊt 8,4 con/æ vµ løa thø 2 trë ®i gi¸ trÞ nµy t¨ng lªn vµ ®¹t 11,2 con/løa ë løa thø 6. Theo §Æng Vò B×nh, 1999 cho biÕt n¨ng suÊt sinh s¶n cña hai gièng lîn Yorkishire vµ Landrace tõ løa 1 – 6 qua mét sè chØ tiªu sau: B¶ng 6: N¨ng suÊt sinh s¶n cña hai gièng Landrace vµ Yorkishire tõ løa 1 – 6 (theo §Æng Vò B×nh, 1999). ChØ tiªu Løa 1 Løa 2 Løa 3 Løa 4 Løa 5 Løa6 Sè con ®Î ra cßn sèng (con/æ) 8,86 8,89 9,83 9,98 10,72 10,75 Sè con ®Ó nu«i (con/æ) 8,77 9,39 9,58 9,47 9,47 9,33 Sè con 21 ngµy tuæi (con/æ) 8,24 8,93 8,87 8,64 9,01 8,52 Khèi l­îng s¬ sinh trung b×nh/con (kg/con) 1,23 1,23 1,24 1,28 1,26 1,22 Khèi l­îng s¬ sinh toµn æ (kg/æ) 10,68 11,85 12,01 12,54 13,22 13,14 VËy løa thø nhÊt lu«n cã n¨ng suÊt thÊp vÒ tÊt c¶ c¸c chØ tiªu do c¬ thÓ mÑ tiÕp tôc hoµn thiÖn vÒ thÓ vãc vµ tÝnh n¨ng sinh dôc. N¨ng suÊt sinh s¶n t¨ng tõ løa ®Î thø 1- 3, t­¬ng ®èi æn ®Þnh tõ løa 3 – 5, ®Õn løa 6 th× b¾t ®Çu gi¶m do cã sù tho¸i ho¸ c¸c tÝnh n¨ng sinh dôc. 7.2.5. YÕu tè bÖnh Theo Veterinary Investigation Service (trÝch tõ Hughes, 1982) c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu lµm chÕt lîn con tõ s¬ sinh ®Õn cai s÷a: BÞ mÑ ®Ì vµ bá ®ãi (50%), nhiÔm khuÈn (11,1%), dinh d­ìng kÐm (8%), di truyÒn (4,5%) vµ c¸c nguyªn nh©n kh¸c (26,4%). Tû lÖ lîn con chÕt ë c¸c ngµy tuæi: D­íi 3 ngµy tuæi (50%), tõ 3 – 7 ngµy (18%), 8 – 21 ngµy tuæi (17%), tõ 25 – 26 ngµy tuæi (15%). Trong ch¨n nu«i lîn n¸i sinh s¶n, tû lÖ m¾c héi chøng M.M.A (viªm vó, viªm tö cung, mÊt s÷a) (Mastitis, Metritis, Agalactia) hiÖn nay lªn ®Õn 40 – 60% (theo tµi liÖu KHKT thó y ViÖt Nam, trÝch tõ Ph¹m V¨n Hång, 2002). Ngoµi nh÷ng yÕu tè trªn cßn cã c¸c yÕu tè kh¸c: thêi gian nu«i con, sè con ®Ó nu«i, chÕ ®é ch¨m sãc nu«i d­ìng… IV.t×nh h×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n­íc 1. T×nh h×nh nghiªn cøu trong n­íc. Phong trµo ch¨n nu«i lîn ngo¹i ë n­íc ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®ang dÇn tõng b­íc ph¸t triÓn. V× vËy viÖc nghiªn cøu c¸c gièng lîn nh»m n©ng cao n¨ng suÊt sinh s¶n, chÊt l­îng ®· ®­îc tiÕn hµnh vµ lÇn l­ît c«ng bè c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu. T¸c gi¶ §Æng Vò B×nh, 1995 ®· c«ng bè kÕt qña nghiªn cøu vÒ n¨ng suÊt sinh s¶n cña mét sè gièng lîn ®­îc nu«i t¹i ViÖt Nam tõ n¨m 1993 – 1994 (trÝch tõ “chän läc vµ nh©n gièng vËt nu«i”, 2005) nh­ sau: B¶ng 7: N¨ng suÊt sinh s¶n cña mét sè gièng lîn ®­îc nu«i t¹i ViÖt Nam, 1993 – 1994 (§Æng Vò B×nh, 1995). ChØ tiªu Yorkishire Landrace n CV (%) n CV (%) Tuæi ®Î løa ®Çu (ngµy) 266 418,1± 27,8 15,1 86 409,3 ± 44,10 13,5 Kho¶ng c¸ch hai løa ®Î (ngµy) 648 179,0 ± 7,0 20,8 293 178,4 ± 10,04 19,7 Sè con ®Î ra cßn sèng (con) 889 9,8 ± 0,3 28,0 380 9,9 ± 0,50 27,3 Sè con ®Ó nu«i (con) 842 9,4 ± 0,3 12,5 359 9,2 ± 0,50 13,1 Sè con cai s÷a (con) 798 8,2 ± 0,4 17,8 335 8,2 ± 0,50 17,4 KLTB lîn con s¬ sinh (kg) 885 1,2 ± 0,4 15,1 379 1,2 ± 0,06 15,5 KLTB lîn con cai s÷a (kg) 798 8,1 ± 0,3 16,0 335 8,2 ± 0,05 15,6 NguyÔn Kh¾c TÝch, 1995 c«ng bè kÕt qu¶ vÒ mét sè ®Æc ®iÓm sinh lÝ sinh dôc cña lîn Yorkishire vµ Landrace ®­îc tr×nh bµy ë b¶ng sau: B¶ng 8: B¶ng ®Æc ®iÓm sinh lÝ, sinh dôc cña lîn Yorkishire vµ Landrace (NguyÔn Kh¾c TÝch, 1995). ChØ tiªu Yorkishire Landrace CV(%) CV(%) Tuæi ®éng dôc lÇn ®Çu (ngµy) 203,00 ± 3,15 7,13 208,62 ± 62 7,41 Khèi l­îng ®éng dôc lÇn ®Çu(kg) 108,16 ± 1,43 7,42 110,69±1,84 7,49 Chu k× ®éng dôc (ngµy) 21,87 ± 0,59 6,72 22,33 ± 0,77 15,83 Thêi gian ®éng dôc (ngµy) 4,92 ± 0,08 8,42 5,04 ± 0,08 7,52 Thêi gian mang thai (ngµy) 114,70 ± 0,29 1,37 114,80±1,34 5,00 Tuæi ®Î løa ®Çu (ngµy) 365,00 ± 5,64 8,95 365,00±5,81 7,01 Thêi gian n¸i ®Î (ngµy) 3,25 ± 0,14 13,61 3,50 ± 0,16 24,72 Tû lÖ thô thai (%) 96,66 97,56 Theo §inh Hång LuËn, 1979 th«ng b¸o n¨ng suÊt sinh s¶n cña lîn n¸i Yorkishire vµ Landrace nu«i