Tận dụng rác thải sinh hoạt hữu cơ làm nguyên liệu sản xuất phân hữu cơ
LỜI NÓI ĐẦU Trong cuộc sống hàng ngày, con người không chỉ tiêu thụ và sử dụng một số lượng lớn các nguyên liệu, sản phẩm từ thiên nhiên, từ sản xuất để tồn tại và phát triển mà đồng thời cũng vứt thải lại cho thiên nhiên và môi trường sống các phế thải, rác thải. Nền kinh tế - xã hội càng phát triển, dân số tại các vùng đô thị, trung tâm công nghiệp càng tăng nhanh thì phế thải và rác thải càng nhiều và ảnh hưởng trực tiếp trở lại đời sống của con người: gây ô nhiễm môi trường, gây bệnh tật, làm giảm sức khỏe cộng đồng, chiếm đất đai để chôn lấp, làm bãi rác, làm mất cảnh quan các khu dân cư, đô thị, v.v Đã từ lâu, ở các nước phát triển, nhà nước và cộng đồng đã có những biện pháp xử lý rác thải, phế thải đưa vào quy hoạch phát triển kinh tế xã hội: xây dựng hệ thống cống ngầm thoát nước, quy định những nơi chôn rác sinh hoạt, bãi rác phế thải cách xa khu dân cư, những quy chế, phương pháp thu gom, phân loại rác tại nơi công cộng và đến tận người dân. Chính vì vậy, những khu dân cư tập trung và cả đến tận các thôn xóm vùng nông thôn của các nước này đều có một cảnh quan đô thị, làng xã sạch, đẹp, văn minh, con người khỏe mạnh, có ý thức giữ gìn vệ sinh chung, đặc biệt là về vấn đề vứt rác, thu gom rác. Từ những kết quả thu gom phế liệu, rác thải, con người nhận thấy họ có thể tái chế các nguyên liệu phế thải (kim loại, nhựa, gỗ, giấy v.v ) thành các sản phẩm tiêu dùng mới (tái sản xuất) vừa tiết kiệm bãi rác, vừa tăng được sản phẩm xã hội. Riêng đối với rác sinh hoạt thì vẫn phải chôn vì đó là chất thải hỗn hợp vô cơ, hữu cơ của mỗi gia đình. Chỉ đến sau chiến tranh thế giới lần thứ 2, các thành phố lớn của các nước phát triển tìm ra biện pháp xử lý nguồn rác thải này bằng cách thu gom đồng thời với phân loại rác tại nơi chế biến, nơi công cộng và ngay tại gia đình thì rác thải sinh hoạt mới thực sự tham gia vào "nền kinh tế rác thải" của mỗi quốc gia. Từ cách thức thu gom, phân loại rác thải sinh hoạt này, người ta đã tận dụng được các phế thải, rác thải khác nhau để tái chế ra sản phẩm mới, đặc biệt đã chế biến những rác thải hữu cơ thành các loại phân hữu cơ cho sản xuất nông nghiệp. Có thể nói "nền kinh tế rác thải" bao gồm từ thu gom, phân loại và xử lý, tái chế hoặc chế biến các nguyên/vật liệu rác thành các sản phẩm sử dụng lại được cho đời sống và sản xuất của con người thực sự đã góp phần đáng kể vào sự phát triển kinh tế xã hội cho các quốc gia trên toàn cầu: môi trường sống không bị ô nhiễm, giảm diện tích chôn/chứa rác, đem lại nguồn lợi kinh tế, thu nhập cho lao động xử lý rác. Việc tận dụng rác thải sinh hoạt hữu cơ làm nguyên liệu sản xuất phân hữu cơ có ý nghĩa đặc biệt đối với sản xuất nông nghiệp nói chung và nông nghiệp hữu cơ nói riêng, đây là nguồn phân hữu cơ an toàn bổ sung vào đất góp phần vào chương trình phát triển nông nghiệp bền vững và an toàn đang là những mục tiêu phấn đấu ở nước ta. I. MỘT SỐ KHÁI NIỆM KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1. Rác thải hữu cơ sinh hoạt Như chúng ta đã biết, trong hoạt động sinh hoạt thường ngày của con người, dù ở bất kỳ đâu: tại nhà, tại công sở, trên đường đi, tại nơi công cộng, v.v họ đều phải thải một lượng rác sinh hoạt đáng kể, trong đó rác thải hữu cơ chiếm một tỷ lệ lớn và dễ gây ô nhiễm trở lại cho cuộc sống nhất. Việc thu gom và xử lý rác sinh hoạt hỗn hợp đã và đang gặp rất nhiều khó khăn cho các công ty quản lý môi trường đô thị cũng là do sự có mặt đáng kể của rác thải hữu cơ này. 1.1. Rác thải hữu cơ sinh hoạt là gì? - Nói một cách khái quát, dễ hiểu thì đó là các chất rác từ nguyên liệu thực phẩm, thức ăn thừa, vỏ và hoa quả, bánh kẹo, hoa lá trang trí trong nhà đã bị héo mà con người không dùng được nữa, vứt bỏ vào môi trường sống. - Theo định nghĩa khoa học thì đó là những thành phần tàn tích hữu cơ của các chất hữu cơ phục vụ sinh hoạt sống của con người. Chúng không được con người sử dụng nữa và vứt thải trở lại môi trường sống, gọi là rác thải hữu cơ sinh hoạt. Như vậy, định nghĩa về rác thải hữu cơ sinh hoạt phải thỏa mãn bản chất của vật liệu này: + Là các loại rác thải có thành phần hữu cơ. + Là các loại rác thải từ sinh hoạt hàng ngày của mỗi con người, mỗi gia đình và mỗi cộng đồng. Trong hoạt động sản xuất của con người, có 2 lĩnh vực sản xuất cũng tạo ra hay sản sinh ra nhiều loại phế/rác thải hữu cơ như sản xuất nông nghiệp, sản xuất chế biến nông sản. Tuy nhiên, trong đề tài nghiên cứu này chúng tôi chỉ xin giới hạn đề cập đến vấn đề thu gom và phân loại rác thải sinh hoạt và rác thải sinh hoạt hữu cơ. 1.2. Đặc điểm của rác thải sinh hoạt hữu cơ Từ định nghĩa về rác thải sinh hoạt hữu cơ ở trên, chúng tôi xin nêu lên một số đặc điểm quan trọng của loại rác thải này, nhằm giúp cho những chương trình, đề án môi trường quan tâm đến vấn đề này có những biện pháp tuyên truyền, khuyến cáo và tổ chức thu gom, phân loại và xử lý rác thải sinh hoạt hữu cơ hiệu quả hơn. - Rác thải hữu cơ trong sinh hoạt hàng ngày chiếm một khối lượng và tỷ lệ rác thải rất lớn so với các loại rác thải vô cơ khác. + Để nấu các thức ăn, các gia đình, các bếp nấu nhà hàng, khách sạn phải vứt bỏ các loại lá, vỏ, hạt của các loại rau, quả, củ; các phế thải thịt, cá trứng + Khi ăn xong thì bỏ đi thức ăn thừa, vỏ hoa quả, lá gói bánh, xương xẩu Thức ăn thừa thường lẫn cả cái lẫn nước và nhiều khi được vứt, đổ chung vào thùng/túi chứa rác. + Ngoài sinh hoạt ăn uống, các gia đình, hoạt động cộng đồng, thương mại còn thải ra một lượng lớn rác hữu cơ sinh hoạt khác như: bã chè, hoa trang trí, thực phẩm, hoa quả thừa thối héo, bánh, kẹo v.v Nếu chúng ta thu gom, tận dụng được một khối lượng lớn rác thải hữu cơ này thì sẽ chế biến được một lượng phân hữu cơ lớn phục vụ sản xuất nông nghiệp hoặc sử dụng cho vườn hoa cây cảnh của các đô thị. - Rác hữu cơ sinh hoạt là những vật liệu dễ phân hủy, thối rữa Đây là các chất hữu cơ bị thải loại từ các thành phần hữu cơ làm thực phẩm là chính và từ thực vật/động vật đã nấu chín hoặc đủ chín là nhiều nên chúng rất dễ bị phân hủy thối rữa thành các hợp chất hữu cơ và vô cơ khác. Vì vậy, các loại rác thải hữu cơ này phải được thu gom và vận chuyển đi khỏi nơi sinh hoạt hàng ngày, nếu không chúng sẽ gây ô nhiễm môi trường cho các gia đình và khu dân cư: gây mùi hôi thối, ruồi nhặng, vi khuẩn, vi trùng gây bệnh v.v Mặt khác, nếu chúng ta tiến hành thu gom, tách riêng được loại rác thải này thì việc tiến hành ủ rác thành phân hữu cơ rất dễ dàng và nhanh chóng do chúng dễ phân hủy và tạo mùn mới.
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Tận dụng rác thải sinh hoạt hữu cơ làm nguyên liệu sản xuất phân hữu cơ, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
Trong cuéc sèng hµng ngµy, con ngêi kh«ng chØ tiªu thô vµ sö dông mét sè lîng lín c¸c nguyªn liÖu, s¶n phÈm tõ thiªn nhiªn, tõ s¶n xuÊt ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn mµ ®ång thêi còng vøt th¶i l¹i cho thiªn nhiªn vµ m«i trêng sèng c¸c phÕ th¶i, r¸c th¶i. NÒn kinh tÕ - x· héi cµng ph¸t triÓn, d©n sè t¹i c¸c vïng ®« thÞ, trung t©m c«ng nghiÖp cµng t¨ng nhanh th× phÕ th¶i vµ r¸c th¶i cµng nhiÒu vµ ¶nh hëng trùc tiÕp trë l¹i ®êi sèng cña con ngêi: g©y « nhiÔm m«i trêng, g©y bÖnh tËt, lµm gi¶m søc kháe céng ®ång, chiÕm ®Êt ®ai ®Ó ch«n lÊp, lµm b·i r¸c, lµm mÊt c¶nh quan c¸c khu d©n c, ®« thÞ, v.v..
§· tõ l©u, ë c¸c níc ph¸t triÓn, nhµ níc vµ céng ®ång ®· cã nh÷ng biÖn ph¸p xö lý r¸c th¶i, phÕ th¶i ®a vµo quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi: x©y dùng hÖ thèng cèng ngÇm tho¸t níc, quy ®Þnh nh÷ng n¬i ch«n r¸c sinh ho¹t, b·i r¸c phÕ th¶i c¸ch xa khu d©n c, nh÷ng quy chÕ, ph¬ng ph¸p thu gom, ph©n lo¹i r¸c t¹i n¬i c«ng céng vµ ®Õn tËn ngêi d©n. ChÝnh v× vËy, nh÷ng khu d©n c tËp trung vµ c¶ ®Õn tËn c¸c th«n xãm vïng n«ng th«n cña c¸c níc nµy ®Òu cã mét c¶nh quan ®« thÞ, lµng x· s¹ch, ®Ñp, v¨n minh, con ngêi kháe m¹nh, cã ý thøc gi÷ g×n vÖ sinh chung, ®Æc biÖt lµ vÒ vÊn ®Ò vøt r¸c, thu gom r¸c.
Tõ nh÷ng kÕt qu¶ thu gom phÕ liÖu, r¸c th¶i, con ngêi nhËn thÊy hä cã thÓ t¸i chÕ c¸c nguyªn liÖu phÕ th¶i (kim lo¹i, nhùa, gç, giÊy v.v..) thµnh c¸c s¶n phÈm tiªu dïng míi (t¸i s¶n xuÊt) võa tiÕt kiÖm b·i r¸c, võa t¨ng ®îc s¶n phÈm x· héi. Riªng ®èi víi r¸c sinh ho¹t th× vÉn ph¶i ch«n v× ®ã lµ chÊt th¶i hçn hîp v« c¬, h÷u c¬ cña mçi gia ®×nh. ChØ ®Õn sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø 2, c¸c thµnh phè lín cña c¸c níc ph¸t triÓn t×m ra biÖn ph¸p xö lý nguån r¸c th¶i nµy b»ng c¸ch thu gom ®ång thêi víi ph©n lo¹i r¸c t¹i n¬i chÕ biÕn, n¬i c«ng céng vµ ngay t¹i gia ®×nh th× r¸c th¶i sinh ho¹t míi thùc sù tham gia vµo "nÒn kinh tÕ r¸c th¶i" cña mçi quèc gia. Tõ c¸ch thøc thu gom, ph©n lo¹i r¸c th¶i sinh ho¹t nµy, ngêi ta ®· tËn dông ®îc c¸c phÕ th¶i, r¸c th¶i kh¸c nhau ®Ó t¸i chÕ ra s¶n phÈm míi, ®Æc biÖt ®· chÕ biÕn nh÷ng r¸c th¶i h÷u c¬ thµnh c¸c lo¹i ph©n h÷u c¬ cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Cã thÓ nãi "nÒn kinh tÕ r¸c th¶i" bao gåm tõ thu gom, ph©n lo¹i vµ xö lý, t¸i chÕ hoÆc chÕ biÕn c¸c nguyªn/vËt liÖu r¸c thµnh c¸c s¶n phÈm sö dông l¹i ®îc cho ®êi sèng vµ s¶n xuÊt cña con ngêi thùc sù ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cho c¸c quèc gia trªn toµn cÇu: m«i trêng sèng kh«ng bÞ « nhiÔm, gi¶m diÖn tÝch ch«n/chøa r¸c, ®em l¹i nguån lîi kinh tÕ, thu nhËp cho lao ®éng xö lý r¸c. ViÖc tËn dông r¸c th¶i sinh ho¹t h÷u c¬ lµm nguyªn liÖu s¶n xuÊt ph©n h÷u c¬ cã ý nghÜa ®Æc biÖt ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi chung vµ n«ng nghiÖp h÷u c¬ nãi riªng, ®©y lµ nguån ph©n h÷u c¬ an toµn bæ sung vµo ®Êt gãp phÇn vµo ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng vµ an toµn ®ang lµ nh÷ng môc tiªu phÊn ®Êu ë níc ta.
