Phủ định biện chứng đối với quá trình đổi mới kinh tế ở Việt Nam
MỤC LỤC Trang I. Đặt vấn đề 1 II. Giải quyết vấn đề 2 1. Phủ định biện chứng 2 2. Bước chuyển nền kinh tế nước ta từ kinh tế tập trung bao cấp sang nền kinh tế thị trường hàng hoá nhiều thành phần là sự phủ định biện chứng 3 3. Nền kinh tế thị trường ở nước ta 5 4. Chuyển nền kinh tế nước ta sang nền kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước là một tất yếu khách quan và phù hợp với xu thế của thời đại 6 5. Tính kế thừa khi chuyển từ nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường theo định hướng XHCN 7 6. Những thành tựu về kinh tế sau 15 năm đổi mới 11 7. Những giải pháp nhằm đưa nước ta tiếp tục phát triển và củng cố kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa 13 Kết luận 15 Tài liệu tham khảo I . - ĐẶT VẤN ĐỀ Sau chiến thắng 30-4-1975 giải phóng hoàn toàn miền nam thống nhất đất nước . Dưới sự lãnh đạo của đảng nhân dân ta bắt tay vào công cuộc xây dựng đất nước nước , tiến lên chủ nghĩa xã hội . Sau hơn 10 năm xây dựng đất nước tuy đạt được một số thành tựa đáng kể nhưng nhìn chung cho đến thập kỉ 80 nước ta vẫn làmột nước nông nghiệp lạc hậu kinh tế ngày càng sa sút ,đời sống nhân dân gặp rất nhiều khó khăn cụ thể: Bình quân lưong thực theo đầu người giảm từ 247,7kg/người (1976) còn 263,3kg/người (1980) , Lạm phát năm 1986 là 774% , Thu nhập quốc dân giai đoạn 1976-1980 chỉ đạt 0,4% trong khi đó theo kế hoạch là 13-14% Trước tình hình đó , tạị đại hội đảng lần VI đảng ta đã nhiều chính sách biện pháp đổi mới toàn diện nền kinh tế nhằm đua nước ta thoát khỏi khủng hoảng trì trệ. Nội dung chính là xoá bỏ nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp , thiết lập nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo định hướng XHCN. Việc chuyển nền kinh tế từ tập trung , quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước tiếp tục được khẳng định trong các đại hội Đảng lần VII , VIII và IX . Với những ưu điểm của mình nền kinh tế thị trường đang từng bước thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế nước ta trong những năm trở lại đây. Từ một nước phải nhập khẩu lương thực , nước ta đã vươn lên trở thành một trong ba nước đứng đầu thế giới về xuất khẩu gạo , đời sống của nhân dân được cải thiện rõ rệt , về căn bản nước ta đã thoát khỏi khủng hoảng đó là những thành quả to lớn .Thành quả đó được tạo ra từ quá trình đổi mới như vậy chủ trương đổi mới của đảng là hoàn toàn đúng đắn . Trong đường lối lãnh đạo Đảng ta luôn lấy chủ nghĩa Mác – Lê Nin làm nền tảng tư tưởng và làm kim chỉ nam cho mọi lý luận khoa học và xã hội . Trong khi hoạch định đường lối đổi mới đảng ta đã áp dụng thực tiễn phép biện chứng một cách linh hoạt , nền kinh tế thị trường ra đời thay thế cho nền kinh tế bao cấp là một sự phủ định . Sự phủ định này tạo ra nền kinh tế thị trường ưu việt hơn nền kinh tế bao cấp cũ , tạo ra động lực cho phát triển kinh tế. Tuy nhiên , nền kinh tế thị trường ở nước ta không loại bỏ các yếu tố tích cực của nền kinh tế bao cấp . Nó kế thừa và củng cố các yếu tố tích cực đó định hướng XHCN cho nền kinh tế thị trường ở nước ta . Vì vậy đó là sự phủ định biện chứng . Như vậy phép biện chứng duy vật có một ý nghĩa hết sức quan trọng , đăc biệt là phép phủ định biện chứng . Đó cũng là kiến thức cơ bản mà mỗi sinh viên phải nắm được trong năm đầu ở trường đại học , nhất là đối với sinh viên đại học KTQD . Để nhận thức được rõ hơn về tầm quan trọng của phép phủ định biện chứng em đã chọn đề tài: “ Phủ định biện chứng đối với quá trình đổi mới kinh tế ở Việt Nam”
Bạn đang xem nội dung tài liệu Phủ định biện chứng đối với quá trình đổi mới kinh tế ở Việt Nam, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
I . - §Æt vÊn ®Ò
Sau chiÕn th¾ng 30-4-1975 gi¶i phãng hoµn toµn miÒn nam thèng nhÊt ®Êt níc . Díi sù l·nh ®¹o cña ®¶ng nh©n d©n ta b¾t tay vµo c«ng cuéc x©y dùng ®Êt níc níc , tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi . Sau h¬n 10 n¨m x©y dùng ®Êt níc tuy ®¹t ®îc mét sè thµnh tùa ®¸ng kÓ nhng nh×n chung cho ®Õn thËp kØ 80 níc ta vÉn lµmét níc n«ng nghiÖp l¹c hËu kinh tÕ ngµy cµng sa sót ,®êi sèng nh©n d©n gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n cô thÓ:
B×nh qu©n long thùc theo ®Çu ngêi gi¶m tõ 247,7kg/ngêi (1976) cßn 263,3kg/ngêi (1980) ,
L¹m ph¸t n¨m 1986 lµ 774% ,
Thu nhËp quèc d©n giai ®o¹n 1976-1980 chØ ®¹t 0,4% trong khi ®ã theo kÕ ho¹ch lµ 13-14%
