Phân tích các mô hình sử dụng đất chủ yếu làm cơ sở định hướng cho quy hoạch sử dụng đất tại xã Chu Điện, huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang

rong ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp cña x· th× diÖn tÝch ®åi nói träc trong t­¬ng lai sÏ ®­îc ph¸t triÓn thµnh ®Êt l©m nghiÖp, diÖn tÝch ®Êt b»ng sÏ ®­îc ph¸t triÓn thµnh ®Êt n«ng nghiÖp. 5.1.3. §¸nh gi¸ chung Qua nghiªn cøu ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ x· héi, t×nh h×nh qu¶n lý SD§ ®ai cña x· Chu §iÖn chóng t«i rót ra mét sè nhËn xÐt sau: * ThÕ m¹nh cña x· - §Êt ®ai, khÝ hËu cña x· rÊt thÝch hîp víi nhiÒu lo¹i c©y trång, vËt nu«i sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn cho n¨ng suÊt cao, thuËn lîi cho ph¸t triÓn kinh tÕ ®a ngµnh. - X· ®· thèng nhÊt ®­îc ranh giãi hµnh chÝnh víi c¸c x· vµ huyÖn tõ n¨m 1993, ®¶m b¶o æn ®Þnh ranh giíi, lµm c¬ së tèt cho viÖc ho¹ch ®Þnh c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña x·. - C«ng t¸c qu¶n lý ®Êt ®ai trªn ®Þa bµn b­íc ®Çu ®· ®­îc luËt ho¸, dÇn ®i vµo nÒ nÕp. ViÖc lËp quy ho¹ch, kÕ ho¹ch SD§ ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt, th©m canh t¨ng vô, chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång ®· ®­îc chó träng. - HiÖu qu¶ SD§ kh«ng ngõng ®­îc t¨ng lªn, toµn x· kh«ng cã hé ®ãi,sè hé nghÌo gi¶m xuèng cßn 223 hé, VÊn ®Ò an toµn l­¬ng thùc lu«n ®­îc ®¶m b¶o. - Ng­êi d©n b¾t ®Çu ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña ng­êi SD§ theo ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt nh­ chuyÓn ®æi, chuyÓn nh­îng, cho thuª, thõa kÕ, thÕ chÊp ®Êt ®ai. C¸c tr­êng hîp vi ph¹m trong qu¶n lý vµ SD§ ®ai gi¶m râ rÖt. - X· n»m trªn quèc lé 31, gÇn c¸c ®iÓm nãng cña khu vùc( thÞ trÊn §åi Ng«, thÞ x· B¾c Giang), cã chî n«ng s¶n trªn ®Þa bµn ®· gióp ng­êi d©n yªn t©m trong s¶n xuÊt. - Tr×nh ®é d©n trÝ ®ang dÇn ®­îc n©ng cao, phÇn lín ng­êi d©n ®· nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña viÖc khai th¸c, sö dông ®Êt ®ai hîp lý vµ hiÖu qu¶. *Nh÷ng mÆt cßn tån t¹i - §iÒu kiÖn c¬ së h¹ tÇng vµ c¸c c«ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n cña x· cßn yÕu vµ thiÕu, nhiÒu c«ng tr×nh ®· xuèng cÊp nghiªm träng cÇn ®­îc tu söa. - C«ng t¸c giao ®Êt giao rõng ®­îc tiÕn hµnh rÊt tèt nh­ng l¹i thiÕu c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, hç trî ng­êi d©n s¶n xuÊt trªn diÖn tÝch ®Êt ®· ®­îc giao. - HÖ thèng giao th«ng cßn rÊt kÐm, chÊt l­îng ®­êng xuèng cÊp nghiªm träng, ®­êng liªn th«n liªn x· chñ yÕu lµ ®­êng ®Êt nªn ®i l¹i, vËn chuyÓn rÊt khã kh¨n vµo mïa m­a. - C«ng t¸c quy ho¹ch kÕ ho¹ch SD§ ®· lµm ®­îc nh­ng cßn phiÕn diÖn thiªn vÒ kÕ ho¹ch SD§ ë vµ ®Êt chuyªn dïng. HiÖu qu¶ cña viÖc thùc hiÖn quy ho¹ch, kÕ ho¹ch SD§ cßn ë møc thÊp. - Khã kh¨n vÒ nguån tµi chÝnh, nguån vèn ch­a ®ñ ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, thiÕu trang thiÕt bÞ kü thuËt trong s¶n xuÊt, do ®ã cÇn sù hç trî cña nhµ n­íc, cña tØnh vµ cña huyÖn. Chóng t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra tuyÕn cïng víi mét sè c¸n bé x· vµ ng­êi d©n nh»m ®¸nh gi¸, bæ xung chi tiÕt vÒ ®Êt ®ai, nguån n­íc, c©y trång,vËt nu«i… nh÷ng khã kh¨n, mong muèn cña céng ®ång tõ ®ã ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p thÝch hîp. KÕt qu¶ ®iÒu tra tuyÕn ®­îc thÓ hiÖn ë s¬ ®å 01. 5.2. Ph©n lo¹i c¸c MHSD§ theo môc ®Ých sö dông Qua ph©n tÝch hiÖn tr¹ng SD§ cña x·, kÕt hîp víi th¶o luËn nhãm cïng c¸n bé ®Þa ph­¬ng trªn b¶n ®å hiÖn tr¹ng SD§ vµ kh¶o s¸t nhanh t¹i mét sè ®iÓm. Chóng t«i nhËn thÊy cã 4 MHSD§ chñ yÕu ®ang tån t¹i ë x· Chu §iÖn lµ: + M« h×nh V­ên c©y ¨n qu¶ + M« h×nh Trång rõng s¶n xuÊt + M« h×nh V­ên nhµ + M« h×nh trång lóa vµ hoa mµu. Quy m«, ph©n bè, c¬ chÕ qu¶n lý vµ kiÓu sö dông ®Êt chñ yÕu cña c¸c m« h×nh nµy ®­îc thÓ hiÖn ë biÓu 02. BiÓu 02: B¶ng ph©n lo¹i c¸c MHSD§ chñ yÕu t¹i x· Chu §iÖn STT C¸c m« h×nh sö dông ®Êt chñ yÕu KiÓu sö dông ®Êt chñ yÕu Quy m« ( ha) Ph©n bè C¬ chÕ qu¶n lý 1 V­ên c©y ¨n qu¶ V¶i xen Døa 125ha Ph©n bè chñ yÕu ë th«n MÉu S¬n, Hµ Mü, §åi Gai, Hµ Tó C¸c hé nhËn kho¸n, vµ ®Çu t­ s¶n xuÊt. C¸c hé ®· ®­îc cÊp sæ ®á. 2 Trång rõng s¶n xuÊt Keo, B¹ch ®µn 124.4 MÉu S¬n, Hµ Mü, §åi Gai, Hµ Tó C¸c hé nhËn kho¸n, vµ ®Çu t­ s¶n xuÊt. C¸c hé ®· ®­îc cÊp sæ ®á. 3 V­ên nhµ - V­ên t¹p - V­ên c¶i t¹o 270 Ph©n bè trªn tÊt c¶ c¸c th«n trong x· C¸c hé tù quyÕt ®Þnh ®Çu t­ s¶n xuÊt vµ tù qu¶n lý. C¸c hé ®· ®­îc cÊp sæ ®á. 4 Ruéng Lóa+ Hoa mµu - Ruéng 1 vô - Ruéng 2 vô - Hoa mµu 591.8 TËp chung ë tÊt c¶ c¸c th«n trong x·. C¸c hé gia ®×nh nhËn kho¸n, tù ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt vµ cã tr¸ch nhiÖm nép thuÕ. 5.3. Ph©n tÝch c¸c m« h×nh MHSD§ theo môc ®Ých sö dông 5.3.1. LÞch sö h×nh thµnh c¸c MHSD§ chñ yÕu ë x· Chu §iÖn Trong suèt chiÒu dµi ph¸t triÓn cña céng ®ång ng­êi d©n sinh sèng trªn ®Þa bµn x· Chu §iÖn, víi tËp qu¸n truyÒn thèng th­êng ®Þnh c­ ë nh÷ng vïng ®Êt b»ng ph¼ng, gÇn c¸c trôc ®­êng giao th«ng, hoÆc trªn s­ên nh÷ng qu¶ ®åi thÊp. Cuéc sèng cña hä th­êng g¾n chÆt víi rõng, canh t¸c chñ yÕu lµ lóa n­íc. Cuéc sèng cña céng ®ång kh«ng cã g× thay ®æi cho ®Õn khi n­íc ta chuyÓn m×nh sang c¬ chÕ thÞ tr­êng víi nhiÒu nhu cÇu: Gç cho x©y dùng, l­¬ng thùc thùc phÈm ®¸p øng nhu cÇu hµng ngµy ®· dÉn ®Õn tµi nguyªn rõng bÞ suy gi¶m mét c¸ch nhanh chãng, ®Êt ®ai bÞ xãi mßn, ®Êt trèng ®åi nói träc h×nh thµnh nhiÒu, ®Êt n«ng nghiÖp th× thiÕu n­íc ®Ó canh t¸c. ThÊy ®­îc tÇm quan träng cña rõng th× nhËn thøc cña ng­êi d©n cã nhiÒu thay ®æi. Tõ viÖc khai th¸c rõng bõa b·×, ®èt rõng lµm rÉy… ng­êi ta ®· chuyÓn sang qu¶n lý, b¶o vÖ rõng tù nhiªn vµ trång thªm nhiÒu rõng míi. Bëi vËy søc Ðp vµo rõng míi ®­îc gi¶m xuèng. *M« h×nh trång rõng s¶n xuÊt Do qu¸ tr×nh khai th¸c tµi nguyªn rõng mét c¸ch bõa b·i cïng víi viÖc ®èt n­¬ng lµm rÉy ®· lµm mÊt hoµn toµn diÖn tÝch rõng tù nhiªn cña x· Chu §iÖn, rÊt nhiÒu ®Êt trèng ®åi nói träc h×nh thµnh. Tr­íc thùc tr¹ng ®ã nhµ n­íc ®· cã nhiÒu chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nghÒ rõng nh­ dù ¸n 661( ch­¬ng tr×nh 5 triÖu ha) ®ang ®­îc thùc hiÖn ë 4 xãm Méu S¬n, Hµ Mü, §åi Gai, Hµ Tó. Ngoµi ra còng cã mét sè hé gia ®×nh víi nguån vèn tù cã ®· tiÕn hµnh trång rõng Keo, B¹ch ®µn nh»m c¶i thiÖn møc sèng cho gia ®×nh còng nh­ phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc ë ®Þa ph­¬ng. * M« h×nh v­ên c©y ¨n qu¶ M« h×nh nµy ®­îc h×nh thµnh tõ n¨m 1995, trong khi x· Chu §iÖn ch­a t×m ®­îc loµi c©y trång phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña ®Þa ph­¬ng th× t¹i mét sè x· cña huyÖn Lôc Ng¹n, tØnh B¾c Giang ®ang rÊt thµnh c«ng víi m« h×nh v­ên c©y ¨n qu¶, loµi c©y trång chñ yÕu cña m« h×nh nµy lµ c©y V¶i thiÒu. Sau khi th¨m quan häc hái kinh nghiÖm mét sè hé gia ®×nh ë th«n MÉu S¬n ®· m¹nh d¹n ¸p dông m« h×nh ®ã trªn diÖn tÝch ®Êt ®­îc giao cña gia ®×nh m×nh. Khi thÊy