I. Mét sè kh¸i niÖm khoa häc liªn quan ®Õn ®Ò tµi nghiªn cøu
1. R¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t
Nh chóng ta ®· biÕt, trong ho¹t ®éng sinh ho¹t thêng ngµy cña con ngêi, dï ë bÊt kú ®©u: t¹i nhµ, t¹i c«ng së, trªn ®êng ®i, t¹i n¬i c«ng céng, v.v.. hä ®Òu ph¶i th¶i mét lîng r¸c sinh ho¹t ®¸ng kÓ, trong ®ã r¸c th¶i h÷u c¬ chiÕm mét tû lÖ lín vµ dÔ g©y « nhiÔm trë l¹i cho cuéc sèng nhÊt. ViÖc thu gom vµ xö lý r¸c sinh ho¹t hçn hîp ®· vµ ®ang gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n cho c¸c c«ng ty qu¶n lý m«i trêng ®« thÞ còng lµ do sù cã mÆt ®¸ng kÓ cña r¸c th¶i h÷u c¬ nµy.
1.1. R¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t lµ g×?
- Nãi mét c¸ch kh¸i qu¸t, dÔ hiÓu th× ®ã lµ c¸c chÊt r¸c tõ nguyªn liÖu thùc phÈm, thøc ¨n thõa, vá vµ hoa qu¶, b¸nh kÑo, hoa l¸ trang trÝ trong nhµ ®· bÞ hÐo…mµ con ngêi kh«ng dïng ®îc n÷a, vøt bá vµo m«i trêng sèng.
- Theo ®Þnh nghÜa khoa häc th× ®ã lµ nh÷ng thµnh phÇn tµn tÝch h÷u c¬ cña c¸c chÊt h÷u c¬ phôc vô sinh ho¹t sèng cña con ngêi. Chóng kh«ng ®îc con ngêi sö dông n÷a vµ vøt th¶i trë l¹i m«i trêng sèng, gäi lµ r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t.
Nh vËy, ®Þnh nghÜa vÒ r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t ph¶i tháa m·n b¶n chÊt cña vËt liÖu nµy:
+ Lµ c¸c lo¹i r¸c th¶i cã thµnh phÇn h÷u c¬.
+ Lµ c¸c lo¹i r¸c th¶i tõ sinh ho¹t hµng ngµy cña mçi con ngêi, mçi gia ®×nh vµ mçi céng ®ång.
Trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña con ngêi, cã 2 lÜnh vùc s¶n xuÊt còng t¹o ra hay s¶n sinh ra nhiÒu lo¹i phÕ/r¸c th¶i h÷u c¬ nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, s¶n xuÊt chÕ biÕn n«ng s¶n. Tuy nhiªn, trong ®Ò tµi nghiªn cøu nµy chóng t«i chØ xin giíi h¹n ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò thu gom vµ ph©n lo¹i r¸c th¶i sinh ho¹t vµ r¸c th¶i sinh ho¹t h÷u c¬.
1.2. §Æc ®iÓm cña r¸c th¶i sinh ho¹t h÷u c¬
Tõ ®Þnh nghÜa vÒ r¸c th¶i sinh ho¹t h÷u c¬ ë trªn, chóng t«i xin nªu lªn mét sè ®Æc ®iÓm quan träng cña lo¹i r¸c th¶i nµy, nh»m gióp cho nh÷ng ch¬ng tr×nh, ®Ò ¸n m«i trêng quan t©m ®Õn vÊn ®Ò nµy cã nh÷ng biÖn ph¸p tuyªn truyÒn, khuyÕn c¸o vµ tæ chøc thu gom, ph©n lo¹i vµ xö lý r¸c th¶i sinh ho¹t h÷u c¬ hiÖu qu¶ h¬n.
- R¸c th¶i h÷u c¬ trong sinh ho¹t hµng ngµy chiÕm mét khèi lîng vµ tû lÖ r¸c th¶i rÊt lín so víi c¸c lo¹i r¸c th¶i v« c¬ kh¸c.
+ §Ó nÊu c¸c thøc ¨n, c¸c gia ®×nh, c¸c bÕp nÊu nhµ hµng, kh¸ch s¹n ph¶i vøt bá c¸c lo¹i l¸, vá, h¹t cña c¸c lo¹i rau, qu¶, cñ; c¸c phÕ th¶i thÞt, c¸ trøng…
+ Khi ¨n xong th× bá ®i thøc ¨n thõa, vá hoa qu¶, l¸ gãi b¸nh, x¬ng xÈu…Thøc ¨n thõa thêng lÉn c¶ c¸i lÉn níc vµ nhiÒu khi ®îc vøt, ®æ chung vµo thïng/tói chøa r¸c.
+ Ngoµi sinh ho¹t ¨n uèng, c¸c gia ®×nh, ho¹t ®éng céng ®ång, th¬ng m¹i cßn th¶i ra mét lîng lín r¸c h÷u c¬ sinh ho¹t kh¸c nh: b· chÌ, hoa trang trÝ, thùc phÈm, hoa qu¶ thõa thèi hÐo, b¸nh, kÑo v.v…
NÕu chóng ta thu gom, tËn dông ®îc mét khèi lîng lín r¸c th¶i h÷u c¬ nµy th× sÏ chÕ biÕn ®îc mét lîng ph©n h÷u c¬ lín phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hoÆc sö dông cho vên hoa c©y c¶nh cña c¸c ®« thÞ.
- R¸c h÷u c¬ sinh ho¹t lµ nh÷ng vËt liÖu dÔ ph©n hñy, thèi r÷a
§©y lµ c¸c chÊt h÷u c¬ bÞ th¶i lo¹i tõ c¸c thµnh phÇn h÷u c¬ lµm thùc phÈm lµ chÝnh vµ tõ thùc vËt/®éng vËt ®· nÊu chÝn hoÆc ®ñ chÝn lµ nhiÒu nªn chóng rÊt dÔ bÞ ph©n hñy thèi r÷a thµnh c¸c hîp chÊt h÷u c¬ vµ v« c¬ kh¸c. V× vËy, c¸c lo¹i r¸c th¶i h÷u c¬ nµy ph¶i ®îc thu gom vµ vËn chuyÓn ®i khái n¬i sinh ho¹t hµng ngµy, nÕu kh«ng chóng sÏ g©y « nhiÔm m«i trêng cho c¸c gia ®×nh vµ khu d©n c: g©y mïi h«i thèi, ruåi nhÆng, vi khuÈn, vi trïng g©y bÖnh v.v…MÆt kh¸c, nÕu chóng ta tiÕn hµnh thu gom, t¸ch riªng ®îc lo¹i r¸c th¶i nµy th× viÖc tiÕn hµnh ñ r¸c thµnh ph©n h÷u c¬ rÊt dÔ dµng vµ nhanh chãng do chóng dÔ ph©n hñy vµ t¹o mïn míi.
- R¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t khã ®îc thu gom ph©n lo¹i riªng t¹i nguån, g©y khã kh¨n cho viÖc xö lý r¸c
Trong thùc tÕ sinh ho¹t ¨n uèng cña con ngêi, c¸c thùc phÈm ®Ó nÊu/chÕ biÕn hoÆc thøc ¨n thõa, vá hoa qu¶ khi bÞ vøt lµm r¸c th¶i th× ®Òu ®îc ®ùng vµo nh÷ng hép/tói nhùa cøng, ni l«ng, thËm chÝ lµ nh÷ng hép s¾t, thñy tinh v.v…. D©n chóng ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi vµ c¶ ë ViÖt Nam chóng ta ®Òu cã thãi quen vøt r¸c th¶i sinh ho¹t ®æ chung vµo mét thïng r¸c, mét hè r¸c. NhÊt lµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c«ng nghÖ Polyme ph¸t triÓn ngêi ta thêng ®ùng r¸c ®i ®æ vµo tói ni l«ng lµ mét vËt liÖu hãa häc rÊt khã bÞ ph©n gi¶i. Mét khi r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t bÞ ®æ lÉn vµo víi r¸c v« c¬ kh¸c trong tói ni l«ng, chØ sau vµi giê, vµi ngµy, mïi h«i thèi vµ chÊt bÈn cña r¸c h÷u c¬ ph©n gi¶i khiÕn ngêi ta kh«ng thÓ ph©n lo¹i tiÕp ®îc vµ thÕ lµ ph¶i ®em ch«n tÊt c¶ xuèng ®Êt. ViÖc ch«n nµy ®· g©y t¸c h¹i ®¸ng kÓ cho m«i trêng sèng cña céng ®ång:
+ Tèn diÖn tÝch ®Êt rÊt lín ®Ó ch«n r¸c.
+ G©y mïi h«i thèi, « nhiÔm m«i trêng sèng cho d©n chóng sèng c¹nh hè ch«n r¸c.
+ Níc th¶i tõ c¸c ®èng r¸c chøa nhiÒu chÊt ®éc h¹i, kim lo¹i n¨ng g©y « nhiÔm ®Êt vµ « nhiÔm m«i trêng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
+ Nh÷ng b·i ch«n r¸c h÷u c¬ thêng ë xa c¸c ®« thÞ nªn tèn kÐm cho c«ng ®o¹n chuyªn chë r¸c.
+ C¸c lo¹i tói ni l«ng ®ùng r¸c khi ch«n kh«ng bÞ ph©n hñy, tån t¹i rÊt l©u trong ®Êt lµ vÊn ®Ò nan gi¶i cho viÖc xö lý r¸c b»ng c¸ch ch«n.
Tõ ®Æc ®iÓm nµy cho thÊy muèn tËn dông c¸c chÊt th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t dïng lµm ph©n bãn, cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh thu gom vµ ph©n lo¹i r¸c h÷u c¬ ngay tõ ®Çu. Muèn vËy, cÇn tæ chøc vµ ®Çu t thÝch ®¸ng còng nh tiÕn hµnh gi¸o dôc ý thøc cho tõng ngêi d©n vµ céng ®ång hiÓu vµ ®ång t×nh hëng øng viÖc ph©n lo¹i r¸c h÷u c¬ t¹i nhµ vµ ë nh÷ng n¬i c«ng céng. §©y lµ viÖc lµm quan träng nhÊt, quyÕt ®Þnh sù thµng c«ng cña ®Ò tµi v× chØ mét khi ngêi d©n t×nh nguyÖn vµ tù gi¸c ph©n lo¹i r¸c t¹i nguån th× míi hy väng tËn dông ®îc nguån r¸c nµy chÕ biÕn thµnh nguyªn liÖu ph©n bãn h÷u c¬.
- R¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t cÇn ph¶i ®îc thu gom ph©n lo¹i riªng trong nh÷ng tói chÊt liÖu ®Æc biÖt, dÔ ph©n hñy.
Nh ë phÇn trªn ®· nªu, r¸c th¶i h÷u c¬ thêng ë tr¹ng th¸i ít Èm cao hoÆc chÊt r¾n vµ láng trén lÉn nhau. V× vËy, muèn thu gom, chÕ biÕn lo¹i r¸c nµy cÇn ph¶i cung cÊp cho c¸c gia ®×nh, c¸c n¬i c«ng céng nh÷ng tói ®ùng r¸c ®Æc biÖt vµ ph¶i chuyÓn vÒ bÓ ñ hµng ngµy. C¸c tói ®ùng r¸c nµy ph¶i lµm tõ c¸c chÊt liÖu võa bÒn lóc ban ®Çu khi ®ùng r¸c nhng l¹i dÔ ph©n hñy khi tói r¸c ®îc ®a vµo bÓ chÕ biÕn thµnh ph©n. Nh vËy lµ sÏ rÊt thuËn lîi cho ngêi sö dông ®ùng r¸c h÷u c¬ vµ c¶ cho ngêi thu gom vµ ngêi t¸i chÕ r¸c thµnh ph©n h÷u c¬. ë c¸c níc ph¸t triÓn ngêi ta cã thÓ dïng tói ®ùng r¸c tõ:
+Tói giÊy xi m¨ng dai, bÒn, chÞu ®îc ®é Èm cña r¸c th¶i h÷u c¬ tõ 2-3 ngµy, tríc khi ®îc thu gom vµ chë ra chæ chÕ biÕn.