Tríc t×nh h×nh ®ã , t¹Þ ®¹i héi ®¶ng lÇn VI ®¶ng ta ®· nhiÒu chÝnh s¸ch biÖn ph¸p ®æi míi toµn diÖn nÒn kinh tÕ nh»m ®ua níc ta tho¸t khái khñng ho¶ng tr× trÖ. Néi dung chÝnh lµ xo¸ bá nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp , thiÕt lËp nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng XHCN. ViÖc chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ tËp trung , quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc tiÕp tôc ®îc kh¼ng ®Þnh trong c¸c ®¹i héi §¶ng lÇn VII , VIII vµ IX . Víi nh÷ng u ®iÓm cña m×nh nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®ang tõng bíc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ níc ta trong nh÷ng n¨m trë l¹i ®©y. Tõ mét níc ph¶i nhËp khÈu l¬ng thùc , níc ta ®· v¬n lªn trë thµnh mét trong ba níc ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu g¹o , ®êi sèng cña nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn râ rÖt , vÒ c¨n b¶n níc ta ®· tho¸t khái khñng ho¶ng ®ã lµ nh÷ng thµnh qu¶ to lín .Thµnh qu¶ ®ã ®îc t¹o ra tõ qu¸ tr×nh ®æi míi nh vËy chñ tr¬ng ®æi míi cña ®¶ng lµ hoµn toµn ®óng ®¾n . Trong ®êng lèi l·nh ®¹o §¶ng ta lu«n lÊy chñ nghÜa M¸c – Lª Nin lµm nÒn t¶ng t tëng vµ lµm kim chØ nam cho mäi lý luËn khoa häc vµ x· héi . Trong khi ho¹ch ®Þnh ®êng lèi ®æi míi ®¶ng ta ®· ¸p dông thùc tiÔn phÐp biÖn chøng mét c¸ch linh ho¹t , nÒn kinh tÕ thÞ trêng ra ®êi thay thÕ cho nÒn kinh tÕ bao cÊp lµ mét sù phñ ®Þnh . Sù phñ ®Þnh nµy t¹o ra nÒn kinh tÕ thÞ trêng u viÖt h¬n nÒn kinh tÕ bao cÊp cò , t¹o ra ®éng lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ. Tuy nhiªn , nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta kh«ng lo¹i bá c¸c yÕu tè tÝch cùc cña nÒn kinh tÕ bao cÊp . Nã kÕ thõa vµ cñng cè c¸c yÕu tè tÝch cùc ®ã ®Þnh híng XHCN cho nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta . V× vËy ®ã lµ sù phñ ®Þnh biÖn chøng . Nh vËy phÐp biÖn chøng duy vËt cã mét ý nghÜa hÕt søc quan träng , ®¨c biÖt lµ phÐp phñ ®Þnh biÖn chøng . §ã còng lµ kiÕn thøc c¬ b¶n mµ mçi sinh viªn ph¶i n¾m ®îc trong n¨m ®Çu ë trêng ®¹i häc , nhÊt lµ ®èi víi sinh viªn ®¹i häc KTQD . §Ó nhËn thøc ®îc râ h¬n vÒ tÇm quan träng cña phÐp phñ ®Þnh biÖn chøng em ®· chän ®Ò tµi: “ Phñ ®Þnh biÖn chøng ®èi víi qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam”
II – Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
II . 1 – Phñ ®Þnh biÖn chøng
a, phñ ®Þnh
Trong thùc tÕ kh¸ch quan , mäi c¸i ®Òu biÕn ®æi tõ mét tr¹ng th¸i nµy sang mét tr¹ng th¸i kh¸c , thay thÕ c¸i nµy b»ng c¸i kh¸c ®ã lµ sù phñ ®Þnh
Cã hai h×nh thøc phñ ®Þnh lµ:
Phñ ®Þnh siªu h×nh.
Phñ ®Þnh biÖn chøng
* Phñ ®Þnh siªu h×nh lµ sù phñ ®Þnh mµ nã chÊm døt sù ph¸t triÓn .
NghiÒn n¸t mét h¹t gièng lµ sù phñ ®Þnh siªu h×nh v× nã chÊm døt sù ph¸t triÓn cña mét c©y nµo ®ã.
*Phñ ®Þnh biªn chøng lµ sù phñ ®Þnh mµ t¹o ra tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn
qu¸ tr×nh chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ë nãc ta lµ sù phñ ®Þnh biÖn chøng v× nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã nhiÒu u ®iÓm sÏ t¹o ra ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ ë níc ta.
Phñ ®Þnh biÖn chøng lµ néi dung chñ yÕu cña phÐp biÖn chøng duy vËt , lµ khoa hoc vÒ sù ph¸t triÓn.
b, Phñ ®Þnh biÖn chøng cã hai ®Æc trng lµ:
TÝnh kh¸ch quan
Phñ ®Þnh biÖn chøng lµ sù phñ ®Þnh kh¸ch quan . Nguyªn nh©n trùc tiÕp cña qu¸ tr×nh phñ ®Þnh biÖn chøng n»m ngay trong b¶n th©n sù vËt , sù phñ ®Þnh xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu ph¸t triÓn kh¸ch quan cña sù vËt. Sù phñ ®Þnh lµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña quy luËt m©u thuÉn vµ quy luËt lîng chÊt
M©u thuÉn míi phñ ®Þnh m©u thuÉn cò , chÊt míi thay thÕ chÊt cò .
vÝ dô : Sù thay thÕ nÒn kinh tÕ bao cÊp b»ng nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta lµ mét xu thÕ tÊt yÐu, kh«ng ph¶i v× thÕ giãi ®æi,míi mµ chóng ta ph¶i ®æi míi.
TÝnh kÕ thõa
sù phñ ®Þnh biÖn chøng cã tÝnh kÕ thõa c¸c nh©n tè cña sù vËt cò cßn cÇn cho sù ph¸t triÓn , nh÷ng nh©n tè ®ã cã sù thay ®æi tÝnh chÊt trong sù vËt míi . TÝnh kÕ thõa thÓ hiªn ë qu¸ tr×nh chän läc c¶i t¹o mÆt thÝch hîp , lo¹i bá nh÷ng mÆt kh«ng cÇn thiÕt c¶n trë sù ph¸t triÓn .
vÝ dô : Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng kh«ng ph¶i mäi nh©n tè cña nÒn kinh tÕ bao cÊp bÞ xo¸ bá , nh©n tè cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn nh tÝnh kÕ ho¹ch ho¸ vÉn ®îc kÕ thõa . Tríc ®©y chóng ta kÕ ho¹ch ho¸ toµn bé nhng ngµy nay kÕ ho¹ch ho¸ chØ mang tÝnh ®Þnh híng . Nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o trong ®Þnh híng nÒn kinh tÕ.
c, ý nghÜa cña phÐp phñ ®Þnh biÖn chøng
M¸c tõng nãi “ kh«ng cã lÜnh vùc nµo l¹i cã thÓ ph¸t triÓn nÕu nh khån cã sù phñ ®Þnh nh÷ng h×nh thøc tån t¹i tríc nã”
nh vËy ,sù phñ ®Þnh mµ cô thÓ lµ phñ ®Þnh biÖn chøng cã méy ý nghÜa thùc tiÔn v« cïng quan träng nã lµm cho giíi tù nhiªn , x· héi vµ t duy con ngêi lu«n vËn ®éng vµ ph¸t triÓn .Trong sù ph¸t triÓn cña loµi ngêi , sù thay thÕ c¸c kiÓu nhµ níclµ mét minh chøng cô thÓ. nhµ níc chñ n« bÞ thay thÕ bëi nhµ níc phong kiÕn
nhµ níc phong kiÕn bÞ thay thÕ bëi nhµ níc TBCN , CNXH ra ®êi lµ sù ph¸t triÓn tÊt yÕu cña lÞch sñ , víi nh÷ng u viÖt CNXH ch¾c ch¾n sÏ thay thÕ CNTB trong t¬ng lai.