t¹i ViÖt Nam ®­îc tr×nh bµy ë b¶ng sau: B¶ng 9: N¨ng suÊt sinh s¶n cña lîn n¸i Yorkishire vµ Landrace (§inh Hång LuËn, 1979). ChØ tiªu Yorkishire Landrace Sè con ®Î ra trªn æ (con) 11,21 8,50 Sè con ®Î ra cßn sèng/æ (con) 9,00 7,50 Khèi l­îng s¬ sinh/con (kg) 1,31 1,35 Khèi l­îng cai s÷a 60 ngµy/æ (con) 7,60 6,50 Khèi l­îng 60 ngµy/con (kg) 12,80 12,70 §oµn Xu©n Tróc vµ céng t¸c viªn, 2000 nghiªn cøu chän läc x©y dùng ®µn Landrace vµ Yorkishire cho biÕt kh¶ n¨ng sinh s¶n cña lîn Landrace vµ Yorkishire nh­ sau: B¶ng 10: Kh¶ n¨ng sinh s¶n cña lîn n¸i Landrace vµ Yorkishire (§oµn Xu©n Tróc vµ céng t¸c viªn, 2000). ChØ tiªu Yorkishire Landrace CV (%) CV (%) Tuæi ®Î løa ®Çu (ngµy) 340,70 ± 3,6 12,1 340,68 ± 2,10 14,1 Sè con ®Î ra cßn sèng/æ (con) 10,94 ± 1,38 11,5 10,78 ± 1,78 11,5 Khèi l­îng s¬ sinh/con (kg) 1,36 ± 0,37 12,1 1,35 ± 0,15 10,2 Sè con cai s÷a/æ (con) 9,57 ± 2,80 19,8 9,51 ± 3,01 15,1 Khèi l­îng 21 ngµy tuæi/æ (kg) 44,45 ± 3,70 12,1 43,38 ± 3,50 14,2 Kho¶ng c¸ch hai løa ®Î (ngµy) 163,30± 6,30 15,4 164,40 ± 7,50 12,5 Sè løa ®Î/n¸i/n¨m (løa) 2,23 2,21 Sè con cai s÷a/n¸i/n¨m (con) 21,34 ± 4,48 21,02 ± 2,12 2. T×nh h×nh nghiªn cøu ngoµi n­íc. Theo Jonh Millard cho biÕt n¨ng suÊt sinh s¶n cña gièng lîn Landrace vµ Yorkishire ®µn h¹t nh©n cña Anh (trÝch tõ Lª Thanh H¶i vµ céng sù, 1997) ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau: B¶ng 11: N¨ng suÊt sinh s¶n cña lîn n¸i Landrace vµ Yorkishire (Jonh Millard, (trÝch tõ Lª Thanh H¶i vµ céng sù, 1997). ChØ tiªu Gièng Sè con s¬ sinh (con) Tû lÖ chÕt (%) Sè con cai s÷a (con) Tû lÖ chÕt ®Õn cai s÷a (%) Sè løa ®Î/n¸i/n¨m (løa) Sè con/n¸i/n¨m (con) Landrace 10,82 6,30 9,59 9,40 2,34 22,67 Yorkishire 10,72 6,70 9,27 9,90 2,28 21,13 Hybrides, 1993 cho biÕt kh¶ n¨ng sinh s¶n cña lîn Landrace vµ Yorkishire ë Ph¸p nh­ sau: B¶ng 12: n¨ng suÊt sinh s¶n cña lîn n¸i Landrace vµ Yorkishire ë Ph¸p (theo Hybrides, 1993). Gièng ChØ tiªu Yorkishire Landrace Tuæi ®Î løa ®Çu (ngµy) 319,0 376,0 Sè con ®Î ra/æ (con) 12,0 11,5 Sè con chÕt lóc s¬ sinh (con) 1,4 1,1 Sè con cai s÷a (con) 9,2 9,3 Tû lÖ chÕt ®Õn sai s÷a (%) 11,4 11,5 Sè con/n¸i/n¨m (con) 22,0 21,8 N¨ng suÊt sinh s¶n ®µn n¸i cña Anh, MÜ, Canada ®­îc ghi l¹i trong tµi liÖu tËp huÊn “qu¶n lÝ vµ ch¨n nu«i lîn” cña bé NN & PTNT, 1997 (trong ch­¬ng tr×nh PIGTALE,1994) nh­ sau: B¶ng 13: N¨ng suÊt sinh s¶n ®µn n¸i cña Anh, MÜ, Canada. N­íc ChØ tiªu Mü Anh Canada Sè con cai s÷a (con) 10,11 – 11,08 11,09 – 11,7 10,22–11,05 Kho¶ng c¸ch hai løa ®Î (ngµy) 148 – 157 151 – 160 150 – 161 Tû lÖ hao hôt s¬ sinh - sai s÷a (%) 9 – 11 9 – 12 8 – 11 Sè con ®Î ra cßn sèng/n¸i/n¨m (con) 23,46 – 26,59 25,34–28,29 23,17 – 26,90 Sè løa ®Î/n¸i/n¨m (løa) 2,32 – 2,46 2,29 – 2,41 2,27 – 2,43 Sè con cai s÷a/n¸i/n¨m (con) 20,53 – 24,09 21,80–25,68 20,27 – 24,30 V. ®èi t­îng, ®Þa ®iÓm,thêi gian vµ vËt liÖu nghiªn cøu 1. §èi t­îng nghiªn cøu Theo dâi trªn ®µn lîn n¸i sinh s¶n gåm c¸c gièng: Landrce vµ Yorkishire. Sè l­îng n¸i theo dâi 63 con, trong ®ã: - Landrace: 33 con. - Yorkishire: 30 con. Lîn con thuéc c¸c gièng trªn tõ lóc s¬ sinh ®Õn lóc cai s÷a. 2 . §Þa ®iÓm theo dâi. §Ò tµi ®­îc thùc hiÖn t¹i traÞ ch¨n nu«i cña «ng NguyÔn V¨n NguyÖt – trùc thuéc c«ng ti TNHH Thµnh Léc – Th­îng Lan- ViÖt Yªn – B¾c Giang. 3. Thêi gian theo dâi. Em tiÕn hµnh theo dâi trong kho¶ng thêi gian tõ 4/3/2008 ®Õn 12/6/2008. 4. VËt liÖu nghiªn cøu. - C©n ®ång hå. - M¸y tÝnh vµ sæ ghi chÐp. 5. Néi dung nghiªn cøu. *theo dâi nh÷ng chØ tiªu ®¸nh gi¸ n¨ng suÊt sinh s¶n cña ®µn lîn n¸i ngo¹i : - Sè con ®Î ra/æ (con). - Sè con cßn sèng ®Õn 24giê/æ (con). - Khèi l­îng s¬ sinh/con (kg). - Khèi l­îng s¬ sinh/æ (kg). - Sè con cai s÷a/æ (con). - Khèi l­îng cai s÷a/con (kg). - Khèi l­îng cai s÷a/æ (kg). - Tuæi ®Î løa ®Çu (ngµy). - Tuæi phèi gièng lÇn ®Çu (ngµy). - Thêi gian mang thai (ngµy). - Thêi gian nu«i con (ngµy). - Thêi gian ®éng dôc trë l¹i (ngµy). - Kho¶ng c¸ch hai løa ®Î (ngµy). - Sè løa ®Î/n¸i/n¨m (løa) * §¸nh gi¸, so s¸nh chØ tiªu cña hai gièng lîn Landrace vµ Yorkishire. 6. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu vµ xö lý sè liÖu. 6.1. Ph­¬ng ph¸p theo dâi. - TiÕn hµnh theo dâi trùc tiÕp t¹i tr¹i; ®Õm, c©n c¸c chØ tiªu cÇn theo dâi, ghi chÐp l¹i sè liÖu chÝnh x¸c vµ ®Çy ®ñ. - Thu thËp, tham kh¶o kÕt qu¶ cã liªn quan cña nh÷ng nghiªn cøu tr­íc. 6.2. Ph­¬ng ph¸p thu thËp. - Sè liÖu vÒ n¨ng suÊt sinh s¶n cña ®µn n¸i ®­îc thu thËp qua sè s¸ch, trùc tiÕp c©n, ®o, ®Õm vµ ghi chÐp l¹i ®Çy ®ñ. - §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thu nhËn thøc ¨n b»ng c¸ch c©n khèi l­îng thøc ¨n thu nhËn. - §¸nh gi¸ t×nh h×nh dÞch bÖnh b»ng ph­¬ng ph¸p quan s¸t, chÈn ®o¸n, ®iÒu trÞ cïng c¸n bé kü thuËt t¹i tr¹i. 6.3. Xö lÝ sè liÖu theo ph­¬ng ph¸p thèng kª sinh häc trªn phÇn mÒm Excel - Sè trung b×nh : : Tæng c¸c gi¸ trÞ cña mÉu n : Dung l­îng mÉu - §é lÖch tiªu chuÈn: :Gi¸ trÞ biÕn sè : Sè trung b×nh n : Dung l­îng mÉu - Sai sè trung b×nh: n : Dung l­îng mÉu : §é lÖch tiªu chuÈn - HÖ sè biÕn ®éng (hÖ sè biÕn dÞ) VI. KÕT QU¶ Vµ TH¶O LUËN 1. Mét sè chØ tiªu sinh lÝ sinh dôc cña lîn n¸i. Khi theo dâi mét sè chØ tiªu sinh lÝ sinh dôc cña hai gièng lîn Landrce vµ Yorkishire ngoµi trùc tiÕp theo dâi, ghi chÐp sè liÖu vÒ mét sè chØ tiªu chóng em ph¶i dùa thªm vµo sæ lÝ lÞch vµ thÎ n¸i cña lîn. KÕt qu¶ ®­îc chóng em tr×nh bµy ë b¶ng 14. Qua b¶ng 14 chóng em thÊy: + Tuæi phèi gièng lÇn ®Çu: §©y lµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÕ ®é ch¨m sãc nu«i d­ìng, kh¶ n¨ng thµnh thôc vÒ tÝnh vµ thÓ vãc cña lîn t¹i tr¹i. Tuæi phèi gièng lÇn ®Çu cña lîn Yorkishire lµ 244,67 ± 1,6 ngµy víi CV% = 32,99 vµ cña lîn Landrace lµ 240,91 ± 2,4 ngµy víi CV% = 29,89. Nh­ vËy tuæi phèi gièng lÇn ®Çu cña lîn Yorkishire cao h¬n lîn n¸i Landrace lµ 3,76 ngµy nh­ng sù sai kh¸c nµy kh«ng cã ý nghÜa thèng kª sinh häc. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña §inh V¨n ChØnh vµ céng sù, tuæi phèi gièng lÇn ®Çu cña lîn Yorkishire lµ 253 ± 3,15 ngµy vµ cña lîn Landrace lµ 253 ± 2,57 ngµy. Nh­ vËy kÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng em cã phÇn thÊp h¬n, ®iÒu ®ã cã thÓ do lîn cña tr¹i thµnh thôc vÒ tÝnh vµ thÓ vãc sím, ®iÒu kiÖn ch¨m sãc nu«i d­ìng t¹i tr¹i tèt. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña NguyÔn Ngäc Phôc, tuæi phèi gièng lÇn ®Çu cña L06 (Landrace) lµ 227,93 ± 1,5ab ngµy vµ L11 (Yorkishire) lµ 234,77 ± 2,59a ngµy. Nh­ vËy kÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng em cã phÇn cao h¬n t¸c gi¶. b¶ng 14: Mét sè chØ tiªu sinh lý sinh dôc cña lîn n¸i Landrace vµ Yorkishire. Gièng ChØ tiªu §¬n vÞ Landrace Yorkishire n CV (%) n CV (%) Tuæi phèi gièng lÇn ®Çu Ngµy 11 240,91 ± 2,4 29,89 9 244,67 ± 1,6 32,99 Tuæi ®Î løa ®Çu Ngµy 11 354,27 ± 7,2 12,64 9 358,44 ± 10,67 12,16 Thêi gian mang thai Ngµy 11 113,24 ± 0,19 16,96 30 113,6 ± 0,21 18,58 Thêi gian cai s÷a Ngµy 33 20,06 ± 0,48 19,77 30 20,5 ± 0,325 19,39 Kho¶ng c¸ch hai løa ®Î Ngµy 33 140,45 ± 1,0 17,33 30 142,37 ± 0,47 18,36 Thêi gian chê phèi Ngµy 33 7,19 ± 0,45 54,09 30 8,3 ± 0,47 18,36 Sè løa ®Î/n¸i/n¨m Løa 33 2,59 ± 0,016 17,07 30 2,56 ± 0,0082 18,26 + Tuæi ®Î løa ®Çu: Tuæi ®Î løa ®Çu cña Yorkishire lµ 358,44± 12,16 ngµy víi Cv% = 12,16 vµ cña lîn Landrace lµ 354,27 ± 7,2 ngµy víi Cv%= 12,46. Nh­ vËy tuæi ®Î løa ®Çu cña Yorkishire cao h¬n Landrace lµ 4,17 ngµy nh­ng sù sai kh¸c nµy kh«ng cã ý nghÜa th«ng kª sinh häc. Theo nghiªn cøu cña §inh V¨n ChØnh vµ céng sù, tuæi ®Î løa ®Çu cña Yorkishire lµ 367,1 ± 4,52 ngµy vµ cña Landrace lµ 369 ± 2,54 ngµy. Nh­ vËy, kÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng em lµ thÊp h¬n. + Thêi gian mang thai: Phô thuéc vµo tõng c¸ thÓ, tõng løa,… Thêi gian mang thai cña gièng lîn Yorkishire t¹i tr¹i lµ 113,6 ± 0,21 ngµy, víi Cv% = 18,58 vµ cña Landrace lµ 113,24 ± 0,19 ngµy, víi Cv% = 16,69. Nh­ vËy thêi gian mang thai cña hai gièng lµ t­¬ng ®­¬ng nhau. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña §inh V¨n ChØnh vµ céng sù, thêi gian mang thai cña lîn Yorkishire lµ 113,8 ± 0,6 ngµy vµ cña Landrace lµ 114,2 ± 0,2 ngµy. Nh­ vËy kÕt qu¶ cña chóng em cã phÇn thÊp h¬n t¸c gi¶. §a sè lîn t¹i tr¹i ®Òu ®Î sím h¬n so víi ngµy ®Î dù kiÕn. + Thêi gian cai s÷a: Lµ chØ tiªu nãi lªn tr×nh ®é kü thuËt ch¨m sãc nu«i d­ìng ë c¬ së ch¨n nu«i. Nã phô thuéc vµo khèi l­îng chÊt l­îng cai s÷a, kh¶ n¨ng tiÕt s÷a cña lîn mÑ, c­êng ®é sinh tr­ëng cña lîn con vµ quy ®Þnh cña tr¹i vÒ thêi gian cai s÷a. Thêi gian cai s÷a ë tr¹i ®èi víi lîn Yorkishire lµ 20,5 ± 0,325 ngµy, víi Cv% = 19,39 vµ cña Landrace lµ 20,06 ± 0,48 ngµy, víi Cv% = 19,77. Thêi gian cai s÷a cña hai gièng lµ t­¬ng ®­¬ng nhau. Theo Lª Hång MËn (2002) cho biÕt cã thÓ cai s÷a ë 21 – 28 ngµy ®èi víi lîn n¸i sinh s¶n nu«i theo h­íng c«ng nghiÖp. Nh­ vËy viÖc cai s÷a ë lîn con cña tr¹i lµ sím h¬n. §iÒu ®ã cã thÓ do trong thêi gian thùc tËp t¹i tr¹i lîn n¸i ®Î nhiÒu mµ chuång ®Î l¹i Ýt « nªn th­êng cai s÷a sím trung b×nh 20 – 21 ngµy ®Ó lÊy « cho lîn n¸i kh¸c ®Î. Thùc tÕ cho thÊy cai s÷a 20 – 21 ngµy ë tr¹i lµ hoµn toµn hîp lÝ võa t¨ng ®­îc sè løa ®Î/n¸i/n¨m vµ t¨ng träng cña lîn con vÉn ®¶m b¶o. +Thêi gian chê phèi: Lµ chØ tiªu rÊt quan träng v× nã ¶nh h­ëng tíi viÖc sö dông lîn n¸i, n©ng cao sè løa ®Î/n¸i/n¨m vµ sè con cai s÷a/n¸i/n¨m. Tõ ®ã liªn quan chÆt chÏ tíi lîi Ých kinh tÕ cña ng­êi ch¨n nu«i. Qua b¶ng 14 cho thÊy thêi gian chê phèi cña lîn Yorkishire lµ 8,3 ± 0,47 ngµy, víi Cv% = 18,36 vµ cña Landrace lµ 7,19 ± 0,45 ngµy víi Cv% = 54,09. VËy thêi gian chê phèi cña lîn Landrace lµ ng¾n h¬n lîn Yorkishire. Theo Vâ Träng Hèt, sau khi cai s÷a nÕu ch¨m sãc nu«i d­ìng tèt th× lîn n¸i cã thÓ ®éng dôc trë l¹i sau 3 – 5 ngµy. Theo NguyÔn V¨n LÝ, kho¶ng c¸ch tõ cai s÷a ®Õn ®éng dôc trë l¹i cña lîn n¸i landrace vµ Yorkishire lÇn l­ît lµ 6,46 ngµy vµ 6,11 ngµy. VËy kÕt qu¶ cña chóng em cã phÇn cao h¬n cña t¸c gi¶, ®iÒu nµy lµ do mét sè n¸i ph¶i phèi tíi lÇn 2 - 3 míi cã kÕt qu¶ thô thai nªn ph¶i bá qua 1 – 2 chu k× ®éng dôc hoÆc bÞ s¶y thai, ®Î non nªn lµm kÐo dµi thêi gian chê phèi trung b×nh cña c¶ ®µn. + Kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î: Lµ thêi gian ®Ó h×nh thµnh chu k× sinh s¶n, kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î cµng ng¾n sÏ lµm t¨ng sè løa ®Î/n¸i/n¨m, cã lîi cho s¶n xuÊt. Kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î ®­îc tÝnh b»ng: Thêi gian nu«i con + thêi gian cai s÷a + thêi gian mang thai. Qua b¶ng 14 ta thÊy, kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î cña gièng Landrace lµ 140,45 ± 1,0 ngµy, víi Cv% = 17,33 vµ cña Yorkishire lµ 142,37 ± 0,47 ngµy, víi Cv% = 18,36. Kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î cña gièng lîn Yorkishire cao h¬n 1,92 ngµy so víi Landrace, nh­ng sù sai kh¸c kh«ng cã ý nghÜa thèng kª sinh häc. §Æng Vò B×nh (1995) cho biÕt kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î cña lîn Landrace lµ 178,39 ± 10,42 ngµy vµ cña Yorkishire lµ 179,04 ± 7,03 ngµy. §oµn Xu©n Tróc vµ céng sù (2000) cho biÕt kho¶ng c¸ch giøa hai løa ®Î cña lîn Landrace lµ 164,46 ± 7,5 ngµy vµ cña Yorkishire lµ 163,3 ± 6,1 ngµy. Theo hai t¸c gi¶ trªn th× kÕt qu¶ cña chóng em cã thÊp h¬n. Cã sù sai kh¸c nhau nh­ vËy ph¶i ch¨ng lµ do thêi gian cai s÷a cña tr¹i ng¾n h¬n, kü thuËt ch¨m sãc nu«i d­ìng lîn n¸i, kü thuËt thô tinh tèt. + Sè løa ®Î/n¸i/n¨m: ChØ tiªu nµy cho phÐp x¸c ®Þnh ®­îc thµnh tÝch sinh s¶n cña lîn n¸i trong mét n¨m. Sè løa ®Î/n¸i/n¨m phô