+ Tói chÊt dÎo chÕ biÕn tõ c¸c lo¹i tinh bét c©y cã cñ nh bét khoai t©y, bét s¾n, bét dong v.v…. Tói chÊt dÎo nµy tho¸ng tr«ng th× gièng nh tói ni l«ng, song chóng còng chØ cã ®é bÒn c¬ häc ®Ó ®ùng r¸c th¶i h÷u c¬ vµi ba ngµy råi sau ®ã sÏ cïng bÞ ph©n gi¶i víi r¸c khi ch«n hoÆc ñ lµm ph©n. §©y lµ gi¶i ph¸p tèt nhÊt ®Ò thu gom r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t thay cho tói ni l«ng chÊt dÎo plastic hiÖn vÉn ®ang ®îc dïng phæ biÕn ë nhiÒu níc vµ ë ViÖt Nam. Tuy nhiªn, ®Ó s¶n xuÊt lo¹i tói chÊt dÎo ®Æc biÖt nµy lµ kh«ng ®¬n gi¶n, cÇn cã c«ng nghÖ, kü thuËt s¶n xuÊt tói riªng, gi¸ thµnh cao, kh«ng thÝch hîp cho nh÷ng ngêi d©n cã møc sèng thÊp.
ë ViÖt Nam hiÖn t¹i cha cã c¬ së s¶n xuÊt tói, bao b× nµo s¶n xuÊt lo¹i tói chÊt dÎo dÔ ph©n hñy nµy. V× vËy, ®Ó thu gom vµ ®ùng r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t ngêi ta vÉn dïng phæ biÕn tói ni l«ng; mét sè n¬i ®ang thö nghiÖm ch¬ng tr×nh thu gom r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t th× hä ®ùng r¸c th¶i nµy vµo c¸c x«, thïng nhùa riªng. C¶ hai ph¬ng thøc nµy ®Òu gÆp khã kh¨n cho c¶ ngêi thu gom vµ ngêi t¸i chÕ chÊt th¶i, lý do lµ:
+ NÕu ®ùng r¸c th¶i vµo tói ni l«ng sÏ rÊt thuËn lîi cho ngêi thu gom, vøt r¸c, song ngêi chÕ biÕn/ñ r¸c th× l¹i ph¶i nhÆt bá tói ni l«ng.
+ NÕu ®ùng r¸c th¶i trong x« thïng nhùa th× khi ñ r¸c rÊt dÔ dµng, kh«ng ph¶i nhÆt ni l«ng. Tuy nhiªn, ngêi thu gom, vøt r¸c l¹i thÊy bÊt tiÖn v× sau khi ®æ r¸c hä l¹i ph¶i röa x«, thïng, g©y mÊt vÖ sinh t¹i nhµ hoÆc « nhiÔm m«i trêng nÕu c¸c thïng r¸c kh«ng ®îc röa ngay.
- R¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t sÏ rÊt khã ®îc tËn dông t¸i chÕ thµnh ph©n h÷u c¬ nÕu kh«ng ®îc ph©n lo¹i t¹i nguån
HiÖn nay ë mét sè níc, ngay c¶ ë níc ta ®· vµ ®ang chó träng ®Çu t nh÷ng nhµ m¸y hoÆc xÝ nghiÖp xö lý vµ t¸i chÕ r¸c th¶i sinh ho¹t nh»m t¹o ra ®îc mét lîng ph©n h÷u c¬ ®ång thêi gi¶m thiÓu diÖn tÝch ch«n r¸c vµ « nhiÔm m«i trêng. Tuy nhiªn, hiÖu qu¶ xö lý vµ chÕ biÕn ph©n h÷u c¬ tõ r¸c th¶i sinh ho¹t hçn hîp nh vËy rÊt thÊp v× nh÷ng nguyªn nh©n sau:
+ §Çu t nhµ m¸y vµ thiÕt bÞ xö lý, chÕ biÕn r¸c th¶i qu¸ lín. C¸c r¸c th¶i hçn hîp ®îc chuyªn chë c¶ vÒ nhµ m¸y, ph¶i qua thiÕt bÞ d©y truyÒn chän, nhÆt c¸c chÊt th¶i v« c¬, nhùa, giÊy ni l«ng; sµng läc c¸c lo¹i than xØ, ®Êt, c¸t. Sau khi ñ l¹i tiÕp tôc sµng läc chÊt v« c¬ cßn l¹i. Mét nhµ m¸y víi c¸c thiÕt bÞ nh vËy rÊt ®¾t tiÒn (vµi ba triÖu ®« la).
+ ViÖc tuyÓn chän c¸c chÊt v« c¬ tõ r¸c th¶i hçn hîp kh«ng triÖt ®Ó, ®Æc biÖt cßn l¹i rÊt nhiÒu c¸c chÊt ®éc tè, kim lo¹i nÆng ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng ph©n h÷u c¬ sau t¸i chÕ.
+ Tèn kÐm hai lÇn chuyªn chë c¸c chÊt v« c¬: cïng r¸c th¶i h÷u c¬ tõ n¬i thu gom ®Õn nhµ m¸y vµ tõ nhµ m¸y ®Õn n¬i ch«n r¸c.
+ NÕu chÕ biÕn ph©n h÷u c¬ tõ r¸c th¶i sinh ho¹t hçn hîp ë quy m« nhá t¹i gia hoÆc theo côm d©n c th«n/xãm th× l¹i cµng khã v× kh«ng cã c«ng nhÆt c¸c chÊt v« c¬; nÕu ñ c¶ r¸c th¶i hçn hîp th× kh«ng ®¶m b¶o c«ng nghÖ ñ ph©n h÷u c¬. §©y còng lµ lý do hiÖn nay ë nhiÒu n¬i d©n c vÉn tån t¹i nh÷ng b·i r¸c, ®èng r¸c kh«ng thÓ t¸i chÕ ®îc thµnh ph©n h÷u c¬, ngîc l¹i chóng g©y h«i thèi, « nhiÔm m«i trêng sèng cña céng ®ång vµ lµm ¶nh hëng ®Õn c¶nh quan c¸c khu d©n c.
1.3. Môc ®Ých cña viÖc thu gom ph©n lo¹i vµ tËn dông r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t lµm ph©n h÷u c¬
- Thu gom, ph©n lo¹i riªng r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t nh»m gãp phÇn c¶i thiÖn m«i trêng sèng cña céng ®ång: s¹ch, vÖ sinh, v¨n minh.
- R¸c th¶i h÷u c¬ ®îc ph©n lo¹i riªng t¹i nguån nh»m thuËn lîi vµ n©ng cao chÊt lîng s¶n xuÊt ph©n h÷u c¬ cã tõ nguån r¸c th¶i nµy.
- ViÖc tËn dông ®îc r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t nh»m gi¶m c«ng vËn chuyÓn r¸c vµ gi¶m diÖn tÝch ch«n r¸c, hiÖn ®ang lµ vÊn ®Ò kinh tÕ vµ x· héi næi cém cña nhiÒu quèc gia.
- Ph©n h÷u c¬ ®îc chÕ biÕn tõ nguån r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t gãp phÇn cung cÊp thªm mét lîng ph©n h÷u c¬ an toµn, cã chÊt lîng cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®Æc biÖt cho rau qu¶ vµ c©y hoa c¶nh vïng ven ®« thÞ, thiÕt thùc ®ãng gãp vµo xu thÕ x©y dùng nÒn "kinh tÕ r¸c th¶i" cña nhµ níc.
1.4. Kh¸i qu¸t quy tr×nh thu gom, ph©n lo¹i r¸c th¶i vµ t¸i chÕ r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t thµnh ph©n h÷u c¬
- LuËt m«i trêng
- Tham gia c¸c líp tËp huÊn
- Quy chÕ vÖ sinh m«i trêng
- Ph¸t ®éng céng ®ång thu gom, ph©n lo¹i r¸c t¹i nguån
- Dông cô vËt liÖu ®Ó thu gom r¸c
- Thùc hiÖn tuyªn truyÒn, gi¸m s¸t viÖc thu gom, ph©n lo¹i r¸c
- Nh©n c«ng thu gom r¸c vËn chuyÓn
- §ãng gãp kinh phÝ dÞch vô thu gom chuyªn chë r¸c
- HÖ thèng truyÒn th«ng
Tµi liÖu tuyªn truyÒn, tËp huÊn
§Çu t c¬ së h¹ tÇng phôc vô t¸i chÕ/ñ: Nhµ m¸y, nhµ xëng
Tham gia x©y dùng nhµ xëng ñ ph©n t¹i céng ®ång
§Çu t thiÕt bÞ, m¸y mãc, c«ng nghÖ xö lý, ñ ph©n
TiÕp thu quy tr×nh xö lý/ñ ph©n vµ thùc hiÖn s¶n xuÊt ph©n tõ chuyªn gia/tËp huÊn
§Çu t ®Ò tµi nghiªn cøu, x©y dùng c«ng nghÖ t¸i chÕ, ñ
§Çu t c¸c thiÕt bÞ, dông cô vµ c«ng nghÖ t¹i xëng chÕ biÕn/ñ ph©n cña céng ®ång
Thùc hiÖn/kiÓm tra gi¸m s¸t qu¸ tr×nh thùc hiÖn
KiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc ñ ph©n
KiÓm tra, ®¸nh gi¸ chÊt lîng s¶n phÈm
Tæ chøc dÞch vô cung cÊp ph©n cho ngêi sö dông
2. C«ng nghÖ ñ, chÕ biÕn r¸c th¶i h÷u c¬ - Composting organic waste
(xin ®îc gäi t¾t lµ c«ng nghÖ Composting)
C¸c lo¹i r¸c th¶i h÷u c¬ nãi chung vµ r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t nãi riªng muèn ®îc tËn dông theo híng chÕ biÕn thµnh ph©n h÷u c¬ th× ph¶i tr¶i qua mét qu¸ tr×nh ñ b»ng kü thuËt ®Æc biÖt gäi lµ c«ng nghÖ Composting.
C«ng nghÖ nµy ®îc thùc hiÖn theo nhiÒu ph¬ng ph¸p cæ truyÒn vµ hiÖn ®¹i kh¸c nhau nhng ®Òu ph¶i tu©n theo mét nguyªn lý r¸c h÷u c¬ ®îc chÕ biÕn thµnh ph©n h÷u c¬ nhê nhiÖt ®é vµ hÖ sinh vËt ph©n gi¶i vµ tæng hîp chÊt h÷u c¬, ®ã lµ mét qu¸ tr×nh chuyÓn hãa c¸c chÊt h÷u c¬ cña tµn tÝch/x¸c h÷u c¬ thµnh chÊt h÷u c¬ míi gäi lµ h÷u c¬ mïn chøa ®ùng c¸c chÊt dinh dìng cÇn thiÕt cho c©y trång vµ cung cÊp cho c©y trång mét c¸ch tõ tõ khi bãn chÊt mïn nµy vµo ®Êt. Qu¸ tr×nh ph©n gi¶i vµ tæng hîp chÊt h÷u c¬ tõ nh÷ng r¸c th¶i h÷u c¬ cã thÓ tãm t¾t nh sau:
HiÖn nay trªn thÕ giíi còng nh ViÖt Nam vÉn ¸p dông 2 kiÓu c«ng nghÖ Composting ®èi víi ñ ph©n r¸c h÷u c¬:
- C«ng nghÖ truyÒn thèng/b¶n ®Þa: ®¬n gi¶n, dÔ lµm song khèi lîng Ýt, chÊt lîng ph©n kh«ng cao vµ thêi gian ñ l©u.