m« h×nh cña c¸c hé trong th«n MÉu S¬n ph¸t triÓn rÊt tèt vµ cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, c¸c hé gia ®×nh cã diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp trong toµn x· ®· kh«ng ngõng nh©n réng m« h×nh. C©y V¶i ®­îc trång ë ch©n vµ s­ên ®åi n¬i cã ®é dèc nhá tõ 10 – 150. TÝnh ®Õn nay tæng diÖn tÝch m« h×nh v­ên c©y ¨n qu¶ cña x· lµ 125ha chiÕm 7,8% tæng diÖn tÝch tù nhiªn vµ diÖn tÝch nµy ®· ®­îc chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông tõ ®Êt l©m nghiÖp sang ®Êt n«ng nghiÖp. * M« h×nh SD§ V­ên nhµ M« h×nh nµy ®· ®­îc h×nh thµnh tõ rÊt l©u ®êi, ph¸t triÓn theo h­íng tù cung tù cÊp nh»m phôc vô nhu cÇu cña gia ®×nh m×nh lµ chÝnh chøa ch­a ph¸t triÓn thµnh hµng hãa. C©y trång pha t¹p nhiÒu lo¹i víi nhau, n¨ng suÊt thÊp vµ chÊt l­îng s¶n phÈm kh«ng cao. GÇn ®©y nhiÒu hé gia ®×nh ®· häc hæi qua ®µi, s¸ch b¸o, qua qu¸ tr×nh th¨m quan thùc tÕ ®· tiÕn hµnh c¶i t¹o v­ên t¹p cña m×nh chuyÓn sang trång c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶, c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy cho n¨ng suÊt cao, chÊt l­îng tèt, phï hîp víi nhu cÇu cña thÞ tr­êng vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña ®Þa ph­¬ng. * M« h×nh SD§ Ruéng lóa + Hoa mµu M« h×nh nµy ®­îc h×nh thµnh tõ rÊt l©u ®êi trªn c¬ së ®¸p øng nhu cÇu vÒ l­¬ng thùc, thùc phÈm cña con ng­êi. Nã phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña khu vùc còng nh­ phï hîp víi tËp qu¸n canh t¸c truyÒn thèng cña céng ®ång. HiÖn nay hÖ sè SD§ n«ng nghiÖp cña x· lµ kh¸ cao, diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp ®· ®­îc tËn dông mét c¸ch triÖt ®Ó ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao cho ng­êi d©n. 5.3.2. Quy m« vµ c¸c ®Æc ®iÓm cña c¸c MHSD§ * M« h×nh V­ên c©y ¨n qu¶ M« h×nh nµy cã tæng diÖn tÝch lµ 125ha chiÕm 12,23% tæng diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp cña x· Chu §iÖn. Toµn bé ®­îc trång V¶i thiÒu vµ mét sè loµi c©y kh¸c nh­ Xoµi, Na, Nh·n…Trªn diÖn tÝch trång V¶i ng­êi d©n ¸p dông c¸c m« h×nh NLKH trång xen mét sè loµi c©y c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp ng¾n ngµy nh­ Døa, S¾n, Cñ tõ… HiÖn nay c©y v¶i thiÒu ®· cho thu nhËp. Quy m« s¶n xuÊt chñ yÕu lµ ph¸t triÓn hµng hãa, nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr­êng vµ mang l¹i lîi nhuËn cho ng­êi s¶n xuÊt. * M« h×nh SD§ Rõng trång DiÖn tÝch rõng trång lµ 124,4ha chiÕm 100% tæng diÖn tÝch ®Êt cã rõng cña x·. Trång c¸c lo¹i c©y lÊy gç nh­ Keo l¸ trµm, B¹ch ®µn vµ mét sè loµi c©y kh¸c. Hai loµi c©y nµy chñ yÕu ®­îc trång thuÇn loµi nªn ch­a thu ®­îc hiÖu qu¶ cao vÒ kinh tÕ, tËn dông ®­îc kh«ng gian dinh d­ìng, h¹n chÕ s©u bÖnh h¹i còng nh­ vÒ hiÖu qu¶ b¶o vÖ m«i tr­êng. * M« h×nh SD§ V­ên nhµ M« h×nh nµy cã tæng diÖn tÝch lµ 270ha chiÕm 16,8% tæng diÖn tÝch tù nhiªn cña x·. V­ên nhµ th­êng g¾n liÒn víi ®Êt thæ c­, ®Êt v­ên nhµ vµ ®Êt thæ c­ cña c¸c hé trong x· ®· ®­îc cÊp sæ cã b×a ®á, giao kho¸n cho c¸c hé gia ®×nh tù ®Çu t­, qu¶n lý. Do ®ã c¸c hé ph¶i chñ ®éng t×m ra ph­¬ng h­íng kinh doanh cña m×nh. §Êt v­ên cña x· rÊt thÝch hîp cho viÖc ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶, c©y c«ng nghiÖp… HiÖn nay trong ®Þa bµn x· ®ang tån t¹i 2 lo¹i h×nh SD§ v­ên nhµ ®ã lµ v­ên t¹p vµ v­ên c¶i t¹o. V­ên t¹p lµ h×nh thøc SD§ chñ yÕu cña ng­êi d©n ë ®©y. Quy m« lµ ®¸p øng cho nhu cÇu cña gia ®×nh lµ chÝnh. GÇn ®©y trong x· ®· xuÊt hiÖn mét sè m« h×nh v­ên nhµ ph¸t triÓn theo h­íng v­ên c¶i t¹o. C¸c s¶n phÈm ®­îc ph¸t triÓn thµnh hµng hãa nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr­êng mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao cho ng­êi s¶n xuÊt. * M« h×nh SD§ Ruéng lóa + Hoa mµu Tæng diÖn tÝch cña m« h×nh nµy lµ 591,8ha chiÕm 36,73% tæng diÖn tÝch tù nhiªn. Trong ®ã, ruéng 2 vu lµ 387ha, ruéng 1 vô lµ 200ha. DiÖn tÝch lóa 2 vô tËp chung hai bªn bê Ngßi n­íc nªn thuËn lîi cho viÖc t­íi, tiªu. §é mµu mì cao do th­êng xuyªn ®­îc båi ®¾p phï xa( hµng n¨m diÖn tÝch nµybÞ ngËp lôt tõ th¸ng 7 – 8). Bªn c¹nh ®ã ng­êi d©n ®· biÕt c¸ch ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt míi, th©m canh trong s¶n xuÊt nªn s¶n l­îng còng nh­ chÊt l­îng c©y trång ®ang dÇn ®­îc c¶i thiÖn. Víi diÖn tÝch ruéng 1 vô ngoµi mét vô lóa ra ng­êi d©n th­êng quay vßng trång rÊt nhiÒu c¸c lo¹i c©y hoa mµu cho n¨ng xuÊt vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nh­: Su hµo, Cµ chua, D­a, Khoai t©y… 5.3.3. Môc tiªu cña c¸c MHSD§ * M« h×nh V­ên c©y ¨n qu¶ Môc tiªu cña m« h×nh nµy lµ nh»m t¨ng thu nhËp, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt còng nh­ tinh thÇn cho ng­êi d©n, ®ång thêi gãp phÇn phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc, b¶o vÖ t¹o c¶nh quan m«i tr­êng sinh th¸i, h¹n chÕ xãi mßn röa tr«i ®Êt, gi÷ ®­îc nguån n­íc cho céng ®ång. * M« h×nh trång rõng s¶n xuÊt M« h×nh ®­îc thùc hiÖn nh»m thu hót ng­êi d©n tham gia tÝch cùc vµo c«ng t¸c ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp, thùc hiÖn tèt c¸c ch­¬ng tr×nh phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc cña nhµ n­íc, b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i, h¹n chÕ xãi mßn b¶o vÖ ®Êt vµ n­íc, ®ång thêi gãp phÇn t¨ng thªm thu nhËp æn ®Þnh cuéc sèng cho ng­êi d©n. * M« h×nh SD§ V­ên nhµ Nh»m tËn dông nh÷ng tiÒm n¨ng s½n cã cña ®Þa ph­¬ng: §Êt ®ai, khÝ hËu, nh©n lùc… ®Ó tõ ®ã ®­a mét sè lo¹i c©y trång phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña x·, cã n¨ng suÊt cao chÊt l­îng tèt, dÔ tiªu thô nh»m ®¸p øng ®­îc nhu cÇu sinh ho¹t, còng nh­ gãp phÇn c¶i thiÖn ®êi sèng cña ng­êi d©n. T¹o c¶nh quan m«i tr­êng sinh th¸i n«ng th«n. * M« h×nh SD§ Ruéng lóa + Hoa mµu §©y lµ m« h×nh ®· tån t¹i tõ l©u ®êi vµ kh«ng thÓ thay thÕ ®­îc trong céng ®ång ng­êi d©n n«ng th«n miÒn nói phÝa B¾c n­íc ta nãi chung vµ céng ®ång ng­êi d©n trong x· Chu §iÖn nãi riªng. M« h×nh nµy kh«ng chØ ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu cÊp thiÕt vÒ l­¬ng thùc , thùc phÈm cho con ng­êi mµ nã cßn cung cÊp thøc ¨n cho ch¨n nu«i. Do vËy trong t­¬ng lai m« h×nh nµy sÏ ®­îc më réng thªm vÒ quy m« s¶n xuÊt vµ ®­îc ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt trong s¶n xuÊt ®Ó kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o an toµn l­¬ng thùc trong toµn x· mµ cßn ph¸t triÓn thµnh hµng hãa mang l¹i thu nhËp cho ng­êi d©n. 5.3.4. Tæ chøc qu¶n lý c¸c MHSD§ Qua qu¸ tr×nh ®iÒu tra, pháng vÊn c¸n bé x· vµ mét sè ng­êi d©n th× chóng t«i thÊy mét sè h×nh thøc tæ chøc qu¶n lý c¸c MHSD§ ë x· Chu §iÖn nh­ sau: *M« h×nh SD§ V­ên c©y ¨n qu¶ vµ m« h×nh rõng trång: Víi hai m« h×nh nµy UBND x· ®· tiÕn hµnh giao kho¸n cho c¸c hé gia ®×nh nªn n»m trong sù qu¶n lý cña c¸c hé. HuyÖn Lôc Nam còng ®· tiÕn hµnh cÊp sæ ®á, chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cña c¸c hé gia ®×nh trªn