thuéc vµo thêi gian cai s÷a vµ thêi gian chê phèi cña lîn n¸i. Qua b¶ng 14 ta thÊy sè løa ®Î/n¸i/n¨m cña gièng lîn Landrace lµ 2,59 ± 0,016 ngµy, víi Cv% = 17,07 vµ cña Yorkishire lµ 2,56 ± 0,0082 løa, víi Cv% = 18,26. Nh­ vËy sè løa ®Î/n¸i/n¨m cña hai gièng lîn lµ t­¬ng ®­¬ng nhau. Jonh Millared (trÝch tõ Lª Thanh H¶i, 1997) cho biÕt sè løa ®Î/n¸i/n¨m cña lîn Landrace lµ 2,34 løa vµ Yorkishire lµ 2,28 løa. Theo NguyÔn Ngäc Phôc, sè løa ®Î/n¸i/n¨m cña lîn L11(Yorkishire) lµ 2,34 ± 0,02a løa vµ cña lîn L06 (Landrece) lµ 2,28 ± 0,02ab løa. Theo §oµn Xu©n Tróc vµ céng sù, 2000 cho biÕt: Sè løa ®Î/n¸i/n¨m cña lîn Landrace lµ 2,21 løa vµ Yorkishire lµ 2,23 løa. Nh­ vËy kÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng em ®Òu cao h¬n kÕt qu¶ nghiªn cøu cña 3 t¸c gi¶ trªn. §èi víi lîn Landrace cao h¬n tõ 0,25 – 0,3 løa vµ 0,22 – 0,33 løa ®èi víi lîn Yorkishire. KÕt qu¶ cña chóng em cao h¬n nh­ vËy cã thÓ do sè ngµy cai s÷a cña ®µn lîn n¸i t¹i tr¹i ng¾n h¬n vµ thêi gian chê phèi ng¾n. 2. Mét sè chØ tiªu vÒ ®µn con. §Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh s¶n cña ®µn lîn n¸i ngo¹i t¹i tr¹i, chóng t«i tiÕn hµnh theo dâi mét sè chØ tiªu cña ®µn lîn con. KÕt qu¶ thu ®­îc khi nghiªn cøu vÒ nh÷ng chØ tiªu cña ®µn con ®­îc chóng t«i tr×nh bµy ë b¶ng 15. B¶ng 15: N¨ng suÊt sinh s¶n cu¶ ®µn lîn n¸i t¹i tr¹i. Gièng ChØ tiªu §¬n vÞ Landrace Yorkishire n CV (%) n CV (%) Sè con s¬ sinh/æ Con 11 12 ± 0,7 30,17 9 10,78 ± 0,52 33,33 Sè con s¬ sinh cßn sèng ®Õn 24giê Con 11 10,36 ± 0,018 30,13 9 10,11 ± 0,42 33,07 Khèi l­îng s¬ sinh /con Kg 123 1,476 ± 0,018 9,18 94 1,425 ± 0,028 10,33 Khèi l­îng s¬ sinh /æ Kg 11 16,54 ± 0,96 30,19 9 14,86 ± 0,42 33,33 Sè con cai s÷a/æ Con 11 10 ± 0,63 30,0 9 10 ± 0,37 33,03 Khèi l­îng cai s÷a/con Kg 110 6,28 ± 0,043 9,59 90 6,178 ± 0,066 10,48 Khèi l­îng cai s÷a/æ Kg 11 62,8 ± 4 30,3 9 61,8 ± 2 33,5 + Sè con s¬ sinh/æ: §©y lµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ sè trøng ®­îc thô tinh, sù ph¸t triÓn cña hîp tö. Sè con ®Î ra nhiÒu hay Ýt phô huéc vµo sè hîp tö ®­îc h×nh thµnh vµ kh¶ n¨ng nu«i thai cña lîn mÑ, kü thuËt ch¨m sãc nu«i d­ìng lîn mÑ. Qua b¶ng 15 cho thÊy: Sè con s¬ sinh/æ cña gièng lîn Landrace lµ 12 ± 0,7 con víi CV% = 30,17 vµ cña gièng Yorkishire lµ 10,78 ± 0,52 con víi CV% = 33,33. VËy sè con s¬ sinh/æ cña Landrace cao h¬n Yorkishire. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña §inh V¨n ChØnh, sè con ®Î ra/æ cña Landrace lµ 9,55 ± 0,39 con vµ cña gièng Yorkishire lµ 9,52 ± 0,57 con. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña §Æng Vò B×nh, sè con ®Î ra/æ cña Landrace lµ 9,86 ± 0,51 con vµ cña gièng Yorkishire lµ 9,77 ± 0,33 con. So s¸nh kÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng em víi t¸c gi¶ th× kÕt qu¶ cña chóng em cã phÇn cao h¬n. §iÒu nµy cã thÓ do kü thuËt thô tinh còng nh­ kü thuËt ch¨m sãc nu«i d­ìng, qu¶n lÝ lîn t¹i tr¹i tèt. + Sè con s¬ sinh cßn sèng ®Õn 24 giê: §©y lµ chØ tiªu cho phÐp ®¸nh gi¸ søc sèng cña thai còng nh­ kü thuËt ch¨m sãc nu«i d­ìng lîn mÑ trong thêi gian mang thai. Qua b¶ng 15 cho thÊy sè con s¬ sinh cßn sèng ®Õn 24 giê/æ ®èi víi gièng lîn Landrace vµ Yorkishire lÇn l­ît lµ 10,36 ± 0,018 con víi CV% = 30,13 vµ 10,11 ± 0,42 con víi CV% = 33,07. Sè con s¬ sinh cßn sèng sau 24 giê/æ cña hai gièng lµ t­¬ng ®­¬ng nhau. Theo §inh V¨n ChØnh vµ céng t¸c viªn (1995) cho biÕt: Sè con s¬ sinh cßn sèng ®Õn 24 giê/æ cña gièng lîn Landrace vµ Yorkishire lÇn l­ît lµ 8,30 ± 0,37 con vµ 8,20 ± 0,28 con/æ. Theo NguyÔn V¨n LÝ: Sè con s¬ sinh cßn sèng ®Õn 24 giê/æ cña gièng lîn Landrace vµ Yorkishire lÇn l­ît lµ 8,96 con vµ 8,94 con/æ. Nh­ vËy kÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng em cao h¬n. §iÒu nµy ®­îc lÝ gi¶i lµ do lîn con sau khi sinh ®­îc quan t©m ch¨m sãc cÈn