+ R¸c th¶i h÷u c¬ ®îc thu gom l¹i, tËp trung vµo hè hoÆc bÔ chøa gãc vên nhµ, ñ h¶o khÝ tù nhiªn. ë c¸c níc l¹nh, kh« hanh nhiÒu th× hä kh«ng cÇn ph¶i tr¸t kÝn hoÆc lµm m¸i che, sù ph©n gi¶i chÊt h÷u c¬ tõ tõ, kh«ng bèc mïi h«i thèi hoÆc rß rØ níc ph©n ra ngoµi. Tuy nhiªn, ë c¸c níc khÝ hËu nãng, ma nhiÒu nh níc ta, hè/bÓ ñ ph¶i ®îc nÐn chÆt, x©y xi m¨ng vµ cã líp phñ hoÆc tr¸t bïn bÒ mÆt, nÕu kh«ng, tèc ®é ph©n gi¶i c¸c chÊt th¶i h÷u c¬ sÏ rÊt nhanh, gÆp ma xuèng c¸c chÊt bÞ ph©n gi¶i sÏ bÞ r÷a tr«i hoÆc nÕu n¾ng kh«, chóng sÏ bÞ bèc h¬i lµm gi¶m chÊt lîng ph©n h÷u c¬.
+ R¸c th¶i h÷u c¬ ®îc thu gom l¹i víi khèi lîng lín thµnh nhµ ñ ph©n. C¸c líp r¸c ®îc xÕp thø tù, nÐn chÆt, sau mét thêi gian ñ h¸o khÝ sÏ ®¶o/khuÊy ®Òu lªn råi l¹i ñ yÕm khÝ tiÕp cho ®Õn khi t¹o ®îc ph©n h÷u c¬ mµu ®en, t¬i mÞn. Nhµ ñ ph©n ph¶i cã m¸i che, hè phô chøa níc ch¶y tõ ®èng ph©n ñ ®Ó thØnh tho¶ng l¹i tíi lªn.
- C«ng nghÖ tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i - c«ng nghiÖp hãa: §ßi hái kü thuËt míi, ®Çu t c«ng nghÖ vµ thay thiÕt bÞ ®¾t tiÒn nhng s¶n xuÊt ®îc khèi lîng lín, chÊt lîng ph©n h÷u c¬ s¶n xuÊt cao, an toµn cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
+ C«ng nghÖ Composting theo c«ng nghÖ c«ng nghiÖp:
Quy m« s¶n xuÊt lµ nhµ m¸y c«ng nghiÖp; tù ®éng/b¸n tù ®éng
C«ng nghÖ Composting theo c«ng nghiÖp nµy cã thÓ s¶n xuÊt ph©n h÷u c¬ tõ r¸c th¶i hçp hîp v× c¸c nhµ m¸y xö lý vµ chÕ biÕn r¸c th¶i nµy cã nh÷ng trang thiÕt bÞ vµ m¸y mãc tuyÓn lùa vµ ph©n lo¹i tù ®éng c¸c lo¹i r¸c th¶i v« c¬ kh¸c nhau ®Ó råi ®a vµo bÓ ñ chØ cßn lµ c¸c chÊt th¶i h÷u c¬.
ë miÒn B¾c ViÖt Nam hiÖn cã nhµ m¸y s¶n xuÊt ph©n h÷u c¬ CÇu DiÔn - Hµ Néi ®îc tµi trî d©y chuyÒn s¶n xuÊt cña T©y Ban Nha cã c«ng nghÖ Composting tõ r¸c th¶i sinh ho¹t hçn hîp nh s¬ ®å trªn.
(Mét sè h×nh ¶nh cña c«ng nghÖ Composting theo d©y chuyÒn c«ng nghÖ cña nhµ m¸y CÇu DiÔn vµ cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn)
* C«ng nghÖ Composting theo quy m« nhµ xëng nhá víi sù tham gia tÝch cùc cña hÖ sinh vËt ph©n gi¶i vµ tæng hîp chÊt h÷u c¬ - C«ng nghÖ Composting vi sinh - ph¬ng ph¸p ñ hçn hîp
- X©y dùng nhµ ñ ph©n víi c¸c bÓ ñ liÒn nhau cã m¸i che vµ hå chøa níc ch¶y ra tõ ph©n r¸c ñ.
- §æ r¸c h÷u c¬ sinh ho¹t (®· ph©n lo¹i t¹i nguån) vµo bÓ ñ, ®a vµo chÕ phÈm vi sinh vËt ®Ó xóc tiÕn qu¸ tr×nh ñ.
- Tíi níc thêng xuyªn hoÆc ®æ níc rß rÜ tõ bÓ ñ vµo hè ñ ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn h¶o khÝ, ®a vµo bÓ mét sè èng nhùa ®ôc lç, nh vËy sÏ xóc tiÕn qu¸ tr×nh ph©n gi¶i r¸c nhanh h¬n.
- Cho chÕ phÈm vi sinh vËt vµo bÓ ñ r¸c nh»m t¨ng tèc ®é ph©n gi¶i vµ t¹o ra ph©n h÷u c¬; phñ hoÆc tr¸t bïn trªn bÒ mÆt bÓ ñ.
- Sau kho¶ng 45 ngµy lµ hoµn thµnh qu¸ tr×nh ñ r¸c th¶i h÷u c¬ thµnh ph©n h÷u c¬. Xóc ph©n, r¶i ph¬i vµ ®a vµo sµng sÏ t¹o ra ®îc ph©n h÷u c¬.
(Mét sè h×nh ¶nh vÒ c«ng nghÖ Composting vi sinh - ph¬ng ph¸p ñ ph©n hçn hîp)
3. Ph©n h÷u c¬
3.1. §Þnh nghÜa
Ph©n h÷u c¬ lµ mét thÓ lo¹i ph©n bãn bao gåm c¸c hîp chÊt h÷u c¬: Ph©n ®éng vËt (cßn gäi lµ ph©n chuång), ph©n xanh, ph©n b¾c, ph©n níc gi¶i, ph©n r¸c vµ ph©n ñ/chÕ biÕn tõ c¸c lo¹i ph©n h÷u c¬ t¬i.
Tïy theo lµm lîng chÊt h÷u c¬ kh¸c nhau mµ ph©n h÷u c¬ cã chÊt lîng kh¸c nhau. VÝ dô trong c¸c lo¹i ph©n h÷u c¬ nguyªn chÊt kh«ng qua ñ vµ chÕ biÕn th× ph©n b¾c, ph©n chuång cã chÊt lîng cao h¬n ph©n xanh, ph©n r¸c.
C¸c lo¹i ph©n ñ (Composting) th× bãn cho c©y trång nhanh cã t¸c dông h¬n ph©n nguyªn chÊt cha ñ. Cßn trong c¸c lo¹i ph©n ñ th× ph©n chuång, ph©n ñ b»ng c«ng nghÖ vi sinh cã chÊt lîng h¬n lµ ph©n ñ tõ r¸c th¶i h÷u c¬, hoÆc lµ tõ ph©n xanh theo ph¬ng ph¸p truyÒn thèng.
3.2. T¸c dông cña ph©n h÷u c¬ ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp
Sö dông ph©n h÷u c¬ cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vèn lµ tËp qu¸n truyÒn thèng l©u ®êi cña nÒn n«ng nghiÖp h÷u c¬ ViÖt Nam. §Æc biÖt trong trång lóa níc vµ s¶n xuÊt c©y thùc phÈm - rau, ngêi n«ng d©n ViÖt Nam ®· sö dông ph©n bãn h÷u c¬ tõ rÊt l©u tríc khi cã c¸c lo¹i ph©n v« c¬ nh: ®¹m, l©n, kali, canxi, vi lîng. Cho ®Õn nay, mÆc dï s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®· vµ ®ang sö dông mét lîng ph©n v« c¬ rÊt lín nhng ph©n h÷u c¬ vÉn ®îc träng dông ®Ó bãn lãt cho hÇu hÕt c¸c lo¹i c©y trång vµ ®Æc biÖt cho c¸c lo¹i ®Êt ®· bÞ tho¸i hãa, nghÌo mïn nh ®Êt b¹c mµu, ®Êt c¸t, ®Êt phï sa chua v.v…
+ Ph©n h÷u c¬, ®Æc biÖt lµ phÇn ®îc chÕ biÕn tõ c«ng nghÖ Composting khi bãn vµo ®Êt lµm t¨ng ®é ph× nhiªu ®Êt: t¨ng hµm lîng chÊt h÷u c¬, c¶i thiÖn cÊu tróc ®Êt, ®é Èm ®Êt, t¹o m«i trêng sèng thuËn lîi cho hÖ sinh vËt ®Êt.
+ Bãn ph©n h÷u c¬ cho c©y trång sÏ æn ®Þnh n¨ng suÊt, t¨ng chÊt lîng s¶n phÈm, t¨ng søc kháe céng ®ång khi sö dông s¶n phÈm n«ng nghiÖp bãn ph©n h÷u c¬.
+ Ph©n h÷u c¬ nguyªn chÊt nh ph©n gia sóc, ph©n xanh, ph©n b¾c ®îc xö lý (ñ) sÏ cho chÊt lîng cao, ®¶m b¶o vÖ sinh, an toµn søc kháe cho ngêi sö dông ph©n vµ cho c¶ céng ®ång.
+ S¶n xuÊt ph©n h÷u c¬ nãi chung ®¬n gi¶n vµ rÎ tiÒn h¬n ph©n h÷u c¬.
3.3. Nh÷ng ®iÒu cÇn chó ý khi ñ ph©n h÷u c¬ vµ sö dông ph©n h÷u c¬
+ C¸c lo¹i ph©n h÷u c¬ nguyªn chÊt, "t¬i" cÇn ph¶i ®îc ñ (Composting) míi nªn dïng, nÕu kh«ng sÏ dÉn ®Õn nhiÒu t¸c h¹i cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ cho søc kháe céng ®ång v× trong ph©n h÷u c¬ t¬i cã rÊt nhiÒu mÇm bÖnh dÔ g©y « nhiÔm, bÈn. H¬n n÷a nhiÒu lo¹i ph©n h÷u c¬ t¬i cã chÊt lîng thÊp l¹i ph©n gi¶i chËm.
+ Tïy ®iÒu kiÖn kinh tÕ, x· héi vµ s¶n xuÊt cña tõng n¬i mµ chóng ta cã nh÷ng quy tr×nh kü thuËt vµ quy m« s¶n xuÊt ph©n h÷u c¬ kh¸c nhau theo c«ng nghÖ Composting. Nh÷ng quèc gia, ®Þa ph¬ng cã tiÒm lùc kinh tÕ, cã tr×nh ®é khoa häc kü thuËt cao th× c«ng nghÖ Composting ®îc thùc hiÖn víi quy m« hiÖn ®¹i, tù ®éng hãa: Nhµ m¸y chÕ biÕn, s¶n xuÊt ph©n h÷u c¬. N¬i nµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ khã kh¨n, tr×nh ®é thÊp h¬n th× ¸p dông quy tr×nh kü thuËt ñ ph©n ®¬n gi¶n, thñ c«ng víi quy m« nhá.
+ C¸c chÊt h÷u c¬/r¸c th¶i h÷u c¬/phÕ th¶i n«ng nghiÖp sau khi thu gom ph¶i ®îc ®a vµo ñ/chÕ biÕn ngay v× nÕu ®Ó l©u ë tr¹ng th¸i tù nhiªn, tù chóng sÏ bÞ ph©n gi¶i g©y « nhiÔm m«i trêng sèng xung quanh.
+ §Ó t¨ng tèc ®é mµ vÉn ®¶m b¶o chÊt lîng ñ ph©n, cÇn ®a vµo c«ng nghÖ ñ c¸c lo¹i vi sinh vËt ph©n gi¶i tæng hîp chÊt h÷u c¬ lµm chÊt xóc t¸c qu¸ tr×nh ñ.
+ Víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu nãng Èm nh ViÖt Nam, qu¸ tr×nh ñ ph¶i ®îc che kÝn hoÆc tr¸t kÝn sau khi ®· ñ nãng.
+ Ph©n h÷u c¬ sau khi ®îc chÕ biÕn thêng ®îc sö dông nh sau:
- Bãn th¼ng ra ruéng - ph©n bãn lãt cho c¸c c©y trång hµng n¨m hoÆc bãn quanh gèc cho c©y ¨n qu¶…
- Nguyªn liÖu h÷u c¬ tõ r¸c th¶i hoÆc phÕ th¶i n«ng nghiÖp (l¸, cµnh cñi kh«, r¬m r¹…) thêng chÊt lîng kÐm, ph¶i trén thªm mét tû lÖ ph©n v« c¬ hoÆc ph©n h÷u c¬ tæng hîp.
3.4. C¸c lo¹i ph©n h÷u c¬ chÝnh sö dông cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp
+ Ph©n gia sóc: tr©u, bß, lîn, gia cÇm, dª, thá…
+ Ph©n chuång: - Ph©n gia sóc cã ®én r¬m r¹, cá, l¸ c©y, trÊu ngay trong chuång gia sóc.
+ Ph©n gia sóc dïng ®Ó nu«i giun ®Êt, sau khi giun ph©n gi¶i thµnh ph©n hoai.