II . 2 Bíc chuyÓn nÒn kinh tÕ níc ta tõ kinh tÕ tËp trung , bao cÊp sang nÒn kinh tÕthÞ trßng hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn lµ sù phñ ®Þnh biÖn chøng
a, thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ níc ta thêi k× 1976 – 1986
N¨m 1975 ®Êt níc thèng nhÊt , níc ta chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ thêi chiÕn sang nÒn kinh tÕ thêi b×nh , tiÕn lªn x©y dùng CNXH. T¹i ®¹i héi IV (1976) §¶ng ®· ®Ò ra ra ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ
“ §Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ XHCN ,x©y dùng c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cña CNXH
®a nÒn kinh tÕ níc ta tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín XHCN , u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng mét c¸ch hîp lý trªn c¬ së ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhÑ , kÕt hîp x©y dùng c«ng nghiÖp , n«ng nghiÖpc¶ níc thµnh mét c¬ cÊu c«ng – n«ng nghiÖp , võa x©y dùng kinh tÕ trung ¬ng , võa ph¸t triÓn kinh tÕ ®ia ph¬ng
trong mét c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n thèng nhÊt . “
[ b¸o c¸o chÝnh trÞ cña ban chÊp hµnh Trung ¬ng ®¶ng - ®¹i héi IV]
trong qu¸ tr×nh x©y dùng kinh tÕ chóng ta ®· thu ®îc nhiÒu thµnh tùa ®¸ng kÓ
c¬ së vËt chÊt tõng bíc ®îc x©y dùng ®Ó phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ , hËu qu¶ chiÕn tranh bíc ®Çu ®îc kh¾c phôc
tæng s¶n phÈm x· héi n¨m 1980 b»ng 105,8% so víi n¨m 1976 ( t¨ng 1.4%/n¨m)
n¨m 1985 b»ng 142.3% so víi n¨m 1980 ( t¨ng 7.3%/n¨m)
[ LÞch sö kinh tÕ quèc d©n]
Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu , nÒn kinh tÕ níc ta cßn nhiÒu mÆt yÕu kÐm , h¹n chÕ thËm chÝ ngµy cµng ®i xuèng.
tr×nh ®é s¶n xuÊt l¹c hËu , c¬ së vËt chÊt kÐm ph¸t triÓn , quan hÖ s¶n xuÊt XHCN cha thùc sù ®îc cñng cè vµ ph¸t triÓn , lùc lîng s¶n xuÊt kÐm ph¸t triÓn , lu th«ng rèi ren nÒn kinh tÕ mÊt c©n ®èi nghiªm träng , s¶n xuÊt kh«ng ®ñ tiªu dïng , l¹m ph¸t t¨ng nhanh(777% n¨m 1986). ChÝnh v× vËy ®êi sèng nh©n d©n gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n , trong khi ®ã trong x· héi n¶y sinh nhiÒu tiªu cùc . Thùc tr¹ng ®ã ®· lµm gi¶m niÒm tin cña nh©n d©n vµo sù l·nh ®¹o cña ®¶ng vµ nhµ níc .
Tríc t×nh h×nh ®ã ®¶ng ta ®· nhËn ra nh÷ng sai lÇm thiÕu sãt cña m×nh trong x©y dùng ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ “cha thõa nhËn thùc sù nh÷ng quy luËt cña s¶n xuÊt hµng ho¸ ®ang tån t¹i kh¸ch quan... cha thùc sù thõa nhËn c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ... cha n¾m v÷ng vµ vËn dông ®óng quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt .”
[ v¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn VI – nhµ xuÊt b¶n sù thËt – 1987]
§Ó kh¾c phôc vµ söa ch÷a nh÷ng thiÕu sãt sai lÇm ®ã , t¹i ®¹i héi §¶ng lÇn thø VI §¶ng ®· ®Ò ra chñ tr¬ng “ xo¸ bá tËp trung quan liªu bao cÊp , x©y dùng c¬ chÕ míi phï hîp víi quy luËt kh¸ch quan vµ víi tr×nh ®é ph¸t triÎn cña nÒn kinh tÕ ... qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt nhá ®i lªn s¶n xuÊt lín ë níc ta lµ qu¸ tr×nh chuyÓn nÒn kinh tÕ cßn nhiªï tÝnh tù tóc tù cÊp thµnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸”. [ v¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn VI – nhµ xuÊt b¶n sù thËt – 1987] Tr¶i qua h¬n 10 n¨m x©y dùng kinh tÕ , thc tÕ ®· cho thÊy nÒn kinh tÕ tËp trung bao cÊp lµm suy yÕu nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa ,v× vËy chñ tr¬ng cña ®¶ng lµ hoµn toµn ®óng ®¾n vµ hîp lý , ®ã lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan vµ phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña thêi ®¹i.
II.3 NÒn kÞnh tÕ thÞ trêng ë níc ta
Kinh tÕ thÞ trênglµ nÒnkinh tÕ hµngho¸ ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao ®îc ®iÒu tiÕt bëi c¬ chÕ thÞ trßng ë ®ã s¶n xuÊt ra c¸i g× s¶n xuÊt nh thÕ nµo vµ s¶n xuÊt cho ai ®îc quyÕt ®Þnh th«ng qua thÞ trêngtrªn c¬ së quan hÖ cung cÇu , gi¸ c¶
HoÆc:
Kinh tÕ thÞ trêng lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ tu©n theo c¬ chÕ ph©n phèi cña thÞ trêng . §ã chÝnh lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ g¾n víi thÞ trêng , lÊy thÞ trêng lµm ®iÒu kiÖn tån t¹i vµ ho¹t ®éng [ T¹p chÝ triÕt häc sè 1 (2 – 1999) – trang 53]
kh¸c víi nÒn kinh tÕ bao cÊp nÒn kinh tÕ thÞ trêng mang nh÷ng ®Æc ®iÓm sau:
Thø nhÊt ,kinh tÕ thÞ trêng lµ hÖ thèng kinh tÕ më ®îc ®iÒu hµnh bëi hÖ thèng ph¸p luËt vµ tiÒn tÖ cña nhµ níc nhµ níc
Thø hai , tÝnh tù chñ cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ rÊt cao . Nã xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan cña viÖc tån t¹i nÒn kinh tÕ hµng ho¸
Thø ba , gi¸ c¶ ®îc h×nh thµnh ngay trªn thÞ trêng . ë nÒn kinh tÕ bao cÊp gi¸ c¶ do nhµ níc ®Þnh s½n , ®iÒu nµy tr¸i víi nh÷ng quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan nh quy luËt gi¸ c¶ quy luËt gi¸ trÞ lµm rèi lo¹n lu th«ng
Thø t , c¹nh tranh lµ mét tÊt yÕu cña c¬ chÕ thÞ trêng .§ã lµ ®éng lùc ®Ó c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ ph¸t triÓn s¶n xuÊt ®Ó n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm.
thø n¨m , hµng ho¸ trªn thÞ trêng rÊt phong phó .Nã ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn cao
cña lùc lîng s¶n suÊt.