thËn nªn gi¶m tèi ®a sè con s¬ sinh bÞ chÕt do mÑ ®Ì. Kü thuËt ch¨m sãc nu«i d­ìng lîn n¸i tèt khi mang thai lµm gi¶m tèi ®a sè l­îng con s¬ sinh bÞ chÕt do yÕu, do dÞ tËt. + Sè con cai s÷a/æ: Lµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ kü thuËt ch¨m sãc nu«i d­ìng lîn mÑ nu«i con vµ lîn con theo mÑ, nã phô thuéc vµo kh¶ n¨ng tiÕt s÷a cña lîn mÑ, chÊt l­îng cña lîn mÑ còng nh­ kh¶ n¨ng chèng bÖnh tËt cña lîn con. Sè con cai s÷a/æ cã liªn quan chÆt chÏ ®Õn sè con cai s÷a/n¸i/n¨m. ChØ tiªu nµy cµng cao th× lîi nhuËn kinh tÕ cña ng­êi ch¨n nu«i ®¶m b¶o vµ lµ môc tiªu phÊn ®Êu cña ngµnh ch¨n nu«i lîn n¸i sinh s¶n. Qua b¶ng 15 sè con cai s÷a cña lîn Landrace lµ 10 ± 0,63 con víi CV% = 30,0 vµ cña gièng Yorkishire lµ 10 ± 0,537 con víi CV% = 33,03. Nh­ vËy sè con cai s÷a cña hai gièng lµ t­¬ng ®­¬ng nhau. Theo §inh V¨n ChØnh vµ céng t¸c viªn (1995) cho biÕt: Sè con cai s÷a/æ cña lîn Landrace lµ 8,0 ± 0,35 con/æ vµ cña gièng Yorkishire lµ 7,74 ± 0,34 con/æ. Theo §Æng Vò B×nh (1993, 1999) cho biÕt: Sè con cai s÷a/æ cña lîn Landrace lµ 8,2 ± 0,5 con/æ vµ cña gièng Yorkishire lµ 8,2 ± 0,3 con/æ. So s¸nh kÕt qu¶ thèng kª trªn th× kÕt qu¶ cña chóng em cao h¬n, ®iÒu ®ã cã thÓ do kü thuËt ch¨m sãc lîn mÑ nu«i con vµ lîn con theo mÑ cña tr¹i tèt, sè con s¬ sinh cßn sèng ®Õn 24 giê/æ cao. Qua biÓu ®å 1 chóng em thÊy lîn Landrace cã c¸c chØ tiªu ®Òu cao h¬n Yorkishire c¶ vÒ sè con s¬ sinh, sè con cßn sèng ®Õn 24 giê, sè con cai s÷a ë trong cïng mét ®iÒu kiÖn ch¨m sãc nu«i d­ìng. + Khèi l­îng s¬ sinh trung b×nh/con ChØ tiªu nµy phô thuéc vµo sè con ®Î ra/æ, chÕ ®é ch¨m sãc nu«i d­ìng lîn n¸i mang thai ®Æc biÖt lµ giai ®o¹n cho ¨n t¨ng c¸m cã tèt hay kh«ng (giai ®o¹n chöa k× II). Qua b¶ng 15 cho thÊy khèi l­îng s¬ sinh trung b×nh/con t¹i tr¹i lµ t­¬ng ®èi cao cô thÓ lµ víi lîn n¸i Landrace khèi l­îng s¬ sinh trung b×nh/con lµ: 1,476 ± 0,018 kg/con víi CV% = 9,18, lîn Yorkishire lµ 1,425 ± 0,028 kg/con víi CV% = 10,33. Lîn con cña n¸i Landrace khèi l­îng s¬ sinh trung b×nh/con cao h¬n so víi lîn con cña n¸i Yorkishire lµ 0,051 kg, nh­ng sù sai kh¸c nµy kh«ng cã ý nghÜa thèng kª sinh häc. Theo Phïng ThÞ V©n, cho biÕt träng l­îng s¬ sinh/con cña gièng lîn Landrace lµ 1,36 kg cßn lîn Yorkishire lµ 1,28 kg. Theo §oµn Xu©n Tróc vµ céng t¸c viªn (2000) th«ng b¸o khèi l­îng s¬ sinh trung b×nh/con cña gièng lîn Landrace lµ 1,36 kg/con cßn lîn Yorkishire lµ 1,34 kg/con. Theo §Æng Vò B×nh, khèi l­îng s¬ sinh trung b×nh/con cña lîn Landrace lµ1,23 ± 0,006kg vµ cña gièng Yorkishire lµ 1,23 ± 0,04 kg. Nh­ vËy kÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng em cao h¬n so víi t¸c gi¶. §iÒu ®ã gi¶i thÝch cã thÓ do t¹i tr¹i giai ®o¹n cho ¨n t¨ng c¸m ë lîn chöa k× II ®­îc thùc hiÖn tèt h¬n nªn khèi l­îng s¬ sinh trung b×nh/con cao h¬n. + Khèi l­îng cai s÷a trung b×nh/con: T¹i tr¹i cai s÷a vµo kho¶ng thêi gian trung b×nh 20 – 21 ngµy tuæi nªn chØ tiªu nµy ®¸nh gi¸ kh¸ râ nÐt kh¶ n¨ng tiÕt s÷a cña lîn mÑ, kü thuËt ch¨m sãc nu«i d­ìng vµ phßng trÞ bÖnh cho lîn mÑ vµ l¬n con theo mÑ. ChØ tiªu nµy phô thuéc vµo: Khèi l­îng s¬ sinh trung b×nh/con, chÊt l­îng s÷a mÑ, thøc ¨n tËp ¨n, kh¶ n¨ng tiªu ho¸ vµ hÊp thu thøc ¨n cña lîn con. Khèi l­îng cai s÷a trung b×nh/con cña lîn Landrace vµ lîn Yorkishire t¹i tr¹i lÇn l­ît lµ: 6,28 ± 0,043kg víi CV% = 9,59 vµ 6,178 ± 0,066 kg víi CV% = 10,48. Nh­ vËy, khèi l­îng cai s÷a trung b×nh/con cña gièng lîn Landrace cao h¬n 0,102 kg so víi gièng lîn Yorkishire, nh­ng sù sai kh¸c nµy kh«ng cã ý nghÜa thèng kª. §inh V¨n ChØnh vµ céng sù, khèi l­îng 21 ngµy tuæi/con cña lîn Landrace lµ 5,2 ± 0,13kg cña lîn Yorkishire lµ 5,1 ± 0,05kg. §Æng Vò B×nh, khèi l­îng 21 ngµy tuæi/con cña lîn Landrace lµ 4,51 ± 0,24kg cña lîn Yorkishire lµ 4,50 ± 0,16kg. Nh­ vËy kÕt qu¶ cña chóng em cao h¬n so víi