+ Ph©n b¾c, níc tiÓu: ë nhiÒu vïng n«ng th«n vÉn cßn dïng ph©n B¾c, níc tiÓu ®Ó bãn cho mét sè c©y hoa mµu. Ph©n B¾c ®îc ñ theo ph¬ng thøc hè xÝ hai ng¨n.
+ Ph©n xanh: lµ ph©n h÷u c¬ tõ c¸c thùc vËt xanh: c¸c lo¹i c©y hä ®Ëu, bÌo hoa d©u, l¸ xanh, phÕ th¶i n«ng nghiÖp sau thu ho¹ch. Ph©n xanh cã thÓ ®îc dïng bãn vïi ngay vµo ®Êt hoÆc dïng lµm chÊt ®én chuång ®Ó cã ph©n chuång. C¸c lo¹i c©y ph©n xanh hä ®Ëu ®îc trång xen víi c©y hoa mµu cßn cã t¸c dông c¶i t¹o ®Êt, chèng xãi mßn, c©y che bãng v.v….l¸, h¹t mét sè lo¹i c©y ph©n xanh cßn dïng lµm thøc ¨n cho ngêi, gia sóc.
+ Ph©n r¸c th¶i h÷u c¬: bao gåm c¸c nguån r¸c th¶i kh¸c nhau
- R¸c quÐt l¸ kh«, r¬m r¹ r¬i v·i vïng lµng quª n«ng th«n ®îc sö dông tõ l©u ®Ó lµm chÊt ®én chuång, ®én ñ ph©n gia sóc. "S¹ch lµng tèt ruéng"
- R¸c th¶i h÷u c¬ tõ s¶n xuÊt: c¸c phÕ th¶i h÷u c¬ tõ c«ng nghiÖp vµ ho¹t ®éng chÕ biÕn n«ng, h¶i s¶n. §©y lµ mét lîng chÊt h÷u c¬ rÊt lín cÇn ®îc chÕ biÕn thµnh nguyªn liÖu h÷u c¬ võa ®¶m b¶o m«i trêng s¹ch võa t¨ng lîng ph©n h÷u c¬.
- R¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t: ®©y lµ lîng chÊt h÷u c¬ rÊt lín tõ c¸c khu ®« thÞ vµ d©n c. Tuy nhiªn, lîng r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t ®îc sö dông lµm ph©n h÷u c¬ cßn rÊt Ýt, chØ míi phæ biÕn ë c¸c níc cã nÒn kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn, lý do lµ:
NhiÒu quèc gia cha coi träng, chó ý ®Õn lÜnh vùc nµy, céng ®ång, d©n chóng vÉn quan niÖm r»ng r¸c th¶i sinh ho¹t lµ chÊt vøt bá ra khái nhµ hµng ngµy cßn vøt bá ®i ®©u th× kh«ng cÇn quan t©m (vøt ra ®êng, ra cèng r·nh, b·i r¸c ®Çu nhµ, ®Çu lµng v.v….)
R¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t nÕu kh«ng ®îc thu gom ph©n lo¹i th× khã chÕ biÕn/ñ thµnh ph©n h÷u c¬. VÊn ®Ò thu gom, ph©n lo¹i r¸c t¹i nguån thùc chÊt lµ vÊn ®Ò x· héi, cÇn ph¶i kÕt hîp c¶ chÝnh s¸ch, c¬ chÕ tæ chøc, tuyªn truyÒn gi¸o dôc ý thøc ngêi d©n, thãi quen cña mçi ngêi d©n.
§Ó cã ®îc ph©n h÷u c¬ r¸c th¶i tèt cÇn:
TËp trung x©y dùng c«ng nghÖ chÕ biÕn ph©n h÷u c¬ r¸c th¶i (Composting) hoµn thiÖn, n©ng cao chÊt lîng ph©n h÷u c¬ v× thµnh phÇn r¸c th¶i h÷u c¬ rÊt phøc t¹p vµ chÊt lîng thÊp h¬n c¸c lo¹i ph©n h÷u c¬ kh¸c.
X©y dùng c¸c nhµ xëng chÕ biÕn r¸c th¶i h÷u c¬ gÇn khu ®« thÞ d©n c, quy m« nhá ®Ó gi¶m c«ng chuyªn chë vµ gi¶m diÖn tÝch chÕ biÕn.
4. C«ng t¸c gi¸o dôc tuyªn truyÒn céng ®ång thu gom, ph©n lo¹i r¸c th¶i h÷u c¬
Nh ë phÇn trªn ®· tr×nh bµy, r¸c th¶i sinh ho¹t muèn ®îc tËn dông ®Ó t¸i chÕ gãp phÇn ph¸t triÓn "nÒn kinh tÕ r¸c th¶i" th× ph¶i ®îc thu gom vµ ph©n lo¹i ngay t¹i nguån. §Æc biÖt ®èi víi r¸c th¶i h÷u c¬ sinh vËt cÇn ph¶i ®îc ph©n lo¹i riªng th× míi t¸i chÕ b»ng c«ng nghÖ Composting ®îc. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ viÖc nµy kh«ng ®¬n gi¶n v× nh ë ViÖt Nam, nh©n d©n ta kh«ng cã tËp qu¸n hoÆc thãi quen ph©n lo¹i r¸c th¶i sinh ho¹t. Trong khi ®ã, ë nhiÒu níc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi, viÖc thu gom vµ ph©n lo¹i r¸c th¶i sinh ho¹t ®· vµ ®ang lµ thãi quen vµ lµ trËt tù x· héi céng ®ång. T¹i sao hä l¹i t¹o dùng ®îc cho ngêi d©n vµ céng ®ång cã ý thøc vµ thãi quen ®ã? Theo kinh nghiÖm cña c¸c chuyªn gia x· héi häc vµ gi¸o dôc häc ë c¸c níc ph¸t triÓn nh: CHLB §øc, ¸o, Ph¸p, Thôy §iÓn...th× ®Ó cã ®îc thãi quen thu gom vµ ph©n lo¹i r¸c th¶i t¹i nguån cho toµn x· héi; hä ph¶i x©y dùng mét ch¬ng tr×nh gi¸o dôc, tuyªn truyÒn l©u dµi hµng vµi chôc n¨m vµ ®èi víi vµi thÕ hÖ.
+ Ch¬ng tr×nh gi¸o dôc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ý thøc gi÷ g×n vÖ sinh c«ng céng, gia ®×nh b»ng thu gom vµ ph©n lo¹i r¸c th¶i sinh ho¹t ®îc ®a vµo nhµ trêng tõ cÊp 1 - cÊp 3 cho trÎ em.
+ HÖ thèng tuyªn truyÒn gi¸o dôc céng ®ång th«n qua ¸p phÝch, tê d¬i, héi th¶o, héi nghÞ thêng xuyªn vµ víi h×nh thøc hÊp dÉn l«i cuèn sù chó ý cña mäi ngêi d©n.
+ HÖ thèng thiÕt bÞ, c«ng cô, dông cô, nh©n c«ng trong thu gom ph©n lo¹i r¸c th¶i, ®Æc biÖt c¸c thïng ®æ r¸c c«ng céng cho c¸c lo¹i r¸c th¶i kh¸c nhau ®îc t« mµu, ghi ký hiÖu râ rÖt.
+ ChÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng, c¸c c«ng ty m«i trêng ®a ra nh÷ng ®iÒu luËt m«i trêng còng nh nh÷ng quy ®Þnh ph¸p lý cho viÖc thu gom ph©n lo¹i r¸c th¶i gãp phÇn gi÷ g×n vÖ sinh c«ng céng vµ ®¶m b¶o vÖ sinh søc kháe cho mçi c«ng d©n.
Nh vËy cã thÓ nãi r»ng c«ng t¸c gi¸o dôc, tuyªn truyÒn n©ng cao ý thøc vµ thãi quen cña ngêi d©n trong viÖc thu gom vµ ph©n lo¹i r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t lµ mét yÕu tè quan träng nhÊt. Mét khi ngêi d©n cã ®îc sù hiÓu biÕt vµ ý thøc tù nguyÖn còng nh thãi quen vÒ vÊn ®Ò nµy th× míi mong gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò r¸c th¶i ë ®« thÞ vµ khu d©n c.
C¸c ch¬ng tr×nh gi¸o dôc, tuyªn truyÒn d©n chóng cÇn ph¶i ®îc x©y dùng, thiÕt kÕ theo nguyªn t¾c: Râ, gän, hÊp dÉn ®Ó thu hót ®îc sù chÊp nhËn vµ kh¬i dËy ý thøc v× lîi Ých céng ®ång, v× lîi Ých chÝnh b¶n th©n m×nh. V× vËy, tïy thuéc vµo kh¶ n¨ng ®Çu t cña nhµ níc, ®iÒu kiÖn sèng, møc sèng, tËp qu¸n v¨n hãa, d©n trÝ cña céng ®ång mµ ë mçi quèc gia, mçi ®Þa ph¬ng ngêi ta cã nh÷ng ch¬ng tr×nh, ph¬ng ph¸p vµ h×nh thøc gi¸o dôc, tuyªn truyÒn vËn ®éng d©n chóng. VÝ dô nh:
+ ë c¸c níc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn cã møc sèng vµ ®iÒu kiÖn sèng cña céng ®ång cao th× cã sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a gi¸o dôc, tuyªn truyÒn vµ ph¸p chÕ.
C¸c ch¬ng tr×nh gi¸o dôc ®îc x©y dùng theo tuæi häc: ë bËc mÉu gi¸o, cÊp I th× ch¬ng tr×nh gi¸o dôc gåm nhiÒu h×nh vÏ, c©u chuyÖn ®¬n gi¶n, bµi h¸t, vë kÞch vui khiÕn trÎ em dÔ nhí vµ dÔ thùc hµnh ë gia ®×nh vµ n¬i c«ng céng. ë bËc trung häc - ®¹i häc th× ch¬ng tr×nh gi¸o dôc mang tÝnh ®¹o ®øc, nh©n v¨n vµ ph¸p lý ®Ó c¸c thanh niªn trë thµnh nh÷ng c«ng d©n cã ý thøc vµ nghÜa vô thùc hiÖn viÖc thu gom vµ ph©n lo¹i r¸c, ®ång thêi tham gia c«ng t¸c tuyªn truyÒn, cæ ®éng d©n chóng quanh m×nh.
C¸c h×nh thøc cæ ®éng, tuyªn truyÒn ®¹i chóng rÊt phong phó vµ ®a d¹ng: ¸p phÝch, truyÒn h×nh, t¹p chÝ, t¹p kû v¨n nghÖ, héi th¶o v.v….
C¸c ph¬ng tiÖn c«ng cô thu gom, ph©n lo¹i r¸c n¬i c«ng céng vµ t¹i gia ®×nh lu«n ®îc c¶i tiÕn gióp d©n chóng thuËn lîi trong viÖc thi hµnh nh÷ng quy chÕ vµ duy tr× thãi quen hµng ngµy: c¸c thïng r¸c ®îc s¬n, ký hiÖu, cã h×nh d¸ng kh¸c nhau ®èi víi c¸c lo¹i r¸c th¶i kh¸c nhau. §Ó ph©n lo¹i r¸c th¶i t¹i gia, c¸c tói ni l«ng còng ®îc quy ®Þnh mµu s¾c kh¸c nhau vµ cã lÞch thu gom c¸c lo¹i r¸c trong tuÇn. §Æc biÖt hiÖn nay t¹i nhiÒu níc ®· s¶n xuÊt ®îc tói ni l«ng h÷u c¬ tù ho¹i ®Ó phôc vô cho c¸c gia ®×nh ®ùng r¸c h÷u c¬ sinh ho¹t, t¹o thuËn lîi cho ngêi vøt r¸c vµ c«ng ®o¹n xö lý chÕ biÕn r¸c b»ng Composting.
+ ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, c¸c ®« thÞ thµnh phè ph¸t triÓn m¹nh, d©n sè ®«ng, d©n trÝ míi ®ang dÇn ®îc ph¸t triÓn th× cÇn chó ý ®Õn c«ng t¸c tuyªn truyÒn, vËn ®éng vµ nh÷ng quy ®Þnh hµnh chÝnh, ph¸p chÕ.
ViÖc gi¸o dôc phæ cËp t¹i c¸c trêng häc hiÖn cha thÓ thùc hiÖn ®îc nhng sÏ dÇn dÇn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. Néi dung vµ h×nh thøc tuyªn truyÒn vËn ®éng d©n chóng ph¶i phï hîp víi phong tôc tËp qu¸n truyÒn thèng kÕt hîp víi lèi sèng v¨n minh hiÖn ®¹i ngµy nay. VÝ dô ë c¸c khu ®« thÞ vµ d©n c ven ®« th×:
H×nh thøc tuyªn truyÒn: Häp, ph¸t ®éng phong trµo thu gom, ph©n lo¹i r¸c th¶i sinh ho¹t. In Ên ¸p phÝch, tê r¬i, giÊy cam kÕt thùc hiÖn ®óng nh÷ng quy chÕ cña viÖc thu gom, ph©n lo¹i r¸c th¶i t¹i nguån (gia ®×nh, n¬i c«ng céng).