diÖn tÝch ®­îc giao. Do vËy c¸c hé gia ®×nh tù qu¶n lý vµ SD§ theo môc ®Ých kinh doanh cña gia ®×nh m×nh sao cho ®em l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt. *M« h×nh SD§ V­ên nhµ §Êt v­ên nhµ vµ ®Êt thæ c­ cña c¸c hé gia ®×nh ®· ®­îc cÊp sæ cã b×a ®á, giao kho¸n cho c¸c hé gia ®×nh tù qu¶n lý. C¸c hé gia ®×nh tù ®Çu t­ s¶n xuÊt, kinh doanh theo môc ®Ých cña m×nh. * M« h×nh SD§ Ruéng lóa + Hoa mµu Tõ sau kho¸n 10 trong n«ng nghiÖp, ng­êi d©n cã quyÒn tù chñ trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt nh­ tù chän gièng, loµi c©y, ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt ch¨m sãc b¶o vÖ… Ruéng ®Êt ®­îc giao kho¸n cho ng­êi d©n nªn c¸c hé ®­îc h­ëng toµn bé s¶n phÈm thu ®­îc tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ cã nghÜa vô nép thuÕ víi nhµ n­íc. HiÖn nay ë mét sè x· miÒn nói nãi chung vµ x· Chu §iÖn nãi riªng nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch ­u tiªn kh«ng thu thuÕ n«ng nghiÖp nh»m môc ®Ých khuyÕn khÝch thu hót ng­êi d©n ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. 5.3.5. C¸c biÖn ph¸p kü thuËt ¸p dông trong c¸c MHSD§ . * M« h×nh SD§ V­ên c©y ¨n qu¶: V­ên c©y ¨n qu¶ cña x· chñ yÕu trång V¶i thiÒu vµ mét sè c©y ¨n qu¶ kh¸c nh­ng chØ chiÕm mét tû lÖ rÊt nhá v× vËy chóng t«i chØ ®Ò cËp ®Õn c¸c biÖn ph¸p kü thuËt ®èi víi c©y v¶i thiÒu. Trong nh÷ng n¨m c©y v¶i cßn nhá ng­êi d©n th­êng trång xen mét sè lo¹i c©y c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp ng¾n ngµy nh­ Døa, S¾n, X¶… C©y v¶i: Lµ c©y cã tèc ®é sinh tr­ëng nhanh, rÊt thÝch hîp trång trªn ®Êt ®åi nói ®Æc biÖt lµ ®Êt ®åi cã sái nhá. MËt ®é trång thÝch hîp tõ 190 – 200 c©y/ha. Xö lý thùc b× b»ng ph­¬ng ph¸p ph¸t tr¾ng, lµm ®Êt theo hè, kÝch th­íc hè lµ 1,2m x 1m x 1m. Th­êng trång b»ng cµnh chiÕt, trång vµo mïa xu©n cã m­a nhá( tõ th¸ng 2-3). Cù ly hµng c¸ch hµng 7m, c©y c¸ch c©y 7m, trång theo h×nh nanh sÊu. Tr­íc khi trång mçi hè bãn 10kg ph©n chuång môc, sau ®ã phñ lªn trªn mét líp ®Êt máng ®Ó sau tõ 15- 20 ngµy míi ®em cµnh ra trång. C¸ch trång: Bá giÊy bäc bÇu ra råi ®Æt c©y ch×m xuèng hè sao cho mÆt trªn cña miÖng bÇu thÊp h¬n miÖng hè tõ 10cm – 15cm, sau ®ã lÊy ®Êt nhá lÊp võa kÝn mÆt trªn cña bÇu th× th«i, dïng cäc ®Ó cè ®Þnh tr¸nh m­a giã lµm c©y nghiªng ng¶ ¶nh h­ëng ®Õn rÔ non trong bÇu. Trång xong t­íi Èm lÊy cá kh«, r¸c môc r¶i xung quanh miÖng hè ®Ó gi¶m l­îng bèc h¬i n­íc gi÷ Èm cho mÆt hè. Trong nh÷ng n¨m ®Çu khi c©y cßn nhá c¸c hé th­êng trång xen víi Døa, S¾n hoÆc rong, X¶. NÕu ch¨m sãc tèt vµ gÆp ®iÒu kiÖn thuËn lîi chØ sau 4 n¨m c©y v¶i cã thÓ cho thu tõ 10kg – 15kg qu¶/gèc. C©y Døa: Lµ c©y dÔ trång Ýt cÇn ch¨m sãc, võa cã t¸c dông gi÷ ®Êt mµu, võa cho thu nhËp cao. C¸ch trång xen víi v¶i: §µo r¹ch theo ®­êng b¨ng v¶i, r¹ch réng 30cm, s©u 20cm, bãn lãt b»ng ph©n chuång ñ môc. B×nh qu©n mçi gèc cho tõ 0,5kg ph©n chuång + 0,01kg ®¹m. MËt ®é trång c©y c¸ch c©y lµ 40cm, sau khi trång xong lÊy cá kh« r¶i ®Òu xung quanh gèc ®Ó gi÷ Èm råi t­íi n­íc. Khi c©y ph¸t triÓn ®­îc 3 – 4 th¸ng tiÕn hµnh vun gèc, lªn luèng cao kho¶ng 10- 20cm. NÕu gÆp ®iÒu kiÖn thuËn lîi, ch¨m sãc tèt døa sinh tr­ëng rÊt nhanh chØ sau 1 n¨m sÏ cho thu ho¹ch vµ cã thÓ thu ho¹ch liªn tôc tõ 3 - 4 n¨m. * M« h×nh rõng trång: Rõng trång trong x· chñ yÕu lµ c¸c loµi c©y nh­ B¹ch ®µn, Keo l¸ trµm vµ mét sè loµi c©y kh¸c. B¹ch ®µn cã tèc ®é sinh tr­ëng nhanh chñ yÕu trång ë nh÷ng n¬i ®Êt ®· qua canh t¸c n­¬ng rÉy. MËt ®é trång tõ 3000 - 3500 c©y/ha. Xö lý thùc b× côc bé theo hµng, lµm ®Êt theo hè, kÝch th­íc hè lµ 30 x 30 x30cm. Trång b»ng c©y con cã bÇu víi chiÒu cao kho¶ng 40cm, th­êng trång vµo mïa m­a tõ th¸ng 2 ®Õn th¸ng 3. Cù ly hµng c¸ch hµng lµ 2m, c©y c¸ch c©y 1.5m. §µo hè råi ®Ó 5 - 10 ngµy míi mang c©y con ra trång. Sau khi trång lµm cá xíi ®Êt xung quanh gèc c©y, tiÕn hµnh ch¨m sãc trong 3 n¨m ®Çu nh÷ng n¨m tiÕp theo vÉn ch¨m sãc b¶o vÖ c©y trång nh­ng th­a h¬n, vµo thêi ®iÓm c©y b¾t ®Çu khÐp t¸n th× tiÕn hµnh tØa th­a. Keo lµ c©y sinh tr­ëng nhanh, ®em l¹i hiÖu qu¶ lín cho viÖc b¶o vÖ ®Êt, chèng xãi mßn ®Êt, cã kh¶ n¨ng gi÷ ®é Èm t­¬ng ®èi tèt. Keo ®­îc trång víi mËt ®é 3000 - 3500 c©y/ha. Lµm ®Êt, cuèc hè víi kÝch th­íc 30 x 30 x 30cm. Keo th­êng ®­îc trång vµo th¸ng 2 - 3, hoÆc vµo mïa thu tõ th¸ng 9 - 10 víi cù ly hµng c¸ch hµng lµ 2m, c©y ¸ch c©y 1,5m. Thêi vô trång kh«ng nªn muén qu¸, c©y con sau khi trång sím gÆp rÐt, thêi tiÕt kh« hanh ¶nh h­ëng tíi tû lÖ sèng vµ tèc ®é sinh tr­ëng cña rõng trång. Sau khi trång kho¶ng 3 tuæi, rõng míi b¾t ®Çu khÐp t¸n, trong thêi gian nµy cÇn ph¶i ph¸t thùc b× d©y leo, lµm cá xíi ®Êt, vun gèc, ch¨m sãc sao cho ph¶i ®¶m b¶o ¸nh s¸ng ngay tõ n¨m ®Çu, ®iÒu ®ã cã ý nghÜa tíi chÊt l­îng cña rõng trång. Nh×n chung ch¨m sãc kÐo dµi trong 3 n¨m, 2 n¨m ®Çu mçi n¨m 2 -3 lÇn, n¨m thø 3 tõ 1 -2 lÇn. Khi c©y khÐp t¸n th× tiÕn hµnh tØa th­a. *M« h×nh SD§ V­ên nhµ: HiÖn t¹i ë x· ®ang tån t¹i hai lo¹i h×nh SD§ v­ên nhµ, ®ã lµ v­ên t¹p vµ v­ên c¶i t¹o, trong ®ã diÖn tÝch v­ên c¶i t¹o chiÕm mét diÖn tÝch rÊt nhá. V­ên t¹p ®­îc trång rÊt nhiÒu lo¹i c©y kh¸c nhau, kü thuËt lµm v­ên cña ng­êi d©n th­êng dùa vµo qu¸ tr×nh tÝch luü kinh nghiÖm vµ qu¸ tr×nh häc hái lÉn nhau. V­ên c¶i t¹o ®­îc trång mét sè loµi c©y trång cã gi¸ trÞ nh­: Hång, V¶i, Nh·n, Na, Xoµi… C©y Hång rÊt thÝch hîp víi vïng ®Êt c¸t pha, lµ c©y sinh tr­ëng vµ ph¸t riÓn tèt, chØ sau 3 n¨m lµ cho thu ho¹ch, t¹o nguån thu cho c¸c hé gia ®×nh. Kü thuËt trång nh­ sau: Tr­íc khi trång ph¶i ph¸t dän thùc b× toµn diÖn, ®µo hè víi kÝch th­íc 40 x 50 x 60 (cm) . Bãn lãt b»ng ph©n chuång ñ hoai céng víi ph©n NPK trén lÉn víi ®Êt sau 1 th¸ng míi tiÕn hµnh trång. Thêi gian thÝch hîp nhÊt lµ vµo mïa xu©n( th¸ng 1) cã thÓ trång b»ng c©y con cã bÇu hoÆc b»ng cµnh chiÕt víi kÝch th­íc ®em trång lµ 20(cm). Cù ly hµng c¸ch hµng lµ 4(m), c©y c¸ch c©y 4(m). N¨m ®Çu tiªn cã thÓ trång xen víi MÝa hoÆc Ng« hoÆc mét sè loµi c©y xen kh¸c ®Ó tËn dông ®Êt trèng khi c©y cßn nhá nh»m môc ®Ých t¨ng thu nhËp. Khi c©y b¾t ®Çu cho qu¶ th× ph¸ bá c©y trång xen vµ tiÕn hµnh ch¨m sãc, b¶o vÖ cho tíi khi c©y cã qu¶. * M« h×nh Ruéng lóa + Hoa mµu: PhÇn lín diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp cña c¸c hé manh món nhá lÎ, kh«ng b»ng ph¼ng nªn viÖc ¸p dông c¬ giíi ho¸ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp gÆp nhiÒu khã kh¨n. §a phÇn ng­êi d©n sö dông søc kÐo cña Tr©u, Bß ®Ó lµm ®Êt vµ vËn chuyÓn. Th«ng th­êng ng­êi d©n ë ®©y cµy tõ 2 - 3 lÇn, bõa tõ 2 - 3 lÇn cho ®Êt thËt nhuyÔn ph¼ng, bãn lãt ph©n chuång céng víi ph©n NPK tr­íc khi cÊy. MËt ®é cÊy phô thuéc vµo mïa vô hay c©y gièng, th«ng th­êng ng­êi d©n cÊy víi cù ly hµng c¸ch hµng 15( cm), c©y c¸ch c©y 16( cm). Sau khi cÊy ph¶i lu«n ®¶m b¶o gi÷ ®ñ n­íc cho c©y lóa, lµm cá, bãn ph©n, diÖt trõ s©u bÖnh h¹i. Bãn ®¹m vµo hai thêi kú, thêi kú con