II.4 ChuyÓn nÒn kinh tÕ níc ta sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc lµ mét tÊt yªó kh¸ch quan vµ phï hîp víi xu thÕ cña thêi ®¹i
§Çu thËp kû 80, trªn thÕ giíi , nhiÒu níc cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn vît bËc vÒ kinh tÕ, mµ cô thÓ lµ ngay nh÷ng níc ë §«ng Nam ¸ xung quanh níc ta còng cã nhiÒu bíc ph¸t triÓn míi vÒ kinh tÕ nhê c«ng cuéc ®æi míi,VËy mµ níc ta vÉn lµ mét níc nghÌo nµn l¹c hËu . v× vËy C«ng cuéc ®æi míi ®îc ®Æt ra mét c¸ch cÊp thiÕt . Nhng kh«ng ph¶i v× c¸c níc trªn thÕ giíi ®æi míi mµ chóng ta ph¶i ®æi míi . Mµ nã xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu ph¸t triÓn cña tù th©n mét nÒn kinh tÕ víi mét c¬ chÕ kh«ng cßn phï hîp ®Ó ph¸t trÓn kinh tÕ .
Nhng trong thêi k× 1950 – 1975 c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ,bao cÊp ®· cã t¸c dông to lín trong viÖc tËp trung nguån lùc ®¸p øng nhu cÇu cña cuéc kh¸ng chiÕn gi¶i phãng miÒn nam , thèng nhÊt ®Êt níc . Nhng bíc sang giai ®o¹n lÞch sö míi , c¬ chÕ nµy ph¸t sinh quan liªu bao cÊp k×m h·m , c¶n trë ph¸t triÓn kinh tÕ trong thêi b×nh . trong tù th©n nÒn kinh tÕ ph¸t sinh m©u thuÉn , ®ßi hái sù ®æi míi ®Ó ph¸t triÓn
v× vËy nÒn kinh tÕ thÞ trêng ra ®êi lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan .
Trong ®ã sù c«ng nhËn tån t¹i cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c : kinh tÕ t b¶n t nh©n , kinh tÕ t b¶n nhµ níc cung kh«ng n»m ngoµi yÕu tè kh¸ch quan v× nã lµ mét phÇn chÝnh cña c«ng cuéc ®æi míi . nÕu nh kh«ng cã c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c th× kh«ng thÓ cã mét m«i trêng c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ . trong nÒn kinh tÕ bao cÊp
hai thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ s¶n xuÊt kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ do ®¬c sù b¶o hé cña nhµ níc l¹i cµng trë nªn tr× trÖ .Nhng khi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ra ®êi hai thµnh phÇn kinh tÕ nµy sÏ ®îc ®Æt vµo m«i m«i trêng c¹nh tranh b×nh ®¼ng
v× vËy sÏ kÝch thÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn
Trong ®æi míi nÒn kinh tÕ , ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý lµ nhiÖm vô hµng ®Êu. C¬ chÕ cò qu¶n lý nÒn kinh tÕ chñ yÕu b»ng mÖnh lÖnh , víi hÖ thèng chØ tiªu kÕ ho¹ch ph¸p lÖnh chi tiÕt tõ trªn giao xuèng , kh«ng phï hîp víi nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ
C¬ chÕ ®ã cha chó ý ®Õn quan hÖ hµng tiÒn , hiÖu qu¶ kinh tÕ . c¬ chÕ ®ã ®Î ra bé m¸y qu¶n lý cång kÒnh , c¸n bé qu¶n lý kÐm n¨ng ®éng , phong c¸ch qu¶n lý quan liªu cöa quyÒn . Víi tÊt c¶ nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn c¬ chÕ cò ®· k×m h·m s¶n xuÊt , khiÕn kinh tÕ kh«ng ph¸t triÓn v× vËy c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ theo ph¬ng thøc h¹ch to¸n kinh doanh x· héi chñ nghÜa , ®óng nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ ra ®êi lµ sù phñ ®Þnh c¬ chÕ cò , lµ yªu cÇu kh¸ch quan ®Ó t¹o ®éng lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ .§æi míi c¬ chÕ qu¶n lý lµ mét qu¸ tr×nh c¶i c¸ch cã ý nghÜa c¸ch m¹ng s©u s¾c lµ cuéc ®¸u tranh gi÷a c¸i cò vµ c¸i míi c¸i tiÕn bé vµ c¸i l¹c hËu. ViÖc ®æi míi kh«ng phô thuéc vµo bÊt cø mét yÕu tè bªn ngoµi nµo mµ muèn ph¸t triÓn kinh tÕ th× b¾t buéc ph¶i ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý .
Trong ®æi míi kinh tÕ , më réng vµ nang cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ mét xu thÕ kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi mµ nÒn kinh tÕ viÖt nam muèn ph¸t triÓn th× kh«ng thÓ t¸ch rêi khái nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Muèn kÕt hîp søc m¹nh cña d©n téc víi søc m¹nh cña thêi ®¹i , níc ta ph¶i tham gia vµo sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ II . 5 TÝnh kÕ thõa khi chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ trõ¬ng theo ®Þnh híng XHCN Do chñ quan nãng véi muèn x©y dùng nÒn kinh tÕ XHCN bá qua giai ®o¹n TBCN nhµ níc ta ®· x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung cao ®é víi hai thµnh phÇn kinh tÕ lµ quèc doanh vµ tËp thÓ . Trong ho¹t ®éng kinh tÕ thùc tÕ c¬ chÕ ®ã ®· c¶n trë sù ph¸t triÓn kinh tÕ v× vËy nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ra ®êi mang tÝnh kh¸ch quan lµ sù phñ ®Þnh ®èi víi nÒn kinh tÕ bao cÊp .Nhng kh«ng ph¶i lo¹i bá tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè cña nÒn kinh tÕ bao cÊp mµ ®©y lµ mét sù lo¹i bá cã chän läc .NÒn kinh tÕ thÞ trêng kÕ thõa nÒn kinh tÕ bao cÊp trªn nh÷ng mÆt sau .Mét lµ trong ®æi míi quan hÖ s¶n xuÊt, c«ng nhËn sù tån t¹i cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn gi¶i ph¸p ®ã xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ níc ta vµ vËn dông quan ®iÓm cña L£NIN “ coi nÒn kinh tÕ cã c¬ cÊu nhiÒu thµnh phÇn lµ ®Æc trng cña thêi k× qu¸ ®é”Nh vËy trong c¬ chÕ thÞ trêng nÒn kinh tÕ níc ta gåm c¸c thµnh phÇn kinh tÕ : kinh tÕ quèc doanh , kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ , kinh tÕ t nh©n t b¶n chñ nghÜa , kinh tÕ t b¶n nhµ níc
Tríc ®©y trong nÒn kinh tÕ tËp trung , quan liªu , bao cÊp , níc ta chØ chó träng ph¸t triÓn kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ tËp thÓ . C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c bÞ gÇn nh xo¸ bá. Khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng , tuy xo¸ bá nh÷ng mÆt yÕu kÐm cña nÒn kinh tÕ cò nhng hai thµnh phÇn kinh tÕ lµ quèc doanh vµ tËp thÓ kh«ng bÞ xo¸ bá mµ chóng ®îc cñng cè c¶i t¹o ®Ó phï hîp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng .sù kÕ thõa cã chän läc lµ nguyªn t¾c cña phñ ®Þnh biÖn chøng chÝnh v× vËy trong nÒn kÞnh tÕ thÞ trêng hai thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ vÉn gi÷ vai trß chñ ®¹o . Sù kÕ thõa ®ã kh«ng chØ cñng cè hai thµnh phÇn kinh tÕ mµ ë ®ã cßn cã sù phô thuéc gi÷a hai thµnh phÇn kinh tÕ cò
vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ míi ra ®êi. Chóng quan hÖ mËt thiÕt chÆt chÏ nhau trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. “ Chóng võa hîp t¸c võa c¹nh tranh víi nhau , b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt , ®îc ph¸p luËt b¶o hé quyÒn thu nhËp vµ quyÒn së h÷u hîp ph¸p”[Ts vò v¨n Phóc – ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN - kinh tÕ ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng sè 2trang 3]
Sù kÕ thõa cã chän läc cßn ®îc biÓu hiÖn lµ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng , kinh tÕ nhµ níccµng cã vai trß lín h¬n trong nÒn kinh tÕ , tríc ®©y trong nÒn kinh tÕ bao cÊp kinh tÕ nhµ níc chØ cã vai trß
lµ thµnh phÇn kinh tÕ chñ yÕu s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt cho x· héi nhng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng nã cßn cã nhiÖm vô híng dÉn vµ cïng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c tham gia vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc, nã lµ nh©n tè kinh tÕ ®¶m b¶o cho sù ®Þnh híng XHCNcña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta.Nh vËy sù kÕ thõa ®· lµm cho nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta mang h×nh thøc kh¸c so víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng cña nhiÒu níc trªn thÕ giíi. Sù kÕ thõa ®· lµm cho nÒn kinh tÕ níc ta tuy mang c¸c h×nh thøc s¶n xuÊt cña TBCN nhng kh«ng lµm thay ®æi ®êng lèi ph¸t triÓn tiÕn lªn CNXH ë níc ta. Ngoµi ra kinh tÕ nhµ níc t¹o ra tiÒn ®Ò vÒ vËt chÊt cÇn thiÕt ®Ó lµm ®ßn bÈy cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn v× thÕ suy ®Õn cïng nã thóc ®Èy t¨ng trëng nhanh vµ l©u dµi níc tacña nÒn kinh tÕ .Qua thùc tÕ ®· chøng minh , cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ tµi chÝnh n¨m 1997 ®· g©y thiÖt h¹i nghiªm träng ®èi víi nÒn kinh tÕ ë nhiÒu níc t¹i ch©u ¸ nhng ë níc ta chØ bÞ thiÖt h¹i kh«ng ®¸ng kÓ ®ã lµ nhê kinh tÕ nhµ níc ®¶m b¶o vai trß can thiÖp ®iÒu tiÕt vÜ m« cña nhµ níc , kh¾c phôc nh÷ng nhîc ®iÓm cña kinh tÕ thÞ trêng .
Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr¬ng kinh tÕ nhµ níc cã vai trß ®Æc biÖt quan träng v× vËy trong khi kÕ thõa nÒn kinh tÕ nhµ níc , ph¶i ®¶m b¶o cho c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ quèc doanh cã quyÒn tù chñ , thËt sù chuyÓn sang h¹ch to¸n kinh doanh x· héi chñ nghÜa , lËp l¹i trËt tù kØ c¬ng trong ho¹t ®éng kinh tÕ . S¾p xÕp l¹i s¶n xuÊt t¨ng cêng c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt vµ ®Èy m¹nh øng dông tiÕn bé kÜ thuËt ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt. Kinh tÕ quèc doanh chñ ®éng më réng liªn kÕt víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c , híng c¸c thµnh phÇn ®ã vµo quü ®¹o cña chñ nghÜa x· héi .
Kinh tÕ tËp thÓ lµ mét thµnh phÇn quan träng cña nÒn kinh tÕ , nã n¶y sinh tõ nhu cÇu cña viÖc phèi hîp nh÷ng nç lùc chung cña ngêi lao ®éng th«ng qua
con ®êng liªn kÕt tù nguyÖn t¬ng trî nhau ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò chung mµ tõng ngêi lao ®éng kh«ng gi¶i quyÕt ®îc v× vËy nÒn kinh tÕ thÞ trêng ra ®êi kÕ thõa c¸c yÕu tè tÝch cùc cña nÒn kinh tÕ bao cÊp th× kh«ng thÓ bá qua kinh tÕ tËp thÓ .Trong kinh tÕ tËp thÓ , chuyÓn ®æi tõ hîp t¸c x· kiÓu cò sang hîp t¸c x· kiÓu míi nhng kh«ng ®ång nhÊt hîp t¸c ho¸ víi tËp thÓ ho¸ t liÖu s¶n xuÊt , trong nÒn kinh tÕ bao cÊp , khi x©y dùng hîp t¸c x· ®· ®ång nhÊt víi viÖc tËp thÓ ho¸ t liÖu s¶n xuÊt , ®iÒu ®ã ®· dÉn ®Õn viÖc mäi ngêi trong hîp t¸c x· kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tµi s¶n chung , t¹o thãi û l¹i v× vËy viÖc s¶n xuÊt kh«ng cã hiÖu qu¶ . ChÝnh v× vËy viÖc ®æi míi ®ã lµ mét sù kÕ thõa cã chän läc , võa kÕ thõa nhng ®æi míi víi h×nh thøc kho¶n s¶n phÈm ®Õn tËn tay ngêi lao ®éng v× thÕ lµm cho ngêi lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm víi tµi s¶n cña m×nh h¬n, cã tr¸ch nhiÖm víi s¶n xuÊt h¬n , hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n rÊt nhiÒu.
§Ó ®¹t ®îc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt , viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ tËp thÓ ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c tù nguyÖn cïng cã lîi , qu¶n lý d©n chñ .
TRong nÒn kinh tÕ thÞ trêng , bªn c¹nh viÖc gi÷ l¹i hai thµnh phÇn kinh tÕ chñ chèt trong nÒn kinh tÕ cò, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ míi ®ù¬c c«ng nhËn vµ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn :
mét lµ kinh tÕ c¸ thÓ mµ phÇn lín ho¹t ®éng díi h×nh thøc hé gia ®×nh tríc kia bÞ chÌn Ðp nay ®· ®îc nhµ níc nhµ níc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn”Kinh tÕ gia ®×nh cã vÞ trÝ rÊt quan träng vµ kh¶ n¨ng dåi dµo cÇn ®îc khuyÕn khÝch vµ gióp ®ì ph¸t triÓn trong mèi quan hÖ hç trî vµ g¾n bã víi kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ tËp thÓ”
[V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn VI – nhµ xuÊt b¶n sù thËt 1978]
Hai lµ , kinh tÕ t b¶n t nh©n tríc kia bÞ xo¸ bá nay ®ù¬c ph¸t triÓn díi nhiÒu h×nh thøc nhng ho¹t ®éng cña kinh tÕ t b¶n t nh©n ®îc híng dÉn ®i vµo quü ®¹o cña chñ nghÜa x· héi b»ng h×nh thøc t b¶n nhµ níc
, th«ng qua sù kiÓm so¸t cña nhµ níc vµ sù liªn kÕt víi kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ tËp thÓ .