Hç trî c¸c gia ®×nh ph¬ng tiÖn thu gom vµ ph©n lo¹i r¸c th¶i cã hiÖu qu¶: thïng ®ùng r¸c/tói ni l«ng ®ùng r¸c víi ký hiÖu riªng.
Cö c¸n bé phong trµo (phô n÷ hoÆc sinh viªn/thanh niªn t×nh nguyÖn) ®i gi¸m s¸t, nh¾c nhì, ®éng viªn ngêi d©n tham gia chÊp hµnh nghiªm chØnh viÖc thu gom, ph©n lo¹i r¸c, khuyÕn khÝch ngêi d©n cã ý thøc vµ dÇn dÇn cã thãi quen vÒ c«ng viÖc nµy.
Hç trî kü thuËt vµ ®éng viªn c¸c côm d©n c, x· th«n cïng ch¬ng tr×nh m«i trêng x©y dùng c¸c côm xëng chÕ biÕn/ñ r¸c th¶i h÷u c¬ theo c«ng nghÖ Composting ®Ó võa gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò s¹ch m«i trêng sèng, gi¶m phÝ tæn chuyªn chë r¸c, ch«n r¸c, võa t¹o ra s¶n phÈm ph©n h÷u c¬ gióp Ých cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong vïng.
NÕu céng ®ång/c¸ nh©n kh«ng tu©n theo quy ®Þnh hµnh chÝnh, ph¸p chÕ b¶o vÖ m«i trêng sinh sèng tõ viÖc tù nguyÖn thu gom ph©n lo¹i r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t ®Æc biÖt t¹i nh÷ng n¬i c«ng céng th× sÏ bÞ xö lý ph¹t hµnh chÝnh cña chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng.
II. Xu thÕ chung cña thÕ giíi vÒ tËn dông r¸c th¶i sinh ho¹t h÷u c¬ ®Ó s¶n xuÊt ph©n h÷u c¬
1. Kh¸i niÖm chung
- Tõ tríc nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû 20, viÖc gi¶i quyÕt thu gom r¸c th¶i sinh ho¹t còng nh phÕ th¶i h÷u c¬ tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ s¶n xuÊt chÕ biÕn, c«ng nghiÖp chØ nh»m môc ®Ých dän vÖ sinh, lµm s¹ch n¬i ë vµ lµm viÖc cña d©n chóng. R¸c ®îc thu gom tõ c¸c gia ®×nh, tõ n¬i c«ng céng hoÆc c«ng së, nhµ m¸y vµ ®Ó mÆc cho ma, giã, n¾ng ph©n gi¶i, chuyÓn t¶i theo dßng ch¶y ®i chç kh¸c. ë mét sè thµnh phè lín trªn thÕ giíi còng ®· h×nh thµnh nh÷ng b·i r¸c lín gÇn ®« thÞ nhng còng kh«ng hÒ ®îc xö lý, chÕ biÕn.
- DÇn dÇn, mét sè ngêi nghÌo khæ, thÊt nghiÖp ®· b¾t ®Çu tiÕp cËn víi nh÷ng ®èng r¸c ®Ó kiÕm ¨n (thøc ¨n thõa th·i vøt ®i) råi nhÆt nh÷ng thø vËt liÖu, dông cô phÕ th¶i cã thÓ dïng l¹i ®îc hoÆc söa ch÷a, chÕ t¹o l¹i vµ b¸n rÎ cho ngêi tiªu dïng. Cuéc sèng c«ng nghiÖp, hiÖn ®¹i ph¸t triÓn th× nh÷ng r¸c th¶i c«ng nghiÖp vµ sinh ho¹t ngµy cµng nhiÒu dÉn ®Õn t×nh tr¹ng:
NghÒ tËn dông, khai th¸c phÕ liÖu tõ r¸c th¶i ngµy cµng ph¸t triÓn, mµ ë ta gäi lµ nghÒ "®ång n¸t", thu gom, mua b¸n ngay t¹i n¬i th¶i r¸c.
NghÒ bíi r¸c, thu gom nh÷ng phÕ liÖu t¹i ®èng r¸c còng ®em l¹i lîi nhuËn kinh tÕ nhÊt ®Þnh cho mét sè ngêi nghÌo.
DiÖn tÝch r¸c th¶i ph¶i thu gom, ch«n lÊp ngµy cµng nhiÒu, g©y « nhiÔm m«i trêng níc vµ kh«ng khÝ nghiªm träng cho c¸c khu d©n c gÇn b·i r¸c.
- Sau nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû 20, kh¸i niÖm n«ng nghiÖp h÷u c¬ ®îc ®Æc biÖt quan t©m trªn tÇm quèc tÕ. Ngoµi viÖc nghiªn cøu, khai th¸c c¸c nguån nguyªn liÖu h÷u c¬ tù nhiªn, tõ s¶n xuÊt trång trät, ch¨n nu«i ®Ó s¶n xuÊt ph©n h÷u c¬, ngêi ta chît nhËn thÊy trong r¸c th¶i cã mét lîng r¸c h÷u c¬ sinh ho¹t vµ phÕ th¶i h÷u c¬ chÕ biÕn n«ng s¶n rÊt lín, nÕu ®îc thu gom, t¸ch ra khái c¸c phÕ th¶i r¸c v« c¬ th× th× cã thÓ chÕ biÕn thµnh ph©n h÷u c¬. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ r¸c th¶i sinh ho¹t lµ mét lo¹i r¸c hçn hîp v« c¬ vµ h÷u c¬, kh«ng thÓ thu gom nh vËy mµ dïng c«ng nghÖ Composting ®Ó chÕ biÕn thµnh ph©n h÷u c¬ ®îc.
- Tríc t×nh tr¹ng « nhiÔm r¸c th¶i ngµy cµng trÇm träng vµ nhu cÇu ph©n h÷u c¬ cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp an toµn ngµy cµng lín, mét sè nhµ khoa häc m«i trêng vµ sinh häc ®· ®Ò ra viÖc ph©n lo¹i r¸c th¶i sinh ho¹t thµnh r¸c th¶i v« c¬ vµ h÷u c¬. Nh÷ng r¸c th¶i v« c¬ ®îc ®em ®i ch«n hoÆc ®em ®èt, cßn r¸c th¶i h÷u c¬ sÏ ®îc chÕ biÕn thµnh nguyªn liÖu h÷u c¬ ®Ó s¶n xuÊt ph©n h÷u c¬ cho n«ng nghiÖp.
- Tõ nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû 20 ®Õn nay xu híng tËn dông r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t lµm ph©n h÷u c¬ ngµy cµng ph¸t triÓn vµ ®îc më réng trªn toµn cÇu víi møc ®é kh¸c nhau. Cã thÓ nãi r»ng ®©y lµ xu híng tÝch cùc, h÷u hiÖu nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò bøc xóc nhÊt cña m«i trêng sèng, ®ã lµ sù « nhiÔm cña r¸c th¶i sinh ho¹t ë c¸c khu ®« thÞ vµ d©n c lín. ë nhiÒu níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, viÖc thu gom, ph©n lo¹i vµ chÕ biÕn r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t ®· ®em l¹i nh÷ng lîi Ých lín lao cho quèc gia vµ c«ng ®ång:
+ Gi¶i quyÕt ®îc sù « nhiÔm m«i trêng do r¸c th¶i g©y ra hµng ngµy.
+ TiÕt kiÖm ®îc diÖn tÝch ch«n r¸c tËp trung.
+ §em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ râ rµng cho nh÷ng c«ng ty, ngêi tham gia thu gom, ph©n lo¹i vµ chÕ biÕn r¸c th¶i. ChÝnh v× vËy, gÇn ®©y kh¸i niÖm "nÒn kinh tÕ r¸c th¶i" ®· ®îc ra ®êi vµ t¹o ®îc mét khèi lîng ph©n h÷u c¬ chÕ biÕn an toµn cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
2. C¸c xu thÕ ph¸t triÓn c«ng nghÖ xö lý r¸c th¶i hiÖn nay, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ Composting
Nh×n chung, khi nghiªn cøu c¸c tµi liÖu còng nh tham gia c¸c cuéc héi th¶o khoa häc, tham quan trùc tiÕp c¸c xÝ nghiÖp, nhµ xëng xö lý vµ chÕ biÕn r¸c th¶i cña níc ngoµi vµ trong níc ta, chóng t«i ®Òu nhËn thÊy r»ng ®Ó xö lý lîng r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t ë c¸c khu ®« thÞ vµ d©n c lín, ngêi ta ph¶i ph¸t triÓn c«ng nghÖ Composting ®Ó biÕn chóng thµnh ph©n h÷u c¬.
Xu thÕ ph¸t triÓn c«ng nghÖ Composting trong xö lý r¸c th¶i lµ nh»m gi¶i quyÕt vÖ sinh m«i trêng vµ t¹o ra nguån ph©n h÷u c¬ an toµn phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Cã thÓ tãm t¾t xu thÕ ph¸t triÓn vµ c«ng nghÖ nµy theo s¬ ®å cña néi dung dù ¸n hîp t¸c nghiªn cøu khoa häc vÒ c«ng nghÖ Composting gi÷a trêng §¹i häc Udine - Italia vµ Trung t©m Nghiªn cøu vµ Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng - §¹i häc N«ng nghiÖp I (2001 - 2003) nh sau:
Tõ s¬ ®å nµy chóng ta cã thÓ tãm t¾t néi dung chÝnh cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghÖ Composting nh sau:
1. C¸c gia ®×nh thµnh phè thu gom r¸c h÷u c¬ sinh ho¹t ®· ®îc ph©n lo¹i t¹i gia vµ c¸c c«ng ty r¸c th¶i thµnh phè thu håi chóng vµ chuyªn chë ®Õn ®Þa ®iÓm chÕ biÕn/ñ Composting.
Nh vËy ë bíc nµy kh©u ph©n lo¹i t¹i nguån r¸c th¶i sinh ho¹t thµnh r¸c h÷u c¬ riªng biÖt lµ quan träng nhÊt v× nh vËy míi tiÕt kiÖm ®îc kh©u chuyªn chë r¸c vµ chÊt lîng ñ míi ®¶m b¶o. NÕu kh«ng ph©n lo¹i ngay t¹i nguån th× tríc khi ñ còng ph¶i ph©n lo¹i. Thùc tÕ t¹i nhµ m¸y xö lý r¸c th¶i vµ s¶n xuÊt ph©n h÷u c¬ CÇu DiÔn - Hµ Néi, quy m« nhµ m¸y, trang thiÕt bÞ m¸y mãc rÊt hiÖn ®¹i nhng tiªu tèn vµo kh©u ph©n lo¹i r¸c rÊt lín. ChØ 1/3 lîng r¸c h÷u c¬ sau khi ph©n lo¹i ®îc ®a vµo ñ lµm ph©n, cßn l¹i, hµng ngµy nhµ m¸y ph¶i huy ®éng 10-15 xe chë r¸c to ®a chÊt v« c¬ lªn b·i r¸c Sãc S¬n, cã nghÜa lµ tèn kÐm chi phÝ vµ thêi gian chë r¸c gÊp 2 lÇn.
2. §ång thêi t¹i vïng n«ng th«n c¸c x· vËn ®éng bµ con n«ng d©n thu gom r¸c th¶i vµ phÕ th¶i n«ng nghiÖp, ph©n gia sóc vµ ®a chung vµo bÓ ñ ph©n r¸c thµnh phè ë trªn. Víi c«ng nghÖ Composting cã sù tham gia thªm cña vi sinh vËt, sÏ t¹o ra mét lo¹i ph©n h÷u c¬ an toµn, cã chÊt lîng cao. ë néi dung nµy kü thuËt ñ vµ gièng lo¹i vi sinh vËt ®a vµo bÓ ñ ph©n lµ quan träng h¬n c¶, nã quyÕt ®Þnh thêi gian ñ vµ chÊt lîng ph©n h÷u c¬. HiÖn cã nhiÒu ph¬ng ph¸p vµ quy tr×nh kh¸c nhau nhng ®Òu theo nguyªn t¾c chung lµ bíc ®Çu ñ nãng råi sau ñ nguéi.
3. C¸c n«ng d©n sö dông ph©n h÷u c¬ nµy ®Ó s¶n xuÊt c©y l¬ng thùc, rau. C¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp l¹i ®îc ®em b¸n cung cÊp thùc phÈm cho gia ®×nh. Ngêi ta nÊu ¨n, ¨n t¬i sèng vµ l¹i ®Ó l¹i trong bÕp r¸c th¶i sinh ho¹t.