g¸i vµ thêi kú lóa ®ang lµm ®ßng. T¹i ®Þa ph­¬ng c¸c gièng lóa phæ biÕn hiÖn nay lµ T¹p giao, Khang d©n, Q5, Bao thai, NhÞ ­u…®­îc cÊy vµo 2 vô. Vô chiªm cÊy th¸ng 1 thu ho¹ch th¸ng 5, vô mïa cÊy th¸ng 6 thu ho¹ch th¸ng 9. Víi ®Êt ruéng 1 vô, sau khi thu ho¹ch lóa ng­êi d©n tiÕn hµnh lµm ®Êt ®Ó trång mµu. Do cã ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai vµ khÝ hËu thuËn lîi, l¹i chñ ®éng ®­îc n­íc t­íi cho c©y trång nªn x· Chu §iÖn cã thÓ trång rÊt nhiÒu lo¹i c©y hoa mµu kh¸c nhau, vµo mäi thêi ®iÓm trong n¨m. §Æc biÖt lµ c¸c c©y «n ®íi ®­îc trång vµo vô ®«ng nh­: Su hµo, C¶i b¾p, Cµ chua, Khoai t©y, Ng«… §èi víi ®Êt lµm mµu th­êng ®­îc cµy, bõa rÊt kü, sau ®ã lªn luèng. Tuú theo tõng lo¹i c©y trång, tuú tõng c¸ch bè trÝ c©y trång mµ yªu cÇu luèng cao hay thÊp, to hay nhá. Th«ng th­êng luèng ®Ó trång mµu ph¶i ®¶m b¶o ph¶i cao r¸o tho¸t n­íc tèt. TiÕp theo tiÕn hµnh bæ hè, c¸c c©y trång th­êng ®­îc bè trÝ trång hµng ®«i song song hoÆc theo h×nh nanh sÊu. KÝch th­íc hè 15 x 15 x10(cm), cù ly trång hµng c¸ch hµng kho¶ng 20( Cm), c©y c¸ch c©y kho¶ng 20 - 30( cm) tuú theo tõng loµi c©y. Cã thÓ trång b»ng h¹t( D­a, L¹c, §Ëu, §ç, BÇu, BÝ…), cã thÓ b»ng cñ( Hµnh, Tái, Khoai t©y…), hoÆc cã thÓ trång b»ng c©y con gièng( Cµ chua, Su hµo, C¶i b¾p, C¶i quÊn…). Nh×n chung c¬ cÊu c©y trång cña x· Chu §iÖn rÊt phong phó vµ ®a d¹ng. HÖ sè sö dông ®Êt n«ng nghiÖp t­¬ng ®èi cao ®Êt ®­îc quay vßng liªn tôc, th©m canh t¨ng vô, n¨ng xuÊt c©y trång cao. 5.3.6. C¸c ho¹t ®éng cña giíi trong c¸c MHSD§ . Giíi( Gender) theo trÇn ThÞ QuÕ, 1999 lµ c¸c quan niÖm hµnh vi, c¸c mèi quan hÖ vµ t­¬ng quan vÒ ®Þa vÞ x· héi cña phô n÷ vµ nam giíi mét bèi c¶nh cô thÓ. Nãi c¸ch kh¸c, nãi ®Õn giíi lµ nãi ®Õn sù kh¸c biÖt gi÷a nam giíi vµ n÷ giíi ë gãc ®é x· héi. Qua qu¸ tr×nh pháng vÊn, th¶o luËn víi mét sè hé gia ®×nh trong x· vÒ vÊn ®Ò giíi cã t¸c ®éng nh­ thÕ nµo ®Õn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt? Phô n÷ hay nam giíi ai lµ ng­êi quyÕt ®Þnh chñ yÕu mäi c«ng viÖc trong gia ®×nh? Hä cã th¸i ®é, quan niÖm nh­ thÕ nµo ®èi víi c¸c dù ¸n ®ang ®­îc thùc hiÖn t¹i ®Þa ph­¬ng? Phô n÷ th­êng lµm nh÷ng c«ng viÖc g× trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt? Chóng t«i ®· thu ®­îc kÕt qu¶ vÒ sù ph©n c«ng lao ®éng trong c¸c MHSD§ thÓ hiÖn ë biÓu 03. BiÓu 03: Ph©n c«ng lao ®éng theo giíi trong c¸c MHSD§ . MHSD§ C«ng viÖc cña phô n÷ C«ng viÖc cña nam giíi C«ng viÖc chung V­ên c©y ¨n qu¶ Lµm cá, trång, ch¨m sãc c¸c loµi c©y xen. §µo hè, mua gièng, phun thuèc s©u, c¾t tØa cµnh, häc hái kü thuËt, t×m kiÕm thÞ tr­êng. Trång, bãn ph©n, thu h¸i, b¸n s¶n phÈm… Rõng trång Thu l­îm cñi Chän gièng, ®µo hè, kiÓm tra b¶o vÖ, vay vèn, khai th¸c… Lµm ®Êt, trång vµ ch¨m sãc, t×m kiÕm thÞ tr­êng, tiªu thô s¶n phÈm V­ên nhµ Lµm cá, thu h¸i, b¸n s¶n phÈm Chän vµ mua gièng, quy ho¹ch ®Êt, häc hái kü thuËt, t×m hiÓu thÞ tr­êng. Trång, ch¨m sãc b¶o vÖ Ruéng Lóa + Hoa mµu Chän gièng, ­¬m h¹t, cÊy, bãn ph©n, lµm cá theo dâi t×nh h×nh s©u bÖnh Chuyªn chë, cµy, bõa, phun thuèc s©u… Thu h¸i, chÕ biÕn, b¶o qu¶n… Qua biÓu 03 ta cã thÓ thÊy sè l­îng c«ng viÖc mµ nam giíi vµ n÷ giíi tham gia vµo s¶n xuÊt trong c¸c m« h×nh h¬n kÐm nhau kh«ng ®¸ng kÓ, nh­ng cã sù ph©n chia cô thÓ trong tõng c«ng viÖc. Trong thêi gian nghiªn cøu, chóng t«i cã trao ®æi vÊn ®Ò nµy cïng mét sè c¸n bé x· vµ pháng vÊn c¸c hé gia ®×nh t¹i ®Þa ph­¬ng th× ®­îc biÕt sù ph©n c«ng lao ®éng trong gia ®×nh ®· cã tõ xa x­a vµ cho ®Õn b©y giê ch­a cã nhiÒu thay ®æi. Ng­êi ®µn «ng trong gia ®×nh th­êng lµm nh÷ng c«ng viÖc cÇn ®Õn søc khoÎ, nh÷ng c«ng viÖc quan träng nh­: X©y dùng nhµ cöa, chuång tr¹i, cµy bõa, phun thuèc s©u, chuyªn trë, häc hái c¸c kiÕn thøc khoa häc kü thuËt míi ®Ó ¸p dông trong s¶n xuÊt, tham gia vµo c¸c c«ng t¸c x· héi… còng nh­ quyÕt ®Þnh c¸c c«ng viÖc lín trong gia ®×nh. Cßn ng­êi phô n÷ th­êng lµm nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái cÇn nhiÒu thêi gian, tû mû vµ khÐo lÐo nh­: May v¸, dÖt v¶i, gieo cÊy, lµm cá…vµ lµm c¸c c«ng viÖc néi trî, ch¨m sãc, d¹y b¶o con c¸i. Víi nh÷ng m« h×nh SD§ nµo cã lÞch sö h×nh thµnh tõ l©u ®êi trong céng ®ång th× ng­êi phô n÷ ®­îc tÝch luü nhiÒu kinh nghiÖm s¶n xuÊt vµ ¸p dông dÔ dµng vµo thùc tiÔn. §èi víi nh÷ng MHSD§ cÇn ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt th× ng­êi phô n÷ l¹i kh«ng n¾m râ vµ hiÓu biÕt Ýt. §èi víi nam giíi häp rÊt n¨ng ®éng trong viÖc häc hái kü thuËt còng nh­ n¾m b¾t th«ng tin ®Ó ¸p dông trong s¶n xuÊt. Víi quan niÖm theo kiÓu truyÒn thèng nµy nªn sù ph©n c«ng lao ®éng trong c¸c MHSD§ cßn ch­a hîp lý. §ã sÏ lµ mét trong nh÷ng trë ng¹i lín ®èi víi viÖc khai th¸c vµ sö dông ®Êt. Tuy nhiªn qua pháng vÊn c¸c hé gia ®×nh chóng t«i còng biÕt thªm ®­îc vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi ®ang ®­îc thùc hiÖn ë ®Þa ph­¬ng. Cô thÓ, kh«ng cßn quan niÖm träng nam khinh n÷ trong viÖc sinh ®Î n÷a, phÇn lín c¸c «ng bè bµ mÑ ®Òu ®· coi viÖc sinh con trai còng nh­ con g¸i. Phô n÷ ®­îc tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng x· héi nhiÒu h¬n nh­ tham gia vµo ho¹t ®éng cña héi phô n÷, øng cö vµo c¸c vÞ trÝ quan träng ë th«n còng nh­ ë UBND x·, tham gia vµo c¸c líp tËp huÊn kü thuËt c¸c líp ®µo t¹o s¬ cÊp do tr¹m khuyÕn n«ng khuyÕn l©m huyÖn më… Nh­ng cã mét thùc tÕ lµ khi vÞ thÕ cña ng­êi phô n÷ ®­îc n©ng lªn ®ång nghÜa víi viÖc hä sÏ ph¶i lµm nhiÒu h¬n, vÊt v¶ h¬n so víi tr­íc ®©y. 5.3.7. HiÖu qu¶ cña c¸c MHSD§. Mét MHSD§ cã hiÖu qu¶ khi nã dùoc ®¸nh gi¸ trªn c¶ 3 khÝa c¹nh, kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr­êng. Tuú theo tõng môc ®Ých sö dông chÝnh cña mçi m« h×nh mµ cã thÓ nhÊn m¹nh mÆt nµy h¬n hay mÆt kia h¬n. 5.3.7.1. HiÖu qu¶ kinh tÕ: Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch BCA ®­îc ¸p dông cho ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c hÖ thèng canh t¸c ®Ó tõ ®ã lµm c¬ së ®Ó lùa chän c¸c MHSD§ cã hiÖu qu¶. C¸c MHSD§ nh­: M« h×nh V­ên rõng, m« h×nh rõng trång, m« h×nh V­ên nhµ, m« h×nh Ruéng lóa + Hoa mµu ®­îc ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ theo c¸c c«ng thøc 1, 2, 3 ë phÇn 3.4.3. KÕt qu¶ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c MHSD§ ®­îc thÓ hiÖn ë biÓu 04. BiÓu 04: Tæng hîp c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c MHSD§ *M« h×nh V­ên c©y ¨n qu¶: Qua biÓu 04 cho thÊy m« h×nh V­ên c©y ¨n qu¶ cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt trong sè 4 m« h×nh trªn. Gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña thu nhËp dßng( NPV) lµ 35.858.180( ®ång/ha), NPV b×nh qu©n cho 7 n¨m ®¹t 5.122.600( ®ång/ha). Tû lÖ thu nhËp trªn chi phÝ ( BCR) lµ 3,7702 cã nghÜa lµ cø bá ra 1 ®ång vèn sÏ thu ®­îc3,7702 ®ång. Tû lÖ thu håi vèn cña m« h×nh nµy kh¸ cao ®¹t 69%( xem chi tiÕt ë phô biÓu 03, 04). Tõ viÖc tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu kinh tÕ NPV, BCR, IRR cho thÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ cña m« h×nh nµy rÊt cao, cã thu nhËp th­êng xuyªn hµng n¨m, thêi gian thu håi vèn nhanh. Do vËy hÇu hÕt c¸c hé gia ®×nh ®Òu muèn nhËn kho¸n ®Ó ph¸t triÓn m« h×nh nµy. * M« h×nh Rõng trång: X· Chu §iÖn cã diÖn tÝch rõng trång lµ 124,4ha chñ yÕu lµ rõng Keo, rõng B¹ch ®µn vµ mét sè c©y trång kh¸c. Víi m« h×nh rõng B¹ch ®µn chu kú kinh doanh 8 n¨m sÏ thu ®­îc gi¸ trÞ lîi nhuËn hiÖn t¹i dßng ( NPV) lµ 16.686.338 ®ång, hÖ sè sö dông vèn ®Çu t­ lµ 3,80 cã nghÜa lµ cø bá ra 1 ®ång chi phÝ sÏ thu ®­îc 3,80 ®ång. Tû lÖ thu håi vèn ( IRR) lµ 36%. NPV b×nh qu©n trong 8 n¨m ®¹t 2.085.729 ®ång( xem chi tiÕt ë phô biÓu 05, 06). Nh­ vËy m« h×nh nµy còng cã hiÖu qu¶ kinh tÕ kh¸ cao. §Æc biÖt lµ ®ång vèn ®Çu t­ rÊt cã hiÖu qu¶. Nh­ng kh¶ n¨ng thu håi vèn chËm, ®ßi hái vèn ®Çu t­ lín, kh«ng cã kho¶n thu nhËp th­êng xuyªn hµng n¨m. Do vËy m« h×nh nµy Ýt ®­îc ng­êi d©n quan t©m, chØ cã c¸c hé cã nhiÒu kinh nghiÖm, tiÒm lùc kinh tÕ kh¸ míi cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn tèt m« h×nh nµy. NÕu kinh doanh rõng Keo trong vßng 7 n¨m sÏ thu ®­îc gi¸ trÞ lîi nhuËn hiÖn t¹i rßng (NPV) lµ 13.049.951 ®ång, hÖ sè sö dông vèn ®Çu t­ lµ 3,4122 cã nghÜa lµ cø bá ra 1 ®ång th× thu ®­îc 3,4122 ®ång. Tû lÖ thu håi vèn (IRR) lµ 39%. NPV b×nh qu©n trong 7 n¨m chØ ®¹t 1.864.279 ®ång( xem chi tiÕt ë phô biÓu 07, 08). Do ph¶i bá vèn ®Çu t­ lín, thêi h¹n thu håi vèn l©u, kh«ng cã kho¶n thu nhËp th­êng xuyªn hµng n¨m nªn m« h×nh nµy còng kh«ng thu hót ®­îc nhiÒu sù quan t©m cña ng­êi d©n. * M« h×nh V­ên nhµ: HiÖn nay t¹i ®Þa ph­¬ng vÉn tån t¹i hai kiÓu SD§ v­ên nhµ ®ã lµ v­ên t¹p vµ v­ên c¶i t¹o, hÇu hÕt v­ên t¹p ®Òu cho hiÖu qu¶ kinh tÕ rÊt thÊp nªn chóng t«i chØ ®¸nh gi¸, tÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ cña MHSD§ v­ên nhµ theo h­íng v­ên c¶i t¹o. NÕu c¶i t¹o v­ên t¹p theo h­íng trång Hång kh«ng h¹t xen víi Ng« th× trong vßng 5 n¨m sÏ thu ®­îc gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña thu nhËp rßng (NPV) lµ 17.927.488 ®ång, tû lÖ thu nhËp trªn chi phÝ lµ 3,1670 ®ång cã nghÜa lµ cø bá ra 1 ®ång vèn ®Çu t­ th× sÏ thu ®­îc 3,1670®ång. Tû lÖ thu håi vèn néi bé ( IRR) lµ 81%. §©y lµ kiÓu SD§ ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, thêi gian thu håi vèn nhanh, nh­ng ®ßi hái vèn ®Çu t­ lín( xem chi tiÕt ë phÇn phô biÓu 09, 10). * M« h×nh Ruéng lóa +Hoa mµu: Xu h­íng ph¸t triÓn cña m« h×nh nµy lµ ngoµi môc ®Ých ®¸p øng ®ñ nhu cÇu l­¬ng thùc, thùc phÈm cña ng­êi d©n, cßn cã h­íng ph¸t triÓn thµnh hµng ho¸ ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n cho ng­êi s¶n xuÊt. HiÖn nay ë x· Chu §iÖn cã rÊt nhiÒu lo¹i c©y trång ®ang ®­îc canh t¸c. Chóng t«i chØ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña mét sè c©y trång chñ yÕu nh­: Lóa, Su hµo, Cµ chua( xem chi tiÕt ë phÇn phô biÓu 11, 12 vµ 13). §èi víi c©y lóa, tæng chi phÝ cho 1ha lµ 3.349.000 ®ång, tæng thu nhËp lµ 14.168.000 ®ång. HiÖu qu¶ cña trång lóa sÏ lµ 10.819.000 ®ång. ë ®©y chóng t«i kh«ng tÝnh to¸n c«ng lao ®éng mµ ng­êi d©n bá ra, chi phÝ thuû lîi, còng kh«ng tÝnh thuÕ. Do vËy nÕu tÝnh c¶ c¸c chi phÝ trªn th× hiÖu qu¶ kinh tÕ trång lóa n­íc kh«ng cao. Víi c©y Hoa mµu: Tæng chi phÝ cho 1ha Xu hµo lµ 6.970.000 ®ång, tæng thu nhËp lµ 30.240.000 ®ång, lîi nhuËn thu ®­îc sÏ lµ 23.270.000 ®ång. Chu kú kinh doanh cña c©y Xu hµo chi cã 2 th¸ng, nªn cã thÓ trång ®­îc tõ 2 - 3 vô liªn tôc. Nh­ vËy hiÖu qu¶ kinh tÕ cña loµi c©y nµy lµ t­¬ng ®èi cao. Tæng chi phÝ cho 1ha Cµ chua lµ 10.799.000 ®ång, tæng thu nhËp 1ha Cµ chua lµ 40.000.000 ®ång, lîi nhuËn lµ 29.202.000®ång. Nh­ vËy c¸c c©y hoa mµu ®· ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n cÊy lóa. M« h×nh Ruéng lóa + Hoa mµu vÉn lµ m« h×nh chñ yÕu cña ng­êi d©n x· Chu §iÖn. 5.3.7.2. HiÖu qu¶ x· héi. §Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ x· héi th­êng cã rÊt nhiÒu chØ tiªu ®Ó ®¸nh gi¸, chØ tiªu quan träng nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ lµ ph¶i cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi vµ ph¶i nghiªn cøu chi tiÕt mçi MHSD§ . §Æc biÖt ph¶i cã thêi gian dµi tiÕn hµnh nghiªn cøu mét c¸ch chi tiÕt khoa häc, ®Ó thÊy ®­îc nh÷ng ¶nh h­ëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ë c¸c møc ®é nÆng nhÑ kh¸c nhau cña mçi m« h×nh sö dông ®Êt ®èi víi ®êi sèng x· héi con ng­êi. Do thêi gian cã h¹n chóng t«i chØ tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ x· héi cña c¸c MHSD§ th«ng qua møc ®é chÊp nhËn cña ng­êi d©n. §­îc thÓ hiÖn qua mét sè chØ tiªu nh­ sau: + Kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu tr­íc m¾t: Tøc lµ MHSD§ nµo cã chu kú canh t¸c ng¾n cho ngay s¶n phÈm tõ ban ®Çu th× sÏ ®­îc ng­êi d©n chÊp nhËn. + Kh¶ n¨ng ®Çu t­ vµ ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt: Trong c¸c MHSD§ m« h×nh nµo cã møc ®é ®Çu t­ thÊp, dÔ lµm th× ®­îc ng­êi d©n chÊp nhËn, ¸p dông réng r·i vµ ng­îc l¹i. + Kh¶ n¨ng ph¸t triÓn thµnh hµng ho¸: M« h×nh nµo cã kh¼ n¨ng cho c¸c s¶n phÈm b¸n ®­îc ra thi tr­êng th× m« h×nh ®ã ®­îc coi lµ cã hiÖu qu¶ x· héi vµ ng­îc l¹i. + KÕ ho¹ch ph¸t triÓn trong t­¬ng lai: M« h×nh nµo mµ ®­îc ng­êi d©n cã dù ®Þnh ph¸t triÓn trong t­¬ng lai cã nghÜa lµ m« h×nh ®ã ®­îc ng­êi d©n chÊp nhËn. Chóng t«i tiÕn hµnh pháng vÊn 30 hé gia ®×nh thuéc 3 nhãm hé Giµu, trung b×nh, nghÌo thu ®­îc kÕt qu¶ nh­ sau: BiÓu 05: Møc ®é chÊp nhËn cña ng­êi d©n víi c¸c MHSD§. M« h×nh ChØ tiªu V­ên c©y ¨n qu¶ Rõng trång V­ên nhµ Ruéng lóa + Hoa mµu cã Kh«ng cã Kh«ng cã Kh«ng cã Kh«ng Kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu tr­íc m¾t 20 10 5 25 17 13 30 0 Kh¶ n¨ng ph¸t triÓn hµng ho¸ 25 5 20 10 21 9 20 10 Kh¶ n¨ng ®Çu t­ vµ ¸p dông kü thuËt 17 13 12 18 15 15 25 5 Cã kÕ ho¹ch ph¸t triÓn trong t­¬ng lai 19 11 9 21 17 13 21 9 Tæng sè 81 39 46 74 70 50 96 24 XÕp h¹ng II IV III I Qua biÓu 06 ta thÊy m« h×nh nµo cã chi phÝ ®Çu t­ thÊp, cã kh¶ n¨ng ¸p dông khoa häc kü thuËt vµ ®Êp øng ®­îc nhu cÇu tr­íc m¾t th× m« h×nh ®ã ng­êi d©n sÏ cã kÕ ho¹ch më réng m« h×nh trong t­¬ng lai hay nãi c¸ch kh¸c m« h×nh ®ã ®­îc sù chÊp nhËn cña ng­êi d©n. Chóng t«i xÕp h¹ng møc ®é chÊp nhËn cña ng­êi d©n lÇn l­ît tõ I ®Õn IV. H¹ng I lµ møc ®é chÊp nhËn cao nhÊt cña ng­êi d©n tiÕp theo lµ h¹ng II vµ h¹ng III cuèi cïng lµ h¹ng IV. Nh×n vµo biÓu trªn ta thÊy ë m« h×nh ruéng lóa + Hoa mµu tæng sè c©u tr¶ lêi “cã” cho c¸c chØ tiªu lµ lín nhÊt ( 96 c©u). Nh­ vËy ®ã lµ m« h×nh ®­îc ng­êi d©n chÊp nhËn nhiÒu nhÊt, v× m« h×nh nµy võa cã kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu tr­íc m¾t võa cã kh¶ n¨ng ¸p dông kü thuËt vµ cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn thµnh hµng ho¸. TiÕp theo lµ m« h×nh V­ên rõng cã tæng sè c©u tr¶ lêi “ cã” lµ 81 c©u. M« h×nh trång rõng ®­îc ng­êi d©n chÊp nhËn Ýt