Nãi chung nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ra ®êi tuy kh«ng cã sù kÕ thõa tõ nÒn kinh tÕ bao cÊp nhng chóng ®îc kÕ thõa vÒ mÆt ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa , do ®ã chóng dÇn mÊt ®i xu híng tù ph¸t t b¶n chñ nghÜa vµ nh÷ng mÆt tiªu cùc trong ho¹t ®éng kinh tÕ cña chóng .Nhµ níc dïng ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch , dùa vµo søc m¹nh cña kinh tÕ x· héi chñ nghÜa ®Ó kiÓm so¸t vµ chi phèi c¸c thµnh phÇn ®ã theo ph¬ng ch©m
“ sö dông ®Ó c¶i t¹o , c¶i t¹o ®Ó sö dông tèt h¬n”
VÒ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý , c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc ra ®êi phñ ®Þnh c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp . TÝnh kÕ ho¹ch ho¸ cña nÒn kinh tÕ bao cÊp ®îc gi÷ l¹i lµm tiÒn ®Ò cho tÝnh kÕ ho¹ch ho¸ cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ,
Trong nÒn kinh tÕ cò chóng ta kÕ ho¹ch ho¸ chi tiÕt , nhng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng kÕ ho¹ch ho¸ chØ mang tÝnh ®Þnh híng. Tõ chç can thiÖp rÊt s©u vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nhµ níc ®· chuyÓn sang ®iÒu tiÕt vÜ m« b»ng c«ng cô ph¸p luËt , kÕ ho¹ch ho¸ ®Þnh híng . Nhµ níc kh«ng cßn ®a ra kÕ ho¹ch s¶n xuÊt c¸i g× s¶n xuÊt bao nhiªu v× vÊn ®Ò nµy ®· cã sù chi phèi cña thÞ trêng.Trong c¬ chÕ qu¶n lý nhµ níc ta cã chÝnh s¸ch ph©n biÖt râ rµng qu¶n lý nhµ níc víi qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp .NÒn kinh tÕ níc ta chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng t«n träng nh÷ng quy luËt kh¸ch quan cña kinh tÕ thÞ trêng nh quy luËt cung cÇu , quy luËt gi¸ trÞ , quy luËt c¹nh tranh ... nhng ®Ó kh«ng cho nh÷ng quy luËt nµy tù do chi phèi ®iÒu tiÕt thÞ trêng th× ph¶i cã sù qu¶n lý cña nhµ níc .§ã còng lµ mét nh©n tè ®îc kÕ thõa trong c¬ chÕ cò. trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng cña nhiÒu níc trªn thÕ giíi ®· ®Ó cho nh÷ng quy luËt cña thÞ trêng tù do chi phèi ®iÒu tiÕt thÞ trêng v× vËy ®· x¶y ra nhiÒu cuéc khñng ho¶ng lín g©y thiÖt h¹i nghiªm träng cho nÒn kinh tÕ. Nhng trong nÒn kinh tÕ níc ta , nhµ níc xuÊt hiÖn víi t c¸ch lµ mét chñ thÓ ho¹t ®éng kinh doanh trªn thÞ trêng , võa víi t c¸ch lµ mét chñ thÓ qu¶n lý , b»ng nh÷ng chÝnh s¸ch linh ho¹t cña m×nh ®Ó ®iÒu tiÕt thÞ trêng. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ®îc thÓ chÕ ho¸ trong c¸c bé luËt :luËt doanh nghiÖp nhµ níc , luËt thuÕ...
ViÖc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lýlµ kh«ng thÓ thiÕu khi chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ®ã lµ mét sù phñ ®Þnh biÖn chøng v× vËy nã kh«ng thÓ t¸ch rêi víi ®Æc tÝnh kÕ thõa.
NÒn kinh tÕ thÞ trêng sÏ kh«ng thÓ ph¸t triÓn nÕu nÕu kh«ng héi nhËp cïng nÒn kinh tÕ thÕ giíi .Trong qu¸ tr×nh ®æi míi §¶ng ta chñ tr¬ng x©y dùng nÒn kinh tÕ më vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i.Tríc hÕt tiÕp tôc cñng cè vµ më réng mèi quan hÖ víi c¸c níc anh em nh Lµo, CamPuChia, Trung quèc , nèi l¹i mèi quan hÖ víi níc Nga vµ c¸c níc t¸ch ra tõ Liªn X« tríc ®©y ®©y lµ mét ®iÓm kÕ thõa trong nÒn kinh tª cò. Víi ph¬ng ch©m “ViÖt Nam muèn lµ b¹n víi tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi” ViÖt Nam ®· tham gia c¸c tæ chøc nh ASEAN ,AFTA... hiÖn nay níc ta ®· cã quan hÖ kinh tÕ víi c¸c níc ®Õ quèc lín nh Mü , Anh ,Ph¸p víi ph¬ng ch©m hai bªn hîp t¸c b×nh ®¼ng cïng cã lîi, t«n träng ®éc lËp chñ quyÒn toµn vÑn l·nh thæ cña nhau .Nh vËy chóng ta hoµ nhËp chø kh«ng hoµ tan.
Nh vËy nÒn kinh tÕ thÞ trêng ra ®êi thay thÕ cho nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp lµ mét sù phñ ®Þnh biÖn chøng. Mäi chÝnh s¸ch ®æi míi cña §¶ng ®Òu phï hîp víi tÝnh kh¸ch quan vµ tÝnh kÕ thõa t¹o híng ®i
®óng ®¾n cho qu¸ tr×nh x©y dùng kinh tÕ x· héi ë níc ta , ®a níc ta ra khái khñng ho¶ng , tiÕn lªn ph¸t triÓn kinh tÕ theo con ®êng chñ nghÜa x· héi
II . 6 Nh÷ng Thµnh tùu vÒ kinh tÕ sau 15 n¨m ®æi míi
Sau 15 n¨m ®æi míi , nÒn kinh tÕ níc ta cã nh÷ng chuyÓn biÕn nhanh chãng , chóng ta ®· gi¶i quyÕt ®îc c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ kinh tÕ.Chóng ta ®· gi¶i phãng c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ra khái sù trãi buéc cña nÒn s¶n xuÊt khÐp kÝn, thóc ®Èy qu¸ tr×nh tÝch tô tËp trung s¶n xuÊt , më réng giao lu kinh tÕ tronh níc vµ hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, thóc ®Èy lùclîng s¶n xuÊt g¾n víi thÞ trêng .