t¸c gi¶. C¨n cø vµo biÓu ®å 2 ta thÊy lîn Landrace cã khèi l­îng/con ë c¸c giai ®o¹n s¬ sinh , cai s÷a ®Òu cao h¬n lîn Yorkishire. Tuy nhiªn sù chªnh lÖch nµy kh«ng cao nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do t¸c ®éng cña mét sè yÕu tè ngo¹i c¶nh. + Khèi l­îng s¬ sinh trung b×nh/æ: Khèi l­îng s¬ sinh trung b×nh/æ nãi lªn kh¶ n¨ng nu«i thai cña lîn n¸i mÑ, ph¶n ¸nh kü thuËt ch¨m sãc nu«i d­ìng lîn n¸i mang thai cu¶ ng­êi ch¨n nu«i. ChØ tiªu nµy phô thuéc vµo sè con s¬ sinh/ævµ khèi l­îng s¬ sinh trung b×nh/con. Qua b¶ng 15 ta thÊy khèi l­îng s¬ sinh trung b×nh/æ cña lîn n¸i Landrace lµ 16,54 ± 0,96 kg víi CV% = 30,19 vµ cña lîn Yorkishire lµ 14,86 ± 0,42 kg víi CV% = 33,33. Nh­ vËy khèi l­îng s¬ sinh/æ cña lîn Landrace cao h¬n lîn Yorkishire lµ 1,68 kg, nh­ng sù sai kh¸c nµy kh«ng cã ý nghÜa thèng kª sinh häc. Phïng ThÞ V©n, khèi l­îng s¬ sinh trung b×nh cña lîn Landrace lµ13,53 ± 0,32kg vµ cña gièng Yorkishire lµ 13,09 ± 0,38 kg. Theo §Æng Vò B×nh, th× khèi l­îng s¬ sinh/æ cña gièng lîn Landrace lµ11,87 ± 0,61kg vµ cña gièng Yorkishire lµ 11,80 ± 0,4 kg. Nh­ vËy kÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng em cao h¬n so víi t¸c gi¶ trªn do sè con s¬ sinh/æ cña lîn n¸i t¹i tr¹i cao h¬n (®¹i ®a sè ®Òu ³ 10 con) chÕ ®é ch¨m sãc nu«i d­ìng lîn n¸i mang thai t¹i tr¹i tèt. + Khèi l­îng cai s÷a trung b×nh /æ. §©y lµ chØ tiªu hÕt søc quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh s¶n cña lîn, nã phô thuéc vµo sè con cai s÷a, khèi l­îng cai s÷a trung b×nh trªn con, khèi l­îng s¬ sinh, chÕ ®é ch¨m sãc nu«i d­ìng lîn mÑ, lîn con. Qua b¶ng 15 ta thÊy khèi l­îng cai s÷a trung b×nh/æ cña lîn Landrace lµ 62.8 ± 4kg víi Cv% = 30,3 vµ lîn Yorkishire lµ 61,8 ± 2 kg víi Cv% = 33,5. VËy khèi l­îng cai s÷a trung b×nh/æ cña lîn Yorkishire thÊp h¬n so víi lîn Landrace lµ 1.0 kg, nh­ng sù sai kh¸c nµy kh«ng cã ý nghÜa thèng kª sinh häc. §oµn Xu©n Tróc vµ céng t¸c viªn (2000) cho biÕt khèi l­îng 21 ngµy tuæi/æ cña lîn Landrace lµ 49,37 ± 3,5 kg/æ vµ cña lîn Yorkishire lµ 44,45 ± 3,7 kg/æ. Theo nghiªn cøu cña §inh V¨n ChØnh vµ céng sù (1995) cho biÕt, khèi l­îng 21 ngµy tuæi/æ cña lîn Landrace lµ 42,1 ± 1,18 kg/æ vµ cña lîn Yorkishire lµ 40,7 ± 1,69 kg/æ. Phïng ThÞ V©n khèi l­îng 21 ngµy tuæi/æ cña lîn Landrace lµ 42,09 ± 1,0 kg/æ vµ cña lîn Yorkishire lµ 43,68 ± 1,18 kg/æ. Nh­ vËy kÕt qu¶ cña chóng em ®Òu cao h¬n so víi c¸c t¸c gi¶ trªn. Nguyªn nh©n cã thÓ do khèi l­îng s¬ sinh trung trung b×nh/con cña lîn con t¹i tr¹i lµ cao h¬n, kü thuËt nu«i d­ìng lîn mÑ vµ lîn con theo mÑ tèt, cho lîn con tËp ¨n sím tõ 5 – 7 ngµy tuæi lµ hoµn toµn hîp lý. KÕt qu¶ cô thÓ cña hai gièng ®­îc biÓu diÔn qua biÓu ®å 3. Qua biÓu ®å 3 cho thÊy, thµnh tÝch cña gièng Landrace cao h¬n gièng Yorkishire v× ®a phÇn n¸i Yorkishire ®ang sinh s¶n ë løa 1 nªn n¸i mÑ vÉn ch­a ®¹t n¨ng suÊt tèt nhÊt. VII. kÕt luËn - tån t¹i - ®Ò nghÞ 1. KÕt luËn. Tõ kÕt qu¶ thu ®­îc vÒ c¸c chØ tiªu n¨ng xuÊt sinh s¶n cña lîn n¸i Landrace vµ Yorkishire nu«i t¹i tr¹i gièng cña «ng NguyÔn V¨n NguyÖt – Th­îng Lan – ViÖt Yªn – B¾c Giang, cã thÓ ®­a ra mét sè kÕt luËn sau ®©y: 1.1. N¨ng suÊt sinh s¶n cña lîn Landrace vµ Yorkishire. N¨ng suÊt sinh s¶n cña Landrace vµ Yorkishire ®Òu tèt: - Sè con ®Î ra /æ lîn Landrace vµ Yorkishire lÇn l­ît lµ: 12 con vµ 10,78 con/æ. - Khèi l­îng s¬ sinh trung b×nh/con gièng Landrace lµ 1,476 kg/con vµ cña Yorkishire lµ 1,425 kg/con. - Khèi l­îng s¬ sinh trung b×nh/æ gièng Landrace lµ 16,54 kg/æ vµ cña Yorkishire lµ 14,86 kg/æ. - Khèi l­îng cai s÷a trung b×nh/con cña Landrace vµ Yorkishire: 6,28 kg vµ 6,178 kg/con. - Khèi l­îng cai s÷a trung b×nh/æ cña Landrace vµ Yorkishire: 62,8 kg vµ 61,8 kg/æ. 1.2. Mét sè bÖnh th­êng gÆp ë ®µn lîn n¸i vµ ®µn lîn con theo mÑ. - Lîn n¸i sinh s¶n th­êng m¾c mét sè bÖnh