nhÊt chØ cã 46 ( c©u) ®­îc xÕp h¹ng V. ë m« h×nh nµy tuy ®· cã c¸c chØ tiªu ®Æt ra nh­: Kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu tr­íc m¾t, kh¶ n¨ng ph¸t triÓn hµng ho¸, cã kh¶ n¨ng ®Çu t­ vµ ¸p dông kü thuËt nh­ng chØ tiªu ®ã míi chØ xuÊt hiÖn ë møc ®é thÊp, ®­îc ng­êi d©n chÊp nhËn Ýt h¬n c¸c m« h×nh kh¸c. 5.3.7.3. HiÖu qu¶ m«i tr­êng. §Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ m«i tr­êng cña c¸c MHSD§ chñ yÕu ë ®Þa ph­¬ng theo mét sè chØ tiªu ®· ®­îc ng­êi d©n th¶o luËn vµ nhÊt trÝ chóng t«i sö dông ph­¬ng ph¸p cho ®iÓm ( theo thang diÓm 10). M« h×nh nµo cã sè ®iÓm cµng cao th× hiÖu qu¶ m«i tr­êng cµng lín. KÕt qu¶ thu ®­îc thÓ hiÖn ë b¶ng sau: BiÓu 06: kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ m«i tr­êng. M« h×nh ChØ tiªu V­ên c©y ¨n qu¶ Rõng trång V­ên nhµ Ruéng Lóa + + Hoa mµu B¹ch ®µn Keo Kh¶ n¨ng b¶o vÖ ®Êt 9 6 7 7 2 Kh¶ n¨ng gi÷ ®é Èm 9 6 6 7 3 Phong phó vÒ loµi 5 3 3 5 6 Tèc ®é che phñ 7 5 6 6 5 Kh¶ n¨ng c¶i t¹o ®Êt 6 3 8 5 2 Tæng ®iÓm 36 23 30 30 18 Qua ®¸nh gi¸ c¸c m« h×nh sö dông ®Êt cho thÊy ng­êi d©n ë ®Þa ph­¬ng ®· coi träng ®Õn m«i tr­êng sinh th¸i, hä rÊt chó träng viÖc b¶o vÖ, c¶i t¹o ®Êt. Hai m« h×nh v­ên c©y ¨n qu¶ vµ rõng trång keo, b¹ch ®µn lµ hai m« h×nh cã t¸c ®éng s©u s¾c ®Õn m«i tr­êng sèng cña ®Þa ph­¬ng. Do ®­îc ¸p dông c¸c m« h×nh NLKH nªn hai m« h×nh nµy cã kh¶ n¨ng b¶o vÖ vµ c¶i t¹o ®Êt rÊt tèt. C¸c m« h×nh v­ên nhµ theo h­íng c¶i t¹o còng cã nhiÒu ý nghÜa vÒ mÆt m«i tr­êng, kh¶ n¨ng gi÷ ®é Èm cho ®Êt che phñ gãp phÇn b¶o vÖ ®Êt æn ®Þnh, bÒn v÷ng. Víi m« h×nh ruéng lóa + hoa mµu ®­îc ®¸nh gi¸ cã hiÖu qu¶ vÒ m«i tr­êng thÊp nhÊt, c¸c m« h×nh nµy ph©n bè ë d­íi ch©n ®åi nªn kh«ng cã ý nghÜa nhiÒu vÒ mÆt m«i tr­êng sinh th¸i. M« h×nh nµy kh«ng cã kh¶ n¨ng gi÷ ®é Èm, che phñ, b¶o vÖ, c¶i t¹o ®Êt… Nãi tãm l¹i, mét m« h×nh sö dông ®Êt bÒn v÷ng bao giê còng dùa trªn ba nguyªn t¾c: hiÖu qu¶ kinh tÕ, hiÖu qu¶ x· héi vµ sù bÒn v÷ng m«i tr­êng. NÕu chóng ta chØ coi träng hiÖu qu¶ kinh tÕ mµ kh«ng chó ý tíi c¸c chØ tiªu cßn l¹i th× ®ã lµ th¶m ho¹ ®èi víi m«i tr­êng sèng nãi chung vµ ng­êi sö dông ®Êt nãi riªng. Do ®ã ph¶i cã sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a ba chØ tiªu kinh tÕ, x· héi, m«i tr­êng ®Ó ®¶m b¶o cho viÖc sö dông ®Êt mét c¸ch bÒn v÷ng nhÊt. 5.4. Ph©n tÝch ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu vµ xu h­íng ph¸t triÓn cña c¸c m« h×nh. Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu, t×m hiÓu chóng t«i ®· x¸c ®Þnh ®­îc 4 m« h×nh SD§ chñ yÕu t¹i x· Chu §iÖn tõ ®ã chóng t«i tiÕn hµnh ph©n tÝch lÞch sö h×nh thµnh, ®Æc ®iÓm vµ quy m«, tæ chøc qu¶n lý, m« h×nh kü thuËt, hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi - m«i tr­êng, nh÷ng khã kh¨n, nh÷ng thuËn lîi cña tõng m« h×nh, trªn c¬ së ®ã ®Ó cã c¸i nh×n kh¸i qu¸t h¬n vÒ t×nh h×nh SD§ t¹i ®Þa ph­¬ng, nh÷ng ®iÓm ®· lµm ®­îc, nh÷ng ®iÓm ch­a lµm ®­îc, nh÷ng gi¶i ph¸p cÇn kh¾c phôc ®­îc thÓ hiÖn ë biÓu 07. BiÓu 07: Ph©n tÝch ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu cña c¸c m« h×nh SD§. M« h×nh §iÓm m¹nh §iÓm yÕu V­ên c©y ¨n qu¶ - §Êt tèt, Èm tÇng ®Êt dµy, ®é dèc nhá( tõ 10 – 150) thÝch hîp víi c©y v¶i. yÕu - Do ë ch©n vµ s­ên ®åi nªn m« h×nh nµy cã kh¶ n¨ng t­íi n­íc vµo mïa kh« ®¶m b¶o cho c©y trång sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn tèt. - Cã thÞ tr­êng tiªu thô, nhu cÇu cña thÞ tr­êng lín. - C«ng nghÖ sau thu ho¹ch ë ®Þa ph­¬ng ®ang ph¸t triÓn m¹nh - Cßn nhiÒu h¹n chÕ vÒ mÆt kü thuËt ch¨m sãc, chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n s¶n phÈm sau khi thu ho¹ch. - S¶n xuÊt cßn phô thuéc nhiÒu vµo thêi tiÕt. - Chi phÝ ®Çu t­ rÊt lín, nh÷ng hé nghÌo kh«ng cã kh¶ n¨ng ®Çu t­ vµo m« h×nh nµy. nÕu cã th× møc ®é ®Çu t­ sÏ thÊp dÉn tíi n¨ng suÊt kÐm hiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng cao. - Gi¸ b¸n s¶n phÈm bÊt æn ®Þnh, th­êng xuyªn thay ®æi g©y t©m lý ch¸n n¶n cho ng­êi s¶n xuÊt Rõng trång s¶n xuÊt - PhÇn lín diÖn tÝch rõng trång ®· ®­îc chia cô thÓ cho c¸c hé gia ®×nh qu¶n lý, cã ranh giíi râ rµng. c¸c hé gia ®×nh ®· ®­îc cÊp sæ ®á chøng nhËn quyÒn SD§. - §· cã mét sè dù ¸n cña Nhµ n­íc khuyÕn khÝch ng­êi d©n trång rõng, ph¸t triÓn kinh tÕ gia ®×nh vµ phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc nh­ dù ¸n 327 vµ 661. - Nguån lao ®éng dåi dµo. - Nhu cÇu cña thÞ tr­êng lín - DiÖn tÝch ®Êt rõng Ýt, vèn ®Çu t­ lín, kü thuËt cßn nhiÒu h¹n chÕ. - Ng­êi d©n kh«ng cã kh¶ n¨ng tù s¶n xuÊt c©y gièng. Do vËy hä kh«ng thÓ ®­a ra mét kÕ ho¹ch trång rõng hîp lý. - C«ng t¸c b¶o vÖ khã kh¨n, do tr©u bß ph¸ ho¹i vµ ý thøc kh«ng tèt cña mét sè ng­êi d©n trong x·. - Kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt nhu cÇu tr­íc m¾t cho ng­êi d©n thÊp, chu kú kinh doanh dµi, thêi gian thu håi vèn chËm, hiÖu qu¶ kinh tÕ ®em l¹i ch­a cao. - Kh«ng cã kh¶ n¨ng t­íi n­íc vµo mïa kh« vµ khi c©y míi trång. V­ên nhµ - §Þa h×nh b»ng ph¼ng, ®Êt tèt, Èm thÝch hîp víi nhiÒu lo¹i c©y ¨n qu¶ cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. - Nhu cÇu thÞ tr­êng ®èi víi c¸c s¶n phÈm tõ v­ên nhµ rÊt lín. - ë ®Þa ph­¬ng ®· xuÊt hiÖn mét sè m« h×nh v­ên c¶i t¹o cã hiÖu qu¶ cao. - Ng­êi d©n ch­a ®­îc tËp huÊn vÒ kü thuËt trång vµ ch¨m sãc c¸c loµi c©y ¨n qu¶. PhÇn lín lµ sö dông kiÕn thøc b¶n ®Þa vµo trong s¶n xuÊt. - §a sè diÖn tÝch v­ên nhµ ch­a ®­îc quy ho¹ch cô thÓ. - Chi phÝ ®Çu t­ lín, thiÕu vèn s¶n xuÊt, ch­a t×m ®­îc loµi c©y thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn ë ®Þa ph­¬ng. Ruéng Lóa + Hoa mµu - Quü ®Êt lín, ®¸t tèt mµu mì, tËn dông ®­îc nguån ph©n chuång lín. - TÇn dông tèi ®a diÖn tÝch ®Êt ®· cã b»ng viÖc lu©n canh, t¨ng, xen, gèi vô. - X· ®· cã chî tiªu thô n«ng s¶n. - HÖ thèng thuû lîi cña x· ®ang xuèng cÊp nghiªm träng, ch­a ®¸p øng ®ñ nhu cÇu t­íi tiªu cho s¶n xuÊt. - DiÖn tÝch nhá lÎ, manh món khã ¸p dông c¸c biÖn ph¸p c¬ giíi ho¸ ®Ó gi¶i phãng søc lao ®éng cho ng­êi d©n, t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt * Xu h­íng ph¸t triÓn cña c¸c m« h×nh SD§ * M« h×nh v­ên c©y ¨n qu¶: M« h×nh nµy ®ang ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho mét sè l­îng lín lao ®éng trong ®Þa ph­¬ng, ®èng thêi gãp phÇn phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc, b¶o vÖ ®Êt trèng xãi mßn… do vËy viÖc ph¸t triÓn thªm m« h×nh nµy lµ rÊt cÇn thiÕt. * M« h×nh trång rõng s¶n xuÊt: M« h×nh nµy tuy ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ ch­a cao nh­ng viÖc ph¸t triÓn m« h×nh nµy lµ rÊt cÇn thiÕt v× nã gãp phÇn phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc, b¶o vÖ nguån n­íc, b¶o vÖ ®Êt, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho c¸c hé gia ®×nh nhËn kho¸n còng nh­ t¨ng thu nhËp æn ®Þnh cuéc sèng. PhÇn lín c¸c hé gia ®×nh ®­îc pháng vÊn ®Òu cã mong muèn nhËn thªm ®Êt, ®­îc hç trî gièng vèn, kü thuËt ®Ó ph¸t triÓn