Trªn thùc tÕ , níc ta ®· thu ®îc nhiÒu thµnh tùu to lín trªn c¸c lÜnh vùc :
Mét lµ , nhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh vµ æn ®Þnh .Tèc ®é t¨ng trëng
GDP hµng n¨m trong thêi k× 1986 – 1990 lµ 3,92% , 1991 – 1995 lµ 8,2%
.S¶n lîng l¬ng thùc quy thãc t¨ng tõ 21,5 triÖu tÊn(1990) lªn 27,5 triÖu
tÊn(1995) . S¶n lîng l¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ngêi t¨ng tõ 304 kg (1985) lªn 330 kg (1990) , 370 kg(1995) vµ 444kg (2000)
trong nÒn kinh tÕ bao cÊp ,s¶n xuÊt kh«ng ®ñ tiªu dïng hµng ho¸ khan hiÕm ,nhng nay ®· ®¶m b¶o l¬ng thùc thùc phÈm vµ hµng tiªu dïng
Hµng ho¸ dµnh cho xuÊt khÈu ngµy cµng t¨ng vÒ sè vµ chÊt lîng:tõ n¨m 1989 trë ®i mçi n¨m ta xuÊt khÈu ®îc trªn díi 2 triÖu tÊn g¹o
[Dù th¶o chiÕn lùc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi 2001 – 2010 vµ ph¬ng híng nhiÖm vô , kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi 5 n¨m 2001 –2005]
TÝch luü néi bé nÒn kinh tÕ tõ møc kh«ng ®¸ng kÓ ®· dÇn ®¹t ®îc tØ lÖ cao
1991 lµ 10,1% , 1992 lµ 13,8% , 1994 lµ 17% vµ hiÖn nay ®· ®¹t 25%
Nh×n vµo nh÷ng con sè t¨ng trëng ®ã chøng tá níc ta ®· tho¸t khái khñng ho¶ng vµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng thay thÕ chonÒn kinh tÕ bao cÊp lµ mét sù phñ ®Þnh biÖn chøng .
Hai lµ c¬ cÊu kinh tÕ cã sù chuyÓn dÞch theo híng tiÕn bé ,tû träng n«ng nghiÖp gi¶m tõ 40,6%(1990)xuèng cßn 36,2%(1994), trong khi ®o tû träng trong ngµnh dÞch vô tõ 38,6 lªn 42, 5%
c¬ cÊu c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong GDP còng cã sù chuyÓn ®æi tõ quèc doanh , hîp t¸c sang ®a ththµnh phÇn nhng vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ quèc doanh vÉn ®îc t¨ng cêng , tû träng kinh tÕ quèc doanh trong GDP
tõ 29,4%(1990) lªn 40,4%(1994)
[ Gi¸o tr×nh lÞch sö kinh tÕ quèc d©n]
ba lµ §Èy lïi ®îcnn¹n siªu l¹m ph¸t . N¨m 1986 l¹m ph¸t 774,7%, 1988 lµ 393,8% gi¶m xuèng cßn 12,7% n¨m 1995 . Tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ kh¸ cao, tæng s¶n phÈm trong níc t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m 7,3%.§Õn nay l¹m ph¸t ®îc gi÷ ë møc æn ®Þnh kh«ng ¶nh hëng nhiªï ®Õn nÒn kinh tÕ.
Bèn lµ quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ph¸t triÓn m¹nh . Tõ chç bÞ bao v©y cÊm vËn níc ta ®· chñ ®éng héi nhËp cã hiÖu qu¶ víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. HiÖn nay níc ta ®· cã quan hÖ kinh tÕ víi h¬n 100 níc trªn thÕ giíi , tham gia vµ ngµy cµng cã vai trß tÝch cùc trong nhiÒu tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc.
Kim ng¹ch xuÊt khÈu sau 10 n¨m (1991 –2000) t¨ng gÊp 6 lÇn . §Çu t trùc tiÕp cña níc ngoµi thùc hiÖn trong 10 n¨mkho¶ng 15 tû USD, chiÕm
1/4 tæng ®Çu t cña toµn bé x· héi ,n¨m 2000 t¹o ra 22%kim ng¹ch xuÊt khÈu , 10% GDP .
N¨m lµ ®íi sèng nh©n d©n ®îc cai thiÖn râ rÖt .N¨m 2000 b×nh qu©n l¬ng thùc theo ®Çu ngêi la 444kg.tû lÖ t¨ng d©n sè gi¶m tõ 2,31% xuèng cßn 1,53%.
Nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ lµ kÕt qu¶ cña c«ng cuéc ®æi míi .Nh vËy ®êng lèi ®æi míi cña ®¶ng lµ hoµn toµn ®óng ®¾n .Nh÷ng thµnh tùu ®ã kh«ng nh÷ng cã vai trß n©ng cao nÒn kinh tÕ ®Êt níc mµ cßn n©ng cao uy tÝn cu¶ níc ta trªn trêng quèc tÕ.
Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu , trong 15 n¨m ®æi míi ,vÉn cßn nhiÒu yÕu kÐm , h¹n chÕ . NÒn kinh tÕ níc ta vÉn mang tÝnh chÊt n«ng nghiÖp l¹c hËu, c«ng nghiÖp nhá bÐ , c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cßn yÕu kÐm
Níc ta cßn nghÌo nhng cha thùc hiÖn tèt cÇn kiÖm trong s¶n xuÊt , tiÕt kiÖm trong tiªu dïng, tÝch luü néi bé nÒn kinh tÕ vµ ®Çu t ph¸t triÓn thÊp
NÒn kinh tÕ cã møc t¨ng trëng kh¸ nhng n¨ng suÊt chÊt lîng hiÖu qu¶ cßn thÊp
Vai trß qu¶n lý cña nhµ níc ®èi víi nÒn kinh tÕ x· héi cßn h¹n chÕ ,kh¶ n¨ng kiÒm chÕ l¹m ph¸t cha v÷ng ch¾c
T×nh tr¹ng bÊt c«ng x· héi , tham nhòng bu«n lËu cßn phæ biÕn
TRong ®¹i hé §¶ng lÇnIX ,§¶ng ta ®Ò ra nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó kh¾c phôc vµ h¹n chÕ nh÷ng yÕu kÐm ®ã ®Ó cho c«ng cuéc ®æi míi á nãc hoµn thiÖn h¬n.