nh­: Viªm phæi, viªm tö cung, bÖnh khã ®Î. TÊt c¶ ®Òu ®­îc ®iÒu trÞ kÞp thêi vµ tû lÖ khái ®¹t rÊt cao. - Lîn con: Tû lÖ m¾c ph©n tr¾ng lµ kh¸ cao; bªn c¹nh ®ã cßn cã héi chøng tiªu ch¶y, viªm khíp nh­ng tû lÖ thÊp h¬n. 1.3. Thó y. Qua lÞch tiªm phßng chÆt chÏ cña tr¹i chóng em cã thÓ kÕt luËn c«ng t¸c thó y ë ®©y lµ rÊt tèt. Sè lîn m¾c bÖnh nguy hiÓm Ýt, nh÷ng bÖnh th­êng x¶y ra ®Òu ®­îc ch÷a trÞ kÞp thêi, v× vËy Ýt cã ¶nh h­ëng cña bÖnh tËt tíi kh¶ n¨ng sinh s¶n cña ®µn n¸i nu«i t¹i tr¹i. 2. Tån t¹i. do thêi gian theo dâi cña chóng em cã h¹n, v× theo dâi nhá, dung l­îng mÉu theo dâi Ýt nªn kÕt qu¶ cña chóng em cßn nhiÒu h¹n chÕ. Do ®ã kÕt luËn cña chóng em cßn mang tÝnh t­¬ng ®èi. 3. §Ò nghÞ. §Ó cã ®­îc th«ng tin ®Çy ®ñ trªn quy m« réng nh»m ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c h¬n kh¶ n¨ng sinh s¶n cña lîn n¸i ngo¹i, n©ng cao hiÖu qu¶ ch¨n nu«i, chóng em ®Ò nghÞ: - TiÕp tôc theo dâi nh÷ng chØ tiªu sinh s¶n cña lîn n¸i ngo¹i trªn quy m« réng h¬n, thùc hiÖn theo dâi c¶ nh÷ng tr¹i lín vµ nh÷ng traÞ gia ®×nh. - Theo dâi chÝnh x¸c ®ång thêi ®­a ra kÕt luËn nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ khai th¸c lîn n¸i ngo¹i trong ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i n­íc ta. - phæ biÕn kü thuËt míi trong ch¨n nu«i tíi c¸c trang tr¹i. tµi liÖu tham kh¶o I – tµi liÖu viÖt nam. 1- §Æng Vò B×nh (1994), ph©n tÝch mét sè nh©n tè ¶nh h­ëng tíi tÝnh tr¹ng n¨ng suÊt sinh s¶n trong mét løa ®Î cña lîn n¸i ngo¹i, kÕt qu¶ nghiªn cøu ch¨n nu«i – thó y (1996 – 1998), NXB N«ng nghiÖp Hµ Néi. 2- Ph¹m H÷u Doanh (1995), kü thuËt ch¨n nu«i lîn n¸i lai ngo¹i vµ ngo¹i thuÇn chñng. T¹p chÝ ch¨n nu«i sè 2. 3- Vâ Träng Hèt, TrÇn §×nh Miªn, Vâ V¨n Sù, Vò §×nh T«n, NguyÔn Kh¾c TÝch, §inh ThÞ N«ng (gi¸o tr×nh ch¨n nu«i lîn, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi) 4- §inh V¨n ChØnh, Phan Xu©n H¶o, §ç V¨n Trung (2001): “§¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh s¶n cña lîn Landrace vµ Yorkishire nu«i t¹i trung t©m gièng vËt nu«i Phó L·m – Hµ T©y”. KÕt qu¶ nghiªn cøu khoa hoc kü thuËt – Khoa CNTY 1999 – 2000, NXB N«ng NghiÖp, Hµ Néi. 5- §oµn Xu©n Tróc, T¨ng V¨n LÜnh, NguyÔn Th¸i Hoµ, NguyÔn ThÞ H­¬ng (2000): “Nghiªn cøu chän läc x©y dùng ®µn lîn nh©n gièng Landrace vµ Yorkishire dßng mÑ cã n¨ng suÊt sinh s¶n cao t¹i xÝ nghiÖp gièng vËt nu«i Mü V¨n”. T¹p chÝ khoa hoc c«ng nghÖ vµ qu¶n lý kinh tÕ. 6- Phïng ThÞ V©n vµ céng sù(1998): “KÕt qu¶ ch¨n nu«i lîn n¸i ngo¹i t¹i trung t©m nghiªn cøu lîn Thuþ Ph­¬ng”. KÕt qu¶ nghiªn cøu KHKT ch¨n nu«i, NXB N«ng NghiÖp. 7- Ph¹m H÷u Doanh – L­u Kû “Kü thuËt nu«i lîn n¸i m¾n ®Î sai con”. NXB N«ng nghiÖp, 2000. 8- Nguyªn Kh¾c TÝch “KÕt qu¶ nghiªn cøu mét sè ®¨c ®iÓm sinh lý sinh dôc, kh¶ n¨ng sinh s¶n cña ®µn lîn n¸i ngo¹i nu«i t¹i xÝ nghiÖp gièng vËt nu«i Mü V¨n – H­ng Yªn’. KÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc ch¨n nu«i thó y, 1991 – 1995. 9- NguyÔn ThiÖn, Ph¹m §Þch L©m, Hoµng V¨n TiÕn, Vâ Träng Hèt, Ph¹m SÜ L¨ng”Ch¨n nu«i lîn á gia ®×nh vµ trang tr¹i”. NXB N«ng nghiÖp, 1996. 10- §Æng §×nh TÝn”S¶n khoa vµ bÖnh s¶n khoa”. NXB N«ng nghiÖp, 1986. 11- NguyÔn V¨n ThiÖn”Di truyÒn hoc ,sè l­îng øng dông trong ch¨n nu«i’. NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 12- §inh Hång LuËn vµ c«ng sù ‘¦u thÕ lai qua c¸c c«ng thøc lai kinh tÕ lîn. TuyÓn tËp c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu KHKT N«ng nghiÖp. NXB N«ng nghiÖp, 1980. 13- Tµi liÖu phßng kü thu©t CP. 14- Tµi liÖu phßng kü thuËt Calgill. II – tµi liÖu n­íc ngoµi. 1-Legaultc(1980), Genetics and Leproductionpig. Jahrestagung des europars chen veseinigung Turtierzucht. 2- Schmidlin, J.Jakresbericht, 1996. Kalobasa 4- Hughes P.E(1982), Veterinary in vestigation Servicr from Peproduction. 5- Oes, A.Jakresbericht, 1994. Môc lôc