Xu thÕ ph¸t triÓn c«ng nghÖ Composting nµy ®· cã tõ trªn 20 n¨m nay ë c¸c níc ch©u ¢u vµ c¸c níc ph¸t triÓn kh¸c vµ ®· ®îc nhiÒu ®Þa ph¬ng ¸p dông cã kÕt qu¶. Tuy nhiªn, ®iÒu ®ã còng ph¶i nhËn râ r»ng ®Ó duy tr× xu thÕ ph¸t triÓn c«ng nghÖ Composting nµy chóng ta cÇn ph¶i chó ý c¶ 3 lÜnh vùc t¸c ®éng: kü thuËt, x· héi vµ nghiªn cøu, trong ®ã lÜnh vùc x· héi lµ nh÷ng quy chÕ, kû c¬ng, ph¸p chÕ, lµ viÖc gi¸o dôc, tuyªn truyÒn, khuyÕn c¸o céng ®ång… ®ãng vai trß quan träng vµ quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña xu thÕ ph¸t triÓn nµy.
Chóng ta còng cã thÓ thÊy râ xu thÕ chung cña thÕ giíi vÒ tËn dông r¸c th¶i sinh ho¹t h÷u c¬ ®Ó s¶n xuÊt ph©n h÷u c¬ qua hµng lo¹t c¸c b¸o c¸o khoa häc kh¸c nhau cña c¸c viÖn nghiªn cøu vµ trêng ®¹i häc trªn thÕ giíi.
- VÊn ®Ò qu¶n lý chÊt th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ nhÊt lµ chuyÓn giao kü thuËt xö lý r¸c th¶i thµnh ph©n h÷u c¬ - B¸o c¸o cña W. Bideingmaier, Bé m«n xö lý r¸c th¶i, trêng §¹i häc Waimar, CHLB §øc.
- HiÖu qu¶ kinh tÕ cña c«ng nghÖ Composting ®èi víi r¸c th¶i h÷u c¬, nghiªn cøu ë bang Mahara Shata, Ên ®é.
- Nh÷ng u ®iÓm cña c«ng nghÖ Composting cã chÕ phÈm vi sinh vËt ®Ó xö lý r¸c th¶i h÷u c¬ - B¸o c¸o cña Marco de Bertoldi, trêng §¹i häc Udine, Italia.
- Qu¶n lý qu¸ tr×nh diÔn biÕn nhiÖt cña c«ng nghÖ Composting ñ chÊt r¸c th¶i h÷u c¬ vµ s¶n phÈm ph©n h÷u c¬ - B¸o c¸o cña ViÖn nghiªn cøu Roma, Italia.
- Ph©n h÷u c¬ chÕ biÕn tõ r¸c th¶i h÷u c¬ ®« thÞ t¸c ®éng tèt ®Õn m«i trêng vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp - B¸o c¸o cña Phßng ThÝ nghiÖm ®Êt, ViÖn INRA, Ph¸p.
- T¨ng cêng c«ng nghÖ Composting ®Ó xö lý r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t - B¸o c¸o cña tËp thÓ c¸c nhµ nghiªn cøu Trung t©m khoa häc ®Êt vµ m«i trêng Ljubljana, Slovenia.
- Tæ hîp vi sinh vËt vµ chøc n¨ng cña chóng trong c«ng nghÖ Composting xö lý r¸c th¶i h÷u c¬ - B¸o c¸o cña tËp thÓ c¸c nhµ khoa häc, ViÖn Nghiªn cøu khoa häc ®Êt - níc vµ m«i trêng Israel.
- HÖ thèng kiÓm tra thµnh phÇn r¸c th¶i ®Ó ®¶m b¶o chÊt lîng ph©n h÷u c¬ chÕ biÕn (Composting) ë Viªn - B¸o c¸o cña ViÖn Nghiªn cøu sinh häc vµ sinh th¸i - Viªn, ¸o.
- T¸c dông cña vi sinh vËt trong c«ng nghÖ Composting c¸c r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t díi c¸c ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é ñ kh¸c nhau- B¸o c¸o cña I. Sundh, Srönn - Bé m«n Vi sinh vËt, trêng §¹i häc Uppsala, Thôy §iÓn.
- Ph©n h÷u c¬ chÕ biÕn tõ r¸c th¶i h÷u c¬ thµnh phè dïng cho c¸c vên rau/qu¶ ë néi ngo¹i thµnh ®« thÞ - B¸o c¸o cña c¸c nhµ khoa häc ViÖn Khoa häc rau TW, Munik, CHLB §øc vµ Dù ¸n s¶n xuÊt rau ven ®« cña ViÖn Nghiªn cøu tØnh Cagayan ®Êt ®ai Oro, Philippin.
- Tæ hîp vi sinh vËt - Thµnh phÇn vµ ®é chua cña chóng trong qu¸ tr×nh ñ/chÕ biÕn chÊt th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t - B¸o c¸o cña tËp thÓ c¸c nhµ nghiªn cøu Khoa N«ng häc, Trung t©m Khoa häc ®Êt vµ m«i trêng, Ljubljana, Slovenia.
- §Æc tÝnh cña chÊt h÷u c¬ trong c¸c ph©n ñ (Composting) tõ r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t - B¸o c¸o cña A. Zach, E. Smidt - Khoa Qu¶n lý chÊt th¶i, trêng §¹i häc Khoa häc N«ng nghiÖp, Viªn, ¸o.
- S¶n xuÊt vµ sö dông ph©n ñ h÷u c¬ (Compost) trong nÒn n«ng nghiÖp h÷u c¬ - B¸o c¸o cña C.W. Ward, Trung t©m n«ng nghiÖp h÷u c¬, trêng §¹i häc Aberdeen, V¬ng quèc Anh.
III. C¬ héi vµ kh¶ n¨ng ¸p dông ë ViÖt Nam ch¬ng tr×nh thu gom, ph©n lo¹i vµ s¶n xuÊt ph©n h÷u c¬
1. Víi xu thÕ chung cña thÕ giíi hiÖn nay lµ tËn dông r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t ®Ó s¶n xuÊt ph©n h÷u c¬ phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ViÖt Nam ®· vµ ®ang bíc ®Çu lµm quen vµ ¸p dông xu thÕ tÝch cùc nµy.
- C¸c th«ng tin khoa häc vµ kinh tÕ vÒ c«ng nghÖ Composting r¸c th¶i h÷u c¬ ®« thÞ/sinh ho¹t ®· ®îc phæ biÕn trao ®æi trong nhiÒu cuéc héi th¶o héi nghÞ khoa häc, ®îc cËp nhËt qua hÖ thèng truyÒn th«ng nghe nh×n ngµy cµng nhiÒu.
- C¸c dù ¸n liªn doanh, hîp t¸c nghiªn cøu gi÷a c¸c c«ng ty m«i trêng ®« thÞ, c¸c viÖn nghiªn cøu trêng ®¹i häc, níc ngoµi víi ViÖt Nam ®· t¹o dùng cho nhiÒu thµnh phè, tØnh, vïng cña ®Êt níc ta c¬ së (nhµ m¸y, xëng, tr¹m) s¶n xuÊt ph©n h÷u c¬ tõ r¸c th¶i. §iÓn h×nh nhÊt ë phÝa B¾c lµ nhµ m¸y s¶n xuÊt ph©n h÷u c¬ tõ r¸c th¶i thµnh phè Hµ Néi t¹i CÇu DiÔn - Hµ Néi do T©y Ban Nha tµi trî, trÞ gi¸ 4 triÖu §« la Mü.
- So víi nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi, ViÖt Nam míi b¾t ®Çu øng dông ch¬ng tr×nh nµy víi quy m« nhá. V× vËy, c¬ héi vµ kh¶ n¨ng ¸p dông ch¬ng tr×nh nµy ë ViÖt Nam cßn rÊt lín. §iÒu quan träng lµ ®Ó triÓn khai, nh©n réng ch¬ng tr×nh nµy cã hiÖu qu¶, cÇn ph¶i ¸p dông ®ång thêi c¸c biÖn ph¸p gi¸o dôc, tuyªn truyÒn céng ®ång n©ng cao ý thøc, tr¸ch nhiÖm ®èi víi viÖc nµy.
2. Mét sè kÕt qu¶ bíc ®Çu vÒ ¸p dông viÖc thu gom, ph©n lo¹i r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ Composting ë ViÖt Nam
+ VÊn ®Ò thu gom, ph©n lo¹i r¸c th¶i sinh ho¹t
- HiÖn nay ë níc ta ®· xuÊt hiÖn kh¸ nhiÒu ®iÓm s¸ng trong cuéc vËn ®éng thu gom ph©n lo¹i r¸c th¶i sinh ho¹t gãp phÇn s¹ch ®Ñp m«i trêng sèng cña c¸c ®« thÞ vµ khu d©n c. ë nhiÒu tØnh huyÖn ®· thµnh lËp c¸c HTX, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n chÞu tr¸ch nhiÖm dÞch vô viÖc thu gom r¸c dän vÖ sinh ®êng phè. §iÓn h×nh nhÊt cã thÓ nãi lµ tØnh Th¸i B×nh. Hä ®· triÓn khai kh¸ thµnh c«ng ch¬ng tr×nh nµy trªn diÖn toµn thÞ x· Th¸i B×nh: võa thu gom r¸c võa vËn ®éng, gi¸o dôc ngêi d©n ph©n lo¹i r¸c h÷u c¬ sinh ho¹t t¹i nguån mét c¸ch cã kÕt qu¶. Mét sè c¸ nh©n ®· lµm kinh tÕ thµnh c«ng b»ng thu gom ph©n lo¹i vµ t¸i chÕ r¸c th¶i, trong ®ã cã c¶ xö lý r¸c th¶i h÷u c¬ thµnh ph©n h÷u c¬ vi sinh nh ë Hng Yªn, H¶i Phßng, Th¸i B×nh.
T¹i c¸c thµnh phè lín nh Hµ Néi, Tp. Hå ChÝ Minh, H¶i Phßng, viÖc thu gom r¸c th¶i sinh ho¹t do c«ng ty m«i trêng ®« thÞ ®¶m nhiÖm còng ®· cã nhiÒu ®æi míi, gi¶i quyÕt m«i trêng s¹ch ®Ñp. Tuy nhiªn, do vÊn ®Ò ph©n lo¹i r¸c t¹i nguån (gia ®×nh vµ n¬i c«ng céng) cha gi¶i quyÕt ®îc nªn g©y khã kh¨n cho nhµ m¸y s¶n xuÊt ph©n h÷u c¬ tõ r¸c th¶i còng nh vÊn ®Ò chuyªn chë r¸c vµ b·i ch«n lÊp r¸c.
- N¨m 2002, Trung t©m Nghiªn cøu vµ Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng cña trêng §¹i häc N«ng nghiÖp I Hµ Néi ®· triÓn khai mét dù ¸n nhá thö nghiÖm thu gom vµ ph©n lo¹i r¸c h÷u c¬ t¹i nguån/t¹i gia ®×nh. KÕt qu¶ thö nghiÖm cho thÊy c«ng t¸c tuyªn truyÒn vËn ®éng céng ®ång cã t¸c dông rÊt tèt ®Ó t¨ng sù hiÓu biÕt vµ hëng øng cña d©n chóng, céng ®ång. Tuy nhiªn, ®Ó thay ®æi thãi quen tõ chç cho r¸c hçn hîp vµo thïng r¸c ®Õn ph©n t¸ch r¸c h÷u c¬ riªng ra còng kh«ng dÔ dµng thùc hiÖn; cÇn ph¶i cã sù hç trî nhÊt ®Þnh cña tæ chøc hoÆc nhµ níc nh: cÊp thïng/tói ®ùng r¸c ®Ó ph©n lo¹i riªng r¸c h÷u c¬, thµnh lËp c¸c ®éi c¸n bé t×nh nguyÖn ®i tuyªn truyÒn, vËn ®éng vµ gi¸m s¸t viÖc ph©n lo¹i r¸c; tæ chøc xe, ngêi thu gom chuyªn chë r¸c h÷u c¬ ®Õn n¬i chÕ biÕn v.v…. Sù hç trî nµy ph¶i ®îc thùc hiÖn kiªn tr×, nhiÒu n¨m ®Õn vµi thÕ hÖ míi trë thµnh thãi quen x· héi.
+ VÊn ®Ò ¸p dông c«ng nghÖ Composting ®Õ s¶n xuÊt ph©n h÷u c¬
- C¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt ph©n h÷u c¬ tõ r¸c th¶i h÷u c¬ thµnh phè ®ang ngµy cµng ®îc ®Çu t x©y dùng ë c¸c khu ®« thÞ lín trong toµn quèc. C«ng nghÖ Composting cña c¸c nhµ m¸y lu«n ®îc c¶i tiÕn hoµn thiÖn bëi c¸c trang thiÕt bÞ ngµy cµng hiÖn ®¹i, quy tr×nh kü thuËt ngµy cµng tiªn tiÕn.