II .7 Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ®¨ níc ta tiÕp tóc ph¸t triÓn vµ cñng cè kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa
“§Þnh híng x· héi chñ nghÜa lµ sù lùa chän vÒ môc tiªu , con ®êng tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi cña mét quèc gia d©n téc dùa trªn nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan cho phÐp vµ bao hµm mét néi dung kinh tÕ chÝnh trÞ x· héi réng lín” [Lª HÖ - ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa nh×n tõ gãc ®é triÕt häc-
t¹p chÝ tiÕt häc sè 4 th¸ng 8 – 2000]
nh vËy nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ ngi· ë níc ta cã ®Æc ®iÓm : mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt , lÊy kinh tÕ nhµ níc lµm chñ ®¹o thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu níc m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh .Muèn vËy nÒn kinh tÕ ®ã ph¶i ®¶m b¶o :
Cã t¨ng trëng kinh tÕ cao vµ bÒn v÷ng
Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c«ng b»ng x· héi phï hîp tõng bíc víi t¨ng trëng kinh tÕ
Lµm cho nÒn kinh tÕ nhµ níc ph¸t triÓn ®Ó n¾m vai trß chñ ®¹o , trong nÒn kinh tÕ lÊy kinh tÕ nhµ níc vµ kinh tÕ tËp thÓ lµm nÒn t¶ng.
Cñng cè vµ n©ng cao ®Þa vÞ lµm chñ cña ngêi lao ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng
Thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi
Do ®ã gi¶i ph¸p ®¬c ®Æt ra lµ:
Mét lµ thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Coi ®©y lµ ®iÒu kiÖn c¬ së ®Ó thóc ®Èy kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn
Hai lµ më réng ph©n c«ng lao ®éng , ph©n bè l¹i lao ®éng vµ d©n c trong ph¹m vi c¶ níc còng nh tõng ®Þa ph¬ng, tõng vïng theo híng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ . Ph©n c«ng lao ®éng gi÷a c¸c nganhf theo híng chuyªn m«n ho¸ , hîp t¸c ho¸.
Ba lµ t¹o lËp vµ ph¸t triÓn ®ång bé c¸c yÕu tè thÞ trêng
Bèn lµ ®Èy m¹nh c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ, nh»m ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. §Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc , tÝch cùc øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc míi vµo s¶n xuÊt vµ lu th«ng , ®¶m b¶o cho hµng ho¸ cã søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng .
N¨m lµ gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ , hoµn thiÖn vÒ hÖ thèng ph¸p luËt, ®æi míi c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ gi¸ c¶.Gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ lµ gi÷ v÷ng sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi c«ng cuéc ®æi míi , t¨ng cêng vai trß qu¶n lý cña nhµ níc .
S¸u lµ ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ vµ c¸c nhµ kinh doanh giái , phï hîp víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
B¶y lµ më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng .
Cã chÝnh s¸ch u ®·i ®Ó thu hót vèn c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi ®Ó tranh thñ vèn vµ kÜ thuËt cña hä
Nh vËy ®Ó tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi th× kh«ng thÓ bá qua giai ®o¹n t b¶n chñ nghÜa . Víi ®êng lèi ®æi míi cña ®¶ng tuy trong nÒn kinh tÕ níc ta Ýt nhiÒu mang h×nh thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa nhng chóng ®ù¬c dÇn híng vµo quü ®¹o x· héi chñ nghÜa.
III . KÕt luËn
Nh×n vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë níc ta , chóng ta thÊy viÖc chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa lµ hoµn toµn ®óng ®¾n vµ s¸ng suèt cña §¶ng ta . Qu¸ tr×nh ®æi míi phï hîp víi quy luËt ph¸t triÓn vµ lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan.Trong c«ng cuéc ®æi míi §¶ng ta ®· chñ tr¬ng xo¸ bá nh÷ng mÆt h¹n chÕ cña nÒn kinh tÕ bao cÊp, ®ång thêi kÕ thõa vµ ®æi míi nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ ph¸t huy chóng ®Ó chóng phï hîp trong c¬ chÕ míi .Tuy nhiªn sù nghiÖp ®æi míi lµ mét qu¸ tr×nh míi mÎ , khã kh¨n vµ ®Çy phøc t¹p ®ßi hái ph¶i cã lý luËn khoa häc.
Mµ sù thÊt b¹i trong sù nghiÖp ®æi míi vµ c¶i tæ ë liªn x« ®· cho chóng ta mét bµi häc thùc tiÔn lín . §¶ng ta ®· qu¸n triÖt chñ nghÜa M¸c – LªNin vµ t tëng Hå ChÝ Minh trong viÖc x©y dùng c¬ së lý luËn cho qu¸ tr×nh ®æi míi mét c¸ch phï hîp víi bèi c¶nh trong níc vµ xu thÕ ph¸t triÓn cña thÕ giíi hiÖn nay. Nhê ®ã mµ 15 n¨m qua chóng ta ®· thu ®îc nhiÒu thµnh tùu to lín vµ quan träng.
Tuy nhiªn con ®êng tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi ®Õn nay vÉn cha ®îc kh¼ng ®Þnh râ vÒ thêi gian .Tuy nhiªn viÖc ®æi míi nÒn kinh tÕ cña §¶ng ta ®· bíc ®Çu t¹o ra tiÒn ®Ò cho con ®êng lèi tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi ë níc ta. NÒn kinh tÕ thÞ trêng ra ®êi lµ sù phñ ®Þnh biÖn chøng ®èi víi nÒn kinh tÕ cò , ®ã lµ mét bíc ph¸t triÓn cao h¬n vÒ chÊt, tuy nhiªn mäi sù vËt hiÖn tîng ®Òu chøa ®ùng trong lßng nh÷ng m©u thÉn c¸i míi sÏ lu«n thay thÕ c¸i cò.ChÝnh v× vËy trªn con ®êng ph¸t triÓn kinh tÕ cña m×nh , chóng ta ph¶i lu«n ®æi míi ®Ó cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn cao h¬n.
Tµi liÖu tham kh¶o
V¨n kiÖn ®¹i héi §¶ng lÇn VI ,VII , VIII , IX
Gi¸o tr×nh triÕt häc M¸c – LªNin (tËp 1 , 2) – nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia - 2001
LÞch sö kinh tÕ quèc d©n - nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc (1999)
T¹p chÝ triÕt häc sè 1 - th¸ng 2 – 1999
T¹p chÝ triÕt häc sè 4 – th¸ng 8 – 2000
Kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c – LªNin (tËp 1)- nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc
Môc lôc
Trang
I. §Æt vÊn ®Ò
1
II. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
2
1. Phñ ®Þnh biÖn chøng
2
2. Bíc chuyÓn nÒn kinh tÕ níc ta tõ kinh tÕ tËp trung bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn lµ sù phñ ®Þnh biÖn chøng
3
3. NÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta
5
4. ChuyÓn nÒn kinh tÕ níc ta sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan vµ phï hîp víi xu thÕ cña thêi ®¹i
6
5. TÝnh kÕ thõa khi chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN
7
6. Nh÷ng thµnh tùu vÒ kinh tÕ sau 15 n¨m ®æi míi
11
7. Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ®a níc ta tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ cñng cè kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa
13
KÕt luËn
15
Tµi liÖu tham kh¶o
Các file đính kèm theo tài liệu này:
Phủ định biện chứng đối với quá trình đổi mới kinh tế ở Việt Nam.DOC