c¸c m« h×nh rõng trång. * M« h×nh sö dông ®Êt v­ên nhµ: DiÖn tÝch ®Êt v­ên nhµ trong x· lµ 270ha ®ang ph¸t triÓn theo h­íng v­ên c¶i t¹o. trång mét sè lo¹i c©y ¨n qu¶ cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh­: Hång, V¶i, Nh·n, Na… ®Æc biÖt lµ mét sè m« h×nh v­ên c¶i t¹o thµnh c«ng cho hiÖu qu¶ cao ®ang thu hót ®­îc sù chó ý cña rÊt nhiÒu hé gia ®×nh trong x·. Trong ®ã cã m« h×nh Hång xen Ng« vµ m« h×nh V¶i xen Døa ®ang ®­îc ng­êi d©n ­a chuéng v× ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ, m«i tr­êng cao, tiªu thô dÔ dµng nªn kh¶ n¨ng nh©n réng lµ rÊt lín. * M« h×nh ruéng Lóa + Hoa mµu. H­íng ph¸t triÓn cña m« h×nh nµy lµ më réng vÒ quy m«, chuyÓn hÕt phÇn ®Êt b»ng ch­a sö dông vµo trång mµu, ®ång thêi chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt phï hîp víi ®iÒu kiÖn ë ®Þa ph­¬ng. 5.5. Nh÷ng kiÕn nghÞ cho ph­¬ng ¸n quy ho¹ch SD§ cña x· vµ ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p víi tõng m« h×nh. 5.5.1. Nh÷ng kiÕn nghÞ ®Þnh h­íng quy ho¹ch SD§ cña x·. 5.5.1.1. Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp s¶n xuÊt cña x·. Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu t×nh h×nh qu¶n lý vµ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt ë x· chóng t«i ®­a ra ph­¬ng h­íng s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp cña x· Chu §iÖn nh­ sau: - §èi víi ®Êt n«ng nghiÖp ph­¬ng h­íng chung lµ ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng, hiÖn ®¹i ®¸p øng ngµy cµng tèt h¬n nhu cÇu cña con ng­êi. Coi n«ng nghiÖp lµ mÆt trËn s¶n xuÊt hµng ®Çu, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp theo h­íng ®a d¹ng ho¸ c¸c loµi c©y trång vµ s¶n xuÊt hµng ho¸. - ®èi víi ®Êt l©m nghiÖp ph­¬ng h­íng chung lµ trång rõng theo ph­¬ng thøc n«ng l©m kÕt hîp, trång rõng s¶n xuÊt nh»m che phñ ®Êt, b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i ®ång thêi t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ SD§ l©m nghiÖp. TiÕn hµnh giao kho¸n diÖn tÝch ®Êt trèng ®åi nói träc ®ång thêi khuyÕn khÝch hç trî ng­êi d©n ®­a diÖn tÝch ®Êt nµy vµo s¶n xuÊt nh»m phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc trong thêi gian tíi x· còng cÇn cã kÕ ho¹ch n©ng cÊp, më réng ®­êng giao th«ng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ®i l¹i vµ vËn chuyÓn l©m s¶n cña ng­êi d©n. 5.5.1.2. KiÕn nghÞ vÒ ®Þnh h­íng c«ng t¸c quy ho¹ch SD§ cña x·. X· lµ cÊp ®¬n vÞ hµnh chÝnh nhá nhÊt vµ còng lµ mét trong nh÷ng cÊp cã t­ c¸ch phÊp nh©n trong hÖ thèng x©y dùng quy ho¹ch qu¶n lý, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nãi chung vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp trªn ®Þa bµn x· nãi riªng. Quy ho¹ch sö dông ®Êt cÊp x· phôc vô trùc tiÕp cho kÕ ho¹ch ph¸t triÓn n«ng th«n trªn ®Þa bµn x·. v× vËy cÇn ph¶i tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt, t×nh h×nh sö dông ®Êt mét c¸ch chÝnh x¸c ®Çy ®ñ lµm c¬ së cho c«ng t¸c quy ho¹ch SD§. Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu ë trªn kÕt hîp víi ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp t¹i ®Þa ph­¬ng, chóng t«i cã mét sè kiÕn nghÞ vÒ ®Þnh h­íng c«ng t¸c quy ho¹ch SD§ nh­ sau: §èi víi ®Êt n«ng nghiÖp: m« h×nh trång lóa + hoa mµu nªn më réng vÒ quy m« chuyÓn ®Êt b»ng ch­a sö dông vµo trång mµu. ®Èy m¹nh th©m canh mét sè c©y hoa mµu cho gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh­: su hµo, cµ chua, khoai t©y… §èi víi c©y lóa nªn ®­a c¸c lo¹i gièng míi vµo trång thö nghiÖm, tÝch cùc häc hái ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo trong s¶n xuÊt. §èi víi m« h×nh SD§ v­ên nhµ nªn chuyÓn theo h­íng v­ên c¶i t¹o tËp trung trång mét sè lo¹i c©y ¨n qu¶ cã gi¸ trÞ nh­ v¶i, hång, soµi… võa lµm hµng ho¸ võa ®¸p øng nhu cÇu cña ng­êi d©n. §èi víi m« h×nh V­ên rõng nªn më réng quy m« tõ ®Êt b»ng ch­a sö dông vµ ®Êt v­ên t¹p sang. §èi víi ®Êt l©m nghiÖp: TiÕn hµnh trång míi vµ ch¨m sãc, b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn diÖn tÝch rõng ®· ®­îc trång. ¸p dông c¸c biÖn ph¸p lµm giµu rõng ®Ó n©ng cao chÊt l­îng cña rõng. ®èi víi diÖn tÝch ®Êt ch­a sö dông ®· cã chñ th× h­íng hä ®­a vµo trång rõng s¶n xuÊt, tiÕn hµnh trång rõng theo h­íng n«ng l©m kÕt hîp, bè trÝ c¸c loµi c©y trång hîp lý theo tû lÖ nhÊt ®Þnh. §èi víi ®Êt khu d©n c­ n«ng th«n: cÇn quy ho¹ch thiÕt kÕ mÆt b»ng cô thÓ, chuyÓn mét phÇn diÖn tÝch tõ ®Êt v­ên vµ ®Êt ®åi ch­a sö dông sang ®Êt ë. §èi víi ®Êt chuyªn dïng: Gåm ®Êt giao th«ng, ®Êt x©y dùng c¬ b¶n, ®Êt thuû lîi, ®Êt nghÜa trang nghÜa ®Þa… ®­îc quy ho¹ch theo ®Þnh h­íng cña x·. X· cÇn quy ho¹ch l¹i b·i ch¨n th¶ t¹i mét sè ®Þa ®iÓm x¸c ®Þnh ®Ó võa ®¶m b¶o cho ph¸t triÓn ch¨n nu«i võa b¶o vÖ ®­îc c¸c m« h×nh SD§ kh«ng bÞ gia sóc ph¸ ho¹i. Tõ nh÷ng kiÕn nghÞ trªn chóng t«i ®­a ra b¶n QHSD§ cña x· Chu §iÖn trong t­¬ng lai nh­ sau: BiÓu 08: QHSD§ cña x· Chu §iÖn trong t­¬ng lai H¹ng môc DiÖn tÝch( ha) Tû lÖ( %) Tæng diÖn tÝch tù nhiªn 1611 100 I. §Êt n«ng nghiÖp 1031,4 64 1. §Êt trång c©y hµng n¨m 601,4 37,33 1.1.§Êt trång Lóa, Lóa mµu 601,4 37,33 a. Ruéng 2 vô 387 24 b. Ruéng 1 vô + hoa mµu 209,6 13 c. §Êt chuyªn mµu 4,8 0,33 1.2. §Êt trång c©y hµng n¨m kh¸c 0 0 2. §Êt v­ên nhµ 197 12,23 3. §Êt v­ên c©y ¨n qu¶ 198 12,3 4. §Êt cã mÆt n­íc nu«i trång thûu s¶n 35 2,14 II. §Êt l©m nghiÖp cã rõng 199.74 12,3 2.1. §Êt rõng tù nhiªn 0 0 2.2. §Êt rõng trång 199,74 12,3 III. §Êt ë 91.4 5,7 IV. §Êt chuyªn dïng 288,46 18 3.1. §Êt an ninh quèc phßng 79,2 4,92 3.2. §Êt giao th«ng 108,3 6,72 3.3. §Êt s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng 3,6 0,22 3.4. §Êt thuû lîi vµ mÆt n­íc 77,2 4,8 3.5. §Êt x©y dùng 9,76 0,61 3.6. §Êt nghÜa trang, nghÜa ®Þa 10,4 0,73 V. §Êt ch­a sö dông 0 0 5.5.2. C¸c gi¶i ph¸p víi tõng m« h×nh SD§. Tõ c¸c kÕt qu¶ ph©n tÝch ë phÇn 5.3, chóng t«i ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p víi tõng m« h×nh SD§ ®Ó sao cho lîi Ých mµ m« h×nh ®ã mang l¹i lµ hiÖu qu¶ nhÊt. * M« h×nh v­ên rõng: + Më mét sè líp ®µo t¹o ng¾n h¹n, tËp huÊn kü thuËt trång vµ ch¨m sãc mét sè loµi c©y ¨n qu¶ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ng­êi d©n trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. + ¸p dông c¸c m« h×nh n«ng l©m kÕt hîp, lÊy ng¾n nu«i dµi. trång xen c¸c lo¹i c©y n«ng nghiÖp ng¾n ngµy hoÆc c©y c«ng nghiÖp trong nh÷ng n¨m ®Çu khi c©y v¶i ch­a khÐp t¸n ®Ó tËn dông hÕt kh«ng gian dinh d­ìng, b¶o vÖ ®Êt vµ t¹o nguån thu nhËp th­êng xuyªn hµng n¨m. + ThiÕt kÕ trång theo h×nh nanh sÊu ®Ó khi c©y khÐp t¸n vÉn ®¶m b¶o cã ®ñ ¸nh s¸ng ®Ó tæng hîp c¸c chÊt dinh d­ìng. * M« h×nh rõng trång: + Hoµn thiÖn c«ng t¸c giao ®Êt l©m nghiÖp vµ cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn SD§ ®Êt l©m nghiÖp ®Õn c¸c hé gia ®×nh ®Ó c¸c hé yªn t©m ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. + CÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch hîp lý ®Ó khuyÕn khÝch ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng tham gia b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng. + ¸p dông ®óng c¸c quy tr×nh kü thuËt, chän c¸c gièng c©y rõng phï hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i, ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai cña ®Þa ph­¬ng. + thiÕt kÕ trång rõng cÇn l­u ý trång xen víi c¸c loµi c©y hä ®Ëu cã t¸c dông b¶o vÖ c¶i t¹o ®Êt, hoÆc c¸c lo¹i c©y cã tèc ®é che phñ nhanh, trèng sãi mßn röa tr«i tèt ®ång thêi mang l¹i nguån thu nhËp cho ng­êi d©n. * M« h×nh SD§ v­ên nhµ: + Quy ho¹ch l¹i diÖn tÝch ®Êt v­ên, ®­a c¸c loµi c©y ¨n qu¶ cã gi¸ trÞ vµ trång tËp chung, bè trÝ c©y trång hîp lý. + ¸p dông c¸c m« h×nh n«ng l©m kÕt hîp trång xen c¸c lo¹i c©y n«ng nghiÖp ng¾n ngµy. + khuyÕn khÝch ñng hé ng­êi d©n häc tËp ph¶t triÓn mét sè m« h×nh v­ên c¶i t¹o cã hiÖu qu¶ cao vÒ kinh tÕ, x· héi, m«i tr­êng. + Lùa chän loµi c©y trång phï hîp víi ®iÒu kiÖn lËp ®Þa cña ®Þa ph­¬ng, gióp ng­êi d©n l¾m b¾t th«ng tin vÒ thÞ tr­êng ®Ó ®¶m b¶o ®Çu ra cho s¶n phÈm. + t¨ng c­êng c«ng t¸c khuyÕn n«ng khuyÕn l©m, ®µo t¹o tËp huÊn kü thuËt hç trî gièng ®¶m b¶o chÊt l­îng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña m« h×nh. * M« h×nh ruéng lóa + hoa mµu. + N©ng cÊp vµ c¶i t¹o hÖ thèng thuû lîi hoµn thiÖn hÖ thèng kªnh m­¬ng. + Th©m canh t¨ng vô, chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, t¨ng diÖn tÝch trång hoa mµu. + T¨ng c­êng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p c¬ giíi ho¸ vµo s¶n xuÊt ®­a mét sè gièng míi cã n¨ng suÊt cao phÈm chÊt tèt vµo trång thö. + Ph¶i th­êng xuyªn chó ý tíi viÖc c¶i t¹o b¶o vÖ ®Êt tr¸nh khai th¸c qu¸ møc lµm tho¸i ho¸ b¹c mµu. + TiÕn hµnh dån ®iÒn ®æi thöa ë nh÷ng khu vùc cã ®iÒu kiÖn cho phÐp lµm t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p c¬ giíi ho¸ vµo s¶n xuÊt. PhÇn VI KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 6.1. KÕt luËn Tõ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi, chóng t«i rót ra mét sè kÕt luËn nh­ sau: VÒ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n: Víi diÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn cña Chu §iÖn cho thÊy x· cã ®­îc ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi, do ë gÇn trung t©m huyÖn, thÞ x· B¾c Giang, giao th«ng ®i l¹i thuËn lîi. Bªn c¹nh ®ã Chu §iÖn víi tiÒm n¨ng ®Êt ®ai lín, tÝnh ®a d¹ng vÒ thæ nh­ìng, nguån lao ®éng dåi dµo, sù phong phó vÒ v¨n ho¸, nhiÒu kinh nghiÖm s¶n xuÊt…lµ nh÷ng lîi thÕ ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp. VÒ t×nh h×nh qu¶n lý vµ SD§ . HÇu hÕt diÖn tÝch ®Êt ®ai cña x· ®Òu cã chñ sö dông. Trong t­¬ng lai sÏ cã kÕ ho¹ch khuyÕn khÝch, hç trî c¸c hé ®­a diÖn tÝch ®Êt trèng vµo sö dông. §­îc sù gióp ®ì cña c¸c c¬ quan chuyªn m«n, x· ®· hoµn thµnh viÖc ®iÒu tra vµ x©y dùng b¶n ®å hiÖn ttr¹ng SD§ lµm c¬ së quy ho¹ch sau nµy. Nh×n chung c«ng t¸c qu¶n lý SD§ trªn ®Þa bµn x· b­íc ®Çu ®­îc luËt ho¸ ®· dÇn ®i vµo nÒ nÕp. ViÖc SD§ n«ng nghiÖp ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ t­¬ng ®èi cao, ®· tËn dông ®­îc phÇn lín diÖn tÝch vµ tiÒm n¨ng cña ®Êt, ®· chó träng tíi ph¸t triÓn hoa mµu. Song ng­êi d©n ch­a chó ý tíi b¶o vÖ vµ c¶i t¹o ®Êt dÉn tíi ®Êt n«ng nghiÖp ®ang ngµy cµng xÊu ®i. ViÖc SD§ l©m nghiÖp cßn nhiÒu h¹n chÕ, l·ng phÝ, ch­a ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng cña ®Êt ®ai, ®Æc biÖt lµ diÖn tÝch rõng trång nhiÒu hé ®· nhËn ®Êt rõng, ®­îc chøng nhËn quyÒn SD§ nh­ng ch­a cã ph­¬ng ¸n ph¸t triÓn s¶n xuÊt dÉn tíi t×nh tr¹ng bá trèng. - Ph©n lo¹i c¸c m« h×nh SD§. HiÖn nay x· Chu §iÖn cã c¸c m« h×nh SD§ chñ yÕu sau: M« h×nh V­ên rõng, rõng trång, m« h×nh SD§ v­ên nhµ, m« h×nh ruéng Lóa + Hoa mµu. - Ph©n tÝch c¸c MHSD§ . + M« h×nh V­ên rõng: Cã t¸c dông t¨ng cao thu nhËp, c¶i thiÖn ®êi sèng cho ng­êi d©n, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm ®ång thêi b¶o vÖ c¶i t¹o ®Êt, t¹o c¶nh quan m«i tr­êng sinh th¸i n«ng th«n. + M« h×nh Rõng trång: M« h×nh nµy cã t¸c dông phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc, n©ng cao thu nhËp cho ng­êi d©n. Nh­îc diÓm lín nhÊt cña m« h×nh lµ cÇn vèn ®Çu t­ lín nªn chØ phï hîp víi c¸c hé gia ®×nh cã tiÒm lùc kinh tÕ. + M« h×nh SD§ V­ên nhµ: Ph¸t triÓn theo h­íng v­ên c¶i t¹o ®­a mét sè c©y ¨n qu¶ cã gi¸ trÞ vµo trång. M« h×nh nµy cã kh¶ n¨ng më réng vÒ quy m« do ®ã ph¶i quy ho¹ch l¹i diÖn tÝch ®Êt v­ên t¹p. + M« h×nh Ruéng Lóa + Hoa mµu: M« h×nh nµy ®­îc h×nh thµnh tõ l©u ®êi vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ®Þa ph­¬ng, ng­êi d©n cã nhiÒu kinh nghiÖm s¶n xuÊt.H­íng ph¸t triÓn cña m« h×nh lµ më réng vÒ quy m«, chuyÓn ®Êt b»ng ch­a sö dông vµo trång mµu, thay ®æi c¬ cÊu c©y trång, ®­a gièng míi cã n¨ng suÊt cao vµo trång. - HiÖu qu¶ c¸c MHSD§. Mçi mét MHSD§ th­êng ®­îc ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ trªn 3 khÝa c¹nh: Kinh tÕ – x· héi – m«i tr­êng. Tuú vµo ®Æc ®iÓm, vÞ trÝ, môc ®Ých sö dông chÝnh cña tõng m« h×nh mµ cã thÓ nhÊn m¹nh mÆt nµy hay mÆt kia. 6.2. KiÕn nghÞ: 6.2.1. KiÕn nghÞ vÒ mét sè gi¶i ph¸p cho c«ng t¸c quy ho¹ch SD§. §Ó c¸c MHSD§ ®¹t hiÖu qu¶ cao vÒ kinh tÕ – x· héi – m« tr­êng, chóng t«i ®­a ra mét sè kiÕn nghi sau: VÒ phÝa nhµ n­íc: - Nhµ n­íc cÇn më réng c¸c h×nh thøc tÝn dông ®Çu t­ cho vay vèn víi l·i xuÊt thÊp, ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc vay vèn, ­u tiªn cho nh÷ng hé nghÌo, hé cã hoµn c¶nh khã kh¨n muèn cã vèn ®Ó s¶n xuÊt. - Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî gi¸ c¶, æn ®Þnh thÞ tr­êng, t¹o ®Çu ra cho ¸c s¶n phÈm n«ng l©m nghiÖp, tõ ®ã ng­êi d©n míi tin t­ëng, yªn t©m ®Çu t­ ph¸t ttriÓn s¶n xuÊt. - X©y dùng hÖ thèng khuyÕn n«ng khuyÕn l©m d­íi mäi h×nh thøc, tËp huÊn kü thuËt cho ng­êi d©n. VÒ phÝa hé gia ®×nh: - TËp chung ®Èy m¹nh th©m canh, ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt v¸o trong s¶n xuÊt - ChuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång - Quy ho¹ch l¹i ®Êt v­ên t¹p, ®­a vµo trång mét sè lo¹i c©y ¨n qu¶cã gi¸ trÞ cao, phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ®Þa ph­¬ng. 6.2.2. KiÕn nghÞ cho c¸c nghiªn cøu tiÕp theo Trong khu«n khæ mét ®Ò tµi tèt nghiÖp, do ph¹m vi vµ thêi gian nghiªn cøu cã h¹n nªn mét sè néi dung nghiªn cøu ch­a s©u. V× vËy nh÷ng vÊn ®Ò sau cÇn ®­îc nghiªn cøu tiÕp ®Ó gãp phÇn hoµn thiÖn c«ng t¸c quy ho¹ch SD§ cña ®Þa ph­¬ng. - TiÕp tôc nghiªn cøu c¬ së lý luËn vµ ph­¬ng ph¸p cho ph©n tÝch c¸c MHSD§ ®Ó cã thÓ lµm c¬ së v÷ng ch¾c cho quy ho¹ch SD§ t¹i ®Þa ph­¬ng. cÇn nghiªn cøu vÒ tõng lo¹i ®Êt ë c¸c vïng trong x·, ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thÝch øng cña c¸c lo¹i c©y trång trªn ®Êt Êy. - Nghiªn cøu nh÷ng kiÕn thøc b¶n ®Þa ®ang ¸p dông trong SD§ t¹i x·. - TiÕn hµnh ph©n tÝch c¸c MHSD§ cÊp hé gia ®×nh ®Ó quy ho¹ch sö dông ®Êt cho tõng hé.