VÝ dô nhµ m¸y CÇu DiÔn - Hµ Néi, tõ n¨m 2002 ®Õn nay ®· ®îc nhµ níc ®Çu t d©y chuyÒn c«ng nghÖ Composting hiÖn ®¹i cña T©y Ban Nha. Quy tr×nh c«ng nghÖ Composting chñ yÕu theo ph¬ng ph¸p thæi khÝ cìng bøc (Theo s¬ ®å c«ng nghÖ)
- Tõ kinh nghiÖm ñ ph©n truyÒn thèng kÕt hîp víi ñ kÕt qu¶ nghiªn cøu c«ng nghÖ Composting tiªn tiÕn, c¸c ch¬ng tr×nh nghiªn cøu thö nghiÖm m« h×nh xö lý r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t vµ phÕ th¶i n«ng nghiÖp theo quy m« côm d©n c nhá vïng ngo¹i vi thµnh phè nh Tõ Liªm, Gia L©m ®· ®îc h×nh thµnh vµ ®ang ®¹t kÕt qu¶ kh¶ quan.
* Cã thÓ tãm t¾t c«ng nghÖ Composting kÕt hîp gi÷a truyÒn thèng vµ kü thuËt thuËt tiªn tiÕn nh sau:
- X©y dùng nhµ s¶n xuÊt/ñ ph©n.
- Tæ chøc tuyªn truyÒn, khuyÕn c¸o céng ®ång n©ng cao ý thøc vµ hëng øng c«ng viÖc thu gom vµ ph©n lo¹i r¸c th¶i t¹i gia (ph¸t thanh, häp trao ®æi, cam kÕt…).
- Thµnh lËp, khuyÕn khÝch c¸c c¸n bé vÒ hu, cùu chiÕn binh, phô n÷ lËp thµnh tõng tæ ®i kiÓm tra ®«n ®èc c¸c gia ®×nh ph©n lo¹i r¸c.
- Ph¸t c¸c ¸p phÝch, tê r¬i ®Õn tËn n¬i c«ng céng vµ gia ®×nh ®Ó gióp vµ nh¾c nhë hä thùc hiÖn hµng ngµy.
- T¹i trêng §H NN I, thµnh lËp ®éi sinh viªn t×nh nguyÖn tham gia thu gom ph©n lo¹i r¸c vµ kiÓm tra vËn ®éng c¸c gia ®×nh thu gom, ph©n lo¹i r¸c h÷u c¬.
- S¶n xuÊt vµ nu«i cÊy c¸c lo¹i vi sinh vËt dïng ®Ó ñ ph©n r¸c h÷u c¬ t¹i phßng thÝ nghiÖm vi sinh, trêng §¹i häc N«ng nghiÖp I.
- Tæ chøc xe vµ c«ng nh©n chuyªn chë r¸c h÷u c¬ ®· ®îc ph©n lo¹i ®Õn nhµ ñ ph©n.
- Thö nghiÖm s¶n xuÊt ph©n h÷u c¬ theo c«ng nghÖ xö lý r¸c cã xóc t¸c vi sinh vËt (c«ng nghÖ Composting vi sinh vËt) t¹i nhµ ñ ph©n.
- Sau khi ®· ñ xong ph©n, tiÕn hµnh sµng ph©n thµnh 2 nguyªn liÖu: phÇn mÞn dïng lµm ph©n h÷u c¬ an toµn vµ phÇn th«: dïng lµm gi¸ thÓ c¶i t¹o ®Êt hoÆc cho vµo chËu trång hoa, c©y c¶nh.
- §Ó ®¸nh gi¸ chÊt lîng ph©n, lÊy mÉu ph©n tÝch c¸c hµm lîng dinh dìng vµ c¸c chØ tiªu biÓu thÞ ®é an toµn cña ph©n.
- Khi ph©n ®· sµng, ®· ®îc ®¸nh gi¸ ®¶m b¶o chÊt lîng, ph©n sÏ ®îc ®ãng gãi vµo bao b× ®Ó chuyÓn ®Õn n¬i s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
KÕt qu¶ thö nghiÖm c«ng nghÖ Composting nh trªn cña Trung t©m Nghiªn cøu vµ Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng, trêng §H NNI ®· cho thÊy c¬ héi vµ kh¶ n¨ng øng dông c«ng nghÖ nµy ë quy m« nhá (theo côm d©n c, th«n, x·) lµ kh¶ thi vµ ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo ch¬ng tr×nh xö lý r¸c th¶i sinh ho¹t, c¶i thiÖn m«i trêng sèng mét c¸ch hiÖu qu¶.
(Mét sè h×nh ¶nh thùc hiÖn c«ng nghÖ Composting ë quy m« nhá, côm d©n c)
iv. kinh nghiÖm cña c¸c níc trªn thÕ giíi trong viÖc gi¸o dôc n©ng cao d©n trÝ vµ vËn ®éng quÇn chóng thùc hiÖn ph©n lo¹i r¸c th¶i
1. Ch¬ng tr×nh gi¸o dôc phæ cËp
ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi, nhÊt lµ ë c¸c níc ph¸t triÓn cña ch©u ¢u, Mü, óc v.v…. ®· ®a vµo ch¬ng tr×nh gi¸o dôc phæ th«ng kiÕn thøc m«i trêng vµ ®Æc biÖt vÊn ®Ò thu gom ph©n lo¹i r¸c th¶i.
N¨m 2000, khi dù héi nghÞ khoa häc "Vi sinh vËt trong c«ng nghÖ Composting tõ r¸c th¶i" t¹i ¸o, chóng t«i cã dÞp vµo th¨m vµ häc hái ph¬ng ph¸p gi¸o dôc trÎ em thu gom, ph©n lo¹i r¸c th¶i sinh ho¹t t¹i m«i trêng phæ th«ng cÊp I. Bªn c¹nh ch¬ng tr×nh bµi gi¶ng, c¸c thÇy c« gi¸o cã rÊt nhiÒu tranh vÏ vµ gi¸o cô trùc quan vÒ trÎ em tham gia thu gom, ph©n lo¹i r¸c th¶i sinh ho¹t trªn ®êng phè, t¹i gia ®×nh. ChÝnh v× vËy, khi c¸c em lín, ra ®êi, viÖc gi÷ g×n vÖ sinh, vøt r¸c ®óng chç, ®óng thïng ph©n lo¹i kh«ng chØ lµ ý thøc mµ cßn lµ thãi quen hµng ngµy. C¸c chuyªn gia níc ngoµi ®Òu kh¼ng ®Þnh ®©y lµ mét ch¬ng tr×nh gi¸o dôc tuyªn truyÒn hiÖu qu¶ nhÊt, bÒn v÷ng nhÊt vµ kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong c¸c trêng häc phæ th«ng.
2. X©y dùng mét ®éi ngò c¸n bé cã tr×nh ®é, cã nhiÖt t©m t×nh nguyÖn khuyÕn c¸o, vËn ®éng céng ®ång thu gom, ph©n lo¹i r¸c th¶i.
ë CHLB §øc, tÊt c¶ c¸c bang, c¸c khu ®« thÞ, d©n c ®Òu cã c¸c c¬ quan, c«ng ty khuyÕn c¸o tuyªn truyÒn cho ch¬ng tr×nh b¶o vÖ m«i trêng sèng nãi chung vµ ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò thu gom, ph©n lo¹i vµ xö lý r¸c th¶i sinh ho¹t nãi riªng. VÝ dô t¹i c¬ quan t vÊn khuyÕn c¸o cho nÒn "kinh tÕ r¸c th¶i" bang Tiroler cã 5 c¸n bé tuyªn truyÒn, khuyÕn c¸o. Hä x©y dùng nh÷ng tµi liÖu, t liÖu gi¶ng bµi cho céng ®ång: 1) S¸ng t¹o ra nh÷ng thïng ph©n t¸ch r¸c víi nh÷ng mµu s¾c, ký hiÖu râ rÖt, ®Ñp, hÊp dÉn, dÔ ph©n biÖt; 2) C¸c lo¹i r¸c phÕ th¶i ®îc t¸ch ra theo c¸c s¬ ®å, h×nh ¶nh d©y chuyÒn rÊt dÔ hiÓu, dÔ lµm theo, tõ ph©n lo¹i r¸c th¶i giÊy, thñy tinh, kim lo¹i, chÊt dÏo nh©n tao, v¶i vµ ®Æc biÖt lµ r¸c th¶i h÷u c¬; 3) Ho¹t ®éng tuyªn truyÒn, khuyÕn c¸o cßn ®îc thÓ hiÖn b»ng c¸c ¸p phÝch tuyªn truyÒn phong phó, hÊp dÉn.
3. Tµi liÖu tuyªn truyÒn khuyÕn c¸o qu¶ng ®¹i d©n chóng
C¸c ¸p phÝch, tê r¬i, thïng, tói ®ùng c¸c lo¹i r¸c th¶i ®îc tr×nh bµy, trang trÝ tïy thuéc vµo ®èi tîng ®îc tuyªn truyÒn khuyÕn c¸o vµ nhÊt lµ ph¶i sö dông mµu s¾c vµ h×nh ¶nh dÔ hÊp dÉn, dÔ hiÓu.
4. VËt liÖu ®Ó chøa ®ùng r¸c th¶i thu gom, ph©n lo¹i
C¸c lo¹i vËt liÖu nµy ph¶i ®îc c¸c c«ng ty s¶n xuÊt theo mÉu m·, mµu s¾c, in ch÷ ®ång nhÊt ë mçi quèc gia, vïng/®Þa ph¬ng.
VÝ dô: Thïng r¸c thu gom r¸c h÷u c¬ mµu xanh th× tói ®ùng còng mµu xanh, ch÷ viÕt to, h×nh vÏ tîng trng dÔ nhËn biÕt. Gi¸ thµnh c¸c bao tói ph¶i rÎ, phï hîp víi kh¶ n¨ng tr¶ tiÒn cña c«ng chóng. Mét sè quèc gia cßn ph¸t miÔn phÝ tói ®ùng r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t cho ngêi d©n ®Ó hä thªm phÊn khëi tham gia ch¬ng tr×nh.
ë mét sè níc ph¸t triÓn, chÊt liÖu tói ®ùng r¸c h÷u c¬ sinh ho¹t ®· ®îc chÕ t¹o ®Æc biÖt: b»ng giÊy "xi m¨ng bao b×" hoÆc b»ng ni l«ng chÕ tõ bét khoai t©y. Nh vËy, khi thu gom nh÷ng tói r¸c th¶i h÷u c¬ sinh ho¹t ®em ®Õn n¬i ñ, ngêi thu gom kh«ng ph¶i vøt bá l¹i tói ni l«ng n÷a mµ c¸c tói giÊy, chÊt bét nµy sÏ cïng ph©n lo¹i víi r¸c.
(Mét sè h×nh ¶nh in Ên, qu¶ng c¸o tµi liÖu vµ mÉu tói tuyªn truyÒn khuyÕn c¸o)
V. thùc tiÔn c«ng t¸c vËn ®éng quÇn chóng hëng øng ho¹t ®éng thu gom vµ ph©n lo¹i r¸c th¶i t¹i nguån ë ViÖt Nam
Cã thÓ chia qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng t¸c thu gom vµ ph©n lo¹i r¸c th¶i t¹i nguån ë níc ta thµnh 3 giai ®o¹n lín nh sau:
1. Giai ®o¹n tríc c¸ch m¹ng th¸ng 8 vµ trong chiÕn tranh
- T¹i c¸c ®« thÞ lín, ngêi ta còng ®· cã nh÷ng quy ®Þnh thu gom r¸c th¶i sinh ho¹t t¹i nguån (gia ®×nh, ®êng phè) ®Ó ®em c¸c b·i r¸c tËp trung. Tuy nhiªn ph¬ng thøc thu gom nµy chØ ®îc chó träng tËp trung ë c¸c khu phè hµnh chÝnh th¬ng m¹i vµ giµu sang. ë c¸c khu d©n phè nghÌo th× viÖc thu gom r¸c th¶i sinh ho¹t tïy tiÖn, thËm chÝ d©n chóng vøt ®æ r¸c tõ nhµ ra ®êng, tõ ®êng ra nh÷ng ®èng r¸c xung quanh hoÆc vøt ®æ xuèng c¸c ao hå. Sau mét thêi gian víi nh÷ng c¬n ma nhiÖt ®íi, c¸c chÊt bÈn, r¸c bÞ tr«i
Các file đính kèm theo tài liệu này:
Tận dụng rác thải sinh hoạt hữu cơ làm nguyên liệu sản xuất phân hữu cơ.doc
